liú zéi
◎流贼
dào zéi zhī huò, lì dài héng yǒu, zhì míng mò lǐ zì chéng zhāng xiàn zhōng jí yǐ. shǐ cè suǒ zài, wèi yǒu ruò sī zhī kù zhě yě. yǒng lè zhōng, táng sài ér chàng luàn shān dōng. jué hòu chéng xiá nòng bīng, pín jiàn qiè fā, rán jiē xuán jiù pū miè. wéi wǔ zōng zhī shì, liú kòu màn yán, jǐ wēi zōng shè, ér zú yǐ sǎo chú. zhuāng liè dì lì jīng yǒu wéi, shì wǔ zōng hé chì xiāo rǎng, ér gù shī tiān xià, hé yě? míng xìng bǎi nián, cháo tíng zhī gāng jì jì sù, tiān xià zhī fēng sú wèi jiāo. xiào zōng xuǎn jǔ xián néng, bù liè zhōng wài, yǔ sī mín xiū yǎng shēng xī zhě shí yú nián, rén zé shēn ér rén xīn gù, yuán qì shèng ér guó mài ān. suī yǐ wǔ zhī tóng hūn, jí xíng bài zhèng, zhōng guān xìng fū, zhuó luàn zuǒ yòu, ér běn gēn shàng wèi jǐn bá, zǎi fǔ yì duō lǎo chéng. dài dào zéi sì qǐ, wáng qióng dú diǎn zhōng shū, lù wán péng zé fēn rèn kǔn shuài, wěi jì jì zhuān, páng náo jué shǎo, yǐ gù wēi ér bù wáng. zhuāng liè dì chéng shén xī zhī hòu, shén zōng dài huāng qì zhèng, xī zōng nì jìn yān rén, yuán qì jǐn sī, guó mài chuí jué. xiàng shǐ xī zōng yù yǔ fù yán shù zài, zé tiān xià zhī wáng bù zài chuán yǐ.
盗贼之祸,历代恒有,至明末李自成、张献忠极矣。史册所载,未有若斯之酷者也。永乐中,唐赛儿倡乱山东。厥后乘瑕弄兵,频见窃发,然皆旋就扑灭。惟武宗之世,流寇蔓延,几危宗社,而卒以扫除。庄烈帝励精有为,视武宗何啻霄壤,而顾失天下,何也?明兴百年,朝廷之纲纪既肃,天下之风俗未浇。孝宗选举贤能,布列中外,与斯民休养生息者十余年,仁泽深而人心固,元气盛而国脉安。虽以武之童昏,亟行稗政,中官幸夫,浊乱左右,而本根尚未尽拔,宰辅亦多老成。迨盗贼四起,王琼独典中枢,陆完、彭泽分任阃帅,委寄既专,旁挠绝少,以故危而不亡。庄烈帝承神、熹之后,神宗怠荒弃政,熹宗暱近阉人,元气尽澌,国脉垂绝。向使熹宗御宇复延数载,则天下之亡不再传矣。
zhuāng liè zhī jì tǒng yě, chén liáo zhī dǎng jú yǐ chéng, cǎo yě zhī wù lì yǐ hào, guó jiā zhī fǎ lìng yǐ huài, biān jiāng zhī qiǎng rǎng yǐ shèn. zhuāng liè suī ruì yì gēng shǐ, zhì hé míng shí, ér rén cái zhī xián fǒu, yì lùn zhī shì fēi, zhèng shì zhī dé shī, jūn jī zhī chéng bài, wèi néng zhuó jiàn yú zhōng, bù yáo yú wài yě. qiě xìng duō yí ér rèn chá, hǎo gāng ér shàng qì. rèn chá zé kē kè guǎ ēn, shàng qì zé jí jù shī cuò. dāng fū qún dào mǎn shān, sì fāng dǐng fèi, ér wěi zhèng bǐng zhě fēi yōng jí nìng, jiǎo fǔ liǎng duān, máng wú chéng suàn. nèi wài dà chén jiù guò bù gěi, rén huái guī lì zì quán zhī xīn. yán yǔ zhuàng zhí, qiè zhòng shì bì zhě, lǜ jiē cuī shé yǐ qù. qí suǒ rèn wèi kǔn shuài zhě, shì quán zhōng zhì, gōng guò mò cháng. bài yī fāng jí lù yī jiāng, huī yī chéng jí shā yī lì, shǎng fá tài míng ér zhì yú bù néng fá, zhì yù guò yán ér zhì yú bù néng zhì. jiā yǐ tiān zāi liú xíng, jī jǐn jiàn zhēn, zhèng fán fù zhòng, wài hòng nèi pàn. pì yī rén zhī shēn, yuán qì léi rán, jū dú bìng fā, jué zhèng gù yǐ shèn wēi, ér yī zé liáng fǒu cuò jìn, jì zé hán rè hù tóu, bìng rù gāo huāng, ér wú kě jiù, bù wáng hé dài zāi? shì gù míng zhī wáng, wáng yú liú zéi, ér qí zhì wáng zhī běn, bù zài yú liú zéi yě. wū hū! zhuāng liè fēi wáng guó zhī jūn, ér dāng wáng guó zhī yùn, yòu fá jiù wáng zhī shù, tú jiàn qí jiāo láo mào luàn, jié lì yú shàng shí yǒu qī nián. ér wéi wò bù wén liáng píng zhī móu, háng jiān wèi dǔ lǐ guō zhī jiāng, zú zhì zōng shè diān fù, tú yǐ shēn xùn, bēi fū!
庄烈之继统也,臣僚之党局已成,草野之物力已耗,国家之法令已坏,边疆之抢攘已甚。庄烈虽锐意更始,治核名实,而人才之贤否,议论之是非,政事之得失,军机之成败,未能灼见于中,不摇于外也。且性多疑而任察,好刚而尚气。任察则苛刻寡恩,尚气则急遽失措。当夫群盗满山,四方鼎沸,而委政柄者非庸即佞,剿抚两端,茫无成算。内外大臣救过不给,人怀规利自全之心。言语戆直,切中事弊者,率皆摧折以去。其所任为阃帅者,事权中制,功过莫偿。败一方即戮一将,隳一城即杀一吏,赏罚太明而至于不能罚,制驭过严而至于不能制。加以天灾流行,饥馑洊臻,政繁赋重,外讧内叛。譬一人之身,元气羸然,疽毒并发,厥症固已甚危,而医则良否错进,剂则寒热互投,病入膏肓,而无可救,不亡何待哉?是故明之亡,亡于流贼,而其致亡之本,不在于流贼也。呜呼!庄烈非亡国之君,而当亡国之运,又乏救亡之术,徒见其焦劳瞀乱,孑立于上十有七年。而帷幄不闻良、平之谋,行间未睹李、郭之将,卒致宗社颠覆,徒以身殉,悲夫!
zì táng sài ér yǐ xià, běn mò yì jìng, shì jù jiǎo zéi zhū chén chuán zhōng. dú zhì qí wáng tiān xià zhě, lì lǐ zì chéng zhāng xiàn zhōng chuán.
自唐赛儿以下,本末易竟,事具剿贼诸臣传中。独志其亡天下者,立李自成、张献忠传。
lǐ zì chéng zhāng xiàn zhōng
李自成 张献忠
lǐ zì chéng, mǐ zhī rén, shì jū huái yuǎn bǎo lǐ jì qiān zhài. fù shǒu zhōng, wú zi, dǎo yú huà shān, mèng shén gào yuē:" yǐ pò jūn xīng wèi ruò zi." yǐ, shēng zì chéng. yòu mù yáng yú yì dà xìng ài shì, jí zhǎng, chōng yín chuān yì zú. shàn qí shè, dòu hěn wú lài, shù fàn fǎ. zhī xiàn yàn zǐ bīn bǔ zhī, jiāng zhì zhū sǐ, tuō qù wèi tú. tiān qǐ mò, wèi zhōng xián dǎng qiáo yīng jiǎ wèi shǎn xī xún fǔ, zhū tóng méng wèi yán suí xún fǔ, tān dú bù jí dào, dào yóu shì shǐ.
李自成,米脂人,世居怀远堡李继迁寨。父守忠,无子,祷于华山,梦神告曰:“以破军星为若子。”已,生自成。幼牧羊于邑大姓艾氏,及长,充银川驿卒。善骑射,斗很无赖,数犯法。知县晏子宾捕之,将置诸死,脱去为屠。天启末,魏忠贤党乔应甲为陕西巡抚,朱童蒙为延绥巡抚,贪黩不诘盗,盗由是始。
chóng zhēn yuán nián, shǎn xī dà jī, yán suí quē xiǎng, gù yuán bīng jié zhōu kù. bái shuǐ zéi wáng èr, fǔ gǔ zéi wáng jiā yìn, yí chuān zéi wáng zuǒ guà fēi shān hǔ dà hóng láng děng, yī shí bìng qǐ. yǒu ān sāi mǎ zéi gāo yíng xiáng zhě, zì chéng jiù yě, yǔ jī mín wáng dà liáng jù zhòng yīng zhī. yíng xiáng zì chēng chuǎng wáng, dà liáng zì chēng dà liáng wáng. èr nián chūn, zhào yǐ yáng hè wèi sān biān zǒng dū, bǔ zhī. cān zhèng liú yīng yù jī zhǎn wáng èr wáng dà liáng, cān zhèng hóng chéng chóu jī pò wáng zuǒ guà, zéi shāo shāo jù. huì jīng shī jiè yán, shān xī xún fǔ gěng rú qǐ qín wáng bīng huā ér xī, yán suí zǒng bīng wú zì miǎn gān sù xún fǔ méi zhī huàn qín wáng bīng yì kuì, yǔ qún dào hé. yán suí xún fǔ zhāng mèng jīng huì sǐ, chéng chóu dài zhī, zhào gù zǒng bīng dù wén huàn dū yán suí gù yuán bīng, pián yí jiǎo zéi.
崇祯元年,陕西大饥,延绥缺饷,固原兵劫州库。白水贼王二,府谷贼王嘉胤,宜川贼王左挂、飞山虎、大红狼等,一时并起。有安塞马贼高迎祥者,自成舅也,与饥民王大梁聚众应之。迎祥自称闯王,大梁自称大梁王。二年春,诏以杨鹤为三边总督,捕之。参政刘应遇击斩王二、王大梁,参政洪承畴击破王左挂,贼稍稍惧。会京师戒严,山西巡抚耿如杞勤王兵哗而西,延绥总兵吴自勉、甘肃巡抚梅之焕勤王兵亦溃,与群盗合。延绥巡抚张梦鲸恚死,承畴代之,召故总兵杜文焕督延绥、固原兵,便宜剿贼。
sān nián, wáng zuǒ guà wáng zǐ shùn miáo měi děng zhàn lǚ bài, qǐ xiáng. ér wáng jiā yìn lüè yán ān qìng yáng jiān, yáng hè fǔ zhī, bù tīng, cóng shén mù dù hé fàn shān xī. shì shí, qín dì suǒ zhēng yuē xīn xiǎng, yuē jūn shū, yuē jiān jià, qí mù rì zēng, lì yīn yuán wèi jiān, mín dà kùn. yǐ jǐ shì zhōng liú mào yì, cái yì zhàn, shān shǎn yóu mín yǎng yì xǔ zhě, wú suǒ de shí, jù cóng zéi, zéi zhuǎn shèng. bīng bù láng zhōng lǐ jì zhēn zòu yuē:" yán mín jī, jiāng jǐn wèi dào, qǐng yǐ tǎng jīn shí wàn zhèn zhī." dì bù tīng. ér jiā yìn yǐ xí pò huáng fǔ chuān qīng shuǐ mù guā sān bǎo, xiàn fǔ gǔ hé qū. yòu yǒu shén yī yuán bù zhān ní kě tiān fēi hǎo lín ān hóng jūn yǒu diǎn dēng zi lǐ lǎo chái hùn tiān hóu dú xíng láng zhū zéi, suǒ zài fēng qǐ, huò lüè qín, huò dōng rù jìn, tú xiàn chéng bǎo. guān bīng dōng xī bēn jī, zéi huò jiàng huò sǐ, xuán miè xuán chì. yán ān zéi zhāng xiàn zhōng yì jù zhòng jù shí bā zhài, chēng bā dài wáng.
三年,王左挂、王子顺、苗美等战屡败,乞降。而王嘉胤掠延安、庆阳间,杨鹤抚之,不听,从神木渡河犯山西。是时,秦地所征曰新饷,曰均输,曰间架,其目日增,吏因缘为奸,民大困。以给事中刘懋议,裁驿站,山、陕游民仰驿糈者,无所得食,俱从贼,贼转盛。兵部郎中李继贞奏曰:“延民饥,将尽为盗,请以帑金十万振之。”帝不听。而嘉胤已袭破黄甫川、清水、木瓜三堡,陷府谷、河曲。又有神一元、不沾泥、可天飞、郝临庵、红军友、点灯子、李老柴、混天猴、独行狼诸贼,所在蜂起,或掠秦,或东入晋,屠陷城堡。官兵东西奔击,贼或降或死,旋灭旋炽。延安贼张献忠亦聚众据十八寨,称八大王。
sì nián, gū shān fù jiāng cáo wén zhào pò zéi hé qū, wáng jiā yìn dùn qù. yǐ, fù zì yuè yáng tū fàn zé lù, wèi zuǒ yòu suǒ shā, qí dǎng gòng tuī wáng zì yòng hào zǐ jīn liáng zhě wèi kuí. zì yòng jié qún zéi lǎo huí huí cáo cāo bā jīn gāng sǎo dì wáng shè tā tiān yán zhèng hǔ mǎn tiān xīng pò jiǎ zhuī xíng hóng láng shàng tiān lǎo xiē zǐ kuài guò tiān xīng hùn shì wáng děng jí yíng xiáng xiàn zhōng gòng sān shí liù yíng, zhòng èr shí yú wàn, jù shān xī. zì chéng nǎi yǔ xiōng zi guò wǎng cóng yíng xiáng, yǔ xiàn zhōng děng hé, hào chuǎng jiàng, wèi yǒu míng. yáng hè fǔ zéi bù xiào bèi dǎi, hóng chéng chóu dài hè, zhāng fú zhēn dài chéng chóu, dū zhū jiàng cáo wén zhào yáng jiā mó jiǎo zéi, suǒ xiàng kè jié, shǎn dì lüè dìng. ér shān xī zéi dà shèng, piāo lüè níng xiāng shí lóu jì shān wén xǐ hé jīn jiān.
四年,孤山副将曹文诏破贼河曲,王嘉胤遁去。已,复自岳阳突犯泽、潞,为左右所杀,其党共推王自用号紫金梁者为魁。自用结群贼老回回、曹操、八金刚、扫地王、射塌天、阎正虎、满天星、破甲锥、刑红狼、上天老、蝎子块、过天星、混世王等及迎祥、献忠共三十六营,众二十余万,聚山西。自成乃与兄子过往从迎祥,与献忠等合,号闯将,未有名。杨鹤抚贼不效被逮,洪承畴代鹤,张福臻代承畴,督诸将曹文诏、杨嘉谟剿贼,所向克捷,陕地略定。而山西贼大盛,剽掠宁乡、石楼、稷山、闻喜、河津间。
wǔ nián, zéi fēn dào sì chū, lián xiàn dà níng xí zhōu zé zhōu shòu yáng zhū zhōu xiàn, quán jìn zhèn dòng. nǎi bà xún fǔ sòng tǒng yīn, yǐ xǔ dǐng chén dài zhī, yǔ xuān dà zǒng dū zhāng zōng héng fēn dū zhū jiàng. zōng héng dū hǔ zài wēi jià rén lóng zuǒ liáng yù děng bīng bā qiān rén, zhù píng yáng, zé yǐ píng yáng zé lù sì shí yī zhōu xiàn. dǐng chén dū zhāng yīng chāng pō xī mù ài wàn nián bīng qī qiān rén, zhù fén zhōu, zé yǐ fén tài qìn liáo sān shí bā zhōu xiàn. zéi yì zhuǎn rù mò pán shān, fēn zhòng wèi sān:" yán zhèng hǔ jù jiāo chéng wén shuǐ, kuī tài yuán xíng hóng láng shàng tiān lóng jù wú chéng, kuī fén zhōu zì yòng xiàn zhōng tū qìn zhōu wǔ xiāng, xiàn liáo zhōu.
