liú zéi
◎流賊
dào zéi zhī huò, lì dài héng yǒu, zhì míng mò lǐ zì chéng zhāng xiàn zhōng jí yǐ. shǐ cè suǒ zài, wèi yǒu ruò sī zhī kù zhě yě. yǒng lè zhōng, táng sài ér chàng luàn shān dōng. jué hòu chéng xiá nòng bīng, pín jiàn qiè fā, rán jiē xuán jiù pū miè. wéi wǔ zōng zhī shì, liú kòu màn yán, jǐ wēi zōng shè, ér zú yǐ sǎo chú. zhuāng liè dì lì jīng yǒu wèi, shì wǔ zōng hé chì xiāo rǎng, ér gù shī tiān xià, hé yě? míng xìng bǎi nián, cháo tíng zhī gāng jì jì sù, tiān xià zhī fēng sú wèi jiāo. xiào zōng xuǎn jǔ xián néng, bù liè zhōng wài, yǔ sī mín xiū yǎng shēng xī zhě shí yú nián, rén zé shēn ér rén xīn gù, yuán qì shèng ér guó mài ān. suī yǐ wǔ zhī tóng hūn, jí xíng bài zhèng, zhōng guān xìng fū, zhuó luàn zuǒ yòu, ér běn gēn shàng wèi jǐn bá, zǎi fǔ yì duō lǎo chéng. dài dào zéi sì qǐ, wáng qióng dú diǎn zhōng shū, lù wán péng zé fēn rèn kǔn shuài, wěi jì jì zhuān, páng náo jué shǎo, yǐ gù wēi ér bù wáng. zhuāng liè dì chéng shén xī zhī hòu, shén zōng dài huāng qì zhèng, xī zōng nì jìn yān rén, yuán qì jǐn sī, guó mài chuí jué. xiàng shǐ xī zōng yù yǔ fù yán shù zài, zé tiān xià zhī wáng bù zài chuán yǐ.
盜賊之禍,歷代恆有,至明末李自成、張獻忠極矣。史冊所載,未有若斯之酷者也。永樂中,唐賽兒倡亂山東。厥後乘瑕弄兵,頻見竊發,然皆旋就撲滅。惟武宗之世,流寇蔓延,幾危宗社,而卒以掃除。莊烈帝勵精有為,視武宗何啻霄壤,而顧失天下,何也?明興百年,朝廷之綱紀既肅,天下之風俗未澆。孝宗選舉賢能,布列中外,與斯民休養生息者十餘年,仁澤深而人心固,元氣盛而國脈安。雖以武之童昏,亟行稗政,中官幸夫,濁亂左右,而本根尚未盡拔,宰輔亦多老成。迨盜賊四起,王瓊獨典中樞,陸完、彭澤分任閫帥,委寄既專,旁撓絕少,以故危而不亡。莊烈帝承神、熹之後,神宗怠荒棄政,熹宗暱近閹人,元氣盡澌,國脈垂絕。向使熹宗御宇復延數載,則天下之亡不再傳矣。
zhuāng liè zhī jì tǒng yě, chén liáo zhī dǎng jú yǐ chéng, cǎo yě zhī wù lì yǐ hào, guó jiā zhī fǎ lìng yǐ huài, biān jiāng zhī qiǎng rǎng yǐ shèn. zhuāng liè suī ruì yì gēng shǐ, zhì hé míng shí, ér rén cái zhī xián fǒu, yì lùn zhī shì fēi, zhèng shì zhī dé shī, jūn jī zhī chéng bài, wèi néng zhuó jiàn yú zhōng, bù yáo yú wài yě. qiě xìng duō yí ér rèn chá, hǎo gāng ér shàng qì. rèn chá zé kē kè guǎ ēn, shàng qì zé jí jù shī cuò. dāng fū qún dào mǎn shān, sì fāng dǐng fèi, ér wěi zhèng bǐng zhě fēi yōng jí nìng, jiǎo fǔ liǎng duān, máng wú chéng suàn. nèi wài dà chén jiù guò bù gěi, rén huái guī lì zì quán zhī xīn. yán yǔ zhuàng zhí, qiè zhòng shì bì zhě, lǜ jiē cuī shé yǐ qù. qí suǒ rèn wèi kǔn shuài zhě, shì quán zhōng zhì, gōng guò mò cháng. bài yī fāng jí lù yī jiāng, huī yī chéng jí shā yī lì, shǎng fá tài míng ér zhì yú bù néng fá, zhì yù guò yán ér zhì yú bù néng zhì. jiā yǐ tiān zāi liú xíng, jī jǐn jiàn zhēn, zhèng fán fù zhòng, wài hòng nèi pàn. pì yī rén zhī shēn, yuán qì léi rán, jū dú bìng fā, jué zhèng gù yǐ shèn wēi, ér yī zé liáng fǒu cuò jìn, jì zé hán rè hù tóu, bìng rù gāo huāng, ér wú kě jiù, bù wáng hé dài zāi? shì gù míng zhī wáng, wáng yú liú zéi, ér qí zhì wáng zhī běn, bù zài yú liú zéi yě. wū hū! zhuāng liè fēi wáng guó zhī jūn, ér dāng wáng guó zhī yùn, yòu fá jiù wáng zhī shù, tú jiàn qí jiāo láo mào luàn, jié lì yú shàng shí yǒu qī nián. ér wéi wò bù wén liáng píng zhī móu, xíng jiān wèi dǔ lǐ guō zhī jiāng, zú zhì zōng shè diān fù, tú yǐ shēn xùn, bēi fū!
莊烈之繼統也,臣僚之黨局已成,草野之物力已耗,國家之法令已壞,邊疆之搶攘已甚。莊烈雖銳意更始,治核名實,而人才之賢否,議論之是非,政事之得失,軍機之成敗,未能灼見於中,不搖於外也。且性多疑而任察,好剛而尚氣。任察則苛刻寡恩,尚氣則急遽失措。當夫群盜滿山,四方鼎沸,而委政柄者非庸即佞,剿撫兩端,茫無成算。內外大臣救過不給,人懷規利自全之心。言語戇直,切中事弊者,率皆摧折以去。其所任為閫帥者,事權中制,功過莫償。敗一方即戮一將,隳一城即殺一吏,賞罰太明而至於不能罰,制馭過嚴而至於不能制。加以天災流行,饑饉洊臻,政繁賦重,外訌內叛。譬一人之身,元氣羸然,疽毒並發,厥症固已甚危,而醫則良否錯進,劑則寒熱互投,病入膏肓,而無可救,不亡何待哉?是故明之亡,亡於流賊,而其致亡之本,不在於流賊也。嗚呼!莊烈非亡國之君,而當亡國之運,又乏救亡之術,徒見其焦勞瞀亂,孑立於上十有七年。而帷幄不聞良、平之謀,行間未睹李、郭之將,卒致宗社顛覆,徒以身殉,悲夫!
zì táng sài ér yǐ xià, běn mò yì jìng, shì jù jiǎo zéi zhū chén chuán zhōng. dú zhì qí wáng tiān xià zhě, lì lǐ zì chéng zhāng xiàn zhōng chuán.
自唐賽兒以下,本末易竟,事具剿賊諸臣傳中。獨志其亡天下者,立李自成、張獻忠傳。
lǐ zì chéng zhāng xiàn zhōng
李自成 張獻忠
lǐ zì chéng, mǐ zhī rén, shì jū huái yuǎn bǎo lǐ jì qiān zhài. fù shǒu zhōng, wú zi, dǎo yú huá shān, mèng shén gào yuē: yǐ pò jūn xīng wèi ruò zi. yǐ, shēng zì chéng. yòu mù yáng yú yì dà xìng ài shì, jí zhǎng, chōng yín chuān yì zú. shàn qí shè, dòu hěn wú lài, shù fàn fǎ. zhī xiàn yàn zǐ bīn bǔ zhī, jiāng zhì zhū sǐ, tuō qù wèi tú. tiān qǐ mò, wèi zhōng xián dǎng qiáo yīng jiǎ wèi shǎn xī xún fǔ, zhū tóng méng wèi yán suī xún fǔ, tān dú bù jié dào, dào yóu shì shǐ.
李自成,米脂人,世居懷遠堡李繼遷寨。父守忠,無子,禱於華山,夢神告曰:「以破軍星為若子。」已,生自成。幼牧羊於邑大姓艾氏,及長,充銀川驛卒。善騎射,斗很無賴,數犯法。知縣晏子賓捕之,將置諸死,脫去為屠。天啟末,魏忠賢黨喬應甲為陝西巡撫,朱童蒙為延綏巡撫,貪黷不詰盜,盜由是始。
chóng zhēn yuán nián, shǎn xī dà jī, yán suī quē xiǎng, gù yuán bīng jié zhōu kù. bái shuǐ zéi wáng èr, fǔ gǔ zéi wáng jiā yìn, yí chuān zéi wáng zuǒ guà fēi shān hǔ dà hóng láng děng, yī shí bìng qǐ. yǒu ān sāi mǎ zéi gāo yíng xiáng zhě, zì chéng jiù yě, yǔ jī mín wáng dà liáng jù zhòng yīng zhī. yíng xiáng zì chēng chuǎng wáng, dà liáng zì chēng dà liáng wáng. èr nián chūn, zhào yǐ yáng hè wèi sān biān zǒng dū, bǔ zhī. cān zhèng liú yīng yù jī zhǎn wáng èr wáng dà liáng, cān zhèng hóng chéng chóu jī pò wáng zuǒ guà, zéi shāo shāo jù. huì jīng shī jiè yán, shān xī xún fǔ gěng rú qǐ qín wáng bīng huā ér xī, yán suī zǒng bīng wú zì miǎn gān sù xún fǔ méi zhī huàn qín wáng bīng yì kuì, yǔ qún dào hé. yán suī xún fǔ zhāng mèng jīng huì sǐ, chéng chóu dài zhī, zhào gù zǒng bīng dù wén huàn dū yán suī gù yuán bīng, pián yí jiǎo zéi.
崇禎元年,陝西大飢,延綏缺餉,固原兵劫州庫。白水賊王二,府谷賊王嘉胤,宜川賊王左掛、飛山虎、大紅狼等,一時並起。有安塞馬賊高迎祥者,自成舅也,與饑民王大梁聚眾應之。迎祥自稱闖王,大梁自稱大梁王。二年春,詔以楊鶴為三邊總督,捕之。參政劉應遇擊斬王二、王大梁,參政洪承疇擊破王左掛,賊稍稍懼。會京師戒嚴,山西巡撫耿如杞勤王兵嘩而西,延綏總兵吳自勉、甘肅巡撫梅之煥勤王兵亦潰,與群盜合。延綏巡撫張夢鯨恚死,承疇代之,召故總兵杜文煥督延綏、固原兵,便宜剿賊。
sān nián, wáng zuǒ guà wáng zǐ shùn miáo měi děng zhàn lǚ bài, qǐ xiáng. ér wáng jiā yìn lüè yán ān qìng yáng jiān, yáng hè fǔ zhī, bù tīng, cóng shén mù dù hé fàn shān xī. shì shí, qín dì suǒ zhēng yuē xīn xiǎng, yuē jūn shū, yuē jiān jià, qí mù rì zēng, lì yīn yuán wèi jiān, mín dà kùn. yǐ gěi shì zhōng liú mào yì, cái yì zhàn, shān shǎn yóu mín yǎng yì xǔ zhě, wú suǒ de shí, jù cóng zéi, zéi zhuǎn shèng. bīng bù láng zhōng lǐ jì zhēn zòu yuē: yán mín jī, jiāng jǐn wèi dào, qǐng yǐ tǎng jīn shí wàn zhèn zhī. dì bù tīng. ér jiā yìn yǐ xí pò huáng fǔ chuān qīng shuǐ mù guā sān bǎo, xiàn fǔ gǔ hé qū. yòu yǒu shén yī yuán bù zhān ní kě tiān fēi hǎo lín ān hóng jūn yǒu diǎn dēng zi lǐ lǎo chái hùn tiān hóu dú xíng láng zhū zéi, suǒ zài fēng qǐ, huò lüè qín, huò dōng rù jìn, tú xiàn chéng bǎo. guān bīng dōng xī bēn jī, zéi huò jiàng huò sǐ, xuán miè xuán chì. yán ān zéi zhāng xiàn zhōng yì jù zhòng jù shí bā zhài, chēng bā dài wáng.
三年,王左掛、王子順、苗美等戰屢敗,乞降。而王嘉胤掠延安、慶陽間,楊鶴撫之,不聽,從神木渡河犯山西。是時,秦地所征曰新餉,曰均輸,曰間架,其目日增,吏因緣為奸,民大困。以給事中劉懋議,裁驛站,山、陝遊民仰驛糈者,無所得食,俱從賊,賊轉盛。兵部郎中李繼貞奏曰:「延民飢,將盡為盜,請以帑金十萬振之。」帝不聽。而嘉胤已襲破黃甫川、清水、木瓜三堡,陷府谷、河曲。又有神一元、不沾泥、可天飛、郝臨庵、紅軍友、點燈子、李老柴、混天猴、獨行狼諸賊,所在蜂起,或掠秦,或東入晉,屠陷城堡。官兵東西奔擊,賊或降或死,旋滅旋熾。延安賊張獻忠亦聚眾據十八寨,稱八大王。
sì nián, gū shān fù jiāng cáo wén zhào pò zéi hé qū, wáng jiā yìn dùn qù. yǐ, fù zì yuè yáng tū fàn zé lù, wèi zuǒ yòu suǒ shā, qí dǎng gòng tuī wáng zì yòng hào zǐ jīn liáng zhě wèi kuí. zì yòng jié qún zéi lǎo huí huí cáo cāo bā jīn gāng sǎo dì wáng shè tā tiān yán zhèng hǔ mǎn tiān xīng pò jiǎ zhuī xíng hóng láng shàng tiān lǎo xiē zi kuài guò tiān xīng hùn shì wáng děng jí yíng xiáng xiàn zhōng gòng sān shí liù yíng, zhòng èr shí yú wàn, jù shān xī. zì chéng nǎi yǔ xiōng zi guò wǎng cóng yíng xiáng, yǔ xiàn zhōng děng hé, hào chuǎng jiāng, wèi yǒu míng. yáng hè fǔ zéi bù xiào bèi dǎi, hóng chéng chóu dài hè, zhāng fú zhēn dài chéng chóu, dū zhū jiāng cáo wén zhào yáng jiā mó jiǎo zéi, suǒ xiàng kè jié, shǎn dì lüè dìng. ér shān xī zéi dà shèng, piāo lüè níng xiāng shí lóu jì shān wén xǐ hé jīn jiān.
四年,孤山副將曹文詔破賊河曲,王嘉胤遁去。已,復自岳陽突犯澤、潞,為左右所殺,其黨共推王自用號紫金梁者為魁。自用結群賊老回回、曹操、八金剛、掃地王、射塌天、閻正虎、滿天星、破甲錐、刑紅狼、上天老、蠍子塊、過天星、混世王等及迎祥、獻忠共三十六營,眾二十餘萬,聚山西。自成乃與兄子過往從迎祥,與獻忠等合,號闖將,未有名。楊鶴撫賊不效被逮,洪承疇代鶴,張福臻代承疇,督諸將曹文詔、楊嘉謨剿賊,所向克捷,陝地略定。而山西賊大盛,剽掠寧鄉、石樓、稷山、聞喜、河津間。
wǔ nián, zéi fēn dào sì chū, lián xiàn dà níng xí zhōu zé zhōu shòu yáng zhū zhōu xiàn, quán jìn zhèn dòng. nǎi bà xún fǔ sòng tǒng yīn, yǐ xǔ dǐng chén dài zhī, yǔ xuān dà zǒng dū zhāng zōng héng fēn dū zhū jiāng. zōng héng dū hǔ zài wēi jià rén lóng zuǒ liáng yù děng bīng bā qiān rén, zhù píng yáng, zé yǐ píng yáng zé lù sì shí yī zhōu xiàn. dǐng chén dū zhāng yīng chāng pō xī mù ài wàn nián bīng qī qiān rén, zhù fén zhōu, zé yǐ fén tài qìn liáo sān shí bā zhōu xiàn. zéi yì zhuǎn rù mó pán shān, fēn zhòng wèi sān: yán zhèng hǔ jù jiāo chéng wén shuǐ, kuī tài yuán xíng hóng láng shàng tiān lóng jù wú chéng, kuī fén zhōu zì yòng xiàn zhōng tū qìn zhōu wǔ xiāng, xiàn liáo zhōu.
五年,賊分道四出,連陷大寧、隰州、澤州、壽陽諸州縣,全晉震動。乃罷巡撫宋統殷,以許鼎臣代之,與宣大總督張宗衡分督諸將。宗衡督虎在威、駕人龍、左良玉等兵八千人,駐平陽,責以平陽、澤、潞四十一州縣。鼎臣督張應昌、頗希牧、艾萬年兵七千人,駐汾州,責以汾、太、沁遼三十八州縣。賊亦轉入磨盤山,分眾為三:「閻正虎據交城、文水,窺太原;邢紅狼、上天龍據吳城,窺汾州;自用、獻忠突沁州、武鄉,陷遼州。
liù nián chūn, guān bīng gòng jìn lì jī. zì yòng jù, qǐ xiáng yú gù jǐn yī qiān shì zhāng dào jùn. yuē wèi dìng, yáng hé bīng xí zhī. zéi nù, bài yuē qù. huì zǒng bīng guān cáo wén zhào lǜ shǎn xī bīng zhì, xié zhū jiāng měng rú hǔ hǔ dà wēi pō xī mù ài wàn nián zhāng yīng chāng děng hé jiǎo, lǚ zhàn jiē dà kè, qián hòu shā hùn shì wáng mǎn tiān xīng jī guān suǒ fān shān dòng, zhǎng shì wáng xiǎn dào shén děng, pò zì yòng xiàn zhōng lǎo huí huí xiē zi kuài sǎo dì wáng zhū zéi. qí hòu, zì yòng yòu wèi chuān jiāng dèng qǐ shè shā zhī. shān xī sān dà dào jù bài. chū, zéi zhī pò zé zhōu yě, fēn qí zhòng, nán yú tài xíng, lüè jì yuán qīng huà xiū wǔ, wéi huái qìng. guān jūn jī zhī, zéi dùn zǒu. bié zéi fù lán rù xī shān, dà lüè shùn dé zhēn dìng jiān. dà míng dào lú xiàng shēng lì zhàn jié zéi. zéi zì xíng tái mó tiān lǐng xī xià, dǐ wǔ ān, bài zǒng bīng zuǒ liáng yù, hé běi sān fǔ fén jié dài biàn. lù wáng shàng shū gào jí, jiān qǐng wèi fèng sì líng qǐn. zhào tè qiǎn zǒng bīng ní chǒng wáng pǔ lǜ jīng yíng bīng liù qiān rén, yǔ zhū jiāng bìng jìn. zéi wén zhī, yù cóng hé nèi zǒu tài xíng. wén zhào yāo jī zhī, bù gǎn jìn. zéi zhī bài yú shān xī zhě, yì bēn hé běi hé yíng, yíng xiáng zì chéng xiàn zhōng cáo cāo lǎo huí huí děng jù zhì. jīng bīng cù qí hòu, zuǒ liáng yù, tāng jiǔ zhōu děng è qí qián, lián zhàn yú qīng diàn shí gāng shí pō niú wěi liǔ quán měng hǔ cūn, lǚ bài zhī. zéi yù yì, zǔ yú hé, dà kùn. zéi sù wèi wén zhào dào jùn, dào jùn xiān zuò shì qiǎn shù, wén zhào zhuǎn zhàn qín jìn hé běi, yù zéi zhé dà kè, yù shǐ fù hé qí jiāo jù, diào dà tóng zǒng bīng qù. zéi suì guǐ cí qǐ xiáng, jiān jūn tài jiān yáng jìn cháo xìn zhī, wèi rù zòu. huì tiān hán hé bīng hé, zéi tū cóng máo jiā zhài cè mǎ jìng dù. hé nán zhū jūn wú è hé zhě, zéi suì lián xiàn miǎn chí yī yáng lú shì sān xiàn. hé nán xún fǔ xuán mò lǜ zhū jiāng shèng bīng dài zhī, zéi cuàn rù lú shì shān zhōng, yóu jiān dào zhí zǒu nèi xiāng, lüè yún yáng, yòu fēn lüè nán yáng rǔ níng, rù zǎo yáng dāng yáng, bī hú guǎng. xún fǔ táng huī liǎn bīng shǒu jìng. fàn guī bā yí líng děng chù, pò kuí zhōu, gōng guǎng yuán, bī sì chuān, suǒ zài gào jí.
