sì chuān tǔ sī
◎四川土司

sì chuān tǔ sī zhū jìng, duō yǒu qù shǔ yuǎn, qù diān qián jìn zhě. rú wū méng dōng chuān jìn yú diān, wū sā zhèn xióng bō zhōu jìn yú qián. míng tài zǔ lüè dìng biān fāng, shǒu píng shǔ xià, zhì sì chuān bù zhèng sī, shǐ zhāo yù zhū mán, cì dì guī fù. gù wū méng wū sā dōng chuān máng bù jiù shǔ yún nán zhě, jiē lì yú sì chuān, bù guò suì shū gòng fù, shì yǐ jī mí. rán yí xìng guǎng hàn, shì lì hǎo shā, zhēng xiāng jìng shàng, fén shāo jié lüè, xí yǐ wèi héng. qù shěng diào yuǎn, mò néng kòng zhì, fù jìn biān mín, xián bèi qí dú. jiē yóu guī mó cǎo chuàng, wèi cháng shè lì wén wǔ wèi zhī qián xiá, tīng qí zì xiāng xióng zhǎng. suī shòu tiān cháo jué hào, shí zì wáng qí dì. yǐ gù zhōng míng zhī shì, cháng fán tà fá. wéi jiàn chāng sōng mào děng chù shè lì wèi suǒ, bō zhōu gǎi zūn yì píng yuè èr fǔ yǐ hòu, shāo ān jí yún.
四川土司諸境，多有去蜀遠，去滇、黔近者。如烏蒙、東川近於滇，烏撒、鎮雄、播州近於黔。明太祖略定邊方，首平蜀夏，置四川布政司，使招諭諸蠻，次第歸附。故烏蒙、烏撒、東川、芒部舊屬雲南者，皆隸於四川，不過歲輸貢賦，示以羈縻。然夷性獷悍，嗜利好殺，爭相競尚，焚燒劫掠，習以為恆。去省窵遠，莫能控制，附近邊民，咸被其毒。皆由規模草創，未嘗設立文武為之鈐轄，聽其自相雄長。雖受天朝爵號，實自王其地。以故終明之世，常煩撻伐。唯建昌、松、茂等處設立衛所，播州改遵義、平越二府以後，稍安戢雲。

sì chuān tǔ sī yī
四川土司一

wū méng wū sā dōng chuān zhèn xióng sì jūn mín fǔ mǎ hú jiàn chāng wèi níng fān wèi yuè guī wèi yán jǐng wèi huì chuān wèi mào zhōu wèi sōng pān wèi tiān quán liù fān zhāo tǎo sī lí zhōu ān fǔ sī
烏蒙烏撒東川鎮雄四軍民府 馬湖 建昌衛(寧番衛 越巂衛 鹽井衛 會川衛) 茂州衛 松潘衛 天全六番招討司 黎州安撫司

wū méng wū sā dōng chuān máng bù, gǔ wèi dòu dì de bā dōng chuān dà xióng zhū diān, jiē táng wū méng yì yě. sòng yǒu fēng wū méng wáng zhě. yuán chū zhì wū méng lù, suì yǐ dōng chuān máng bù jiē lì yú wū méng wū sā děng chù xuān wèi sī. wū sā fù shèng jiǎ zhū bù, yuán shí cháng zhì jūn mín zǒng guǎn fǔ, ér yú dōng chuān zhì wàn hù fǔ. dì shì bìng zài shǔ zhī dōng nán, yǔ diān qián huài tǔ xiāng jiē, jiē jù xiǎn zǔ shēn, yǔ zhōng tǔ shēng jiào gé lí.
烏蒙、烏撒、東川、芒部，古為竇地、的巴、東川、大雄諸甸，皆唐烏蒙裔也。宋有封烏蒙王者。元初置烏蒙路，遂以東川、芒部皆隸於烏蒙、烏撒等處宣慰司。烏撒富盛甲諸部，元時嘗置軍民總管府，而於東川置萬戶府。地勢並在蜀之東南，與滇、黔壞土相接，皆據險阻深，與中土聲教隔離。

míng tài zǔ jì píng shǔ, guī qǔ yún nán, dà shī jiē jí yú chén yuán, yù bìng jiǎn zhū mán yǐ tōng shǔ dào. hóng wǔ shí sì nián qiǎn nèi chén jī chì yù wū méng wū sā zhū bù zhǎng yuē: xī nán zhū bù, zì gǔ jí jīn, mò bù cháo gòng zhōng guó. zhèn shòu tiān mìng wèi tiān xià zhǔ shí yǒu wǔ nián, ér wū méng wū sā dōng chuān máng bù jiàn chāng zhū bù zhǎng yóu jié ào bù cháo. zhèn yǐ qiǎn zhēng nán jiāng jūn yǐng chuān hóu zuǒ fù jiāng jūn yǒng chāng hóu yòu fù jiāng jūn xī píng hóu lǜ shī wǎng zhēng. yóu kǒng zhū bù zhǎng wèi yù zhèn yì, gù fù qiǎn nèi chén wǎng yù. rú huǐ zuì xiàng yì, dāng jí gōng qīn lái cháo, huò qiǎn rén rù gòng, jí shū chéng kuǎn, zhèn dāng bà bīng, yǐ ān lí shù. ěr gòng shěng zhī. shí zhēng nán jiāng jūn fù yǒu dé yǐ fēn qiǎn dū du hú hǎi yáng děng shuài shī wǔ wàn, yóu yǒng níng qū wū sā, fù zì lǜ shī yóu qǔ jìng xún gé gū shān ér nán, yǐ tōng yǒng níng zhī bīng, dǎo wū sā. shí yuán yòu chéng shí bo wén hǎi yáng bīng zhì, nǎi jù bīng chì shuǐ hé yǐ jù zhī. jí wén dà jūn jì jìn, jiē dùn. yǒu dé lìng zhū jūn zhú chéng, bǎn zhá fāng jù, mán kòu dà jí. yǒu dé tún bīng shān gāng, chí zhòng yǐ dài. jì zhī shì yǒng kě yòng, nǎi zòng bīng jiē zhàn. yǒu máng bù tǔ qiú lǜ zhòng lái yuán, shí bo bīng yǔ hé, fēng shén ruì. dà jūn gǔ zào ér qián, qí qiú zhǎng duō zhōng shuò zhuì mǎ sǐ. dà jūn yì fèn, mán zhòng lì bù zhī, dà kuì, zhǎn shǒu sān qiān, huò mǎ liù bǎi, shí bo lǜ zhòng dùn. suì chéng wū sā, kè qī xīng guān yǐ tōng bì jié, yòu kè kě dù hé, yú shì dōng chuān wū méng máng bù zhū mán zhèn zhé, jiē wàng fēng jiàng fù.
明太祖既平蜀，規取雲南，大師皆集於辰、沅，欲並剪諸蠻以通蜀道。洪武十四年遣內臣齎敕諭烏蒙、烏撒諸部長曰：「西南諸部，自古及今，莫不朝貢中國。朕受天命為天下主十有五年，而烏蒙、烏撒、東川、芒部、建昌諸部長猶桀驁不朝。朕已遣征南將軍潁川侯、左副將軍永昌侯、右副將軍西平侯率師往征。猶恐諸部長未喻朕意，故復遣內臣往諭。如悔罪向義，當即躬親來朝，或遣人入貢，亟攄誠款，朕當罷兵，以安黎庶。爾共省之。」時征南將軍傅友德已分遣都督胡海洋等帥師五萬，由永寧趨烏撒，復自率師由曲靖循格孤山而南，以通永寧之兵，搗烏撒。時元右丞實卜聞海洋兵至，乃聚兵赤水河以拒之。及聞大軍繼進，皆遁。友德令諸軍築城，版閘方具，蠻寇大集。友德屯兵山岡，持重以待。既知士勇可用，乃縱兵接戰。有芒部土酋率眾來援，實卜兵與合，鋒甚銳。大軍鼓譟而前，其酋長多中槊墜馬死。大軍益奮，蠻眾力不支，大潰，斬首三千，獲馬六百，實卜率眾遁。遂城烏撒，克七星關以通畢節，又克可渡河，於是東川、烏蒙、芒部諸蠻震讋，皆望風降附。

shí wǔ nián zhì dōng chuān wū sā wū méng máng bù zhū wèi zhǐ huī shǐ sī, zhào yù zhū bù rén mín. yǐ yún nán yǐ jiàng fù, yí yì xiào shùn zhōng guó, yǐ xiǎng shēng píng. fù yù zhū bù zhǎng yuē: jīn zhì yóu chuán tōng yún nán, xuān lǜ tǔ rén, suí qí jiāng jiè yuǎn ěr, kāi zhú dào lù, gè guǎng shí zhàng, zhǔn gǔ fǎ, yǐ liù shí lǐ wèi yī yì. fú zhì fèng xíng. yòu chì zhēng nán jiāng jūn yǒu dé děng yuē: wū méng wū sā dōng chuān máng bù zhū qiú zhǎng suī yǐ jiàng, kǒng dà jūn yī hái, réng fù xiào jù. fú dào rì, xī sòng qí qiú zhǎng rù cháo. yòu yù yǐ guì zhōu yǐ shè dōu zhǐ huī shǐ, rán dì shì piān dōng, jīn yí yú shí bo suǒ jū zhī dì lì sī, yǐ biàn kòng zhì, qīng qí shěn zhī. yǐ, wū sā zhū mán fù pàn, dì yù yǒu dé yuē: wū sā zhū mán cì guān jūn sàn chù, jí yǒu cǐ biàn, zhèn qián yǐ lǜ zhī, jīn guǒ rán. rán yún nán zhī dì rú qǔ jìng pǔ ān wū sā jiàn chāng, shì zài bì shǒu, qí dōng chuān máng bù wū méng, wèi kě jù shǒu yě. qiě liú tún dà jūn dàng sào zhū mán, lù qí qú zhǎng, fāng kě fēn bīng shǒu yù ěr. nǎi mìng ān lù hóu wú fù wèi zǒng bīng, píng liáng hóu fèi jù fù zhī, zhēng wū sā wū méng zhū pàn mán. bìng yù wù yǔ mán zhàn yú guān suǒ lǐng shàng, dāng fēn bīng yǎn xí, zhí dǎo qí cháo, shǐ bǐ gè bēn jiù qí jiā bù xiá, bì bù gǎn chū yǐ kàng dà shī. qí sān jiāng jūn zhì, pò qín zhī. shì yuè, fù jiāng jūn xī píng hóu mù yīng zì dà lǐ hái jūn, huì yǒu dé jī wū sā, dà bài qí zhòng, zhǎn shǒu sān wàn yú jí, huò mǎ niú yáng wàn jì, yú zhòng xī dùn, fù zhuī jī pò zhī. dì yù yǒu dé děng, shī jié hòu, bì lù qí qú kuí, shǐ zhī wèi jù. sōu qí yú dǎng, jué qí gēn zhū, shǐ bǐ zhì qióng lì qū, chéng xīn kuǎn fù, fāng kě liú bīng zhèn shǒu. yòu yù yí chéng bīng shì xiū zhì dào tú, lìng tǔ qiú yù qí mín, gè shū liáng yī shí yǐ gěi jūn, wèi chí jiǔ jì.
十五年置東川、烏撒、烏蒙、芒部諸衛指揮使司，詔諭諸部人民。以雲南已降附，宜益效順中國，以享昇平。復諭諸部長曰：「今置郵傳通雲南，宣率土人，隨其疆界遠邇，開築道路，各廣十丈，准古法，以六十里為一驛。符至奉行。」又敕征南將軍友德等曰：「烏蒙、烏撒、東川、芒部諸酋長雖已降，恐大軍一還，仍復嘯聚。符到日，悉送其酋長入朝。」又諭以貴州已設都指揮使，然地勢偏東，今宜於實卜所居之地立司，以便控制，卿其審之。」已，烏撒諸蠻復叛，帝諭友德曰：「烏撒諸蠻伺官軍散處，即有此變，朕前已慮之，今果然。然雲南之地如曲靖、普安、烏撒、建昌，勢在必守，其東川、芒部、烏蒙，未可遽守也。且留屯大軍盪埽諸蠻，戮其渠長，方可分兵守御耳。」乃命安陸侯吳復為總兵，平涼侯費聚副之，征烏撒、烏蒙諸叛蠻。並諭勿與蠻戰於關索嶺上，當分兵掩襲，直搗其巢，使彼各奔救其家不暇，必不敢出以抗大師。俟三將軍至，破擒之。是月，副將軍西平侯沐英自大理還軍，會友德擊烏撒，大敗其眾，斬首三萬餘級，獲馬牛羊萬計，餘眾悉遁，復追擊破之。帝諭友德等，師捷後，必戮其渠魁，使之畏懼。搜其餘黨，絕其根株，使彼智窮力屈，誠心款附，方可留兵鎮守。又諭宜乘兵勢修治道途，令土酋諭其民，各輸糧一石以給軍，為持久計。

shí liù nián yǐ yún nán suǒ shǔ wū sā wū méng máng bù sān fǔ lì sì chuān bù zhèng shǐ sī. wū méng wū sā dōng chuān máng bù zhū bù zhǎng bǎi èr shí rén lái cháo, gòng fāng wù. zhào gè shòu yǐ guān, cì cháo fú guān dài jǐn qí chāo dìng yǒu chà. qí wū sā nǚ qiú shí bo, jiā cì zhū cuì. máng bù zhī fǔ fā shào wū méng zhī fǔ ā pǔ bìng zú, zhào cì qǐ yī bìng guān liàn zhī jù, qiǎn guān zhì jì, guī qí jiù yú jiā. shí qī nián gē yún nán dōng chuān fǔ lì sì chuān bù zhèng fǔ sī, bìng wū sā wū méng máng bù jiē gǎi wèi jūn mín fǔ, ér dìng qí fù shuì. wū sā suì shū èr wàn shí, zhān shān yī qiān wǔ bǎi lǐng wū méng dōng chuān máng bù jiē suì shū bā qiān dàn, zhān shān bā bǎi lǐng. yòu dìng chá yán bù pǐ yì mǎ zhī shù, wū sā suì yì mǎ liù qiān wǔ bǎi pǐ, wū méng dōng chuān máng bù jiē sì qiān pǐ. fán mǎ yī pǐ, gěi bù sān shí pǐ, huò chá yī bǎi jīn, yán rú zhī. shí bo fù gòng mǎ, cì qǐ chāo. shí bā nián, wū méng zhī fǔ yì dé yán, mán dì dāo gēng huǒ zhǒng, bǐ nián shuāng hàn jí yì, mín jī jiǒng, suì shū zhī liáng wú cóng zhēng nà. zhào xī miǎn zhī. èr shí nián zhēng wū sā zhī fǔ ā néng fù jīng.
十六年以雲南所屬烏撒、烏蒙、芒部三府隸四川布政使司。烏蒙、烏撒、東川、芒部諸部長百二十人來朝，貢方物。詔各授以官，賜朝服、冠帶、錦騎、鈔錠有差。其烏撒女酋實卜，加賜珠翠。芒部知府發紹、烏蒙知府阿普病卒，詔賜綺衣並棺殮之具，遣官致祭，歸其柩於家。十七年割雲南東川府隸四川布政府司，並烏撒、烏蒙、芒部皆改為軍民府，而定其賦稅。烏撒歲輸二萬石，氈衫一千五百領；烏蒙、東川、芒部皆歲輸八千石，氈衫八百領。又定茶鹽布疋易馬之數，烏撒歲易馬六千五百匹，烏蒙、東川、芒部皆四千匹。凡馬一匹，給布三十疋，或茶一百斤，鹽如之。實卜復貢馬，賜綺鈔。十八年，烏蒙知府亦德言，蠻地刀耕火種，比年霜旱疾疫，民飢窘，歲輸之糧無從徵納。詔悉免之。二十年徵烏撒知府阿能赴京。

èr shí yī nián mìng xī píng hóu mù yīng nán zhēng. yīng yán, dōng chuān qiáng shèng, jù wū shān lù zuò luàn, zuì zhuàng yǐ zhe, bì xiān jiā bīng. dàn qí dì zhòng guān fù lǐng, shàng xià sān bǎi yú lǐ, rén jī zǔ jué, xū yǐ dà bīng lín zhī. dì mìng yǐng guó gōng fù yǒu dé réng wèi zhēng nán jiāng jūn, yīng yǔ chén xǐng wèi zuǒ huán fù jiāng jūn, lǜ zhū jūn jìn tǎo. chì yǒu dé děng yuē: dōng chuān máng bù zhū yí, zhǒng lèi jiē chū yú luó luó. jué hòu zi xìng fán yǎn, gè lì jiāng chǎng, nǎi yì qí míng yuē dōng chuān wū sā wū méng máng bù lù zhào shuǐ xī. wú shì zé hù qǐ zhēng duān, yǒu shì zé xiāng wèi jiù yuán. ruò táng shí gé luó fèng wáng jū dà lǐ, táng bīng zhuī bǔ, dào jīng máng bù zhū jìng, jūn mán jù zhòng jù xiǎn shè fú. táng jiāng bù bèi, suì duò qí jì, sàng shī èr shí wàn, jiē jiāng shuài wú móu gù yě. jīn xū yù jiā fáng xián, yán wèi zhī bèi. wū sā jūn mín fǔ yè yuán cháng xiàn mǎ sān bǎi pǐ mǐ sì bǎi shí yú zhēng nán jiāng jūn, yǐ zī jūn yòng, qiě yuàn shōu jí shì bīng cóng zhēng. yīng děng yǐ wén, cóng zhī. fù mìng jǐng chuān hóu cáo zhèn jìng níng hóu yè shēng děng fēn tǎo dōng chuān, píng zhī, bǔ huò pàn mán wǔ qiān wǔ bǎi sān shí bā rén.
二十一年命西平侯沐英南征。英言，東川強盛，據烏山路作亂，罪狀已著，必先加兵。但其地重關複嶺，上下三百餘里，人跡阻絕，須以大兵臨之。帝命潁國公傅友德仍為征南將軍，英與陳醒為左桓副將軍，率諸軍進討。敕友德等曰：「東川、芒部諸夷，種類皆出於羅羅。厥後子姓蕃衍，各立疆場，乃異其名曰東川、烏撒、烏蒙、芒部、祿肇、水西。無事則互起爭端，有事則相為救援。若唐時閣羅鳳亡居大理，唐兵追捕，道經芒部諸境，君蠻聚眾據險設伏。唐將不備，遂墮其計，喪師二十萬，皆將帥無謀故也。今須預加防閒，嚴為之備。」烏撒軍民府葉原常獻馬三百匹、米四百石於征南將軍，以資軍用，且願收集士兵從征。英等以聞，從之。復命景川侯曹震、靖寧侯葉升等分討東川，平之，捕獲叛蠻五千五百三十八人。