五年,贼分道四出,连陷大宁、隰州、泽州、寿阳诸州县,全晋震动。乃罢巡抚宋统殷,以许鼎臣代之,与宣大总督张宗衡分督诸将。宗衡督虎在威、驾人龙、左良玉等兵八千人,驻平阳,责以平阳、泽、潞四十一州县。鼎臣督张应昌、颇希牧、艾万年兵七千人,驻汾州,责以汾、太、沁辽三十八州县。贼亦转入磨盘山,分众为三:“阎正虎据交城、文水,窥太原;邢红狼、上天龙据吴城,窥汾州;自用、献忠突沁州、武乡,陷辽州。
liù nián chūn, guān bīng gòng jìn lì jī. zì yòng jù, qǐ xiáng yú gù jǐn yī qiān shì zhāng dào jùn. yuē wèi dìng, yáng hé bīng xí zhī. zéi nù, bài yuē qù. huì zǒng bīng guān cáo wén zhào lǜ shǎn xī bīng zhì, xié zhū jiàng měng rú hǔ hǔ dà wēi pō xī mù ài wàn nián zhāng yīng chāng děng hé jiǎo, lǚ zhàn jiē dà kè, qián hòu shā hùn shì wáng mǎn tiān xīng jī guān suǒ fān shān dòng, zhǎng shì wáng xiǎn dào shén děng, pò zì yòng xiàn zhōng lǎo huí huí xiē zǐ kuài sǎo dì wáng zhū zéi. qí hòu, zì yòng yòu wèi chuān jiāng dèng qǐ shè shā zhī. shān xī sān dà dào jù bài. chū, zéi zhī pò zé zhōu yě, fēn qí zhòng, nán yú tài xíng, lüè jì yuán qīng huà xiū wǔ, wéi huái qìng. guān jūn jī zhī, zéi dùn zǒu. bié zéi fù lán rù xī shān, dà lüè shùn dé zhēn dìng jiān. dà míng dào lú xiàng shēng lì zhàn jié zéi. zéi zì xíng tái mó tiān lǐng xī xià, dǐ wǔ ān, bài zǒng bīng zuǒ liáng yù, hé běi sān fǔ fén jié dài biàn. lù wáng shàng shū gào jí, jiān qǐng wèi fèng sì líng qǐn. zhào tè qiǎn zǒng bīng ní chǒng wáng pǔ lǜ jīng yíng bīng liù qiān rén, yǔ zhū jiàng bìng jìn. zéi wén zhī, yù cóng hé nèi zǒu tài xíng. wén zhào yāo jī zhī, bù gǎn jìn. zéi zhī bài yú shān xī zhě, yì bēn hé běi hé yíng, yíng xiáng zì chéng xiàn zhōng cáo cāo lǎo huí huí děng jù zhì. jīng bīng cù qí hòu, zuǒ liáng yù, tāng jiǔ zhōu děng è qí qián, lián zhàn yú qīng diàn shí gāng shí pō niú wěi liǔ quán měng hǔ cūn, lǚ bài zhī. zéi yù yì, zǔ yú hé, dà kùn. zéi sù wèi wén zhào dào jùn, dào jùn xiān zuò shì qiǎn shù, wén zhào zhuǎn zhàn qín jìn hé běi, yù zéi zhé dà kè, yù shǐ fù hé qí jiāo jù, diào dà tóng zǒng bīng qù. zéi suì guǐ cí qǐ xiáng, jiān jūn tài jiàn yáng jìn cháo xìn zhī, wèi rù zòu. huì tiān hán hé bīng hé, zéi tū cóng máo jiā zhài cè mǎ jìng dù. hé nán zhū jūn wú è hé zhě, zéi suì lián xiàn miǎn chí yī yáng lú shì sān xiàn. hé nán xún fǔ xuán mò lǜ zhū jiàng shèng bīng dài zhī, zéi cuàn rù lú shì shān zhōng, yóu jiān dào zhí zǒu nèi xiāng, lüè yún yáng, yòu fēn lüè nán yáng rǔ níng, rù zǎo yáng dāng yáng, bī hú guǎng. xún fǔ táng huī liǎn bīng shǒu jìng. fàn guī bā yí líng děng chù, pò kuí zhōu, gōng guǎng yuán, bī sì chuān, suǒ zài gào jí.
六年春,官兵共进力击。自用惧,乞降于故锦衣佥事张道浚。约未定,阳和兵袭之。贼怒,败约去。会总兵官曹文诏率陕西兵至,偕诸将猛如虎、虎大威、颇希牧、艾万年、张应昌等合剿,屡战皆大克,前后杀混世王、满天星、姬关锁、翻山动,掌世王、显道神等,破自用、献忠、老回回、蝎子块、扫地王诸贼。其后,自用又为川将邓玘射杀之。山西三大盗俱败。初,贼之破泽州也,分其众,南逾太行,掠济源、清化、修武,围怀庆。官军击之,贼遁走。别贼复阑入西山,大掠顺德、真定间。大名道卢象升力战劫贼。贼自邢台摩天岭西下,抵武安,败总兵左良玉,河北三府焚劫殆遍。潞王上疏告急,兼请卫凤、泗陵寝。诏特遣总兵倪宠、王朴率京营兵六千人,与诸将并进。贼闻之,欲从河内走太行。文诏邀击之,不敢进。贼之败于山西者,亦奔河北合营,迎祥、自成、献忠、曹操、老回回等俱至。京兵蹙其后,左良玉,汤九州等扼其前,连战于青店、石冈、石坡、牛尾、柳泉、猛虎村,屡败之。贼欲逸,阻于河,大困。贼素畏文诏、道浚,道浚先坐事遣戍,文诏转战秦、晋、河北,遇贼辄大克,御史复劾其骄倨,调大同总兵去。贼遂诡辞乞降,监军太监杨进朝信之,为入奏。会天寒河冰合,贼突从毛家寨策马径渡。河南诸军无扼河者,贼遂连陷渑池、伊阳、卢氏三县。河南巡抚玄默率诸将盛兵待之,贼窜入卢氏山中,由间道直走内乡,掠郧阳,又分掠南阳、汝宁,入枣阳、当阳,逼湖广。巡抚唐晖敛兵守境。犯归、巴、夷陵等处,破夔州,攻广元,逼四川,所在告急。
qī nián chūn, tè shè shān shǎn hé nán hú guǎng sì chuān zǒng dū, zhuān bàn zéi, yǐ yán suí xún fǔ chén qí yú wèi zhī, yǐ lú xiàng shēng fǔ zhì yún yáng, wèi qí yú pò zéi yán shuǐ guān yǒu wēi míng, ér xiàng shēng lì zhàn zhèn zhī bīng yě. yú shì qí yú zì jūn zhōu rù, yǔ xiàng shēng bìng jìn, shī cì wū lín guān, zhǎn zéi shù qiān jí. zéi zǒu hàn nán, qí yú yǐ hú guǎng bù zú yōu, yǐn bīng xī jī. shǐ, zéi zì miǎn chí dù hé, gāo yíng xiáng zuì qiáng, zì chéng shǔ yān. jí rù hé nán, zì chéng yǔ xiōng zi guò jié lǐ móu yú bīn bái guǎng ēn lǐ shuāng xǐ gù jūn ēn gāo jié děng zì wèi yī jūn. guò jié shàn zhàn, jūn ēn shàn móu. jí qí yú bīng zhì, xiàn zhōng děng bēn shāng luò, zì chéng děng xiàn yú xīng ān zhī chē xiāng xiá. huì dà yǔ liǎng yuè, mǎ fá chú duō sǐ, gōng shǐ jiē tuō, zì chéng yòng jūn ēn jì, huì qí yú zuǒ yòu, zhà xiáng. qí yú yì qīng zéi, xǔ zhī, xí zhū jiàng àn bīng wú shā, suǒ guò zhōu xiàn wèi jù qiǔ chuán sòng. zéi fǔ dù zhàn, jí dà zào, jǐn tú suǒ guò qī zhōu xiàn. ér lüè yáng zéi shù wàn yì lái huì, zéi shì yù zhāng. qí yú zuò xuē jí, ér zì chéng míng shǐ zhe yǐ. yǐ, hóng chéng chóu dài qí yú, lǐ qiáo xún fǔ shǎn xī, wú shēn xún fǔ shān xī. dà xué shì wēn tǐ rén wèi shēn yuē:" liú zéi xuǎn jiè jí, wù yōu yě." wèi jǐ, xī níng bīng biàn, chéng chóu fǔ shòu mìng ér dōng, wén biàn jù fǎn. yíng xiáng zì chéng suì rù gǒng chāng píng liáng lín táo fèng xiáng zhū fǔ shù shí zhōu xiàn. bài hè rén lóng zhāng tiān lǐ jūn, shā gù yuán dào lù mèng lóng. wéi lǒng zhōu sì shí yú rì, chéng chóu xí zǒng bīng zuǒ guāng xiān yú rén lóng hé jī, dà pò zhī. huì cháo tíng yì mìng yù chǔ jìn shǔ bīng sì dào rù shǎn, yíng xiáng zì chéng suì cuàn rù zhōng nán shān. yǐ ér dōng chū, xiàn chén zhōu líng bǎo sì shuǐ xíng yáng. wén zuǒ liáng yù jiāng zhì, yí bì méi shān qín shuǐ jiān. bù zéi bá shàng cài, shāo rǔ níng fú. nǎi mìng chéng chóu chū guān zhuī zéi, yǔ shān dōng xún fǔ zhū dà diǎn bìng lì jī, zéi zhēn zhī zhī.
七年春,特设山、陕、河南、湖广、四川总督,专办贼,以延绥巡抚陈奇瑜为之,以卢象升抚治郧阳,为奇瑜破贼延水关有威名,而象升历战阵知兵也。于是奇瑜自均州入,与象升并进,师次乌林关,斩贼数千级。贼走汉南,奇瑜以湖广不足忧,引兵西击。始,贼自渑池渡河,高迎祥最强,自成属焉。及入河南,自成与兄子过结李牟、俞彬、白广恩、李双喜、顾君恩、高杰等自为一军。过、杰善战,君恩善谋。及奇瑜兵至,献忠等奔商、雒,自成等陷于兴安之车箱峡。会大雨两月,马乏刍多死,弓矢皆脱,自成用君恩计,贿奇瑜左右,诈降。奇瑜意轻贼,许之,檄诸将按兵毋杀,所过州县为具糗传送。贼甫渡栈,即大噪,尽屠所过七州县。而略阳贼数万亦来会,贼势愈张。奇瑜坐削籍,而自成名始著矣。已,洪承畴代奇瑜,李乔巡抚陕西,吴甡巡抚山西。大学士温体仁谓甡曰:“流贼癣疥疾,勿忧也。”未几,西宁兵变,承畴甫受命而东,闻变遽返。迎祥、自成遂入巩昌、平凉、临洮、凤翔诸府数十州县。败贺人龙、张天礼军,杀固原道陆梦龙。围陇州四十余日,承畴檄总兵左光先与人龙合击,大破之。会朝廷亦命豫、楚、晋、蜀兵四道入陕,迎祥、自成遂窜入终南山。已而东出,陷陈州、灵宝、汜水、荥阳。闻左良玉将至,移壁梅山、溱水间。部贼拔上蔡,烧汝宁郛。乃命承畴出关追贼,与山东巡抚朱大典并力击,贼侦知之。
bā nián zhēng yuè, dà huì yú xíng yáng. lǎo huí huí cáo cāo gé lǐ yǎn zuǒ jīn wáng gǎi shì wáng shè tā tiān héng tiān wáng hùn shí wàn guò tiān xīng jiǔ tiáo lóng shùn tiān wáng jí yíng xiáng xiàn zhōng gòng shí sān jiā qī shí èr yíng, yì jù dí, wèi jué. zì chéng jìn yuē:" yī fū yóu fèn, kuàng shí wàn zhòng hū! guān bīng wú néng wéi yě. yí fēn bīng dìng suǒ xiàng, lì dùn tīng zhī tiān." jiē yuē:" shàn." nǎi yì gé lǐ yǎn zuǒ jīn wáng dāng chuān hú bīng, héng tiān wáng hùn shí wàn dāng shǎn bīng, cáo cāo guò tiān xīng è hé shàng, yíng xiáng xiàn zhōng jí zì chéng děng lüè dōng fāng, lǎo huí huí jiǔ tiáo lóng wǎng lái cè yìng. shǎn bīng ruì, yì yǐ xiè tā tiān gǎi shì wáng. suǒ pò chéng yì, zǐ nǚ yù bó wéi jūn. zhòng rú zì chéng yán. xiān shì, nán jīng bīng bù shàng shū lǚ wéi qí jù zéi nán fàn, qǐng jiā fáng fèng yáng líng qǐn, bù bào. jí yíng xiáng xiàn zhōng dōng xià, jiāng běi bīng dān. gù shǐ huò qiū jù shī shǒu. zéi fán shòu zhōu, xiàn yǐng zhōu, zhī zhōu yǐn mèng áo zhōu pàn zhào shì kuān zhàn sǐ, shā gù shàng shū zhāng hè míng. chéng shèng xiàn fèng yáng, fén huáng líng, liú shǒu shǔ zhèng zhū guó xiāng děng jiē zhàn sǐ. shì wén, dì sù fú kū, qiǎn guān gào miào. dǎi cáo yùn dōu yù shǐ yáng yī péng qì shì, yǐ zhū dà diǎn dài zhī, dà zhēng bīng tǎo zéi. zéi nǎi dà shū zhì yuē gǔ yuán zhēn lóng huáng dì, hé lè dà yǐn. zì chéng cóng xiàn zhōng qiú huáng líng jiān xiǎo yān shàn gǔ chuī zhě, xiàn zhōng bù yǔ. zì chéng nù, xié yíng xiáng xī qū guī dé, yǔ cáo cāo guò tiān xīng hé, fù rù shǎn xī. xiàn zhōng dú dōng xià lú zhōu.
八年正月,大会于荥阳。老回回、曹操、革里眼、左金王、改世王、射塌天、横天王、混十万、过天星、九条龙、顺天王及迎祥、献忠共十三家七十二营,议拒敌,未决。自成进曰:“一夫犹奋,况十万众乎!官兵无能为也。宜分兵定所向,利钝听之天。”皆曰:“善。”乃议革里眼、左金王当川、湖兵,横天王、混十万当陕兵,曹操、过天星扼河上,迎祥、献忠及自成等略东方,老回回、九条龙往来策应。陕兵锐,益以谢塌天、改世王。所破城邑,子女玉帛惟均。众如自成言。先是,南京兵部尚书吕维祺惧贼南犯,请加防凤阳陵寝,不报。及迎祥、献忠东下,江北兵单。固始、霍丘俱失守。贼燔寿州,陷颍州,知州尹梦鳌、州判赵士宽战死,杀故尚书张鹤鸣。乘胜陷凤阳,焚皇陵,留守署正朱国相等皆战死。事闻,帝素服哭,遣官告庙。逮漕运都御史杨一鹏弃市,以朱大典代之,大征兵讨贼。贼乃大书帜曰古元真龙皇帝,合乐大饮。自成从献忠求皇陵监小阉善鼓吹者,献忠不与。自成怒,偕迎祥西趋归德,与曹操、过天星合,复入陕西。献忠独东下庐州。
chéng chóu fāng chí zhì rǔ zhōu, mìng zhū jiàng zuǒ liáng yù tāng jiǔ zhōu yóu shì wēi xú lái zhāo chén yǒng fú dèng qǐ zhāng yīng chāng fēn è hú guǎng hé nán yún yáng zhū guān ài, zhào cáo wén zhào wèi zhōng jūn. wén zhào wèi zhì, qǐ yǐ bīng luàn sǐ. yíng xiáng zì chéng cóng zhōng nán shān chū, dà lüè fù píng níng zhōu. lǎo huí huí xiàn zhōng cáo cāo xiē zǐ kuài guò tiān xīng zhū zéi, wén chéng chóu chū guān, xiān hòu jiē zǒu shǎn xī, fén lüè xī ān píng liáng fèng xiáng zhū jùn. chéng chóu jí hái jiù, fēn qiǎn zhū jiàng jī lǎo huí huí děng, lìng fù zǒng bīng liú chéng gōng ài wàn nián jī yíng xiáng zì chéng yú níng zhōu. wàn nián zhōng fú zhàn sǐ, wén zhào nù, fù jī zhī, yì zhōng fú zhàn sǐ. qún zéi chéng shèng lüě dì, huǒ zhào xī ān chéng zhōng. chéng chóu lì yù zhī jīng yáng sān yuán jiān, jué sǐ zhàn, zéi bù dé guò. xiàn zhōng lǎo huí huí děng yóu tā dào zhuǎn tū zhū yáng guān, shǒu guān jiāng xú lái chén jūn kuì sǐ, yóu shì wēi zhōng jiàn dùn. yú shì qún zéi jiē chū guān, fēn shí sān yíng dōng fàn, ér yíng xiáng zì chéng dú liú shǎn xī.