六年春,官兵共進力擊。自用懼,乞降於故錦衣僉事張道浚。約未定,陽和兵襲之。賊怒,敗約去。會總兵官曹文詔率陝西兵至,偕諸將猛如虎、虎大威、頗希牧、艾萬年、張應昌等合剿,屢戰皆大克,前後殺混世王、滿天星、姬關鎖、翻山動,掌世王、顯道神等,破自用、獻忠、老回回、蠍子塊、掃地王諸賊。其後,自用又為川將鄧玘射殺之。山西三大盜俱敗。初,賊之破澤州也,分其眾,南逾太行,掠濟源、清化、修武,圍懷慶。官軍擊之,賊遁走。別賊復闌入西山,大掠順德、真定間。大名道盧象升力戰劫賊。賊自邢台摩天嶺西下,抵武安,敗總兵左良玉,河北三府焚劫殆遍。潞王上疏告急,兼請衛鳳、泗陵寢。詔特遣總兵倪寵、王朴率京營兵六千人,與諸將並進。賊聞之,欲從河內走太行。文詔邀擊之,不敢進。賊之敗於山西者,亦奔河北合營,迎祥、自成、獻忠、曹操、老回回等俱至。京兵蹙其後,左良玉,湯九州等扼其前,連戰於青店、石岡、石坡、牛尾、柳泉、猛虎村,屢敗之。賊欲逸,阻於河,大困。賊素畏文詔、道浚,道浚先坐事遣戍,文詔轉戰秦、晉、河北,遇賊輒大克,御史復劾其驕倨,調大同總兵去。賊遂詭辭乞降,監軍太監楊進朝信之,為入奏。會天寒河冰合,賊突從毛家寨策馬徑渡。河南諸軍無扼河者,賊遂連陷澠池、伊陽、盧氏三縣。河南巡撫玄默率諸將盛兵待之,賊竄入盧氏山中,由間道直走內鄉,掠鄖陽,又分掠南陽、汝寧,入棗陽、當陽,逼湖廣。巡撫唐暉斂兵守境。犯歸、巴、夷陵等處,破夔州,攻廣元,逼四川,所在告急。
qī nián chūn, tè shè shān shǎn hé nán hú guǎng sì chuān zǒng dū, zhuān bàn zéi, yǐ yán suī xún fǔ chén qí yú wèi zhī, yǐ lú xiàng shēng fǔ zhì yún yáng, wèi qí yú pò zéi yán shuǐ guān yǒu wēi míng, ér xiàng shēng lì zhàn zhèn zhī bīng yě. yú shì qí yú zì jūn zhōu rù, yǔ xiàng shēng bìng jìn, shī cì wū lín guān, zhǎn zéi shù qiān jí. zéi zǒu hàn nán, qí yú yǐ hú guǎng bù zú yōu, yǐn bīng xī jī. shǐ, zéi zì miǎn chí dù hé, gāo yíng xiáng zuì qiáng, zì chéng shǔ yān. jí rù hé nán, zì chéng yǔ xiōng zi guò jié lǐ móu yú bīn bái guǎng ēn lǐ shuāng xǐ gù jūn ēn gāo jié děng zì wèi yī jūn. guò jié shàn zhàn, jūn ēn shàn móu. jí qí yú bīng zhì, xiàn zhōng děng bēn shāng luò, zì chéng děng xiàn yú xìng ān zhī chē xiāng xiá. huì dà yǔ liǎng yuè, mǎ fá chú duō sǐ, gōng shǐ jiē tuō, zì chéng yòng jūn ēn jì, huì qí yú zuǒ yòu, zhà jiàng. qí yú yì qīng zéi, xǔ zhī, xí zhū jiāng àn bīng wú shā, suǒ guò zhōu xiàn wèi jù qiǔ chuán sòng. zéi fǔ dù zhàn, jí dà zào, jǐn tú suǒ guò qī zhōu xiàn. ér lüè yáng zéi shù wàn yì lái huì, zéi shì yù zhāng. qí yú zuò xuē jí, ér zì chéng míng shǐ zhe yǐ. yǐ, hóng chéng chóu dài qí yú, lǐ qiáo xún fǔ shǎn xī, wú shēn xún fǔ shān xī. dà xué shì wēn tǐ rén wèi shēn yuē: liú zéi xuǎn jiè jí, wù yōu yě. wèi jǐ, xī níng bīng biàn, chéng chóu fǔ shòu mìng ér dōng, wén biàn jù fǎn. yíng xiáng zì chéng suì rù gǒng chāng píng liáng lín táo fèng xiáng zhū fǔ shù shí zhōu xiàn. bài hè rén lóng zhāng tiān lǐ jūn, shā gù yuán dào lù mèng lóng. wéi lǒng zhōu sì shí yú rì, chéng chóu xí zǒng bīng zuǒ guāng xiān yǔ rén lóng hé jī, dà pò zhī. huì cháo tíng yì mìng yù chǔ jìn shǔ bīng sì dào rù shǎn, yíng xiáng zì chéng suì cuàn rù zhōng nán shān. yǐ ér dōng chū, xiàn chén zhōu líng bǎo sì shuǐ xíng yáng. wén zuǒ liáng yù jiāng zhì, yí bì méi shān qín shuǐ jiān. bù zéi bá shàng cài, shāo rǔ níng fú. nǎi mìng chéng chóu chū guān zhuī zéi, yǔ shān dōng xún fǔ zhū dà diǎn bìng lì jī, zéi zhēn zhī zhī.
七年春,特設山、陝、河南、湖廣、四川總督,專辦賊,以延綏巡撫陳奇瑜為之,以盧象升撫治鄖陽,為奇瑜破賊延水關有威名,而象升歷戰陣知兵也。於是奇瑜自均州入,與象升並進,師次烏林關,斬賊數千級。賊走漢南,奇瑜以湖廣不足憂,引兵西擊。始,賊自澠池渡河,高迎祥最強,自成屬焉。及入河南,自成與兄子過結李牟、俞彬、白廣恩、李雙喜、顧君恩、高傑等自為一軍。過、傑善戰,君恩善謀。及奇瑜兵至,獻忠等奔商、雒,自成等陷於興安之車箱峽。會大雨兩月,馬乏芻多死,弓矢皆脫,自成用君恩計,賄奇瑜左右,詐降。奇瑜意輕賊,許之,檄諸將按兵毋殺,所過州縣為具糗傳送。賊甫渡棧,即大噪,盡屠所過七州縣。而略陽賊數萬亦來會,賊勢愈張。奇瑜坐削籍,而自成名始著矣。已,洪承疇代奇瑜,李喬巡撫陝西,吳甡巡撫山西。大學士溫體仁謂甡曰:「流賊癬疥疾,勿憂也。」未幾,西寧兵變,承疇甫受命而東,聞變遽返。迎祥、自成遂入鞏昌、平涼、臨洮、鳳翔諸府數十州縣。敗賀人龍、張天禮軍,殺固原道陸夢龍。圍隴州四十餘日,承疇檄總兵左光先與人龍合擊,大破之。會朝廷亦命豫、楚、晉、蜀兵四道入陝,迎祥、自成遂竄入終南山。已而東出,陷陳州、靈寶、汜水、滎陽。聞左良玉將至,移壁梅山、溱水間。部賊拔上蔡,燒汝寧郛。乃命承疇出關追賊,與山東巡撫朱大典併力擊,賊偵知之。
bā nián zhēng yuè, dà huì yú xíng yáng. lǎo huí huí cáo cāo gé lǐ yǎn zuǒ jīn wáng gǎi shì wáng shè tā tiān héng tiān wáng hùn shí wàn guò tiān xīng jiǔ tiáo lóng shùn tiān wáng jí yíng xiáng xiàn zhōng gòng shí sān jiā qī shí èr yíng, yì jù dí, wèi jué. zì chéng jìn yuē: yī fū yóu fèn, kuàng shí wàn zhòng hū! guān bīng wú néng wèi yě. yí fēn bīng dìng suǒ xiàng, lì dùn tīng zhī tiān. jiē yuē: shàn. nǎi yì gé lǐ yǎn zuǒ jīn wáng dāng chuān hú bīng, héng tiān wáng hùn shí wàn dāng shǎn bīng, cáo cāo guò tiān xīng è hé shàng, yíng xiáng xiàn zhōng jí zì chéng děng lüè dōng fāng, lǎo huí huí jiǔ tiáo lóng wǎng lái cè yīng. shǎn bīng ruì, yì yǐ xiè tā tiān gǎi shì wáng. suǒ pò chéng yì, zǐ nǚ yù bó wéi jūn. zhòng rú zì chéng yán. xiān shì, nán jīng bīng bù shàng shū lǚ wéi qí jù zéi nán fàn, qǐng jiā fáng fèng yáng líng qǐn, bù bào. jí yíng xiáng xiàn zhōng dōng xià, jiāng běi bīng dān. gù shǐ huò qiū jù shī shǒu. zéi fán shòu zhōu, xiàn yǐng zhōu, zhī zhōu yǐn mèng áo zhōu pàn zhào shì kuān zhàn sǐ, shā gù shàng shū zhāng hè míng. chéng shèng xiàn fèng yáng, fén huáng líng, liú shǒu shǔ zhèng zhū guó xiāng děng jiē zhàn sǐ. shì wén, dì sù fú kū, qiǎn guān gào miào. dǎi cáo yùn dōu yù shǐ yáng yī péng qì shì, yǐ zhū dà diǎn dài zhī, dà zhēng bīng tǎo zéi. zéi nǎi dà shū zhì yuē gǔ yuán zhēn lóng huáng dì, hé lè dà yǐn. zì chéng cóng xiàn zhōng qiú huáng líng jiān xiǎo yān shàn gǔ chuī zhě, xiàn zhōng bù yǔ. zì chéng nù, xié yíng xiáng xī qū guī dé, yǔ cáo cāo guò tiān xīng hé, fù rù shǎn xī. xiàn zhōng dú dōng xià lú zhōu.
八年正月,大會於滎陽。老回回、曹操、革里眼、左金王、改世王、射塌天、橫天王、混十萬、過天星、九條龍、順天王及迎祥、獻忠共十三家七十二營,議拒敵,未決。自成進曰:「一夫猶奮,況十萬眾乎!官兵無能為也。宜分兵定所向,利鈍聽之天。」皆曰:「善。」乃議革里眼、左金王當川、湖兵,橫天王、混十萬當陝兵,曹操、過天星扼河上,迎祥、獻忠及自成等略東方,老回回、九條龍往來策應。陝兵銳,益以謝塌天、改世王。所破城邑,子女玉帛惟均。眾如自成言。先是,南京兵部尚書呂維祺懼賊南犯,請加防鳳陽陵寢,不報。及迎祥、獻忠東下,江北兵單。固始、霍丘俱失守。賊燔壽州,陷潁州,知州尹夢鰲、州判趙士寬戰死,殺故尚書張鶴鳴。乘勝陷鳳陽,焚皇陵,留守署正朱國相等皆戰死。事聞,帝素服哭,遣官告廟。逮漕運都御史楊一鵬棄市,以朱大典代之,大徵兵討賊。賊乃大書幟曰古元真龍皇帝,合樂大飲。自成從獻忠求皇陵監小閹善鼓吹者,獻忠不與。自成怒,偕迎祥西趨歸德,與曹操、過天星合,復入陝西。獻忠獨東下廬州。
chéng chóu fāng chí zhì rǔ zhōu, mìng zhū jiāng zuǒ liáng yù tāng jiǔ zhōu yóu shì wēi xú lái cháo chén yǒng fú dèng qǐ zhāng yīng chāng fēn è hú guǎng hé nán yún yáng zhū guān ài, zhào cáo wén zhào wèi zhōng jūn. wén zhào wèi zhì, qǐ yǐ bīng luàn sǐ. yíng xiáng zì chéng cóng zhōng nán shān chū, dà lüè fù píng níng zhōu. lǎo huí huí xiàn zhōng cáo cāo xiē zi kuài guò tiān xīng zhū zéi, wén chéng chóu chū guān, xiān hòu jiē zǒu shǎn xī, fén lüè xī ān píng liáng fèng xiáng zhū jùn. chéng chóu jí hái jiù, fēn qiǎn zhū jiāng jī lǎo huí huí děng, lìng fù zǒng bīng liú chéng gōng ài wàn nián jī yíng xiáng zì chéng yú níng zhōu. wàn nián zhōng fú zhàn sǐ, wén zhào nù, fù jī zhī, yì zhōng fú zhàn sǐ. qún zéi chéng shèng lüě dì, huǒ zhào xī ān chéng zhōng. chéng chóu lì yù zhī jīng yáng sān yuán jiān, jué sǐ zhàn, zéi bù dé guò. xiàn zhōng lǎo huí huí děng yóu tā dào zhuǎn tū zhū yáng guān, shǒu guān jiāng xú lái chén jūn kuì sǐ, yóu shì wēi zhōng jiàn dùn. yú shì qún zéi jiē chū guān, fēn shí sān yíng dōng fàn, ér yíng xiáng zì chéng dú liú shǎn xī.
承疇方馳至汝州,命諸將左良玉、湯九州、尤世威、徐來朝、陳永福、鄧玘、張應昌分扼湖廣、河南、鄖陽諸關隘,召曹文詔為中軍。文詔未至,玘以兵亂死。迎祥、自成從終南山出,大掠富平、寧州。老回回、獻忠、曹操、蠍子塊、過天星諸賊,聞承疇出關,先後皆走陝西,焚掠西安、平涼、鳳翔諸郡。承疇亟還救,分遣諸將擊老回回等,令副總兵劉成功、艾萬年擊迎祥、自成於寧州。萬年中伏戰死,文詔怒,復擊之,亦中伏戰死。群賊乘勝掠地,火照西安城中。承疇力御之涇陽、三原間,決死戰,賊不得過。獻忠、老回回等由他道轉突朱陽關,守關將徐來臣軍潰死,尤世威中箭遁。於是群賊皆出關,分十三營東犯,而迎祥、自成獨留陝西。
shí lú xiàng shēng yǐ gǎi hú guǎng xún fǔ, zǒng lǐ zhí lì hé nán shān dōng sì chuān hú guǎng zhū jūn wù. zhào chéng chóu dū guān zhōng, xiàng shēng dū guān wài. zéi yì fēn bīng, yíng xiáng lüè wǔ gōng fú fēng yǐ xī, zì chéng lüè fù píng gù zhōu yǐ dōng. chéng chóu qiǎn jiāng zhuī zì chéng, xiǎo jié, zhì lǐ quán. zéi jiāng gāo jié tōng yú zì chéng qī xíng shì, jù zhū, xié zhī lái jiàng. chéng chóu shēn zhuī zì chéng, dà zhàn wèi nán lín tóng, zì chéng dà bài dōng zǒu. yíng xiáng yì lǚ bài, dōng yú huá yīn nán yuán, jué lǐng, xié zì chéng chū zhū yáng guān, yǔ xiàn zhōng hé. dōng shí yī yuè, qún zéi báo wén xiāng, zuǒ liáng yù zǔ kuān yù zhī bù kè, suì xiàn shǎn zhōu, jìn gōng luò yáng. hé nán xún fǔ chén bì qiān dū liáng yù kuān yuán luò yáng, xiàn zhōng zǒu sōng rǔ. yíng xiáng zì chéng zǒu yǎn shī gǒng xiàn, lüè lǔ shān yè xiàn, xiàn guāng zhōu, xiàng shēng jī bài zhī què shān.
時盧象升已改湖廣巡撫,總理直隸、河南、山東、四川、湖廣諸軍務。詔承疇督關中,象升督關外。賊亦分兵,迎祥略武功、扶風以西,自成略富平、固州以東。承疇遣將追自成,小捷,至醴泉。賊將高傑通於自成妻邢氏,懼誅,挾之來降。承疇身追自成,大戰渭南、臨潼,自成大敗東走。迎祥亦屢敗,東逾華陰南原,絕嶺,偕自成出朱陽關,與獻忠合。冬十一月,群賊薄閿鄉,左良玉、祖寬御之不克,遂陷陝州,進攻雒陽。河南巡撫陳必謙督良玉、寬援雒陽,獻忠走嵩、汝。迎祥、自成走偃師、鞏縣,略魯山、葉縣,陷光州,象升擊敗之確山。
jiǔ nián chūn, yíng xiáng zì chéng gōng lú zhōu, bù bá. xiàn hán shān hé zhōu, shā zhī zhōu lí hóng yè jí zài jí yù shǐ mǎ rú jiāo děng. yòu gōng chú zhōu, zhī zhōu liú dà gǒng tài pú qīng lǐ jué sī jiān shǒu bù xià. xiàng shēng qīn dū zǔ kuān luó dài yáng shì ēn děng lái yuán, zhàn yú zhū lóng qiáo, zéi dà bài, shī yàn shuǐ bù liú. běi gōng shòu zhōu, gù yù shǐ fāng zhèn rú jiān shǒu. zhé ér xī, rù guī dé, biān jiāng zǔ dà lè pò zhī. zǒu mì dēng fēng, gù zǒng bīng tāng jiǔ zhōu zhàn sǐ. fēn dào fàn nán yáng yù zhōu, bì qiān yuán nán yáng, xiàng shēng yuán yù, lìng dà lè děng jī zéi, shā yíng xiáng zì chéng jīng ruì jǐ jǐn. zéi fù fēn bīng zài rù shǎn, yíng xiáng yóu yún xiāng qū xìng ān hàn zhōng, zì chéng yóu nán shān yú shāng luò, zǒu yán suī, fàn gǒng chāng běi jìng. zhū jiāng zuǒ guāng xiān cáo biàn jiāo pò zhī, zì chéng zǒu huán xiàn. wèi jǐ, guān jūn bài yú luó jiā shān, jǐn wáng shì mǎ qì zhàng, zǒng bīng guān yú chōng xiāo bèi zhí. zì chéng zhí fù zhèn, jìn wéi suī dé, yù dōng dù hé, shān xī bīng è zhī. fù xī lüè mǐ zhī, hū zhī xiàn biān dà shòu, yuē: cǐ wú gù xiāng yě, wù nüè wǒ fù lǎo. yí zhī jīn, lìng xiū wén miào. jiāng xí yú lín, hé shuǐ zhòu zhǎng, zéi yān sǐ shén zhòng, nǎi gǎi dào, cóng hán chéng ér xī. shí xiàng shēng jí dà lè kuān děng jiē rù yuán jīng shī. sūn chuán tíng xīn chú shǎn xī xún fǔ, ruì yì miè zéi. qiū qī yuè, qín yíng xiáng yú zhōu fēi, xiàn fú què xià, zhé sǐ. yú shì zéi dǎng nǎi gòng tuī zì chéng wèi chuǎng wáng yǐ. shì yuè, fàn jiē huī. wèi jǐ, chū lǒng, fàn fèng xiáng, dù wèi hé.