èr shí sān nián, wū sā tǔ zhī fǔ ā néng, wū méng máng bù tǔ guān, gè qiǎn zǐ dì rù jiān dú shū. èr shí qī nián, wū sā zhī fǔ bo mù zòu, zhān yì zhōu lǚ qīn qí dì, mìng mù chūn yù zhī. èr shí bā nián, hù bù yán: wū sā wū méng máng bù dōng chuān suì fù zhān shān bù rú shù, zhào yǐ miǎn zhēng. jīn yǒu sī réng zhuī zhī, yí shēn míng. cóng zhī. èr shí jiǔ nián, wū méng jūn mín fǔ zhī fǔ shí zhé gòng mǎ jí zhān shān. zì shì, zhū tǔ zhī fǔ sān nián yī rù gòng, yǐ wèi cháng, huò yǒu ēn cì, zé jìn mǎ jí fāng wù xiè ēn.
二十三年，烏撒土知府阿能，烏蒙、芒部土官，各遣子弟入監讀書。二十七年，烏撒知府卜穆奏，霑益州屢侵其地，命沐春諭之。二十八年，戶部言：「烏撒、烏蒙、芒部、東川歲賦氈衫不如數，詔已免徵。今有司仍追之，宜申明。」從之。二十九年，烏蒙軍民府知府實哲貢馬及氈衫。自是，諸土知府三年一入貢，以為常，或有恩賜，則進馬及方物謝恩。

xuān dé qī nián, bīng bù shì láng wáng jì yán, wū méng wū sā tǔ guān lù zhāo ní lù děng, zhēng dì chóu shā, yí qiǎn guān àn wèn. bā nián qiǎn xíng rén zhāng cōng hóu liǎn jī chì wǎng yù, réng chì xún àn yǔ sān sī guān wǎng píng zhī. shè wū méng rú xué jiào shòu xùn dǎo gè yī yuán. yǐ tōng pàn huáng fǔ yuè yán, yuán shí běn fǔ xiàng yǒu xué xiào, jīn wén miào suī cún, shī rú wèi jiàn. qǐ chú jiào guān, xuǎn jùn xiù zǐ dì rù xué dú shū, yǐ guǎng wén zhì, cóng zhī.
宣德七年，兵部侍郎王驥言，烏蒙、烏撒土官祿昭、尼祿等，爭地仇殺，宜遣官按問。八年遣行人章聰、侯璉齎敕往諭，仍敕巡按與三司官往平之。設烏蒙儒學教授、訓導各一員。以通判黃甫越言，元時本府向有學校，今文廟雖存，師儒未建。乞除教官，選俊秀子弟入學讀書，以廣文治，從之。

zhèng tǒng qī nián cái wū sā jūn mín fǔ tōng pàn tuī guān zhī shì jiǎn xiào gè yī yuán. shí yī nián cái wū méng dōng chuān zhī shì jiǎn xiào gè yī yuán, bìng gé wū sā wū méng dì yùn suǒ. jǐng tài yuán nián chì yù wū sā wū méng zhū fǔ tǔ guān pǔ mào děng, yǐ guì zhōu zhū miáo pàn luàn, kǒng zī màn lín jìn, yí jiè yán fáng shǒu, wú tīng zéi zhòng yòu huò, tǎng lái bī fàn, biàn dāng jiǎo shā. shí wū sā jìn wàn shòu biǎo yú qī, bù yì yí jiū, zhào yǐ yuǎn rén yòu zhī. sì hòu, cháo gòng guò qī jí biǎo jiān bù zhì zhě, cháo tíng lǜ yǐ tǔ guān duō cóng kuān dài, yīng shǎng zhě gěi qí bàn. tiān shùn yuán nián, zhèn shǒu sì chuān zhōng guān chén qīng děng zòu, máng bù suǒ xiá bái jiāng mán zéi qiān yú bèi zuò luàn, gōng wéi yún lián xiàn zhì, chì yù shǐ xiàng sù huì zhèn xún guān bǔ zhī.
正統七年裁烏撒軍民府通判、推官、知事、檢校各一員。十一年裁烏蒙、東川知事、檢校各一員，並革烏撒、烏蒙遞運所。景泰元年敕諭烏撒、烏蒙諸府土官普茂等，以貴州諸苗叛亂，恐滋蔓鄰近，宜戒嚴防守，毋聽賊眾誘惑，倘來逼犯，便當剿殺。時烏撒進萬壽表逾期，部議宜究，詔以遠人宥之。嗣後，朝貢過期及表箋不至者，朝廷率以土官多從寬貸，應賞者給其半。天順元年，鎮守四川中官陳清等奏，芒部所轄白江蠻賊千餘備作亂，攻圍筠連縣治，敕御史項愫會鎮巡官捕之。

chéng huà shí èr nián, wū sā zhī fǔ lǒng jiù děng zòu, tóng zhī gāng zhèng fǔ zì yǒu fāng, mán mín xìn fú, jīn jiǔ nián zhì mǎn, qǐ zài rèn sān nián, yǐ wèi qún wàng. cóng zhī. hóng zhì shí sì nián, wū sā suǒ xiá kě dù hé xún jiǎn sī yán: zì rùn qī yuè èr shí qī rì, dà léi yǔ bù zhǐ, zhì èr shí jiǔ rì, shuǐ zhǎng shān bēng dì liè, shān wū rú niú hǒu, dì xiàn yǒng chū qīng quán shù shí pài, chōng huài lú shě qiáo liáng jí yā sǐ rén kǒu shēng chù wú suàn. yòu běn fǔ ā dōu dì fāng, bā yuè yì bào fēng yǔ, tián tǔ yǎn méi èr bǎi yú chù, sǐ zhě sān bǎi yú rén.
成化十二年，烏撒知府隴舊等奏，同知剛正撫字有方，蠻民信服，今九年秩滿，乞再任三年，以慰群望。從之。弘治十四年，烏撒所轄可渡河巡檢司言：「自閏七月二十七日，大雷雨不止，至二十九日，水漲山崩地裂，山嗚如牛吼，地陷湧出清泉數十派，沖壞廬舍橋樑及壓死人口牲畜無算。又本府阿都地方，八月亦暴風雨，田土渰沒二百餘處，死者三百餘人。」

zhèng dé shí wǔ nián tǎo zhǎn máng bù bó mán ā yòu sǎng děng. chū, máng bù tǔ shě lǒng shòu, yǔ shù dì lǒng zhèng jí xiōng qī zhī lù zhēng xí chóu shā. suǒ bù bó mán ā yòu sǎng děng chéng jī chàng luàn liú jié. shì wén, mìng zhèn shǒu zhōng guān huì fǔ àn guān bǔ zhì. zhì shì, guì zhōu cān zhèng fù xí dōu zhǐ huī xǔ zhào, dū yǒng níng xuān fǔ sī nǚ tǔ guān shē jué děng, tǎo qín ā yòu sǎng děng sì shí sān rén, zhǎn yī bǎi shí jiǔ jí, shì nǎi dìng.
正德十五年討斬芒部僰蠻阿又磉等。初，芒部土舍隴壽，與庶弟隴政及兄妻支祿爭襲仇殺。所部僰蠻阿又磉等乘機倡亂流劫。事聞，命鎮守中官會撫按官捕治。至是，貴州參政傅習、都指揮許詔，督永寧宣撫司女土官奢爵等，討擒阿又磉等四十三人，斬一百十九級，事乃定。

jiā jìng yuán nián mìng máng bù hù yìn tǔ shě lǒng shòu xí zhī fǔ, miǎn fù jīng. gù shì, tǔ guān jiǔ pǐn yǐ shàng, jiē bǎo sòng zhì jīng nǎi xí. shí shòu zhèng děng zhēng xí, bù gǎn lí rèn. cháo tíng yǐ dí gù lì shòu, kǒng shòu fù jīng ér zhèng děng běi xì wèi luàn, gù yǒu shì mìng. rán zhèng yǔ zhī lù yǐ wū sā tǔ shě ān níng děng bīng lì, chóu shā rú gù. bà dǐ cān jiāng hé qīng qǐng yú xún fǔ xǔ tíng guāng, fā tǔ bīng èr wàn wǔ qiān rén, mìng guì zhōu cān jiāng yáng rén děng jiāng zhī, shòu hé qīng jié zhì, xiāng jī jìn jiǎo zhèng lù yáng tīng fǔ, qǐ huǎn shī, ér lìng zéi dǎng ā hēi děng lüè zhōu ní zhàn qī xīng guān, fù qiǎn ā hé děng jiū jí zhū miáo, piāo lüè bì jié zhū chù, shā shāng guān jūn, huǐ guān mín fáng wū shén zhòng. bīng bù yán zéi shì chāng jué, yí sù zhēng. yú shì kě qīng děng jìn jiǎo, zhǎn shǒu èr bǎi yú jí, fú èr shí yú rén, jiàng qí zhòng shù bǎi, zhèng bài bēn wū sā, qīng xí wū sā tǔ shě ān níng tǔ fù shē wù qín zhī. ān níng yáng xǔ nuò, jǐn yǐ ā hé děng shī xiàn, jìng bù chū zhèng, bīng jiǔ bù jiě. dōu yù shǐ tāng mù yǐ wén, zhào qiè zé zhū jiāng jí shǒu xún guān zuì, ér gé hé qīng guān dài, lìng jiǎo zéi zì shú.
嘉靖元年命芒部護印土舍隴壽襲知府，免赴京。故事，土官九品以上，皆保送至京乃襲。時壽、政等爭襲，不敢離任。朝廷以嫡故立壽，恐壽赴京而政等北隙為亂，故有是命。然政與支祿倚烏撒土舍安寧等兵力，仇殺如故。壩底參將何卿請於巡撫許廷光，發土兵二萬五千人，命貴州參將楊仁等將之，受何卿節制，相機進剿政、祿佯聽撫，乞緩師，而令賊黨阿黑等掠周泥站、七星關，復遣阿核等糾集諸苗，剽掠畢節諸處，殺傷官軍，毀官民房屋甚眾。兵部言賊勢猖獗，宜速征。於是可卿等進剿，斬首二百餘級，俘二十餘人，降其眾數百，政敗奔烏撒，卿檄烏撒土舍安寧、土婦奢勿擒之。安寧佯許諾，僅以阿核等屍獻，竟不出政，兵久不解。都御史湯沐以聞，詔切責諸將及守巡官罪，而革何卿冠帶，令剿賊自贖。

sì nián, zhèng yòu shā shòu, duó qí yìn. xún fǔ wáng yuè xún àn liú fú gè shàng qí shì. fú yán cóng mán qíng, lì zhī lù biàn. yuè yǐ lǒng zhèng zhī lù hù zhōng rěn è, qiāng cháo tíng mìng lì, zuì bù kě shè. nǎi mìng zhèn xún guān yù ān níng, fù zhèng lù jí zhū zhù è zhě. shí zhèng yǐ wèi guān jūn qín yú shuǐ xī, zhuī huò máng bù yìn xìn, qián hòu zhǎn shǒu liù bǎi qī shí sì jí, shēng qín yī bǎi liù shí qī rén, zhāo fǔ bái wū shí děng sì shí jiǔ zhài, yǐ jié wén. guì zhōu xún àn liú tíng fǔ yán: wū sā suǒ xiàn ā hé děng shī, jí shuǐ xī suǒ fù lǒng zhèng, zhēn wěi wèi kě xìn, kǒng shǒu è shàng zài, bù wú hòu lǜ, qǐng hé shí. wǔ nián, bīng bù zòu: máng bù lǒng shì, xìn qǐ xiāo qiáng, sāo dòng liǎng shěng, wáng shī dà jǔ, shǐ kè dàng píng. jīn qí běn shǔ qīn zhī yǐ jǐn, wú rén chéng xí, qǐng gǎi wèi zhèn xióng fǔ, shè liú guān zhī fǔ tǒng zhī. fēn shǔ yí liáng wú xiǎng luò jiǎo lì zhī dì, wèi huái dé guī huà wēi xìn ān jìng sì zhǎng guān sī, shǐ lǒng shì shū shǔ ā jì bái shòu zǔ bǎo ā wàn sì rén tǒng zhī. rú chéng fān fǔ lì, lìng sān nián yī rù cháo, gòng mǎ shí èr pǐ, ér yǐ tōng pàn chéng guāng wèi shì zhī fǔ.
四年，政誘殺壽，奪其印。巡撫王軏、巡按劉黻各上其事。黻言從蠻情，立支祿便。軏以隴政、支祿怙終稔惡，戕朝廷命吏，罪不可赦。乃命鎮巡官諭安寧，縛政、祿及諸助惡者。時政已為官軍擒於水西，追獲芒部印信，前後斬首六百七十四級，生擒一百六十七人，招撫白烏石等四十九寨，以捷聞。貴州巡按劉廷簠言：「烏撒所獻阿核等屍，及水西所縛隴政，真偽未可信，恐首惡尚在，不無後慮，請核實。」五年，兵部奏：「芒部隴氏，釁起蕭牆，騷動兩省，王師大舉，始克蕩平。今其本屬親支已盡，無人承襲，請改為鎮雄府，設流官知府統之。分屬夷良、毋響、落角利之地，為懷德、歸化、威信、安靜四長官司，使隴氏疏屬阿濟、白壽、祖保、阿萬四人統之。如程番府例，令三年一入朝，貢馬十二匹，而以通判程洸為試知府。」

liù nián, máng bù zéi shā bǎo děng móu fù lóng shì, yōng lǒng shòu zi shèng jiū zhòng gōng xiàn zhèn xióng chéng, zhí chéng guāng, duó qí yìn, shā shāng shù bǎi rén, guāng bēn bì jié. shì wén, bīng kē gěi shì zhōng zhèng zì bì děng yán: zhèn xióng chū shè liú guān, mán qíng wèi fú, ér yǒu sī shī xiān shì zhī fáng, bù jí shōu qiǎn yì lǒng shèng, ér lìng shā bǎo dé yōng rú zǐ, zhì shān huò yī fāng. yí sù qiǎn zǒng bīng hé qīng bìng lì jiǎo kòu. yú shì bīng bù fù yán: lǒng shèng fēi zhēn lǒng shòu zi, gù yì shè liú guān, yǒu sī fǔ xún shī cè, suì shēng pàn luàn. shā bǎo zuì bù róng zhū, dāng jiǎo. hé qīng fāng shǒu sōng pān, shì nán xiāng yuán, yí jí qù dōu yù shǐ wáng tíng xiāng zhī rèn, bìng chì zǒng bīng niú huán diào bīng sù jìn. shí shā bǎo chū zhèn xióng fǔ yìn qǐ xiáng, rán shàng chí liǎng duān, yù lì tǔ guān rú gù. sì chuān fǔ àn yǐ bǎo jiǎo hàn bù kě xún, xí lú zhōu shǒu bèi dīng yǒng jī zhī. yòu qiǎn shǐ láo cì máng bù fǔ yí xì liáng zuǒ, shǐ jì qín shā bǎo. bǎo nù, fù pàn.
六年，芒部賊沙保等謀復瓏氏，擁隴壽子勝糾眾攻陷鎮雄城，執程洸，奪其印，殺傷數百人，洸奔畢節。事聞，兵科給事中鄭自壁等言：「鎮雄初設流官，蠻情未服，而有司失先事之防，不亟收遣裔隴勝，而令沙保得擁孺子，致煽禍一方。宜速遣總兵何卿併力剿寇。」於是兵部覆言：「隴勝非真隴壽子，故議設流官，有司撫循失策，遂生叛亂。沙保罪不容誅，當剿。何卿方守松潘，勢難相援，宜亟趣都御史王廷相之任，並敕總兵牛桓調兵速進。」時沙保出鎮雄府印乞降，然尚持兩端，欲立土官如故。四川撫按以保狡悍不可馴，檄瀘州守備丁勇擊之。又遣使勞賜芒部撫夷郤良佐，使計擒沙保。保怒，復叛。

qī nián, chuān guì zhū jūn huì jiǎo, bài shā bǎo děng, qín zhǎn sān bǎi yú jí, zhāo fǔ mán luó jiù fù yǐ qiān jì. jié wén, shè zhèn xióng liú guān rú jiù. ér máng bù wū sā wú xiǎng miáo mán lǒng gé děng fù qǐ, gōng jié bì jié tún pù, shā lüè shì mín, fēn fēn jiàn gào. bīng bù shàng shū lǐ chéng xūn yǐ wǔ wén dìng zhuān zhǔ yòng bīng wèi shī jì, shū jí zhī. ér yù shǐ yáng yí fù yán máng bù gǎi tǔ yì liú fēi zhǎng cè, yòu shí zhí huāng jǐn, xiǎo mín jiù sǐ bù shàn, hé néng qù zhàn. shí dì yì zhěn niàn zāi shāng, lìng bà máng bù bīng, qí yǒu qiū zài yì zhēng tǎo. yú shì sì chuān xún fǔ táng fèng yí yán: wū méng wū sā dōng chuān zhū tǔ guān, gù yǔ máng bù wèi chún chǐ. zì máng bù gǎi liú, zhū bù nèi huái bù ān, yǐ shì fǎn zhě shù qǐ. jīn huái dé zhǎng guān ā jì děng suī zì guǐ qín zéi, qí xīn gù wàng lǒng shèng dé yī zhí, yǐ cún lǒng hòu. chén qǐng rú xuān dé zhōng fù ān nán gù shì, fǔ shùn yú qíng, zé bù jiǎ bīng ér huò yuán zì sāi. chuān guì xún àn dài jīn chén jiǎng děng zòu rú fèng yí yán. jīn yòu yǐ shǒu è rú wú xiǎng zǔ bǎo děng, yí jiǎo zhū yǐ zhé qí jiāo qì, shǐ xià fǔ chù zhī lìng, xǔ shēng xiàn shā bǎo děng, dài ā jì yǐ bù sǐ, rán hòu fù lǒng shèng gù zhí, huò jiàng wèi zhī zhōu. qí zhǎng guān huò yīn huò gé, huò fēn lì, shù cāo zòng dé yí, ēn wēi bìng zhe. zhāng xià bù fù, nǎi gé zhèn xióng liú guān zhī fǔ, ér yǐ lǒng shèng wèi tōng pàn, shǔ zhèn xióng fǔ shì. lìng sān nián hòu guǒ néng lǜ zhí fèng gòng, zhǔn fù zhī fǔ jiù xián. shí jiā jìng jiǔ nián sì yuè yě.
七年，川、貴諸軍會剿，敗沙保等，擒斬三百餘級，招撫蠻羅舅婦以千計。捷聞，設鎮雄流官如舊。而芒部、烏撒、毋響苗蠻隴革等復起，攻劫畢節屯堡，殺掠士民，紛紛見告。兵部尚書李承勛以伍文定專主用兵為失計，疏及之。而御史楊彝復言芒部改土易流非長策，又時值荒饉，小民救死不贍，何能趣戰。時帝亦軫念災傷，令罷芒部兵，俟有秋再議征討。於是四川巡撫唐鳳儀言：「烏蒙、烏撒、東川諸土官，故與芒部為唇齒。自芒部改流，諸部內懷不安，以是反者數起。今懷德長官阿濟等雖自詭擒賊，其心固望隴勝得一職，以存隴後。臣請如宣德中復安南故事，俯順輿情，則不假兵而禍源自塞。」川、貴巡按戴金、陳講等奏如鳳儀言。金又以首惡如毋響、祖保等，宜剿誅以折其驕氣，始下撫處之令，許生獻沙保等，待阿濟以不死，然後復隴勝故職，或降為知州。其長官或因或革，或分隸，庶操縱得宜，恩威並著。章下部覆，乃革鎮雄流官知府，而以隴勝為通判，署鎮雄府事。令三年後果能率職奉貢，准復知府舊銜。時嘉靖九年四月也。