承畴方驰至汝州,命诸将左良玉、汤九州、尤世威、徐来朝、陈永福、邓玘、张应昌分扼湖广、河南、郧阳诸关隘,召曹文诏为中军。文诏未至,玘以兵乱死。迎祥、自成从终南山出,大掠富平、宁州。老回回、献忠、曹操、蝎子块、过天星诸贼,闻承畴出关,先后皆走陕西,焚掠西安、平凉、凤翔诸郡。承畴亟还救,分遣诸将击老回回等,令副总兵刘成功、艾万年击迎祥、自成于宁州。万年中伏战死,文诏怒,复击之,亦中伏战死。群贼乘胜掠地,火照西安城中。承畴力御之泾阳、三原间,决死战,贼不得过。献忠、老回回等由他道转突朱阳关,守关将徐来臣军溃死,尤世威中箭遁。于是群贼皆出关,分十三营东犯,而迎祥、自成独留陕西。
shí lú xiàng shēng yǐ gǎi hú guǎng xún fǔ, zǒng lǐ zhí lì hé nán shān dōng sì chuān hú guǎng zhū jūn wù. zhào chéng chóu dū guān zhōng, xiàng shēng dū guān wài. zéi yì fēn bīng, yíng xiáng lüè wǔ gōng fú fēng yǐ xī, zì chéng lüè fù píng gù zhōu yǐ dōng. chéng chóu qiǎn jiàng zhuī zì chéng, xiǎo jié, zhì lǐ quán. zéi jiāng gāo jié tōng yú zì chéng qī xíng shì, jù zhū, xié zhī lái jiàng. chéng chóu shēn zhuī zì chéng, dà zhàn wèi nán lín tóng, zì chéng dà bài dōng zǒu. yíng xiáng yì lǚ bài, dōng yú huá yīn nán yuán, jué lǐng, xié zì chéng chū zhū yáng guān, yǔ xiàn zhōng hé. dōng shí yī yuè, qún zéi báo wén xiāng, zuǒ liáng yù zǔ kuān yù zhī bù kè, suì xiàn shǎn zhōu, jìn gōng luò yáng. hé nán xún fǔ chén bì qiān dū liáng yù kuān yuán luò yáng, xiàn zhōng zǒu sōng rǔ. yíng xiáng zì chéng zǒu yǎn shī gǒng xiàn, lüè lǔ shān yè xiàn, xiàn guāng zhōu, xiàng shēng jī bài zhī què shān.
时卢象升已改湖广巡抚,总理直隶、河南、山东、四川、湖广诸军务。诏承畴督关中,象升督关外。贼亦分兵,迎祥略武功、扶风以西,自成略富平、固州以东。承畴遣将追自成,小捷,至醴泉。贼将高杰通于自成妻邢氏,惧诛,挟之来降。承畴身追自成,大战渭南、临潼,自成大败东走。迎祥亦屡败,东逾华阴南原,绝岭,偕自成出朱阳关,与献忠合。冬十一月,群贼薄阌乡,左良玉、祖宽御之不克,遂陷陕州,进攻雒阳。河南巡抚陈必谦督良玉、宽援雒阳,献忠走嵩、汝。迎祥、自成走偃师、巩县,略鲁山、叶县,陷光州,象升击败之确山。
jiǔ nián chūn, yíng xiáng zì chéng gōng lú zhōu, bù bá. xiàn hán shān hé zhōu, shā zhī zhōu lí hóng yè jí zài jí yù shǐ mǎ rú jiāo děng. yòu gōng chú zhōu, zhī zhōu liú dà gǒng tài pú qīng lǐ jué sī jiān shǒu bù xià. xiàng shēng qīn dū zǔ kuān luó dài yáng shì ēn děng lái yuán, zhàn yú zhū lóng qiáo, zéi dà bài, shī yàn shuǐ bù liú. běi gōng shòu zhōu, gù yù shǐ fāng zhèn rú jiān shǒu. zhé ér xī, rù guī dé, biān jiāng zǔ dà lè pò zhī. zǒu mì dēng fēng, gù zǒng bīng tāng jiǔ zhōu zhàn sǐ. fēn dào fàn nán yáng yù zhōu, bì qiān yuán nán yáng, xiàng shēng yuán yù, lìng dà lè děng jī zéi, shā yíng xiáng zì chéng jīng ruì jǐ jǐn. zéi fù fēn bīng zài rù shǎn, yíng xiáng yóu yún xiāng qū xīng ān hàn zhōng, zì chéng yóu nán shān yú shāng luò, zǒu yán suí, fàn gǒng chāng běi jìng. zhū jiàng zuǒ guāng xiān cáo biàn jiāo pò zhī, zì chéng zǒu huán xiàn. wèi jǐ, guān jūn bài yú luó jiā shān, jǐn wáng shì mǎ qì zhàng, zǒng bīng guān yú chōng xiāo bèi zhí. zì chéng zhí fù zhèn, jìn wéi suí dé, yù dōng dù hé, shān xī bīng è zhī. fù xī lüè mǐ zhī, hū zhī xiàn biān dà shòu, yuē:" cǐ wú gù xiāng yě, wù nüè wǒ fù lǎo." yí zhī jīn, lìng xiū wén miào. jiāng xí yú lín, hé shuǐ zhòu zhǎng, zéi yān sǐ shén zhòng, nǎi gǎi dào, cóng hán chéng ér xī. shí xiàng shēng jí dà lè kuān děng jiē rù yuán jīng shī. sūn chuán tíng xīn chú shǎn xī xún fǔ, ruì yì miè zéi. qiū qī yuè, qín yíng xiáng yú zhōu fēi, xiàn fú què xià, zhé sǐ. yú shì zéi dǎng nǎi gòng tuī zì chéng wéi chuǎng wáng yǐ. shì yuè, fàn jiē huī. wèi jǐ, chū lǒng, fàn fèng xiáng, dù wèi hé.
九年春,迎祥、自成攻庐州,不拔。陷含山、和州,杀知州黎弘业及在籍御史马如蛟等。又攻滁州,知州刘大巩、太仆卿李觉斯坚守不下。象升亲督祖宽、罗岱、杨世恩等来援,战于朱龙桥,贼大败,尸咽水不流。北攻寿州,故御史方震孺坚守。折而西,入归德,边将祖大乐破之。走密、登封,故总兵汤九州战死。分道犯南阳、裕州,必谦援南阳,象升援裕,令大乐等击贼,杀迎祥、自成精锐几尽。贼复分兵再入陕,迎祥由郧、襄趋兴安、汉中,自成由南山逾商、雒,走延绥,犯巩昌北境。诸将左光先、曹变蛟破之,自成走环县。未几,官军败于罗家山,尽亡士马器仗,总兵官俞冲霄被执。自成执复振,进围绥德,欲东渡河,山西兵遏之。复西掠米脂,呼知县边大绶,曰:“此吾故乡也,勿虐我父老。”遗之金,令修文庙。将袭榆林,河水骤长,贼淹死甚众,乃改道,从韩城而西。时象升及大乐、宽等皆入援京师。孙传庭新除陕西巡抚,锐意灭贼。秋七月,擒迎祥于盩啡,献俘阙下,磔死。于是贼党乃共推自成为闯王矣。是月,犯阶、徽。未几,出、陇,犯凤翔,渡渭河。
shí nián, fàn jīng yáng sān yuán. xiē yú kuài guò tiān xīng jù lái huì. chuán tíng dū biàn jiāo lián zhàn qī rì, jiē kè, xiē zǐ kuài jiàng. zì chéng yǔ guò tiān xīng bēn qín zhōu. rù shǔ, xiàn níng qiāng, pò qī pán guān, xiàn guǎng yuán, zǒng bīng guān hóu liáng zhù zhàn sǐ, suì lián xiàn zhāo huà jiàn zhōu zǐ tóng jiāng yóu lí yǎ qīng chuān děng zhōu xiàn. jiàn zhōu zhī zhōu xú shàng qīng lì mù lǐ yīng jùn zhāo huà zhī xiàn wáng shí huà pí xiàn zhǔ bù zhāng yīng qí jīn táng diǎn shǐ pān mèng kē jiē sǐ. jìn gōng chéng dū, qī rì bù kè, xún fǔ wáng wéi zhāng zuò bì zéi zhēng.
十年,犯泾阳、三原。蝎于块、过天星俱来会。传庭督变蛟连战七日,皆克,蝎子块降。自成与过天星奔秦州。入蜀,陷宁羌,破七盘关,陷广元,总兵官侯良柱战死,遂连陷昭化、剑州、梓潼、江油、黎雅、青川等州县。剑州知州徐尚卿、吏目李英俊、昭化知县王时化、郫县主簿张应奇、金堂典史潘梦科皆死。进攻成都,七日不克,巡抚王维章坐避贼征。
shí yī nián chūn, guān jūn bài zéi zǐ tóng, zì chéng bēn bái shuǐ, shí jǐn. chéng chóu chuán tíng hé jī yú tóng guān yuán, dà pò zhī. zì chéng jǐn wáng qí zú, dú yǔ liú zōng mǐn tián jiàn xiù děng shí bā qí kuì wéi, cuàn fú shāng luò shān zhōng. qí nián, xiàn zhōng jiàng, zì chéng shì yì shuāi. chéng chóu gǎi jì liáo zǒng dū, chuán tíng gǎi bǎo dìng zǒng dū. chuán tíng yǐ jí cí, dǎi xià yù. èr rén qù, zì chéng shāo dé ān. zǒng lǐ xióng wén càn fāng zhǔ fǔ, dié zhě huò bào zì chéng sǐ, yì kuān zhī.
十一年春,官军败贼梓潼,自成奔白水,食尽。承畴、传庭合击于潼关原,大破之。自成尽亡其卒,独与刘宗敏、田见秀等十八骑溃围,窜伏商、洛山中。其年,献忠降,自成势益衰。承畴改蓟辽总督,传庭改保定总督。传庭以疾辞,逮下狱。二人去,自成稍得安。总理熊文灿方主抚,谍者或报自成死,益宽之。
shí èr nián xià, xiàn zhōng fǎn gǔ chéng. zì chéng dà xǐ, chū shōu zhòng, zhòng fù dà jí. shǎn xī zǒng dū zhèng chóng jiǎn fā bīng wéi zhī, lìng yuē" wéi shī bì quē." zì chéng nǎi yóu quē zǒu, tū wǔ guān, wǎng yī xiàn zhōng. xiàn zhōng yù tú zhī, jué, dùn qù. yáng sì chāng dū shī yí líng, xí lìng jiàng, zì chéng chū mán yǔ. guān jūn wéi zì chéng yú bā xī yú fù zhū shān zhōng, zì chéng dà kùn, yù zì jīng, yǎng zǐ shuāng xǐ quàn ér zhǐ. zéi jiāng duō chū jiàng. liú zōng mǐn zhě, lán tián duàn gōng yě, zuì xiāo yǒng, yì yù jiàng. zì chéng yǔ bù rù cóng cí, gù ér tàn yuē:" rén yán wǒ dāng wèi tiān zǐ, hé bo zhī, bù jí, duàn wǒ tóu yǐ jiàng." zōng mǐn nuò, sān bo sān jí. zōng mǐn hái, shā qí liǎng qī, wèi zì chéng yuē:" wú sǐ cóng jūn yǐ." jūn zhōng zhuàng shì wén zhī, yì duō shā qī zǐ yuàn cóng zhě. zì chéng nǎi jǐn fén zī zhòng, qīng qí yóu yún jūn zǒu hé nán. hé nán dà hàn, hú gǔ wàn qián, jī mín cóng zì chéng zhě shù wàn. suì zì nán yáng chū, gōng yí yáng, shā zhī xiàn táng qǐ tài. gōng yǒng níng, shā zhī xiàn wǔ dà liè, qiāng wàn ān wáng cǎi jīn qīng. gōng yǎn shī, zhī xiàn xú rì tài mà zéi sǐ. shí shí sān nián shí èr yuè yě.
十二年夏,献忠反穀城。自成大喜,出收众,众复大集。陕西总督郑崇俭发兵围之,令曰“围师必缺。”自成乃由缺走,突武关,往依献忠。献忠欲图之,觉,遁去。杨嗣昌督师夷陵,檄令降,自成出谩语。官军围自成于巴西、鱼复诸山中,自成大困,欲自经,养子双喜劝而止。贼将多出降。刘宗敏者,蓝田锻工也,最骁勇,亦欲降。自成与步入丛祠,顾而叹曰:“人言我当为天子,盍卜之,不吉,断我头以降。”宗敏诺,三卜三吉。宗敏还,杀其两妻,谓自成曰:“吾死从君矣。”军中壮士闻之,亦多杀妻子愿从者。自成乃尽焚辎重,轻骑由郧、均走河南。河南大旱,斛谷万钱,饥民从自成者数万。遂自南阳出,攻宜阳,杀知县唐启泰。攻永宁,杀知县武大烈,戕万安王采钅轻。攻偃师,知县徐日泰骂贼死。时十三年十二月也。
zì chéng wéi rén gāo quán shēn yōu yè, chī mù hé bí, shēng rú chái. xìng cāi rěn, rì shā rén cuò zú pōu xīn wèi xì. suǒ guò, mín jiē bǎo wù bǎo bù xià. qǐ xiàn jǔ rén lǐ xìn zhě, nì àn zhōng shàng shū lǐ jīng bái zǐ yě, cháng chū sù zhèn jī mín, mín dé zhī yuē:" lǐ gōng zǐ huó wǒ." huì shéng jì hóng niáng zǐ fǎn, lǔ xìn, qiáng wěi shēn yān. xìn táo guī, guān yǐ wéi zéi, qiú yù zhōng. hóng niáng zǐ lái jiù, jī mín yīng zhī, gòng chū xìn. lú shì jǔ rén niú jīn xīng mó kān bèi chì, sī rù zì chéng jūn wéi zhǔ móu, qián guī, shì xiè zuò zhǎn, yǐ, dé mò jiǎn. èr rén jiē wǎng tóu zì chéng, zì chéng dà xǐ, gǎi xìn míng yuē yán. jīn xīng yòu jiàn bo zhě sòng xiàn cè, zhǎng sān chǐ yú, shàng chèn jì yún:" shí bā zǐ, zhǔ shén qì." zì chéng dà yuè. yán yīn shuō yuē:" qǔ tiān xià yǐ rén xīn wèi běn, qǐng wù shā rén, shōu tiān xià xīn." zì chéng cóng zhī, tú lù wèi jiǎn. yòu sàn suǒ lüè cái wù zhèn jī mín, mín shòu xiǎng zhě, bù biàn yán zì chéng yě, zá hū yuē:" lǐ gōng zǐ huó wǒ." yán fù zào yáo cí yuē:" yíng chuǎng wáng, bù nà liáng." shǐ ér tóng gē yǐ xiāng shān, cóng zì chéng zhě rì zhòng.
自成为人高颧深〈幽页〉,鸱目曷鼻,声如豺。性猜忍,日杀人斮足剖心为戏。所过,民皆保坞堡不下。杞县举人李信者,逆案中尚书李精白子也,尝出粟振饥民,民德之曰:“李公子活我。”会绳伎红娘子反,掳信,强委身焉。信逃归,官以为贼,囚狱中。红娘子来救,饥民应之,共出信。卢氏举人牛金星磨勘被斥,私入自成军为主谋,潜归,事泄坐斩,已,得末减。二人皆往投自成,自成大喜,改信名曰岩。金星又荐卜者宋献策,长三尺余,上谶记云:“十八子,主神器。”自成大悦。岩因说曰:“取天下以人心为本,请勿杀人,收天下心。”自成从之,屠戮为减。又散所掠财物振饥民,民受饷者,不辨岩、自成也,杂呼曰:“李公子活我。”岩复造谣词曰:“迎闯王,不纳粮。”使儿童歌以相煽,从自成者日众。
shí sì nián zhēng yuè gōng hé nán, yǒu yíng zú gōu zéi, chéng suì xiàn, fú wáng cháng xún yù hài. zì chéng bīng zhuó wáng xuè, zá lù hǎi cháng zhī, míng" fú lù jiǔ." wáng shì zǐ yóu sōng luǒ ér táo. zì chéng fā wáng dǐ jīn zhèn jī mín, suì yí gōng kāi fēng. shí zhāng xiàn zhōng yì xiàn xiāng yáng, qiāng xiāng wáng yì míng. wáng kāi fēng zhě zhōu wáng gōng xiāo, wén zéi zhì, jí fā kù jīn mù sǐ shì, yǔ xún fǔ dōu yù shǐ gāo míng héng děng gù shǒu. zì chéng gōng qī zhòu yè, jiě qù, tú mì xiàn. zéi kuí luó rǔ cái tǔ kòu yuán shí zhōng jiē guī zì chéng. shí zhōng zhòng èr shí wàn, hào xiǎo yuán yíng. rǔ cái jí cáo cāo, yǔ xiàn zhōng tóng jiàng fù pàn qù zhě yě.