九年春,迎祥、自成攻廬州,不拔。陷含山、和州,殺知州黎弘業及在籍御史馬如蛟等。又攻滁州,知州劉大鞏、太僕卿李覺斯堅守不下。象升親督祖寬、羅岱、楊世恩等來援,戰於朱龍橋,賊大敗,屍咽水不流。北攻壽州,故御史方震孺堅守。折而西,入歸德,邊將祖大樂破之。走密、登封,故總兵湯九州戰死。分道犯南陽、裕州,必謙援南陽,象升援裕,令大樂等擊賊,殺迎祥、自成精銳幾盡。賊復分兵再入陝,迎祥由鄖、襄趨興安、漢中,自成由南山逾商、雒,走延綏,犯鞏昌北境。諸將左光先、曹變蛟破之,自成走環縣。未幾,官軍敗於羅家山,盡亡士馬器仗,總兵官俞沖霄被執。自成執復振,進圍綏德,欲東渡河,山西兵遏之。復西掠米脂,呼知縣邊大綬,曰:「此吾故鄉也,勿虐我父老。」遺之金,令修文廟。將襲榆林,河水驟長,賊淹死甚眾,乃改道,從韓城而西。時象升及大樂、寬等皆入援京師。孫傳庭新除陝西巡撫,銳意滅賊。秋七月,擒迎祥於盩啡,獻俘闕下,磔死。於是賊黨乃共推自成為闖王矣。是月,犯階、徽。未幾,出、隴,犯鳳翔,渡渭河。
shí nián, fàn jīng yáng sān yuán. xiē yú kuài guò tiān xīng jù lái huì. chuán tíng dū biàn jiāo lián zhàn qī rì, jiē kè, xiē zi kuài jiàng. zì chéng yǔ guò tiān xīng bēn qín zhōu. rù shǔ, xiàn níng qiāng, pò qī pán guān, xiàn guǎng yuán, zǒng bīng guān hóu liáng zhù zhàn sǐ, suì lián xiàn zhāo huà jiàn zhōu zǐ tóng jiāng yóu lí yǎ qīng chuān děng zhōu xiàn. jiàn zhōu zhī zhōu xú shàng qīng lì mù lǐ yīng jùn zhāo huà zhī xiàn wáng shí huà pí xiàn zhǔ bù zhāng yīng qí jīn táng diǎn shǐ pān mèng kē jiē sǐ. jìn gōng chéng dū, qī rì bù kè, xún fǔ wáng wéi zhāng zuò bì zéi zhēng.
十年,犯涇陽、三原。蠍於塊、過天星俱來會。傳庭督變蛟連戰七日,皆克,蠍子塊降。自成與過天星奔秦州。入蜀,陷寧羌,破七盤關,陷廣元,總兵官侯良柱戰死,遂連陷昭化、劍州、梓潼、江油、黎雅、青川等州縣。劍州知州徐尚卿、吏目李英俊、昭化知縣王時化、郫縣主簿張應奇、金堂典史潘夢科皆死。進攻成都,七日不克,巡撫王維章坐避賊征。
shí yī nián chūn, guān jūn bài zéi zǐ tóng, zì chéng bēn bái shuǐ, shí jǐn. chéng chóu chuán tíng hé jī yú tóng guān yuán, dà pò zhī. zì chéng jǐn wáng qí zú, dú yǔ liú zōng mǐn tián jiàn xiù děng shí bā qí kuì wéi, cuàn fú shāng luò shān zhōng. qí nián, xiàn zhōng jiàng, zì chéng shì yì shuāi. chéng chóu gǎi jì liáo zǒng dū, chuán tíng gǎi bǎo dìng zǒng dū. chuán tíng yǐ jí cí, dǎi xià yù. èr rén qù, zì chéng shāo dé ān. zǒng lǐ xióng wén càn fāng zhǔ fǔ, dié zhě huò bào zì chéng sǐ, yì kuān zhī.
十一年春,官軍敗賊梓潼,自成奔白水,食盡。承疇、傳庭合擊於潼關原,大破之。自成盡亡其卒,獨與劉宗敏、田見秀等十八騎潰圍,竄伏商、洛山中。其年,獻忠降,自成勢益衰。承疇改薊遼總督,傳庭改保定總督。傳庭以疾辭,逮下獄。二人去,自成稍得安。總理熊文燦方主撫,諜者或報自成死,益寬之。
shí èr nián xià, xiàn zhōng fǎn gǔ chéng. zì chéng dà xǐ, chū shōu zhòng, zhòng fù dà jí. shǎn xī zǒng dū zhèng chóng jiǎn fā bīng wéi zhī, lìng yuē wéi shī bì quē. zì chéng nǎi yóu quē zǒu, tū wǔ guān, wǎng yī xiàn zhōng. xiàn zhōng yù tú zhī, jué, dùn qù. yáng sì chāng dū shī yí líng, xí lìng jiàng, zì chéng chū mán yǔ. guān jūn wéi zì chéng yú bā xī yú fù zhū shān zhōng, zì chéng dà kùn, yù zì jīng, yǎng zi shuāng xǐ quàn ér zhǐ. zéi jiāng duō chū jiàng. liú zōng mǐn zhě, lán tián duàn gōng yě, zuì xiāo yǒng, yì yù jiàng. zì chéng yǔ bù rù cóng cí, gù ér tàn yuē: rén yán wǒ dāng wèi tiān zǐ, hé bo zhī, bù jí, duàn wǒ tóu yǐ jiàng. zōng mǐn nuò, sān bo sān jí. zōng mǐn hái, shā qí liǎng qī, wèi zì chéng yuē: wú sǐ cóng jūn yǐ. jūn zhōng zhuàng shì wén zhī, yì duō shā qī zǐ yuàn cóng zhě. zì chéng nǎi jǐn fén zī zhòng, qīng qí yóu yún jūn zǒu hé nán. hé nán dà hàn, hú gǔ wàn qián, jī mín cóng zì chéng zhě shù wàn. suì zì nán yáng chū, gōng yí yáng, shā zhī xiàn táng qǐ tài. gōng yǒng níng, shā zhī xiàn wǔ dà liè, qiāng wàn ān wáng cǎi jīn qīng. gōng yǎn shī, zhī xiàn xú rì tài mà zéi sǐ. shí shí sān nián shí èr yuè yě.
十二年夏,獻忠反穀城。自成大喜,出收眾,眾復大集。陝西總督鄭崇儉發兵圍之,令曰「圍師必缺。」自成乃由缺走,突武關,往依獻忠。獻忠欲圖之,覺,遁去。楊嗣昌督師夷陵,檄令降,自成出謾語。官軍圍自成於巴西、魚復諸山中,自成大困,欲自經,養子雙喜勸而止。賊將多出降。劉宗敏者,藍田鍛工也,最驍勇,亦欲降。自成與步入叢祠,顧而嘆曰:「人言我當為天子,盍卜之,不吉,斷我頭以降。」宗敏諾,三卜三吉。宗敏還,殺其兩妻,謂自成曰:「吾死從君矣。」軍中壯士聞之,亦多殺妻子願從者。自成乃盡焚輜重,輕騎由鄖、均走河南。河南大旱,斛谷萬錢,饑民從自成者數萬。遂自南陽出,攻宜陽,殺知縣唐啟泰。攻永寧,殺知縣武大烈,戕萬安王采釒輕。攻偃師,知縣徐日泰罵賊死。時十三年十二月也。
zì chéng wèi rén gāo quán shēn yōu yè, chī mù hé bí, shēng rú chái. xìng cāi rěn, rì shā rén cuò zú pōu xīn wèi xì. suǒ guò, mín jiē bǎo wù bǎo bù xià. qǐ xiàn jǔ rén lǐ xìn zhě, nì àn zhōng shàng shū lǐ jīng bái zǐ yě, cháng chū sù zhèn jī mín, mín dé zhī yuē: lǐ gōng zǐ huó wǒ. huì shéng jì hóng niáng zǐ fǎn, lǔ xìn, qiáng wěi shēn yān. xìn táo guī, guān yǐ wèi zéi, qiú yù zhōng. hóng niáng zǐ lái jiù, jī mín yīng zhī, gòng chū xìn. lú shì jǔ rén niú jīn xīng mó kān bèi chì, sī rù zì chéng jūn wèi zhǔ móu, qián guī, shì xiè zuò zhǎn, yǐ, dé mò jiǎn. èr rén jiē wǎng tóu zì chéng, zì chéng dà xǐ, gǎi xìn míng yuē yán. jīn xīng yòu jiàn bo zhě sòng xiàn cè, zhǎng sān chǐ yú, shàng chèn jì yún: shí bā zǐ, zhǔ shén qì. zì chéng dà yuè. yán yīn shuō yuē: qǔ tiān xià yǐ rén xīn wèi běn, qǐng wù shā rén, shōu tiān xià xīn. zì chéng cóng zhī, tú lù wèi jiǎn. yòu sàn suǒ lüè cái wù zhèn jī mín, mín shòu xiǎng zhě, bù biàn yán zì chéng yě, zá hū yuē: lǐ gōng zǐ huó wǒ. yán fù zào yáo cí yuē: yíng chuǎng wáng, bù nà liáng. shǐ ér tóng gē yǐ xiāng shān, cóng zì chéng zhě rì zhòng.
自成為人高顴深〈幽頁〉,鴟目曷鼻,聲如豺。性猜忍,日殺人斮足剖心為戲。所過,民皆保塢堡不下。杞縣舉人李信者,逆案中尚書李精白子也,嘗出粟振饑民,民德之曰:「李公子活我。」會繩伎紅娘子反,擄信,強委身焉。信逃歸,官以為賊,囚獄中。紅娘子來救,饑民應之,共出信。盧氏舉人牛金星磨勘被斥,私入自成軍為主謀,潛歸,事泄坐斬,已,得末減。二人皆往投自成,自成大喜,改信名曰岩。金星又薦卜者宋獻策,長三尺余,上讖記云:「十八子,主神器。」自成大悅。岩因說曰:「取天下以人心為本,請勿殺人,收天下心。」自成從之,屠戮為減。又散所掠財物振饑民,民受餉者,不辨岩、自成也,雜呼曰:「李公子活我。」岩復造謠詞曰:「迎闖王,不納糧。」使兒童歌以相煽,從自成者日眾。
shí sì nián zhēng yuè gōng hé nán, yǒu yíng zú gōu zéi, chéng suì xiàn, fú wáng cháng xún yù hài. zì chéng bīng zhuó wáng xuè, zá lù hǎi cháng zhī, míng fú lù jiǔ. wáng shì zǐ yóu sōng luǒ ér táo. zì chéng fā wáng dǐ jīn zhèn jī mín, suì yí gōng kāi fēng. shí zhāng xiàn zhōng yì xiàn xiāng yáng, qiāng xiāng wáng yì míng. wáng kāi fēng zhě zhōu wáng gōng xiāo, wén zéi zhì, jí fā kù jīn mù sǐ shì, yǔ xún fǔ dōu yù shǐ gāo míng héng děng gù shǒu. zì chéng gōng qī zhòu yè, jiě qù, tú mì xiàn. zéi kuí luó rǔ cái tǔ kòu yuán shí zhōng jiē guī zì chéng. shí zhōng zhòng èr shí wàn, hào xiǎo yuán yíng. rǔ cái jí cáo cāo, yǔ xiàn zhōng tóng jiàng fù pàn qù zhě yě.
十四年正月攻河南,有營卒勾賊,城遂陷,福王常洵遇害。自成兵汋王血,雜鹿醢嘗之,名「福祿酒。」王世子由崧裸而逃。自成發王邸金振饑民,遂移攻開封。時張獻忠亦陷襄陽,戕襄王翊銘。王開封者周王恭枵,聞賊至,急發庫金募死士,與巡撫都御史高名衡等固守。自成攻七晝夜,解去,屠密縣。賊魁羅汝才、土寇袁時中皆歸自成。時中眾二十萬,號小袁營。汝才即曹操,與獻忠同降復叛去者也。
zì chéng chū wèi yíng xiáng bì jiāng, zhì shì shì dà shèng. dì yǐ gù shàng shū fù zōng lóng wèi shǎn xī zǒng dū, shǐ zhuān bàn zì chéng, bié chì bǎo dìng zǒng dū yáng wén yuè huì shī. zōng lóng chí rù guān, yǔ xún fǔ wāng qiáo nián diào bīng, bīng yǐ fā jǐn, nǎi xí hé nán dà jiāng lǐ guó qí hè rén lóng bīng lì bù xià, jí chū guān. wén yuè lǜ hǔ dà wēi jūn jù zhì xīn cài, yǔ zì chéng yù. rén lóng zú xiān bēn, guó qí dà wēi jì zhī, zōng lóng wén yuè yǐ qīn jūn zhú lěi zì gù. yè, wén yuè bīng kuì bēn chén zhōu, zōng lóng yǔ zéi chí shù rì, shí jǐn, tū wéi zǒu, bèi zhí sǐ. zì chéng xiàn yè xiàn, shā fù jiāng liú guó néng, suì wéi zuǒ liáng yù yú yǎn chéng. qiáo nián dài zōng lóng zǒng dū, chū guān, cì xiāng chéng, zì chéng jǐn ruì gōng zhī, qiáo nián yǔ fù jiāng lǐ wàn qìng jiē sǐ. zì chéng yì yuè zhū shēng bǎi jiǔ shí rén. suì chéng shèng xiàn nán yáng dèng zhōu shí sì chéng, zài wéi kāi fēng. xún fǔ míng héng zǒng bīng chén yǒng fú lì jù zhī, shè zhòng zì chéng mù, pào yì shàng tiān lóng děng, zì chéng yì nù.
自成初為迎祥裨將,至是勢大盛。帝以故尚書傅宗龍為陝西總督,使專辦自成,別敕保定總督楊文岳會師。宗龍馳入關,與巡撫汪喬年調兵,兵已發盡,乃檄河南大將李國奇、賀人龍兵隸部下,亟出關。文岳率虎大威軍俱至新蔡,與自成遇。人龍卒先奔,國奇、大威繼之,宗龍、文岳以親軍築壘自固。夜,文岳兵潰奔陳州,宗龍與賊持數日,食盡,突圍走,被執死。自成陷葉縣,殺副將劉國能,遂圍左良玉於郾城。喬年代宗龍總督,出關,次襄城,自成盡銳攻之,喬年與副將李萬慶皆死。自成劓刖諸生百九十人。遂乘勝陷南陽、鄧州十四城,再圍開封。巡撫名衡、總兵陳永福力拒之,射中自成目,炮殪上天龍等,自成益怒。
zì chéng měi gōng chéng, bù yòng gǔ tī chōng fǎ, zhuān qǔ líng dì, dé yī zhuān jí guī yíng wò, hòu zhě bì zhǎn. qǔ zhuān yǐ, jí chuān xué xué chéng. chū jǐn róng yī rén, jiàn zhì bǎi shí, cì dì fù tǔ yǐ chū. guò sān wǔ bù, liú yī tǔ zhù, xì yǐ jù gēng. chuān bì, wàn rén yè gēng yī hū, ér zhù zhé chéng bēng yǐ. míng héng yú chéng shàng záo héng dào, tīng qí xià yǒu shēng, yòng dú huì guàn zhī, duō sǐ. zéi nǎi jí chéng huài chù yòng huǒ gōng fǎ, shí yào wèng zhōng, huǒ rán yào fā, dāng zhě zhé mí suì, míng yuē fàng bèng.
自成每攻城,不用古梯衝法,專取瓴甋,得一磚即歸營臥,後者必斬。取磚已,即穿穴穴城。初僅容一人,漸至百十,次第傅土以出。過三五步,留一土柱,系以巨縆。穿畢,萬人曳縆一呼,而柱折城崩矣。名衡於城上鑿橫道,聽其下有聲,用毒穢灌之,多死。賊乃即城壞處用火攻法,實藥瓮中,火燃藥發,當者輒糜碎,名曰放迸。
shí wǔ nián zhēng yuè, chéng bàn pǐ, zéi yòng fàng bèng fǎ gōng zhī, tiě qí shù qiān chí zào, cì chéng tuí jí yōng rù chéng. chéng gù sòng biàn dōu, jīn rén suǒ zhòng zhú yě. hòu shù zhàng, tǔ jiān, huǒ wài jī, zéi qí duō jiān, zì chéng hài ér qù. nán xiàn xī huá, xún tú chén zhōu, fù shǐ guān yǒng jié zhī zhōu hóu jūn zhuó jiē mà zéi sǐ. guī dé suī zhōu níng líng tài kāng shù shí jùn xiàn, xī cán huǐ. shāng qiū zhī xiàn liáng yǐ zhāng chuàng sǐ fù sū, quán jiā jiān yān. yǐ, fù gōng kāi fēng, zhú zhǎng wéi wèi chí jiǔ jì. zhào qǐ sūn chuán tíng wèi zǒng dū, shì gù shàng shū hóu xún mìng dū shī, zhào zuǒ liáng yù yuán kāi fēng. liáng yù zhì zhū xiān zhèn, dà bài, bēn xiāng yáng. zhū jūn jiē tún hé běi, bù gǎn jìn. kāi fēng shí jǐn. shān dōng zǒng bīng liú zé qīng yì fèng zhào zhì. chuán tíng zhī kāi fēng jí, dà huì zhū jiāng xī ān, jí chū guān lái jiù. wèi zhì, míng héng děng yì jué zhū jiā zhài kǒu hé guàn zéi, zéi yì jué mǎ jiā kǒu hé yù guàn chéng. qiū jiǔ yuè guǐ wèi, tiān dà yǔ, èr kǒu bìng jué, shēng rú léi, kuì běi mén rù, chuān dōng nán mén chū, zhù wō shuǐ. chéng zhōng bǎi wàn hù jiē méi, dé tuō zhě wéi zhōu wáng fēi shì zǐ jí fǔ àn yǐ xià bù jí èr wàn rén. zéi yì piào méi wàn yú, nǎi bá yíng xī nán qù.
