yè xiàng gāo liú yī jing xiōng yī kūn yī yù hán kuàng zhū guó zuò zhū guó zhēn hé zōng yàn sūn rú yóu sūn jiā jī
叶向高 刘一燝(兄一焜 一煜) 韩爌 朱国祚(朱国祯) 何宗彦 孙如游(孙嘉绩)
yè xiàng gāo, zì jìn qīng, fú qīng rén. fù cháo róng, yǎng lì zhī zhōu. xiàng gāo fǔ rèn, mǔ bì wō nán, shēng dào páng bài cè zhōng. shù bīn sǐ, zhé yǒu shén xiāng zhī. jǔ wàn lì shí yī nián jìn shì, shòu shù jí shì, jìn biān xiū. qiān nán jīng guó zǐ sī yè, gǎi zuǒ zhōng yǔn, réng shì sī yè shì. èr shí liù nián, zhào wèi zuǒ shù zǐ, chōng huáng zhǎng zǐ shì bān guān. kuàng shuì héng xíng, xiàng gāo shàng shū, yǐn dōng hàn xī dǐ jù qián shì wèi jiàn, bù bào. xún zhuó nán jīng lǐ bù yòu shì láng. jiǔ zhī, gǎi lì bù. zài chén kuàng shuì zhī hài, yòu qǐng bà liáo dōng shuì jiān gāo huái, yǔ jiē qiē zhì. yāo shū yù xìng, yí shū shěn yī guàn lì jiàn. yī guàn bù yuè, yǐ gù zhì nán jīng jiǔ nián. hòu yī guàn bà, shěn lǐ yì qù, zhū gēng dú dāng guó. dì mìng zēng gé chén. sān shí wǔ nián wǔ yuè, zhuó xiàng gāo lǐ bù shàng shū jiān dōng gé dà xué shì, yǔ wáng xī jué yú shèn xíng lǐ tíng jī bìng mìng. shí yī yuè, xiàng gāo rù cháo, shèn xíng yǐ xiān zú, xī jué jiān cí bù chū. míng nián, shǒu fǔ gēng yì zú, cì fǔ tíng jī yǐ rén yán jiǔ dù mén, xiàng gāo suì dú xiāng.
叶向高,字进卿,福清人。父朝荣,养利知州。向高甫妊,母避倭难,生道旁败厕中。数濒死,辄有神相之。举万历十一年进士,授庶吉士,进编修。迁南京国子司业,改左中允,仍视司业事。二十六年,召为左庶子,充皇长子侍班官。矿税横行,向高上疏,引东汉西邸聚钱事为鉴,不报。寻擢南京礼部右侍郎。久之,改吏部。再陈矿税之害,又请罢辽东税监高淮,语皆切至。妖书狱兴,移书沈一贯力谏。一贯不悦,以故滞南京九年。后一贯罢,沈鲤亦去,朱赓独当国。帝命增阁臣。三十五年五月,擢向高礼部尚书兼东阁大学士,与王锡爵、于慎行、李廷机并命。十一月,向高入朝,慎行已先卒,锡爵坚辞不出。明年,首辅赓亦卒,次辅廷机以人言久杜门,向高遂独相。
dàng shì shí, dì zài wèi rì jiǔ, juàn qín, cháo shì duō fèi chí, dà liáo huò kōng shǔ, shì dài fū tuī zé qiān zhuǎn zhī mìng wǎng wǎng bù xià, shàng xià guāi gé shén. tíng chén bù dǎng shì jiàn chéng, ér zhōng guān què shuì kāi kuàng, dà wéi mín hài. dì yòu chǒng zhèng guì fēi, fú wáng bù kěn zhī guó. xiàng gāo yòng sù wàng jū xiàng wèi, yōu guó fèng gōng, měi shì zhí zhēng xiào zhōng jìn. dì xīn zhòng xiàng gāo, tǐ mào yōu hòu, rán qí yán dà dǐ gé bù yòng, suǒ jiù zhèng shí èr sān ér yǐ. dōng gōng chuò jiǎng zhě wǔ nián, tíng chén lǚ qǐng bù dé mìng. sān shí qī nián èr yuè, xiàng gāo zé jí yǐ qǐng, yì bù bào. zì shì suì chūn qiū bì kěn qǐng, dì jiē bù nà. guì fēi wáng shì, tài zǐ shēng mǔ yě, hōng sì rì bù fā sāng. xiàng gāo yǐ wéi yán, nǎi fā sāng. ér lǐ guān shàng qí yí zhù, jī wǔ rì bù xíng. xiàng gāo fù zhēng zhī, shū nǎi xià. fú wáng fǔ dì chéng, gōng bù yǐ zhī guó qǐng, xiàng gāo nǐ zhǐ shàng. dì bù fā, gǎi míng chūn. jí qī pò, xiàng gāo qǐng xiān chì yí wèi zhōu chē, dì bù nà. sì shí yī nián chūn, tíng chén jiāo zhāng qǐng, fù yù gǎi míng chūn. yǐ, hū chuán zhǐ, zhuāng tián fēi sì wàn qǐng bù xíng, tíng chén dà hài. xiàng gāo yīn jìn yuē:" tián sì wàn qǐng, bì bù néng zú, zhī guó qiě wú rì, míng zhǐ yòu bù xìn yú tiān xià yǐ. qiě wáng shū yǐn zǔ zhì, ér zǔ zhì wú yǒu shì shì. nǎng wéi shì zōng shí jǐng wáng yǒu zhī. jǐng wáng jiǔ bù zhī guó, huáng kǎo zài yù dǐ, wēi yí bù ān, cǐ hé kě xiào yě?" dì bào yuē:" zhuāng tián zì yǒu chéng lì, qiě jīn dà fēn yǐ dìng, hé cāi?" xiàng gāo yīn shū xiè, yán:" huáng kǎo shí, míng wèi suī wèi zhèng, rán jiǎng dú bù chuò, qíng yì tōng. jīn dōng gōng chuò jiǎng bā nián, qiě bù fèng tiān yán jiǔ, ér fú wáng yī rì liǎng jiàn, yǐ gù bù néng wú yí. wéi jiān shǒu míng chūn qī, ér wú yǐ zhuāng tián jiè kǒu, tiān xià yí zì shì." dì bào fú wáng wú yī rì liǎng jiàn shì.
当是时,帝在位日久,倦勤,朝事多废弛,大僚或空署,士大夫推择迁转之命往往不下,上下乖隔甚。廷臣部党势渐成,而中官榷税、开矿,大为民害。帝又宠郑贵妃,福王不肯之国。向高用宿望居相位,忧国奉公,每事执争效忠荩。帝心重向高,体貌优厚,然其言大抵格不用,所救正十二三而已。东宫辍讲者五年,廷臣屡请不得命。三十七年二月,向高择吉以请,亦不报。自是岁春秋必恳请,帝皆不纳。贵妃王氏,太子生母也,薨四日不发丧。向高以为言,乃发丧。而礼官上其仪注,稽五日不行。向高复争之,疏乃下。福王府第成,工部以之国请,向高拟旨上。帝不发,改明春。及期迫,向高请先饬仪卫舟车,帝不纳。四十一年春,廷臣交章请,复谕改明春。已,忽传旨,庄田非四万顷不行,廷臣大骇。向高因进曰:“田四万顷,必不能足,之国且无日,明旨又不信于天下矣。且王疏引祖制,而祖制无有是事。曩惟世宗时景王有之。景王久不之国,皇考在裕邸,危疑不安,此何可效也?”帝报曰:“庄田自有成例,且今大分已定,何猜?”向高因疏谢,言:“皇考时,名位虽未正,然讲读不辍,情意通。今东宫辍讲八年,且不奉天颜久,而福王一日两见,以故不能无疑。惟坚守明春期,而无以庄田藉口,天下疑自释。”帝报福王无一日两见事。
xiàng gāo yǒu cái duàn, shàn chǔ dà shì. jǐn yī bǎi hù wáng yuē gān zhě, jīng shī jiān rén yě, yǔ kǒng xué zhào zōng shùn zhào sī shèng děng xiāng jié gào. xíng guān yàn wèi jìng, yuē gān nǎi rù huáng chéng fàng pào shàng shū. xíng guān dà jīng, jiāng nǐ yuē gān sǐ zuì. yuē gān suì jié zòu zhèng fēi nèi shì jiāng yán shān yǔ xué děng jí yāo rén wáng sān zhào yòng yàn shèng shù zǔ zhòu huáng tài hòu huáng tài zǐ sǐ, yōng lì fú wáng. dì zhèn nù, rào diàn xíng bàn rì, yuē:" cǐ dà biàn shì, zǎi xiàng hé wú yán?" nèi shì jí guì shàng xiàng gāo zòu. zòu yán:" cǐ shì dà lèi wǎng nián yāo shū, rán yāo shū nì míng nán jí, jīn liǎng zào jù zài, yī xùn jí qíng dé. bì xià dāng jìng chù zhī, shāo zhāng huáng, zé zhōng wài dà rǎo. zhì qí cí qiān yǐn guì fēi fú wáng, yóu kě tòng hèn. chén yǔ jiǔ qīng suǒ jiàn jiē tóng, gǎn yǐ wén." dì dú jìng tài xī yuē:" wú fù zǐ xiōng dì quán yǐ." míng rì, xiàng gāo yòu yán:" yuē gān shū bù yí fā. fā zé shàng jīng shèng mǔ, xià jīng dōng gōng, guì fēi fú wáng jiē bù ān. yí liú zhōng, ér bié yù fǎ sī zhì zhū jiān rén zuì, qiě sù dìng míng chūn zhī guó qī, yǐ xī qún huì, zé tiān xià tiě rán wú shì." dì jǐn yòng qí yán, tài zǐ fú wáng dé xiāng ān. guì fēi zhōng bù yù fú wáng zhī guó, yán míng nián dōng tài hòu qī shí shòu, wáng yí liú qìng hè. dì lìng nèi gé xuān yù. xiàng gāo liú shàng yù fú xuān, qǐng jīn dōng yù xíng qìng shòu lǐ, rú qī zhī guó. dì qiǎn zhōng shǐ zhì xiàng gāo sī dǐ, bì yù xià qián yù. xiàng gāo yán:" wài tíng xuān chuán bì xià yù jiǎ hè shòu míng liú fú wáng, yuē qiān rén fú quē qǐng. jīn guǒ yǒu cǐ yù, rén qíng yì yí xiè, jiāng xìn wáng yuē gān yāo yán, cháo duān bì bù jìng. shèng mǔ wén zhī, yì bì bù lè. qiě lù wáng shèng mǔ ài zǐ, yì jū wài fān, hé xin juǎn xin juǎn fú wáng wèi?" yīn fēng huán shǒu yù. dì bù dé yǐ cóng zhī, fú wáng nǎi zhī guó.
向高有裁断,善处大事。锦衣百户王曰乾者,京师奸人也,与孔学、赵宗舜、赵思圣等相讦告。刑官谳未竟,曰乾乃入皇城放炮上疏。刑官大惊,将拟曰乾死罪。曰乾遂讦奏郑妃内侍姜严山与学等及妖人王三诏用厌胜术诅咒皇太后、皇太子死,拥立福王。帝震怒,绕殿行半日,曰:“此大变事,宰相何无言?”内侍即跪上向高奏。奏言:“此事大类往年妖书,然妖书匿名难诘,今两造具在,一讯即情得。陛下当静处之,稍张皇,则中外大扰。至其词牵引贵妃、福王,尤可痛恨。臣与九卿所见皆同,敢以闻。”帝读竟太息曰:“吾父子兄弟全矣。”明日,向高又言:“曰乾疏不宜发。发则上惊圣母,下惊东宫,贵妃、福王皆不安。宜留中,而别谕法司治诸奸人罪,且速定明春之国期,以息群喙,则天下帖然无事。”帝尽用其言,太子、福王得相安。贵妃终不欲福王之国,言明年冬太后七十寿,王宜留庆贺。帝令内阁宣谕。向高留上谕弗宣,请今冬预行庆寿礼,如期之国。帝遣中使至向高私邸,必欲下前谕。向高言:“外廷喧传陛下欲假贺寿名留福王,约千人伏阙请。今果有此谕,人情益疑駴,将信王曰乾妖言,朝端必不静。圣母闻之,亦必不乐。且潞王圣母爱子,亦居外藩,何忄卷忄卷福王为?”因封还手谕。帝不得已从之,福王乃之国。
xiàng gāo cháng shàng shū yán:" jīn tiān xià bì luàn bì wēi zhī dào, gài yǒu shù duān, ér zāi shāng kòu dào wù guài rén yāo bù yǔ yān. láng miào kōng xū, yī yě. shàng xià fǒu gé, èr yě. shì dài fū hào shèng xǐ zhēng, sān yě. duō cáng hòu jī, bì yǒu bèi chū zhī xìn, sì yě. fēng shēng qì xí rì qū rì xià, mò kě wǎn huí, wǔ yě. fēi bì xià fèn rán zhèn zuò, jiǎn rèn lǎo chéng, bù liè cháo shǔ, qǔ jī nián fèi chí zhèng shì yī jǔ xīn zhī, kǒng zōng shè zhī yōu, bù zài dí guó wài huàn, ér jí zài miào táng zhī shàng yě." qí yán jué tòng qiè. dì zhī qí zhōng ài, bù néng xíng.