十四年正月攻河南,有营卒勾贼,城遂陷,福王常洵遇害。自成兵汋王血,杂鹿醢尝之,名“福禄酒。”王世子由崧裸而逃。自成发王邸金振饥民,遂移攻开封。时张献忠亦陷襄阳,戕襄王翊铭。王开封者周王恭枵,闻贼至,急发库金募死士,与巡抚都御史高名衡等固守。自成攻七昼夜,解去,屠密县。贼魁罗汝才、土寇袁时中皆归自成。时中众二十万,号小袁营。汝才即曹操,与献忠同降复叛去者也。
zì chéng chū wèi yíng xiáng pí jiàng, zhì shì shì dà shèng. dì yǐ gù shàng shū fù zōng lóng wèi shǎn xī zǒng dū, shǐ zhuān bàn zì chéng, bié chì bǎo dìng zǒng dū yáng wén yuè huì shī. zōng lóng chí rù guān, yǔ xún fǔ wāng qiáo nián diào bīng, bīng yǐ fā jǐn, nǎi xí hé nán dà jiàng lǐ guó qí hè rén lóng bīng lì bù xià, jí chū guān. wén yuè lǜ hǔ dà wēi jūn jù zhì xīn cài, yǔ zì chéng yù. rén lóng zú xiān bēn, guó qí dà wēi jì zhī, zōng lóng wén yuè yǐ qīn jūn zhù lěi zì gù. yè, wén yuè bīng kuì bēn chén zhōu, zōng lóng yǔ zéi chí shù rì, shí jǐn, tū wéi zǒu, bèi zhí sǐ. zì chéng xiàn yè xiàn, shā fù jiāng liú guó néng, suì wéi zuǒ liáng yù yú yǎn chéng. qiáo nián dài zōng lóng zǒng dū, chū guān, cì xiāng chéng, zì chéng jǐn ruì gōng zhī, qiáo nián yǔ fù jiāng lǐ wàn qìng jiē sǐ. zì chéng yì yuè zhū shēng bǎi jiǔ shí rén. suì chéng shèng xiàn nán yáng dèng zhōu shí sì chéng, zài wéi kāi fēng. xún fǔ míng héng zǒng bīng chén yǒng fú lì jù zhī, shè zhòng zì chéng mù, pào yì shàng tiān lóng děng, zì chéng yì nù.
自成初为迎祥裨将,至是势大盛。帝以故尚书傅宗龙为陕西总督,使专办自成,别敕保定总督杨文岳会师。宗龙驰入关,与巡抚汪乔年调兵,兵已发尽,乃檄河南大将李国奇、贺人龙兵隶部下,亟出关。文岳率虎大威军俱至新蔡,与自成遇。人龙卒先奔,国奇、大威继之,宗龙、文岳以亲军筑垒自固。夜,文岳兵溃奔陈州,宗龙与贼持数日,食尽,突围走,被执死。自成陷叶县,杀副将刘国能,遂围左良玉于郾城。乔年代宗龙总督,出关,次襄城,自成尽锐攻之,乔年与副将李万庆皆死。自成劓刖诸生百九十人。遂乘胜陷南阳、邓州十四城,再围开封。巡抚名衡、总兵陈永福力拒之,射中自成目,炮殪上天龙等,自成益怒。
zì chéng měi gōng chéng, bù yòng gǔ tī chōng fǎ, zhuān qǔ líng dì, dé yī zhuān jí guī yíng wò, hòu zhě bì zhǎn. qǔ zhuān yǐ, jí chuān xué xué chéng. chū jǐn róng yī rén, jiàn zhì bǎi shí, cì dì fù tǔ yǐ chū. guò sān wǔ bù, liú yī tǔ zhù, xì yǐ jù gēng. chuān bì, wàn rén yè gēng yī hū, ér zhù zhé chéng bēng yǐ. míng héng yú chéng shàng záo héng dào, tīng qí xià yǒu shēng, yòng dú huì guàn zhī, duō sǐ. zéi nǎi jí chéng huài chù yòng huǒ gōng fǎ, shí yào wèng zhōng, huǒ rán yào fā, dāng zhě zhé mí suì, míng yuē fàng bèng.
自成每攻城,不用古梯冲法,专取瓴甋,得一砖即归营卧,后者必斩。取砖已,即穿穴穴城。初仅容一人,渐至百十,次第傅土以出。过三五步,留一土柱,系以巨縆。穿毕,万人曳縆一呼,而柱折城崩矣。名衡于城上凿横道,听其下有声,用毒秽灌之,多死。贼乃即城坏处用火攻法,实药瓮中,火燃药发,当者辄糜碎,名曰放迸。
shí wǔ nián zhēng yuè, chéng bàn pǐ, zéi yòng fàng bèng fǎ gōng zhī, tiě qí shù qiān chí zào, cì chéng tuí jí yōng rù chéng. chéng gù sòng biàn dōu, jīn rén suǒ zhòng zhù yě. hòu shù zhàng, tǔ jiān, huǒ wài jī, zéi qí duō jiān, zì chéng hài ér qù. nán xiàn xī huá, xún tú chén zhōu, fù shǐ guān yǒng jié zhī zhōu hóu jūn zhuó jiē mà zéi sǐ. guī dé suī zhōu níng líng tài kāng shù shí jùn xiàn, xī cán huǐ. shāng qiū zhī xiàn liáng yǐ zhāng chuàng sǐ fù sū, quán jiā jiān yān. yǐ, fù gōng kāi fēng, zhù zhǎng wéi wèi chí jiǔ jì. zhào qǐ sūn chuán tíng wèi zǒng dū, shì gù shàng shū hóu xún mìng dū shī, zhào zuǒ liáng yù yuán kāi fēng. liáng yù zhì zhū xiān zhèn, dà bài, bēn xiāng yáng. zhū jūn jiē tún hé běi, bù gǎn jìn. kāi fēng shí jǐn. shān dōng zǒng bīng liú zé qīng yì fèng zhào zhì. chuán tíng zhī kāi fēng jí, dà huì zhū jiàng xī ān, jí chū guān lái jiù. wèi zhì, míng héng děng yì jué zhū jiā zhài kǒu hé guàn zéi, zéi yì jué mǎ jiā kǒu hé yù guàn chéng. qiū jiǔ yuè guǐ wèi, tiān dà yǔ, èr kǒu bìng jué, shēng rú léi, kuì běi mén rù, chuān dōng nán mén chū, zhù wō shuǐ. chéng zhōng bǎi wàn hù jiē méi, dé tuō zhě wéi zhōu wáng fēi shì zǐ jí fǔ àn yǐ xià bù jí èr wàn rén. zéi yì piào méi wàn yú, nǎi bá yíng xī nán qù.
十五年正月,城半圮,贼用放迸法攻之,铁骑数千驰噪,伺城颓即拥入城。城故宋汴都,金人所重筑也。厚数丈,土坚,火外击,贼骑多歼,自成骇而去。南陷西华,寻屠陈州,副使关永杰、知州侯君擢皆骂贼死。归德、睢州、宁陵、太康数十郡县,悉残毁。商丘知县梁以樟创死复苏,全家歼焉。已,复攻开封,筑长围为持久计。诏起孙传庭为总督,释故尚书侯恂命督师,召左良玉援开封。良玉至朱仙镇,大败,奔襄阳。诸军皆屯河北,不敢进。开封食尽。山东总兵刘泽清亦奉诏至。传庭知开封急,大会诸将西安,亟出关来救。未至,名衡等议决朱家寨口河灌贼,贼亦决马家口河欲灌城。秋九月癸未,天大雨,二口并决,声如雷,溃北门入,穿东南门出,注涡水。城中百万户皆没,得脱者惟周王、妃、世子及抚按以下不及二万人。贼亦漂没万余,乃拔营西南去。
xiān shì, yǒu mǎ shǒu yīng chēng lǎo huí huí hè yī lóng chēng gé lǐ yǎn hè jǐn chēng zuǒ jīn wáng liú xī yáo chēng zhēng shì wáng lìn yǎng chéng chēng luàn shì wáng zhě, jiē fù zì chéng, shí hào" gé zuǒ wǔ yíng." zì chéng nǎi xī yíng chuán tíng bīng, yù yú nán yáng, chuán tíng jūn kuì zǒu, yù rén suǒ wèi shì yuán zhī bài yě. shì shí dà qīng bīng nán qīn, jīng shī fāng gào jí, cháo tíng bù xiá fù tǎo zéi. zì chéng nǎi shōu qún zéi, lián yíng wǔ bǎi yú lǐ, zài tú nán yáng, jìn gōng rǔ níng. zǒng bīng hǔ dà wēi zhōng pào sǐ, yáng wén yuè bèi shā. zì chéng nǎi xié chóng wáng yóu kuì shǐ cóng jūn, suì yóu què shān xìn yáng bì yáng xiàng xiāng yáng. zuǒ liáng yù wàng fēng nán zǒu, zì chéng rù xiāng yáng. fēn xùn shǔ chéng jí dé ān zhū zhōu xiàn, jiē xià, zài pò yí líng jīng mén zhōu. zì chéng zì gōng jīng zhōu, xiāng yīn wáng yǎn jīn yǐn yù hài, shāo xiàn líng mù chéng, chuān huǐ gōng diàn.
先是,有马守应称老回回、贺一龙称革里眼、贺锦称左金王、刘希尧称争世王、蔺养成称乱世王者,皆附自成,时号“革左五营。”自成乃西迎传庭兵,遇于南阳,传庭军溃走,豫人所谓柿园之败也。是时大清兵南侵,京师方告急,朝廷不暇复讨贼。自成乃收群贼,连营五百余里,再屠南阳,进攻汝宁。总兵虎大威中炮死,杨文岳被杀。自成乃胁崇王由樻使从军,遂由确山、信阳、泌阳向襄阳。左良玉望风南走,自成入襄阳。分徇属城及德安诸州县,皆下,再破夷陵、荆门州。自成自攻荆州,湘阴王俨钅尹遇害,烧献陵木城,穿毁宫殿。
shí liù nián chūn xiàn chéng tiān. jiāng fā xiàn líng, yǒu shēng zhèn shān gǔ, jù ér zhǐ. dì lüè qián shān jīng shān yún mèng huáng pō xiào gǎn děng zhōu xiàn, jiē xià. xiān qū bī hàn yáng, liáng yù zǒu jiǔ jiāng. gōng yún yáng, fǔ zhì dōu yù shǐ xú qǐ yuán jí wáng guāng ēn lì shǒu bù xià. guāng ēn, zéi fǎn zhèng zhě yě.
十六年春陷承天。将发献陵,有声震山谷,惧而止。帝掠潜山、京山、云梦、黄陂、孝感等州县,皆下。先驱逼汉阳,良玉走九江。攻郧阳,抚治都御史徐起元及王光恩力守不下。光恩,贼反正者也。
zì chéng zì hào fèng tiān chàng yì dà yuán shuài, hào luó rǔ cái dài tiān fǔ mín wēi dé dà jiàng jūn. fēn qí zhòng, yuē biāo yíng, lǐng bīng bǎi duì yuē xiān hòu zuǒ yòu yíng, gè lǐng bīng sān shí yú duì. biāo yíng bái zhì hēi dào, zì chéng dú bái zōng dà dào yín fú tú zuǒ yíng zhì bái, yòu fēi, qián hēi, hòu huáng, dào suí qí sè. wǔ yíng yǐ xù zhí zhòu yè, cì dì xiū xī, xún jiǎo yán mì. táo zhě wèi zhī luò cǎo, zhé zhī. shōu nán zǐ shí wǔ yǐ shàng sì shí yǐ xià zhě wèi bīng. jīng bīng yī rén, zhǔ chú zhǎng xiè zhí cuàn zhě shí rén. jūn lìng bù dé cáng bái jīn, guò chéng yì bù dé shì chù, qī zǐ wài bù dé xié tā fù rén. qǐn xìng xī yòng dān bù mù. mián jiǎ hòu bǎi céng, shǐ pào bù néng rù. yī bīng cuì mǎ sān sì pǐ, dōng zé yǐ yīn rù jí qí tí. pōu rén fù wèi mǎ cáo yǐ sì mǎ, mǎ jiàn rén, zhé jù yá sī shì ruò hǔ bào. jūn zhǐ, jí chū jiào qí shè, yuē zhàn duì. yè sì gǔ, rù shí yǐ tīng lìng. suǒ guò chóng gāng jùn bǎn, téng mǎ zhí shàng. shuǐ wéi dàn huáng hé, ruò huái sì jīng wèi, zé wàn zhòng qiáo zú mǎ bèi, huò bào liè yuán wěi, hū fēng ér dù, mǎ tí suǒ yōng è, shuǐ wèi bù liú. lín zhèn, liè mǎ sān wàn, míng sān dǔ qiáng. qián zhě fǎn gù, hòu zhě shā zhī. zhàn jiǔ bù shèng, mǎ bīng yáng zé yòu guān bīng, bù zú cháng qiāng sān wàn, jī cì rú fēi, mǎ bīng huí jī, wú bù dà shèng. gōng chéng, yíng jiàng zhě bù shā, shǒu yī rì shā shí zhī sān, èr rì shā shí zhī qī, sān rì tú zhī. fán shā rén, shù shī wèi liáo, wèi zhī dǎ liàng. chéng jiāng xiàn, bù bīng wàn rén huán dié xià, mǎ bīng xún jiǎo, wú yī rén dé miǎn. xiàn zhōng suī zhì cán rěn, bù dǎi yě. zhū yíng jiào suǒ huò, mǎ luó zhě shàng shǎng, gōng yāo qiān chòng zhě cì zhī, bì bó yòu cì zhī, zhū yù wéi xià.
自成自号奉天倡义大元帅,号罗汝才代天抚民威德大将军。分其众,曰标营,领兵百队;曰先、后、左、右营,各领兵三十余队。标营白帜黑纛,自成独白鬃大纛银浮屠;左营帜白,右绯,前黑,后黄,纛随其色。五营以序直昼夜,次第休息,巡徼严密。逃者谓之落草,磔之。收男子十五以上、四十以下者为兵。精兵一人,主刍、掌械、执爨者十人。军令不得藏白金,过城邑不得室处,妻子外不得携他妇人。寝兴悉用单布幕。绵甲厚百层,矢炮不能入。一兵倅马三四匹,冬则以茵褥籍其蹄。剖人腹为马槽以饲马,马见人,辄锯牙思噬若虎豹。军止,即出较骑射,曰站队。夜四鼓,蓐食以听令。所过崇冈峻坂,腾马直上。水惟惮黄河,若淮、泗、泾、渭,则万众翘足马背,或抱鬛缘尾,呼风而渡,马蹄所壅阏,水为不流。临阵,列马三万,名三堵墙。前者返顾,后者杀之。战久不胜,马兵佯则诱官兵,步卒长枪三万,击刺如飞,马兵回击,无不大胜。攻城,迎降者不杀,守一日杀十之三,二日杀十之七,三日屠之。凡杀人,束尸为燎,谓之打亮。城将陷,步兵万人环堞下,马兵巡徼,无一人得免。献忠虽至残忍,不逮也。诸营较所获,马骡者上赏,弓夭铅铳者次之,币帛又次之,珠玉为下。
zì chéng bù hǎo jiǔ sè, tuō sù cū lì, yǔ qí xià gòng gān kǔ. rǔ cái qī qiè shù shí, bèi fú wán qǐ, zhàng xià nǚ lè shù bù, hòu zì fèng yǎng, zì chéng cháng chī bǐ zhī. rǔ cái zhòng shù shí wàn, yòng shān xī jǔ rén jí guī wèi móu zhǔ. zì chéng shàn gōng, rǔ cái shàn zhàn, liǎng rén xiāng xū ruò zuǒ yòu shǒu. zì chéng xià wǎn yè, kè liáng sòng, bīng qiáng shì fù, yǒu zhuān zhì xīn, gù dú jì rǔ cái. nǎi zhào rǔ cái suǒ shàn hè yī lóng yàn, fù zhī, chén yǐ èr shí qí zhǎn rǔ cái yú zhàng zhōng, xī jiān qí zhòng.
自成不好酒色,脱粟粗粝,与其下共甘苦。汝才妻妾数十,被服纨绮,帐下女乐数部,厚自奉养,自成尝嗤鄙之。汝才众数十万,用山西举人吉珪为谋主。自成善攻,汝才善战,两人相须若左右手。自成下宛、叶,克梁、宋,兵强士附,有专制心,顾独忌汝才。乃召汝才所善贺一龙宴,缚之,晨以二十骑斩汝才于帐中,悉兼其众。
zì chéng zài zhōng zhōu, suǒ lüè chéng zhé fén huǐ zhī. jí dù hàn jiāng, móu yǐ jīng xiāng wèi gēn běn, gǎi xiāng yáng yuē xiāng jīng, xiū xiāng wáng gōng diàn jū zhī. gǎi yǔ zhōu yuē jūn píng fǔ, chéng tiān fǔ yuē yáng wǔ zhōu, tā fǔ xiàn duō suǒ gēng yì.