sān shí jiǔ nián mìng kān dōng chuān ā táng zhī luàn. chū, dōng chuān tǔ zhī fǔ lù qìng sǐ, zi wèi yòu, qī ān shì shè fǔ shì. yǒu yíng zhǎng ā dé gé pō shàn quán, móu duó qí guān. yīn xiān qiú zhēng ān shì bù dé, nǎi zòng huǒ fén fǔ zhì, zǒu wǔ dìng zhōu, wèi tǔ guān suǒ shā. dé gé zi táng bēn shuǐ xī, huì jié wū sā tǔ guān ān tài, rù dōng chuān, qiú ān shì, duó qí yìn. guì zhōu xuān wèi ān wàn quán gù yǔ lù shì yīn lián, nǎi qǐ bīng gōng ā táng suǒ jū zhài, pò zhī. táng qī ā jù xié yòu zǐ bēn zhān yì zhōu tǔ guān ān jiǔ dǐng. wàn quán xié jiǔ dǐng, qǔ ā jù jí yòu zǐ shā zhī. táng yǐ shì yuàn jiǔ dǐng, shí xiāng gōng jī. táng bīng qīn luó xióng zhōu jìng, jiǔ dǐng jí lù wèi yǔ luó xióng tǔ guān zhě jùn děng, gè shàng shū sòng táng zuì. zhào xià yún guì sì chuān fǔ àn guān huì kān. táng tīng kān yú chē hóng jiāng, jù fú zuì, yuàn xiàn suǒ jié fǔ yìn bìng zhān yì luó xióng rén kǒu shēng chù jí qīn dì, qǐ dài sǐ. shí wèi jí dì zhuàn yǐ qián mò, guān fǔ yīn xùn lù shì suǒ dāng xí zhě, táng yǐ jǐ yòu zǐ guǐ míng lù zhé yǐ bào. jù fǔ yìn rú gù, fù yǔ jiǔ dǐng zhì bīng xiāng gōng. jiǔ dǐng sù zhī yún nán xún fǔ yóu jū jìng, wèi táng hù luàn, qǐng zhì tǎo, qiě zì guǐ dāng lǜ suǒ bù wèi qián fēng, bì qín táng yǐ xiàn. jū jìng xìn zhī, suì shàng shū yán táng niàn è bù quān, qǐng zhuān yì jìn jiǎo, wèi dì fāng chú hài. dì yǔn bù yì, xíng chuān guì fǔ àn huì kān jù zòu. jū jìng jù diào tǔ hàn bīng wǔ wàn yú jìn jiǎo. yún nán chéng píng jiǔ, yī dàn bīng dòng, fèi yòng bù zī, fù liǎn bǎi chū, zhū jūn wèi jí yǒu sī tǔ guān shě děng chéng zhī wèi jiān lì, yuǎn jìn sāo dòng. xún àn wáng dà rèn yán: nì táng duó yìn móu guān, fǎ suǒ bì zhū. dì bǐ yóu jiè cháo tíng zhī yìn yǐ yuē tǔ mán, mào lù shì zhī zōng yǐ tú shì zhí, ér sì chuān zhī chà shuì bàn nà yǐ shí, yún guì zhī lín huài wèi jiàn qīn yuè, cǐ qí fēi pàn míng yǐ. qí yǔ jiǔ dǐng zhì bīng xiāng gōng, bǐ cǐ jù shǔ yǒu zuì. jū jìng nǎi xìn yī piān zhī guǐ cí, wéi huì kān zhī míng zhǐ, qīng dòng dà zhòng, kǒng shēng yì wài huàn. qiě wài yì jí jí, wèi jū jìng rù jiǔ dǐng zhòng huì, yù wèi xuě yuàn, jí shòu gè tǔ guān lù, rǎng dào tǎng jī, jiē yǒu shí jī. qǐng jí bà jū jìng, zàn tíng zhēng jiǎo wèi biàn. nǎi mìng dǎi jū jìng. shí táng wén dà bīng zhì dōng chuān, táo shēn qìng, zhū jiāng fēn bīng yú xīn jiù zhū chéng, qióng sōu bù huò, dì fāng mín yí dà zāo tú lüè.
三十九年命勘東川阿堂之亂。初，東川土知府祿慶死，子位幼，妻安氏攝府事。有營長阿得革頗擅權，謀奪其官。因先求烝安氏不得，乃縱火焚府治，走武定州，為土官所殺。得革子堂奔水西，賄結烏撒土官安泰，入東川，囚安氏，奪其印。貴州宣慰安萬銓故與祿氏姻連，乃起兵攻阿堂所居寨，破之。堂妻阿聚攜幼子奔霑益州土官安九鼎。萬銓脅九鼎，取阿聚及幼子殺之。堂以是怨九鼎，時相攻擊。堂兵侵羅雄州境，九鼎及祿位與羅雄土官者浚等，各上書訟堂罪。詔下雲、貴、四川撫按官會勘。堂聽勘於車洪江，具服罪，願獻所劫府印並霑益、羅雄人口牲畜及侵地，乞貸死。時位及弟僎已前歿，官府因訊祿氏所當襲者，堂以己幼子詭名祿哲以報。據府印如故，復與九鼎治兵相攻。九鼎訴之雲南巡撫游居敬，謂堂怙亂，請致討，且自詭當率所部為前鋒，必擒堂以獻。居敬信之，遂上疏言堂念惡不悛，請專意進剿，為地方除害。帝允部議，行川、貴撫按會勘具奏。居敬遽調土漢兵五萬餘進剿。雲南承平久，一旦兵動，費用不貲，賦斂百出，諸軍衛及有司土官舍等乘之為奸利，遠近騷動。巡按王大任言：「逆堂奪印謀官，法所必誅。第彼猶借朝廷之印以約土蠻，冒祿氏之宗以圖世職，而四川之差稅辦納以時，雲、貴之鄰壞未見侵越，此其非叛明矣。其與九鼎治兵相攻，彼此俱屬有罪。居敬乃信一偏之詭辭，違會勘之明旨，輕動大眾，恐生意外患。且外議籍籍，謂居敬入九鼎重賄，欲為雪怨，及受各土官賂，攘盜帑積，皆有實跡。請亟罷居敬，暫停徵剿為便。」乃命逮居敬。時堂聞大兵至東川，逃深箐，諸將分兵於新舊諸城，窮搜不獲，地方民夷大遭屠掠。

sì shí nián, yíng zhǎng zhě ā yì móu yú táng zhī xīn fù mǔ lēi ā jì děng, yǎn shā táng yú jiá lái yǐ shí zhī dì, qí zi ā zhé jiù qín, zhé shí nián bā suì. shì suī dìng, ér fǔ yìn bù zhī suǒ zài. yú shì ān wàn quán qǔ dōng chuān fǔ jīng lì yìn, bì lù wèi qī níng zhe shǔ zhī, yǐ zhào mó yìn bì luó xióng tǔ guān zhě jùn, ér yǐ níng zhe nǚ qī zhě jùn zi. réng liú shuǐ xī bīng sān qiān yú dōng chuān, wèi níng zhe fáng wèi. shuǐ xī yǔ dōng chuān lín, wàn quán běn shuǐ xī tǔ guān, gù yì zhě wèi qí yǒu yīn jù dōng chuān zhī zhì. xún àn wáng dà rèn yǐ zhū ā táng wén, yīn yán: dōng chuān dì fāng cán shāng, gāi fǔ sān yìn xī wèi tǔ guān bù zhì, qǐng tōng chì chuān guì zǒng dū jí zhèn xún guān, àn jiū gè tǔ guān sī shàn biāo shǔ zhī zuì. bìng fǎng lù shì zhī pài zhī yí lì, yǔ suǒ yǐ chù ā zhé zhě. bù fù bào kě.
四十年，營長者阿易謀於堂之心腹母勒阿濟等，掩殺堂於戛來矣石之地，其子阿哲就擒，哲時年八歲。事雖定，而府印不知所在。於是安萬銓取東川府經歷印，畀祿位妻寧著署之，以照磨印畀羅雄土官者浚，而以寧著女妻者浚子。仍留水西兵三千於東川，為寧著防衛。水西與東川鄰，萬銓本水西土官，故議者謂其有陰據東川之志。巡按王大任以誅阿堂聞，因言：「東川地方殘傷，該府三印悉為土官部置，請通敕川、貴總督及鎮巡官，按究各土官私擅標署之罪。並訪祿氏支派之宜立，與所以處阿哲者。」部覆報可。

sì shí yī nián zhù gěi sì chuān dōng chuān fǔ yìn. chū, ā táng jì zhū, suǒ fǔ yìn bù huò, rén yí wèi ān wàn quán suǒ nì, jí shì lǚ kān, yìn shí wáng shī. ér lù wèi jìn pài xī jué, wéi tóng liù shì zǔ yǒu yòu nán ā cǎi. fǔ àn guān léi hè chén zàn qǐng yǐ cǎi xí lù shì zhí, gū yǔ tóng zhī xián, lìng níng zhe shǔ zhǎng, hòu guǒ néng fǔ jí qí zhòng, réng jìn xí zhī fǔ. qí xīn yìn qǐng gēng míng, yǐ fáng jiān wěi. yǒu zhǐ bù bì gèng, yú rú yì. xiān shì, wū sā yǔ yǒng níng wū méng zhān yì shuǐ xī zhū tǔ guān, jìng tǔ xiāng lián, shì qī qīn hòu, jì ér yǐ gè sī suǒ qīn, bǐ cǐ gòu huò, zòu jié fēn yún, xiáng sì chuān yǒng níng tǔ sī chuán zhōng, dāng shì zhě pō yàn kǔ zhī. wàn lì liù nián nǎi lìng zhào mán sú fá niú lì chù fēn, wù huǐ huò xī zhēng, yǐ bǎo jìng ān mín, rán zhōng bù néng jìng yě.
四十一年鑄給四川東川府印。初，阿堂既誅，索府印不獲，人疑為安萬銓所匿，及是屢勘，印實亡失。而祿位近派悉絕，惟同六世祖有幼男阿采。撫按官雷賀、陳瓚請以采襲祿氏職，姑予同知銜，令寧著署掌，後果能撫輯其眾，仍進襲知府。其新印請更名，以防奸偽。有旨不必更，余如議。先是，烏撒與永寧、烏蒙、霑益、水西諸土官，境土相連，世戚親厚，既而以各私所親，彼此構禍，奏訐紛紜，詳四川《永寧土司傳》中，當事者頗厭苦之。萬曆六年乃令照蠻俗罰牛例處分，務悔禍息爭，以保境安民，然終不能靖也。

sān shí bā nián zhào dōng chuān tǔ sī bìng tīng yún nán jié zhì. shí xún àn dèng shui měi shū chēng: shǔ zhī dōng chuān bī chù wǔ dìng xún diān zhū jùn, zhǐ gé yī lǐng, chū méi wú shí, cháo fā xī zhì. qí qiú zhǎng lù shòu lù zhé xiōng dì, ān rěn wú qīn, rì xún gān gē. qí bù luò yǐ jié shā wèi shēng, bù shì gēng zuò. shǔ xiá liáo yuǎn, fǎ jì yì shū. diān yǐ fēi wǒ shǔ nèi, hào lìng bù xíng. yǐ shì jiāo jiǎn chéng xí, mù wú hàn fǎ. jīn wéi gǎi chì diān fǔ jiān zhì dōng chuān. yīn tiáo sān lì yǐ jìn, zhào cóng zhī.
三十八年詔東川土司並聽雲南節制。時巡按鄧氵美疏稱：「蜀之東川逼處武定、尋甸諸郡，只隔一嶺，出沒無時，朝發夕至。其酋長祿壽、祿哲兄弟，安忍無親，日尋干戈。其部落以劫殺為生，不事耕作。蜀轄遼遠，法紀易疏。滇以非我屬內，號令不行。以是驕蹇成習，目無漢法。今惟改敕滇撫兼制東川。」因條三利以進，詔從之。

xiān shì, sì chuān wū sā jūn mín fǔ, yún nán zhān yì zhōu, suī diān shǔ yì xiá, zōng pài yī yuán. míng chū dà jūn nán xià, nǚ tǔ guān shí bo yǔ fū dì ā gē èr rén, lǜ zhòng guī shùn, shòu shí bo yǐ wū sā tǔ zhī fǔ, shòu ā gē yǐ zhān yì tǔ zhī zhōu. qí hòu, bǐ jué cǐ jì, tōng wèi yī jiā. wàn lì yuán nián, zhān yì nǚ tǔ guān ān sù yí wú sì, zòu yǐ tǔ zhī fǔ lù mò cì zǐ jì běn zhōu, jí ān shào qìng yě. yǐ, lù mò jí zhǎng zǐ ān yún lóng yǔ liǎng sūn jù mò, ān shào qìng zòu yǐ cì zǐ ān xiào liáng guī zōng, xí tǔ zhī fǔ. ān yún lóng zhī qī lǒng shì, jí zhèn xióng nǚ tǔ guān zhě shì zhī nǚ yě, yǐ yún lóng suī gù, shàng yǒu yí gū, qiě xié wài jiā bīng lì, yǔ shào qìng wèi dí. shào qìng zé yǐ lǒng shì suǒ chū, míng xì jiǎ zǐ, yì yǐ zhān yì bīng lì, yǔ lǒng shì wèi nán. bǐ cǐ chóu shā, liú dú yī fāng. shì mín lián míng shàng zòu, shì xíng liǎng shěng huì kān, lì shí yǒu sì nián bù jié. shì nián, ān yún xiáng zòu chēng: lǒng shì yǒu zi guān bǎo, jīn yǐ zhǎng chéng. xiào liáng yǐ fù bīng, qiáng tú qiè jù, shā lù wú gū. yīn jí yán xiào liáng bù kě lì zhě shù shì.
先是，四川烏撒軍民府，雲南霑益州，雖滇、蜀異轄，宗派一源。明初大軍南下，女土官實卜與夫弟阿哥二人，率眾歸順，授實卜以烏撒土知府，授阿哥以霑益土知州。其後，彼絕此繼，通為一家。萬曆元年，霑益女土官安素儀無嗣，奏以土知府祿墨次子繼本州，即安紹慶也。已，祿墨及長子安雲龍與兩孫俱歿，安紹慶奏以次子安效良歸宗，襲土知府。安雲龍之妻隴氏，即鎮雄女土官者氏之女也，以雲龍雖故，尚有遺孤，且挾外家兵力，與紹慶為敵。紹慶則以隴氏所出，明系假子，亦倚霑益兵力，與隴氏為難。彼此仇殺，流毒一方。士民連名上奏，事行兩省會勘，歷十有四年不結。是年，安雲翔奏稱：「隴氏有子官保，今已長成。效良倚父兵，強圖竊據，殺戮無辜。」因極言效良不可立者數事。

sān shí jiǔ nián, tíng chén yì xíng chuān guì dà lì kān bào. guì zhōu fǔ chén yǐ tǔ guān zhēng zhí zài yún nán, ér wèi hài zài qián shǔ, bì děi sān xǐng huì kān, shǐ kě dìng yù. dì mìng sù kān, nǎi mìng lǒng hè shū chéng xí zhèn xióng tǔ zhī fǔ. hè shū, yuán míng ā bo, zì qí shǐ zǔ lǒng fēi shā xiàn tǔ guī shùn, shòu wèi shì zhí zhī fǔ, wǔ chuán ér wèi shù lǔ bo, bié jū yú guǒ lì dì, yòu sì chuán ér wèi shù lù gū, bié jū yí liáng qī qiàn tóu dì, yòu wǔ chuán ér lǒng shì zhī zhèng zhī zhǎn yǐ. shuǐ xī ān yáo chén zhuì yú lù, yù yǎn yǒu zhī, zhòng lùn bù píng, shǐ yǒu qū ān lì lǒng zhī zòu, fèng zhǐ chá lì lǒng hòu. nǚ guān zhě shì yǐ ā gù yīng. ā gù zhě, lǔ bo zhī liù shì sūn, ér yì míng lǒng zhèng míng zhě yě. yú shì zhǔ lì ā gù, ér xiān lì qí fù ā zhāng. zhāng xún bìng sǐ, ā gù bù wèi yí zhòng suǒ fú, wǎng fù chá kān. zhě shì jí sì shí bā mù shí wǔ huǒ tóu děng gòng tuī ā bo. ā bo zhě, lù gū zhī wǔ shì sūn, xián yǐ wèi zhǎng qiě xián, ér zhě shì qiě yǐ yìn xiàn, suì dìng lì ā bo, ér yǐ ā gù chōng guǎn shì, cóng xún fǔ qiáo yīng xīng zhī yì yě.
三十九年，廷臣議行川、貴大吏勘報。貴州撫臣以土官爭職在雲南，而為害在黔、蜀，必得三省會勘，始可定獄。帝命速勘，乃命隴鶴書承襲鎮雄土知府。鶴書，原名阿卜，自其始祖隴飛沙獻土歸順，授為世職知府，五傳而為庶魯卜，別居於果利地，又四傳而為庶祿姑，別居夷良、七欠頭地，又五傳而隴氏之正支斬矣。水西安堯臣贅於祿，欲奄有之，眾論不平，始有驅安立隴之奏，奉旨察立隴後。女官者氏以阿固應。阿固者，魯卜之六世孫，而易名隴正名者也。於是主立阿固，而先立其父阿章。章尋病死，阿固不為夷眾所服，往復察勘。者氏及四十八目、十五火頭等共推阿卜。阿卜者，祿姑之五世孫，咸以為長且賢，而者氏且以印獻，遂定立阿卜，而以阿固充管事，從巡撫喬應星之議也。

sì shí yī nián, wū sā tǔ shě ān xiào liáng chū yǔ ān yún xiáng zhēng lì, cháo tíng yǐ dí pài lì xiào liáng. yún xiáng shù wèi luàn, móu zhú xiào liáng, fén jié wū sā. sì chuān fǔ àn shàng qí shì, yǐ xiào liáng wèi yún lóng qīn zhí, yún xiáng nǎi qí táng dì, qīn shū pàn rán, xiào liáng zì dāng lì. yún xiáng rǎo hài dì fāng, qī gāng cháo tíng, zuì yuán nán shè, dàn wèi jiān rén zhǐ shǐ, qíng kě yuán, gū zhǔn fù guān dài. cóng zhī.
四十一年，烏撒土舍安效良初與安雲翔爭立，朝廷以嫡派立效良。雲翔數為亂，謀逐效良，焚劫烏撒。四川撫按上其事，以效良為雲龍親侄，雲翔乃其堂弟，親疏判然，效良自當立。雲翔擾害地方，欺岡朝廷，罪原難赦，但為奸人指使，情可原，姑准復冠帶。從之。

sì shí sān nián, yún nán xún àn wú yīng qí yán: dōng chuān tǔ guān lù shòu lù zhé zhēng xí yǐ lái, gè zòng bù zhòng, yuè jìng jié lüè. yōng zhòng qiān yú, piāo lüè liǎng fǔ, jiā xún zhī jiān, cūn tún bìng sǎo, tú dú wèi yǒu rú cǐ zhī shèn zhě. huò fǔ huò jiǎo, wú lìng yǎng huò rì zī. xià suǒ sī kān zòu. guì zhōu xún àn yù shǐ yáng hè yán: wū sā tǔ guān, zì ān yún lóng wù gù, ān jǔ yǔ ān xiào liáng zhēng guān duó yìn, chóu shā zhě èr shí nián. yí mín wú tǒng, dào kòu fēng qǐ, bǎo tún fén huǐ, xíng jiǎ gěng jué zhě yì èr shí nián. shì zhēng guān duó yìn zhě shǔ zhī tǔ guān, ér róu jiàn mí làn zhě qián zhī chì zǐ. chéng gǎi lì yú qián, zé dàn yā jì biàn, gān gē kě jí. yòu yán: wū sā zhě, diān shǔ zhī yān hóu yào dì. chén yóu pǔ ān rù diān, qī rì shǐ dá wū sā. jiàn xiào liáng zhī fù ān shào qìng jù zhān yì, dāng qǔ jìng zhī mén hù. xiào liáng jù wū sā, yòu è diān shǔ zhī yān hóu. fù zǐ gè jù yī fāng, qiě huài dì xiāng jiē, wú tā jùn xiàn shàng sī yǐ gé jué qián zhì zhī, jiāng lái wěi dà bù diào, shí kě hán xīn. gài qián yǒu kě zhì zhī shì, ér wú qí quán shǔ yǒu yáo zhì zhī míng, ér wú qí shí. chéng yǐ wèi lì qián zhōng biàn. dì mìng suǒ sī sù yì.
四十三年，雲南巡按吳應琦言：「東川土官祿壽、祿哲爭襲以來，各縱部眾，越境劫掠。擁眾千餘，剽掠兩府，浹旬之間，村屯並掃，荼毒未有如此之甚者。或撫或剿，毋令養禍日滋。」下所司勘奏。貴州巡按御史楊鶴言：「烏撒土官，自安雲龍物故，安咀與安效良爭官奪印，仇殺者二十年。夷民無統，盜寇蜂起，堡屯焚毀，行賈梗絕者亦二十年。是爭官奪印者蜀之土官，而蹂踐糜爛者黔之赤子。誠改隸於黔，則彈壓既便，干戈可戢。」又言：「烏撒者，滇、蜀之咽喉要地。臣由普安入滇，七日始達烏撒。見效良之父安紹慶據霑益，當曲靖之門戶。效良據烏撒，又扼滇、蜀之咽喉。父子各據一方，且壞地相接，無他郡縣上司以隔絕鈐制之，將來尾大不掉，實可寒心。蓋黔有可制之勢，而無其權；蜀有遙制之名，而無其實。誠以為隸黔中便。」帝命所司速議。