向高尝上疏言:“今天下必乱必危之道,盖有数端,而灾伤寇盗物怪人妖不与焉。廊庙空虚,一也。上下否隔,二也。士大夫好胜喜争,三也。多藏厚积,必有悖出之衅,四也。风声气习日趋日下,莫可挽回,五也。非陛下奋然振作,简任老成,布列朝署,取积年废弛政事一举新之,恐宗社之忧,不在敌国外患,而即在庙堂之上也。”其言绝痛切。帝知其忠爱,不能行。
chū, xiàng gāo rù gé. wèi jǐ, chén yòng rén lǐ cái cè, lì qǐng bǔ quē guān, bà kuàng shuì. jiàn dì bù néng cóng, nǎi chén shàng xià guāi lí zhī bìng. liǎng shū qǐ bà, dì bù yǔn. xiàng gāo zì dú xiāng, jí qǐng zēng gé chén, dì bù tīng. jí lì bù shàng shū sūn pī yáng yǐ jiàn xián bù yòng qiú qù, xiàng gāo tè shū qǐng liú, yì bù bào, suì yǐn jí. lǚ yù, nǎi chū shì shì. yǐ, yòu yán:" chén lǚ qiú qù, zhé méng ēn yù liú. gù chén bù zài yī shēn qù liú, ér zài guó jiā zhì luàn. jīn tiān xià suǒ zài zāi shāng sǐ wáng, jī fǔ zhōng zhōu qí lǔ liú yí zài dào, jiā zhōng wài kōng xū, rén cái jù jǐn. zuì bù zài tā rén, chén hé kě bù qù. qiě bì xià yòng chén, zé dāng háng qí yán. jīn zhāng zòu bù fā, dà liáo bù bǔ, qǐ fèi bù xíng, chén wēi chéng bù néng shàng dá, liú hé yì? chéng yòng chén yán, bù tú mí chén shēn, chén kè xiān zhāo lù, yǒu yú xìng yǐ." dì bù xǐng. jīng shī dà shuǐ, sì fāng duō zòu shuǐ hàn. xiàng gāo yòu yán:" zì gé chén zhì jiǔ qīng tái shěng, cáo shǔ jiē kōng, nán dōu jiǔ qīng yì zhǐ cún qí èr. tiān xià fāng miàn dà lì, qù qiū zhì jīn, wèi cháng yòng yī rén. bì xià wàn shì bù lǐ, yǐ wéi tiān xià zhǎng rú cǐ, chén kǒng huò duān yī fà, bù kě shōu yě." dì yì bù xǐng. sì shí nián chūn, xiàng gāo yǐ lì dài dì wáng xiǎng guó sì shí nián yǐ shàng zhě, zì sān dài qì jīn zhǐ shí jūn, quàn dì lì xíng xīn zhèng. yīn fù yǐ yòng rén xíng zhèng qǐng, yì bù bào. xiàng gāo zhì bù xíng, wú yuè bù qiú qù, dì zhé yōu zhǐ miǎn liú. xiàng gāo fù yán:" chén jìn tuì kě zhì bù wèn, ér bǎi liáo bì bù kě jǐn kōng, tái jiàn bì bù kě jǐn fèi, zhū fāng xún àn bì bù kě bù dài. zhōng wài lí xīn, niǎn gǔ zhǒu yè jiān, yuàn shēng fèn yíng, huò jī bù cè, ér bì xià wù yǔ chén xià gé jué. wéi wò bù dé guān qí zhōng, liù cáo bù dé jǔ qí zhí, jǔ tiān xià wú yī kě xìn zhī rén, ér zì yǐ wéi shén míng zhī miào yòng, chén kǒng zì gǔ shèng dì míng wáng wú cǐ fǎ yě."
初,向高入阁。未几,陈用人理财策,力请补缺官,罢矿税。见帝不能从,乃陈上下乖离之病。两疏乞罢,帝不允。向高自独相,即请增阁臣,帝不听。及吏部尚书孙丕扬以荐贤不用求去,向高特疏请留,亦不报,遂引疾。屡谕,乃出视事。已,又言:“臣屡求去,辄蒙恩谕留。顾臣不在一身去留,而在国家治乱。今天下所在灾伤死亡,畿辅、中州、齐鲁流移载道,加中外空虚,人才俱尽。罪不在他人,臣何可不去。且陛下用臣,则当行其言。今章奏不发,大僚不补,起废不行,臣微诚不能上达,留何益?诚用臣言,不徒縻臣身,臣溘先朝露,有余幸矣。”帝不省。京师大水,四方多奏水旱。向高又言:“自阁臣至九卿台省,曹署皆空,南都九卿亦止存其二。天下方面大吏,去秋至今,未尝用一人。陛下万事不理,以为天下长如此,臣恐祸端一发,不可收也。”帝亦不省。四十年春,向高以历代帝王享国四十年以上者,自三代迄今止十君,劝帝力行新政。因复以用人行政请,亦不报。向高志不行,无月不求去,帝辄优旨勉留。向高复言:“臣进退可置不问,而百僚必不可尽空,台谏必不可尽废,诸方巡按必不可不代。中外离心,辇毂肘腋间,怨声愤盈,祸机不测,而陛下务与臣下隔绝。帷幄不得关其忠,六曹不得举其职,举天下无一可信之人,而自以为神明之妙用,臣恐自古圣帝明王无此法也。”
xiān shì, xiàng gāo jí, gé zhōng wú rén, zhāng zòu jiù qí jiā nǐ zhǐ zhě yī yuè. jí shì, xiàng gāo jiān wò yì jiǔ, jí jiā nǐ zhǐ rú qián, lùn zhě yǐ wéi fēi tǐ, xiàng gāo yì zì yán qí fēi, jiān qǐ qù. dì zú bù mìng tā xiāng, qiǎn hóng lú guān wèi liú. zhì dì wàn shòu jié, shǐ qǐ shì shì. qí hòu, xiàng gāo zhǔ guǐ chǒu huì shì, zhāng zòu jiē sòng wéi zhōng, yóu yì shì yún. dì kǎo xuǎn kē dào qī shí yú rén, mìng jiǔ bù xià. xiàng gāo kěn qǐng shù shí shū, yuè èr nián nǎi xià. yán guān jì duō, gōng jī fēn qǐ. dì xīn yàn zhī, zhāng xī liú zhōng. xiàng gāo qǐng jǐn fù suǒ sī, dìng qí qù liú. yīn yán:" dà chén zhě, xiǎo chén zhī gāng. jīn liù qīng zhǐ zhào huàn yī rén, ér dōu yù shǐ shí nián bù bǔ, tán yā wú rén, rén xīn hé yóu jí?" dì dàn zé yán guān wàng yán, ér dà liáo qì bù bǔ. xiàng gāo qǐng zēng zhì gé chén, zhāng zhì bǎi yú shàng, dì shǐ yòng fāng cóng zhé wú dào nán. xiàng gāo shū xiè, yīn yǐn tuì, yōu zhào bù yǔn.
先是,向高疾,阁中无人,章奏就其家拟旨者一月。及是,向高坚卧益久,即家拟旨如前,论者以为非体,向高亦自言其非,坚乞去。帝卒不命他相,遣鸿胪官慰留。至帝万寿节,始起视事。其后,向高主癸丑会试,章奏皆送闱中,尤异事云。帝考选科道七十余人,命久不下。向高恳请数十疏,越二年乃下。言官既多,攻击纷起。帝心厌之,章悉留中。向高请尽付所司,定其去留。因言:“大臣者,小臣之纲。今六卿止赵焕一人,而都御史十年不补,弹压无人,人心何由戢?”帝但责言官妄言,而大僚迄不补。向高请增置阁臣,章至百余上,帝始用方从哲、吴道南。向高疏谢,因引退,优诏不允。
sì shí èr nián èr yuè, huáng tài hòu bēng. sān yuè, fú wáng zhī guó. xiàng gāo qǐ guī yì shù, zhāng shí yú shàng. zhì bā yuè, yǔn qí qù. xiàng gāo yǐ sān zài kǎo jī, jìn tài zǐ tài bǎo wén yuān gé dà xué shì xù yán suí zhàn gōng, jiā shǎo bǎo jiān tài zǐ tài bǎo, gǎi hù bù shàng shū wǔ yīng diàn yī pǐn sān zài mǎn, jiā shǎo fù jiān tài zǐ tài fù, gǎi lì bù shàng shū jiàn jí diàn. zhì shì, mìng jiā shǎo shī jiān tài zǐ tài shī, cì bái jīn bǎi, cǎi bì sì, biǎo lǐ dà hóng zuò mǎng yī xí, qiǎn xíng rén hù guī.
四十二年二月,皇太后崩。三月,福王之国。向高乞归益数,章十余上。至八月,允其去。向高以三载考绩,进太子太保、文渊阁大学士;叙延绥战功,加少保兼太子太保,改户部尚书、武英殿;一品三载满,加少傅兼太子太傅,改吏部尚书、建极殿。至是,命加少师兼太子太师,赐白金百,彩币四,表里大红坐蟒一袭,遣行人护归。
xiàng gāo zài xiàng wèi, wù tiáo jì qún qíng, jí hé yì tóng. rán qí shí dǎng lùn yǐ dà qǐ, yù shǐ zhèng jì fāng lì gōng jǐ shì zhōng wáng yuán hàn, zuǒ yòu liǎng rén zhě xiàng jiǎo. xiàng gāo qǐng jǐn xià zhū shū, chì bù yuàn píng qū zhí, zuì qí lùn yì diān dǎo zhě yī èr rén, yǐ jǐng qí yú, dì bù bào. zhū chén jì wú suǒ jiàn de shī, yì shù dǎng xiāng gōng. wèi jǐ, yòu zhēng lǐ sān cái zhī shì, dǎng shì nǎi chéng. wú xī gù xiàn chéng jiā jū, jiǎng xué dōng lín shū yuàn, cháo shì zhēng mù yǔ yóu. sān cái bèi gōng, xiàn chéng yí shū xiàng gāo jì shàng shū sūn pī yáng, sòng qí xián. huì xīn hài jīng chá, gōng sān cái zhě liú guó jìn yǐ tā guò guà chá diǎn, qiáo yīng jiǎ yì yòng nián lì chū wài, qí dǎng dà huá. xiàng gāo yǐ dà tǐ chí zhī, chá diǎn dé wú náo, ér liǎng dǎng zhī zhēng suì bù kě jiě. jí hòu, qí chǔ zhè dǎng rén gōng dōng lín dài jìn. jìn xún zhì tiān qǐ shí, wáng shào huī děng zhuàn suǒ wèi dōng lín diǎn jiàng lù, lìng wèi zhōng xián àn shì míng zhú cháo shì. yǐ xiàng gāo cháng yòu dōng lín, zhǐ mù wèi dǎng kuí yún.
向高在相位,务调剂群情,辑和异同。然其时党论已大起,御史郑继芳力攻给事中王元翰,左右两人者相角。向高请尽下诸疏,敕部院评曲直,罪其论议颠倒者一二人,以警其余,帝不报。诸臣既无所见得失,益树党相攻。未几,又争李三才之事,党势乃成。无锡顾宪成家居,讲学东林书院,朝士争慕与游。三才被攻,宪成贻书向高暨尚书孙丕扬,讼其贤。会辛亥京察,攻三才者刘国缙以他过挂察典,乔应甲亦用年例出外,其党大哗。向高以大体持之,察典得无挠,而两党之争遂不可解。及后,齐、楚、浙党人攻东林殆尽。浸寻至天启时,王绍徽等撰所谓《东林点将录》,令魏忠贤按氏名逐朝士。以向高尝右东林,指目为党魁云。
xiàng gāo guī liù nián, guāng zōng lì, tè zhào zhào hái. wèi jǐ, xī zōng lì, fù cì chì qù zhī. lǚ cí, bù dé mìng. tiān qǐ yuán nián shí yuè hái cháo, fù wéi shǒu fǔ. yán:" chén shì huáng zǔ bā nián, zhāng zòu bì fā chén nǐ. jí shàng yì suǒ yù xíng, yì qiǎn zhōng shǐ chuán yù. shì yǒu bù kě, chén lì zhēng, huáng zǔ duō qū tīng, bù yù zhōng chū yī zhǐ. bì xià xū huái gōng jǐ, xìn rèn fǔ chén, rán jiān yǒu xuān chuán zī yí yì. yí shèn zhòng lún yīn, fán shì lìng chén děng nǐ shàng." dì yōu zhǐ bào wén. xuán nà xiàng gāo qǐng, fā tǎng jīn èr bǎi wàn, wèi dōng xī yòng bīng zhī xū.
向高归六年,光宗立,特诏召还。未几,熹宗立,复赐敕趣之。屡辞,不得命。天启元年十月还朝,复为首辅。言:“臣事皇祖八年,章奏必发臣拟。即上意所欲行,亦遣中使传谕。事有不可,臣力争,皇祖多曲听,不欲中出一旨。陛下虚怀恭己,信任辅臣,然间有宣传滋疑议。宜慎重纶音,凡事令臣等拟上。”帝优旨报闻。旋纳向高请,发帑金二百万,为东西用兵之需。
xī zōng chū zhèng, qún xián mǎn cháo, tiān xià xīn xīn wàng zhì. rán dì běn chōng nián, bù néng biàn zhōng nìng. wèi zhōng xián kè shì jiàn qiè wēi fú, gòu shā tài jiàn wáng ān, yǐ cì zhú lì bù shàng shū zhōu jiā mó jí yán guān ní sī huī děng. dà xué shì liú yī jing yì lì qiú qù. xiàng gāo yán:" kè shì chū fù rù, ér yī jing gù mìng dà chén bù dé bǐ bǎo mǔ, zhì shǐ rén chuǎi mó yú ào yào bù kě zhī zhī dì, qí jiàn dāng fáng." zhōng xián jiàn xiàng gāo shū cì jǐ, hèn shén. jì ér xíng bù shàng shū wáng jì xuē jí, lǐ bù shàng shū sūn shèn xíng dū yù shǐ zōu yuán biāo xiān hòu bèi gōng zhì shì qù. xiàng gāo zhēng bù dé, yīn qǐng yǔ yuán biāo tóng bà. dì bù tīng, ér zhōng xián yì hèn xiàng gāo.
熹宗初政,群贤满朝,天下欣欣望治。然帝本冲年,不能辨忠佞。魏忠贤、客氏渐窃威福,构杀太监王安,以次逐吏部尚书周嘉谟及言官倪思辉等。大学士刘一燝亦力求去。向高言:“客氏出复入,而一燝顾命大臣不得比保姆,致使人揣摩于奥穾不可知之地,其渐当防。”忠贤见向高疏刺己,恨甚。既而刑部尚书王纪削籍,礼部尚书孙慎行、都御史邹元标先后被攻致仕去。向高争不得,因请与元标同罢。帝不听,而忠贤益恨向高。
xiàng gāo wéi rén guāng míng zhōng hòu, yǒu dé liàng, hǎo fú zhí shàn lèi. zài rù xiàng, shì chōng zhǔ, bù néng jiǎn zhí rú shén zōng shí, rán yóu shù yǒu kuāng jiù. jǐ shì zhōng zhāng yǔn rú qǐng jiǎn shàng gòng páo fú. yǎn rén jī dì nù, mìng tíng zhàng. xiàng gāo lùn jiù zhě zài, nǎi duó fèng yī nián. yù shǐ shuài zhòng zhǐ chì gōng jìn, yǎn rén qǐng dì chū zhī wài, yǐ xiàng gāo jiù miǎn. jǐ shì zhōng fù kuí jiù wáng jì, jiāng biǎn zhé, yì yǐ xiàng gāo yán jǐn duó fèng. jì jì bà qù, yù shǐ wú shēn wáng zuò chāng jiàn zhī, bù yì yǐ gù guān zhào. zhōng xián nù, jiāng zhòng qiǎn wén xuǎn láng, xiàng gāo yì jiù miǎn. jǐ shì zhōng chén liáng xùn shū jī quán yǎn, zhōng xián zhāi qí shū zhōng" guó yùn jiàng zhōng" yǔ, mìng xià zhào yù, qióng zhì zhǔ shǐ. xiàng gāo yǐ qù jiù zhēng, nǎi duó fèng ér zhǐ. xióng tíng bì wáng huà zhēn lùn sǐ, yán guān quàn dì sù jué. xiàng gāo qǐng qí fǎ sī fù zòu, dì cóng zhī. yǒu qǐng kuò tiān xià bù zhèng sī fǔ zhōu xiàn kù cáng jǐn shū jīng shī zhě, xiàng gāo yán:" jùn yì cáng yǐ jié, fān kù shāo yú. tǎng jǐn kuò zhī, cù yǒu rú shān dōng bái lián jiào zhī luàn, hé yǐ yīng zhī?" dì jiē bù nà.