自成在中州,所略城辄焚毁之。及渡汉江,谋以荆、襄为根本,改襄阳曰襄京,修襄王宫殿居之。改禹州曰均平府,承天府曰扬武州,他府县多所更易。
niú jīn xīng jiào yǐ chuàng guān jué míng hào, dà xíng shǔ zhì. zì chéng wú zi, xiōng zi guò jí qī dì gāo yī gōng, dié jū zuǒ yòu, qīn xìn yòng shì. tián jiàn xiù liú zōng mǐn wèi quán jiāng jūn, lǐ yán hè jǐn liú xī yáo děng wéi zhì jiāng jūn, zhāng nài dǎng shǒu sù děng wéi wēi wǔ jiàng jūn, gǔ kě chéng rèn wéi róng děng wéi guǒ yì jiāng jūn, fán wǔ yíng èr shí èr jiāng. yòu zhì shàng xiàng zuǒ fǔ yòu bì liù zhèng fǔ shì láng láng zhōng cóng shì děng guān. yào dì shè fáng yù shǐ, fǔ yuē yǐn, zhōu yuē mù, xiàn yuē lìng. fēng chóng wáng yóu kuì xiāng yáng bó shào líng wáng zài chéng zǎo yáng bó bǎo níng wáng shào pǐ xuān chéng bó sù níng wáng shù mù shòu shùn yì bó. yǐ zhāng guó shēn wèi shàng xiàng, niú jīn xīng wèi zuǒ fǔ, lái yí wèi yòu bì. guó shēn, ān dìng rén, cháng guān cān zhèng. jì jiàng, xiàn wén xiáng fèng qī dèng shì yǐ mèi zì chéng. zì chéng è qí shāng tóng lèi, shā zhī, ér guī dèng shì yú qí jiā. liù zhèng fǔ shì láng zé shí shǒu yù shàng yóu jiāng líng xiāo yīng kūn zhāo yuǎn yáng yǒng yù mǐ zhī lǐ zhèn shēng jiāng líng dèng yán zhōng xī ān yáo xī yìn, xún yǐ xuān chéng qiū zhī táo dài zhèn shēng wèi bīng zhèng fǔ shì láng. qí yú shòu wěi zhí zhě shén zhòng, bù jù zài.
牛金星教以创官爵名号,大行署置。自成无子,兄子过及妻弟高一功,迭居左右,亲信用事。田见秀、刘宗敏为权将军,李岩、贺锦、刘希尧等为制将军,张鼐、党守素等为威武将军,谷可成、任维荣等为果毅将军,凡五营二十二将。又置上相、左辅、右弼、六政府侍郎、郎中、从事等官。要地设防御使,府曰尹,州曰牧,县曰令。封崇王由樻襄阳伯、邵陵王在城枣阳伯、保宁王绍圮宣城伯、肃宁王术〈木受〉顺义伯。以张国绅为上相,牛金星为左辅,来仪为右弼。国绅,安定人,尝官参政。既降,献文翔凤妻邓氏以媚自成。自成恶其伤同类,杀之,而归邓氏于其家。六政府侍郎则石首喻上猷、江陵萧应坤、招远杨永裕、米脂李振声、江陵邓岩忠、西安姚锡胤,寻以宣城丘之陶代振声为兵政府侍郎。其余受伪职者甚众,不具载。
shǐ gāo yī gōng féng xióng shǒu xiāng yáng, rèn jì guāng shǒu jīng zhōu, lìn yǎng chéng niú wàn cái shǒu yí líng, wáng wén yào shǒu lǐ zhōu, bái wàng shǒu ān lù, xiāo yún lín shǒu jīng mén, xiè yìng lóng shǒu hàn chuān, zhōu fèng wú shǒu wàn yǔ zhōu. yú shì hé nán hú guǎng jiāng běi zhū zéi mò bù tīng mìng. zì chéng jì shā rǔ cái yī lóng, yòu xí shā yǎng chéng, duó shǒu yīng bīng, jī shā yuán shí zhōng yú qǐ xiàn. xiàn zhōng fāng jù wǔ chāng, zì chéng qiǎn shǐ hè, qiě xié zhī yuē:" lǎo huí huí yǐ jiàng, cáo cāo bèi zhū sǐ, xíng jí rǔ yǐ." xiàn zhōng dà jù, nán rù cháng shā. dàng shì shí, shí sān jiā qī shí èr yíng zhū dà zéi, jiàng sǐ dài jìn, wéi zì chéng xiàn zhōng cún, ér zì chéng dú jìn, suì zì chēng yuē xīn shùn wáng. jí niú jīn xīng děng yì bīng suǒ xiàng. jīn xīng qǐng xiān qǔ hé běi, zhí zǒu jīng shī. yáng yǒng yù qǐng xià jīn líng, duàn yàn dōu liáng dào. cóng shì gù jūn ēn yuē:" jīn líng jū xià liú, shì suī jì, shī zhī huǎn. zhí zǒu jīng shī, bù shèng, tuì ān suǒ guī, shī zhī jí. guān zhōng, dài wáng sāng zǐ bāng yě, bǎi èr shān hé, dé tiān xià sān fēn zhī èr, yí xiān qǔ zhī, jiàn lì jī yè. rán hòu páng lüè sān biān, zī qí bīng lì, gōng qǔ shān xī, hòu xiàng jīng shī, shù jī jìn zhàn tuì shǒu, wàn quán wú shī." zì chéng cóng zhī.
使高一功、冯雄守襄阳,任继光守荆州,蔺养成、牛万才守夷陵,王文曜守澧州,白旺守安陆,萧云林守荆门,谢应龙守汉川,周凤梧守万禹州。于是河南、湖广、江北诸贼莫不听命。自成既杀汝才、一龙,又袭杀养成,夺守应兵,击杀袁时中于杞县。献忠方据武昌,自成遣使贺,且胁之曰:“老回回已降,曹操辈诛死,行及汝矣。”献忠大惧,南入长沙。当是时,十三家七十二营诸大贼,降死殆尽,惟自成、献忠存,而自成独劲,遂自称曰新顺王。集牛金星等议兵所向。金星请先取河北,直走京师。杨永裕请下金陵,断燕都粮道。从事顾君恩曰:“金陵居下流,事虽济,失之缓。直走京师,不胜,退安所归,失之急。关中,大王桑梓邦也,百二山河,得天下三分之二,宜先取之,建立基业。然后旁略三边,资其兵力,攻取山西,后向京师,庶几进战退守,万全无失。”自成从之。
chuán tíng zhī bài yú shì yuán ér guī shǎn yě, dà zhì bīng, zhì huǒ chē èr wàn liàng, mù zhuàng shì, shǐ bái guǎng ēn gāo jié jiāng, yù qí zéi jī ér jī zhī. cháo yì rì dū zhàn, bù dé yǐ chū guān. yǐ niú chéng hǔ lú guāng zǔ wèi qián fēng, yóu líng bǎo rù luò. gāo jié wéi shì zhōng jūn, xí guǎng ēn cóng xīn ān lái huì. hé nán jiāng chén yǒng fú shǒu xīn tān, sì chuān jiāng qín yì míng chū shāng luò, wèi jǐ jiǎo. qián fēng bài zéi miǎn chí, zhì bǎo fēng, zài bá qí chéng. cì jiá. zì chéng lǜ wàn qí hái zhàn, fù dà bài, jǐ bèi qín. huì tiān dà yǔ, dào nìng, liáng chē bù jìn. zì chéng qiǎn qīng qí chū rǔ zhōu, yào jié liáng dào. chuán tíng nǎi fēn jūn sān, lìng guǎng ēn cóng dà dào, lìng gāo jié qīn suí cóng jiān dào, yíng liáng, lìng yǒng fú shǒu yíng. chuán tíng jì xíng, yǒng fú bīng yì zhēng fā, bù kě jìn, suì wèi zéi suǒ niè. zhì nán yáng, chuán tíng hái zhàn, zéi zhèn wǔ zhòng, guān jūn kè qí sān. yǐ ér shāo què, huǒ chē bēn, qí bīng yì dà bēn. zéi zòng tiě qí jiàn zhī, chuán tíng dà bài. zì chéng kōng bì zhuī, yī rì yè yú sì bǎi lǐ, guān jūn sǐ zhě sì wàn yú rén, shī bīng qì zī chóng shù shí wàn. chuán tíng bēn hé běi, zhuǎn qū tóng guān, qì bài jǔ bù fù zhèn.
传庭之败于柿园而归陕也,大治兵,制火车二万辆,募壮士,使白广恩、高杰将,欲俟贼饥而击之。朝议日督战,不得已出关。以牛成虎、卢光祖为前锋,由灵宝入洛。高杰为是中军,檄广恩从新安来会。河南将陈永福守新滩,四川将秦翼明出商、洛,为掎角。前锋败贼渑池,至宝丰,再拔其城。次郏。自成率万骑还战,复大败,几被擒。会天大雨,道泞,粮车不进。自成遣轻骑出汝州,要截粮道。传庭乃分军三,令广恩从大道,令高杰亲随从间道,迎粮,令永福守营。传庭既行,永福兵亦争发,不可禁,遂为贼所蹑。至南阳,传庭还战,贼阵五重,官军克其三。已而稍却,火车奔,骑兵亦大奔。贼纵铁骑践之,传庭大败。自成空壁追,一日夜逾四百里,官军死者四万余人,失兵器辎重数十万。传庭奔河北,转趋潼关,气败沮不复振。
dōng shí yuè, zì chéng xiàn tóng guān, chuán tíng sǐ, suì lián pò huá yīn wèi nán huá shāng lín tóng. jìn gōng xī ān, shǒu jiāng wáng gēn zi kāi dōng mén nà zéi. zì chéng zhí qín wáng cún shū yǐ wéi quán jiāng jūn, yǒng shòu wáng yì tóng wèi zhì jiāng jūn. xún fǔ féng shī kǒng yǐ xià sǐ zhě shí yú rén, bù zhèng shǐ lù zhī qí děng jù jiàng. zì chéng dà lüè sān rì, xià lìng jìn zhǐ. gǎi xī ān yuē cháng ān, chēng xī jīng. cì gù jūn ēn nǚ lè yī bù, shǎng rù guān cè yě. dà fā mín, xiū cháng ān chéng, kāi chí dào. zì chéng měi sān rì qīn fù jiào chǎng xiào shè, bǎi xìng wàng jiàn huáng lóng dào, xián fú dì hū wàn suì. zhū jiàng bái guǎng ēn gāo rǔ lì zuǒ guāng xiān liáng fǔ xiān xíng hòu jiē jiàng. chén yǒng fú yǐ xiān shè zhòng zì chéng mù, bǎo shān diān bù gǎn xià, zì chéng shé jiàn wéi shì, zhāo zhī, yì jiàng. wéi gāo jié yǐ qiè zì chéng qī zǒu yán ān, wèi lǐ guò suǒ zhuī, zhé ér dōng, dù yí chuān, jué pú jīn yǐ shǒu.
冬十月,自成陷潼关,传庭死,遂连破华阴、渭南、华、商、临潼。进攻西安,守将王根子开东门纳贼。自成执秦王存枢以为权将军,永寿王谊曈为制将军。巡抚冯师孔以下死者十余人,布政使陆之祺等俱降。自成大掠三日,下令禁止。改西安曰长安,称西京。赐顾君恩女乐一部,赏入关策也。大发民,修长安城,开驰道。自成每三日亲赴教场校射,百姓望见黄龙纛,咸伏地呼万岁。诸将白广恩、高汝利、左光先、梁甫先行后皆降。陈永福以先射中自成目,保山巅不敢下,自成折箭为誓,招之,亦降。惟高杰以窃自成妻走延安,为李过所追,折而东,渡宜川,绝蒲津以守。
zì chéng bīng suǒ zhì fēng mǐ, nǎi yì mǐ zhī jì mù. xiàng wèi jūn suǒ fā, fén qì yí cī, zhù tǔ fēng zhī. qiú qí zōng rén, zèng jīn fēng jué yǐ qù. gǎi yán ān fǔ yuē tiān bǎo fǔ, mǐ zhī yuē tiān bǎo xiàn, qīng jiàn yuē tiān bō fǔ. fèng xiáng bù xià, tú zhī. shǐ, zì chéng rù shǎn xī, zì wèi gù xiāng, wú yǒu qīn bào, wèi yī yuè chāo lüè rú gù. yòu yǐ shì dài fū bì bù fù jǐ, xī suǒ zhū jiàn shēn, bàng lüè zhēng qí jīn, sǐ zhě yì yī xué. yú lín gù sǐ shǒu, lǐ guò děng bù néng kè, zì chéng dà fā bīng gōng xiàn zhī. fù shǐ dōu rèn, zǒng bīng wáng shì guó yóu shì wēi děng, jù bù qū sǐ. chéng shèng qǔ níng xià, tú qìng yáng, zhí hán wáng dǎn jí. yí gōng lán zhōu, gān sù xún fǔ lín rì duān děng yì sǐ. jìn xiàn xī níng, yú shì sù zhōu shān dān yǒng chāng zhèn fān zhuāng làng jiē jiàng, shǎn xī dì xī guī zì chéng. yòu qiǎn zéi dù hé, xiàn píng yáng, shā zōng shì sān bǎi yú rén. gāo jié bēn zé zhōu. zhào yǐ yú yīng guì zǒng dū sān biān, shōu biān bīng jiǎo zéi, rán quán shǎn yǐ méi, yīng guì bù néng jìn.
自成兵所至风靡,乃诣米脂祭墓。向为军所发,焚弃遗骴,筑土封之。求其宗人,赠金封爵以去。改延安府曰天保府,米脂曰天保县,清涧曰天波府。凤翔不下,屠之。始,自成入陕西,自谓故乡,毋有侵暴,未一月抄掠如故。又以士大夫必不附己,悉索诸荐绅,搒掠征其金,死者瘗一穴。榆林故死守,李过等不能克,自成大发兵攻陷之。副使都任,总兵王世国、尤世威等,俱不屈死。乘胜取宁夏,屠庆阳,执韩王亶塉。移攻兰州,甘肃巡抚林日端等亦死。进陷西宁,于是肃州、山丹、永昌、镇番、庄浪皆降,陕西地悉归自成。又遣贼渡河,陷平阳,杀宗室三百余人。高杰奔泽州。诏以余应桂总督三边,收边兵剿贼,然全陕已没,应桂不能进。
shí qī nián zhēng yuè gēng yín shuò, zì chéng chēng wáng yú xī ān, tiě guó hào yuē dà shùn, gǎi yuán yǒng chāng, gǎi míng zì chéng. zhuī zūn qí zēng zǔ yǐ xià, jiā shì hào, yǐ lǐ jì qiān wèi tài zǔ. shè tiān yòu diàn dà xué shì, yǐ niú jīn xīng wèi zhī. zēng zhì liù zhèng fǔ shàng shū, shè hóng wén guǎn wén yù yuàn jiàn yì zhí zhǐ shǐ cóng zhèng tǒng huì shàng qì sī yàn mǎ sì zhī zhèng shǐ shū xiě fáng děng guān. yǐ gān zhōu sòng qǐ jiāo wèi lì zhèng shàng shū píng hú lù zhī qí wèi hù zhèng shàng shū zhēn níng gǒng yù wèi lǐ zhèng shàng shū guī ān zhāng lín rán wèi bīng zhèng shàng shū. fù wǔ děng jué, dà fēng gōng chén, hóu liú zōng mǐn yǐ xià jiǔ rén, bó liú tǐ chún yǐ xià qī shí èr rén, zi sān shí rén, nán wǔ shí wǔ rén. dìng jūn zhì. yǒu yī mǎ chán háng liè zhě zhǎn zhī, mǎ téng rù tián miáo zhě zhǎn zhī. jí bù bīng sì shí wàn mǎ bīng liù shí wàn. bīng zhèng shì láng yáng wáng xiū wèi dōu yì, chū héng mén, zhì wèi qiáo, jīn gǔ dòng dì. lìng hóng wén guǎn xué shì lǐ huà lín děng cǎo xí chí yù yuǎn jìn, zhǐ chì shèng yú. shì rì, dà fēng mái, huáng wù sì sāi. shì wén, dì dà jīng, zhào tíng chén yì. dà xué shì lǐ jiàn tài qǐng dū shī, dì xǔ zhī.