tài chāng yuán nián, yún nán fǔ àn shěn jǐng kài děng yán: shǔ zhī dōng chuān, yè fèng cháo mìng jiān zhì, rán shì quán quán bù xiāng guān. lù qiān zhōng lù ā jiā zòng zéi pī chāng, wèi huàn bù yǐ. shì dōng chuān suī lì shǔ, ér xiāng qù shén yuǎn, suī bù lì diān, ér huò shí zhèn lín. yí tè chì shǔ fǔ àn, fán yù xí tì, wù hé liǎng shěng huì kān. shǔ chá qí shì cì, diān yì àn wú qīn fàn, fāng xǔ qǐ sòng, yì jī mí suī jìng zhī yào shù yě. zhào xià suǒ sī. shí zhū tǔ sī jiē jié ào nán zhì, wū sā dōng chuān wū méng zhèn xióng zhū fǔ dì jiè, fù xiāng cuò yú chuān diān qián chǔ zhī jiān, tǒng xiá jì fēn, shì quán bù yī, wǎng wǎng yì chū wèi zhū biān hài. gù fēng jiāng dà lì fēn fēn chén qíng, jì ān biān yú, ér zhōng shū zhī chén dòng wěi kān bào, mí nián jīng yuè, zú wú chéng huà, yǐ zhì jiāng shì rì huài. bō zhōu chū píng, yǒng níng yòu pàn, shuǐ xī shān qǐ, dōng chuān wū méng zhèn xióng jiē guān wàng qí qiáng, xīn huái yí èr. yú shì ān xiào liáng yǐ wū sā shǒu fù nì yú bāng yàn, bìng lì gōng lù guǎng, fù hé zhān yì zéi wéi luó píng, xiàn zhān yì, wèi yún nán xún fǔ mǐn hóng xué suǒ bài. hóng xué yǐ bīng lì bù jì, hǎo yǔ zhāo zhī, lìng qín zéi zì shú, xiào liáng yì yáng wèi gōng shùn. yòu jiàn qián shī chū lù guǎng, diān shī chū zhān yì, shuǐ wū zhī shì yǐ chéng qí hǔ, suì hé yǒng níng shuǐ xī zhū bù sān shí liù yíng, zhí dǐ zhān yì, duì lěi chéng xià wǔ rì. fù zǒng bīng yuán shàn xuān fǔ shǐ shā yuán děng dū jiāng shì lì zhàn, chū qí bīng pò zhī, xiào liáng bài sǐ. qī ān shì wú zi, qiè shè bái shēng qí jué qí lù. èr fù sù bù xiāng néng, ān shì jū yán cāng, shè bái mǔ zǐ jū bào dù. ān shì suì dài xiào liáng wèi tǔ guān, rán yì wèi jué qí jué, qí jué yì yǐ ān shì wèi ān wèi jiě, bù gǎn kàng.
泰昌元年，雲南撫按沈儆炌等言：蜀之東川，業奉朝命兼制，然事權全不相關。祿千鍾、祿阿伽縱賊披猖，為患不已。是東川雖隸蜀，而相去甚遠，雖不隸滇，而禍實震鄰。宜特敕蜀撫按，凡遇襲替，務合兩省會勘。蜀察其世次，滇亦按無侵犯，方許起送，亦羈縻綏靜之要術也。」詔下所司。時諸土司皆桀驁難制，烏撒、東川、烏蒙、鎮雄諸府地界，復相錯於川、滇、黔、楚之間，統轄既分，事權不一，往往軼出為諸邊害。故封疆大吏紛紛陳情，冀安邊隅，而中樞之臣動諉勘報，彌年經月，卒無成畫，以致疆事日壞。播州初平，永寧又叛，水西煽起，東川、烏蒙、鎮雄皆觀望騎牆，心懷疑二。於是安效良以烏撒首附逆於邦彥，並力攻陸廣，複合霑益賊圍羅平，陷霑益，為雲南巡撫閔洪學所敗。洪學以兵力不繼，好語招之，令擒賊自贖，效良亦佯為恭順。又見黔師出陸廣，滇師出霑益，水、烏之勢已成騎虎，遂合永寧、水西諸部三十六營，直抵霑益，對壘城下五日。副總兵袁善、宣撫使沙源等督將士力戰，出奇兵破之，效良敗死。妻安氏無子，妾設白生其爵、其祿。二婦素不相能，安氏居鹽倉，設白母子居抱渡。安氏遂代效良為土官，然亦未絕其爵，其爵亦以安氏為安位姐，不敢抗。

chóng zhēn yuán nián, sì chuān xún fǔ chà guān lǐ yǒu zhī jī guān dài jiǎng shǎng qí jué mǔ zǐ, lìng guǎn wū sā. ān shì è fēn, shǐ jué qí jué. qí jué yè xí ān shì yán cāng, bù kè, yǔ shè bái qí lù táo dōng chuān jiè, wèi dōng chuān suǒ jù, ér bào dù yòu shī. lǐ yǒu zhī wèi qǐng yú zhì fǔ, fā diān bīng sān qiān yuán qí jué, diān fǔ bù yīng. ān shì jù, móu yíng zhān yì tǔ guān ān biān wèi hūn, shòu zhī wū sā yǐ jù qí jué. ān biān yì yù ǒu ān shì yǐ jù qí lù, yǐ cuī liáng wèi míng zhì jiàn chāng. ān shì suì yíng biān zhì yán cāng chéng hūn. yī shí huáng huáng wèi shuǐ xī bì jiū zhān wū rù fàn. yún nán xún fǔ xiè cún rén yǐ wén, cún rén yīn yí zhèn qǔ jìng yǐ guān biàn. ān biān ān shì qǐng fù wū sā wèi yǐ zì shú.
崇禎元年，四川巡撫差官李友芝齎冠帶獎賞其爵母子，令管烏撒。安氏惡分，始絕其爵。其爵夜襲安氏鹽倉，不克，與設白、其祿逃東川界，為東川所拒，而抱渡又失。李友芝為請於制府，發滇兵三千援其爵，滇撫不應。安氏懼，謀迎霑益土官安邊為婚，授之烏撒以拒其爵。安邊亦欲偶安氏以拒其祿，以催糧為名至建昌。安氏遂迎邊至鹽倉成婚。一時皇皇謂水西必糾沾、烏入犯。雲南巡撫謝存仁以聞，存仁因移鎮曲靖以觀變。安邊、安氏請復烏撒衛以自贖。

èr nián, zǒng dū zhū xiè yuán diào jí hàn tǔ bīng, liè yíng zhān yì, qù diān fǔ huì bīng jìn wū sā jìng. ān biān ān shì táo bì piān qiáo. dà bīng rù yán cāng, bá nán mín yī qiān yú rén. shī hái, ān biān ān shì fù hái yán cāng, qiǎn rén zhì jūn qián, qǐng qí wū chéng kè fù, shù shēn guī mìng, yì shí huǎn shī. nǎi fù fā bīng zhú ān biān ān shì, yǐ yán cāng shòu qí jué. bīng zhì wàng chéng pō, yù zéi shào qí bǎi yú, huī bīng fèn jī, zéi jǐn bēn qìng zhōng, suì fù wū sā chéng. ān biān zhù sān shí lǐ wài, yōng bīng qiú jiàn, yù lìng shù shēn guī chéng. biān yè dùn, suì qì yán cāng, rù jiǔ lóng dùn. wū sā xiàn zéi bā nián, zhì shì shǐ fù. nǎi zhào qí jué lái yán cāng, lìng yuē shù jiǔ tóu mù yǐ shǒu, qiě lìng tú xiàn ān biān ān shì. qí jué yǐ yán cāng cán huǐ, qǐ yí wū sā chéng, cóng zhī. shí qí jué shǔ wū sā zhī fǔ, qí lù shǔ zhān yì zhī zhōu, suī nuò zhì pō zhōng shùn, qí mǔ yì pō yǒu zhǔ chí, néng dé zhòng. ān biān lǚ qǐ xiáng yú zǒng dū zhū xiè yuán, yòng jí shuǐ xī ān wèi dài shēn, yǐ biān shí shào qìng dí sūn, yí xí zhī zhōu, qǐng zuì qí jué qí lù. xiè yuán qǔ wèi diào hù, yù yǔ yǐ zhí xián, fēn wū sā ān zhì zhī. yún nán fǔ àn jiān zhí bù kě, yǐ ān biān lìng qí dǎng lè bīng yú yě mǎ chuān, fù yǐ qiān jīn yòu qí jué tóu mù, rì wèi bìng tūn zhān wū jì. wàn yī qí jué bèi xí, zé wū sā shī, ér qián gōng jǐn qì. wū sā shī, zhān yì wēi, ér quán diān dòng yáo, fēi dàn zhèn lín, shí nǎi qiè fū. jìng bù xíng. ān biān nǎi qǐ shī yú ān wèi, nà zhī zhān yì, ér zhú qí lù, shí ān shì zài yě. jì ér ān shì sǐ. ān wèi yǔ zhī èr, qí lù nǎi jiǎ shǒu luó cǎi lìng zhě bù fā nán, biān chuán sǐ. bù yí rì, qí lù lǜ bīng zhì, guǐ yán wèi qí shū bào chóu, shì mín guī zhě rú liú, yú shì qí lù fù yǒu zhān yì. ér miào táng zhī shàng fāng jí liú kòu, bù fù néng wèn yún.
二年，總督朱燮元調集漢土兵，列營霑益，趣滇撫會兵進烏撒境。安邊、安氏逃避偏橋。大兵入鹽倉，拔難民一千餘人。師還，安邊、安氏復還鹽倉，遣人至軍前，請俟烏城克復，束身歸命，意實緩師。乃復發兵逐安邊、安氏，以鹽倉授其爵。兵至望城坡，遇賊哨騎百餘，麾兵奮擊，賊盡奔箐中，遂復烏撒城。安邊駐三十里外，擁兵求見，諭令束身歸誠。邊夜遁，遂棄鹽倉，入九龍囤。烏撒陷賊八年，至是始復。乃召其爵來鹽倉，令約束九頭目以守，且令圖獻安邊、安氏。其爵以鹽倉殘毀，乞移烏撒城，從之。時其爵署烏撒知府，其祿署霑益知州，雖懦稚頗忠順，其母亦頗有主持，能得眾。安邊屢乞降於總督朱燮元，用藉水西安位代申，以邊實紹慶嫡孫，宜襲知州，請罪其爵、其祿。燮元曲為調護，欲予以職銜，分烏撒安置之。雲南撫按堅執不可，以安邊令其黨勒兵於野馬川，復以千金誘其爵頭目，日為併吞沾、烏計。萬一其爵被襲，則烏撒失，而前功盡棄。烏撒失，霑益危，而全滇動搖，非但震鄰，實乃切膚。竟不行。安邊乃乞師於安位，納之霑益，而逐其祿，時安氏在也。既而安氏死。安位與之貳，其祿乃假手羅彩令者布發難，邊遄死。不移日，其祿率兵至，詭言為其叔報仇，士民歸者如流，於是其祿復有霑益。而廟堂之上方急流寇，不復能問雲。

mǎ hú, hàn zāng kē jùn nèi dì yě, yǒu lóng mǎ hú, yīn míng yān. táng wèi jī mí zhōu sì, zǒng míng mǎ hú bù. hóng wǔ sì nián dōng, mǎ hú lù zǒng guǎn ān jì, qiǎn qí zi rén lái guī fù, zhào gǎi mǎ hú lù wèi mǎ hú fǔ. lǐng zhǎng guān sī sì: yuē ní xī, yuē píng yí, yuē mán yí, yuē shù chuān. yǐ ān jì wèi zhī fǔ, shì xí. liù nián, ān jì yǐ bìng gào, qǐ yǐ zǐ ān rén dài zhí, zhào cóng zhī. zì shì, sān nián yī rù gòng. qī nián, mǎ hú zhī fǔ mín dé qiǎn qí dì ā mù shàng biǎo gòng mǎ, tíng chén yán: hóng wǔ sì nián, dà bīng xià shǔ, mín dé shū ān jì qiǎn zi rù cháo, cháo tíng shòu yǐ shì xí zhī fǔ, ēn zhì wò yǐ. jīn mín dé jì xí qí zhí, bù zì lái cháo ér qiǎn qí dì, fēi fèng shàng zhī dào. dì què qí suǒ gòng mǎ. shí èr nián, mín dé gòng xiāng nán mù, zhào cì yī chāo. shí liù nián, mín dé lái cháo, xiàn mǎ shí bā pǐ, cì yī yī xí mǐ èr shí shí chāo sān shí dìng.
馬湖，漢牂牁郡內地也，有龍馬湖，因名焉。唐為羈縻州四，總名馬湖部。洪武四年冬，馬湖路總管安濟，遣其子仁來歸附，詔改馬湖路為馬湖府。領長官司四：「曰泥溪，曰平夷，曰蠻夷，曰沭川。以安濟為知府，世襲。六年，安濟以病告，乞以子安仁代職，詔從之。自是，三年一入貢。七年，馬湖知府珉德遣其弟阿穆上表貢馬，廷臣言：「洪武四年，大兵下蜀，珉德叔安濟遣子入朝，朝廷授以世襲知府，恩至渥矣。今珉德既襲其職，不自來朝而遣其弟，非奉上之道。」帝卻其所貢馬。十二年，珉德貢香楠木，詔賜衣鈔。十六年，珉德來朝，獻馬十八匹，賜衣一襲、米二十石、鈔三十錠。

yǒng lè shí èr nián, ní xī píng yí mán yí mù chuān sì zhǎng guān sī qiǎn rén gòng fāng wù, cì chāo bì. xuān dé bā nián, píng yí zhǎng guān sī zòu, bǐ zhě huǒ yán gōng xiè, fán cháo tíng bān jiàng bǎng wén cāng kù shuì liáng qián bó jí àn dú jiē jiù miǎn, qǐ yòu zuì, bìng xiàn mǎ èr pǐ. dì yuē: yuǎn mán néng gōng jǐn wèi fǎ rú cǐ. zhì bù wèn. zhèng tǒng èr nián, ní xī tǔ guān yī xué zhèng kē tián jī dào guān cáng sī chāo, yuán yǒng xuān shí lì, biān yí yǒu fàn, tīng yǐ mǎ shú, xǔ zhī. sān nián, miǎn mǎ hú fǔ jǔ rén wáng yǒu xué qì lì. xiān shì, yǒu xué huì shì, guò qī bù zhì, lì chōng lì. yǒu xué yuán jí zhǎng guān sī, yīn qiǎn tōng shì gòng mǎ, qǐ yòu zuì, réng yì xí tài xué, xǔ zhī.
永樂十二年，泥溪、平夷、蠻夷、沐川四長官司遣人貢方物，賜鈔幣。宣德八年，平夷長官司奏，比者火延公廨，凡朝廷頒降榜文、倉庫稅糧錢帛及案牘皆救免，乞宥罪，並獻馬二匹。帝曰：「遠蠻能恭謹畏法如此。」置不問。正統二年，泥溪土官醫學正科田璣盜官藏絲鈔，援永、宣時例，邊夷有犯，聽以馬贖，許之。三年，免馬湖府舉人王有學棄吏。先是，有學會試，過期不至，例充吏。有學原籍長官司，因遣通事貢馬，乞宥罪，仍肄習太學，許之。

hóng zhì bā nián, tǔ zhī fǔ ān áo yǒu zuì, fú zhū. áo xìng cán rěn nüè mín, jì kǒu fù qián, suì rù yín wàn jì. tǔ mín yǒu fù nǚ, duō yín zhī. yòng yāo sēng bǎi zú yǎn mèi shā rén. yòu lìng rén shā píng yí zhǎng guān wáng dà qìng, dà qìng wén ér táo, nǎi shā qí dì. wèi héng èr shí nián. xún àn yù shǐ zhāng luán qǐng zhì zhī, dé shí, fú zhū, suì gǎi mǎ hú fǔ wèi liú guān zhī fǔ.
弘治八年，土知府安鰲有罪，伏誅。鰲性殘忍虐民，計口賦錢，歲入銀萬計。土民有婦女，多淫之。用妖僧百足魘魅殺人。又令人殺平夷長官王大慶，大慶聞而逃，乃殺其弟。為橫二十年。巡按御史張鸞請治之，得實，伏誅，遂改馬湖府為流官知府。

jiàn chāng wèi, běn qióng dōu dì. hàn wǔ dì zhì yuè guī jùn. suí táng jiē wèi guī zhōu. zhì dé chū, méi yú tǔ fān. zhēn yuán zhōng shōu fù. yì zōng shí, wèi méng zhào suǒ jù, gǎi jiàn chāng fǔ, yǐ wū bái èr mán shí zhī. yuán zhì yuán jiān, zhì jiàn chāng lù, yòu lì luó luó sī xuān wèi sī yǐ tǒng zhī.
建昌衛，本邛都地。漢武帝置越巂郡。隨、唐皆為巂州。至德初，沒於吐番。貞元中收復。懿宗時，為蒙詔所據，改建昌府，以烏、白二蠻實之。元至元間，置建昌路，又立羅羅斯宣慰司以統之。

hóng wǔ wǔ nián, luó luó sī xuān wèi ān dìng lái cháo, ér jiàn chāng shàng wèi guī fù, shí sì nián qiǎn nèi chén jī chì yù zhī, nǎi jiàng. shí wǔ nián zhì jiàn chāng wèi zhǐ huī shǐ sī. yuán píng zhāng yuè lǔ tiē mù ér děng zì yún nán jiàn chāng lái gòng mǎ yī bǎi bā shí pǐ, bìng shàng yuán suǒ shòu fú yìn. zhào cì yuè lǔ tiē mù ér qǐ yī jīn dài xuē wà, jiā rén mián bù yī bǎi liù shí pǐ chāo èr qiān sì bǎi sì shí dìng. yǐ yuè lǔ tiē mù ér wèi jiàn chāng wèi zhǐ huī shǐ, yuè gěi sān pǐn fèng shàn qí jiā. shí liù nián, jiàn chāng tǔ guān ān pèi jí tǔ qiú ā pài xiān hòu lái cháo, gòng mǎ jí fāng wù, jiē cì zhī jīn wén qǐ yī mào xuē wà. shí bā nián, yuè lǔ tiē mù ér jǔ jiā lái cháo, qǐng qiǎn zi rù xué, hòu cì qiǎn zhī. èr shí yī nián, jiàn chāng fǔ gù tǔ guān ān sī zhèng qī shī kè děng lái cháo, gòng mǎ jiǔ shí jiǔ pǐ. zhào shòu shī kè zhī fǔ, cì guān dài xí yī wén qǐ chāo dìng, yīn mìng shī kè tǎo dōng chuān máng bù jí chì shuǐ hé pàn mán. èr shí sān nián, ān pèi qiǎn zi sēng bǎo děng sì shí èr rén rù jiān dú shū. èr shí wǔ nián, zhì shì zhǐ huī ān pèi gòng mǎ, zhào cì pèi jí qí bǎ shì wǔ shí sān rén bì shā yǒu chà.
洪武五年，羅羅斯宣慰安定來朝，而建昌尚未歸附，十四年遣內臣齎敕諭之，乃降。十五年置建昌衛指揮使司。元平章月魯帖木兒等自雲南建昌來貢馬一百八十匹，並上元所授符印。詔賜月魯帖木兒綺衣、金帶、靴襪，家人綿布一百六十疋、鈔二千四百四十錠。以月魯帖木兒為建昌衛指揮使，月給三品俸贍其家。十六年，建昌土官安配及土酋阿派先後來朝，貢馬及方物，皆賜織金文綺、衣帽、靴襪。十八年，月魯帖木兒舉家來朝，請遣子入學，厚賜遣之。二十一年，建昌府故土官安思正妻師克等來朝，貢馬九十九匹。詔授師克知府，賜冠帶、襲衣、文綺、鈔錠，因命師克討東川、芒部及赤水河叛蠻。二十三年，安配遣子僧保等四十二人入監讀書。二十五年，致仕指揮安配貢馬，詔賜配及其把事五十三人幣紗有差。