向高为人光明忠厚,有德量,好扶植善类。再入相,事冲主,不能謇直如神宗时,然犹数有匡救。给事中章允儒请减上供袍服。奄人激帝怒,命廷杖。向高论救者再,乃夺俸一年。御史帅众指斥宫禁,奄人请帝出之外,以向高救免。给事中傅櫆救王纪,将贬谪,亦以向高言仅夺俸。纪既罢去,御史吴甡、王祚昌荐之,部议以故官召。忠贤怒,将重谴文选郎,向高亦救免。给事中陈良训疏讥权奄,忠贤摘其疏中“国运将终”语,命下诏狱,穷治主使。向高以去就争,乃夺俸而止。熊廷弼、王化贞论死,言官劝帝速决。向高请俟法司覆奏,帝从之。有请括天下布政司、府、州、县库藏尽输京师者,向高言:“郡邑藏已竭,藩库稍余。倘尽括之,猝有如山东白莲教之乱,何以应之?”帝皆不纳。
zhōng xián jì mò hèn xiàng gāo, ér qí shí cháo shì yǔ zhōng xián kàng zhě lǜ yǐ xiàng gāo. zhōng xián nǎi shí máo jǔ xì gù, zé xiàng gāo yǐ kùn zhī. xiàng gāo shù qiú qù. sì nián sì yuè, jǐ shì zhōng fù kuí hé zuǒ guāng dòu wèi dà zhōng jiāo tōng wāng wén yán, zhāo quán nà huì, mìng xià wén yán zhào yù. xiàng gāo yán:" wén yán nèi gé bàn shì, shí chén jù tí. guāng dòu děng jiāo wén yán shì ài mèi, chén yòng wén yán xiǎn rán. qǐ bì xià zhǐ zuì chén, ér shāo kuān qí tā, yǐ xiāo jìn shēn zhī huò." yīn lì qiú sù bà. dàng shì shí, zhōng xián yù dà chěng, dàn zhòng zhèng yíng cháo, sì xì dòng. dé kuí shū xǐ shén, yù jí shì luó zhī dōng lín, zhōng dàn xiàng gāo jiù chén, bìng guāng dòu děng bù zuì, zhǐ zuì wén yán. rán dōng lín huò zì cǐ qǐ.
忠贤既默恨向高,而其时朝士与忠贤抗者率倚向高。忠贤乃时毛举细故,责向高以困之。向高数求去。四年四月,给事中傅櫆劾左光斗、魏大中交通汪文言,招权纳贿,命下文言诏狱。向高言:“文言内阁办事,实臣具题。光斗等交文言事暧昧,臣用文言显然。乞陛下止罪臣,而稍宽其他,以消缙绅之祸。”因力求速罢。当是时,忠贤欲大逞,惮众正盈朝,伺隙动。得櫆疏喜甚,欲藉是罗织东林,终惮向高旧臣,并光斗等不罪,止罪文言。然东林祸自此起。
zhì liù yuè, yáng lián shàng shū hé zhōng xián èr shí sì dà zuì. xiàng gāo wèi shì qiě jué liè, shēn yǐ wéi fēi. tíng chén xiāng jì kàng zhāng zhì shù shí shàng, huò quàn xiàng gāo xià qí shì, kě jué shèng yě. xiàng gāo niàn zhōng xián wèi yì chú, gé chén cóng zhōng wǎn huí, yóu jì wú dà huò. nǎi jù zòu chēng zhōng xián qín láo. cháo tíng chǒng dài hòu, chéng mǎn nán jū, yí jiě shì quán, tīng guī sī dì, bǎo quán zhōng shǐ. zhōng xián bù yuè, jiǎo dì zhǐ xù jǐ gōng qín, lèi bǎi yú yán. xiàng gāo hài yuē:" cǐ fēi yǎn rén suǒ néng, bì yǒu dài wéi cǎo zhě." tàn zhī, zé xú dà huà yě. zhōng xián suī fèn, yóu yǐ wài tíng shì shèng, wèi gǎn jiā hài. qí dǎng yǒu dǎo yǐ xìng dà yù zhě, zhōng xián yì suì jué. yú shì gōng bù láng zhōng wàn jing yǐ hé zhōng xián tíng zhàng, xiàng gāo lì jiù, bù cóng, sǐ zhàng xià. wú hé, yù shǐ lín rǔ zhù yì yǐ wǔ yǎn mìng tíng zhàng. rǔ zhù jù, tóu zūn huà xún fǔ suǒ. huò yán rǔ zhù xiàng gāo shēng yě, qún yǎn wéi qí dǐ dà zào. xiàng gāo yǐ shí shì bù kě wèi, qǐ guī yǐ èr shí yú shū, zhì shì qǐng yì lì. nǎi mìng jiā tài fù, qiǎn xíng rén hù guī, suǒ gěi cì shì yí diǎn yǒu jiā. xún tīng cí tài fù, yǒu sī yuè gěi mǐ wǔ shí, yú fū bā.
至六月,杨涟上疏劾忠贤二十四大罪。向高谓事且决裂,深以为非。廷臣相继抗章至数十上,或劝向高下其事,可决胜也。向高念忠贤未易除,阁臣从中挽回,犹冀无大祸。乃具奏称忠贤勤劳。朝廷宠待厚,盛满难居,宜解事权,听归私第,保全终始。忠贤不悦,矫帝旨叙己功勤,累百余言。向高骇曰:“此非奄人所能,必有代为草者。”探之,则徐大化也。忠贤虽愤,犹以外廷势盛,未敢加害。其党有导以兴大狱者,忠贤意遂决。于是工部郎中万燝以劾忠贤廷杖,向高力救,不从,死杖下。无何,御史林汝翥亦以忤奄命廷杖。汝翥惧,投遵化巡抚所。或言汝翥向高甥也,群奄围其邸大噪。向高以时事不可为,乞归已二十余疏,至是请益力。乃命加太傅,遣行人护归,所给赐视彝典有加。寻听辞太傅,有司月给米五石,舆夫八。
xiàng gāo jì bà qù, hán kuàng zhū guó zhēn xiāng jì wéi shǒu fǔ, wèi jiǔ jiē bà. jū zhèng fǔ zhě jiē xiǎo rén, qīng liú wú suǒ yī yǐ. zhōng xián shǒu wū shā lián, guāng dòu děng cì dì lù rǔ, biǎn xuē cháo shì zhī yì jǐ zhě, shàn lèi wèi yī kōng yún. xī zōng bēng, xiàng gāo yì yǐ shì yuè zú, nián liù shí yǒu jiǔ. chóng zhēn chū, zèng tài shī, shì wén zhōng.
向高既罢去,韩爌、朱国祯相继为首辅,未久皆罢。居政府者皆小人,清流无所依倚。忠贤首诬杀涟,光斗等次第戮辱,贬削朝士之异己者,善类为一空云。熹宗崩,向高亦以是月卒,年六十有九。崇祯初,赠太师,谥文忠。
liú yī jing, zì jì huì, nán chāng rén. fù yuē cái, jiā jìng zhōng jìn shì, shǎn xī zuǒ bù zhèng shǐ. wàn lì shí liù nián, yī jing yǔ xiōng yī kūn yī yù bìng jǔ yú xiāng. yuè qī nián, yòu yǔ yī yù bìng jǔ jìn shì. gǎi shù jí shì, shòu jiǎn tǎo.
刘一燝,字季晦,南昌人。父曰材,嘉靖中进士,陕西左布政使。万历十六年,一燝与兄一焜、一煜并举于乡。越七年,又与一煜并举进士。改庶吉士,授检讨。
yī kūn wèi kǎo gōng láng, zhǎng jīng chá. dà xué shì shěn yī guàn yù bì qí sī rén qián mèng gāo zhōng zhào dòu děng, shǔ yī jing wèi qǐng. yī jing xiè bù kě, mèng gāo děng jìng yǐ zhōng zhǐ liú, yóu shì wǔ yī guàn yì. xún lì jì jiǔ, zhān shì, zhǎng hàn lín yuàn shì. sì shí wǔ nián chūn, jīng chá, dǎng rén yòng shì, móu zhú sūn chéng zōng móu chāng qī děng, yī jing lì bǎo chí dé miǎn. gù shì, zhǎng yuàn wú mǎn suì bù qiān zhě, yī jǐng jū sì nián, shǐ qiān lǐ bù yòu shì láng, jiào xí shù jí shì. guāng zōng jí wèi, zhuó lǐ bù shàng shū jiān dōng gé dà xué shì, cān yù jī wù, xié hé zōng yàn hán kuàng bìng mìng. shí nèi gé zhǐ fāng cóng zhé yī rén.
一焜为考功郎,掌京察。大学士沈一贯欲庇其私人钱梦皋、钟兆斗等,属一燝为请。一燝谢不可,梦皋等竟以中旨留,由是忤一贯意。寻历祭酒,詹事,掌翰林院事。四十五年春,京察,党人用事,谋逐孙承宗、缪昌期等,一燝力保持得免。故事,掌院无满岁不迁者,一景居四年,始迁礼部右侍郎,教习庶吉士。光宗即位,擢礼部尚书兼东阁大学士,参预机务,偕何宗彦、韩爌并命。时内阁止方从哲一人。
wàn lì mò nián, shén zōng yù yòng shǐ jì xié shěn hóng. liǎng rén fāng zài jí, dì mìng zhào zhī. wèi jí zhì, dì fù mìng zōng yàn yī jing kuàng. míng rì, fù mìng zhū guó zuò jí jiù fǔ yè xiàng gāo. ér zōng yàn guó zuò xiàng gāo yì jiē zài jí, wéi yī jing kuàng rù zhí. fǔ bài mìng, dì yǐ dé jí, yī jing xié zhū chén zhào jiàn qián qīng gōng. míng rì jiǔ yuè shuò, dì bēng. zhū chén rù lín bì, yī jing jí qún yǎn:" huáng zhǎng zǐ dāng jiù qián jí wèi, jīn bù zài, hé yě?" qún yǎn dōng xī zǒu, bú duì. dōng gōng bàn dú wáng ān qián yuē:" wèi lǐ xuǎn shì suǒ nì ěr." yī jing dà shēng yán:" shuí gǎn nì xīn tiān zǐ zhě?" ān yuē:" xú zhī, gōng děng shèn wù tuì." suì qū rù bái xuǎn shì. xuǎn shì hàn zhī, fù zhōng huǐ, wǎn huáng zhǎng zǐ jū. ān zhí qián yōng bào, jí qū chū. yī jing jiàn zhī, jí qū qián hū wàn suì, pěng huáng zhǎng zǐ zuǒ shǒu, yīng guó gōng zhāng wéi xián pěng yòu shǒu, yē shēng niǎn. jí mén, gōng zhōng lì shēng hū:" gē ér què hái!" shǐ shǐ zhuī niè zhě sān bèi. yī jing bàng niǎn jí xíng, yì shēng wén huá diàn, xiān jí dōng gōng wèi, qún chén kòu tóu hū wàn suì.
万历末年,神宗欲用史继偕、沈纮。两人方在籍,帝命召之。未及至,帝复命宗彦、一燝、爌。明日,复命朱国祚及旧辅叶向高。而宗彦、国祚、向高亦皆在籍,惟一燝、爌入直。甫拜命,帝已得疾,一燝偕诸臣召见乾清宫。明日九月朔,帝崩。诸臣入临毕,一燝诘群奄:“皇长子当柩前即位,今不在,何也?”群奄东西走,不对。东宫伴读王安前曰:“为李选侍所匿耳。”一燝大声言:“谁敢匿新天子者?”安曰:“徐之,公等慎勿退。”遂趋入白选侍。选侍颔之,复中悔,挽皇长子裾。安直前拥抱,疾趋出。一燝见之,急趋前呼万岁,捧皇长子左手,英国公张惟贤捧右手,掖升辇。及门,宫中厉声呼:“哥儿却还!”使使追蹑者三辈。一燝傍辇疾行,翼升文华殿,先即东宫位,群臣叩头呼万岁。
shì shāo dìng, xuǎn shì yóu qū hái gān qīng. shí xuǎn shì jū gān qīng. yī jing yuē:" gān qīng bù kě jū, diàn xià yí zàn jū cí qìng." huáng zhǎng zǐ xīn dàn xuǎn shì, rán zhī. yī jing yǔ ān yuē:" zhǔ shàng chōng nián, wú mǔ hòu. wài tíng yǒu shì, wú shòu guò gōng zhōng qǐ jū, gōng děng bù dé cí zé." míng rì, zhōu jiā mó jí zuǒ guāng dòu shū qǐng yí gōng. shí shǒu fǔ cóng zhé pái huái qí jiān, yǐ, yòu yù huǎn yí gōng. yī jing yuē:" běn cháo gù shì, rén shèng, dí mǔ yě, yí cí qìng cí shèng, shēng mǔ yě, yí cí níng. jīn hé rì, kě gū huǎn yé?" chū wǔ rì, xié tóng guān qǐng jí rì jiàng zhǐ, chuō lì gōng mén yǐ qí. xuǎn shì bù dé yǐ, yí huì luán gōng, tiān zǐ fù huán gān qīng, shì shǐ dà dìng. dì jì jiàn zuò, cóng zhé bèi hé zài gào, yī jing suì dāng guó, yǔ kuàng xiāng dé shèn huān. niàn nèi tíng wéi wáng ān lì wèi xīn tiān zǐ, nǎi yǐn yǔ gòng shì. ān yì qīng xīn xiàng zhī. suǒ zòu qǐng, wú bù cóng. fā nèi tǎng, yì jìn shì, sōu yí yì, jiù dé sù chǐ bù mǎn jiǔ liè, zhōng wài xīn xīn wàng zhì yān.