十七年正月庚寅朔,自成称王于西安,僣国号曰大顺,改元永昌,改名自晟。追尊其曾祖以下,加谥号,以李继迁为太祖。设天佑殿大学士,以牛金星为之。增置六政府尚书,设弘文馆、文谕院、谏议、直指使、从政、统会、尚契司、验马寺、知政使、书写房等官。以乾州宋企郊为吏政尚书、平湖陆之祺为户政尚书、真宁巩焴为礼政尚书、归安张嶙然为兵政尚书。复五等爵,大封功臣,侯刘宗敏以下九人,伯刘体纯以下七十二人,子三十人,男五十五人。定军制。有一马儳行列者斩之,马腾入田苗者斩之。籍步兵四十万、马兵六十万。兵政侍郎杨王休为都肄,出横门,至渭桥,金鼓动地。令弘文馆学士李化鳞等草檄驰谕远近,指斥乘舆。是日,大风霾,黄雾四塞。事闻,帝大惊,召廷臣议。大学士李建泰请督师,帝许之。
shí shān xī zì píng yáng xiàn, hé jīn jì shān xíng hé jiē xiàn, tā fǔ xiàn duō wàng fēng sòng kuǎn. èr yuè, zì chéng dù hé, pò fén zhōu, xùn hé qǔ jìng lè, gōng tài yuán, zhí jìn wáng qiú guì, xún fǔ cài mào dé sǐ zhī. běi xùn xīn dài, níng wǔ zǒng bīng zhōu yù jí zhàn sǐ. zì chéng xiān qiǎn yóu bīng rù gù guān, lüè dà míng zhēn dìng ér běi. shēn lǜ zhòng zéi bìng biān dōng fàn, xiàn dà tóng, xún fǔ wèi jǐng yuàn zǒng bīng zhū sān lè sǐ. zì chéng shā dài wáng chuán qí, dài fān zōng shì dài jìn. fàn xuān fǔ, zǒng bīng jiāng huán yíng jiàng, xún fǔ zhū zhī féng sǐ. suì fàn yáng hé, yóu liǔ gōu bī jū yōng, zǒng bīng guān táng tōng tài jiàn dù zhī zhì yíng jiàng.
时山西自平阳陷,河津、稷山、荥河皆陷,他府县多望风送款。二月,自成渡河,破汾州,徇河曲、静乐,攻太原,执晋王求桂,巡抚蔡懋德死之。北徇忻、代,宁武总兵周遇吉战死。自成先遣游兵入故关,掠大名、真定而北。身率众贼并边东犯,陷大同,巡抚卫景瑗、总兵朱三乐死。自成杀代王传齐,代藩宗室殆尽。犯宣府,总兵姜环迎降,巡抚朱之冯死。遂犯阳和,由柳沟逼居庸,总兵官唐通、太监杜之秩迎降。
sān yuè shí sān rì, fén chāng píng, zǒng bīng guān lǐ shǒu héng sǐ. shǐ, zéi yù zhēn jīng shī xū shí, wǎng wǎng yīn qiǎn rén niǎn zhòng huò, jiǎ fàn dū shì, yòu lìng chōng bù yuàn zhū yuàn lì, tàn cì jī mì. cháo tíng yǒu móu yì, shù qiān lǐ lì chí bào. jí dǐ chāng píng, bīng bù fā qí tàn zéi, zéi zhé gōu zhī jiàng, wú yī hái zhě. zéi yóu qí zhì píng zé mén, jīng shī yóu bù zhī yě. shí qī rì, dì zhào wèn qún chén, mò duì, yǒu qì zhě. é qǐng zéi huán gōng jiǔ mén, mén wài xiān shè sān dà yíng, xī jiàng zéi. jīng shī jiǔ fá xiǎng, chéng pí zhě shǎo, yì yǐ nèi shì. nèi shì zhuān shǒu chéng shì, bǎi sī bù gǎn wèn.
三月十三日,焚昌平,总兵官李守鑅死。始,贼欲侦京师虚实,往往阴遣人辇重货,贾贩都市,又令充部院诸掾吏,探刺机密。朝廷有谋议,数千里立驰报。及抵昌平,兵部发骑探贼,贼辄勾之降,无一还者。贼游骑至平则门,京师犹不知也。十七日,帝召问群臣,莫对,有泣者。俄顷贼环攻九门,门外先设三大营,悉降贼。京师久乏饷,乘陴者少,益以内侍。内侍专守城事,百司不敢问。
shí bā rì, zéi gōng yì jí, zì chéng zhù zhāng yì mén wài, qiǎn jiàng zéi tài jiàn dù xūn zhuì rù jiàn dì, qiú shàn wèi. dì nù, chì zhī xià, zhào qīn zhēng. rì míng, tài jiàn cáo huà chún qǐ zhāng yì mén, zéi jǐn rù. dì chū gōng, dēng méi shān, wàng fēng huǒ chè tiān, tàn xī yuē:" kǔ wǒ mín ěr." pái huái jiǔ zhī, guī qián qīng gōng, lìng sòng tài zǐ jí yǒng wáng dìng wáng yú qī chén zhōu kuí tián hóng yù dì, jiàn jī cháng gōng zhǔ, qù huáng hòu zì jìn. shí jiǔ rì dīng wèi, tiān wèi míng, huáng chéng bù shǒu, wū zhōng jí bǎi guān, wú zhì zhě. nǎi fù dēng méi shān, shū yī jīn wèi yí zhào, yǐ bó zì yì yú shān tíng, dì suì bēng. tài jiàn wáng chéng ēn yì yú cè.
十八日,贼攻益急,自成驻彰义门外,遣降贼太监杜勋缒入见帝,求禅位。帝怒,叱之下,诏亲征。日暝,太监曹化淳启彰义门,贼尽入。帝出宫,登煤山,望烽火彻天,叹息曰:“苦我民耳。”徘徊久之,归乾清宫,令送太子及永王、定王于戚臣周奎、田弘遇第,剑击长公主,趣皇后自尽。十九日丁未,天未明,皇城不守,呜钟集百官,无至者。乃复登煤山,书衣襟为遗诏,以帛自缢于山亭,帝遂崩。太监王承恩缢于侧。
zì chéng péi lì piāo yī, chéng wū bó mǎ, rù chéng tiān mén. wěi chéng xiàng niú jīn xīng, shàng shū sòng qǐ jiāo yù shàng yóu, shì láng lí zhì shēng zhāng lín rán děng qí ér cóng. dēng huáng jí diàn, jù yù zuò, xià lìng dà suǒ dì hòu, qī bǎi guān sān rì cháo jiàn. wén chén zì fàn jǐng wén xūn qī zì liú wén bǐng yǐ xià, xùn jié zhě sì shí yú rén. gōng nǚ wèi shì tóu hé, cóng zhě èr bǎi yú rén. xiàng fáng xiàng jiē āi hǒu liú lèi. tài zǐ tóu zhōu kuí jiā, bù dé rù, èr wáng yì bù néng nì, xiān hòu yōng zhì, jiē bù qū, zì chéng jī zhī gōng zhōng. cháng gōng zhǔ jué ér fù sū, yú zhì, lìng zéi liú zōng mǐn liáo zhì.
自成毰笠缥衣,乘乌驳马,入承天门。伪丞相牛金星,尚书宋企郊、喻上猷,侍郎黎志升、张嶙然等骑而从。登皇极殿,据御座,下令大索帝后,期百官三日朝见。文臣自范景文、勋戚自刘文炳以下,殉节者四十余人。宫女魏氏投河,从者二百余人。象房象皆哀吼流泪。太子投周奎家,不得入,二王亦不能匿,先后拥至,皆不屈,自成羁之宫中。长公主绝而复苏,舁至,令贼刘宗敏疗治。
yǐ, nǎi zhī dì hòu bēng, zì chéng mìng yǐ gōng fēi zài chū, shèng liǔ guān, zhì dōng huá mén wài, bǎi xìng guò zhě jiē yǎn qì. yuè sān rì jǐ yǒu, wèi shuǎng, chéng guó gōng zhū chún chén dà xué shì wèi zǎo dé lǜ wén wǔ bǎi guān rù hè, jiē sù fú zuò diàn qián. zì chéng bù chū, qún zéi zhēng xì wǔ, wèi chuí bèi tuō mào, huò jǔ zú jiā jǐng, xiāng xiào lè, bǎi guān shè fú bù gǎn dòng. tài jiàn wáng dé huà chì zhū chén yuē:" guó wáng jūn sàng, ruò cáo bù sī bìn xiān dì, nǎi zài cǐ yé!" yīn kū, nèi shì shù shí rén jiē kū, zǎo dé děng yì kū. gù jūn ēn yǐ gào zì chéng, gǎi liàn dì hòu, yòng yǎn miǎn yī dí, jiā wěi chǎng yún. dà xué shì chén yǎn quàn jìn, bù xǔ. fēng tài zǐ wèi sòng wáng. fàng xíng bù jǐn yī wèi xì qiú.
已,乃知帝后崩,自成命以宫扉载出,盛柳棺,置东华门外,百姓过者皆掩泣。越三日己酉,味爽,成国公朱纯臣、大学士魏藻德率文武百官入贺,皆素服坐殿前。自成不出,群贼争戏侮,为椎背、脱帽,或举足加颈,相笑乐,百官慑伏不敢动。太监王德化叱诸臣曰:“国亡君丧,若曹不思殡先帝,乃在此耶!”因哭,内侍数十人皆哭,藻德等亦哭。顾君恩以告自成,改殓帝后,用兖冕祎翟,加苇厂云。大学士陈演劝进,不许。封太子为宋王。放刑部、锦衣卫系囚。
zì chéng zì jū xī ān, jiàn zhì guān lì, zhì shì yì jǐn gǎi guān zhì. liù bù yuē liù zhèng fǔ, sī guān yuē cóng shì, liù kē yuē jiàn yì, shí sān dào yuē zhí zhǐ shǐ, hàn lín yuàn yuē hóng wén guǎn, tài pú sì yuē yàn mǎ sì, xún fǔ yuē jié dù shǐ, bīng bèi yuē fáng yù shǐ, zhī fǔ zhōu xiàn yuē yǐn yuē mù yuē lìng. zhào jiàn cháo guān, zì chéng nán xiǎng zuò, jīn xīng zōng mǐn qǐ jiāo děng zuǒ yòu zá zuò, yǐ cì hū míng, fēn sān děng shòu zhí. zì sì pǐn yǐ xià shǎo zhān shì liáng shào yáng yáng guān guāng děng wú bù wū wěi mìng, sān pǐn yǐ shàng dú yòng gù shì láng hóu xún. qí yú xūn qī wén wǔ zhū chén kuí chún chén yǎn zǎo dé děng gòng bā bǎi yú rén, sòng zōng mǐn děng yíng zhōng, kǎo lüè zé qiú lù, zhì zhuó ròu zhé jìng, bèi zhū cǎn dú. zǎo dé yù mǎ shì qí jiā rén, qì yuē:" wú bù néng wéi ruò zhǔ, jīn qiú sǐ bù dé." zéi yòu biān pái jiǎ, lìng wǔ jiā yǎng yī zéi, dà zòng yín lüè, mín bù shèng dú, yì sǐ xiāng wàng. zhēng zhū xūn qī dà chén jīn, jīn zú zhé shā zhī. fén tài miào shén zhǔ, qiān tài zǔ zhǔ yú dì wáng miào.
自成自居西安,建置官吏,至是益尽改官制。六部曰六政府,司官曰从事,六科曰谏议,十三道曰直指使,翰林院曰弘文馆,太仆寺曰验马寺,巡抚曰节度使,兵备曰防御使,知府州县曰尹、曰牧、曰令。召见朝官,自成南响坐,金星、宗敏、企郊等左右杂坐,以次呼名,分三等授职。自四品以下少詹事梁绍阳、杨观光等无不污伪命,三品以上独用故侍郎侯恂。其余勋戚、文武诸臣奎、纯臣、演、藻德等共八百余人,送宗敏等营中,拷掠责赇赂,至灼肉折胫,备诸惨毒。藻德遇马世奇家人,泣曰:“吾不能为若主,今求死不得。”贼又编排甲,令五家养一贼,大纵淫掠,民不胜毒,缢死相望。征诸勋戚大臣金,金足辄杀之。焚太庙神主,迁太祖主于帝王庙。
shí zéi dǎng yǐ xiàn bǎo dìng, lǐ jiàn tài jiàng, jī nèi fǔ xiàn xī fù. shān dōng hé nán biàn shè guān lì, suǒ zhì wú wéi zhě. jí huái, xún fǔ lù zhèn fēi fā bīng jù zhī, nǎi qù. zì chéng wèi zhēn dé tiān mìng, jīn xīng lǜ zéi zhòng sān biǎo quàn jìn, nǎi cóng zhī, lìng zhuàn dēng jí yí, zōu jí rì. jí zì chéng shēng yù zuò, hū jiàn bái yī rén zhǎng shù zhàng, shǒu jiàn nù shì, zuò xià lóng zhǎo liè jù dòng, zì chéng kǒng, jí xià. zhù jīn xǐ jí yǒng chāng qián, jiē bù jiù. wén shān hǎi guān zǒng bīng wú sān guì bīng qǐ, nǎi móu guī shǎn xī.
时贼党已陷保定,李建泰降,畿内府县悉附。山东、河南遍设官吏,所至无违者。及淮,巡抚路振飞发兵拒之,乃去。自成谓真得天命,金星率贼众三表劝进,乃从之,令撰登极仪,诹吉日。及自成升御座,忽见白衣人长数丈,手剑怒视,座下龙爪鬛俱动,自成恐,亟下。铸金玺及永昌钱,皆不就。闻山海关总兵吴三桂兵起,乃谋归陕西。
chū, sān guì fèng zhào rù yuán, zhì shān hǎi guān, jīng shī xiàn, yóu yù bù jìn. zì chéng jié qí fù xiāng, zuò shū zhāo zhī, sān guì yù jiàng. zhì luán zhōu, wén ài jī chén yuán bèi liú zōng mǐn lüè qù, fèn shén, jí guī shān hǎi, xí pò zéi jiāng. zì chéng nù, qīn bù zéi shí yú wàn, zhí wú xiāng yú jūn, dōng gōng shān hǎi guān, yǐ bié jiāng cóng yī piàn shí yuè guān wài. sān guì jù, qǐ xiáng yú wǒ dà qīng. sì yuè èr shí èr rì, zì chéng bīng èr shí wàn, zhèn yú guān nèi, zì běi shān gèn hǎi. wǒ bīng duì zéi zhì zhèn, sān guì jū yòu yì mò, xī ruì zú bó zhàn, shā zéi shù qiān rén, zéi yì lì dòu, wéi kāi fù hé. zhàn liáng jiǔ, wǒ bīng cóng sān guì zhèn yòu tū chū, chōng zéi zhōng jiān, wàn mǎ bēn yuè, fēi shǐ yǔ duò, tiān dà fēng, shā shí fēi zǒu, jī zéi rú báo. zì chéng fāng xié tài zǐ dēng gāo gāng guān zhàn, zhī wèi wǒ bīng, jí cè mǎ xià gāng zǒu. wǒ bīng zhuī bēn sì shí lǐ, zéi zhòng dà kuì, zì xiāng jiàn tà sǐ zhě wú suàn, jiāng shī biàn yě, gōu shuǐ jǐn chì. zì chéng bēn yǒng píng, wǒ bīng zhú zhī. sān guì xiān qū zhì yǒng píng, zì chéng shā wú xiāng, bēn hái jīng shī.
初,三桂奉诏入援,至山海关,京师陷,犹豫不进。自成劫其父襄,作书招之,三桂欲降。至滦州,闻爱姬陈沅被刘宗敏掠去,愤甚,疾归山海,袭破贼将。自成怒,亲部贼十余万,执吴襄于军,东攻山海关,以别将从一片石越关外。三桂惧,乞降于我大清。四月二十二日,自成兵二十万,阵于关内,自北山亘海。我兵对贼置阵,三桂居右翼末,悉锐卒搏战,杀贼数千人,贼亦力斗,围开复合。战良久,我兵从三桂阵右突出,冲贼中坚,万马奔跃,飞矢雨堕,天大风,沙石飞走,击贼如雹。自成方挟太子登高冈观战,知为我兵,急策马下冈走。我兵追奔四十里,贼众大溃,自相践踏死者无算,僵尸遍野,沟水尽赤。自成奔永平,我兵逐之。三桂先驱至永平,自成杀吴襄,奔还京师。
shí niú jīn xīng jū shǒu, zhū jiàng rén wǎng yè, zhí mén shēng lǐ shén gōng. jīn xīng yuē:" é yán fāng qǐ, zhū jūn yí jiǎn chū." yóu shì jiàng zhě shǐ jù, duō cuàn fú yǐ. zì chéng zhì, xī róng suǒ kǎo suǒ jīn jí gōng zhōng tǎng zàng qì mǐn, zhù wèi bǐng, měi bǐng qiān jīn, yuē shù wàn bǐng, luó chē zài guī xī ān. èr shí jiǔ rì bǐng xū tiě dì hào yú wǔ yīng diàn, zhuī zūn qī dài jiē wèi dì hòu, lì qī gāo shì wèi huáng hòu. zì chéng bèi guān miǎn, liè zhàng shòu cháo. jīn xīng dài xíng jiāo tiān lǐ. shì xī fén gōng diàn jí jiǔ mén chéng lóu. jí dàn, xié tài zǐ èr wáng xī zǒu, ér shǐ wěi jiāng jūn zuǒ guāng xiān gǔ kě chéng diàn.