十五年正月,城半圮,賊用放迸法攻之,鐵騎數千馳噪,伺城頹即擁入城。城故宋汴都,金人所重築也。厚數丈,土堅,火外擊,賊騎多殲,自成駭而去。南陷西華,尋屠陳州,副使關永傑、知州侯君擢皆罵賊死。歸德、睢州、寧陵、太康數十郡縣,悉殘毀。商丘知縣梁以樟創死復甦,全家殲焉。已,復攻開封,築長圍為持久計。詔起孫傳庭為總督,釋故尚書侯恂命督師,召左良玉援開封。良玉至朱仙鎮,大敗,奔襄陽。諸軍皆屯河北,不敢進。開封食盡。山東總兵劉澤清亦奉詔至。傳庭知開封急,大會諸將西安,亟出關來救。未至,名衡等議決朱家寨口河灌賊,賊亦決馬家口河欲灌城。秋九月癸未,天大雨,二口並決,聲如雷,潰北門入,穿東南門出,注渦水。城中百萬戶皆沒,得脫者惟周王、妃、世子及撫按以下不及二萬人。賊亦漂沒萬餘,乃拔營西南去。
xiān shì, yǒu mǎ shǒu yīng chēng lǎo huí huí hè yī lóng chēng gé lǐ yǎn hè jǐn chēng zuǒ jīn wáng liú xī yáo chēng zhēng shì wáng lìn yǎng chéng chēng luàn shì wáng zhě, jiē fù zì chéng, shí hào gé zuǒ wǔ yíng. zì chéng nǎi xī yíng chuán tíng bīng, yù yú nán yáng, chuán tíng jūn kuì zǒu, yù rén suǒ wèi shì yuán zhī bài yě. shì shí dà qīng bīng nán qīn, jīng shī fāng gào jí, cháo tíng bù xiá fù tǎo zéi. zì chéng nǎi shōu qún zéi, lián yíng wǔ bǎi yú lǐ, zài tú nán yáng, jìn gōng rǔ níng. zǒng bīng hǔ dà wēi zhōng pào sǐ, yáng wén yuè bèi shā. zì chéng nǎi xié chóng wáng yóu kuì shǐ cóng jūn, suì yóu què shān xìn yáng mì yáng xiàng xiāng yáng. zuǒ liáng yù wàng fēng nán zǒu, zì chéng rù xiāng yáng. fēn xùn shǔ chéng jí dé ān zhū zhōu xiàn, jiē xià, zài pò yí líng jīng mén zhōu. zì chéng zì gōng jīng zhōu, xiāng yīn wáng yǎn jīn yǐn yù hài, shāo xiàn líng mù chéng, chuān huǐ gōng diàn.
先是,有馬守應稱老回回、賀一龍稱革里眼、賀錦稱左金王、劉希堯稱爭世王、藺養成稱亂世王者,皆附自成,時號「革左五營。」自成乃西迎傳庭兵,遇於南陽,傳庭軍潰走,豫人所謂柿園之敗也。是時大清兵南侵,京師方告急,朝廷不暇復討賊。自成乃收群賊,連營五百餘里,再屠南陽,進攻汝寧。總兵虎大威中炮死,楊文岳被殺。自成乃脅崇王由樻使從軍,遂由確山、信陽、泌陽向襄陽。左良玉望風南走,自成入襄陽。分徇屬城及德安諸州縣,皆下,再破夷陵、荊門州。自成自攻荊州,湘陰王儼釒尹遇害,燒獻陵木城,穿毀宮殿。
shí liù nián chūn xiàn chéng tiān. jiāng fā xiàn líng, yǒu shēng zhèn shān gǔ, jù ér zhǐ. dì lüè qián shān jīng shān yún mèng huáng bēi xiào gǎn děng zhōu xiàn, jiē xià. xiān qū bī hàn yáng, liáng yù zǒu jiǔ jiāng. gōng yún yáng, fǔ zhì dōu yù shǐ xú qǐ yuán jí wáng guāng ēn lì shǒu bù xià. guāng ēn, zéi fǎn zhèng zhě yě.
十六年春陷承天。將發獻陵,有聲震山谷,懼而止。帝掠潛山、京山、雲夢、黃陂、孝感等州縣,皆下。先驅逼漢陽,良玉走九江。攻鄖陽,撫治都御史徐起元及王光恩力守不下。光恩,賊反正者也。
zì chéng zì hào fèng tiān chàng yì dà yuán shuài, hào luó rǔ cái dài tiān fǔ mín wēi dé dà jiāng jūn. fēn qí zhòng, yuē biāo yíng, lǐng bīng bǎi duì yuē xiān hòu zuǒ yòu yíng, gè lǐng bīng sān shí yú duì. biāo yíng bái zhì hēi dào, zì chéng dú bái zōng dà dào yín fú tú zuǒ yíng zhì bái, yòu fēi, qián hēi, hòu huáng, dào suí qí sè. wǔ yíng yǐ xù zhí zhòu yè, cì dì xiū xī, xún jiǎo yán mì. táo zhě wèi zhī luò cǎo, zhé zhī. shōu nán zǐ shí wǔ yǐ shàng sì shí yǐ xià zhě wèi bīng. jīng bīng yī rén, zhǔ chú zhǎng xiè zhí cuàn zhě shí rén. jūn lìng bù dé cáng bái jīn, guò chéng yì bù dé shì chù, qī zǐ wài bù dé xié tā fù rén. qǐn xìng xī yòng dān bù mù. mián jiǎ hòu bǎi céng, shǐ pào bù néng rù. yī bīng cuì mǎ sān sì pǐ, dōng zé yǐ yīn rù jí qí tí. pōu rén fù wèi mǎ cáo yǐ sì mǎ, mǎ jiàn rén, zhé jù yá sī shì ruò hǔ bào. jūn zhǐ, jí chū jiào qí shè, yuē zhàn duì. yè sì gǔ, rù shí yǐ tīng lìng. suǒ guò chóng gāng jùn bǎn, téng mǎ zhí shàng. shuǐ wéi dàn huáng hé, ruò huái sì jīng wèi, zé wàn zhòng qiào zú mǎ bèi, huò bào liè yuán wěi, hū fēng ér dù, mǎ tí suǒ yōng è, shuǐ wèi bù liú. lín zhèn, liè mǎ sān wàn, míng sān dǔ qiáng. qián zhě fǎn gù, hòu zhě shā zhī. zhàn jiǔ bù shèng, mǎ bīng yáng zé yòu guān bīng, bù zú zhǎng qiāng sān wàn, jī cì rú fēi, mǎ bīng huí jī, wú bù dà shèng. gōng chéng, yíng jiàng zhě bù shā, shǒu yī rì shā shí zhī sān, èr rì shā shí zhī qī, sān rì tú zhī. fán shā rén, shù shī wèi liáo, wèi zhī dǎ liàng. chéng jiāng xiàn, bù bīng wàn rén huán dié xià, mǎ bīng xún jiǎo, wú yī rén dé miǎn. xiàn zhōng suī zhì cán rěn, bù dǎi yě. zhū yíng jiào suǒ huò, mǎ luó zhě shàng shǎng, gōng yāo qiān chòng zhě cì zhī, bì bó yòu cì zhī, zhū yù wèi xià.
自成自號奉天倡義大元帥,號羅汝才代天撫民威德大將軍。分其眾,曰標營,領兵百隊;曰先、後、左、右營,各領兵三十餘隊。標營白幟黑纛,自成獨白鬃大纛銀浮屠;左營幟白,右緋,前黑,後黃,纛隨其色。五營以序直晝夜,次第休息,巡徼嚴密。逃者謂之落草,磔之。收男子十五以上、四十以下者為兵。精兵一人,主芻、掌械、執爨者十人。軍令不得藏白金,過城邑不得室處,妻子外不得攜他婦人。寢興悉用單布幕。綿甲厚百層,矢炮不能入。一兵倅馬三四匹,冬則以茵褥籍其蹄。剖人腹為馬槽以飼馬,馬見人,輒鋸牙思噬若虎豹。軍止,即出較騎射,曰站隊。夜四鼓,蓐食以聽令。所過崇岡峻坂,騰馬直上。水惟憚黃河,若淮、泗、涇、渭,則萬眾翹足馬背,或抱鬛緣尾,呼風而渡,馬蹄所壅閼,水為不流。臨陣,列馬三萬,名三堵牆。前者返顧,後者殺之。戰久不勝,馬兵佯則誘官兵,步卒長槍三萬,擊刺如飛,馬兵回擊,無不大勝。攻城,迎降者不殺,守一日殺十之三,二日殺十之七,三日屠之。凡殺人,束屍為燎,謂之打亮。城將陷,步兵萬人環堞下,馬兵巡徼,無一人得免。獻忠雖至殘忍,不逮也。諸營較所獲,馬騾者上賞,弓夭鉛銃者次之,幣帛又次之,珠玉為下。
zì chéng bù hǎo jiǔ sè, tuō sù cū lì, yǔ qí xià gòng gān kǔ. rǔ cái qī qiè shù shí, bèi fú wán qǐ, zhàng xià nǚ lè shù bù, hòu zì fèng yǎng, zì chéng cháng chī bǐ zhī. rǔ cái zhòng shù shí wàn, yòng shān xī jǔ rén jí guī wèi móu zhǔ. zì chéng shàn gōng, rǔ cái shàn zhàn, liǎng rén xiāng xū ruò zuǒ yòu shǒu. zì chéng xià wǎn yè, kè liáng sòng, bīng qiáng shì fù, yǒu zhuān zhì xīn, gù dú jì rǔ cái. nǎi zhào rǔ cái suǒ shàn hè yī lóng yàn, fù zhī, chén yǐ èr shí qí zhǎn rǔ cái yú zhàng zhōng, xī jiān qí zhòng.
自成不好酒色,脫粟粗糲,與其下共甘苦。汝才妻妾數十,被服紈綺,帳下女樂數部,厚自奉養,自成嘗嗤鄙之。汝才眾數十萬,用山西舉人吉珪為謀主。自成善攻,汝才善戰,兩人相須若左右手。自成下宛、葉,克梁、宋,兵強士附,有專制心,顧獨忌汝才。乃召汝才所善賀一龍宴,縛之,晨以二十騎斬汝才於帳中,悉兼其眾。
zì chéng zài zhōng zhōu, suǒ lüè chéng zhé fén huǐ zhī. jí dù hàn jiāng, móu yǐ jīng xiāng wèi gēn běn, gǎi xiāng yáng yuē xiāng jīng, xiū xiāng wáng gōng diàn jū zhī. gǎi yǔ zhōu yuē jūn píng fǔ, chéng tiān fǔ yuē yáng wǔ zhōu, tā fǔ xiàn duō suǒ gēng yì.
自成在中州,所略城輒焚毀之。及渡漢江,謀以荊、襄為根本,改襄陽曰襄京,修襄王宮殿居之。改禹州曰均平府,承天府曰揚武州,他府縣多所更易。
niú jīn xīng jiào yǐ chuàng guān jué míng hào, dà xíng shǔ zhì. zì chéng wú zi, xiōng zi guò jí qī dì gāo yī gōng, dié jū zuǒ yòu, qīn xìn yòng shì. tián jiàn xiù liú zōng mǐn wèi quán jiāng jūn, lǐ yán hè jǐn liú xī yáo děng wèi zhì jiāng jūn, zhāng nài dǎng shǒu sù děng wèi wēi wǔ jiāng jūn, gǔ kě chéng rèn wéi róng děng wèi guǒ yì jiāng jūn, fán wǔ yíng èr shí èr jiāng. yòu zhì shàng xiàng zuǒ fǔ yòu bì liù zhèng fǔ shì láng láng zhōng cóng shì děng guān. yào dì shè fáng yù shǐ, fǔ yuē yǐn, zhōu yuē mù, xiàn yuē lìng. fēng chóng wáng yóu kuì xiāng yáng bó shào líng wáng zài chéng zǎo yáng bó bǎo níng wáng shào pǐ xuān chéng bó sù níng wáng shù mù shòu shùn yì bó. yǐ zhāng guó shēn wèi shàng xiàng, niú jīn xīng wèi zuǒ fǔ, lái yí wèi yòu bì. guó shēn, ān dìng rén, cháng guān cān zhèng. jì jiàng, xiàn wén xiáng fèng qī dèng shì yǐ mèi zì chéng. zì chéng è qí shāng tóng lèi, shā zhī, ér guī dèng shì yú qí jiā. liù zhèng fǔ shì láng zé shí shǒu yù shàng yóu jiāng líng xiāo yīng kūn zhāo yuǎn yáng yǒng yù mǐ zhī lǐ zhèn shēng jiāng líng dèng yán zhōng xī ān yáo xī yìn, xún yǐ xuān chéng qiū zhī táo dài zhèn shēng wèi bīng zhèng fǔ shì láng. qí yú shòu wěi zhí zhě shén zhòng, bù jù zài.
牛金星教以創官爵名號,大行署置。自成無子,兄子過及妻弟高一功,迭居左右,親信用事。田見秀、劉宗敏為權將軍,李岩、賀錦、劉希堯等為制將軍,張鼐、黨守素等為威武將軍,谷可成、任維榮等為果毅將軍,凡五營二十二將。又置上相、左輔、右弼、六政府侍郎、郎中、從事等官。要地設防禦使,府曰尹,州曰牧,縣曰令。封崇王由樻襄陽伯、邵陵王在城棗陽伯、保寧王紹圮宣城伯、肅寧王術〈木受〉順義伯。以張國紳為上相,牛金星為左輔,來儀為右弼。國紳,安定人,嘗官參政。既降,獻文翔鳳妻鄧氏以媚自成。自成惡其傷同類,殺之,而歸鄧氏於其家。六政府侍郎則石首喻上猷、江陵蕭應坤、招遠楊永裕、米脂李振聲、江陵鄧岩忠、西安姚錫胤,尋以宣城丘之陶代振聲為兵政府侍郎。其餘受偽職者甚眾,不具載。
shǐ gāo yī gōng féng xióng shǒu xiāng yáng, rèn jì guāng shǒu jīng zhōu, lìn yǎng chéng niú wàn cái shǒu yí líng, wáng wén yào shǒu lǐ zhōu, bái wàng shǒu ān lù, xiāo yún lín shǒu jīng mén, xiè yīng lóng shǒu hàn chuān, zhōu fèng wú shǒu wàn yǔ zhōu. yú shì hé nán hú guǎng jiāng běi zhū zéi mò bù tīng mìng. zì chéng jì shā rǔ cái yī lóng, yòu xí shā yǎng chéng, duó shǒu yīng bīng, jī shā yuán shí zhōng yú qǐ xiàn. xiàn zhōng fāng jù wǔ chāng, zì chéng qiǎn shǐ hè, qiě xié zhī yuē: lǎo huí huí yǐ jiàng, cáo cāo bèi zhū sǐ, xíng jí rǔ yǐ. xiàn zhōng dà jù, nán rù zhǎng shā. dāng shì shí, shí sān jiā qī shí èr yíng zhū dà zéi, jiàng sǐ dài jǐn, wéi zì chéng xiàn zhōng cún, ér zì chéng dú jìn, suì zì chēng yuē xīn shùn wáng. jí niú jīn xīng děng yì bīng suǒ xiàng. jīn xīng qǐng xiān qǔ hé běi, zhí zǒu jīng shī. yáng yǒng yù qǐng xià jīn líng, duàn yàn dōu liáng dào. cóng shì gù jūn ēn yuē: jīn líng jū xià liú, shì suī jì, shī zhī huǎn. zhí zǒu jīng shī, bù shèng, tuì ān suǒ guī, shī zhī jí. guān zhōng, dài wáng sāng zǐ bāng yě, bǎi èr shān hé, dé tiān xià sān fēn zhī èr, yí xiān qǔ zhī, jiàn lì jī yè. rán hòu páng lüè sān biān, zī qí bīng lì, gōng qǔ shān xī, hòu xiàng jīng shī, shù jǐ jìn zhàn tuì shǒu, wàn quán wú shī. zì chéng cóng zhī.
使高一功、馮雄守襄陽,任繼光守荊州,藺養成、牛萬才守夷陵,王文曜守澧州,白旺守安陸,蕭雲林守荊門,謝應龍守漢川,周鳳梧守萬禹州。於是河南、湖廣、江北諸賊莫不聽命。自成既殺汝才、一龍,又襲殺養成,奪守應兵,擊殺袁時中於杞縣。獻忠方據武昌,自成遣使賀,且脅之曰:「老回回已降,曹操輩誅死,行及汝矣。」獻忠大懼,南入長沙。當是時,十三家七十二營諸大賊,降死殆盡,惟自成、獻忠存,而自成獨勁,遂自稱曰新順王。集牛金星等議兵所向。金星請先取河北,直走京師。楊永裕請下金陵,斷燕都糧道。從事顧君恩曰:「金陵居下流,事雖濟,失之緩。直走京師,不勝,退安所歸,失之急。關中,大王桑梓邦也,百二山河,得天下三分之二,宜先取之,建立基業。然後旁略三邊,資其兵力,攻取山西,後向京師,庶幾進戰退守,萬全無失。」自成從之。
chuán tíng zhī bài yú shì yuán ér guī shǎn yě, dà zhì bīng, zhì huǒ chē èr wàn liàng, mù zhuàng shì, shǐ bái guǎng ēn gāo jié jiāng, yù qí zéi jī ér jī zhī. cháo yì rì dū zhàn, bù dé yǐ chū guān. yǐ niú chéng hǔ lú guāng zǔ wèi qián fēng, yóu líng bǎo rù luò. gāo jié wèi shì zhōng jūn, xí guǎng ēn cóng xīn ān lái huì. hé nán jiāng chén yǒng fú shǒu xīn tān, sì chuān jiāng qín yì míng chū shāng luò, wèi jǐ jiǎo. qián fēng bài zéi miǎn chí, zhì bǎo fēng, zài bá qí chéng. cì jiá. zì chéng lǜ wàn qí hái zhàn, fù dà bài, jǐ bèi qín. huì tiān dà yǔ, dào nìng, liáng chē bù jìn. zì chéng qiǎn qīng qí chū rǔ zhōu, yào jié liáng dào. chuán tíng nǎi fēn jūn sān, lìng guǎng ēn cóng dà dào, lìng gāo jié qīn suí cóng jiān dào, yíng liáng, lìng yǒng fú shǒu yíng. chuán tíng jì xíng, yǒng fú bīng yì zhēng fā, bù kě jìn, suì wèi zéi suǒ niè. zhì nán yáng, chuán tíng hái zhàn, zéi zhèn wǔ zhòng, guān jūn kè qí sān. yǐ ér shāo què, huǒ chē bēn, qí bīng yì dà bēn. zéi zòng tiě qí jiàn zhī, chuán tíng dà bài. zì chéng kōng bì zhuī, yī rì yè yú sì bǎi lǐ, guān jūn sǐ zhě sì wàn yú rén, shī bīng qì zī zhòng shù shí wàn. chuán tíng bēn hé běi, zhuǎn qū tóng guān, qì bài jǔ bù fù zhèn.