事稍定,选侍犹趋还乾清。时选侍居乾清。一燝曰:“乾清不可居,殿下宜暂居慈庆。”皇长子心惮选侍,然之。一燝语安曰:“主上冲年,无母后。外庭有事,吾受过;宫中起居,公等不得辞责。”明日,周嘉谟及左光斗疏请移宫。时首辅从哲徘徊其间,已,又欲缓移宫。一燝曰:“本朝故事,仁圣,嫡母也,移慈庆;慈圣,生母也,移慈宁。今何日,可姑缓耶?”初五日,偕同官请即日降旨,踔立宫门以俟。选侍不得已,移哕鸾宫,天子复还乾清,事始大定。帝既践阼,从哲被劾在告,一燝遂当国,与爌相得甚欢。念内廷惟王安力卫新天子,乃引与共事。安亦倾心向之。所奏请,无不从。发内帑,抑近侍,搜遗逸,旧德宿齿布满九列,中外欣欣望治焉。
míng nián, tiān qǐ gǎi yuán, shěn yáng shī. tíng chén duō qǐng fù yòng xióng tíng bì. yī jing yì yán:" tíng bì shǒu liáo yī zài, cán jiāng yàn rán, bù zhī hé gù jiǎn chú. jí xià tíng yì, yòu jiē wèi jù, bù gǎn yì tóng. sì hòu jūn guó dà shì, bì xià dāng yì rán zhǔ chí, lài zhū chén xǐ xīn dí lǜ, xī pò léi tóng fù hè, qí yōu guó fèng gōng." dì yōu zhǐ bāo dá. xún yǒu zhào jǐn zhé qián pái tíng bì zhě yáo zōng wén děng guān. yán lù duō yuàn yī jing. yī jing cháng yán:" rèn tiān xià shì zhě, wéi liù guān. yán lù zhāng, zé liù guān wú shí zhèng. shàn zhì tiān xià zhě, bǐ liù guān rèn shì, yán lù dé shéng qí qiān, yán guān chén shì, zhèng fǔ dé cái qí shì, zé tiān xià zhì." yú shì yī qiè tiáo zòu xī xià bù yì, yǒu bù jīng zhě, zhào gé zhī.
明年,天启改元,沈阳失。廷臣多请复用熊廷弼。一燝亦言:“廷弼守辽一载,残疆宴然,不知何故翦除。及下廷议,又皆畏惧,不敢异同。嗣后军国大事,陛下当毅然主持,赖诸臣洗心涤虑,悉破雷同附和,其忧国奉公。”帝优旨褒答。寻有诏尽谪前排廷弼者姚宗文等官。言路多怨一燝。一燝尝言:“任天下事者,惟六官。言路张,则六官无实政。善治天下者,俾六官任事,言路得绳其愆,言官陈事,政府得裁其是,则天下治。”于是一切条奏悉下部议,有不经者,诏格之。
chū, xuǎn shì jiāng yí gōng, qí nèi shù lǐ jìn zhōng liú cháo tián zhào děng dào nèi fǔ mì cáng, guò gān qīng mén pū, jīn bǎo duò dì. dì nù, xī xià fǎ sī, àn zhì shén jí. qún yǎn jù, gòu fēi yǔ, yán dì báo xiān cháo fēi pín, zhì xuǎn shì yí gōng rì, xiǎn zú tóu jǐng, yǐ yáo huò wài tíng. yù shǐ jiǎ jì chūn suì shàng ān xuǎn shì shū. xíng bù shàng shū huáng kè zuǎn jǐ shì zhōng lǐ chūn yè yù shǐ wáng yè hào bèi zhāng dà qí cí, yù tuō dào yǎn zuì. dì è jì chūn wàng yán, qiě yí qí yǒu dǎng, jiāng yán qiǎn zhī. yī jing wèi tiān zǐ xīn jí wèi, zhé yí chén xià péng dǎng, yì shí jiān rén chéng jiàn, shì dài fū bì shòu qí huò. nǎi jù shū kāi dì yì, wèi jì chūn jiě, ér fǎn fù yán péng dǎng wú shí. jì chūn dé xuē jí qù. yù shǐ zhāng shèn yán gāo hóng tú shū jiù jì chūn, dì yù bìng zuì, yì yǐ yī jing yán ér zhǐ. dì hàn xuǎn shì shén, bì yù zhū dào yǎn. wáng ān wèi sī lǐ, yì è zhī. zhū yǎn bǎi fāng jiù, zú bù dé. jiǔ ér dì jiàn wàng qián shì, ān yì wèi wèi zhōng xián pái sǐ, zhū yǎn nǎi hòu huì zhōng xián wèi dì, ér shàng shū biàn yuān. dì guǒ miǎn cháo zhào sǐ, xià qí shū fǎ sī. yī jing zhí zòu, zhào děng yì zhū jiǔ, wú kě xuě, shū zhí xià bù, qián wú cǐ zhì. dì bù dé yǐ, xià qí shū yú gé. yī jing fù yán:" cǐ shū wài bù yóu tōng zhèng sī, nèi bù yóu huì jí mén, lì bù dàng nǐ zhǐ, jǐn fēng huán yuán shū." yóu shì zhōng xián bèi dà hèn, cháo děng yì jìng miǎn sǐ, yì rèn yòng.
初,选侍将移宫,其内竖李进忠、刘朝、田诏等盗内府秘藏,过乾清门仆,金宝堕地。帝怒,悉下法司,案治甚急。群奄惧,构蜚语,言帝薄先朝妃嫔,致选侍移宫日,跣足投井,以摇惑外廷。御史贾继春遂上安选侍书。刑部尚书黄克缵、给事中李春晔、御史王业浩辈张大其辞,欲脱盗奄罪。帝恶继春妄言,且疑其有党,将严谴之。一燝谓天子新即位,辄疑臣下朋党,异时奸人乘间,士大夫必受其祸。乃具疏开帝意,为继春解,而反覆言朋党无实。继春得削籍去。御史张慎言、高弘图疏救继春,帝欲并罪,亦以一燝言而止。帝憾选侍甚,必欲诛盗奄。王安为司礼,亦恶之。诸奄百方救,卒不得。久而帝渐忘前事,安亦为魏忠贤排死,诸奄乃厚贿忠贤为地,而上疏辨冤。帝果免朝、诏死,下其疏法司。一燝执奏,诏等议诛久,无可雪,疏直下部,前无此制。帝不得已,下其疏于阁。一燝复言:“此疏外不由通政司,内不由会极门,例不当拟旨,谨封还原疏。”由是忠贤辈大恨,朝等亦竟免死,益任用。
dìng líng gōng chéng, zhōng xián yù yǐ wéi gōng. yī jing yuán gù shì, nèi chén fēi sī lǐ zhǎng yìn jí tí dū líng gōng bù dé làn yīn, zhǐ nǐ jiā ēn sān děng. zhū yán guān lùn kè shì bèi zhé zhě, yī jing jiē shū jiù, yòu qǐng chū kè shì yú wài. jí yán guān jiāo zhāng lùn shěn hóng, hóng yí yī jing zhǔ zhī, yǔ zhōng xián kè shì děng bǐ, ér yǐ yī jing. yī jing chí dà tǐ, bù xùn yán lù yì. yán lù pō yuàn. yòu mì kuī wèi kè děng jiàn yòng shì, yī jing shì gū, shì nián sì yuè, hòu bǔ yù shǐ liú chóng qìng suì lì dǐ yī jing bù kě yòng. dì nù zhé chóng qìng. yī jing zài lùn jiù, bù tīng. ér zhí fāng láng zhōng yú dà chéng yù shǐ ān shēn jǐ shì zhōng wéi fān huò wéi huá jiāo zhāng hé yī jing. dì bù wèn. jì ér wéi huá wài zhuǎn, qí tóng guān sūn jié yí yī jing shǔ jiā mó wèi zhī, shàng shū lì gōng yī jing. yī jing shū biàn qiú bà. dì yǐ wèi liú, jǐ shì zhōng hóu zhèn yáng yù shǐ chén jiǔ chóu fù hé zhī, bìng cì qí jié nà wáng ān. yú shì yī jing sì shū qǐ guī, zhōng xián cóng zhōng zhǔ zhī, chuán zhǐ yǔn qí qù.
定陵工成,忠贤欲以为功。一燝援故事,内臣非司礼掌印及提督陵工不得滥荫,止拟加恩三等。诸言官论客氏被谪者,一燝皆疏救,又请出客氏于外。及言官交章论沈纮,纮疑一燝主之,与忠贤、客氏等比,而齮一燝。一燝持大体,不徇言路意。言路颇怨。又密窥魏、客等渐用事,一燝势孤,是年四月,候补御史刘重庆遂力诋一燝不可用。帝怒谪重庆。一燝再论救,不听。而职方郎中余大成、御史安伸、给事中韦蕃、霍维华交章劾一燝。帝不问。既而维华外转,其同官孙杰疑一燝属嘉谟为之,上疏力攻一燝。一燝疏辨求罢。帝已慰留,给事中侯震旸、御史陈九畴复劾之,并刺其结纳王安。于是一燝四疏乞归,忠贤从中主之,传旨允其去。
xiān shì, cóng zhé qù, dì shù chēng yī jing wéi shǒu fǔ, yī jing bù gǎn dāng, xū wèi qí yè xiàng gāo. jí xiàng gāo zhì, rù chán yán, wèi yī jing ní jǐ. zhì shì, zhī qí wú tā, lì chēng yī jing yǒu yì wèi gōng, bù kě qù. dì fù wèi liú, yī jing jiān wò bù qǐ. èr nián sān yuè, shū shí èr shàng, nǎi lìng chéng chuán guī. jì guī, bīng bù shàng shū zhāng hè míng xìng jiān xì dù mào liú yī yǎn yù, yù zhǐ yī shān xiàn wèi yī jing zú, zhū lián zhī. xíng bù shàng shū wáng jì bù kě, suì bèi chì qù, ér yī jing dé bái. hè míng, yī jing xiàng suǒ tuī gǔ zhě yě. yǐ ér zhōng xián dà chì, jiǎo zhǐ zé yī jing wù yòng tíng bì, xuē guān, zhuī duó gào mìng, lè lìng yǎng mǎ. chóng zhēn gǎi yuán, zhào fù guān, qiǎn guān cún wèn. yī jing zài wèi, lěi jiā shǎo fù tài zǐ tài fù lì bù shàng shū zhōng jí diàn dà xué shì. bā nián zú, zèng shǎo shī. fú wáng shí, zhuī shì wén duān.
先是,从哲去,帝数称一燝为首辅,一燝不敢当,虚位俟叶向高。及向高至,入谗言,谓一燝尼己。至是,知其无他,力称一燝有翼卫功,不可去。帝复慰留,一燝坚卧不起。二年三月,疏十二上,乃令乘传归。既归,兵部尚书张鹤鸣兴奸细杜茂、刘一巘狱,欲指一〈山献〉为一燝族,株连之。刑部尚书王纪不可,遂被斥去,而一燝得白。鹤鸣,一燝向所推毂者也。已而忠贤大炽,矫旨责一燝误用廷弼,削官,追夺诰命,勒令养马。崇祯改元,诏复官,遣官存问。一燝在位,累加少傅、太子太傅、吏部尚书、中极殿大学士。八年卒,赠少师。福王时,追谥文端。
yī kūn, zì yuán bǐng. wàn lì èr shí nián jìn shì. shòu xíng rén. lì kǎo gōng láng zhōng, zuǒ shì láng yáng shí qiáo diǎn jīng chá, jǐn chì zhí zhèng sī rén. yǐ, gǎi wén xuǎn, qiān tài cháng shǎo qīng, yǐ yōu qù. jiǔ zhī, yóu gù guān zhuó yòu qiān dōu yù shǐ, xún fǔ zhè jiāng. dì qiǎn zhōng guān cáo fèng jiàn zhèn hǎi sì yú pǔ tuó shān. yī kūn xié xún àn lǐ bāng huá zhēng bù kě, bù tīng. zhī zào zhōng guān liú chéng zú, yī kūn lǚ shū qǐng wù qiǎn dài. yǐ de qǐng, huì mìng zhòng guān lǚ guì hù chéng yí zhuāng, jiān rén suì qǐng liú guì dū zhī zào, shū zhí dá jìn zhōng. yī kūn yǔ bāng huá jí lùn qí zuì, dì zú mìng guì dài zhī. yī kūn fù shū zhēng, bù bào. guì jì rèn, tiáo xíng shí shì, duō qīn rǎo. yī kūn shū bó, qiě jìn zhì qí zhǎo yá, guì wèi liǎn wēi. yī kūn yǐ xiá zhù kān shān hǎi táng qiān èr bǎi zhàng, jùn fù yú háng nán hú, mín lài qí lì. yù shǐ shěn xún wū jié qí zāng sī, yī kūn zì yǐn qù. zú, zèng gōng bù yòu shì láng.
一焜,字元丙。万历二十年进士。授行人。历考功郎中,佐侍郎杨时乔典京察,尽斥执政私人。已,改文选,迁太常少卿,以忧去。久之,由故官擢右佥都御史,巡抚浙江。帝遣中官曹奉建镇海寺于普陀山。一焜偕巡按李邦华争不可,不听。织造中官刘成卒,一焜屡疏请勿遣代。已得请,会命中官吕贵护成遗装,奸人遂请留贵督织造,疏直达禁中。一焜与邦华极论其罪,帝卒命贵代之。一焜复疏争,不报。贵既任,条行十事,多侵扰。一焜疏驳,且禁治其爪牙,贵为敛威。一焜以暇筑龛山海塘千二百丈,浚复余杭南湖,民赖其利。御史沈珣诬讦其赃私,一焜自引去。卒,赠工部右侍郎。
yī yù, bīng bù láng zhōng.
一煜,兵部郎中。
hán kuàng, zì xiàng yún, pú zhōu rén. wàn lì èr shí nián jìn shì. xuǎn shù jí shì. jìn biān xiū, lì shǎo zhān shì, chōng dōng gōng jiǎng guān. sì shí wǔ nián, zhuó lǐ bù yòu shì láng, xié lǐ zhān shì fǔ. jiǔ zhī, mìng jiào xí shù jí shì.