时牛金星居守,诸降人往谒,执门生礼甚恭。金星曰:“讹言方起,诸君宜简出。”由是降者始惧,多窜伏矣。自成至,悉镕所拷索金及宫中帑藏、器皿,铸为饼,每饼千金,约数万饼,骡车载归西安。二十九日丙戌僣帝号于武英殿,追尊七代皆为帝后,立妻高氏为皇后。自成被冠冕,列仗受朝。金星代行郊天礼。是夕焚宫殿及九门城楼。诘旦,挟太子、二王西走,而使伪将军左光先、谷可成殿。
wǔ yuè èr rì, wǒ dà qīng bīng rù jīng shī, xià lìng ān jí bǎi xìng, wèi dì hòu fā sāng, yì shì hào, qiǎn jiàng xié sān guì zhuī zì chéng. shí fú wáng yǐ jiān guó nán jīng, dà xué shì shǐ kě fǎ dū shī tǎo zéi. zì chéng zhì dìng zhōu, wǒ bīng zhuī zhī, yǔ zhàn, zhǎn gǔ kě chéng, zuǒ guāng xiān shāng zú, zéi fù ér táo. zì chéng xī zǒu zhēn dìng, yì fā zhòng lái gōng, wǒ bīng fù jī zhī. zì chéng zhōng liú shǐ chuàng shén, xī yú gù guān, rù shān xī. huì wǒ bīng dōng fǎn, zì chéng nǎi jiū hé kuì sàn, zǒu píng yáng.
五月二日,我大清兵入京师,下令安辑百姓,为帝后发丧,议谥号,遣将偕三桂追自成。时福王已监国南京,大学士史可法督师讨贼。自成至定州,我兵追之,与战,斩谷可成,左光先伤足,贼负而逃。自成西走真定,益发众来攻,我兵复击之。自成中流矢创甚,西逾故关,入山西。会我兵东返,自成乃鸠合溃散,走平阳。
lǐ yán zhě, gù quàn zì chéng yǐ bù shā shōu rén xīn zhě yě. jí xiàn jīng shī, bǎo hù yì ān huáng hòu lìng zì jìn. yòu dú yú shì dài fū wú suǒ kǎo lüè, jīn xīng děng dà jì zhī. dìng zhōu zhī bài, hé nán zhōu xiàn duō fǎn zhèng, zì chéng zhào zhū jiàng yì, yán qǐng lǜ bīng wǎng. jīn xīng yīn gào zì chéng yuē:" yán xióng wǔ yǒu dà lüè, fēi néng jiǔ xià rén zhě. hé nán, yán gù xiāng, jiǎ yǐ dà bīng, bì bù kě zhì. shí bā zǐ zhī chèn, dé fēi yán hū?" yīn zèn qí yù fǎn. zì chéng lìng jīn xīng yǔ yán yǐn, shā zhī, zéi zhòng jù jiě tǐ.
李岩者,故劝自成以不杀收人心者也。及陷京师,保护懿安皇后令自尽。又独于士大夫无所拷掠,金星等大忌之。定州之败,河南州县多反正,自成召诸将议,岩请率兵往。金星阴告自成曰:“岩雄武有大略,非能久下人者。河南,岩故乡,假以大兵,必不可制。十八子之谶,得非岩乎?”因谮其欲反。自成令金星与岩饮,杀之,贼众俱解体。
zì chéng guī xī ān, fù qiǎn zéi xiàn hàn zhōng, jiàng zǒng bīng zhào guāng yuǎn, jìn lüè bǎo níng. shí xiàn zhōng yǐ bīng jù zhī, nǎi hái. bā yuè jiàn zǔ mí miào chéng, jiāng wǎng sì, hū hán lì bù néng jiù lǐ. zì chéng shǐ yǐ yán yán, miù wèi rén yì, jí yán sǐ, yòu lǚ bài, fù qiáng hěn zì yòng, wěi shàng shū zhāng dì yuán gěng shǐ rán jiē yǐ xiǎo wǔ sǐ. zhì tóng mò, guān lì zuò qiú, jí mò zhǎn. mín dào yī jī zhě sǐ. xī rén dà jù.
自成归西安,复遣贼陷汉中,降总兵赵光远,进略保宁。时献忠以兵拒之,乃还。八月建祖祢庙成,将往祀,忽寒栗不能就礼。自成始以岩言,谬为仁义,及岩死,又屡败,复强很自用,伪尚书张第元、耿始然皆以小忤死。制铜镆,官吏坐赇,即镆斩。民盗一鸡者死。西人大惧。
shùn zhì èr nián èr yuè, wǒ bīng gōng tóng guān, wěi bó mǎ shì yào yǐ liù shí wàn zhòng yíng zhàn, bài sǐ. tóng guān pò, zì chéng suì qì xī ān, yóu lóng jū zhài zǒu wǔ gāng, rù xiāng yáng, fù zǒu wǔ chāng. wǒ bīng liǎng dào zhuī niè, lián cù zhī dèng zhōu chéng tiān dé ān wǔ chāng, qióng zhuī zhì zéi lǎo yíng, dà pò zhī zhě bā. dàng shì shí, zuǒ liáng yù dōng xià, wǔ chāng xū wú rén. zì chéng tún wǔ shí yú rì, zéi zhòng shàng wǔ shí yú wàn, gǎi jiāng xià yuē ruì fú xiàn. xún wèi wǒ bīng suǒ pò, bù zhòng duō jiàng, huò táo sàn. zì chéng zǒu xián níng pú qí, zhì tōng chéng, cuàn yú jiǔ gōng shān. qiū jiǔ yuè, zì chéng liú lǐ guò shǒu zhài, zì lǜ èr shí qí lüè shí shān zhōng, wèi cūn mín suǒ kùn bù néng tuō, suì yì sǐ. huò yuē cūn mín fāng zhù bǎo, jiàn zéi shǎo, zhēng qián jī zhī, rén mǎ jù xiàn ní nào zhōng, zì chéng nǎo zhōng chú sǐ. bō qí yī, dé lóng yī jīn yìn, miǎo yī mù, cūn mín nǎi dà jīng, wèi wèi zì chéng yě. shí wǒ bīng qiǎn shí zì chéng zhě yàn qí shī, xiǔ mò biàn. huò zì chéng liǎng cóng fù wěi zhào hóu wěi xiāng nán hóu jí zì chéng qī qiè èr rén, jīn yìn yī. yòu huò wěi rǔ hóu liú zōng mǐn wěi zǒng bīng zuǒ guāng xiān wěi jūn shī sòng xiàn cè. yú shì zhǎn zì chéng cóng fù jí zōng mǐn yú jūn. niú jīn xīng sòng qǐ jiāo děng jiē dùn wáng.
顺治二年二月,我兵攻潼关,伪伯马世耀以六十万众迎战,败死。潼关破,自成遂弃西安,由龙驹寨走武冈,入襄阳,复走武昌。我兵两道追蹑,连蹙之邓州、承天、德安、武昌,穷追至贼老营,大破之者八。当是时,左良玉东下,武昌虚无人。自成屯五十余日,贼众尚五十余万,改江夏曰瑞符县。寻为我兵所迫,部众多降,或逃散。自成走咸宁、蒲圻,至通城,窜于九宫山。秋九月,自成留李过守寨,自率二十骑略食山中,为村民所困、不能脱,遂缢死。或曰村民方筑堡,见贼少,争前击之,人马俱陷泥淖中,自成脑中鉏死。剥其衣,得龙衣金印,眇一目,村民乃大惊,谓为自成也。时我兵遣识自成者验其尸,朽莫辨。获自成两从父伪赵侯、伪襄南侯及自成妻妾二人,金印一。又获伪汝侯刘宗敏、伪总兵左光先、伪军师宋献策。于是斩自成从父及宗敏于军。牛金星、宋企郊等皆遁亡。
zì chéng xiōng zi guò gǎi míng jǐn, xié zhū zéi shuài fèng gāo shì jiàng yú zǒng dū hé téng jiāo. shí táng wáng lì yú mǐn, cì jǐn míng chì xīn, fēng gāo shì zhōng yì fū rén, hào qí jūn yuē zhōng zhēn yíng, lì téng jiāo huī xià. yǒng míng wáng shí, chì xīn fēng xīng guó hóu, xín sǐ.
自成兄子过改名锦,偕诸贼帅奉高氏降于总督何腾蛟。时唐王立于闽,赐锦名赤心,封高氏忠义夫人,号其军曰忠贞营,隶腾蛟麾下。永明王时,赤心封兴国侯,寻死。
zhāng xiàn zhōng zhě, yán ān wèi liǔ shù jiàn rén yě, yǔ lǐ zì chéng tóng suì shēng. zhǎng lì yán suí zhèn wèi jūn, fàn fǎ dāng zhǎn, zhǔ jiàng chén hóng fàn qí qí zhuàng mào, wèi qǐng yú zǒng bīng guān wáng wēi shì zhī, nǎi táo qù.
张献忠者,延安卫柳树涧人也,与李自成同岁生。长隶延绥镇为军,犯法当斩,主将陈洪范奇其状貌,为请于总兵官王威释之,乃逃去。
chóng zhēn sān nián, shǎn xī zéi dà qǐ, wáng jiā yìn jù fǔ gǔ, xiàn hé qū. xiàn zhōng yǐ mǐ zhī shí bā zhài yīng zhī, zì chēng bā dài wáng. míng nián, jiā yìn sǐ, qí dǎng wáng zì yòng fù jù zhòng sān shí liù yíng, xiàn zhōng jí gāo yíng xiáng luó rǔ cái mǎ shǒu yīng děng jiē wèi zhī qú. qí dōng, hóng chéng chóu wèi zǒng dū, xiàn zhōng jí rǔ cái jiē jiù fǔ. yǐ ér pàn rù shān xī, xié qún zéi fén lüè. xún rǎo hé běi, yòu xié dù hé. zì shì, shǎn xī hé nán hú guǎng sì chuān, jiāng běi shù qiān lǐ dì, jiē bèi róu lìn. dāng cǐ zhī shí, zéi qú lǜ zhòng wú zhuān zhǔ, yù guān jūn, rén zì wèi dòu, shèng zé zhēng jìn, bài zé cuàn shān gǔ bù xiāng gù. guān jūn yù zéi zhuī shā, yì bù zhī suǒ zhú hé zéi yě. zéi huò fēn huò hé, dōng xī bēn tū, shì rì qiáng shèng.
崇祯三年,陕西贼大起,王嘉胤据府谷,陷河曲。献忠以米脂十八寨应之,自称八大王。明年,嘉胤死,其党王自用复聚众三十六营,献忠及高迎祥、罗汝才、马守应等皆为之渠。其冬,洪承畴为总督,献忠及汝才皆就抚。已而叛入山西,偕群贼焚掠。寻扰河北,又偕渡河。自是,陕西、河南、湖广、四川,江北数千里地,皆被蹂躏。当此之时,贼渠率众无专主,遇官军,人自为斗,胜则争进,败则窜山谷不相顾。官军遇贼追杀,亦不知所逐何贼也。贼或分或合,东西奔突,势日强盛。
bā nián, shí sān jiā huì xíng yáng, yì dí guān jūn. shǒu yīng yù běi dù, xiàn zhōng chī zhī, shǒu yīng nù, lǐ zì chéng wéi jiě, nǎi dìng yì. xiàn zhōng shǐ yǔ gāo yíng xiáng bìng qǐ zuò zéi, zì chéng nǎi yíng xiáng piān bì, bù gǎn yǔ xiàn zhōng bìng. jí shì suì xiāng xié háng, yǔ jù dōng lüè, lián pò hé nán jiāng běi zhū xiàn, fén huáng líng. yǐ ér yíng xiáng zì chéng xī qù. xiàn zhōng dú dōng, wéi lú zhōu shū chéng, jù bù xià. gōng tóng chéng, xiàn lú jiāng, tú cháo wú wéi qián shān tài hú sù sōng zhū chéng, yìng tiān xún fǔ zhāng guó wéi yù zhī. xiàn zhōng cóng yīng huò dùn, dào má chéng, hé shǒu yīng děng rù guān, huì yíng xiáng yú fèng xiáng. yǐ, fù chū shāng luò, tún líng bǎo, yǐ dài yíng xiáng. yíng xiáng zhì, zé hé bīng fù dōng. zǒng bīng guān zuǒ liáng yù zǔ kuān jī zhī, xiàn zhōng yǔ yíng xiáng fēn dào zǒu. kuān zhuī xiàn zhōng, zhàn yú sōng xiàn jí jiǔ gāo shān, sān zhàn jiē kè, fú zhǎn shén zhòng. xiàn zhōng huì, zài hé yíng xiáng zhòng hái zhàn, fù dà bài. yíng xiáng xún yǔ zì chéng rù shǎn xī, ér shǒu yīng rǔ cái zhū zéi, gè pán jù yún yáng shāng luò shān zhōng, bù néng jiù, xiàn zhōng yì dùn shān zhōng.
八年,十三家会荥阳,议敌官军。守应欲北渡,献忠嗤之,守应怒,李自成为解,乃定议。献忠始与高迎祥并起作贼,自成乃迎祥偏裨,不敢与献忠并。及是遂相颉颃,与俱东掠,连破河南、江北诸县,焚皇陵。已而迎祥、自成西去。献忠独东,围庐州、舒城,俱不下。攻桐城,陷庐江,屠巢、无为、潜山、太湖、宿松诸城,应天巡抚张国维御之。献忠从英、霍遁,道麻城,合守应等入关,会迎祥于凤翔。已,复出商、洛,屯灵宝,以待迎祥。迎祥至,则合兵复东。总兵官左良玉、祖宽击之,献忠与迎祥分道走。宽追献忠,战于嵩县及九皋山,三战皆克,俘斩甚众。献忠恚,再合迎祥众还战,复大败。迎祥寻与自成入陕西,而守应、汝才诸贼,各盘踞郧阳、商、洛山中,不能救,献忠亦遁山中。
míng nián qiū, zǒng dū lú xiàng shēng qù, miáo zuò tǔ xún fǔ hú guǎng, bù xí bīng. yú shì xiàn zhōng zì jūn zhōu, shǒu yīng zì xīn yě, xiē zǐ kuài zì táng xiàn, bìng fàn xiāng yáng, zhòng èr yú wàn. zǒng bīng qín yì míng bīng guǎ bù néng yù, hú guǎng zhèn dòng. xiàn zhōng jiū rǔ cái shǒu yīng jí chuǎng tā tiān zhū zéi, shùn liú dōng xià, yǔ jiāng běi zéi hè yī lóng hè jǐn děng hé, fēng huǒ dá huái yáng. nán jīng bīng bù shàng shū fàn jǐng wén cāo jiāng dū yù shǐ huáng dào zhí zǒng bīng guān yáng yù fān fēn xùn gù shǒu, ān chí dào fù shǐ shǐ kě fǎ qīn lǜ bīng dāng zéi chōng. zéi cóng jiān dào fàn ān qìng, lián yíng bǎi lǐ, xún fǔ guó wéi gào jǐng. zhào zuǒ liáng yù mǎ kuàng liú liáng zuǒ hé bīng yuán zhī, suì dà pò zéi. zéi zǒu qián shān zhī tiān wáng gǔ zhài, guó wéi xí liáng yù sōu shān, liáng yù bù yīng, xún běi qù. zéi nǎi fù chū tài hú, lián qí huáng, bài guān jūn yú fēng jiā diàn, shā cān jiāng chéng lóng chén yú wáng děng sì shí yú rén. huì zǒng bīng guān móu wén shòu xié liáng zuǒ lái yuán, fù pò zéi. zéi jiē dùn, xiàn zhōng rù hú guǎng. shì shí, hé nán hú guǎng zéi shí wǔ jiā, wéi xiàn zhōng zuì jiǎo xiá xiāo qíng, cì zé rǔ cái. xiàn zhōng cháng wěi wèi guān bīng, yù gěi wǎn chéng, liáng yù shì zhì, xiàn zhōng cāng huáng zǒu, qián fēng luó dài shè zhī zhōng é, liáng yù mǎ zhuī jí, rèn fú xiàn zhōng miàn, mǎ chí yǐ miǎn. huì xióng wén càn wèi zǒng lǐ, kān xí fǔ zéi. chuǎng tā tiān zhě, běn míng liú guó néng, yǔ xiàn zhōng yǒu xì, yì wén càn jiàng. xiàn zhōng chuàng shén, bù néng zhàn, dà kǒng.