傳庭之敗於柿園而歸陝也,大治兵,制火車二萬輛,募壯士,使白廣恩、高傑將,欲俟賊飢而擊之。朝議日督戰,不得已出關。以牛成虎、盧光祖為前鋒,由靈寶入洛。高傑為是中軍,檄廣恩從新安來會。河南將陳永福守新灘,四川將秦翼明出商、洛,為掎角。前鋒敗賊澠池,至寶豐,再拔其城。次郟。自成率萬騎還戰,復大敗,幾被擒。會天大雨,道濘,糧車不進。自成遣輕騎出汝州,要截糧道。傳庭乃分軍三,令廣恩從大道,令高傑親隨從間道,迎糧,令永福守營。傳庭既行,永福兵亦爭發,不可禁,遂為賊所躡。至南陽,傳庭還戰,賊陣五重,官軍克其三。已而稍卻,火車奔,騎兵亦大奔。賊縱鐵騎踐之,傳庭大敗。自成空壁追,一日夜逾四百里,官軍死者四萬餘人,失兵器輜重數十萬。傳庭奔河北,轉趨潼關,氣敗沮不復振。
dōng shí yuè, zì chéng xiàn tóng guān, chuán tíng sǐ, suì lián pò huá yīn wèi nán huá shāng lín tóng. jìn gōng xī ān, shǒu jiāng wáng gēn zi kāi dōng mén nà zéi. zì chéng zhí qín wáng cún shū yǐ wèi quán jiāng jūn, yǒng shòu wáng yì tóng wèi zhì jiāng jūn. xún fǔ féng shī kǒng yǐ xià sǐ zhě shí yú rén, bù zhèng shǐ lù zhī qí děng jù jiàng. zì chéng dà lüè sān rì, xià lìng jìn zhǐ. gǎi xī ān yuē zhǎng ān, chēng xī jīng. cì gù jūn ēn nǚ lè yī bù, shǎng rù guān cè yě. dà fā mín, xiū zhǎng ān chéng, kāi chí dào. zì chéng měi sān rì qīn fù jiào chǎng xiào shè, bǎi xìng wàng jiàn huáng lóng dào, xián fú dì hū wàn suì. zhū jiāng bái guǎng ēn gāo rǔ lì zuǒ guāng xiān liáng fǔ xiān xíng hòu jiē jiàng. chén yǒng fú yǐ xiān shè zhòng zì chéng mù, bǎo shān diān bù gǎn xià, zì chéng zhé jiàn wèi shì, zhāo zhī, yì jiàng. wéi gāo jié yǐ qiè zì chéng qī zǒu yán ān, wèi lǐ guò suǒ zhuī, zhé ér dōng, dù yí chuān, jué pú jīn yǐ shǒu.
冬十月,自成陷潼關,傳庭死,遂連破華陰、渭南、華、商、臨潼。進攻西安,守將王根子開東門納賊。自成執秦王存樞以為權將軍,永壽王誼曈為制將軍。巡撫馮師孔以下死者十餘人,布政使陸之祺等俱降。自成大掠三日,下令禁止。改西安曰長安,稱西京。賜顧君恩女樂一部,賞入關策也。大發民,修長安城,開馳道。自成每三日親赴教場校射,百姓望見黃龍纛,咸伏地呼萬歲。諸將白廣恩、高汝利、左光先、梁甫先行後皆降。陳永福以先射中自成目,保山巔不敢下,自成折箭為誓,招之,亦降。惟高傑以竊自成妻走延安,為李過所追,折而東,渡宜川,絕蒲津以守。
zì chéng bīng suǒ zhì fēng mí, nǎi yì mǐ zhī jì mù. xiàng wèi jūn suǒ fā, fén qì yí cī, zhú tǔ fēng zhī. qiú qí zōng rén, zèng jīn fēng jué yǐ qù. gǎi yán ān fǔ yuē tiān bǎo fǔ, mǐ zhī yuē tiān bǎo xiàn, qīng jiàn yuē tiān bō fǔ. fèng xiáng bù xià, tú zhī. shǐ, zì chéng rù shǎn xī, zì wèi gù xiāng, wú yǒu qīn bào, wèi yī yuè chāo lüè rú gù. yòu yǐ shì dài fū bì bù fù jǐ, xī suǒ zhū jiàn shēn, bàng lüè zhēng qí jīn, sǐ zhě yì yī xué. yú lín gù sǐ shǒu, lǐ guò děng bù néng kè, zì chéng dà fā bīng gōng xiàn zhī. fù shǐ dōu rèn, zǒng bīng wáng shì guó yóu shì wēi děng, jù bù qū sǐ. chéng shèng qǔ níng xià, tú qìng yáng, zhí hán wáng dǎn jí. yí gōng lán zhōu, gān sù xún fǔ lín rì duān děng yì sǐ. jìn xiàn xī níng, yú shì sù zhōu shān dān yǒng chāng zhèn fān zhuāng làng jiē jiàng, shǎn xī dì xī guī zì chéng. yòu qiǎn zéi dù hé, xiàn píng yáng, shā zōng shì sān bǎi yú rén. gāo jié bēn zé zhōu. zhào yǐ yú yīng guì zǒng dū sān biān, shōu biān bīng jiǎo zéi, rán quán shǎn yǐ méi, yīng guì bù néng jìn.
自成兵所至風靡,乃詣米脂祭墓。向為軍所發,焚棄遺骴,築土封之。求其宗人,贈金封爵以去。改延安府曰天保府,米脂曰天保縣,清澗曰天波府。鳳翔不下,屠之。始,自成入陝西,自謂故鄉,毋有侵暴,未一月抄掠如故。又以士大夫必不附己,悉索諸薦紳,搒掠征其金,死者瘞一穴。榆林故死守,李過等不能克,自成大發兵攻陷之。副使都任,總兵王世國、尤世威等,俱不屈死。乘勝取寧夏,屠慶陽,執韓王亶塉。移攻蘭州,甘肅巡撫林日端等亦死。進陷西寧,於是肅州、山丹、永昌、鎮番、莊浪皆降,陝西地悉歸自成。又遣賊渡河,陷平陽,殺宗室三百餘人。高傑奔澤州。詔以余應桂總督三邊,收邊兵剿賊,然全陝已沒,應桂不能進。
shí qī nián zhēng yuè gēng yín shuò, zì chéng chēng wáng yú xī ān, tiě guó hào yuē dà shùn, gǎi yuán yǒng chāng, gǎi míng zì chéng. zhuī zūn qí zēng zǔ yǐ xià, jiā shì hào, yǐ lǐ jì qiān wèi tài zǔ. shè tiān yòu diàn dà xué shì, yǐ niú jīn xīng wèi zhī. zēng zhì liù zhèng fǔ shàng shū, shè hóng wén guǎn wén yù yuàn jiàn yì zhí zhǐ shǐ cóng zhèng tǒng huì shàng qì sī yàn mǎ sì zhī zhèng shǐ shū xiě fáng děng guān. yǐ gān zhōu sòng qǐ jiāo wèi lì zhèng shàng shū píng hú lù zhī qí wèi hù zhèng shàng shū zhēn níng gǒng yù wèi lǐ zhèng shàng shū guī ān zhāng lín rán wèi bīng zhèng shàng shū. fù wǔ děng jué, dà fēng gōng chén, hóu liú zōng mǐn yǐ xià jiǔ rén, bó liú tǐ chún yǐ xià qī shí èr rén, zi sān shí rén, nán wǔ shí wǔ rén. dìng jūn zhì. yǒu yī mǎ chán háng liè zhě zhǎn zhī, mǎ téng rù tián miáo zhě zhǎn zhī. jí bù bīng sì shí wàn mǎ bīng liù shí wàn. bīng zhèng shì láng yáng wáng xiū wèi dōu yì, chū héng mén, zhì wèi qiáo, jīn gǔ dòng dì. lìng hóng wén guǎn xué shì lǐ huà lín děng cǎo xí chí yù yuǎn jìn, zhǐ chì chéng yú. shì rì, dà fēng mái, huáng wù sì sāi. shì wén, dì dà jīng, zhào tíng chén yì. dà xué shì lǐ jiàn tài qǐng dū shī, dì xǔ zhī.
十七年正月庚寅朔,自成稱王於西安,僣國號曰大順,改元永昌,改名自晟。追尊其曾祖以下,加諡號,以李繼遷為太祖。設天佑殿大學士,以牛金星為之。增置六政府尚書,設弘文館、文諭院、諫議、直指使、從政、統會、尚契司、驗馬寺、知政使、書寫房等官。以乾州宋企郊為吏政尚書、平湖陸之祺為戶政尚書、真寧鞏焴為禮政尚書、歸安張嶙然為兵政尚書。復五等爵,大封功臣,侯劉宗敏以下九人,伯劉體純以下七十二人,子三十人,男五十五人。定軍制。有一馬儳行列者斬之,馬騰入田苗者斬之。籍步兵四十萬、馬兵六十萬。兵政侍郎楊王休為都肄,出橫門,至渭橋,金鼓動地。令弘文館學士李化鱗等草檄馳諭遠近,指斥乘輿。是日,大風霾,黃霧四塞。事聞,帝大驚,召廷臣議。大學士李建泰請督師,帝許之。
shí shān xī zì píng yáng xiàn, hé jīn jì shān xíng hé jiē xiàn, tā fǔ xiàn duō wàng fēng sòng kuǎn. èr yuè, zì chéng dù hé, pò fén zhōu, xùn hé qū jìng lè, gōng tài yuán, zhí jìn wáng qiú guì, xún fǔ cài mào dé sǐ zhī. běi xùn xīn dài, níng wǔ zǒng bīng zhōu yù jí zhàn sǐ. zì chéng xiān qiǎn yóu bīng rù gù guān, lüè dà míng zhēn dìng ér běi. shēn lǜ zhòng zéi bìng biān dōng fàn, xiàn dà tóng, xún fǔ wèi jǐng yuàn zǒng bīng zhū sān lè sǐ. zì chéng shā dài wáng chuán qí, dài fān zōng shì dài jǐn. fàn xuān fǔ, zǒng bīng jiāng huán yíng jiàng, xún fǔ zhū zhī féng sǐ. suì fàn yáng hé, yóu liǔ gōu bī jū yōng, zǒng bīng guān táng tōng tài jiān dù zhī zhì yíng jiàng.
時山西自平陽陷,河津、稷山、滎河皆陷,他府縣多望風送款。二月,自成渡河,破汾州,徇河曲、靜樂,攻太原,執晉王求桂,巡撫蔡懋德死之。北徇忻、代,寧武總兵周遇吉戰死。自成先遣游兵入故關,掠大名、真定而北。身率眾賊並邊東犯,陷大同,巡撫衛景瑗、總兵朱三樂死。自成殺代王傳齊,代藩宗室殆盡。犯宣府,總兵姜環迎降,巡撫朱之馮死。遂犯陽和,由柳溝逼居庸,總兵官唐通、太監杜之秩迎降。
sān yuè shí sān rì, fén chāng píng, zǒng bīng guān lǐ shǒu héng sǐ. shǐ, zéi yù zhēn jīng shī xū shí, wǎng wǎng yīn qiǎn rén niǎn zhòng huò, jiǎ fàn dū shì, yòu lìng chōng bù yuàn zhū yuàn lì, tàn cì jī mì. cháo tíng yǒu móu yì, shù qiān lǐ lì chí bào. jí dǐ chāng píng, bīng bù fā qí tàn zéi, zéi zhé gōu zhī jiàng, wú yī hái zhě. zéi yóu qí zhì píng zé mén, jīng shī yóu bù zhī yě. shí qī rì, dì zhào wèn qún chén, mò duì, yǒu qì zhě. é qǐng zéi huán gōng jiǔ mén, mén wài xiān shè sān dà yíng, xī jiàng zéi. jīng shī jiǔ fá xiǎng, chéng pí zhě shǎo, yì yǐ nèi shì. nèi shì zhuān shǒu chéng shì, bǎi sī bù gǎn wèn.
三月十三日,焚昌平,總兵官李守鑅死。始,賊欲偵京師虛實,往往陰遣人輦重貨,賈販都市,又令充部院諸掾吏,探刺機密。朝廷有謀議,數千里立馳報。及抵昌平,兵部發騎探賊,賊輒勾之降,無一還者。賊游騎至平則門,京師猶不知也。十七日,帝召問群臣,莫對,有泣者。俄頃賊環攻九門,門外先設三大營,悉降賊。京師久乏餉,乘陴者少,益以內侍。內侍專守城事,百司不敢問。
shí bā rì, zéi gōng yì jí, zì chéng zhù zhāng yì mén wài, qiǎn jiàng zéi tài jiān dù xūn zhuì rù jiàn dì, qiú chán wèi. dì nù, chì zhī xià, zhào qīn zhēng. rì míng, tài jiān cáo huà chún qǐ zhāng yì mén, zéi jǐn rù. dì chū gōng, dēng méi shān, wàng fēng huǒ chè tiān, tàn xī yuē: kǔ wǒ mín ěr. pái huái jiǔ zhī, guī gān qīng gōng, lìng sòng tài zǐ jí yǒng wáng dìng wáng yú qī chén zhōu kuí tián hóng yù dì, jiàn jī zhǎng gōng zhǔ, qù huáng hòu zì jǐn. shí jiǔ rì dīng wèi, tiān wèi míng, huáng chéng bù shǒu, wū zhōng jí bǎi guān, wú zhì zhě. nǎi fù dēng méi shān, shū yī jīn wèi yí zhào, yǐ bó zì yì yú shān tíng, dì suì bēng. tài jiān wáng chéng ēn yì yú cè.
十八日,賊攻益急,自成駐彰義門外,遣降賊太監杜勛縋入見帝,求禪位。帝怒,叱之下,詔親征。日暝,太監曹化淳啟彰義門,賊盡入。帝出宮,登煤山,望烽火徹天,嘆息曰:「苦我民耳。」徘徊久之,歸乾清宮,令送太子及永王、定王於戚臣周奎、田弘遇第,劍擊長公主,趣皇后自盡。十九日丁未,天未明,皇城不守,嗚鍾集百官,無至者。乃復登煤山,書衣襟為遺詔,以帛自縊於山亭,帝遂崩。太監王承恩縊於側。
zì chéng péi lì piǎo yī, chéng wū bó mǎ, rù chéng tiān mén. wěi chéng xiàng niú jīn xīng, shàng shū sòng qǐ jiāo yù shàng yóu, shì láng lí zhì shēng zhāng lín rán děng qí ér cóng. dēng huáng jí diàn, jù yù zuò, xià lìng dà suǒ dì hòu, qī bǎi guān sān rì cháo jiàn. wén chén zì fàn jǐng wén xūn qī zì liú wén bǐng yǐ xià, xùn jié zhě sì shí yú rén. gōng nǚ wèi shì tóu hé, cóng zhě èr bǎi yú rén. xiàng fáng xiàng jiē āi hǒu liú lèi. tài zǐ tóu zhōu kuí jiā, bù dé rù, èr wáng yì bù néng nì, xiān hòu yōng zhì, jiē bù qū, zì chéng jī zhī gōng zhōng. zhǎng gōng zhǔ jué ér fù sū, yú zhì, lìng zéi liú zōng mǐn liáo zhì.
自成毰笠縹衣,乘烏駁馬,入承天門。偽丞相牛金星,尚書宋企郊、喻上猷,侍郎黎志升、張嶙然等騎而從。登皇極殿,據御座,下令大索帝後,期百官三日朝見。文臣自范景文、勛戚自劉文炳以下,殉節者四十餘人。宮女魏氏投河,從者二百餘人。象房象皆哀吼流淚。太子投周奎家,不得入,二王亦不能匿,先後擁至,皆不屈,自成羈之宮中。長公主絕而復甦,舁至,令賊劉宗敏療治。
yǐ, nǎi zhī dì hòu bēng, zì chéng mìng yǐ gōng fēi zài chū, shèng liǔ guān, zhì dōng huá mén wài, bǎi xìng guò zhě jiē yǎn qì. yuè sān rì jǐ yǒu, wèi shuǎng, chéng guó gōng zhū chún chén dà xué shì wèi zǎo dé lǜ wén wǔ bǎi guān rù hè, jiē sù fú zuò diàn qián. zì chéng bù chū, qún zéi zhēng xì wǔ, wèi chuí bèi tuō mào, huò jǔ zú jiā jǐng, xiāng xiào lè, bǎi guān shè fú bù gǎn dòng. tài jiān wáng dé huà chì zhū chén yuē: guó wáng jūn sàng, ruò cáo bù sī bìn xiān dì, nǎi zài cǐ yé! yīn kū, nèi shì shù shí rén jiē kū, zǎo dé děng yì kū. gù jūn ēn yǐ gào zì chéng, gǎi liàn dì hòu, yòng yǎn miǎn yī dí, jiā wěi chǎng yún. dà xué shì chén yǎn quàn jìn, bù xǔ. fēng tài zǐ wèi sòng wáng. fàng xíng bù jǐn yī wèi xì qiú.
已,乃知帝後崩,自成命以宮扉載出,盛柳棺,置東華門外,百姓過者皆掩泣。越三日己酉,味爽,成國公朱純臣、大學士魏藻德率文武百官入賀,皆素服坐殿前。自成不出,群賊爭戲侮,為椎背、脫帽,或舉足加頸,相笑樂,百官懾伏不敢動。太監王德化叱諸臣曰:「國亡君喪,若曹不思殯先帝,乃在此耶!」因哭,內侍數十人皆哭,藻德等亦哭。顧君恩以告自成,改殮帝後,用兗冕禕翟,加葦廠雲。大學士陳演勸進,不許。封太子為宋王。放刑部、錦衣衛繫囚。
zì chéng zì jū xī ān, jiàn zhì guān lì, zhì shì yì jǐn gǎi guān zhì. liù bù yuē liù zhèng fǔ, sī guān yuē cóng shì, liù kē yuē jiàn yì, shí sān dào yuē zhí zhǐ shǐ, hàn lín yuàn yuē hóng wén guǎn, tài pú sì yuē yàn mǎ sì, xún fǔ yuē jié dù shǐ, bīng bèi yuē fáng yù shǐ, zhī fǔ zhōu xiàn yuē yǐn yuē mù yuē lìng. zhào jiàn cháo guān, zì chéng nán xiǎng zuò, jīn xīng zōng mǐn qǐ jiāo děng zuǒ yòu zá zuò, yǐ cì hū míng, fēn sān děng shòu zhí. zì sì pǐn yǐ xià shǎo zhān shì liáng shào yáng yáng guān guāng děng wú bù wū wěi mìng, sān pǐn yǐ shàng dú yòng gù shì láng hóu xún. qí yú xūn qī wén wǔ zhū chén kuí chún chén yǎn zǎo dé děng gòng bā bǎi yú rén, sòng zōng mǐn děng yíng zhōng, kǎo lüè zé qiú lù, zhì zhuó ròu zhé jìng, bèi zhū cǎn dú. zǎo dé yù mǎ shì qí jiā rén, qì yuē: wú bù néng wèi ruò zhǔ, jīn qiú sǐ bù dé. zéi yòu biān pái jiǎ, lìng wǔ jiā yǎng yī zéi, dà zòng yín lüè, mín bù shèng dú, yì sǐ xiāng wàng. zhēng zhū xūn qī dà chén jīn, jīn zú zhé shā zhī. fén tài miào shén zhǔ, qiān tài zǔ zhǔ yú dì wáng miào.