韩爌,字象云,蒲州人。万历二十年进士。选庶吉士。进编修,历少詹事,充东宫讲官。四十五年,擢礼部右侍郎,协理詹事府。久之,命教习庶吉士。
tài chāng yuán nián bā yuè, guāng zōng sì wèi, bài lǐ bù shàng shū jiān dōng gé dà xué shì, rù cān jī wù. wèi jǐ, guāng zōng jí dà jiàn, yǔ fāng cóng zhé liú yī jing tóng shòu gù mìng. shí gōng fǔ wēi yí, kuàng jié chéng yì wèi, zhōng wài yǐ yǐ wéi zhòng. dà shuài lǐ rú bǎi rú zhēn xiōng dì yǒu zuì, dāng dǎi zhì, zhōng zhǐ kuān zhī. kuàng yǔ yī jing zhí zòu, dǎi rú lǜ. yǐ dēng jí ēn, jiā tài zǐ tài bǎo hù bù shàng shū wén yuān gé dà xué shì. cóng zhé qù, yī jing dāng guó, kuàng xié xīn zuǒ lǐ.
泰昌元年八月,光宗嗣位,拜礼部尚书兼东阁大学士,入参机务。未几,光宗疾大渐,与方从哲、刘一燝同受顾命。时宫府危疑,爌竭诚翼卫,中外倚以为重。大帅李如柏、如桢兄弟有罪,当逮治,中旨宽之。爌与一燝执奏,逮如律。以登极恩,加太子太保、户部尚书、文渊阁大学士。从哲去,一燝当国,爌协心佐理。
tiān qǐ yuán nián zhēng yuè, liǎng rén yǐ dì wèi huáng sūn shí, wèi cháng chū gé dú shū, qǐng yú shí èr rì jí kāi jīng yán, zì hòu rì jiǎng bù chuò, cóng zhī. liáo yáng shī, dū chéng zhèn jīng. kuàng yī jing yǐ rén qíng tōu wán, nǐ yù zhá jiè lì bǎi guān, gòng tú shí xiào, dì nà zhī. tíng chén yǐ bīng xiǎng dà chù, hé cí qǐng fā tǎng, kuàng yī jing yì yǐ wéi yán, zhào fā bǎi wàn liǎng. dà hūn lǐ chéng, jiā shǎo bǎo lì bù shàng shū wǔ yīng diàn dà xué shì, yīn yī zi shàng bǎo sī chéng. wèi jǐ, yǐ guì zhōu píng miáo gōng, jiā shǎo fù tài zǐ tài fù jiàn jí diàn dà xué shì. dì fēng rǔ mǔ kè shì wèi fèng shèng fū rén, dà hūn chéng, dāng chū wài, réng liú zhī gōng zhōng. yù shǐ bì zuǒ zhōu qiè jiàn, liù kē shí sān dào fù lián shǔ zhēng, jiē bù nà. kuàng yī jing yǐn zǔ zhì wèi yán, nǎi mìng qí zǐ gōng fā yǐn, zé rì chū gōng.
天启元年正月,两人以帝为皇孙时,未尝出阁读书,请于十二日即开经筵,自后日讲不辍,从之。辽阳失,都城震惊。爌、一燝以人情偷玩,拟御札戒励百官,共图实效,帝纳之。廷臣以兵饷大绌,合词请发帑,爌、一燝亦以为言,诏发百万两。大婚礼成,加少保、吏部尚书、武英殿大学士,荫一子尚宝司丞。未几,以贵州平苗功,加少傅、太子太傅、建极殿大学士。帝封乳母客氏为奉圣夫人,大婚成,当出外,仍留之宫中。御史毕佐周切谏,六科、十三道复连署争,皆不纳。爌、一燝引祖制为言,乃命俟梓宫发引,择日出宫。
èr nián sì yuè, lǐ bù shàng shū sūn shèn xíng hé fāng cóng zhé yòng lǐ kě zhuó hóng wán yào, zuì tóng shì nì, tíng yì fēn rán. yī jing yǐ qù wèi, kuàng tè shū bái qí shì, yuē:
二年四月,礼部尚书孙慎行劾方从哲用李可灼红丸药,罪同弑逆,廷议纷然。一燝已去位,爌特疏白其事,曰:
xiān dì yǐ qù nián bā yuè shuò jiàn zuò. chén jí yī jing yǐ èr shí sì rì rù gé. shì hóng lú sì guān lǐ kě zhuó yún yǒu xiān dān yù jìn. cóng zhé è rán, chū suǒ jù wèn ān jiē, yǒu" jìn yào shí fēn yí shèn" yǔ. chén děng shēn yǐ wéi rán, jí yù zhī qù. èr shí qī rì zhào jiàn qún chén, xiān dì zì yán bù yòng yào yǐ èr shí yú rì. zhì èr shí jiǔ rì yù liǎng nèi chén, yán dì jí yǐ dà jiàn, yǒu hóng lú sì guān lǐ kě zhuó lái sī shàn mén jìn yào. cóng zhé jí chén děng jiē yán bǐ chēng xiān dān, biàn bù gǎn xìn. shì rì réng zhào jiàn. zhū chén wèn ān bì, xiān dì jí gù huáng shàng, mìng chén děng fǔ zuǒ wèi yáo shùn. yòu yǔ jí shòu gōng, chén děng yǐ xiān dì shān líng fēng, zé yún:" shì zhèn shòu gōng." yīn wèn yǒu hóng lú guān jìn yào. cóng zhé zòu yún:" lǐ kě zhuó zì wèi xiān dān, chén děng wèi gǎn xìn." xiān dì jí mìng chuán xuān. chén děng chū, yí shí kě zhuó zhì, tóng rù zhěn shì, yán bìng yuán jí zhì fǎ shén hé. xiān dì xǐ, mìng sù jìn. chén děng fù chū, lìng yǔ zhū yī shāng què. yī jing yǔ chén, qí xiāng liǎng rén yòng cǐ, sǔn yì cān bàn. zhū chén xiāng shì, shí wèi gǎn míng yán yí fǒu. xū yú, xiān dì qù huò yào, chén děng fù tóng rù. kě zhuó diào yǐ jìn, xiān dì xǐ yuē:" zhōng chén, zhōng chén." chén děng chū, shǎo qǐng, zhōng shǐ chuán shèng tǐ fú yào hòu nuǎn rùn shū chàng, sī jìn yǐn shàn, zhū chén huān yuè ér tuì. bǐ shēn mò, kě zhuó chū yún:" shèng shàng kǒng yào lì bù jì, yù zài jìn yī wán." zhū yī yán bù yí zhòu. nǎi chuán qù yì jí, yīn zài jìn qì. chén děng wèn zài fú fù hé zhuàng, dá yán píng shàn rú chū. cǐ běn rì qíng shì yě. cì rì, chén děng qū cháo, ér xiān dì yǐ yú mǎo kè shàng bīn yǐ, tòng zāi!
先帝以去年八月朔践阼。臣及一燝以二十四日入阁。适鸿胪寺官李可灼云有仙丹欲进。从哲愕然,出所具问安揭,有“进药十分宜慎”语。臣等深以为然,即谕之去。二十七日召见群臣,先帝自言不用药已二十余日。至二十九日遇两内臣,言帝疾已大渐,有鸿胪寺官李可灼来思善门进药。从哲及臣等皆言彼称仙丹,便不敢信。是日仍召见。诸臣问安毕,先帝即顾皇上,命臣等辅佐为尧、舜。又语及寿宫,臣等以先帝山陵封,则云:“是朕寿宫。”因问有鸿胪官进药。从哲奏云:“李可灼自谓仙丹,臣等未敢信。”先帝即命传宣。臣等出,移时可灼至,同入诊视,言病源及治法甚合。先帝喜,命速进。臣等复出,令与诸医商榷。一燝语臣,其乡两人用此,损益参半。诸臣相视,实未敢明言宜否。须臾,先帝趣和药,臣等复同入。可灼调以进,先帝喜曰:“忠臣,忠臣。”臣等出,少顷,中使传圣体服药后暖润舒畅,思进饮膳,诸臣欢跃而退。比申末,可灼出云:“圣上恐药力不继,欲再进一丸。”诸医言不宜骤。乃传趣益急,因再进讫。臣等问再服复何状,答言平善如初。此本日情事也。次日,臣等趋朝,而先帝已于卯刻上宾矣,痛哉!
fāng xiān dì zhào jiàn qún chén shí, bèi gǔn píng jǐ, yǎn rán gù mìng. huáng shàng jiāo yán shì cè, chén děng huán guì páng huáng, cāo yào ér qián, xū tiān yǐ dǎo. chén zǐ jì cǐ, hàn bù shēn dài. fán jīn suǒ wèi yí shèn yí zhǐ zhě, qǐ bù lǜ yú xīn, shí wèi chū yú kǒu, yì qiě bù yǐ méng zhū xīn. niàn xiān dì lín yù suī zhǐ xún yuè, ēn gāo shí bèi jiǔ gāi. wèi chén zǐ zhě yí hé rú sòng yáng, hé rú jì shù. nǎi lǐ chén zhōng fèn zhī jī tán, yǔ yuǎn ěr jīng yí zhī fēn yì, bù zhī wèi dāng shí ruò hé qíng jǐng, ér jìn yào shǐ mò shí zhǐ rú cǐ. ruò bù jù shí xiáng pōu, zhí jǔ fēi mìng zhī xiōng chēng, jiā zhū kǎo zhōng zhī lìng zhǔ, kǒng xiān dì zài tiān zhī líng bù wú dòng yuàn, huáng shàng zhōng tiān zhī niàn hé yǐ wéi huái. qǐ huàn fā lún yīn, bù gào zhōng wài, bǐ yì fǎ zhě wù yǐ xiǎo yí chéng dà yí, biān mó zhě wù yǐ xìn shǐ wèi bàng shǐ.
方先帝召见群臣时,被衮凭几,俨然顾命。皇上焦颜侍侧,臣等环跪彷徨,操药而前,吁天以祷。臣子际此,憾不身代。凡今所谓宜慎宜止者,岂不虑于心,实未出于口,抑且不以萌诸心。念先帝临御虽止旬月,恩膏实被九垓。为臣子者宜何如颂扬,何如纪述。乃礼臣忠愤之激谈,与远迩惊疑之纷议,不知谓当时若何情景,而进药始末实止如此。若不据实详剖,直举非命之凶称,加诸考终之令主,恐先帝在天之灵不无恫怨,皇上终天之念何以为怀。乞涣发纶音,布告中外,俾议法者勿以小疑成大疑,编摹者勿以信史为谤史。
wén zhèn mèng jiàn yán huò qiǎn, lùn jiù shén lì. sān nián, yǐ shān dōng píng yāo zéi gōng, jiā shǎo shī tài zǐ tài shī. shí yè xiàng gāo dāng guó, kuàng cì zhī. jí yáng lián hé wèi zhōng xián èr shí sì dà zuì, zhōng xián pō jù, qiú yuán yú kuàng. kuàng bù yīng, zhōng xián shēn xián zhī. jì xiàng gāo bà, kuàng wéi shǒu fǔ, měi shì chí zhèng, wéi shàn lèi suǒ yǐ. rán xiàng gāo yǒu zhì shù, lǒng luò qún yǎn, kuàng wéi lián zhí zì chí, shì bù néng dí. ér tóng guān wèi guǎng wēi yòu shēn jié zhōng xián, biàn yǐn xié dǎng. qí dōng, zhōng xián jiǎ huì tuī shì zhú zhào nán xīng gāo pān lóng, kuàng jí lǜ zhū guó zhēn děng shàng yán:" bì xià yī rì qù liǎng dà chén, chén mín shī wàng. qiě zhōng zhǐ jìng xuān, bù fù dào gé, ér pān lóng yī shū, jīng chén děng nǐ shàng zhě, yòu fù gēng yì, dà hài tīng wén, yǒu shāng guó tǐ." zhōng xián yì bù yuè, chuán zhǐ qiè zé. wèi jǐ, yòu zhú yáng lián zuǒ guāng dòu chén yú tíng, cháo zhèng dà biàn, zhōng xián shì yì zhāng.
文震孟建言获谴,论救甚力。三年,以山东平妖贼功,加少师、太子太师。时叶向高当国,爌次之。及杨涟劾魏忠贤二十四大罪,忠贤颇惧,求援于爌。爌不应,忠贤深衔之。既向高罢,爌为首辅,每事持正,为善类所倚。然向高有智术,笼络群奄,爌惟廉直自持,势不能敌。而同官魏广微又深结忠贤,遍引邪党。其冬,忠贤假会推事逐赵南星、高攀龙,爌急率朱国祯等上言:“陛下一日去两大臣,臣民失望。且中旨径宣,不复到阁,而攀龙一疏,经臣等拟上者,又复更易,大骇听闻,有伤国体。”忠贤益不悦,传旨切责。未几,又逐杨涟、左光斗、陈于廷,朝政大变,忠贤势益张。
gù shì, gé zhōng bǐng bǐ zhǐ shǒu fǔ yī rén. guǎng wēi yù fēn qí bǐng, zhǔ zhōng xián chuán zhǐ, yù kuàng tóng yín xié gōng, ér zé cì fǔ wú bàn shí. kuàng huáng jù, jí kàng shū qǐ xiū. lüè yán:" chén bèi wèi lún fēi, jiù qiān rì jī. rú jí róng yí xiān yíng wèi, ér guān bīng jìn yē, wú néng shū xiāo gàn yōu. zhōng zhí shàng jī zhào hái, ér bǎng lüè cháo táng, wú néng huí zhèn tíng nù. hòu xiān zhū chén zhī bà chì, yù zhǐ zhōng chū zhī fēn gèng, bù néng xiān shí shēn niàn, yǒu tiáo jì zhī fāng, yòu bù néng lín shì zhí chí, wèi fēng hái zhī gàng. jiē chén zuì zhī dà zhě. huáng shàng shì cǐ bù wèn, zé chén yǐ xié gōng, zé tóng guān yǐ xié zàn. tóng guān fèng zhào yǐ cóng shì, chén yù bǔ guò wú yóu yǐ. qǐ jí chǐ chén guān, wèi zuǒ lǐ nì zhí zhī jiè." dé zhǐ:" qīng qīn chéng gù mìng, dāng jié zhōng jìn zhí. nǎi guī fēi yú shàng, tuì yǒu hòu yán. jīn fù xìng xìng qiú qù, kě chí yì hái jí." zhū fǔ chén qǐng rú gù shì, jiā yǐ tǐ mào, bù bào. kuàng shū xiè, yǒu" zuǒ yòu qián hòu wù jìn duān liáng, zhòng lún fú yǐ zhòng shì tú, sù jì gāng yǐ sù cháo níng" yǔ. zhōng xián jí qí dǎng yì hèn. kuàng qù, zhū guó zhēn wéi shǒu fǔ. lǐ fān gōng qù zhī, gù bǐng qiān dài qí wèi. gōng qīng shù liáo, jiē zhōng xián sī rén yǐ.