yǐ ér yuè lǔ tiē mù ér fǎn, hé dé chāng huì chuān mí yì bǎi xìng qióng bù bìng xī fān tǔ jūn wàn yú rén, shā guān jūn nán fù èr bǎi yú kǒu, lüè tún niú, shāo yíng wū, jié jūn liáng, lǜ zhòng gōng chéng. zhǐ huī shǐ ān de yǐ suǒ bù bīng chū zhàn, bài zhī, zhǎn bā shí yú jí, qín qí dǎng shí yú rén. zéi tuì tún ā yí hé, zhuǎn gōng sū zhōu. zhǐ huī qiān shì lǔ yì lǜ jīng qí chū xī mén jī zhī, zéi zhòng dà jí, yì qiě zhàn qiě què, fù rù chéng jù shǒu. zéi wéi chéng, yì chéng jiān qiǎn zhuàng shì wáng hàn tū rù zéi yíng, zhuó zéi, zéi jīng dùn. yú shì zhì jiàn chāng sū zhōu èr jūn mín zhǐ huī shǐ sī jí huì chuān jūn mín qiān hù suǒ, diào jīng wèi jí shǎn xī bīng wàn wǔ qiān yú rén wǎng shù zhī. réng yù jiāng shì hù xiāng yīng yuán, shè fú chū qí, bìng yù qín shǒu xiàn zhě shǎng qiān jīn. fù yù zǒng bīng guān liáng guó gōng lán yù, yǐ yuè lǔ tiē mù ér guǐ zhà, bù kě xìn qí jiàng, zhì huǎn shī yǎng huò. sì chuān dōu zhǐ huī shǐ qú néng lǜ gè wèi bīng zhì shuāng láng zhài, qín wěi qiān hù duàn tài píng děng, zéi zhòng dà kuì, yuè lǔ tiē mù ér bài dùn. néng dū bīng zhuī bǔ, gōng tuō luò zhài, bá zhī. zhuǎn zhàn ér qián, jìn zhì dǎ chōng hé sān lǐ suǒ, yǔ yuè lǔ tiē mù ér yù, dà zhàn, yòu bài zhī. fú qí zhòng wǔ bǎi yú rén, nì sǐ zhě qiān yú, huò niú mǎ wú suàn. guān jūn rù dé chāng, néng suì diào zhǐ huī tóng zhī xú kǎi fēn bīng rù pǔ jì zhōu sōu bǔ. fù jià qiáo yú dǎ chōng hé, qiǎn zhǐ huī lǐ huá yǐn bīng zhuī tuō luò zhài yú niè, jìn zhì shuǐ xī, zhǎn yuè lǔ tiē mù ér bǎ shì qī rén, qí jié lù zhài tǔ mán zhǎng shā nà de jiē zhōng shǐ sǐ. néng hái gōng tiān xīng wò piào zhū zhài, jiē kè zhī, xiān hòu fú shā qiān bā bǎi yú rén. yuè lǔ tiē mù ér dùn rù bǎi xìng zhōu.
已而月魯帖木兒反，合德昌、會川、迷易、柏興、邛部並西番土軍萬餘人，殺官軍男婦二百餘口，掠屯牛，燒營屋，劫軍糧，率眾攻城。指揮使安的以所部兵出戰，敗之，斬八十餘級，擒其黨十餘人。賊退屯阿宜河，轉攻蘇州。指揮僉事魯毅率精騎出西門擊之，賊眾大集，毅且戰且卻，復入城拒守。賊圍城，毅乘間遣壯士王旱突入賊營，斫賊，賊驚遁。於是置建昌、蘇州二軍民指揮使司及會川軍民千戶所，調京衛及陝西兵萬五千餘人往戍之。仍諭將士互相應援，設伏出奇，並諭擒首獻者賞千金。復諭總兵官涼國公藍玉，以月魯帖木兒詭詐，不可信其降，致緩師養禍。四川都指揮使瞿能率各衛兵至雙狼寨，擒偽千戶段太平等，賊眾大潰，月魯帖木兒敗遁。能督兵追捕，攻托落寨，拔之。轉戰而前，進至打沖河三里所，與月魯帖木兒遇，大戰，又敗之。俘其眾五百餘人，溺死者千餘，獲牛馬無算。官軍入德昌，能遂調指揮同知徐凱分兵入普濟州搜捕。復駕橋於打沖河，遣指揮李華引兵追托落寨餘孽，進至水西，斬月魯帖木兒把事七人，其截路寨土蠻長沙、納的皆中矢死。能還攻天星、臥漂諸寨，皆克之，先後俘殺千八百餘人。月魯帖木兒遁入柏興州。

dì qiǎn yù lán yù yuē: yuè lǔ tiē mù ér xìn qí nì dǎng dá dá yáng bǎ shì děng, huò qiǎn zhī xiān jiàng, huò qīn lái chān wǒ, bù kě bù mì wèi fáng. qí bǎi xìng zhōu jiǎ hā lǎ jìng nèi mó xiē děng bù, gèng xū liú yì. jiǎ hā lǎ zhě, mó xiē dòng tǔ qiú yě. chū, wáng shī kè jiàn chāng, shòu yǐ zhǐ huī zhī zhí, zì shì cóng yuè lǔ tiē mù ér pàn. yù lǜ bīng zhì bǎi xìng zhōu, qiǎn bǎi hù máo hǎi yǐ jì yòu zhì yuè lǔ tiē mù ér bìng qí zi pàng bó, suì jiàng qí zhòng, sòng yuè lǔ tiē mù ér jīng shī, fú zhū. yù yīn zòu: sì chuān dì kuàng shān xiǎn, kòng è xī fān. sōng mào diāo lí dāng tǔ fān chū rù zhī dì, mǎ hú jiàn chāng jiā dìng jù wèi yào dào, jiē yí zēng tún wèi. bào kě, mìng yù bān shī.
帝遣諭藍玉曰：「月魯帖木兒信其逆黨達達、楊把事等，或遣之先降，或親來覘我，不可不密為防。其柏興州賈哈喇境內麽些等部，更須留意。」賈哈喇者，麽些洞土酋也。初，王師克建昌，授以指揮之職，自是從月魯帖木兒叛。玉率兵至柏興州，遣百戶毛海以計誘致月魯帖木兒並其子胖伯，遂降其眾，送月魯帖木兒京師，伏誅。玉因奏：「四川地曠山險，控扼西番。松、茂、碉、黎當吐番出入之地，馬湖、建昌、嘉定俱為要道，皆宜增屯衛。」報可，命玉班師。

èr shí qī nián, mó xiē dòng mán kòu dǎ chōng hé xī shǒu bǎo, dū du xú kǎi jī bài zhī. èr shí jiǔ nián, wēi lóng tǔ zhī zhōu pǔ xí pàn. pǔ xí, yuè lǔ tiē mù ér qī xiōng yě. guān jūn bǔ zhī, pǔ xí zhōng liú shǐ sǐ. sān shí yī nián, xú kǎi děng píng bo mù wǎ zhài, zhí jiǎ hā lǎ, sòng jīng shī, zhū zhī. zhài dì jùn xiǎn, sān bǎi dǒu jué, xià lín dà jiāng, jiāng liú hàn jí, bù kě xíng zhōu, wéi yī dào jǐn kě tōng rén xíng. guān jūn zhì, zhé zì shàng tóu shí, bù dé jìn. kǎi nǎi duàn qí jí dào kùn zhī, kòu qióng cù, kǎi dū jiāng shì dǐ qí zhài, lì gōng pò zhī, suì jiù qín. yīn gǎi jiàn chāng lù wèi jiàn chāng wèi, zhì jūn mín zhǐ huī shǐ sī. ān shì shì xí zhǐ huī shǐ, bù gěi yìn, zhì qí jū yú chéng dōng guō wài lǐ xǔ. suǒ shǔ yǒu sì shí bā mǎ zhàn, dà tóu tǔ fān bó rén zǐ bái yí mó xiē zuò hè lù bǎo luó dá dá huí hé zhū zhǒng sǎn jū shān gǔ jiān. běi zhì dà dù, nán jí jīn shā jiāng, dōng dǐ wū méng, xī qì yán jǐng, yán mào qiān yú lǐ. yǐ chāng zhōu pǔ jì wēi lóng sān zhōu zhǎng guān lì zhī, yǒu bǎ shì sì rén, shì xiá qí zhòng, jiē jié zhì yú sì chuān xíng dū zhǐ huī shǐ sī. xī nán tǔ guān, ān shì dài wèi chēng shǒu. pèi liù shì sūn ān zhōng wú hòu, qī fèng shì guǎn zhǐ huī shǐ shì. fèng shì sǐ, zú rén ān dēng jì xí, fù wú zi, qī qú shì guǎn shì, yǐ zú rén shì lóng sì. shì lóng fù wú zi, jì qī lù shì guǎn shì. lù sǐ, yǐ zú zhí ān chóng yè sì. chóng yè yǔ lù shì bù xiāng néng, yīn yǎng nà gù wèi jiǎ zǐ, qí nú lù qí cóng yú gòu nán, suì chóu shā. zhèn xún guān yàn zhī, shā nà gù ér shù lù qí, shì suì píng. ān shì suǒ xiá sì yì, yuē lù mǎ ā yòng bái shuǐ lú gū, gè bǎi lǐ yǒu chà. qí liáng shān tuō láng tóng cáo rè shuǐ zhū fān, zé yǐ qiáng ruò wèi xiàng bèi. suǒ lǐng chāng zhōu děng sān zhǎng guān sī, jiē zài wèi dōng xī nán sān bǎi lǐ nèi. hóng wǔ shí bā nián, tǔ guān lú ní gū jí sā jiā bái dī děng guī fù, jiē lìng shì xí wèi zhī zhōu. yuè lǔ tiē mù ér zhī luàn, zhū zhōu jiē fèi gé. yǒng lè yuán nián fù zhì, xī gǎi wèi zhǎng guān sī, réng lì jiàn chāng. qí qiān hù suǒ zhī lì yú wèi zhě yǒu sān: yuē lǐ zhōu, yuē dǎ chōng hé, yuē dé chāng. lǐ zhōu, hàn sū shì xiàn dǎ chōng hé, táng shā yě chéng dé chāng, yuán dìng chāng lù yě.
二十七年，麽些洞蠻寇打沖河西守堡，都督徐凱擊敗之。二十九年，威龍土知州普習叛。普習，月魯帖木兒妻兄也。官軍捕之，普習中流矢死。三十一年，徐凱等平卜木瓦寨，執賈哈喇，送京師，誅之。寨地峻險，三百陡絕，下臨大江，江流悍急，不可行舟，惟一道僅可通人行。官軍至，輒自上投石，不得進。凱乃斷其汲道困之，寇窮促，凱督將士抵其寨，力攻破之，遂就擒。因改建昌路為建昌衛，置軍民指揮使司。安氏世襲指揮使，不給印，置其居於城東郭外里許。所屬有四十八馬站，大頭土番、僰人子、白夷、麽些、作佫鹿、保羅、韃靼、回紇諸種散居山谷間。北至大渡，南及金沙江，東抵烏蒙，西訖鹽井，延袤千餘里。以昌州、普濟、威龍三州長官隸之，有把事四人，世轄其眾，皆節制於四川行都指揮使司。西南土官，安氏殆為稱首。配六世孫安忠無後，妻鳳氏管指揮使事。鳳氏死，族人安登繼襲，復無子，妻瞿氏管事，以族人世隆嗣。世隆復無子，繼妻祿氏管事。祿死，以族侄安崇業嗣。崇業與祿氏不相能，因養那固為假子，其奴祿祈從臾構難，歲仇殺。鎮巡官讞之，殺那固而戍祿祈，事遂平。安氏所轄四驛，曰祿馬、阿用、白水、瀘沽，各百里有差。其涼山拖郎、桐槽、熱水諸番，則以強弱為向背。所領昌州等三長官司，皆在衛東、西、南三百里內。洪武十八年，土官盧尼姑、吉撒加、白氐等歸附，皆令世襲為知州。月魯帖木兒之亂，諸州皆廢革。永樂元年復置，悉改為長官司，仍隸建昌。其千戶所之隸於衛者有三：曰禮州，曰打沖河，曰德昌。禮州，漢蘇示縣；打沖河，唐沙野城；德昌，元定昌路也。

níng fān wèi, yuán shí lì yú qióng dōu zhī yě, yuē sū zhōu. hóng wǔ jiān, tǔ guān pà wù tā cóng yuè lǔ tiē mù ér wèi luàn, fèi zhōu zhì wèi. huán ér jū zhě, jiē xī fān zhǒng, gù yuē níng fān. yǒu miǎn shān zhèn xī lǐ zhōu zhōng sān qiān hù suǒ.
寧番衛，元時立於邛都之野，曰蘇州。洪武間，土官怕兀它從月魯帖木兒為亂，廢州置衛。環而居者，皆西番種，故曰寧番。有冕山、鎮西、禮州中三千戶所。

yuè guī wèi, hàn qióng dōu jí lán èr xiàn dì. yǒu nú nuò chéng, jí shǔ hàn shí zhū gé liàng zhēng mán suǒ zhú yǐ qì jūn zhě yě. yuán zhì qióng bù ān fǔ zhāo tǎo sī, yǐ, gǎi qióng bù zhōu. mǎn wǔ zhōng, lǐng zhēn bó yǐ zhāo tǎo shǐ lái guī, yīn gǎi wèi qióng bù jūn mín zhōu. hóng wǔ èr shí wǔ nián zhì yuè guī jūn mín zhǐ huī shǐ sī yú qióng bù zhōu, mìng zhǐ huī qiān shì lǐ zhì lǐng zhé shù jūn shì shǒu zhī. èr shí liù nián zhì yuè guī wèi. yǒng lè yuán nián gǎi qióng bù wèi zhǎng guān sī, lì yuè guī wèi. wàn lì zhōng, tǔ guān lǐng bǎi sǐ, niè zǐ yīng shēng fù yìn qù, bǎi qiè shā shì zhēng zhī bù dé. tǔ mù ā duī děng yōng shā shì, fén lì jì zhàn lú shě, yōng bīng lín chéng. zǒng bīng liú xiǎn lǜ bīng wǎng fǔ zhī, shā shì huǐ huò, shā ā duī děng zì shú, xiǎn suì yǐ yìn shòu zhī. hòu shā shì yín yú zú rén ā jì, yìn fù wèi shēng suǒ duó. jì sǐ. qí zi lǐng fèng qǐ sǒu tā fān cì shā yīng shēng. zhèn shǒu guān yīn píng mán zhī shī, yòu fèng qǐ zhí zhī, shōu qí yìn, ér zhū cóng fèng qǐ wèi luàn zhě bǎi yú rén. yìn wú suǒ guī, jiān yú kù. bù zhòng wú tǒng, sì xíng wèi dào. pǔ xióng bù zhòng gū zán děng chéng shì fēng qǐ, yóu chuán bù tōng, yuǎn jìn zhèn kǒng. shí wǔ nián, zhèn xún guān huì shī tǎo zhī, zhǎn guó qiān shù, fèng qǐ bìng sǐ, qí zhòng zhēng guī fù, yīn zhì píng yí guī huà èr bǎo yǐ jū zhī. yǒu zhèn xī qiān hù suǒ.
越巂衛，漢邛都及闌二縣地。有奴諾城，即蜀漢時諸葛亮征蠻所築以憩軍者也。元置邛部安撫招討司，已，改邛部州。滿武中，嶺真伯以招討使來歸，因改為邛部軍民州。洪武二十五年置越巂軍民指揮使司於邛部州，命指揮僉事李質領謫戍軍士守之。二十六年置越巂衛。永樂元年改邛部為長官司，隸越巂衛。萬曆中，土官嶺柏死，孽子應升負印去，柏妾沙氏爭之不得。土目阿堆等擁沙氏，焚利濟站廬舍，擁兵臨城。總兵劉顯率兵往撫之，沙氏悔禍，殺阿堆等自贖，顯遂以印授之。後沙氏淫於族人阿祭，印復為升所奪。祭死。其子嶺鳳起嗾他番刺殺應升。鎮守官因平蠻之師，誘鳳起縶之，收其印，而誅從鳳起為亂者百餘人。印無所歸，緘於庫。部眾無統，肆行為盜。普雄部眾姑咱等乘勢蜂起，郵傳不通，遠近震恐。十五年，鎮巡官會師討之，斬馘千數，鳳起病死，其眾爭歸附，因置平夷、歸化二堡以居之。有鎮西千戶所。

yán jǐng wèi, gǔ dìng zé xiàn yě. yuán chū wèi luò lán bù. zhì yuán zhōng, yú hēi bái yán jǐng zhì rùn yán xiàn, yú xiàn zhì bǎi xìng fǔ. hóng wǔ zhōng, gǎi wèi bǎi xìng qiān hù suǒ, xuán gǎi yán jǐng wèi, yòu yú èr jǐng zhì yán kè sī. yǒng lè wǔ nián shè mǎ cì zhǎng guān sī qí cūn luò duō bái yí jū zhī. zhǎng guān mín ā shì, hóng wǔ shí guī fù, shòu shì zhí. dì jiē yún nán běi shèng zhōu, chēng shù fù, rén yì rǎo xún.
鹽井衛，古定笮縣也。元初為落蘭部。至元中，於黑、白鹽井置閏鹽縣，於縣置柏興府。洪武中，改為柏興千戶所，旋改鹽井衛，又於二井置鹽課司。永樂五年設馬刺長官司；其村落多白夷居之。長官民阿氏，洪武時歸附，授世職。地接雲南北勝州，稱庶富，人亦擾馴。

dǎ chōng hé shǒu yù zhōng zuǒ qiān hù suǒ, qí tǔ qiān hù cì wù, yú hóng wǔ èr shí wǔ nián zhēng jiǎ hā lǎ shùn lái guī. qí zi mǎ cì fēi fù gòng mǎ fù jīng, shòu běn suǒ fù qiān hù. yǒng lè shí yī nián shēng zhèng, yǐ bié yú sì suǒ. dì yǔ lì jiāng yǒng níng èr fǔ lín, lì jiāng tǔ guān mù shì qīn xuē qí dì jǐ bàn.
打沖河守御中左千戶所，其土千戶刺兀，於洪武二十五年征賈哈喇順來歸。其子馬刺非復貢馬赴京，授本所副千戶。永樂十一年升正，以別於四所。地與麗江、永寧二府鄰，麗江土官木氏侵削其地幾半。

huì chuān wèi, yuè guī zhī huì wú xiàn yě. táng shàng yuán zhōng, yí qióng dōu xiàn yú huì chuān zhèn, yǐ chuān yuán bìng huì gù míng. sòng shǔ dà lǐ, wèi huì chuān fǔ. yuán zhì huì chuān lù, zhì wǔ ān zhōu, lì luó luó sī xuān wèi sī. hóng wǔ shí qī nián, huì chuān tǔ tóng zhī mǎ chéng lái cháo, fù lì huì chuān fǔ, lǐng wǔ ān yǒng chāng má lóng děng zhōu. èr shí liù nián gé huì chuān fǔ. chū, yuè lǔ tiē mù ér fǎn, tǔ zhī fǔ wáng chūn xiàn huì chuān, huǐ mín jū fǔ zhì, zhì shì suì duò qí chéng. xún gǎi wèi huì chuān wèi jūn mín zhǐ huī shǐ sī, lǐng mí yì qiān hù suǒ. tǔ guān xián xìng, qí xiān yún nán jǐng dōng bó zhǒng yě, xǐ qí shǔ lái tián zhǒng. hóng wǔ shí liù guī fù, yǐ suí zhēng dōng chuān máng bù láo, shòu shì xí fù qiān hù. jū suǒ zhì chéng wài, suǒ xiá bó mán jǐn bā bǎi hù.
會川衛，越巂之會無縣也。唐上元中，移邛都縣於會川鎮，以川原並會故名。宋屬大理，為會川府。元置會川路，治武安州，隸羅羅斯宣慰司。洪武十七年，會川土同知馬誠來朝，復立會川府，領武安、永昌、麻龍等州。二十六年革會川府。初，月魯帖木兒反，土知府王春陷會川，毀民居府治，至是遂墮其城。尋改為會川衛軍民指揮使司，領迷易千戶所。土官賢姓，其先雲南景東僰種也，徙其屬來田種。洪武十六歸附，以隨征東川、芒部勞，授世襲副千戶。居所治城外，所轄僰蠻僅八百戶。

mào zhōu, gǔ rǎn mǎ lóng guó dì. hàn wǔ dì zhì wèn shān jùn, xuān dì wèi běi bù dū wèi. suí wèi shǔ zhōu, xún gǎi huì zhōu. táng zhēn guān gǎi mào zhōu. sòng yuán réng jiù, zhì wèn shān xiàn. hóng wǔ liù nián, mào zhōu quán zhī zhōu yáng zhě qī jí lǒng mù tóu jìng zhōu yuè xī péng zhū tǔ guān lái cháo gòng. shí yī nián zhì mào zhōu wèi zhǐ huī shǐ sī. shí sì chuān dū sī qiǎn bīng xiū guàn xiàn qiáo liáng zhì táo guān, wèn chuān tǔ qiú mèng dào guì yí zhī, jí bù luò zǔ táo guān dào. dū sī qiǎn zhǐ huī hú yuān tóng shèng děng tǒng bīng fēn èr dào jī zhī, yī yóu shí quán, yī yóu guàn kǒu. yóu guàn kǒu zhě jìn cì táo guān, mán zhòng fú liǎng shān jiān, tóu shí yá xià, bīng bù néng jìn. shì wèn chuān tǔ guān lái jiàng, dé qí jiān dào. nǎi xuǎn yǒng shì juǎn qí jiǎ, chéng yè qián chū liǎng shān hòu, chí míng cóng shān dǐng zhāng qí zhì, fā huǒ pào, mán jīng kuì. shī jìn yàn mén guān, dào xiǎn, mán fù jù zhī. nǎi zhù píng yě, dé xiǎo zhōu dù, zhì lóng zhǐ tiě yě zhài, jī pò zhī. qí yóu shí quán zhě cì ní chí, mán xī zhòng jù. qiān hù xuē wén tū zhèn shè què zhī, shì zú fèn jī, dà bài qí zhòng. liǎng jūn suì huì yú mào zhōu, yáng zhě qī yíng jiàng, yǐ zhě qī réng lǐng qí zhōu. nǎi zhào lì mào zhōu wèi, liú zhǐ huī chǔ huá jiāng bīng sān qiān shǒu zhī. shí wǔ nián, zhě qī yīn jié shēng fān, yuē rì fú bīng xiàn chéng. yǒu xiǎo xiào mì gào yú guān, suì fā bīng bǔ zhǎn zhě qī. shēng fān bù zhī jué, rú qī rù kòu, guān jūn yǎn jī bài zhī, yú shì jǐn xǐ qiāng mín yú chéng wài.
茂州，古冉〈馬龍〉國地。漢武帝置汶山郡，宣帝為北部都尉。隋為蜀州，尋改會州。唐貞觀改茂州。宋、元仍舊，治汶山縣。洪武六年，茂州權知州楊者七及隴木頭、靜州、岳希蓬諸土官來朝貢。十一年置茂州衛指揮使司。時四川都司遣兵修灌縣橋樑至陶關，汶川土酋孟道貴疑之，集部落阻陶關道。都司遣指揮胡淵、童勝等統兵分二道擊之，一由石泉，一由灌口。由灌口者進次陶關，蠻眾伏兩山間，投石崖下，兵不能進。適汶川土官來降，得其間道。乃選勇士卷旗甲，乘夜潛出兩山後，遲明從山頂張旗幟，發火炮，蠻驚潰。師進雁門關，道險，蠻復據之。乃駐平野，得小舟渡，至龍止鐵冶寨，擊破之。其由石泉者次泥池，蠻悉眾拒。千戶薛文突陣射卻之，士卒奮擊，大敗其眾。兩軍遂會於茂州，楊者七迎降，以者七仍領其州。乃詔立茂州衛，留指揮楚華將兵三千守之。十五年，者七陰結生番，約日伏兵陷城。有小校密告於官，遂發兵捕斬者七。生番不之覺，如期入寇，官軍掩擊敗之，於是盡徙羌民於城外。