自成自居西安,建置官吏,至是益盡改官制。六部曰六政府,司官曰從事,六科曰諫議,十三道曰直指使,翰林院曰弘文館,太僕寺曰驗馬寺,巡撫曰節度使,兵備曰防禦使,知府州縣曰尹、曰牧、曰令。召見朝官,自成南響坐,金星、宗敏、企郊等左右雜坐,以次呼名,分三等授職。自四品以下少詹事梁紹陽、楊觀光等無不污偽命,三品以上獨用故侍郎侯恂。其餘勛戚、文武諸臣奎、純臣、演、藻德等共八百餘人,送宗敏等營中,拷掠責賕賂,至灼肉折脛,備諸慘毒。藻德遇馬世奇家人,泣曰:「吾不能為若主,今求死不得。」賊又編排甲,令五家養一賊,大縱淫掠,民不勝毒,縊死相望。征諸勛戚大臣金,金足輒殺之。焚太廟神主,遷太祖主於帝王廟。
shí zéi dǎng yǐ xiàn bǎo dìng, lǐ jiàn tài jiàng, jī nèi fǔ xiàn xī fù. shān dōng hé nán biàn shè guān lì, suǒ zhì wú wéi zhě. jí huái, xún fǔ lù zhèn fēi fā bīng jù zhī, nǎi qù. zì chéng wèi zhēn dé tiān mìng, jīn xīng lǜ zéi zhòng sān biǎo quàn jìn, nǎi cóng zhī, lìng zhuàn dēng jí yí, zōu jí rì. jí zì chéng shēng yù zuò, hū jiàn bái yī rén zhǎng shù zhàng, shǒu jiàn nù shì, zuò xià lóng zhǎo liè jù dòng, zì chéng kǒng, jí xià. zhù jīn xǐ jí yǒng chāng qián, jiē bù jiù. wén shān hǎi guān zǒng bīng wú sān guì bīng qǐ, nǎi móu guī shǎn xī.
時賊黨已陷保定,李建泰降,畿內府縣悉附。山東、河南遍設官吏,所至無違者。及淮,巡撫路振飛發兵拒之,乃去。自成謂真得天命,金星率賊眾三表勸進,乃從之,令撰登極儀,諏吉日。及自成升御座,忽見白衣人長數丈,手劍怒視,座下龍爪鬛俱動,自成恐,亟下。鑄金璽及永昌錢,皆不就。聞山海關總兵吳三桂兵起,乃謀歸陝西。
chū, sān guì fèng zhào rù yuán, zhì shān hǎi guān, jīng shī xiàn, yóu yù bù jìn. zì chéng jié qí fù xiāng, zuò shū zhāo zhī, sān guì yù jiàng. zhì luán zhōu, wén ài jī chén yuán bèi liú zōng mǐn lüè qù, fèn shén, jí guī shān hǎi, xí pò zéi jiāng. zì chéng nù, qīn bù zéi shí yú wàn, zhí wú xiāng yú jūn, dōng gōng shān hǎi guān, yǐ bié jiāng cóng yī piàn shí yuè guān wài. sān guì jù, qǐ xiáng yú wǒ dà qīng. sì yuè èr shí èr rì, zì chéng bīng èr shí wàn, zhèn yú guān nèi, zì běi shān gèn hǎi. wǒ bīng duì zéi zhì zhèn, sān guì jū yòu yì mò, xī ruì zú bó zhàn, shā zéi shù qiān rén, zéi yì lì dòu, wéi kāi fù hé. zhàn liáng jiǔ, wǒ bīng cóng sān guì zhèn yòu tū chū, chōng zéi zhōng jiān, wàn mǎ bēn yuè, fēi shǐ yǔ duò, tiān dà fēng, shā shí fēi zǒu, jī zéi rú báo. zì chéng fāng xié tài zǐ dēng gāo gāng guān zhàn, zhī wèi wǒ bīng, jí cè mǎ xià gāng zǒu. wǒ bīng zhuī bēn sì shí lǐ, zéi zhòng dà kuì, zì xiāng jiàn tà sǐ zhě wú suàn, jiāng shī biàn yě, gōu shuǐ jǐn chì. zì chéng bēn yǒng píng, wǒ bīng zhú zhī. sān guì xiān qū zhì yǒng píng, zì chéng shā wú xiāng, bēn hái jīng shī.
初,三桂奉詔入援,至山海關,京師陷,猶豫不進。自成劫其父襄,作書招之,三桂欲降。至灤州,聞愛姬陳沅被劉宗敏掠去,憤甚,疾歸山海,襲破賊將。自成怒,親部賊十餘萬,執吳襄於軍,東攻山海關,以別將從一片石越關外。三桂懼,乞降於我大清。四月二十二日,自成兵二十萬,陣於關內,自北山亘海。我兵對賊置陣,三桂居右翼末,悉銳卒搏戰,殺賊數千人,賊亦力斗,圍開複合。戰良久,我兵從三桂陣右突出,沖賊中堅,萬馬奔躍,飛矢雨墮,天大風,沙石飛走,擊賊如雹。自成方挾太子登高岡觀戰,知為我兵,急策馬下岡走。我兵追奔四十里,賊眾大潰,自相踐踏死者無算,殭屍遍野,溝水盡赤。自成奔永平,我兵逐之。三桂先驅至永平,自成殺吳襄,奔還京師。
shí niú jīn xīng jū shǒu, zhū jiàng rén wǎng yè, zhí mén shēng lǐ shén gōng. jīn xīng yuē: é yán fāng qǐ, zhū jūn yí jiǎn chū. yóu shì jiàng zhě shǐ jù, duō cuàn fú yǐ. zì chéng zhì, xī róng suǒ kǎo suǒ jīn jí gōng zhōng tǎng zàng qì mǐn, zhù wèi bǐng, měi bǐng qiān jīn, yuē shù wàn bǐng, luó chē zài guī xī ān. èr shí jiǔ rì bǐng xū tiě dì hào yú wǔ yīng diàn, zhuī zūn qī dài jiē wèi dì hòu, lì qī gāo shì wèi huáng hòu. zì chéng bèi guān miǎn, liè zhàng shòu cháo. jīn xīng dài xíng jiāo tiān lǐ. shì xī fén gōng diàn jí jiǔ mén chéng lóu. jié dàn, xié tài zǐ èr wáng xī zǒu, ér shǐ wěi jiāng jūn zuǒ guāng xiān gǔ kě chéng diàn.
時牛金星居守,諸降人往謁,執門生禮甚恭。金星曰:「訛言方起,諸君宜簡出。」由是降者始懼,多竄伏矣。自成至,悉鎔所拷索金及宮中帑藏、器皿,鑄為餅,每餅千金,約數萬餅,騾車載歸西安。二十九日丙戌僣帝號於武英殿,追尊七代皆為帝後,立妻高氏為皇后。自成被冠冕,列仗受朝。金星代行郊天禮。是夕焚宮殿及九門城樓。詰旦,挾太子、二王西走,而使偽將軍左光先、谷可成殿。
wǔ yuè èr rì, wǒ dà qīng bīng rù jīng shī, xià lìng ān jí bǎi xìng, wèi dì hòu fā sàng, yì shì hào, qiǎn jiāng xié sān guì zhuī zì chéng. shí fú wáng yǐ jiān guó nán jīng, dà xué shì shǐ kě fǎ dū shī tǎo zéi. zì chéng zhì dìng zhōu, wǒ bīng zhuī zhī, yǔ zhàn, zhǎn gǔ kě chéng, zuǒ guāng xiān shāng zú, zéi fù ér táo. zì chéng xī zǒu zhēn dìng, yì fā zhòng lái gōng, wǒ bīng fù jī zhī. zì chéng zhōng liú shǐ chuàng shén, xī yú gù guān, rù shān xī. huì wǒ bīng dōng fǎn, zì chéng nǎi jiū hé kuì sàn, zǒu píng yáng.
五月二日,我大清兵入京師,下令安輯百姓,為帝後發喪,議諡號,遣將偕三桂追自成。時福王已監國南京,大學士史可法督師討賊。自成至定州,我兵追之,與戰,斬谷可成,左光先傷足,賊負而逃。自成西走真定,益發眾來攻,我兵復擊之。自成中流矢創甚,西逾故關,入山西。會我兵東返,自成乃鳩合潰散,走平陽。
lǐ yán zhě, gù quàn zì chéng yǐ bù shā shōu rén xīn zhě yě. jí xiàn jīng shī, bǎo hù yì ān huáng hòu lìng zì jǐn. yòu dú yú shì dài fū wú suǒ kǎo lüè, jīn xīng děng dà jì zhī. dìng zhōu zhī bài, hé nán zhōu xiàn duō fǎn zhèng, zì chéng zhào zhū jiāng yì, yán qǐng lǜ bīng wǎng. jīn xīng yīn gào zì chéng yuē: yán xióng wǔ yǒu dà lüè, fēi néng jiǔ xià rén zhě. hé nán, yán gù xiāng, jiǎ yǐ dà bīng, bì bù kě zhì. shí bā zǐ zhī chèn, dé fēi yán hū? yīn zèn qí yù fǎn. zì chéng lìng jīn xīng yǔ yán yǐn, shā zhī, zéi zhòng jù jiě tǐ.
李岩者,故勸自成以不殺收人心者也。及陷京師,保護懿安皇后令自盡。又獨於士大夫無所拷掠,金星等大忌之。定州之敗,河南州縣多反正,自成召諸將議,岩請率兵往。金星陰告自成曰:「岩雄武有大略,非能久下人者。河南,岩故鄉,假以大兵,必不可制。十八子之讖,得非岩乎?」因譖其欲反。自成令金星與岩飲,殺之,賊眾俱解體。
zì chéng guī xī ān, fù qiǎn zéi xiàn hàn zhōng, jiàng zǒng bīng zhào guāng yuǎn, jìn lüè bǎo níng. shí xiàn zhōng yǐ bīng jù zhī, nǎi hái. bā yuè jiàn zǔ mí miào chéng, jiāng wǎng sì, hū hán lì bù néng jiù lǐ. zì chéng shǐ yǐ yán yán, miù wèi rén yì, jí yán sǐ, yòu lǚ bài, fù qiáng hěn zì yòng, wěi shàng shū zhāng dì yuán gěng shǐ rán jiē yǐ xiǎo wǔ sǐ. zhì tóng mò, guān lì zuò qiú, jí mò zhǎn. mín dào yī jī zhě sǐ. xī rén dà jù.
自成歸西安,復遣賊陷漢中,降總兵趙光遠,進略保寧。時獻忠以兵拒之,乃還。八月建祖禰廟成,將往祀,忽寒慄不能就禮。自成始以岩言,謬為仁義,及岩死,又屢敗,復強很自用,偽尚書張第元、耿始然皆以小忤死。制銅鏌,官吏坐賕,即鏌斬。民盜一雞者死。西人大懼。
shùn zhì èr nián èr yuè, wǒ bīng gōng tóng guān, wěi bó mǎ shì yào yǐ liù shí wàn zhòng yíng zhàn, bài sǐ. tóng guān pò, zì chéng suì qì xī ān, yóu lóng jū zhài zǒu wǔ gāng, rù xiāng yáng, fù zǒu wǔ chāng. wǒ bīng liǎng dào zhuī niè, lián cù zhī dèng zhōu chéng tiān dé ān wǔ chāng, qióng zhuī zhì zéi lǎo yíng, dà pò zhī zhě bā. dāng shì shí, zuǒ liáng yù dōng xià, wǔ chāng xū wú rén. zì chéng tún wǔ shí yú rì, zéi zhòng shàng wǔ shí yú wàn, gǎi jiāng xià yuē ruì fú xiàn. xún wèi wǒ bīng suǒ pò, bù zhòng duō jiàng, huò táo sàn. zì chéng zǒu xián níng pú qí, zhì tōng chéng, cuàn yú jiǔ gōng shān. qiū jiǔ yuè, zì chéng liú lǐ guò shǒu zhài, zì lǜ èr shí qí lüè shí shān zhōng, wèi cūn mín suǒ kùn bù néng tuō, suì yì sǐ. huò yuē cūn mín fāng zhú bǎo, jiàn zéi shǎo, zhēng qián jī zhī, rén mǎ jù xiàn ní nào zhōng, zì chéng nǎo zhōng chú sǐ. bō qí yī, dé lóng yī jīn yìn, miǎo yī mù, cūn mín nǎi dà jīng, wèi wèi zì chéng yě. shí wǒ bīng qiǎn shí zì chéng zhě yàn qí shī, xiǔ mò biàn. huò zì chéng liǎng cóng fù wěi zhào hóu wěi xiāng nán hóu jí zì chéng qī qiè èr rén, jīn yìn yī. yòu huò wěi rǔ hóu liú zōng mǐn wěi zǒng bīng zuǒ guāng xiān wěi jūn shī sòng xiàn cè. yú shì zhǎn zì chéng cóng fù jí zōng mǐn yú jūn. niú jīn xīng sòng qǐ jiāo děng jiē dùn wáng.
順治二年二月,我兵攻潼關,偽伯馬世耀以六十萬眾迎戰,敗死。潼關破,自成遂棄西安,由龍駒寨走武岡,入襄陽,復走武昌。我兵兩道追躡,連蹙之鄧州、承天、德安、武昌,窮追至賊老營,大破之者八。當是時,左良玉東下,武昌虛無人。自成屯五十餘日,賊眾尚五十餘萬,改江夏曰瑞符縣。尋為我兵所迫,部眾多降,或逃散。自成走咸寧、蒲圻,至通城,竄於九宮山。秋九月,自成留李過守寨,自率二十騎略食山中,為村民所困、不能脫,遂縊死。或曰村民方築堡,見賊少,爭前擊之,人馬俱陷泥淖中,自成腦中鉏死。剝其衣,得龍衣金印,眇一目,村民乃大驚,謂為自成也。時我兵遣識自成者驗其屍,朽莫辨。獲自成兩從父偽趙侯、偽襄南侯及自成妻妾二人,金印一。又獲偽汝侯劉宗敏、偽總兵左光先、偽軍師宋獻策。於是斬自成從父及宗敏於軍。牛金星、宋企郊等皆遁亡。
zì chéng xiōng zi guò gǎi míng jǐn, xié zhū zéi shuài fèng gāo shì jiàng yú zǒng dū hé téng jiāo. shí táng wáng lì yú mǐn, cì jǐn míng chì xīn, fēng gāo shì zhōng yì fū rén, hào qí jūn yuē zhōng zhēn yíng, lì téng jiāo huī xià. yǒng míng wáng shí, chì xīn fēng xìng guó hóu, xún sǐ.
自成兄子過改名錦,偕諸賊帥奉高氏降於總督何騰蛟。時唐王立於閩,賜錦名赤心,封高氏忠義夫人,號其軍曰忠貞營,隸騰蛟麾下。永明王時,赤心封興國侯,尋死。
zhāng xiàn zhōng zhě, yán ān wèi liǔ shù jiàn rén yě, yǔ lǐ zì chéng tóng suì shēng. zhǎng lì yán suī zhèn wèi jūn, fàn fǎ dāng zhǎn, zhǔ jiāng chén hóng fàn qí qí zhuàng mào, wèi qǐng yú zǒng bīng guān wáng wēi shì zhī, nǎi táo qù.
張獻忠者,延安衛柳樹澗人也,與李自成同歲生。長隸延綏鎮為軍,犯法當斬,主將陳洪範奇其狀貌,為請於總兵官王威釋之,乃逃去。
chóng zhēn sān nián, shǎn xī zéi dà qǐ, wáng jiā yìn jù fǔ gǔ, xiàn hé qū. xiàn zhōng yǐ mǐ zhī shí bā zhài yīng zhī, zì chēng bā dài wáng. míng nián, jiā yìn sǐ, qí dǎng wáng zì yòng fù jù zhòng sān shí liù yíng, xiàn zhōng jí gāo yíng xiáng luó rǔ cái mǎ shǒu yīng děng jiē wèi zhī qú. qí dōng, hóng chéng chóu wèi zǒng dū, xiàn zhōng jí rǔ cái jiē jiù fǔ. yǐ ér pàn rù shān xī, xié qún zéi fén lüè. xún rǎo hé běi, yòu xié dù hé. zì shì, shǎn xī hé nán hú guǎng sì chuān, jiāng běi shù qiān lǐ dì, jiē bèi róu lìn. dāng cǐ zhī shí, zéi qú lǜ zhòng wú zhuān zhǔ, yù guān jūn, rén zì wèi dòu, shèng zé zhēng jìn, bài zé cuàn shān gǔ bù xiāng gù. guān jūn yù zéi zhuī shā, yì bù zhī suǒ zhú hé zéi yě. zéi huò fēn huò hé, dōng xī bēn tū, shì rì qiáng shèng.
崇禎三年,陝西賊大起,王嘉胤據府谷,陷河曲。獻忠以米脂十八寨應之,自稱八大王。明年,嘉胤死,其黨王自用復聚眾三十六營,獻忠及高迎祥、羅汝才、馬守應等皆為之渠。其冬,洪承疇為總督,獻忠及汝才皆就撫。已而叛入山西,偕群賊焚掠。尋擾河北,又偕渡河。自是,陝西、河南、湖廣、四川,江北數千里地,皆被蹂躪。當此之時,賊渠率眾無專主,遇官軍,人自為斗,勝則爭進,敗則竄山谷不相顧。官軍遇賊追殺,亦不知所逐何賊也。賊或分或合,東西奔突,勢日強盛。
bā nián, shí sān jiā huì xíng yáng, yì dí guān jūn. shǒu yīng yù běi dù, xiàn zhōng chī zhī, shǒu yīng nù, lǐ zì chéng wèi jiě, nǎi dìng yì. xiàn zhōng shǐ yǔ gāo yíng xiáng bìng qǐ zuò zéi, zì chéng nǎi yíng xiáng piān bì, bù gǎn yǔ xiàn zhōng bìng. jí shì suì xiāng xié háng, yǔ jù dōng lüè, lián pò hé nán jiāng běi zhū xiàn, fén huáng líng. yǐ ér yíng xiáng zì chéng xī qù. xiàn zhōng dú dōng, wéi lú zhōu shū chéng, jù bù xià. gōng tóng chéng, xiàn lú jiāng, tú cháo wú wèi qián shān tài hú sù sōng zhū chéng, yīng tiān xún fǔ zhāng guó wéi yù zhī. xiàn zhōng cóng yīng huò dùn, dào má chéng, hé shǒu yīng děng rù guān, huì yíng xiáng yú fèng xiáng. yǐ, fù chū shāng luò, tún líng bǎo, yǐ dài yíng xiáng. yíng xiáng zhì, zé hé bīng fù dōng. zǒng bīng guān zuǒ liáng yù zǔ kuān jī zhī, xiàn zhōng yǔ yíng xiáng fēn dào zǒu. kuān zhuī xiàn zhōng, zhàn yú sōng xiàn jí jiǔ gāo shān, sān zhàn jiē kè, fú zhǎn shén zhòng. xiàn zhōng huì, zài hé yíng xiáng zhòng hái zhàn, fù dà bài. yíng xiáng xún yǔ zì chéng rù shǎn xī, ér shǒu yīng rǔ cái zhū zéi, gè pán jù yún yáng shāng luò shān zhōng, bù néng jiù, xiàn zhōng yì dùn shān zhōng.