故事,阁中秉笔止首辅一人。广微欲分其柄,嘱忠贤传旨,谕爌同寅协恭,而责次辅毋伴食。爌惶惧,即抗疏乞休。略言:“臣备位纶扉,咎愆日积。如诘戎宜先营卫,而观兵禁掖,无能纾宵旰忧。忠直尚稽召还,而榜掠朝堂,无能回震霆怒。后先诸臣之罢斥,谕旨中出之纷更,不能先时深念,有调剂之方,又不能临事执持,为封还之戆。皆臣罪之大者。皇上释此不问,责臣以协恭,责同官以协赞。同官奉诏以从事,臣欲补过无由矣。乞亟褫臣官,为佐理溺职之戒。”得旨:“卿亲承顾命,当竭忠尽职。乃归非于上,退有后言。今复悻悻求去,可驰驿还籍。”诸辅臣请如故事,加以体貌,不报。爌疏谢,有“左右前后务近端良,重纶綍以重仕途,肃纪纲以肃朝宁”语。忠贤及其党益恨。爌去,朱国祯为首辅。李蕃攻去之,顾秉谦代其位。公卿庶僚,皆忠贤私人矣。
wǔ nián qī yuè, nì dǎng lǐ lǔ shēng hé kuàng, xuē jí chú míng. yòu jiǎ tā shì zuò zāng èr qiān, bì qí jiā rén yú yù. kuàng yù tián zhái, dài qīn gù yǐ cháng, nǎi qī zhǐ xiān mù shàng.
五年七月,逆党李鲁生劾爌,削籍除名。又假他事坐赃二千,毙其家人于狱。爌鬻田宅,贷亲故以偿,乃栖止先墓上。
zhuāng liè dì dēng jí, fù gù guān. chóng zhēn yuán nián, yán zhě zhēng qǐng zhào yòng, wèi nì dǎng yáng wéi yuán děng suǒ è, dàn cì chì cún wèn, guān qí yī zi. zhì wǔ yuè, shǐ qiǎn xíng rén zhào zhī. shí èr yuè hái cháo, fù wéi shǒu fǔ. dì yù wén huá hòu diàn yuè zhāng zòu, zhào kuàng děng, yù yǐ nǐ zhǐ wù xiāo yì tóng, kāi chéng hé zhōng, qī yú zhì dāng. kuàng děng dùn shǒu xiè, tuì yán:" shàng suǒ yù shén shàn, ér mì wù zhèng jī, zhū chén cān hù nǐ yì, bù bì xiǎn yán fēn hé. zhì chén děng chén xī rù zhí, shì bù néng bào xiè bīn kè. shāng zhèng shì zhě, yí xiāng jiàn yú cháo fáng, ér yī qiè jìn sī dǐ jiāo jì." dì jí yù bǎi liáo zūn xíng.
庄烈帝登极,复故官。崇祯元年,言者争请召用,为逆党杨维垣等所扼,但赐敕存问,官其一子。至五月,始遣行人召之。十二月还朝,复为首辅。帝御文华后殿阅章奏,召爌等,谕以拟旨务消异同,开诚和衷,期于至当。爌等顿首谢,退言:“上所谕甚善,而密勿政机,诸臣参互拟议,不必显言分合。至臣等晨夕入直,势不能报谢宾客。商政事者,宜相见于朝房,而一切禁私邸交际。”帝即谕百僚遵行。
èr nián zhēng yuè, dà xué shì liú hóng xùn yǐ zhāng qìng zhēn chì shū shì bèi zhòng qiǎn, kuàng shū jiù, bù tīng. wēn tǐ rén jié qián qiān yì, yù shǐ rèn zàn huà yì shū jié tǐ rén. dì zhào jiàn tíng chén, tǐ rén lì dǐ zàn huà jí yù shǐ máo yǔ jiàn wèi qiān yì sǐ dǎng. dì nù, qiè zé zàn huà. kuàng qǐng kuān zàn huà yǐ ān tǐ rén. dì yīn wèi:" jìn yán zhě bù yōu guó ér zhí dǎng, zì míng dōng lín, yú cháo shì hé bǔ?" kuàng tuì, jù jiē yán:" rén chén bù kě yǐ dǎng shì jūn, rén jūn yì bù kě yǐ dǎng yí chén. dàn dāng lùn qí cái pǐn zāng pǐ, zhí yè xiū fèi, ér chù zhì zhī. ruò gē máo wàng qǐ yú cháo táng, zhěn yù héng fēn yú gōng fǔ, fēi guó zhī fú yě." yòu lǜ tóng guān lì jiù zàn huà, bù nà. huáng zhǎng zǐ shēng, qǐng jǐn juān tiān xià jī bū, bào kě.
二年正月,大学士刘鸿训以张庆臻敕书事被重谴,爌疏救,不听。温体仁讦钱谦益,御史任赞化亦疏讦体仁。帝召见廷臣,体仁力诋赞化及御史毛羽健为谦益死党。帝怒,切责赞化。爌请宽赞化以安体仁。帝因谓:“进言者不忧国而植党,自名东林,于朝事何补?”爌退,具揭言:“人臣不可以党事君,人君亦不可以党疑臣。但当论其才品臧否,职业修废,而黜陟之。若戈矛妄起于朝堂,畛域横分于宫府,非国之福也。”又率同官力救赞化,不纳。皇长子生,请尽蠲天下积逋,报可。
shí dà zhì zhōng xián dǎng, kuàng yǔ lǐ biāo qián lóng xī zhǔ zhī. liè shàng èr bǎi liù shí èr rén, zuì fēn liù děng, míng yuē" qīn dìng nì àn", bān xíng tiān xià. yán zhě zhēng jī lì bù shàng shū wáng yǒng guāng, nán jīng lǐ bù zhǔ shì wáng yǒng jí yán zhī yóu lì. dì nù, jiāng zuì zhī. kuàng děng yán yǒng jí bù yòu, yǒng guāng bì bù ān, nǎi zhǐ duó fèng yī nián. gōng bù shàng shū zhāng fèng xiáng zòu chǎng kù jī bì. dì nù, zhào duì tíng chén jié zé. xún shì kē dào wáng dōu gāo lài míng èr rén lì biàn, dì mìng jǐn yī guān zhí zhī, kuàng biāo lóng xī bìng jiù jiě. ér shì rì yǒng guāng yǐ yǔ jiàn shū hé, qǐng dì jiū zhǔ shǐ zhě. kuàng tuì, shēn jiù dōu děng, yīn yán yǒng guāng bù yí qǐng jiū yán guān. dì bù nà, rán yǔ jiàn zú huò miǎn.
时大治忠贤党,爌与李标、钱龙锡主之。列上二百六十二人,罪分六等,名曰“钦定逆案”,颁行天下。言者争击吏部尚书王永光,南京礼部主事王永吉言之尤力。帝怒,将罪之。爌等言永吉不宥,永光必不安,乃止夺俸一年。工部尚书张凤翔奏厂、库积弊。帝怒,召对廷臣诘责。巡视科道王都、高赉明二人力辨,帝命锦衣官执之,爌、标、龙锡并救解。而是日永光以羽健疏劾,请帝究主使者。爌退,申救都等,因言永光不宜请究言官。帝不纳,然羽健卒获免。
chū, xióng tíng bì jì sǐ, chuán shǒu jiǔ biān, shī bù dé guī zàng. zhì shì, qí zi yì quē shū qǐng. kuàng děng yīn yán:" tíng bì zhī sǐ, yóu nì yǎn yù shā yáng lián wèi dà zhōng, wū yǐ xíng huì, yīn jǐn shā lián děng, fù xuán zuò tíng bì zāng yín shí qī wàn, xíng jí qī nú, yuān zhī shèn zhě." dì nǎi xǔ shōu zàng.
初,熊廷弼既死,传首九边,尸不得归葬。至是,其子诣阙疏请。爌等因言:“廷弼之死,由逆奄欲杀杨涟、魏大中,诬以行贿,因尽杀涟等,复悬坐廷弼赃银十七万,刑及妻孥,冤之甚者。”帝乃许收葬。
shí liáo shì jí, cháo yì tài gè zhèn bīng. yòu yǐ bīng kē jǐ shì zhōng liú mào shū, yì cái yì zú. dì yǐ wèn kuàng, kuàng yán:" tài bīng zhǐ dāng qīng zhàn mào jí zēng shè rǒng bīng ěr. chōng dì é bīng bù kě tài yě. yì chuán pí lèi, dāng zé àn chén hé jiǎn, yǐ sū mín kùn, qí suǒ jié shěng, réng hái zhī mín." dì rán zhī. yù shǐ gāo jié shǐ shī yǐ zuì miǎn, yǒng guāng lì yǐn zhī. dōu yù shǐ cáo yú biàn chí bù kě, yǒng guāng zài shū zhēng. kuàng yán, gù shì dāng tīng dū chá yuàn zī yòng. dì fāng juàn yǒng guāng, bù cóng. jiǔ yuè, yǐ jiāng xíng qìng diǎn, qǐng tíng qiū jué, yì bù cóng.
时辽事急,朝议汰各镇兵。又以兵科给事中刘懋疏,议裁驿卒。帝以问爌,爌言:“汰兵止当清占冒及增设冗兵尔。冲地额兵不可汰也。驿传疲累,当责按臣核减,以苏民困,其所节省,仍还之民。”帝然之。御史高捷、史褷以罪免,永光力引之。都御史曹于汴持不可,永光再疏争。爌言,故事当听都察院咨用。帝方眷永光,不从。九月,以将行庆典,请停秋决,亦不从。
shí nì àn suī dìng, yǒng guāng jí yuán hóng xūn jié shī bèi rì wèi fān àn jì. zhì shí yuè, dà qīng bīng rù jī diān, dū chéng jiè yán. chū, yuán chóng huàn rù cháo, cháng yǔ qián lóng xī yǔ biān shì. lóng xī, dōng lín dǎng kuí yě, yǒng guāng děng móu yīn chóng huàn xìng dà yù, kě jǐn qīng dōng lín. chàng yán dà qīng bīng zhī rù, yóu chóng huàn shā máo wén lóng suǒ zhì. jié suì shǒu gōng lóng xī, zhú zhī. míng nián zhēng yuè, zhōng shū shè rén jiā shàng bǎo qīng yuán bào qí gù yóu shū zī jìn, yì hé kuàng zhǔ kuǎn wù guó, zhāo kòu qī jūn, jùn yì cán pò, zōng shè diàn wēi, bù néng shè yī cè, bá yī rén, zuò shì chéng bài, yǐ rén guó jiǎo xìng, yí yǔ lóng xī bìng chì. qí yán zhǔ kuǎn zhě, yǐ kuàng, chóng huàn zuò zhǔ yě. dì zhòng qù kuàng, biǎn bào qí zhì. wú hé, zuǒ shù zǐ dīng jìn yǐ qiān zhuó qiān qī yuàn kuàng, yì hé zhī, ér gōng bù zhǔ shì lǐ féng shēn hé shū jì shàng. kuàng jí sān shū yǐn jí. zhào cì bái jīn cǎi bì, chí yì qiǎn xíng rén hù guī, xī rú yí diǎn. jìn féng shēn bìng kuàng huì shì suǒ jǔ shì yě. kuàng xiān hòu zuò xiāng, lǎo chéng shèn zhòng. yǐn zhèng rén, yì xié dǎng, tiān xià chēng qí xián, dú cháng bì wáng yǒng guāng yún. shí qī nián chūn, lǐ zì chéng xiàn pú zhōu, pò kuàng chū jiàn, bù cóng. zéi zhí qí sūn yǐ xié. guǎng zhǐ yī sūn, nǎi chū jiàn, zéi shì qí sūn. kuàng guī, fèn yù ér zú, nián bā shí yǐ.
时逆案虽定,永光及袁弘勋、捷、褷辈日为翻案计。至十月,大清兵入畿甸,都城戒严。初,袁崇焕入朝,尝与钱龙锡语边事。龙锡,东林党魁也,永光等谋因崇焕兴大狱,可尽倾东林。倡言大清兵之入,由崇焕杀毛文龙所致。捷遂首攻龙锡,逐之。明年正月,中书舍人加尚宝卿原抱奇故由输赀进,亦劾爌主款误国,招寇欺君,郡邑残破,宗社阽危,不能设一策,拔一人,坐视成败,以人国侥幸,宜与龙锡并斥。其言主款者,以爌,崇焕座主也。帝重去爌,贬抱奇秩。无何,左庶子丁进以迁擢愆期怨爌,亦劾之,而工部主事李逢申劾疏继上。爌即三疏引疾。诏赐白金彩币,驰驿遣行人护归,悉如彝典。进、逢申并爌会试所举士也。爌先后作相,老成慎重。引正人,抑邪党,天下称其贤,独尝庇王永光云。十七年春,李自成陷蒲州,迫爌出见,不从。贼执其孙以胁。广止一孙,乃出见,贼释其孙。爌归,愤郁而卒,年八十矣。
zhū guó zuò, zì zhào lóng, xiù shuǐ rén. wàn lì shí yī nián jìn shì dì yī. shòu xiū zhuàn. jìn xiǎn mǎ, wèi huáng zhǎng zǐ shì bān guān, xún jìn yù dé. rì běn xiàn cháo xiǎn, shí xīng huò shěn wéi jìng yán, lì zhǔ fēng gòng. guó zuò miàn jí xīng:" cǐ wǒ xiāng qū wú lài, yīn yuán wèi jiān lì ěr, gōng dú bù jì rǔ guó hū?" xīng bù néng yòng. èr shí liù nián, chāo zhuó lǐ bù yòu shì láng. hú guǎng shuì jiān chén fèng héng shén. guó zuò yí shū xún àn yù shǐ cáo kǎi, lìng fā qí zhuàng. dì nù, jǐ dǎi kǎi, fèng yì yīn cǐ chè qù. shàng shū yú jì dēng zú, guó zuò shè bù shì.