zhèng dé èr nián, tài jiān luó yuè zòu, mào zhōu suǒ xiá bo nán cūn qū shān děng zhài, qǐ wèi bái rén, yuàn nà liáng chà. qí sú yǐ bái wèi shàn, yǐ hēi wèi è. lǐ bù fù, fān rén xiàng huà, yí lìng rù gòng gěi shǎng. cóng zhī. shí sì nián, xún fǔ mǎ hào diào sōng pān bīng, gōng xiǎo dōng lù fān zhài, ér mào zhōu hé táo gōu shàng xià guān fān mán jù, suì jiū bái shí luó dǎ gǔ zhū zhài shēng fān, gōng wéi chéng bǎo, yóu jī zhāng jié bài jī. shí wǔ nián, xún fǔ shèng yīng qī zòu, chuò tóu fān fàn sōng zhōu, zǒng bīng zhāng jié kè zhī, fù fàn xióng xī tún, zhǐ huī dù qīn bài zhī, yān chóng děng zhài jiē jiàng. wàn lì shí jiǔ nián, wēi mào zhū fān zuò luàn, gōng pò xīn qiáo, chéng shì wéi pǔ ān děng bǎo. sì chuān xún fǔ lǐ shàng zhōng xí zhū lù bīng zhuī jiǎo guò hé, pǔ ān zhū bǎo dé yǐ bǎo quán.
正德二年，太監羅籥奏，茂州所轄卜南村、曲山等寨，乞為白人，願納糧差。其俗以白為善，以黑為惡。禮部覆，番人向化，宜令入貢給賞。從之。十四年，巡撫馬昊調松潘兵，攻小東路番寨，而茂州核桃溝上、下關番蠻懼，遂糾白石、羅打鼓諸寨生番，攻圍城堡，游擊張杰敗績。十五年，巡撫盛應期奏，綽頭番犯松州，總兵張杰克之，復犯雄溪屯，指揮杜欽敗之，煙崇等寨皆降。萬曆十九年，威、茂諸番作亂，攻破新橋，乘勢圍普安等堡。四川巡撫李尚忠檄諸路兵追剿過河，普安諸堡得以保全。

mào zhōu dì fāng shù qiān lǐ, zì táng wǔ dé gǎi jùn huì zhōu, lǐng jī mí zhōu jiǔ, qián hòu jiē mán zú, xiàng wú chéng guō. sòng xī níng zhōng, fàn bǎi cháng zhī mào zhōu, mín qǐng zhú chéng, ér mán rén lái zhēng. bǎi cháng yǔ zhī jù, qiě zhàn qiě zhú, chéng nǎi dé lì. zì sòng qì yuán, jiē wèi qiāng rén suǒ jù, bù zhì zhōu xiàn zhě jǐ èr bǎi nián. hóng wǔ shí yī nián píng shǔ, zhì lěi xī yòu qiān hù suǒ, lì mào zhōu wèi. ér zhì wēi mào dào, kāi fǔ mào zhōu, fēn yóu jī yǐ zhù dié xī, guī fáng shǐ lì. rán dōng lù shēng qiāng, bái cǎo zuì qiáng, yòu yǔ sōng pān huáng máo dá xiāng tōng, chū méi wèi kòu, xiāng yán bù jué yún. qí tōng xī yù yào lù, wèi táo píng, jí gǔ táo guān yě, yǒu shéng qiáo dù jiāng. shǒu táo píng zhě, wèi lǒng mù sī.
茂州地方數千里，自唐武德改郡會州，領羈縻州九，前後皆蠻族，向無城郭。宋熙寧中，范百常知茂州，民請築城，而蠻人來爭。百常與之拒，且戰且築，城乃得立。自宋迄元，皆為羌人所據，不置州縣者幾二百年。洪武十一年平蜀，置壘溪右千戶所，隸茂州衛。而置威茂道，開府茂州，分游擊以駐疊溪，規防始立。然東路生羌，白草最強，又與松潘黃毛韃相通，出沒為寇，相沿不絕雲。其通西域要路，為桃坪，即古桃關也，有繩橋渡江。守桃坪者，為隴木司。

mào zhōu zhǎng guān sī sān: yuē lǒng mù, yuē jìng zhōu, yuē dié xī. lǒng mù zhǎng guān sī, qí zhǎng guān jí lǒng mù lǐ rén yě. hóng wǔ shí guī fù, shòu chéng zhí láng, shì xí zhǎng guān, suì gòng mǎ èr pǐ. suǒ shǔ yù tíng shén xī shí èr zhài, jù wèi biān máng, yǒu bǎo zhǎng tǒng zhī. jìng zhōu zhǎng guān sī, qí dì jí táng zhī xī táng xiàn, qí zhǎng guān yì jìng zhōu lǐ rén yě. xí guān gòng mǎ, yǔ lǒng mù tóng. zhèng dé jiān, yǔ yuè xī péng jié xiào wèi luàn, gōng mào chéng, duàn shuǐ dào qī rì. jié xiào dì chē sháo qián yǐn shuǐ yǐ jì wǒ jūn. shì píng, shǐ chē sháo xí zhí, xiá fǎ hǔ hé táo gōu bā zhài, jù biān hù wèi máng, yì yǒu bǎo zhǎng tǒng zhī. dié xī qiān hù suǒ, yǒng lè sì nián zhì. lǐng zhǎng guān sī èr: yuē dié xī, zài zhì běi yī lǐ yuē yù jí, zài zhì xī shí wǔ lǐ. dié xī yù shì, hóng wǔ shí wǔ nián guī fù, gěi yìn shì xí, fán sān nián gòng mǎ sì pǐ. zhǎng guān suǒ xiá hé dōng shú fān bā zhài, jiē dà xìng, jí mǎ lù xiǎo guān qī zú. qí tǔ shě xiá hé xī xiǎo xìng liù zhài. dì tǔ guǎng yuǎn. ráo chù chǎn, kē mài lù jī. rén jiē xiāo xiá, míng suī shú fān, yǔ shēng fān děng. yù jí zhǎng guān dàn bǎo, wàn lì shí bā nián yǔ hēi shuǐ sōng píng chēng bīng, gōng xīn qiáo, míng nián fú zhū. hàn guān dūn fù jìn zhū xiǎo xìng, jiù shǔ yù jí, zhì shì gǎi shǔ dié xī. chū, dū du fāng zhèng píng lì rì zhū zhài, shè zhǎng níng ān fǔ sī, lì sōng pān. zhì zhèng tǒng yuán nián, zǒng bīng jiǎng guì yán qí liáo kuò, yì gǎi lì yú dié xī shǒu yù qiān hù.
茂州長官司三：曰隴木，曰靜州，曰疊溪。隴木長官司，其長官即隴木里人也。洪武時歸附，授承直郎，世襲長官，歲貢馬二匹。所屬玉亭、神溪十二寨，俱為編氓，有保長統之。靜州長官司，其地即唐之悉唐縣，其長官亦靜州里人也。襲官貢馬，與隴木同。正德間，與岳希蓬、節孝為亂，攻茂城，斷水道七日。節孝弟車勺潛引水以濟我軍。事平，使車勺襲職，轄法虎、核桃溝八寨，俱編戶為氓，亦有保長統之。疊溪千戶所，永樂四年置。領長官司二：曰疊溪，在治北一里；曰郁即，在治西十五里。疊溪郁氏，洪武十五年歸附，給印世襲，凡三年貢馬四匹。長官所轄河東熟番八寨，皆大姓，及馬路、小關七族。其土舍轄河西小姓六寨。地土廣遠。饒畜產，稞麥路積。人皆梟黠，名雖熟番，與生番等。郁即長官啖保，萬曆十八年與黑水、松坪稱兵，攻新橋，明年伏誅。漢關墩附近諸小姓，舊屬郁即，至是改屬疊溪。初，都督方政平曆日諸寨，設長寧安撫司，隸松潘。至正統元年，總兵蔣貴言其遼闊，亦改隸於疊溪守御千戶。

sōng pān, gǔ dī qiāng dì. xī hàn zhì hù qiāng xiào wèi yú cǐ. táng chū zhì sōng zhōu dū du, guǎng dé chū, xiàn yú tǔ bō. sòng shí, tǔ bō jiāng pān luó zhī lǐng zhī, míng pān zhōu. yuán zhì tǔ bō xuān wèi sī.
松潘，古氐羌地。西漢置護羌校尉於此。唐初置松州都督，廣德初，陷於吐蕃。宋時，吐蕃將潘羅支領之，名潘州。元置吐蕃宣慰司。

hóng wǔ shí èr nián, mìng píng qiāng jiāng jūn yù shǐ dài fū dīng yù dìng qí dì, chì zhī yuē: sōng pān pì zài wàn shān, jiē xī róng zhī jìng, zhèn qǐ yù qióng bīng yuǎn tǎo, dàn qiāng róng lǚ kòu biān, zhēng zhī bù huò yǐ yě. jīn jié zhì, zhī sōng zhōu yǐ kè, xú jiāng zī liáng yú róng zhōu, jìn qǔ pān zhōu. ruò jǐn sān zhōu zhī dì, zé dié zhōu bù xū qióng bīng, zì dāng lái fú. xū zé shì yǒng zhě shǒu nà dōu dié xī lù, qí yì dào wú zǔ è zhě, bù kě shǒu yě. lái jiàng zhū róng zhǎng, bì qiǎn rù cháo, zhèn qīn fǔ yù zhī. suì bìng pān zhōu yú sōng zhōu, zhì sōng zhōu wèi zhǐ huī shǐ sī. dīng yù qiǎn níng zhōu wèi zhǐ huī gāo xiǎn chéng qí dì. shí sān nián, dì yǐ sōng zhōu wèi yuǎn zài shān gǔ, tún zhǒng bù gěi, kuì xiǎng wèi nán, mìng bà zhī. wèi jǐ, zhǐ huī gěng zhōng jīng lüè qí dì, zòu yán sōng zhōu wèi fān shǔ yào hài dì, bù kě bà, mìng fù zhì.
洪武十二年，命平羌將軍御史大夫丁玉定其地，敕之曰：「松潘僻在萬山，接西戎之境，朕豈欲窮兵遠討，但羌戎屢寇邊，征之不獲已也。今捷至，知松州已克，徐將資糧於容州，進取潘州。若盡三州之地，則疊州不須窮兵，自當來服。須擇士勇者守納都、疊溪路，其驛道無阻遏者，不可守也。來降諸戎長，必遣入朝，朕親撫諭之。」遂並潘州於松州，置松州衛指揮使司。丁玉遣寧州衛指揮高顯城其地。十三年，帝以松州衛遠在山谷，屯種不給，饋餉為難，命罷之。未幾，指揮耿忠經略其地，奏言松州為番蜀要害地，不可罷，命復置。

shí sì nián zhì sōng pān děng chù ān fǔ sī, yǐ lóng zhōu zhī zhōu xuē wén shèng wèi ān fǔ shǐ, zhì cóng wǔ pǐn. yòu zhì shí sān zú zhǎng guān sī, zhì zhèng qī pǐn: yuē lēi dōu, yuē ā xī dòng, yuē běi dìng, yuē móu lì jié, yuē gé zā, yuē qí mìng, yuē shān dòng, yuē mài zā, yuē zhě duō, yuē zhàn cáng xiān jié, yuē bāo cáng xiān jié, yuē bān bān, yuē bái mǎ lù. qí hòu fù lì sōng pān zhě, zhǎng guān sī sì, yuē ā sī, yuē sī náng ér, yuē ā yòng, yuē pān wò zhài ān fǔ sī sì, yuē bā láng, yuē ā jiǎo zhài, yuē má ér zā, yuē máng ér zhě. hòu yòu yǐ sī nǎng rì ān fǔ sī fù yān. zhū zhǎng guān sī měi sān nián rù gòng, shǎng cì rú lì. shí wǔ nián, zhàn cáng xiān jié děng tǔ qiú lái cháo, gòng mǎ yī bǎi sān pǐ, zhào cì qǐ chāo yǒu chà. shí liù nián, qiū zhōng yán: chén suǒ xiá sōng pān děng chù ān fǔ sī shǔ gè zhǎng guān sī, yí yǐ qí hù kǒu zhī shù, liàng qí mín lì, suì lìng nà mǎ zhì yì, ér jí qí mín chōng yì fū, gōng yáo yì. cóng zhī. jì ér sōng pān qiāng mín zuò luàn, guān bīng tǎo píng zhī. zhòu sōng zhōu jí dié xī chéng.
十四年置松潘等處安撫司，以龍州知州薛文勝為安撫使，秩從五品。又置十三族長官司，秩正七品：曰勒都，曰阿昔洞，曰北定，曰牟力結，曰蛒匝，曰祈命，曰山洞，曰麥匝，曰者多，曰占藏先結，曰包藏先結，曰班班，曰白馬路。棋後復隸松潘者，長官司四，曰阿思，曰思囊兒，曰阿用，曰潘斡寨；安撫司四，曰八郎，曰阿角寨，曰麻兒匝，曰芒兒者。後又以思曩日安撫司附焉。諸長官司每三年入貢，賞賜如例。十五年，占藏先結等土酋來朝，貢馬一百三匹，詔賜綺鈔有差。十六年，秋忠言：「臣所轄松潘等處安撫司屬各長官司，宜以其戶口之數，量其民力，歲令納馬置驛，而籍其民充驛夫，供徭役。」從之。既而松潘羌民作亂，官兵討平之。甃松州及疊溪城。

shí qī nián, sōng pān bā jī zú lǎo hǔ děng zhài mán luàn. guān bīng jī pò zhī, huò mǎ yī bǎi èr shí, piān niú sān bǎi, máo niú jiǔ shí. jǐng chuān hóu cáo zhèn qǐng zé liáng mǎ gòng jīng shī, yú gěi jūn, qí piān niú máo niú fēi zhōng guó suǒ chù, lìng yì liáng xiǎng kào jūn, cóng zhī. shí bā nián, sōng zhōu qiāng fǎn. chéng dū wèi zhǐ huī chéng xìn děng lǜ bīng gōng qí móu lì děng zhài, pò zhī. bīng hái, yòu yù zéi sān qiān rén yú dào, fù jī bài zhī, zhuī zhì qǐ cì hé nǎi hái.
十七年，松潘八積族老虎等寨蠻亂。官兵擊破之，獲馬一百二十，犏牛三百，氂牛九十。景川侯曹震請擇良馬貢京師，余給軍，其犏牛、氂牛非中國所畜，令易糧餉犒軍，從之。十八年，松州羌反。成都衛指揮成信等率兵攻其牟力等寨，破之。兵還，又遇賊三千人於道，復擊敗之，追至乞刺河乃還。

èr shí nián gǎi sōng zhōu wèi sōng pān děng chù jūn mín zhǐ huī shǐ sī, gǎi sōng pān ān fǔ sī wèi lóng zhōu. èr shí yī nián, zá gòng shēng fān zé lù nán xiàng děng yǐn cǎo dì shēng fān qiān yú rén kòu pān zhōu ā xī dòng zhǎng guān sī, shā shāng rén kǒu. zhǐ huī zhōu zhù lǜ mǎ bù jūn tóng sōng pān wèi jūn tǎo zhī, fān kòu lǜ zhòng yíng zhàn, qiān hù liú dé pò zhī, zhǎn shǒu sān shí sì jí, huò mǎ sān shí yú pǐ. zéi kuì, dù hé sì shí yú lǐ, fù shōu bài zú tún jù. zhǐ huī zhōu néng zhuī jī zhī, zhǎn shǒu yī bǎi sān shí yú jí, huò mǎ liù shí yú pǐ, nì sǐ shén zhòng, qún fān yuǎn dùn. èr shí liù nián, xī fān sī nǎng rì děng zú lái guī, jìn mǎ bǎi sān shí pǐ, mìng gěi jīn tóng xìn fú bìng cì wén qǐ xí yī.
二十年改松州衛松潘等處軍民指揮使司，改松潘安撫司為龍州。二十一年，雜貢生番則路、南向等引草地生番千餘人寇潘州阿昔洞長官司，殺傷人口。指揮周助率馬步軍同松潘衛軍討之，番寇率眾迎戰，千戶劉德破之，斬首三十四級，獲馬三十餘匹。賊潰，渡河四十餘里，復收敗卒屯聚。指揮周能追擊之，斬首一百三十餘級，獲馬六十餘匹，溺死甚眾，群番遠遁。二十六年，西番思曩日等族來歸，進馬百三十匹，命給金銅信符並賜文綺襲衣。

xuān dé èr nián, má ér zā shùn huà, lǎ ma zhe bā ràng bo lái guī. zhì má ér zā ān fǔ sī, yǐ lǎ ma zhe bā ràng bo wèi ān fǔ. má ér zā zài ā lè dì, qù sōng pān qī bǎi yú lǐ. chū, zhe bā ràng bo shí qīn lüè biān mín jí zhē bā láng ān fǔ sī cháo gòng lù. sōng pān wèi zhǐ huī wú wěi qiǎn rén zhāo zhī, yīn qiǎn qí zhí wán bo lái gòng xiàn, yán qí dì guǎng mín zhòng, guò yú bā láng, qǐng zhì xuān fǔ sī yǐ xiá zhī. dì mìng zhì ān fǔ, qiǎn chì yù zhī. sì chuān xún àn děng zòu sōng pān wèi suǒ xiá ā yòng děng zhài mán kòu, yōng zhòng wàn yú, shāng bài guān jūn, qǐng tǎo zhī. dì yì biān jiāng bì yǒu jī zhī zhě. jì sì chuān dū sī zòu zhì, yán bìng fēi fān kòu. shí yóu qiān hù qián hóng yīn diào fā sōng pān guān jūn wǎng zhēng jiāo zhǐ, zhòng dàn xíng, hóng guǐ yán fān kòu zhì, dāng zhuī bǔ, jì miǎn diào. yòu lǐng jūn tū rù mài zā zhū zú, bī qǔ niú mǎ, zhì fān rén fèn yuàn. fù yǐ dà jūn jiāng zhì tǎo shè zhī, fān zhòng jīng kuì, yuē hēi shuǐ shēng fān wèi luàn. dì mìng dǎi hóng děng, ér zé zhū sī dài wán biān wù, jí bǔ zhū shāng guān jūn zhě. qiǎn dōu zhǐ huī qiān shì jiǎng guì wǎng, tóng sōng pān wèi zhǐ huī wú wěi zhāo fǔ fān kòu, lìng diào fù jìn zhū wèi jūn èr wàn rén yǐ xíng. shí zéi wéi sōng pān dié xī mào zhōu, duàn suǒ qiáo, guān jūn yǔ zhàn jiē bài, chū lüè mián zhú zhū xiàn, guān shǔ mín jū jiē bèi fén huǐ, zhèn fǔ hóu liǎn sǐ zhī. shǔ wáng hù wèi guān xiào qī qiān rén lái yuán, mìng dū du chén huái yǔ zhǐ huī jiǎng guì děng hé shī jí tǎo zhī, ér xiāo hóng yú sōng pān yǐ xùn, bìng cuàn zhū jiāng zhī tān yín wán kòu zhě. sān nián, chén huái děng lǜ zhū jūn lǚ bài zéi yú gē dá bà yè táng guān, duó yǒng zhèn děng qiáo, fù dié xī, fǔ dìng qí mìng děng shí zú, yòu zhāo xiáng kě zhuō děng èr shí yú zhài, sōng pān píng.
宣德二年，麻兒匝順化，喇嘛著八讓卜來歸。置麻兒匝安撫司，以喇嘛著八讓卜為安撫。麻兒匝在阿樂地，去松潘七百餘里。初，著八讓卜時侵掠邊民及遮八郎安撫司朝貢路。松潘衛指揮吳瑋遣人招之，因遣其侄完卜來貢獻，言其地廣民眾，過於八郎，請置宣撫司以轄之。帝命置安撫，遣敕諭之。四川巡按等奏松潘衛所轄阿用等寨蠻寇，擁眾萬餘，傷敗官軍，請討之。帝意邊將必有激之者。既四川都司奏至，言並非番寇。實由千戶錢宏因調發鬆潘官軍往征交址，眾憚行，宏詭言番寇至，當追捕，冀免調。又領軍突入麥匝諸族，逼取牛馬，致番人忿怨。復以大軍將致討懾之，番眾驚潰，約黑水生番為亂。帝命逮宏等，而責諸司怠玩邊務，亟捕諸傷官軍者。遣都指揮僉事蔣貴往，同松潘衛指揮吳瑋招撫番寇，令調附近諸衛軍二萬人以行。時賊圍松潘、疊溪、茂州，斷索橋，官軍與戰皆敗，出掠綿竹諸縣，官署民居皆被焚毀，鎮撫侯璉死之。蜀王護衛官校七千人來援，命都督陳懷與指揮蔣貴等合師亟討之，而梟宏於松潘以徇，並竄諸將之貪淫玩寇者。三年，陳懷等率諸軍屢敗賊於圪答壩、葉棠關，奪永鎮等橋，復疊溪，撫定祁命等十族，又招降渴卓等二十餘寨，松潘平。