八年,十三家會滎陽,議敵官軍。守應欲北渡,獻忠嗤之,守應怒,李自成為解,乃定議。獻忠始與高迎祥並起作賊,自成乃迎祥偏裨,不敢與獻忠並。及是遂相頡頏,與俱東掠,連破河南、江北諸縣,焚皇陵。已而迎祥、自成西去。獻忠獨東,圍廬州、舒城,俱不下。攻桐城,陷廬江,屠巢、無為、潛山、太湖、宿松諸城,應天巡撫張國維御之。獻忠從英、霍遁,道麻城,合守應等入關,會迎祥於鳳翔。已,復出商、洛,屯靈寶,以待迎祥。迎祥至,則合兵復東。總兵官左良玉、祖寬擊之,獻忠與迎祥分道走。寬追獻忠,戰於嵩縣及九皋山,三戰皆克,俘斬甚眾。獻忠恚,再合迎祥眾還戰,復大敗。迎祥尋與自成入陝西,而守應、汝才諸賊,各盤踞鄖陽、商、洛山中,不能救,獻忠亦遁山中。
míng nián qiū, zǒng dū lú xiàng shēng qù, miáo zuò tǔ xún fǔ hú guǎng, bù xí bīng. yú shì xiàn zhōng zì jūn zhōu, shǒu yīng zì xīn yě, xiē zi kuài zì táng xiàn, bìng fàn xiāng yáng, zhòng èr yú wàn. zǒng bīng qín yì míng bīng guǎ bù néng yù, hú guǎng zhèn dòng. xiàn zhōng jiū rǔ cái shǒu yīng jí chuǎng tā tiān zhū zéi, shùn liú dōng xià, yǔ jiāng běi zéi hè yī lóng hè jǐn děng hé, fēng huǒ dá huái yáng. nán jīng bīng bù shàng shū fàn jǐng wén cāo jiāng dū yù shǐ huáng dào zhí zǒng bīng guān yáng yù fān fēn xùn gù shǒu, ān chí dào fù shǐ shǐ kě fǎ qīn lǜ bīng dāng zéi chōng. zéi cóng jiān dào fàn ān qìng, lián yíng bǎi lǐ, xún fǔ guó wéi gào jǐng. zhào zuǒ liáng yù mǎ kuàng liú liáng zuǒ hé bīng yuán zhī, suì dà pò zéi. zéi zǒu qián shān zhī tiān wáng gǔ zhài, guó wéi xí liáng yù sōu shān, liáng yù bù yīng, xún běi qù. zéi nǎi fù chū tài hú, lián qí huáng, bài guān jūn yú fēng jiā diàn, shā cān jiāng chéng lóng chén yú wáng děng sì shí yú rén. huì zǒng bīng guān móu wén shòu xié liáng zuǒ lái yuán, fù pò zéi. zéi jiē dùn, xiàn zhōng rù hú guǎng. shì shí, hé nán hú guǎng zéi shí wǔ jiā, wéi xiàn zhōng zuì jiǎo xiá xiāo qíng, cì zé rǔ cái. xiàn zhōng cháng wěi wèi guān bīng, yù gěi wǎn chéng, liáng yù shì zhì, xiàn zhōng cāng huáng zǒu, qián fēng luó dài shè zhī zhōng é, liáng yù mǎ zhuī jí, rèn fú xiàn zhōng miàn, mǎ chí yǐ miǎn. huì xióng wén càn wèi zǒng lǐ, kān xí fǔ zéi. chuǎng tā tiān zhě, běn míng liú guó néng, yǔ xiàn zhōng yǒu xì, yì wén càn jiàng. xiàn zhōng chuàng shén, bù néng zhàn, dà kǒng.
明年秋,總督盧象升去,苗胙土巡撫湖廣,不習兵。於是獻忠自均州,守應自新野,蠍子塊自唐縣,並犯襄陽,眾二餘萬。總兵秦翼明兵寡不能御,湖廣震動。獻忠糾汝才、守應及闖塌天諸賊,順流東下,與江北賊賀一龍、賀錦等合,烽火達淮、揚。南京兵部尚書范景文、操江都御史黃道直、總兵官楊御蕃分汛固守,安池道副使史可法親率兵當賊沖。賊從間道犯安慶,連營百里,巡撫國維告警。詔左良玉、馬爌、劉良佐合兵援之,遂大破賊。賊走潛山之天王古寨,國維檄良玉搜山,良玉不應,尋北去。賊乃復出太湖,連蘄、黃,敗官軍於酆家店,殺參將程龍、陳於王等四十餘人。會總兵官牟文綬偕良佐來援,復破賊。賊皆遁,獻忠入湖廣。是時,河南、湖廣賊十五家,惟獻忠最狡黠驍勍,次則汝才。獻忠嘗偽為官兵,欲給宛城,良玉適至,獻忠倉皇走,前鋒羅岱射之中額,良玉馬追及,刃拂獻忠面,馬馳以免。會熊文燦為總理,刊檄撫賊。闖塌天者,本名劉國能,與獻忠有郤,詣文燦降。獻忠創甚,不能戰,大恐。
shí yī nián chūn, zhēn zhī chén hóng fàn lì wén càn huī xià wèi zǒng bīng, dà xǐ, yīn qiǎn jiān jī zhòng bì xiàn hóng fàn yuē: xiàn zhōng méng gōng dà ēn, dé bù sǐ, gōng qǐ wàng zhī xié? yuàn lǜ suǒ bù jiàng yǐ zì xiào. hóng fàn yì xǐ, wèi gào wén càn, shòu qí jiàng. xún àn yù shǐ lín míng qiú fēn xún dào wáng ruì zhān yǔ liáng yù móu, qí xiàn zhōng zhì zhí zhī, wén càn bù kě. xiàn zhōng suì jù gǔ chéng, qǐng shí wàn rén xiǎng, wén càn bù gǎn jué. shí qún zéi jiē jù nán yáng, tú lüè páng zhōu xiàn. wén càn fù yù zhōu, yì dà fā xí fǔ zéi. rǔ cái yǐ zhàn bài qǐ xiáng yú tài hé shān jiān jūn tài jiān lǐ jì gǎi. míng nián, shè tā tiān hùn shí wàn guò tiān xīng guān suǒ wáng guāng ēn děng shí sān jiā qú shuài, xiān hòu jù jiàng. shǎn xī zǒng dū hóng chéng chóu xún fǔ sūn chuán tíng fù dà pò lǐ zì chéng, zì chéng cuàn xiáo hán shān zhōng, cháo tíng jiē wèi zéi pū jiǎn dài jǐn.
十一年春,偵知陳洪範隸文燦麾下為總兵,大喜,因遣間齎重幣獻洪範曰:「獻忠蒙公大恩,得不死,公豈忘之邪?願率所部降以自效。」洪範亦喜,為告文燦,受其降。巡按御史林銘球、分巡道王瑞栴與良玉謀,俟獻忠至執之,文燦不可。獻忠遂據谷城,請十萬人餉,文燦不敢決。時群賊皆聚南陽,屠掠旁州縣。文燦赴裕州,益大發檄撫賊。汝才以戰敗乞降於太和山監軍太監李繼改。明年,射塌天、混十萬、過天星、關索、王光恩等十三家渠帥,先後俱降。陝西總督洪承疇、巡撫孫傳庭復大破李自成,自成竄崤、函山中,朝廷皆謂賊撲剪殆盡。
xiàn zhōng zài gǔ chéng, xùn zú zhì jiǎ zhàng, yán zhě pō yí qí yù fǎn. dì fāng xìn bīng bù shàng shū yáng sì chāng yán, wèi wén càn néng bàn zéi, bù fù yōu yě. xià wǔ yuè, xiàn zhōng pàn, shā zhī xiàn ruǎn zhī tián, huī gǔ chéng, xiàn fáng xiàn, hé rǔ cái bīng, shā zhī xiàn hǎo jǐng chūn. shí sān jiā jiàng zéi yī shí bìng pàn, wéi wáng guāng ēn bù cóng. xiàn zhōng qù fáng xiàn, zuǒ liáng yù zhuī jī zhī, luó dài wèi qián fēng, zhì luó quǎn yīng shān, dài zhōng fú sǐ, liáng yù dà bài.
獻忠在谷城,訓卒治甲仗,言者頗疑其欲反。帝方信兵部尚書楊嗣昌言,謂文燦能辦賊,不復憂也。夏五月,獻忠叛,殺知縣阮之鈿,隳谷城,陷房縣,合汝才兵,殺知縣郝景春。十三家降賊一時並叛,惟王光恩不從。獻忠去房縣,左良玉追擊之,羅岱為前鋒,至羅犭英山,岱中伏死,良玉大敗。
sì chāng yǐ bài dà xué shì, nǎi zì qǐng dū shī, dì dà yuè. shí yuè shuò, sì chāng zhì xiāng yáng, jí zhū jiāng yì jìn bīng. shí qún zéi dà lüè, hè yī lóng hè jǐn fàn suí yīng má huáng, yǔ guān jūn xiāng chí. rǔ cái jí guò tiān xīng cuàn fú zhāng fáng xìng yuǎn, xiàn zhōng jù hú guǎng sì chuān jiè, jiāng xī fàn. sì chāng shì dōng lüè shāo huǎn, nǎi sù zī zhòng xiāng yáng, jùn háo zhú chéng shén gù, lìng liáng yù zhuān lì jiǎo xiàn zhōng.
嗣昌已拜大學士,乃自請督師,帝大悅。十月朔,嗣昌至襄陽,集諸將議進兵。時群賊大掠,賀一龍、賀錦犯隨、應、麻、黃,與官軍相持。汝才及過天星竄伏漳、房、興、遠,獻忠踞湖廣、四川界,將西犯。嗣昌視東略稍緩,乃宿輜重襄陽,浚濠築城甚固,令良玉專力剿獻忠。
shí sān nián rùn zhēng yuè, liáng yù jī zéi gǒu píng guān, xiàn zhōng dùn, zhuī zhì mǎ nǎo shān. zéi jù shān jù dí, liáng yù xiān dēng, hè rén lóng lǐ guó qí jiā jī, dà bài zhī, zhǎn shǒu qiān sān bǎi yú jí, qín xiàn zhōng qī qiè. hú guǎng jiāng zhāng yīng yuán wāng zhī fèng zhuī bài zhī shuǐ yòu bà. chuān jiāng zhāng lìng fāng guó ān yòu yāo jī yú chà xī. xiàn zhōng bēn kē jiā píng, zhāng lìng zhú běi shēn rù, bèi wéi, yīng yuán zhī fèng yuán zhī, fù pò zéi. xiàn zhōng lǜ qiān yú qí cuàn xìng guī shān zhōng, shì dà cù.
十三年閏正月,良玉擊賊枸坪關,獻忠遁,追至瑪瑙山。賊據山拒敵,良玉先登,賀人龍、李國奇夾擊,大敗之,斬首千三百餘級,擒獻忠妻妾。湖廣將張應元、汪之鳳追敗之水右壩。川將張令、方國安又邀擊於岔溪。獻忠奔柯家坪,張令逐北深入,被圍,應元、之鳳援之,復破賊。獻忠率千餘騎竄興、歸山中,勢大蹙。
chū, liáng yù zhī jìn bīng yě, yǔ sì chāng yì bù hé. xiàn zhōng qiǎn jiān shuō liáng yù, liáng yù nǎi wéi ér fú gōng. xiàn zhōng yīn dé yǔ shān mín shì yán chú mǐ kù, shōu kuì sàn, yǎn qí xī gǔ, yì xī zǒu bái yáng shān. shí rǔ cái jí guò tiān xīng cóng níng chāng kuī dà chāng wū shān, yù dù jiāng, wèi guān bīng suǒ è. xiàn zhōng zhì, suì yǔ zhī hé. xiàn zhōng suī lèi bài, qì yì shèng, lì mǎ jiāng àn, yǒu bù qián fù zhě, zhé lù zhī. zéi zhēng sǐ dòu, guān jūn tuì zǒu. zéi bì dù, tún wàn qǐng shān, guī wū dà zhèn. yǐ ér rǔ cái guò tiān xīng fàn kāi xiàn bù lì, rǔ cái dōng zǒu, guò tiān xīng fù yì kāi xiàn ér xī. zhū jiāng wǎng fù zhuī zhú, xiàn zhōng nǎi xī zhòng gōng chǔ bīng yú tǔ dì lǐng, fù jiāng wāng zhī fèng zhàn sǐ. suì xiàn dà chāng, jìn tún kāi xiàn, zhāng lìng zhàn sǐ, shí zhù nǚ tǔ sī qín liáng yù yì bài. rǔ cái fù zì dōng zhì, yǔ xiàn zhōng zhuǎn qū dá zhōu. chuān fǔ shào jié chūn tuì è fú jiāng. zéi běi xiàn jiàn zhōu, jiāng rù hàn zhōng. zǒng bīng guān zhào guāng yuǎn hè rén lóng shǒu yáng píng bǎi zhàng xiǎn. zéi bù dé guò, nǎi fù zǒu bā xī. fú jiāng shī kuì, jié chūn lùn sǐ. xiàn zhōng tú mián zhōu, yuè chéng dū, xiàn hù zhōu, běi dù yǐn yǒng chuān, zǒu hàn chuān dé yáng, rù bā zhōu. yòu zì bā zǒu dá zhōu, fù zhì kāi xiàn.
初,良玉之進兵也,與嗣昌議不合。獻忠遣間說良玉,良玉乃圍而弗攻。獻忠因得與山民市鹽芻米酷,收潰散,掩旗息鼓,益西走白羊山。時汝才及過天星從寧昌窺大昌、巫山,欲渡江,為官兵所扼。獻忠至,遂與之合。獻忠雖累敗,氣益盛,立馬江岸,有不前赴者,輒戮之。賊爭死斗,官軍退走。賊畢渡,屯萬頃山,歸、巫大震。已而汝才、過天星犯開縣不利,汝才東走,過天星復軼開縣而西。諸將往復追逐,獻忠乃悉眾攻楚兵於土地嶺,副將汪之鳳戰死。遂陷大昌,進屯開縣,張令戰死,石砫女土司秦良玉亦敗。汝才復自東至,與獻忠轉趨達州。川撫邵捷春退扼涪江。賊北陷劍州,將入漢中。總兵官趙光遠、賀人龍守陽平、百丈險。賊不得過,乃復走巴西。涪江師潰,捷春論死。獻忠屠綿州,越成都,陷滬州,北渡隱永川,走漢川、德陽,入巴州。又自巴走達州,復至開縣。
xiān shì, sì chāng wén zéi rù chuān, jìn zhù zhòng qìng. jiān jūn wàn yuán jí yuē: zéi huò dōng tū, bù kě wú bèi, yí fēn zhōng jūn jiān dào chū zǐ tóng, è guī lù. sì chāng bù tīng, nǐ lìng zhū jiāng jǐn fù hù zhōu zhuī zéi.
先是,嗣昌聞賊入川,進駐重慶。監軍萬元吉曰:「賊或東突,不可無備,宜分中軍間道出梓潼,扼歸路。」嗣昌不聽,擬令諸將盡赴滬州追賊。
shí sì nián zhēng yuè, zǒng bīng měng rú hǔ cān jiāng liú shì jié zhuī zhī kāi xiàn zhī huáng líng chéng, zéi hái zhàn, guān jūn dà bài, shì jié jí yóu jī guō kāi děng jiē sǐ. xiàn zhōng guǒ dōng chū, lìng rǔ cái jù yún fǔ yuán jì xián bīng, zì lǜ qīng qí, yī rì yè chí sān bǎi lǐ, shā dū shī shǐ zhě yú dào, qǔ jūn fú, dài xiàn xiāng yáng chéng. xiàn zhōng fù xiāng wáng yì míng zhì táng xià, shǔ zhī jiǔ yuē: wǒ yù jiè wáng tóu, shǐ yáng sì chāng yǐ xiàn fān zhū, wáng qí nǔ lì jǐn cǐ jiǔ. suì shā zhī, bìng shā yún xiāng dào zhāng kè jiǎn tuī guān kuàng yuē guǎng, fù dé qí suǒ shī qī qiè. yòu qù, xiàn fán chéng dāng yáng jiá. hé rǔ cái rù guāng zhōu, cán shāng chéng luó shān xī xiàn xìn yáng gù shǐ. fēn jūn fàn chá shān yīng chéng, xiàn suí zhōu. wěi zhāng liáng yù zhì, rù mì yáng. zài gōng yīng shān, bù kè, qù. gōng yún yáng, shǒu jiāng wáng guāng ēn lì zhàn, shǐ jiě. yòu bá yún xī, qún dào fù zhě wàn jì, suì dōng lüè dì. xiàn zhōng zì mǎ nǎo shān zhī bài, xīn wèi liáng yù, jí lǚ shèng, yǒu jiāo sè. qiū bā yuè, liáng yù zhuī jī zhī xìn yáng, dà pò zhī, jiàng zéi zhòng shù wàn. xiàn zhōng shāng gǔ, chéng yè dōng bēn, liáng yù jí zhuī zhī. huì dà yǔ, jiāng yì dào jué, guān jūn bù néng jìn, xiàn zhōng zǒu miǎn. yǐ, fù chū shāng chéng, jiāng xiàng yīng shān, yòu wèi fù jiāng wáng yǔn chéng suǒ pò, zhòng dào sàn qiě jǐn, cóng qí zhǐ shù shí. shí rǔ cái yǐ xiān yǔ zì chéng hé, xiàn zhōng suì tóu zì chéng. zì chéng yǐ bù qǔ yù zhī, bù cóng. zì chéng yù shā zhī, rǔ cái jiàn yuē: liú zhī shǐ rǎo hàn nán, fēn guān jūn bīng lì. nǎi yīn yǔ xiàn zhōng wǔ bǎi qí, shǐ dùn qù. dào jiū tǔ zéi yī dòu gǔ wǎ guàn zi děng, zhòng fù shèng, rán yóu yáng tuī zì chéng. xiān shì, zéi yíng gé zuǒ èr hè xiàn hán cháo qián zhū xiàn, yù xī hé xiàn zhōng, yǐ hú guǎng guān bīng jǔ bù dé dá. jí biàn wéi jí, dū shī dīng qǐ ruì jí zuǒ liáng yù jiē wǎng yuán biàn, xiàn zhōng chéng jiān xiàn bó zhōu, rù yīng huò shān zhōng, yǔ gé zuǒ èr hè xiāng jiàn, jiē dà xǐ.