朱国祚,字兆隆,秀水人。万历十一年进士第一。授修撰。进洗马,为皇长子侍班官,寻进谕德。日本陷朝鲜,石星惑沈惟敬言,力主封贡。国祚面诘星:“此我乡曲无赖,因缘为奸利耳,公独不计辱国乎?”星不能用。二十六年,超擢礼部右侍郎。湖广税监陈奉横甚。国祚贻书巡按御史曹楷,令发其状。帝怒,几逮楷,奉亦因此撤去。尚书余继登卒,国祚摄部事。
shí huáng zhǎng zǐ chǔ wèi wèi dìng, guān hūn yú qī, guó zuò lǚ shū jiàn. qī chén zhèng guó tài qǐng xiān guān hūn, hòu cè lì. guó zuò kàng shū yán:" běn cháo wài qī bù dé yǔ zhèng shì. cè lì dà diǎn, fēi guó tài suǒ yí yán. kuàng xiān cè lì, hòu guān hūn, qí yí zhàng guān fú zhī zhì, zhù jiào chì jiè zhī cí, shēng jiàng zuò lì zhī wèi, cháo hè bài wǔ zhī jié, yīn míng zhì fēn, yīn fēn zhì lǐ, shén yán qiě biàn. yī shī qí xù, míng fēn dà guāi. wéi lèi cháo zǔ zhì, bèi huáng shàng míng lún, fàn tiān xià qīng yì, jiē cǐ yán yě." yòu yán:" cè lì zhī shì, lǐ bù kě huǎn. chū wèi xiǎo chén jī guā, gù chí zhī. hòu qún chén wù yán, zé yuē dài dí. jí zhōng guān jiǔ wú suǒ chū, zé yuē huáng zhǎng zǐ tǐ ruò, xū qí qiáng. jīn yòu dài liǎng gōng luò chéng yǐ. zì sān diàn zāi, cháo tíng dà zhèng lìng lǜ yù wén huá diàn. sān lǐ zhī xíng, zài diàn bù zài gōng. qǐng suì qù bàn zhū bǎo, hù bù suǒ jìn, shì bì xià dà hūn shù bèi zhī. yuǎn jìn yí bì xià jiè zhū bǎo zhī wèi bèi, yǐ chí diǎn lǐ. qiě zhào zhǐ cǎi bàn zhū bǎo, é èr qiān sì bǎi wàn, ér tiān xià fù shuì zhī é nǎi zhǐ sì bǎi wàn. jí bù chōng guó yòng, bù gěi biān xū, yóu dāng liù nián nǎi zú. bì dài qǔ yíng ér hòu jǔ dà lǐ, jǐ wú shí yǐ." yǐ, yòu yán:" tài zǔ chéng zǔ rén zōng, jí wèi chū, jí jiàn chǔ èr. xuān zōng yīng zōng cè wèi huáng tài zǐ shí, zhǐ èr suì, xiàn zōng xiào zōng zhǐ liù suì, bì xià yì yǐ liù suì. wèi wén nián shí jiǔ ér bù cè lì zhě." guó zuò shè shàng shū jìn èr nián, zhēng guó běn zhì shù shí shū, chǔ wèi zú dìng.
时皇长子储位未定,冠婚逾期,国祚屡疏谏。戚臣郑国泰请先冠婚,后册立。国祚抗疏言:“本朝外戚不得与政事。册立大典,非国泰所宜言。况先册立,后冠婚,其仪仗、冠服之制,祝醮、敕戒之辞,升降、坐立之位,朝贺拜舞之节,因名制分,因分制礼,甚严且辨。一失其序,名分大乖。违累朝祖制,背皇上明纶,犯天下清议,皆此言也。”又言:“册立之事,理不可缓。初谓小臣激聒,故迟之。后群臣勿言,则曰待嫡。及中官久无所出,则曰皇长子体弱,须其强。今又待两宫落成矣。自三殿灾,朝廷大政令率御文华殿。三礼之行,在殿不在宫。顷岁趣办珠宝,户部所进,视陛下大婚数倍之。远近疑陛下借珠宝之未备,以迟典礼。且诏旨采办珠宝,额二千四百万,而天下赋税之额乃止四百万。即不充国用,不给边需,犹当六年乃足。必待取盈而后举大礼,几无时矣。”已,又言:“太祖、成祖、仁宗,即位初,即建储贰。宣宗、英宗册为皇太子时,止二岁,宪宗、孝宗止六岁,陛下亦以六岁。未闻年十九而不册立者。”国祚摄尚书近二年,争国本至数十疏,储位卒定。
shǎn xī dí dào shān bēng, qí nán yǒng xiǎo shān wǔ, guó zuò qǐng xiū shěng. shè jì tán kū shù shēng yān, fù chén ān rén xīn shōu rén wàng tōng xià qíng qīng làn yù sì shì. yún nán xún fǔ chén yòng bīn jìn tǔ wù, guó zuò hé zhī. xún zhuǎn zuǒ shì láng, gǎi lì bù. yù shǐ tāng zhào jīng hé qí zòng jiǔ yú jiǎn, dì bù wèn, guó zuò suì yǐn jí guī.
陕西狄道山崩,其南涌小山五,国祚请修省。社稷坛枯树生烟,复陈安人心、收人望、通下情、清滥狱四事。云南巡抚陈用宾进土物,国祚劾之。寻转左侍郎,改吏部。御史汤兆京劾其纵酒逾检,帝不问,国祚遂引疾归。
guāng zōng jí wèi, yǐ guó zuò cháng shì qián dǐ, tè zhǐ bài lǐ bù shàng shū jiān dōng gé dà xué shì, rù gé cān jī wù. tiān qǐ yuán nián liù yuè hái cháo. xún jiā tài zǐ tài bǎo, jìn wén yuān gé. guó zuò sù xíng qīng shèn, shì chí dà tǐ, chēng zhǎng zhě. míng nián huì shì, gù shì, zǒng cái zhǐ yòng nèi gé yī rén, shì kē yòng hé zōng yàn jí guó zuò, yǒu jī qí zhōng zhǐ tè yòng zhě. guó zuò jì jùn shì, jí qiú bà, yōu zhào bù yǔn. dōu yù shǐ zōu yuán biāo shì jīng yán ér zhì, dì qiǎn zhōng shǐ wèn zhuàng. guó zuò jìn yuē:" yuán biāo zài xiān cháo zhí yán shòu zhàng, gù bù lǚ yóu jiān." dì wèi zhī gǎi róng. xíng bù shàng shū wáng jì wèi wèi zhōng xián suǒ zhú, guó zuò hé shū jiù, fù jù sī jiē zhēng zhī. jì wèi lǐ bù shì láng shí, cháng yǐ shì wǔ guó zuò zhě yě.
光宗即位,以国祚尝侍潜邸,特旨拜礼部尚书兼东阁大学士,入阁参机务。天启元年六月还朝。寻加太子太保,进文渊阁。国祚素行清慎,事持大体,称长者。明年会试,故事,总裁止用内阁一人,是科用何宗彦及国祚,有讥其中旨特用者。国祚既竣事,即求罢,优诏不允。都御史邹元标侍经筵而踬,帝遣中使问状。国祚进曰:“元标在先朝直言受杖,故步履犹艰。”帝为之改容。刑部尚书王纪为魏忠贤所逐,国祚合疏救,复具私揭争之。纪为礼部侍郎时,尝以事忤国祚者也。
sān nián, jìn shǎo bǎo tài zǐ tài bǎo hù bù shàng shū, gǎi wǔ yīng diàn. shí sān shū qǐ xiū, zhào jiā shǎo fù jiān tài zǐ tài fù, chéng chuán guī. míng nián zú. zèng tài fù, shì wén kè. cóng zǐ dà qǐ, wén xuǎn láng zhōng, zhōng xíng bù zuǒ shì láng.
三年,进少保、太子太保、户部尚书,改武英殿。十三疏乞休,诏加少傅兼太子太傅,乘传归。明年卒。赠太傅,谥文恪。从子大启,文选郎中,终刑部左侍郎。
tóng shí zhū guó zhēn, zì wén níng, wū chéng rén. wàn lì shí qī nián jìn shì. lèi guān jì jiǔ, xiè bìng guī, jiǔ bù chū. tiān qǐ yuán nián, zhuó lǐ bù yòu shì láng, wèi shàng. sān nián zhēng yuè, bài lǐ bù shàng shū jiān dōng gé dà xué shì, yǔ gù bǐng qiān zhū yán xǐ wèi guǎng wēi bìng mìng. gé zhōng yǐ yǒu yè xiàng gāo hán kuàng hé zōng yàn zhū guó zuò shǐ jì xié, yòu zhòu zēng sì rén, zhí fáng jǐ bù róng zuò. liù yuè, guó zhēn hái cháo, bǐng qiān yán xǐ yǐ liè míng zài hòu, qiān jū qí cì. gǎi wén yuān gé dà xué shì, lěi jiā shǎo bǎo jiān tài zǐ tài bǎo. wèi zhōng xián qiè guó bǐng, guó zhēn zuǒ xiàng gāo, duō suǒ tiáo hù. sì nián xià, yáng lián hé zhōng xián, tíng chén duō quàn xiàng gāo chū shū, zhì yǒu gòu zhě. xiàng gāo yùn shén, guó zhēn qǐng róng zhī. jí xiàng gāo mì zòu wǔ zhōng xián, jué jì qù, wèi guó zhēn yuē:" wǒ qù, pú zhōu gèng fēi qí dí, gōng yì dāng zǎo guī." pú zhōu wèi kuàng yě. xiàng gāo bà, kuàng wéi shǒu fǔ, kuàng bà, guó zhēn wéi shǒu fǔ. guǎng wēi yǔ zhōng xián biǎo lǐ wéi jiān, shì guó zhēn miè rú. qí dōng wèi nì dǎng lǐ fān suǒ hé, sān shū yǐn jí. zhōng xián wèi qí dǎng yuē:" cǐ lǎo yì xié rén, dàn bù zuò è, kě lìng shàn qù." nǎi jiā shǎo fù, cì yín bì, yīn zi zhōng shū shè rén, qiǎn xíng rén sòng guī, yuè lǐn yú fū jiē rú zhì. chóng zhēn wǔ nián zú. zèng tài fù, shì wén sù.
同时朱国祯,字文宁,乌程人。万历十七年进士。累官祭酒,谢病归,久不出。天启元年,擢礼部右侍郎,未上。三年正月,拜礼部尚书兼东阁大学士,与顾秉谦、朱延禧、魏广微并命。阁中已有叶向高、韩爌、何宗彦、朱国祚、史继偕,又骤增四人,直房几不容坐。六月,国祯还朝,秉谦、延禧以列名在后,谦居其次。改文渊阁大学士,累加少保兼太子太保。魏忠贤窃国柄,国祯佐向高,多所调护。四年夏,杨涟劾忠贤,廷臣多劝向高出疏,至有诟者。向高愠甚,国祯请容之。及向高密奏忤忠贤,决计去,谓国祯曰:“我去,蒲州更非其敌,公亦当早归。”蒲州谓爌也。向高罢,爌为首辅,爌罢,国祯为首辅。广微与忠贤表里为奸,视国祯蔑如。其冬为逆党李蕃所劾,三疏引疾。忠贤谓其党曰:“此老亦邪人,但不作恶,可令善去。”乃加少傅,赐银币,荫子中书舍人,遣行人送归,月廪、舆夫皆如制。崇祯五年卒。赠太傅,谥文肃。
hé zōng yàn, zì jūn měi. qí fù yóu jīn xī kè suí zhōu, suì jiā yān. zōng yàn jǔ wàn lì èr shí sān nián jìn shì. lèi guān zhān shì. sì shí èr nián qiān lǐ bù yòu shì láng, shǔ bù shì. fú wáng zhī guó hé nán, qǐng qiú wú yǐ. zōng yàn shàng shū, yán kě lǜ zhě yǒu liù, dì bù tīng. yòu lǚ shū qǐng dōng gōng jiǎng xué, huáng sūn jiù fù, jí ruì huì guì sān wáng hūn lǐ. tài zǐ shēng mǔ wáng guì fēi hōng, bù zhì shǒu fén nèi guān, yòu bù zhì fén hù shàn dì, zōng yàn lì zhēng zhī. tǐng jī shì qǐ, zōng yàn yīn yán:" tiān xià yí bì xià báo tài zǐ jiǔ. tài zǐ chù jī qīng zhī shì, zhì cí qìng gōng mén zhǐ shǒu yǐ mào nián èr nèi shì, zhōng mén zé jì wú yī rén. qǐ jí xià zhāng chà tíng xùn, fán qīng gōng zhū diǎn lǐ, xī yǔn chén bù shī xíng, zōng shè xìng shèn." bù bào. xún zhuǎn zuǒ shì láng, shǔ bù rú gù. sì shí sì nián dōng, lóng dé diàn zāi, zōng yàn qǐng tōng xià qíng, xiū fèi zhèng, bǔ kuàng guān. míng nián, huáng zhǎng sūn nián shí sān, wèi jiù fù, zōng yàn zài shū lì yán. zì shì pín suì kěn qǐng, dì zhōng bù nà. sì shí liù nián liù yuè, jīng shī dì zhèn. shàng xiū shěng sān shì. shí dì bù shì cháo yǐ sān shí zài, cháo zhèng jī chí, shù guān jǐn kuàng. míng nián qiū, liáo shì yì jí. zōng yàn lǜ liáo shǔ shàng yán:" zì sān lù sàng shī, kāi yuán tiě lǐng xiāng jì méi, shěn yáng gū wēi. qǐng bì xià lín cháo, yǔ chén děng miàn chóu bīng shí dà jì." dì yì bù bào.
何宗彦,字君美。其父由金谿客随州,遂家焉。宗彦举万历二十三年进士。累官詹事。四十二年迁礼部右侍郎,署部事。福王之国河南,请求无已。宗彦上疏,言可虑者有六,帝不听。又屡疏请东宫讲学,皇孙就傅,及瑞、惠、桂三王婚礼。太子生母王贵妃薨,不置守坟内官,又不置坟户赡地,宗彦力争之。梃击事起,宗彦因言:“天下疑陛下薄太子久。太子处积轻之势,致慈庆宫门止守以耄年二内侍,中门则寂无一人。乞亟下张差廷讯,凡青宫诸典礼,悉允臣部施行,宗社幸甚。”不报。寻转左侍郎,署部如故。四十四年冬,隆德殿灾,宗彦请通下情,修废政,补旷官。明年,皇长孙年十三,未就傅,宗彦再疏力言。自是频岁恳请,帝终不纳。四十六年六月,京师地震。上修省三事。时帝不视朝已三十载,朝政积弛,庶官尽旷。明年秋,辽事益棘。宗彦率僚属上言:“自三路丧师,开原、铁岭相继没,沈阳孤危。请陛下临朝,与臣等面筹兵食大计。”帝亦不报。
zōng yàn qīng xiū yǒu zhí. shè shàng shū shì liù nián, yù shì kǎn kǎn fū zòu, shí wàng shén lóng. qí nián shí èr yuè, huì tuī gé chén, tíng chén duō shǒu zōng yàn, dú lì kē jǐ shì zhōng zhāng yán dēng bù shǔ míng, suì bù huò yǔ. zōng yàn xuán qǐ jiǎ qù. yù shǐ xuē fū zhèng xiāo yì zhōng zuǒ guāng dòu lǐ zhēng yí ní yīng chūn péng jì yù zhāng xīn zhào děng jiāo zhāng xī zhī, ér yán dēng tóng guān qí shī jiào xuē fèng xiáng yòu lǚ shū jiū bó. qí shí qí dǎng shì shèng, fēi tóng lèi lǜ pái qù zhī. zōng yàn wú suǒ fù lì, gù zhōng bù ān qí wèi. míng nián, shén zōng bēng, guāng zōng lì, jí jiā bài lǐ bù shàng shū jiān dōng gé dà xué shì. tiān qǐ yuán nián xià hái cháo. lǚ jiā shǎo shī jiān tài zǐ tài shī lì bù shàng shū jiàn jí diàn dà xué shì. sì nián zhēng yuè zú guān, zèng tài fù, shì wén yì.