bā nián, bā bù ān fǔ sī jí sī náng ér shí sì zú cháo gòng zhī shǐ bì cí, lìng jī chì hái yù qí tǔ guān, bǐ yuē shù suǒ xiá mán mín, ān fèn xún lǐ, wú zuò guò yǐ qǔ zuì lì. jiǔ nián, chì zhǐ huī qiān shì fāng zhèng jiǎng guì děng fǔ jiǎo sōng pān. zhèng děng zhì, bǎng yù huò fú, wēi mào zhū wèi jù tīng mìng, wéi sōng pān dié xī suǒ xiá rèn chāng bā zhū hēi hǔ děng zhài gěng huà. zhèng lìng zhǐ huī zhào dé gōng jù děng yǐ cì jìn bīng, píng lóng xī děng sān shí qī zhài, bān shī hái. mìng jiǎng guì pèi píng mán jiāng jūn yìn, zhèn shǒu sōng pān. shí nián, guì zòu, bǐ yīn fān rén bù jìng, sōng pān dié xī zhū chù cāng liáng, xiāo dài jǐn, bié wú chǔ jī. dì mìng hù bù yú sì chuān suì yùn zhī shù, liàng yì èr fēn gěi zhī.
八年，八部安撫司及思囊兒十四族朝貢之使陛辭，令齎敕還諭其土官，俾約束所轄蠻民，安分循理，毋作過以取罪戾。九年，敕指揮僉事方政、蔣貴等撫剿松潘。政等至，榜諭禍福，威、茂諸衛俱聽命，惟松潘、疊溪所轄任昌、巴豬、黑虎等寨梗化。政令指揮趙得、宮聚等以次進兵，平龍溪等三十七寨，班師還。命蔣貴佩平蠻將軍印，鎮守松潘。十年，貴奏，比因番人不靖，松潘、疊溪諸處倉糧，銷殆盡，別無儲積。帝命戶部於四川歲運之數，量益二分給之。

zhèng tǒng sān nián, yán zhōu zhǎng guān sī ràng dá zuò luàn, qīn zá dào zhū biān, yào dào zhǎng guān ān bái sù yú cháo. dì mìng sì chuān sān sī wǎng yù zhī, jiē guī fú. sì nián, sōng pān zhǐ huī zhào dé zòu: qí mìng zú fān kòu shāng bā zuò luàn, guān jūn bǔ qín zhī. qí dì xiǎo shāng bā fù jù pǔ jiāng xīn táng děng guān, jù xiǎn jié lüè, qǐ fā dà jūn jiǎo chú. dì mìng lǐ ān qì zǒng bīng guān, wáng áo cān zàn jūn wù, diào chéng dū zuǒ wèi guān jūn jí sōng pān tǔ bīng, hé èr wàn rén zhēng zhī. yǐ, áo zhī shāng bā wèi dōu zhǐ huī zhào liàng suǒ xiàn, nǎi àn zhū liàng ér shì shāng bā děng, shì suì yǐ.
正統三年，岩州長官司讓達作亂，侵雜道諸邊，要道長官安白訴於朝。帝命四川三司往諭之，皆歸服。四年，松潘指揮趙得奏：「祁命族番寇商巴作亂，官軍捕擒之。其弟小商巴復聚浦江、新塘等關，據險劫掠，乞發大軍剿除。」帝命李安棄總兵官，王翱參贊軍務，調成都左衛官軍及松潘土兵，合二萬人征之。已，翱知商巴為都指揮趙諒所陷，乃按誅諒而釋商巴等，事遂已。

jiǔ nián, sōng pān zhǐ huī qiān shì wáng gǎo zòu: bǐ zhě, hēi hǔ děng zhài fān mán gōng wéi jiāo yuán sōng xī děng guān bǎo, shā shāng guān mín. yù xíng qín jiǎo, kǒng gè zhài jīng yí, yīng yù néng qín zéi zhě zhòng shǎng zhī. bào kě. shí nián, hēi hǔ zhài zéi shǒu duō ér tài fú zhū. chū, duō ér tài lüè mào zhōu jìng, wèi guān jūn suǒ huò, chéng ér shì zhī. wèi jǐ, fù jiū zhū zhài rù lüè. dì mìng xù bān qí quán wǎng yù zhū zhài, qín duō ér tài zhì jīng, xiāo qí shǒu. shí yī nián yǐ kòu shēn wèi qiān dōu yù shǐ, tí dū sōng pān bīng bèi. shí sōng pān jiē yǐ xiàng huà, wéi wāi dì gǔ lù cù èr shí zhài bù fú, mìng dū gāo guǎng wáng gǎo děng jiǎo zhī. shè sī nǎng rì ān fǔ sī, yǐ ā sī guān wèi zhī shǐ, lì sōng pān wèi. xiān shì, ā sī guān fù duān gé, hóng wǔ zhōng guī shùn, gěi jīn pái fǔ fān, zhì ā sī guān yòu néng zhāo fǔ, gù yǒu shì mìng.
九年，松潘指揮僉事王杲奏：「比者，黑虎等寨番蠻攻圍椒園、松溪等關堡，殺傷官民。欲行擒剿，恐各寨驚疑，應諭能擒賊者重賞之。」報可。十年，黑虎寨賊首多兒太伏誅。初，多兒太掠茂州境，為官軍所獲，誠而釋之。未幾，復糾諸寨入掠。帝命序班祁全往諭諸寨，擒多兒太至京，梟其首。十一年以寇深為僉都御史，提督松潘兵備。時松潘皆已向化，惟歪地骨鹿簇二十寨不服，命督高廣、王杲等剿之。設思曩日安撫司，以阿思觀為之使，隸松潘衛。先是，阿思觀父端葛，洪武中歸順，給金牌撫番，至阿思觀又能招撫，故有是命。

jǐng tài sān nián, zhèn shǒu sōng pān xíng bù zuǒ shì láng luó qǐ děng zòu: xuě ér bo zhài zéi shǒu zhuō shí fāng děng, yān chóng zhài zéi shǒu ā ér jié děng, lěi nián jiū hé yú ān huà guān jié lüè. chén huì shī dǐ qí cháo xué, zhǎn shǒu bù jì qí shù, shēng qín zhuō shí fāng ā ér jié děng, xiāo zhǎn yú shì. qī nián, tí dū sōng pān luó qǐ fù zòu: sōng pān tǔ fān wáng yǒng xí xìng ér guǎng, cháng shā qí tǔ guān gāo mào lín nán fù wǔ bǎi yú kǒu, jí gù tǔ guān dǒng mǐn zi bó hào děng èr shí yú rén. jīn yòu jiū hé fān mán, gōng jié dì fāng. chén yǔ zhǐ huī zhōu guì děng tǒng lǐng guān jūn, zhí dǐ sāng píng, yǐ jiāng yǒng děng zhū miè, biān jìng sù qīng. jiàng chì bāo shǎng. tiān shùn wǔ nián, fān zhòng rù lóng ān shí quán děng chù, rǎo liáng dào. liù nián chì sōng pān zǒng bīng xǔ guì yuē: xù zhōu mán zéi chū méi wèi huàn, bǐ sōng pān yóu shén, qí chí wǎng huì jiǎo. guì wén mìng, huì bīng xù zhōu, zhuī tǎo xī guāi jiàn mò dòng dōu yè sān zhài, fēn bīng liǎng shào, kè yìng zhài sì shí yú, zhǎn shǒu yī qiān yī bǎi yú jí.
景泰三年，鎮守松潘刑部左侍郎羅綺等奏：「雪兒卜寨賊首卓時芳等，煙崇寨賊首阿兒結等，累年糾合於安化關劫掠。臣會師抵其巢穴，斬首不計其數，生擒卓時芳、阿兒結等，梟斬於市。」七年，提督松潘羅綺復奏：「松潘土番王永習性兒獷，嘗殺其土官高茂林男婦五百餘口，及故土官董敏子伯浩等二十餘人。今又糾合番蠻，攻劫地方。臣與指揮周貴等統領官軍，直抵桑坪，已將永等誅滅，邊境肅清。」降敕褒賞。天順五年，番眾入龍安、石泉等處，擾糧道。六年敕松潘總兵許貴曰：「敘州蠻賊出沒為患，比松潘尤甚，其馳往會剿。」貴聞命，會兵敘州，追討昔乖件、莫洞、都夜三寨，分兵兩哨，克硬寨四十餘，斬首一千一百餘級。

chéng huà èr nián, zhèn shǒu tài jiān yán lǐ zòu: sōng mào dié xī suǒ xiá bái cǎo bà děng zhài, fān qiāng jù zhòng wǔ bǎi rén, yuè lóng zhōu jìng piāo lüè. bái cǎo fān zhě, táng tǔ bō zàn pǔ yí zhǒng, shàng xià fán shí bā zhài. bù qǔ sù qiáng, shì qí xiǎn zǔ, wǎng wǎng piāo duó wèi huàn. sì nián, lǐ fù zòu: bái cǎo zhū fān yōng zhòng kòu ān xiàn shí quán zhū chù, yīn gè jūn jù diào zhēng shān dōu zhǎng mán, zhì zhǐ huī wáng jǐng bèi yù bù jǐn. mìng fù zǒng bīng lú néng jiǎo zhī. néng qiǎn zhǐ huī yán bīn xún biān zhì miào zi gōu, fān zéi sān bǎi tū zhì, shā shāng xiāng dāng. bīn yǐ shī jī dǎi zhì. jiǔ nián, xún fǔ xià xūn zòu: hēi hǔ zhài zéi shǒu yè hé děng gōng guān bǎo, zuǒ cān jiāng zǎi yòng bīng bèi fù shǐ shěn cóng dū bīng chí yì sōng xī bǎo bài zhī, zhǎn huò yè hé děng sān shí liù jí. sōng pān zhǐ huī qiān shì yáo yù zòu: chén yǔ bīng bèi shěn cóng fēn jiǎo bái mǎ lù shuǐ tǔ rú ér děng fān zhài, dà kè zhī.
成化二年，鎮守太監閻禮奏：「松、茂、疊溪所轄白草壩等寨，番羌聚眾五百人，越龍州境剽掠。白草番者，唐吐蕃贊普遺種，上下凡十八寨。部曲素強，恃其險阻，往往剽奪為患。」四年，禮復奏：「白草諸番擁眾寇安縣、石泉諸處，因各軍俱調征山都掌蠻，致指揮王璟備御不謹。命副總兵盧能剿之。能遣指揮閻斌巡邊至廟子溝，番賊三百突至，殺傷相當。斌以失機逮治。九年，巡撫夏塤奏：「黑虎寨賊首夜合等攻關堡，左參將宰用、兵備副使沈琮督兵馳詣松溪堡敗之，斬獲夜合等三十六級。」松潘指揮僉事堯彧奏：「臣與兵備沈琮分剿白馬路水土、茹兒等番寨，大克之。

hóng zhì èr nián, sōng pān fān kòu shā shāng píng yí bǎo guān jūn, mìng dǎi zhǐ huī yǐ xià gè guān zhì zhī. sān nián miǎn sī nǎng rì ān fǔ děng shí liù zú míng nián cháo jìn, yǐ shǒu chén yán qí dì fāng zāi shāng yě. qī nián, sōng pān kōng xīn zhài fān zéi fàn biān, dōu zhǐ huī qiān shì lǐ hào bài zhī. shí sān nián, fān zéi rù fàn sōng pān bà zhōu pō dǐ guān, shì yì jué. mìng dǎi zhǐ huī tāng gāng děng, ér chì xún fǔ zhāng zàn diào hàn tǔ guān bīng wǔ wàn, yóu dōng nán èr lù fēn jiǎo, pò bái yáng lǐng é yǐn xī děng sān shí yī zhài, zhǎn sì bǎi yú jí. shāng bā děng èr shí liù zú jiē nà kuǎn. shí sì nián fù gōng huáng tóu qīng shuǐ zhū zhài, qián hòu shā huò nán fù qī bǎi yú rén, zhě qí diāo fáng jiǔ bǎi, zhuì yá sǐ zhě bù kě shèng jì, zhū fān shāo jìng.
弘治二年，松潘番寇殺傷平夷堡官軍，命逮指揮以下各官治之。三年免思曩日安撫等十六族明年朝覲，以守臣言其地方災傷也。七年，松潘空心寨番賊犯邊，都指揮僉事李鎬敗之。十三年，番賊入犯松潘壩州坡抵關，勢益獗。」命逮指揮湯綱等，而敕巡撫張瓚調漢、土官兵五萬，由東南二路分剿，破白羊嶺、鵝飲溪等三十一寨，斬四百餘級。商巴等二十六族皆納款。十四年復攻黃頭、青水諸寨，前後殺獲男婦七百餘人，赭其碉房九百，墜崖死者不可勝計，諸番稍靖。

zhèng dé yuán nián, xún fǔ liú hóng zòu: qí mìng zú bā zhǎng guān sī suǒ shè fān zhòng duō zhì sān shí zhài, shǎo yì èr shí yú zhài, huán bù sōng pān liǎng hé. qí tǔ guān yǐ gù zi sūn, zì yīng chéng xí. jīn yí chá kān, yǒu yuán jiàng yìn xìn zhě, fāng xǔ xí. bào kě. shí liù nián, sōng pān wèi shú fān bā dà ráng děng zuò luàn, tóng zhī dù qīn píng zhī.
正德元年，巡撫劉洪奏：「祈命族八長官司所攝番眾多至三十寨，少亦二十餘寨，環布松潘兩河。其土官已故子孫，自應承襲。今宜察勘，有原降印信者，方許襲。」報可。十六年，松潘衛熟番八大禳等作亂，同知杜欽平之。

jiā jìng wǔ nián mìng dū du qiān shì hé qīng zhèn shǒu sōng pān. shí hēi hǔ wǔ zhài jí wū dōu bó gē zhū fān pàn, qīng cì dì píng zhī, jiàng zhě rì zhì. qīng yǒu wēi wàng, zài zhèn shí qī nián, sōng pān yǐ níng. èr shí sān nián yǐ běi jǐng zhào qīng rù wèi, jì zhī zhě lǐ jué gāo gāng fèng, wèi jǐ jiē wèi xún fǔ hé bà. èr shí liù nián fù mìng qīng wǎng zhèn. shí bái cǎo fān luàn, qīng huì xún fǔ zhāng shí chè tǎo qín qú è shù rén, fú zhǎn jiǔ bǎi qī shí yú jí, kè yíng zhài sì shí qī, huǐ diāo fáng sì qiān bā bǎi, huò mǎ niú qì xiè chǔ jī wú suàn. zhōng jiā jìng shì, sōng pān zhèn hào dé rén, biān jìng ān dǔ yān. chū, lóng zhōu xuē wén shèng yú hóng wǔ liù nián lái jiàng, mìng réng zhī lóng zhōu. jì zhì sōng pān ān fǔ sī, mìng wén shèng wèi ān fǔ shǐ. jì zhì sōng zhōu wèi, réng yǐ sōng pān wèi lóng zhōu. xuān dé qī nián shēng lóng zhōu wèi xuān fǔ sī, yǐ tǔ zhī zhōu xuē zhōng yì wèi xuān fǔ shǐ. lóng zhōu zhě, hàn yīn píng dào yě. sòng jǐng dìng jiān, lín qióng jìn shì xuē yán lái shǒu shì zhōu, hàn wèi yǒu gōng, dé shì xí. zì wén shèng guī fù, qí bù zhǎng lǐ rén guǎng wáng xiáng jiē shū liáng xiǎng yǒu gōng, yì dé shì xí. jí xuān dé zhōng, yǐ zhēng sōng pān gōng, shēng zhōu wèi xuān fǔ shǐ, rén guǎng wèi fù shǐ, xiáng wèi qiān shì, gè tǒng bīng wǔ bǎi shì shǒu bái mǎ bái cǎo mù guā fān dì. zhì jiā jìng sì shí sì nián, xuān fǔ xuē zhào gān yǔ fù shǐ lǐ fān xiāng chóu jié, zhào gān lǜ zhòng wéi zhí fān fù zǐ, ōu shā zhī. fǔ àn xí bīng bèi qiān shì zhào jiào kān qí shì. zhào gān jù, yǔ mǔ chén shì jí zhū zuǒ yòu jiū bái cǎo fān zhòng shù qiān rén, fēn jù gè guān ài jù mìng, jué sōng pān xiǎng dào. xié qiān shì wáng huá, bù cóng, tú qí jiā. jū mín bèi fén lüè zhě wú suàn. shì nián chūn, yǔ guān jūn zhàn, bù lì, qiú jiù yú shàng xià shí bā zú fān mán, jiē bù yīng. zhào gān lǜ qí jiā shǔ bēn zhì shí bà, guān jūn zhuī jí zhī, jiù qín. sì shí wǔ nián, zhào gān fú zhū, jí qí jiā, mǔ jí qí dǎng èr shí èr rén jiē yǐ tóng móu lùn zhǎn, yú dǎng xī píng. suì gǎi lóng zhōu xuān fǔ sī wèi lóng ān fǔ, shè lì liú guān rú mǎ hú, ér gē bǎo níng zhī jiāng yóu chéng dū zhī shí quán èr xiàn fēn lì zhī.
嘉靖五年命都督僉事何卿鎮守松潘。時黑虎五寨及烏都、鵓鴿諸番叛，卿次第平之，降者日至。卿有威望，在鎮十七年，松潘以寧。二十三年以北警召卿入衛，繼之者李爵、高岡鳳，未幾皆為巡撫劾罷。二十六年復命卿往鎮。時白草番亂，卿會巡撫張時徹討擒渠惡數人，俘斬九百七十餘級，克營寨四十七，毀碉房四千八百，獲馬牛器械儲積無算。終嘉靖世，松潘鎮號得人，邊境安堵焉。初，龍州薛文勝於洪武六年來降，命仍知龍州。既置松潘安撫司，命文勝為安撫使。既置松州衛，仍以松潘為龍州。宣德七年升龍州為宣撫司，以土知州薛忠義為宣撫使。龍州者，漢陰平道也。宋景定間，臨邛進士薛嚴來守是州，捍衛有功，得世襲。自文勝歸附，其部長李仁廣、王祥皆輸糧餉有功，亦得世襲。及宣德中，以征松潘功，昇州為宣撫使，仁廣為副使，祥為僉事，各統兵五百世守白馬、白草、木瓜番地。至嘉靖四十四年，宣撫薛兆乾與副使李蕃相仇訐，兆乾率眾圍執蕃父子，毆殺之。撫按檄兵備僉事趙教勘其事。兆乾懼，與母陳氏及諸左右糾白草番眾數千人，分據各關隘拒命，絕松潘餉道。脅僉事王華，不從，屠其家。居民被焚掠者無算。是年春，與官軍戰，不利，求救於上下十八族番蠻，皆不應。兆乾率其家屬奔至石壩，官軍追及之，就擒。四十五年，兆乾伏誅，籍其家，母及其黨二十二人皆以同謀論斬，餘黨悉平。遂改龍州宣撫司為龍安府，設立流官如馬湖，而割保寧之江油、成都之石泉二縣分隸之。