十四年正月,總兵猛如虎、參將劉士傑追之開縣之黃陵城,賊還戰,官軍大敗,士傑及游擊郭開等皆死。獻忠果東出,令汝才拒鄖撫袁繼咸兵,自率輕騎,一日夜馳三百里,殺督師使者於道,取軍符,紿陷襄陽城。獻忠縛襄王翊銘置堂下,屬之酒曰:「我欲借王頭,使楊嗣昌以陷藩誅,王其努力盡此酒。」遂殺之,並殺鄖襄道張克儉、推官鄺曰廣,復得其所失妻妾。又去,陷樊城、當陽、郟。合汝才入光州,殘商城、羅山、息縣、信陽、固始。分軍犯茶山、應城,陷隨州。偽張良玉幟,入泌陽。再攻應山,不克,去。攻鄖陽,守將王光恩力戰,始解。又拔鄖西,群盜附者萬計,遂東略地。獻忠自瑪瑙山之敗,心畏良玉,及屢勝,有驕色。秋八月,良玉追擊之信陽,大破之,降賊眾數萬。獻忠傷股,乘夜東奔,良玉急追之。會大雨,江溢道絕,官軍不能進,獻忠走免。已,復出商城,將向英山,又為副將王允成所破,眾道散且盡,從騎止數十。時汝才已先與自成合,獻忠遂投自成。自成以部曲遇之,不從。自成欲殺之,汝才諫曰:「留之使擾漢南,分官軍兵力。」乃陰與獻忠五百騎,使遁去。道糾土賊一斗谷、瓦罐子等,眾復盛,然猶佯推自成。先是,賊營革、左二賀陷含、巢、潛諸縣,欲西合獻忠,以湖廣官兵沮不得達。及汴圍急,督師丁啟睿及左良玉皆往援汴,獻忠乘間陷亳州,入英、霍山中,與革、左、二賀相見,皆大喜。
míng nián hé gōng, xiàn shū chéng lù ān, lüè mín yì jūn. xiàn lú zhōu, zhī fǔ zhèng lǚ xiáng sǐ. xiàn wú wèi lú jiāng, xí shuǐ shī yú cháo hú. tài jiān lú jiǔ dé yǐ zǒng bīng guān huáng dé gōng liú liáng zuǒ zhī bīng zhàn yú jiā shān, bài jī, jiāng nán dà zhèn. fèng yáng zǒng dū gāo dòu guāng ān qìng xún fǔ zhèng èr yáng dǎi zhì, zhào qǐ mǎ shì yīng dài dòu guāng. shì qiū, dé gōng liáng zuǒ dà pò zéi yú qián shān, xiàn zhōng fù xīn fù shù jǐn zǒu qí shuǐ, gé zuǒ èr hè běi tóu zì chéng. yǐ, xiàn zhōng fù xí xiàn tài hú. huì liáng yù bì zì chéng dōng xià, jǐn chè hú guǎng bīng zì cóng. xiàn zhōng wén zhī, yòu xí xiàn huáng méi.
明年合攻,陷舒城、六安,掠民益軍。陷廬州,知府鄭履祥死。陷無為、廬江,習水師於巢湖。太監盧九德以總兵官黃得功、劉良佐之兵戰於夾山,敗績,江南大震。鳳陽總督高斗光、安慶巡撫鄭二陽逮治,詔起馬士英代斗光。是秋,得功、良佐大破賊於潛山,獻忠腹心婦豎盡走蘄水,革、左二賀北投自成。已,獻忠復襲陷太湖。會良玉避自成東下,盡撤湖廣兵自從。獻忠聞之,又襲陷黃梅。
shí liù nián chūn, lián xiàn guǎng jì qí zhōu qí shuǐ. rù huáng zhōu, huáng mín jǐn táo, nǎi qū fù nǚ chǎn chéng, xún shā zhī yǐ tián qiàn. má chéng rén tāng zhì zhě, dà xìng nú yě, shā zhū shēng liù shí rén, yǐ chéng jiàng zéi. xiàn zhōng gǎi má chéng wèi zhōu. yòu xī xiàn hàn yáng, quán jūn cóng yā dàn zhōu dù, xiàn wǔ chāng, zhí chǔ wáng huá kuí, lóng ér shěn zhū jiāng, jǐn shā chǔ zōng shì. lù nán zǐ èr shí yǐ xià shí wǔ yǐ shàng wèi bīng, yú jiē shā zhī. yóu yīng wǔ zhōu zhì dào shì fú, fú zì bì jiāng, yú yuè rén zhī hòu lèi cùn, yú biē bù kě shí. xiàn zhōng suì tiě hào, gǎi wǔ chāng yuē tiān shòu fǔ, jiāng xià yuē shàng jiāng xiàn. jù chǔ wáng dì, zhù xī wáng zhī bǎo, wěi shè shàng shū dū du xún fǔ děng guān, kāi kē qǔ shì. yǐ xìng guó zhōu kē chén liǎng xìng tǔ guān hàn yǒng, zhāo xiáng zhī. tí shī huáng hè lóu. xià lìng fā chǔ dǐ jīn zhèn jī mín. qí huáng děng èr shí yī zhōu xiàn xī fù.
十六年春,連陷廣濟、蘄州、蘄水。入黃州,黃民盡逃,乃驅婦女鏟城,尋殺之以填塹。麻城人湯志者,大姓奴也,殺諸生六十人,以城降賊。獻中改麻城為州。又西陷漢陽,全軍從鴨蛋洲渡,陷武昌,執楚王華奎,籠而沈諸江,盡殺楚宗室。錄男子二十以下、十五以上為兵,余皆殺之。由鸚鵡洲至道士洑,浮胔蔽江,逾月人脂厚累寸,魚鱉不可食。獻忠遂僣號,改武昌曰天授府,江夏曰上江縣。據楚王第,鑄西王之寶,偽設尚書、都督、巡撫等官,開科取士。以興國州柯、陳兩姓土官悍勇,招降之。題詩黃鶴樓。下令發楚邸金振饑民。蘄、黃等二十一州縣悉附。
shí lǐ zì chéng zài xiāng yáng, wén zhī jì qiě nù, yí shū qiào zé. zuǒ liáng yù bīng fù xī shàng, wěi guān lì duō bèi qín shā. xiàn zhōng jù, nǎi xī zhòng qū yuè zhōu zhǎng shā. yú shì jiān jūn dào wáng zhì miǎn yáng zhī zhōu zhāng kuàng wǔ chāng shēng yuán chéng tiān yī bái yún zhài zhǎng yì dào sān jiē qǐ bīng tǎo zéi, qí huáng hàn yáng sān fǔ jiē fǎn zhèng. xiàn zhōng suì xiàn xián níng pú qí, bī yuè zhōu. yuán fǔ lǐ qián dé zǒng bīng kǒng xī guì děng jù chéng líng jī jù zhàn, sān zhàn sān kè, jiān qí qián bù. xiàn zhōng nù, bǎi dào bìng jìn, qián dé děng bù zhī, jiē zǒu, yuè zhōu xiàn. xiàn zhōng yù dù dòng tíng hú, bo yú shén, bù jí, tóu jiào ér gòu. jiāng dù, fēng dà zuò, xiàn zhōng nù, lián jù zhōu qiān sōu, zài fù nǚ fén zhī, shuǐ guāng yè rú zhòu. qí ér bī zhǎng shā, xún àn liú xī zuò fèng jí wáng huì wáng zǒu héng zhōu, zǒng bīng yǐn xiān mín jiàng, zhǎng shā xiàn. xún pò héng zhōu, jí wáng huì wáng guì wáng jù zǒu yǒng zhōu. nǎi chāi guì fǔ cái, zài zhì zhǎng shā, zào wěi diàn, ér zì zhuī sān wáng yú yǒng. xī zuò mìng zhòng jūn hù sān wáng rù guǎng xī, shēn rù yǒng sǐ shǒu, chéng xiàn jiàn shā. yòu xiàn bǎo qìng cháng dé, fā gù dū shī yáng sì chāng zǔ mù, zhǎn qí shī jiàn xuè. gōng dào zhōu, shǒu bèi shěn zhì xù zhàn mò, qí nǚ zài zhàn, duó fù shī hái, chéng huò quán. suì dōng fàn jiāng xī, xiàn jí ān yuán zhōu jiàn chāng fǔ zhōu yǒng xīn ān fú wàn zài nán fēng zhū fǔ xiàn. guǎng dōng dà zhèn, nán sháo shǔ chéng guān mín jǐn táo. zéi yǒu xiàn jì qǔ wú yuè zhě, xiàn zhōng dàn liáng yù zài, bù tīng, jué cè rù chuān zhōng.
時李自成在襄陽,聞之忌且怒,貽書譙責。左良玉兵復西上,偽官吏多被擒殺。獻忠懼,乃悉眾趨岳州、長沙。於是監軍道王瓆、沔陽知州章曠、武昌生員程天一、白雲寨長易道三皆起兵討賊,蘄、黃、漢陽三府皆反正。獻忠遂陷咸寧、蒲圻,逼岳州。沅撫李乾德、總兵孔希貴等據城陵磯拒戰,三戰三克,殲其前部。獻忠怒,百道並進,乾德等不支,皆走,岳州陷。獻忠欲渡洞庭湖,卜於神,不吉,投珓而訽。將渡,風大作,獻忠怒,連巨舟千艘,載婦女焚之,水光夜如晝。騎而逼長沙,巡按劉熙祚奉吉王、惠王走衡州,總兵尹先民降,長沙陷。尋破衡州,吉王、惠王、桂王俱走永州。乃拆桂府材,載至長沙,造偽殿,而自追三王於永。熙祚命中軍護三王入廣西,身入永死守,城陷見殺。又陷寶慶、常德,發故督師楊嗣昌祖墓,斬其屍見血。攻道州,守備沈至緒戰歿,其女再戰,奪父屍還,城獲全。遂東犯江西,陷吉安、袁州、建昌、撫州、永新、安福、萬載、南豐諸府縣。廣東大震,南、韶屬城官民盡逃。賊有獻計取吳、越者,獻忠憚良玉在,不聽,決策入川中。
shí qī nián chūn xiàn kuí zhōu, zhì wàn xiàn, shuǐ zhǎng, liú tún sān yuè. yǐ, pò fú zhōu, bài shǒu dào liú lín zhǎng zǒng bīng céng yīng bīng. jìn xiàn fú tú guān. pò zhòng qìng, ruì wáng cháng hào yù hài. shì rì, tiān wú yún ér léi, zéi yǒu zhèn zhě. xiàn zhōng nù, fā jù pào yǔ tiān jiǎo. suì jìn xiàn chéng dū, shǔ wáng zhì shù lǜ fēi fū rén yǐ xià tóu yú jǐng, xún fǔ lóng wén guāng bèi shā. shì shí wǒ dà qīng bīng yǐ dìng jīng shī, lǐ zì chéng dùn guī xī ān. nán jīng zhū chén zūn lì fú wáng, mìng gù dà xué shì wáng yīng xióng dū chuān hú jūn shì, bīng lì ruò, bù néng tǎo zéi. xiàn zhōng suì tiě hào dà xī guó wáng, gǎi yuán dà shùn, dōng shí yī yuè gēng yín, jí wěi wèi, yǐ shǔ wáng fǔ wèi gōng, míng chéng dū yuē xī jīng. yòng wāng zhào lín wèi zuǒ chéng xiàng, yán xī mìng wèi yòu chéng xiàng. shè liù bù wǔ jūn dū du fǔ děng guān, wáng guó lín jiāng dǐng zhèn gōng wán jìng děng wèi shàng shū. yǎng zi sūn kě wàng ài néng qí liú wén xiù lǐ dìng guó děng jiē wèi jiāng jūn, cì xìng zhāng shì, fēn xùn zhū fǔ zhōu xiàn, xī xiàn zhī. bǎo níng shùn qìng xiān yǐ jiàng zì chéng, zhì guān lì, xiàn zhōng xī zhú qù. zì chéng fā bīng gōng, bù kè, suì jù yǒu quán shǔ. wéi zūn yì yī jùn jí lí zhōu tǔ sī mǎ jīn jiān bù xià.
十七年春陷夔州,至萬縣,水漲,留屯三月。已,破涪州,敗守道劉麟長、總兵曾英兵。進陷佛圖關。破重慶,瑞王常浩遇害。是日,天無雲而雷,賊有震者。獻忠怒,發巨炮與天角。遂進陷成都,蜀王至澍率妃、夫人以下投於井,巡撫龍文光被殺。是時我大清兵已定京師,李自成遁歸西安。南京諸臣尊立福王,命故大學士王應熊督川、湖軍事,兵力弱,不能討賊。獻忠遂僣號大西國王,改元大順,冬十一月庚寅,即偽位,以蜀王府為宮,名成都曰西京。用汪兆麟為左丞相,嚴錫命為右丞相。設六部五軍都督府等官,王國麟、江鼎鎮、龔完敬等為尚書。養子孫可望、艾能奇、劉文秀、李定國等皆為將軍,賜姓張氏,分徇諸府州縣,悉陷之。保寧、順慶先已降自成,置官吏,獻忠悉逐去。自成發兵攻,不克,遂據有全蜀。惟遵義一郡及黎州土司馬金堅不下。
xiàn zhōng huáng miàn zhǎng shēn hǔ hàn, rén hào huáng hǔ. xìng jiǎo jué, shì shā, yī rì bù shā rén, zhé yì yì bù lè. guǐ kāi kē qǔ shì, jí yú qīng yáng gōng, jǐn shā zhī, bǐ mò chéng qiū zhǒng. kēng chéng dū mín yú zhōng yuán. shā gè wèi jí jūn jiǔ shí bā wàn. yòu qiǎn sì jiāng jūn fēn tú gè fǔ xiàn, míng cǎo shā. wěi guān cháo huì bài fú, hū áo shù shí xià diàn, áo suǒ xiù zhě, yǐn chū zhǎn zhī, míng tiān shā. yòu chuàng shēng bō pí fǎ, pí wèi qù ér xiān jué zhě, xíng zhě dǐ sǐ. jiāng zú yǐ shā rén duō shǎo xù gōng cì, gòng shā nán nǚ liù wàn wàn yǒu qí. zéi jiāng yǒu bù rěn zhì yì sǐ zhě. wěi dū du zhāng jūn yòng wáng míng děng shù shí rén, jiē zuò shā rén shǎo, bō pí sǐ, bìng tú qí jiā. xié chuān zhōng shì dài fū shǐ shòu wěi zhí, xù zhōu bù zhèng shǐ yǐn shēn guǎng yuán gěi shì zhōng wú yǔ yīng bù qū sǐ. zhū shòu zhí zhě, hòu xún yì jiē jiàn shā. qí cǎn nüè wú rén lǐ, bù kě shèng jì. yòu yòng fǎ yí jǐn jiāng, hé ér què zhī, shēn shù zhàng, mái jīn bǎo yì wàn jì, rán hòu jué dī fàng liú, míng shuǐ cáng, yuē: wú wèi hòu rén yǒu yě. dāng shì shí, céng yīng lǐ zhàn chūn yú dà hǎi wáng xiáng yáng zhǎn cáo xūn děng yì bīng bìng qǐ, gù xiàn zhōng zhū shā yì dú. chuān zhōng mín jǐn, nǎi móu kuī xī ān.
獻忠黃面長身虎頷,人號黃虎。性狡譎,嗜殺,一日不殺人,輒悒悒不樂。詭開科取士,集於青羊宮,盡殺之,筆墨成丘冢。坑成都民於中園。殺各衛籍軍九十八萬。又遣四將軍分屠各府縣,名草殺。偽官朝會拜伏,呼獒數十下殿,獒所嗅者,引出斬之,名天殺。又創生剝皮法,皮未去而先絕者,刑者抵死。將卒以殺人多少敘功次,共殺男女六萬萬有奇。賊將有不忍至縊死者。偽都督張君用、王明等數十人,皆坐殺人少,剝皮死,並屠其家。脅川中士大夫使受偽職,敘州布政使尹伸、廣元給事中吳宇英不屈死。諸受職者,後尋亦皆見殺。其慘虐無人理,不可勝紀。又用法移錦江,涸而闕之,深數丈,埋金寶億萬計,然後決堤放流,名水藏,曰:「無為後人有也。」當是時,曾英、李占春、於大海、王祥、楊展、曹勛等議兵並起,故獻忠誅殺益毒。川中民盡,乃謀窺西安。
shùn zhì sān nián, xiàn zhōng jǐn fén chéng dū gōng diàn lú shě, yí qí chéng, lǜ zhòng chū chuān běi, yòu yù jǐn shā chuān bīng. wěi jiāng liú jìn zhōng gù tǒng chuān bīng, wén zhī, lǜ yī jūn táo. huì wǒ dà qīng bīng zhì hàn zhōng, jìn zhōng lái bēn, qǐ wèi xiāng dǎo. zhì yán tíng jiè, dà wù. xiàn zhōng xiǎo xíng, cù yù wǒ bīng yú fèng huáng pō, zhōng shǐ zhuì mǎ, pú fú jī xīn xià. yú shì wǒ bīng qín xiàn zhōng chū, zhǎn zhī.
順治三年,獻忠盡焚成都宮殿廬舍,夷其城,率眾出川北,又欲盡殺川兵。偽將劉進忠故統川兵,聞之,率一軍逃。會我大清兵至漢中,進忠來奔,乞為鄉導。至鹽亭界,大霧。獻忠曉行,猝遇我兵於鳳凰坡,中矢墜馬,蒲伏積薪下。於是我兵擒獻忠出,斬之。
chuān zhōng zì zāo xiàn zhōng luàn, liè chéng nèi zá shù chéng gǒng, gǒu shí rén ròu ruò měng shòu hǔ bào, niè rén sǐ zhé qì qù, bù jǐn shí yě. mín táo shēn shān zhōng, cǎo yī bù shí jiǔ, biàn tǐ jiē shēng máo. xiàn zhōng jì zhū, zéi dǎng kě wàng néng qí wén xiù dìng guó děng kuì rù chuān nán, shā céng yīng lǐ qián dé děng, hòu jiē jiàng yú yǒng míng wáng.
川中自遭獻忠亂,列城內雜樹成拱,狗食人肉若猛獸虎豹,齧人死輒棄去,不盡食也。民逃深山中,草衣不食久,遍體皆生毛。獻忠既誅,賊黨可望、能奇、文秀、定國等潰入川南,殺曾英、李乾德等,後皆降於永明王。