宗彦清修有执。摄尚书事六年,遇事侃侃敷奏,时望甚隆。其年十二月,会推阁臣,廷臣多首宗彦,独吏科给事中张延登不署名,遂不获与。宗彦旋乞假去。御史薛敷政、萧毅中、左光斗、李徵仪、倪应春、彭际遇、张新诏等交章惜之,而延登同官亓诗教、薛凤翔又屡疏纠驳。其时齐党势盛,非同类率排去之。宗彦无所附丽,故终不安其位。明年,神宗崩,光宗立,即家拜礼部尚书兼东阁大学士。天启元年夏还朝。屡加少师兼太子太师、吏部尚书、建极殿大学士。四年正月卒官,赠太傅,谥文毅。
dì zōng shèng, yóu xiāng jǔ lì guān gōng bù zhǔ shì. yǐ fù wèi zhōng xián, zhòu jiā běn bù yòu shì láng. chóng zhēn chū, xuē jí, lùn pèi, míng lì nì àn.
弟宗圣,由乡举历官工部主事。以附魏忠贤,骤加本部右侍郎。崇祯初,削籍,论配,名丽逆案。
sūn rú yóu, zì jǐng wén, yú yáo rén, dōu yù shǐ suì zēng sūn yě. wàn lì èr shí sān nián jìn shì. lèi guān lǐ bù yòu shì láng. sì shí qī nián dōng, zuǒ shì láng hé zōng yàn qù wèi, shǔ yìn wú rén, dà xué shì fāng cóng zhé lǚ yǐ rú yóu qǐng. míng nián sān yuè shǐ dé mìng. bù shì cóng jī, rú yóu jué qiǎn wú zhì. shí bái lián wú wéi zhū xié jiào héng xíng, zōng yàn cháng shū qǐng yán jìn, rú yóu fù shēn qí shuō. dì cóng zhī. qī yuè, dì jí dà jiàn, xié zhū dà chén shòu gù mìng.
孙如游,字景文,馀姚人,都御史燧曾孙也。万历二十三年进士。累官礼部右侍郎。四十七年冬,左侍郎何宗彦去位,署印无人,大学士方从哲屡以如游请。明年三月始得命。部事丛积,如游决遣无滞。时白莲、无为诸邪教横行,宗彦尝疏请严禁,如游复申其说。帝从之。七月,帝疾大渐,偕诸大臣受顾命。
dì bēng, zhèng guì fēi jù huò, shēn jié lǐ xuǎn shì, wèi qǐng fēng hòu. xuǎn shì xǐ, yì wèi qǐng fēng tài hòu yǐ yuè zhī. yáng lián yǔ rú yóu yuē:" huáng zhǎng zǐ fēi xuǎn shì suǒ ài. xuǎn shì hòu, dí yǐ, tā rì jiāng ruò hé? jí bái zhí zhèng, yòng yí zhào jǔ cè lì. dēng jí sān rì, gōng jí yuán zhào yǐ qǐng." rú yóu rán zhī. bā yuè shuò, guāng zōng jí wèi. sān rì, rú yóu qǐng jiàn dōng gōng, dì nà zhī. é zūn yí zhǐ yù gé chén, fēng guì fēi wèi huáng tài hòu. rú yóu zòu yuē:" kǎo lèi cháo diǎn lǐ, yǐ pèi ér hòu zhě, nǎi dí tǐ zhī jīng yǐ fēi ér hòu zhě, zé cóng zǐ zhī yì. zǔ zōng yǐ lái, qǐ wú bào qīn zhī ài, ér zhōng yǐn qù xí zhī xián, cǐ lǐ suǒ bù zài yě. xiān dì niàn guì fēi láo, bù zài wú míng zhī wèi hào bì xià tǐ xiān dì zhì, yì bù zài fēi fèn zhī zūn chóng. ruò yì suǒ bù kě, zé zūn mìng fēi xiào, zūn lǐ wèi xiào. chén bù gǎn qū xùn, zì dǎo bù zhōng zhī zuì." shū rù, wèi bào.
帝崩,郑贵妃惧祸,深结李选侍,为请封后。选侍喜,亦为请封太后以悦之。杨涟语如游曰:“皇长子非选侍所爱。选侍后,嫡矣,他日将若何?亟白执政,用遗诏举册立。登极三日,公即援诏以请。”如游然之。八月朔,光宗即位。三日,如游请建东宫,帝纳之。俄遵遗旨谕阁臣,封贵妃为皇太后。如游奏曰:“考累朝典礼,以配而后者,乃敌体之经;以妃而后者,则从子之义。祖宗以来,岂无抱衾之爱,而终引去席之嫌,此礼所不载也。先帝念贵妃劳,不在无名之位号;陛下体先帝志,亦不在非分之尊崇。若义所不可,则遵命非孝,遵礼为孝。臣不敢曲徇,自蹈不忠之罪。”疏入,未报。
rú yóu xún jìn běn bù shàng shū. dì jì mìng jiàn dōng gōng, yòu yán huáng zhǎng zǐ tǐ zhì qīng ruò, shāo huǎn cè lì qī. rú yóu lì chí bù kě. èr shí sān rì, mìng fēng xuǎn shì wèi huáng guì fēi. qī yǐ dìng yǐ, yuè sān rì, dì yòu qù zhī. rú yóu zòu yuē:" xiān fèng yù shàng xiào duān huáng hòu xiào jìng huáng tài hòu zūn shì, yòu fēng guō yuán fēi wáng cái rén wéi huáng hòu, lǐ jiē wèi jùn, guì fēi zhī fēng yí zài hòu. jì shèng yù zhūn qiè, qiě yǒu bǎo hù shèng chǔ gōng, jí rú xiān suǒ dìng qī, yì wú bù kě." dì xǔ zhī. xuǎn shì yǐ guì fēi wèi wèi zú, bì yù de huáng hòu. èr shí jiǔ rì, zài zhào tíng chén, xuǎn shì pò huáng zhǎng zǐ yán zhī. rú yóu yuē:" shàng yù fēng xuǎn shì wèi huáng guì fēi, dāng jí jù yí jìn." dì màn yìng yuē:" nuò." xuǎn shì wén, dà bù yuè. míng rì, dì bēng, cháo shì dà biàn. rú yóu qǐng gǎi cè fēng qī, bào kě. xī zōng wèi huáng sūn shí, wèi jiù fù. jí wèi qī rì, rú yóu jí qǐng kāi jiǎng yán, yì bào kě.
如游寻进本部尚书。帝既命建东宫,又言皇长子体质清弱,稍缓册立期。如游力持不可。二十三日,命封选侍为皇贵妃。期已定矣,越三日,帝又趣之。如游奏曰:“先奉谕上孝端皇后、孝靖皇太后尊谥,又封郭元妃、王才人为皇后,礼皆未竣,贵妃之封宜在后。既圣谕谆切,且有保护圣储功,即如先所定期,亦无不可。”帝许之。选侍以贵妃为未足,必欲得皇后。二十九日,再召廷臣,选侍迫皇长子言之。如游曰:“上欲封选侍为皇贵妃,当即具仪进。”帝漫应曰:“诺。”选侍闻,大不悦。明日,帝崩,朝事大变。如游请改册封期,报可。熹宗为皇孙时,未就傅。即位七日,如游即请开讲筵,亦报可。
shí yuè, mìng yǐ dōng gé dà xué shì rù cān jī wù. yán zhě dǐ qí bù yóu tíng tuī, jiāo zhāng lùn liè. rú yóu yì lǚ qǐ qù, dì zhé miǎn liú. tiān qǐ yuán nián èr yuè, shàng shū yán:" zǔ zōng rèn yòng gé chén, duō yóu tè jiǎn. yuǎn zhě wú lùn, zài shì miào, zé yǒu zhāng cōng guì è fāng xiàn fū xià yán xú jiē yuán wěi yán nè lǐ chūn fāng zài mù miào, zé yǒu chén yǐ qín zhāng jū zhèng zhào zhēn jí zài shén miào, zé yǒu xǔ guó zhào zhì gāo zhāng wèi. jí huáng kǎo zhī yòng zhū guó zuò, yì tè jiǎn yě. jīn bì xià chōng líng, chén cái pǐn yòu fēi zhū chén bǐ, yǒu lèi zhì zūn zhī rén zhī míng. qǐ sù cì hái gǔ, hái tián lǐ." dì réng liú zhī. rú yóu shí sì shū qǐ qù, nǎi jiā tài zǐ tài bǎo wén yuān gé dà xué shì, qiǎn guān hù sòng, yīn zi gěi cì xī rú yí diǎn. jiā jū sì nián zú. zèng shǎo bǎo, shì wén gōng.
十月,命以东阁大学士入参机务。言者诋其不由廷推,交章论列。如游亦屡乞去,帝辄勉留。天启元年二月,上疏言:“祖宗任用阁臣,多由特简。远者无论,在世庙,则有张璁、桂萼、方献夫、夏言、徐阶、袁炜、严讷、李春芳;在穆庙,则有陈以勤、张居正、赵贞吉;在神庙,则有许国、赵志皋、张位。即皇考之用朱国祚,亦特简也。今陛下冲龄,臣才品又非诸臣比,有累至尊知人之明。乞速赐骸骨,还田里。”帝仍留之。如游十四疏乞去,乃加太子太保、文渊阁大学士,遣官护送,荫子给赐悉如彝典。家居四年卒。赠少保,谥文恭。
sūn jiā jī, zì shuò fū. chóng zhēn shí nián jìn shì. shòu nán jīng gōng bù zhǔ shì, zhào gǎi bīng bù. dà qīng bīng báo dū chéng, àn yíng bù dòng, zhòng mò cè. jiā jī yuē:" cǐ dài hòu zhì zhě, jí jǔ zhòng nán xià ěr." yuè sān rì, méng gǔ bīng shù wàn guǒ cóng qīng shān kǒu rù, jí rì nán xià. yú shì shàng shū yáng sì chāng yǐ jiā jī zhī bīng, diào wèi zhí fāng yuán wài láng. jìn láng zhōng. dū shī zhōng guān gāo qǐ qián zèn zhī, huì yǒu fā qí nà huì shì, suì xià yù. yǐ, huáng dào zhōu yì xià yù. jiā jī gōng qīn yǐn shí tāng yào, lì tiáo hù zhī, yīn cóng shòu yì. huì zhū shēng tú zhòng jí shū jiù dào zhōu, dì yì nù, yí yù jǐn yī yán xùn. zhū shēng yǔ dào zhōu wǎng lái zhě duō guǐ cí zì tuō, dú jiā jī wú suǒ yǐn. nǐ zá fàn sǐ zuì, jì nǐ yān zhàng chōng jūn, jiē bù yǔn. bǎo dìng zǒng dū zhāng fú zhēn bì jiàn, jiàn jiā jī cái, qǐng yòng wèi cān móu, bù tīng. xú shí qí wèi xíng bù shàng shū, jù yuán shū zòu, nǎi shì zhī. fú wáng shí, qǐ jiǔ jiāng bīng bèi qiān shì, wèi fù. lǔ wáng jiān guó shào xīng, zhuó yòu qiān dōu yù shǐ, lěi jìn dōng gé dà xué shì. wáng háng hǎi, jiā jī cóng zhì zhōu shān. qí nián gòu jí zú.
孙嘉绩,字硕肤。崇祯十年进士。授南京工部主事,召改兵部。大清兵薄都城,按营不动,众莫测。嘉绩曰:“此待后至者,即举众南下尔。”越三日,蒙古兵数万果从青山口入,即日南下。于是尚书杨嗣昌以嘉绩知兵,调为职方员外郎。进郎中。督师中官高起潜谮之,会有发其纳贿事,遂下狱。已,黄道周亦下狱。嘉绩躬亲饮食汤药,力调护之,因从受《易》。会诸生涂仲吉疏救道周,帝益怒,移狱锦衣严讯。诸生与道周往来者多诡词自脱,独嘉绩无所隐。拟杂犯死罪,继拟烟瘴充军,皆不允。保定总督张福臻陛见,荐嘉绩才,请用为参谋,不听。徐石麒为刑部尚书,具爰书奏,乃释之。福王时,起九江兵备佥事,未赴。鲁王监国绍兴,擢右佥都御史,累进东阁大学士。王航海,嘉绩从至舟山。其年遘疾卒。
zàn yuē: xī zōng chū, yè xiàng gāo yǐ sù wàng zhào qǐ, hǎi nèi zhèng rén yǐ yǐ wéi zhòng, zú bù néng yǒu suǒ kuāng jiù. gài zhèng bǐng nèi yí, fēi yī rì zhī jī, shì gù wú rú hé yě. liú yī jing hán kuàng zhū rén, suī jū duān kuí zhī dì, ér xiāo xiǎo bǐ jiān, quán dāng chè zhǒu, fēn náo wù niè, jǐ bù zì quán. zhū guó zuò hé zōng yàn chù yú dǎng rén, sūn rú yóu yòu jiē yǐ zhōng zhǐ tè yòng, wèi wài tíng suǒ gòu. yú shì ér zhī míng liáng xiāng zāo, chéng qiān zǎi zhī yī yù yě fū!
赞曰:熹宗初,叶向高以宿望召起,海内正人倚以为重,卒不能有所匡救。盖政柄内移,非一日之积,势固无如何也。刘一燝、韩爌诸人,虽居端揆之地,而宵小比肩,权珰掣肘,纷挠杌隉,几不自全。朱国祚、何宗彦绌于党人,孙如游又皆以中旨特用,为外廷所诟。于是而知明良相遭,诚千载之一遇也夫!