wàn lì bā nián, xuě shān guó shī lǎ ma děng sì shí bā zhài, gōu běi biān bù luò wèi kòu, wéi zhāng là, shǒu bèi zhāng liáng xián pò zhī. fàn zhèn lǔ, bǎi hù dù shì rén lì zhàn, chéng dé quán, shì rén sǐ yān. yòu fàn zhì tái, liáng xián fù jī zhī, zhuī zhì sī dá nòng, lián zhàn dà pò zhī, huǒ luò chì zhī zhí xiǎo wáng zǐ sǐ yān. shí jiǔ nián, xún àn lǐ huà lóng yán: sōng pān wèi sì chuān píng bì, dié mào wèi sōng pān yān hóu. fān róng zuò gěng, sōng pān lì bù néng zhī, yí yí sì chuān zǒng bīng yú sōng pān yǐ bèi fáng yù. shì shí dié mào zhū fān zhòng jiū jié wèi luàn, zhèn xún guān lǜ bīng jiǎo zhī, fú guó bā bǎi yú jí, fān kòu yì zhǎn qí bù zhǎng hēi bo bái shén děng, xiàn gōng shú zuì. ér sōng píng zhū è tún jù dà xuě shān dǐng, zhū jiāng zú sōu tǎo, yì yǒu zhǎn huò. yǐ jié wén, suì shè píng wǔ xiàn yú lóng ān fǔ.
萬曆八年，雪山國師喇嘛等四十八寨，勾北邊部落為寇，圍漳臘，守備張良賢破之。犯鎮虜，百戶杜世仁力戰，城得全，世仁死焉。又犯制台，良賢復擊之，追至思答弄，連戰大破之，火落赤之侄小王子死焉。十九年，巡按李化龍言：「松潘為四川屏蔽，疊、茂為松潘咽喉。番戎作梗，松潘力不能支，宜移四川總兵於松潘以備防禦。」是時疊、茂諸番眾糾結為亂，鎮巡官率兵剿之，俘馘八百餘級，番寇亦斬其部長黑卜、白什等，獻功贖罪。而松坪諸惡屯據大雪山頂，諸將卒搜討，亦有斬獲。以捷聞，遂設平武縣於龍安府。

sōng pān yǐ gū chéng jiè jué yù, jì yī xiàn kuì yùn lù yú lóng zhōu, zhì shǒu wèi nán. hóng wǔ shí yù qì zhě shù, yǐ xíng shèng è xiǎn, bù kě bà, nǎi nèi xiū tún wù, wài jí qiāng róng, yīn sú fǔ xún, zé rén wèi lǐ, fān zhòng xiāng ān zhě chuí sì shí yú nián. jí xuān dé chū, diào bīng qǐ xìn, zhì dòng gān gē, zì shì zhì zhèn jiàn yá, sù zhòng bīng yǐ zī dàn yā, yì shí fú shí pàn. zì zhāng là yǐ běi jí wèi dà huāng, sī chóu biān zhě zhī suǒ jí tú yě.
松潘以孤城介絕域，寄一線饋運路於龍州，制守為難。洪武時欲棄者數，以形勝扼險，不可罷，乃內修屯務，外輯羌戎，因俗拊循，擇人為理，番眾相安者垂四十餘年。及宣德初，調兵啟釁，致動干戈，自是置鎮建牙，宿重兵以資彈壓，亦時服時叛。自漳臘以北即為大荒，斯籌邊者之所亟圖也。

tiān quán, gǔ dī qiāng dì. wǔ dài mèng shǔ shí, zhì diāo mén lí yǎ zhǎng hé xī yú tōng níng yuǎn liù jūn ān fǔ sī. sòng yīn zhī, lì yǎ zhōu. yuán zhì lù ān fǔ sī, shǔ tǔ fān děng chù xuān wèi sī, hòu gǎi liù fān zhāo tǎo, yòu fēn zhì tiān quán zhāo tǎo sī. míng chū bìng wèi tiān quán liù fān zhāo tǎo sī, lì sì chuān dū sī.
天全，古氐羌地。五代孟蜀時，置碉門、黎、雅、長河西、魚通、寧遠六軍安撫司。宋因之，隸雅州。元置六安撫司，屬土番等處宣慰司，後改六番招討，又分置天全招討司。明初並為天全六番招討司，隸四川都司。

hóng wǔ liù nián, tiān quán liù fān zhāo tǎo shǐ gāo yīng qiǎn zi jìng yán děng lái cháo, gòng fāng wù. dì cì yǐ wén qǐ lóng yī. yǐ yīng wèi zhèng zhāo tǎo, yáng cáng bo wèi fù zhāo tǎo, zhì cóng wǔ pǐn, měi sān suì rù gòng, cì yǔ shén hòu. èr shí yī nián, yáng cáng bo lái cháo, yán chá hù xiàng yǔ xī fān mào yì, suì shōu qí kè. jìn zài guān shōu mǎi, é suì kuī, qǐ cóng mín biàn, xǔ zhī. xiān shì, gāo jìng yán xí zhāo tǎo shǐ, xié yáng cáng bo zòu qǐng jiǎn tǔ mín wèi bīng, yǐ shǒu biān jìng, zhào xǔ zhī. jìng yán děng suì zhāo xuǎn tǔ mín, jiào yǐ zhàn zhèn, dé mǎ bù zú qiān yú rén. zhì shì cáng bo lái cháo, zòu qí shì, zhào gèng tiān quán liù fān zhāo tǎo sī wèi wǔ zhí, lìng shù shǒu biān jiè, kòng zhì xī fān. sān shí yī nián, dì yù zuǒ dū du xú zēng shòu yuē: nǎng yīn diāo mén jù zhǎng hé xī kǒu, dào lù xiǎn ài, yǐ zhì wǎng lái bá shè jiān nán, shì mǎ shù shǎo. jīn wén yǒu lù zì diāo mén chū kū mù rèn chǎng jìng dǐ zhǎng hé xī kǒu, tōng zá dào zhǎng guān sī, dào lù píng tǎn, wǎng lái jìng zhí, kě jí xí suǒ sī kāi tà, yǐ biàn wǎng lái.
洪武六年，天全六番招討使高英遣子敬嚴等來朝，貢方物。帝賜以文綺龍衣。以英為正招討，楊藏卜為副招討，秩從五品，每三歲入貢，賜予甚厚。二十一年，楊藏卜來朝，言茶戶向與西番貿易，歲收其課。近在官收買，額遂虧，乞從民便，許之。先是，高敬嚴襲招討使，偕楊藏卜奏請簡土民為兵，以守邊境，詔許之。敬嚴等遂招選土民，教以戰陣，得馬步卒千餘人。至是藏卜來朝，奏其事，詔更天全六番招討司為武職，令戍守邊界，控制西番。三十一年，帝諭左都督徐增壽曰：「曩因碉門拒長河西口，道路險隘，以致往來跋涉艱難，市馬數少。今聞有路自碉門出枯木任場徑抵長河西口，通雜道長官司，道路平坦，往來徑直，可即檄所司開拓，以便往來。」

yǒng lè èr nián, gāo jìng ràng lái cháo, bìng hè lì huáng tài zǐ, qiě qiǎn qí zi hǔ rù guó zi xué, cì hǔ yī qīn děng wù. shí nián, jìng ràng qiǎn zi hǔ gòng mǎ. chū, hǔ rù guó xué dú shū, yǐ dīng mǔ yōu qù, zhì shì fú què hái jiān, huáng tài zǐ mìng lǐ bù cì yǔ rú lì.
永樂二年，高敬讓來朝，並賀立皇太子，且遣其子虎入國子學，賜虎衣衾等物。十年，敬讓遣子虎貢馬。初，虎入國學讀書，以丁母憂去，至是服闋還監，皇太子命禮部賜予如例。

xuān dé wǔ nián, liù fān zhāo tǎo sī zòu: jiù é suì bàn wū chá wǔ wàn jīn, èr nián yī cì, yùn fù diāo mén chá mǎ sī yì mǎ. jīn hù bù lìng zài bàn yá chá èr qiān èr bǎi jīn, shān shēn dì jí, jiān yú cǎi bàn, qǐ jiǎn qí shù. dì lìng miǎn wū chá zhǐ bàn yá chá. shí nián mìng gāo fèng shǔ tiān quán liù fān zhāo tǎo sī shì. xiān shì, jìng ràng yǐ zuì xià yù sǐ. zhì shì, qí zi fèng qǐ xí fù zhí. dì niàn qí zǔ yǒu fǔ suī gōng, mìng zàn lǐ zhāo tǎo shì. zhèng tǒng sì nián mìng fèng xí.
宣德五年，六番招討司奏：「舊額歲辦烏茶五萬斤，二年一次，運付碉門茶馬司易馬。今戶部令再辦芽茶二千二百斤，山深地瘠，艱於採辦，乞減其數。」帝令免烏茶只辦芽茶。十年命高鳳署天全六番招討司事。先是，敬讓以罪下獄死。至是，其子鳳乞襲父職。帝念其祖有撫綏功，命暫理招討事。正統四年命鳳襲。

zhèng dé shí wǔ nián, zhāo tǎo gāo wén lín fù zǐ chēng bīng luàn, fù zhāo tǎo yáng shì rén yì zhù è. mìng sì chuān fǔ àn guān tǎo zhī. chū, wén lín děng yǔ lú shān xiàn mín zhēng tián gòu xìn, zhī xiàn chù zhì shī yí, zhì pàn luàn. yú nián, tǎo zhǎn wén lín, qín qí zi jì ēn, zé qí zōng rén chéng xí.
正德十五年，招討高文林父子稱兵亂，副招討楊世仁亦助惡。命四川撫按官討之。初，文林等與蘆山縣民爭田構釁，知縣處置失宜，致叛亂。逾年，討斬文林，擒其子繼恩，擇其宗人承襲。

chū, tiān quán zhāo tǎo sī zhì diāo mén chéng, yuán zhī diāo mén ān fǔ sī yě, zài yǎ zhōu jìng. míng chū, xuān wèi yú sī cōng wáng dé guì guī fù, shǐ jiàng sī wèi zhōu, shè yǎ zhōu qiān hù suǒ, ér shè diāo mén bǎi hù, jìn tiān quán liù fān zhī jiè. yòu zhì chá kè sī yǐ píng hù shì. gài qí dì wèi nán zhào yān hóu, sān shí liù fān cháo gòng chū rù zhī lù. sān shí liù fān zhě, jiē xī nán zhū bù luò, hóng wǔ chū, xiān hòu zhì jīng, shòu zhí cì yìn. lì dōu zhǐ huī shǐ èr: yuē wū sī cáng, yuē duǒ gān. wèi xuān wèi sī zhě sān: yuē duǒ gān, yuē dǒng bo hán hú, yuē zhǎng hé xī yú tōng níng yuǎn. wèi zhāo tǎo sī zhě liù, wèi wàn hù fǔ zhě sì, wèi qiān hù suǒ zhě shí qī, shì wèi sān shí liù zhǒng. huò sān nián, huò wǔ nián yī zhāo gòng, qí dào jiē yóu yǎ zhōu rù, xiáng xī fān chuán.
初，天全招討司治碉門城，元之碉門安撫司也，在雅州境。明初，宣慰餘思聰、王德貴歸附，始降司為州，設雅州千戶所，而設碉門百戶，近天全六番之界。又置茶課司以平互市。蓋其地為南詔咽喉，三十六番朝貢出入之路。三十六番者，皆西南諸部落，洪武初，先後至京，授職賜印。立都指揮使二：曰烏斯藏，曰朵甘。為宣慰司者三：曰朵甘，曰董卜韓胡，曰長河西魚通寧遠。為招討司者六，為萬戶府者四，為千戶所者十七，是為三十六種。或三年，或五年一朝貢，其道皆由雅州入，詳《西番傳》。

lí zhōu, hàn shěn lí jùn dì. shǐ jì chēng yuè guī yǐ dōng běi, jūn zhǎng yǐ shí shù, zuó dōu zuì dà. zì táng méng tōng yè láng, qióng zuó zhī jūn qǐng wèi nèi chén, yīn zhì zuó dōu xiàn, fù yuē máo niú xiàn. yuán dǐng zhōng, yǐ wèi shěn lí jùn. táng gē yǎ guī èr zhōu zhì lí zhōu. tiān bǎo chū, gǎi wèi hóng yuán jùn, xún gǎi hàn yuán. sòng shǔ chéng dū lù. yuán shǔ tǔ fān děng chù xuān wèi sī.
黎州，漢沈黎郡地。《史記》稱越巂以東北，君長以十數，筰都最大。自唐蒙通夜郎，邛、筰之君請為內臣，因置筰都縣，復曰旄牛縣。元鼎中，以為沈黎郡。唐割雅、巂二州置黎州。天寶初，改為洪源郡，尋改漢源。宋屬成都路。元屬土番等處宣慰司。

hóng wǔ bā nián shěng hàn yuán xiàn, zhì lí zhōu zhǎng guān sī, yǐ sháo dé wèi zhǎng guān. dé, yún nán rén, mǎ xìng. zǔ shì yuán, shì xí qióng bù zhōu liù fān zhāo tǎo shǐ. míng shì jù shǔ, dé xiōng ān fù wèi lí zhōu zhāo tǎo shǐ. míng shì wáng, mán mín kuì sàn, dé fèng mǔ hái jū qióng bù. zhì shì, sì chuān bù zhèng sī zhāo zhī, dé suì lái cháo gòng mǎ, qǐng zhì zhǎng guān sī. zhào yǐ dé wèi lí zhōu zhǎng guān, cì yìn jí yī fú qǐ bó, shí yī nián shēng wèi lí zhōu ān fǔ sī, jí yǐ dé wèi shǐ. shí sì nián, dé qiǎn shǐ gòng mǎ. zhào cì dé chāo wǔ shí sì dìng wén qǐ qī pǐ. zì shì, sān nián yī rù gòng. hóng zhì shí sì nián mìng lí zhōu ān fǔ lì sì chuān dū sī.
洪武八年省漢源縣，置黎州長官司，以芍德為長官。德，雲南人，馬姓。祖仕元，世襲邛部州六番招討使。明氏據蜀，德兄安復為黎州招討使。明氏亡，蠻民潰散，德奉母還居邛部。至是，四川布政司招之，德遂來朝貢馬，請置長官司。詔以德為黎州長官，賜印及衣服綺帛，十一年升為黎州安撫司，即以德為使。十四年，德遣使貢馬。詔賜德鈔五十四錠、文綺七疋。自是，三年一入貢。弘治十四年命黎州安撫隸四川都司。

wàn lì shí jiǔ nián, ān fǔ mǎ xiáng wú hòu, qī qú shì zhǎng sī shì, qǔ qú xìng zi fǔ zhī, jiāng yǒu tā zhì. xiáng zhí shàng shě jū sōng píng zhě, suì xìng bīng gōng chéng, duó yìn, fān zhòng chéng jī piāo lüè. shí cān jiāng wú wén jié fāng yǒu zhēng dōng zhī yì, yí shī jiǎo píng zhī. èr shí sì nián jiàng lí zhōu ān fǔ sī wèi qiān hù suǒ, lì suǒ zhì yú sī nán sān shí lǐ dà tián shān bà. fēn shàng qī zhī biān hù, shǔ dà dù hé qiān hù suǒ, xià qī zhī réng shǔ sōng píng mǎ shì yuē shù. sōng píng zài sī zhī dōng nán, zì chǎo mǐ chéng zhí jiē é méi, gāo shān jùn bǎn sān bǎi yú lǐ, jiē ān fǔ zú rén jū zhī.
萬曆十九年，安撫馬祥無後，妻瞿氏掌司事，取瞿姓子撫之，將有他志。祥侄上舍居松坪者，遂興兵攻城，奪印，番眾乘機剽掠。時參將吳文杰方有徵東之役，移師剿平之。二十四年降黎州安撫司為千戶所，立所治於司南三十里大田山壩。分上七枝編戶，屬大渡河千戶所，下七枝仍屬松坪馬氏約束。松坪在司之東南，自炒米城直接峨眉，高山峻坂三百餘里，皆安撫族人居之。

lí yǎ zhū mán, sòng shí lǚ wèi biān huàn. míng xìng, yǐ zhū mán jiē tiān quán liù fān zhū bù, sǎn jū yú èr zhōu zhī jìng, suì yú lí zhōu shè ān fǔ, yú tiān quán liù fān shè zhāo tǎo, yǐ shì jī mí. ér yǎ zhōu suǒ shǔ, yǔ zhāo tǎo suǒ xiá zhī mán mín, jìng tǔ xiāng lián, shí yǒu zhēng sòng. jiǎo wài dà xiǎo mù guā zhǒng fēn sān zhī, nì nǎi bo zuì qiáng, shì jū xī hé. chū shǔ mǎ hú tǔ guān ān shì qián xiá, zì mǎ hú gǎi liú, zhū guā pàn rù qióng bù, guī lǐng shì. qí dì zì xī hé zhì liáng shān xuě shān zhū chù, zhōu wéi pán jù. jiā jìng mò, zhū guā xù mù fān shèng, shí kuī biān, qióng bù zhǎng guān lǐng bǎi bù néng zhì, jiā é jiān wèi zhū biān jiē wèi qīn rǎo. zhèn xún guān dū qióng bù bīng bǔ zhī, guā bīng yì chì, nǎi yì dà zhēng, fēn jiàn chāng yuè guī mǎ hú sān lù bīng jìn tǎo. guā bù shǐ huáng hài qǐng jiàng, yuàn suì gòng mǎ fāng wù, nǎi dìng. qí dì sì qiān bā bǎi sì shí yú mǔ, zhēng liáng sì bǎi sì shí yú shí, shū é méi xiàn. míng chū yǔ ān fǔ sī tóng zhì zhě, yǒu dà dù hé shǒu yù qiān hù suǒ. táng shí, hé píng guǎng kě tōng cáo, shù jiāng yī bù shǒu, zé lí yǎ qióng jiā chéng dū jiē dòng yáo. sòng jiàn lóng sān nián, wáng quán bīn píng shǔ, yǐ tú lái shàng. yì zhě yù yīn bīng wēi fù yuè guī, yì zǔ yǐ yù fǔ huà tú yuē: wài cǐ, wú bù yǒu yě. zì shì zhī hòu, hé zhōng liú hū xiàn xià wǔ liù shí zhàng, shuǐ zhì cǐ, xiōng yǒng rú kōng zhōng luò, chuán fá bù tōng, míng wèi yē kǒu, dài tiān shè xiǎn yǐ xiàn nèi wài yún.
黎、雅諸蠻，宋時屢為邊患。明興，以諸蠻皆天全六番諸部，散居於二州之境，遂於黎州設安撫，於天全六番設招討，以示羈縻。而雅州所屬，與招討所轄之蠻民，境土相連，時有爭訟。徼外大、小木瓜種分三枝，膩乃卜最強，世居西河。初屬馬湖土官安氏鈐轄，自馬湖改流，諸瓜叛入邛部，歸嶺氏。其地自西河至涼山、雪山諸處，周圍蟠據。嘉靖末，諸瓜畜牧蕃盛，時窺邊，邛部長官嶺柏不能制，嘉、峨、犍為諸邊皆為侵擾。鎮巡官督邛部兵捕之，瓜兵益熾，乃議大征，分建昌、越巂、馬湖三路兵進討。瓜部始惶駭請降，願歲貢馬方物，乃定。其地四千八百四十餘畝，徵糧四百四十餘石，輸峨眉縣。明初與安撫司同置者，有大渡河守御千戶所。唐時，河平廣可通漕，戍將一不守，則黎、雅、邛、嘉、成都皆動搖。宋建隆三年，王全斌平蜀，以圖來上。議者欲因兵威復越巂，藝祖以玉斧畫圖曰：「外此，吾不有也。」自是之後，河中流忽陷下五六十丈，水至此，洶湧如空中落，船筏不通，名為噎口，殆天設險以限內外雲。