明年秋,总督卢象升去,苗胙土巡抚湖广,不习兵。于是献忠自均州,守应自新野,蝎子块自唐县,并犯襄阳,众二余万。总兵秦翼明兵寡不能御,湖广震动。献忠纠汝才、守应及闯塌天诸贼,顺流东下,与江北贼贺一龙、贺锦等合,烽火达淮、扬。南京兵部尚书范景文、操江都御史黄道直、总兵官杨御蕃分汛固守,安池道副使史可法亲率兵当贼冲。贼从间道犯安庆,连营百里,巡抚国维告警。诏左良玉、马爌、刘良佐合兵援之,遂大破贼。贼走潜山之天王古寨,国维檄良玉搜山,良玉不应,寻北去。贼乃复出太湖,连蕲、黄,败官军于酆家店,杀参将程龙、陈于王等四十余人。会总兵官牟文绶偕良佐来援,复破贼。贼皆遁,献忠入湖广。是时,河南、湖广贼十五家,惟献忠最狡黠骁勍,次则汝才。献忠尝伪为官兵,欲给宛城,良玉适至,献忠仓皇走,前锋罗岱射之中额,良玉马追及,刃拂献忠面,马驰以免。会熊文灿为总理,刊檄抚贼。闯塌天者,本名刘国能,与献忠有郤,诣文灿降。献忠创甚,不能战,大恐。
shí yī nián chūn, zhēn zhī chén hóng fàn lì wén càn huī xià wèi zǒng bīng, dà xǐ, yīn qiǎn jiān jī zhòng bì xiàn hóng fàn yuē:" xiàn zhōng méng gōng dà ēn, dé bù sǐ, gōng qǐ wàng zhī xié? yuàn lǜ suǒ bù jiàng yǐ zì xiào." hóng fàn yì xǐ, wèi gào wén càn, shòu qí jiàng. xún àn yù shǐ lín míng qiú fēn xún dào wáng ruì zhān yǔ liáng yù móu, qí xiàn zhōng zhì zhí zhī, wén càn bù kě. xiàn zhōng suì jù gǔ chéng, qǐng shí wàn rén xiǎng, wén càn bù gǎn jué. shí qún zéi jiē jù nán yáng, tú lüè páng zhōu xiàn. wén càn fù yù zhōu, yì dà fā xí fǔ zéi. rǔ cái yǐ zhàn bài qǐ xiáng yú tài hé shān jiān jūn tài jiàn lǐ jì gǎi. míng nián, shè tā tiān hùn shí wàn guò tiān xīng guān suǒ wáng guāng ēn děng shí sān jiā qú shuài, xiān hòu jù jiàng. shǎn xī zǒng dū hóng chéng chóu xún fǔ sūn chuán tíng fù dà pò lǐ zì chéng, zì chéng cuàn xiáo hán shān zhōng, cháo tíng jiē wèi zéi pū jiǎn dài jìn.
十一年春,侦知陈洪范隶文灿麾下为总兵,大喜,因遣间赍重币献洪范曰:“献忠蒙公大恩,得不死,公岂忘之邪?愿率所部降以自效。”洪范亦喜,为告文灿,受其降。巡按御史林铭球、分巡道王瑞栴与良玉谋,俟献忠至执之,文灿不可。献忠遂据谷城,请十万人饷,文灿不敢决。时群贼皆聚南阳,屠掠旁州县。文灿赴裕州,益大发檄抚贼。汝才以战败乞降于太和山监军太监李继改。明年,射塌天、混十万、过天星、关索、王光恩等十三家渠帅,先后俱降。陕西总督洪承畴、巡抚孙传庭复大破李自成,自成窜崤、函山中,朝廷皆谓贼扑剪殆尽。
xiàn zhōng zài gǔ chéng, xùn zú zhì jiǎ zhàng, yán zhě pō yí qí yù fǎn. dì fāng xìn bīng bù shàng shū yáng sì chāng yán, wèi wén càn néng bàn zéi, bù fù yōu yě. xià wǔ yuè, xiàn zhōng pàn, shā zhī xiàn ruǎn zhī diàn, huī gǔ chéng, xiàn fáng xiàn, hé rǔ cái bīng, shā zhī xiàn hǎo jǐng chūn. shí sān jiā jiàng zéi yī shí bìng pàn, wéi wáng guāng ēn bù cóng. xiàn zhōng qù fáng xiàn, zuǒ liáng yù zhuī jī zhī, luó dài wèi qián fēng, zhì luó quǎn yīng shān, dài zhōng fú sǐ, liáng yù dà bài.
献忠在谷城,训卒治甲仗,言者颇疑其欲反。帝方信兵部尚书杨嗣昌言,谓文灿能办贼,不复忧也。夏五月,献忠叛,杀知县阮之钿,隳谷城,陷房县,合汝才兵,杀知县郝景春。十三家降贼一时并叛,惟王光恩不从。献忠去房县,左良玉追击之,罗岱为前锋,至罗犭英山,岱中伏死,良玉大败。
sì chāng yǐ bài dà xué shì, nǎi zì qǐng dū shī, dì dà yuè. shí yuè shuò, sì chāng zhì xiāng yáng, jí zhū jiàng yì jìn bīng. shí qún zéi dà lüè, hè yī lóng hè jǐn fàn suí yīng má huáng, yǔ guān jūn xiāng chí. rǔ cái jí guò tiān xīng cuàn fú zhāng fáng xìng yuǎn, xiàn zhōng jù hú guǎng sì chuān jiè, jiāng xī fàn. sì chāng shì dōng lüè shāo huǎn, nǎi sù zī zhòng xiāng yáng, jùn háo zhù chéng shén gù, lìng liáng yù zhuān lì jiǎo xiàn zhōng.
嗣昌已拜大学士,乃自请督师,帝大悦。十月朔,嗣昌至襄阳,集诸将议进兵。时群贼大掠,贺一龙、贺锦犯随、应、麻、黄,与官军相持。汝才及过天星窜伏漳、房、兴、远,献忠踞湖广、四川界,将西犯。嗣昌视东略稍缓,乃宿辎重襄阳,浚濠筑城甚固,令良玉专力剿献忠。
shí sān nián rùn zhēng yuè, liáng yù jī zéi gǒu píng guān, xiàn zhōng dùn, zhuī zhì mǎ nǎo shān. zéi jù shān jù dí, liáng yù xiān dēng, hè rén lóng lǐ guó qí jiā jī, dà bài zhī, zhǎn shǒu qiān sān bǎi yú jí, qín xiàn zhōng qī qiè. hú guǎng jiāng zhāng yīng yuán wāng zhī fèng zhuī bài zhī shuǐ yòu bà. chuān jiāng zhāng lìng fāng guó ān yòu yāo jī yú chà xī. xiàn zhōng bēn kē jiā píng, zhāng lìng zhú běi shēn rù, bèi wéi, yīng yuán zhī fèng yuán zhī, fù pò zéi. xiàn zhōng lǜ qiān yú qí cuàn xìng guī shān zhōng, shì dà cù.
十三年闰正月,良玉击贼枸坪关,献忠遁,追至玛瑙山。贼据山拒敌,良玉先登,贺人龙、李国奇夹击,大败之,斩首千三百余级,擒献忠妻妾。湖广将张应元、汪之凤追败之水右坝。川将张令、方国安又邀击于岔溪。献忠奔柯家坪,张令逐北深入,被围,应元、之凤援之,复破贼。献忠率千余骑窜兴、归山中,势大蹙。
chū, liáng yù zhī jìn bīng yě, yǔ sì chāng yì bù hé. xiàn zhōng qiǎn jiān shuō liáng yù, liáng yù nǎi wéi ér fú gōng. xiàn zhōng yīn dé yǔ shān mín shì yán chú mǐ kù, shōu kuì sàn, yǎn qí xī gǔ, yì xī zǒu bái yáng shān. shí rǔ cái jí guò tiān xīng cóng níng chāng kuī dà chāng wū shān, yù dù jiāng, wèi guān bīng suǒ è. xiàn zhōng zhì, suì yǔ zhī hé. xiàn zhōng suī lèi bài, qì yì shèng, lì mǎ jiāng àn, yǒu bù qián fù zhě, zhé lù zhī. zéi zhēng sǐ dòu, guān jūn tuì zǒu. zéi bì dù, tún wàn qǐng shān, guī wū dà zhèn. yǐ ér rǔ cái guò tiān xīng fàn kāi xiàn bù lì, rǔ cái dōng zǒu, guò tiān xīng fù yì kāi xiàn ér xī. zhū jiàng wǎng fù zhuī zhú, xiàn zhōng nǎi xī zhòng gōng chǔ bīng yú tǔ dì lǐng, fù jiāng wāng zhī fèng zhàn sǐ. suì xiàn dà chāng, jìn tún kāi xiàn, zhāng lìng zhàn sǐ, shí zhù nǚ tǔ sī qín liáng yù yì bài. rǔ cái fù zì dōng zhì, yǔ xiàn zhōng zhuǎn qū dá zhōu. chuān fǔ shào jié chūn tuì è fú jiāng. zéi běi xiàn jiàn zhōu, jiāng rù hàn zhōng. zǒng bīng guān zhào guāng yuǎn hè rén lóng shǒu yáng píng bǎi zhàng xiǎn. zéi bù dé guò, nǎi fù zǒu bā xī. fú jiāng shī kuì, jié chūn lùn sǐ. xiàn zhōng tú mián zhōu, yuè chéng dū, xiàn hù zhōu, běi dù yǐn yǒng chuān, zǒu hàn chuān dé yáng, rù bā zhōu. yòu zì bā zǒu dá zhōu, fù zhì kāi xiàn.
初,良玉之进兵也,与嗣昌议不合。献忠遣间说良玉,良玉乃围而弗攻。献忠因得与山民市盐刍米酷,收溃散,掩旗息鼓,益西走白羊山。时汝才及过天星从宁昌窥大昌、巫山,欲渡江,为官兵所扼。献忠至,遂与之合。献忠虽累败,气益盛,立马江岸,有不前赴者,辄戮之。贼争死斗,官军退走。贼毕渡,屯万顷山,归、巫大震。已而汝才、过天星犯开县不利,汝才东走,过天星复轶开县而西。诸将往复追逐,献忠乃悉众攻楚兵于土地岭,副将汪之凤战死。遂陷大昌,进屯开县,张令战死,石砫女土司秦良玉亦败。汝才复自东至,与献忠转趋达州。川抚邵捷春退扼涪江。贼北陷剑州,将入汉中。总兵官赵光远、贺人龙守阳平、百丈险。贼不得过,乃复走巴西。涪江师溃,捷春论死。献忠屠绵州,越成都,陷沪州,北渡隐永川,走汉川、德阳,入巴州。又自巴走达州,复至开县。
xiān shì, sì chāng wén zéi rù chuān, jìn zhù chóng qìng. jiān jūn wàn yuán jí yuē:" zéi huò dōng tū, bù kě wú bèi, yí fēn zhōng jūn jiān dào chū zǐ tóng, è guī lù." sì chāng bù tīng, nǐ lìng zhū jiàng jǐn fù hù zhōu zhuī zéi.
先是,嗣昌闻贼入川,进驻重庆。监军万元吉曰:“贼或东突,不可无备,宜分中军间道出梓潼,扼归路。”嗣昌不听,拟令诸将尽赴沪州追贼。
shí sì nián zhēng yuè, zǒng bīng měng rú hǔ cān jiāng liú shì jié zhuī zhī kāi xiàn zhī huáng líng chéng, zéi hái zhàn, guān jūn dà bài, shì jié jí yóu jī guō kāi děng jiē sǐ. xiàn zhōng guǒ dōng chū, lìng rǔ cái jù yún fǔ yuán jì xián bīng, zì lǜ qīng qí, yī rì yè chí sān bǎi lǐ, shā dū shī shǐ zhě yú dào, qǔ jūn fú, dài xiàn xiāng yáng chéng. xiàn zhōng fù xiāng wáng yì míng zhì táng xià, shǔ zhī jiǔ yuē:" wǒ yù jiè wáng tóu, shǐ yáng sì chāng yǐ xiàn fān zhū, wáng qí nǔ lì jìn cǐ jiǔ." suì shā zhī, bìng shā yún xiāng dào zhāng kè jiǎn tuī guān kuàng yuē guǎng, fù dé qí suǒ shī qī qiè. yòu qù, xiàn fán chéng dāng yáng jiá. hé rǔ cái rù guāng zhōu, cán shāng chéng luó shān xī xiàn xìn yáng gù shǐ. fēn jūn fàn chá shān yīng chéng, xiàn suí zhōu. wěi zhāng liáng yù zhì, rù bì yáng. zài gōng yīng shān, bù kè, qù. gōng yún yáng, shǒu jiāng wáng guāng ēn lì zhàn, shǐ jiě. yòu bá yún xī, qún dào fù zhě wàn jì, suì dōng lüè dì. xiàn zhōng zì mǎ nǎo shān zhī bài, xīn wèi liáng yù, jí lǚ shèng, yǒu jiāo sè. qiū bā yuè, liáng yù zhuī jī zhī xìn yáng, dà pò zhī, jiàng zéi zhòng shù wàn. xiàn zhōng shāng gǔ, chéng yè dōng bēn, liáng yù jí zhuī zhī. huì dà yǔ, jiāng yì dào jué, guān jūn bù néng jìn, xiàn zhōng zǒu miǎn. yǐ, fù chū shāng chéng, jiāng xiàng yīng shān, yòu wèi fù jiāng wáng yǔn chéng suǒ pò, zhòng dào sàn qiě jǐn, cóng qí zhǐ shù shí. shí rǔ cái yǐ xiān yǔ zì chéng hé, xiàn zhōng suì tóu zì chéng. zì chéng yǐ bù qǔ yù zhī, bù cóng. zì chéng yù shā zhī, rǔ cái jiàn yuē:" liú zhī shǐ rǎo hàn nán, fēn guān jūn bīng lì." nǎi yīn yǔ xiàn zhōng wǔ bǎi qí, shǐ dùn qù. dào jiū tǔ zéi yī dòu gǔ wǎ guàn zi děng, zhòng fù shèng, rán yóu yáng tuī zì chéng. xiān shì, zéi yíng gé zuǒ èr hè xiàn hán cháo qián zhū xiàn, yù xī hé xiàn zhōng, yǐ hú guǎng guān bīng jǔ bù dé dá. jí biàn wéi jí, dū shī dīng qǐ ruì jí zuǒ liáng yù jiē wǎng yuán biàn, xiàn zhōng chéng jiàn xiàn bó zhōu, rù yīng huò shān zhōng, yǔ gé zuǒ èr hè xiāng jiàn, jiē dà xǐ.
十四年正月,总兵猛如虎、参将刘士杰追之开县之黄陵城,贼还战,官军大败,士杰及游击郭开等皆死。献忠果东出,令汝才拒郧抚袁继咸兵,自率轻骑,一日夜驰三百里,杀督师使者于道,取军符,绐陷襄阳城。献忠缚襄王翊铭置堂下,属之酒曰:“我欲借王头,使杨嗣昌以陷藩诛,王其努力尽此酒。”遂杀之,并杀郧襄道张克俭、推官邝曰广,复得其所失妻妾。又去,陷樊城、当阳、郏。合汝才入光州,残商城、罗山、息县、信阳、固始。分军犯茶山、应城,陷随州。伪张良玉帜,入泌阳。再攻应山,不克,去。攻郧阳,守将王光恩力战,始解。又拔郧西,群盗附者万计,遂东略地。献忠自玛瑙山之败,心畏良玉,及屡胜,有骄色。秋八月,良玉追击之信阳,大破之,降贼众数万。献忠伤股,乘夜东奔,良玉急追之。会大雨,江溢道绝,官军不能进,献忠走免。已,复出商城,将向英山,又为副将王允成所破,众道散且尽,从骑止数十。时汝才已先与自成合,献忠遂投自成。自成以部曲遇之,不从。自成欲杀之,汝才谏曰:“留之使扰汉南,分官军兵力。”乃阴与献忠五百骑,使遁去。道纠土贼一斗谷、瓦罐子等,众复盛,然犹佯推自成。先是,贼营革、左二贺陷含、巢、潜诸县,欲西合献忠,以湖广官兵沮不得达。及汴围急,督师丁启睿及左良玉皆往援汴,献忠乘间陷亳州,入英、霍山中,与革、左、二贺相见,皆大喜。
míng nián hé gōng, xiàn shū chéng lù ān, lüè mín yì jūn. xiàn lú zhōu, zhī fǔ zhèng lǚ xiáng sǐ. xiàn wú wéi lú jiāng, xí shuǐ shī yú cháo hú. tài jiàn lú jiǔ dé yǐ zǒng bīng guān huáng dé gōng liú liáng zuǒ zhī bīng zhàn yú jiā shān, bài jī, jiāng nán dà zhèn. fèng yáng zǒng dū gāo dòu guāng ān qìng xún fǔ zhèng èr yáng dǎi zhì, zhào qǐ mǎ shì yīng dài dòu guāng. shì qiū, dé gōng liáng zuǒ dà pò zéi yú qián shān, xiàn zhōng fù xīn fù shù jǐn zǒu qí shuǐ, gé zuǒ èr hè běi tóu zì chéng. yǐ, xiàn zhōng fù xí xiàn tài hú. huì liáng yù bì zì chéng dōng xià, jǐn chè hú guǎng bīng zì cóng. xiàn zhōng wén zhī, yòu xí xiàn huáng méi.
明年合攻,陷舒城、六安,掠民益军。陷庐州,知府郑履祥死。陷无为、庐江,习水师于巢湖。太监卢九德以总兵官黄得功、刘良佐之兵战于夹山,败绩,江南大震。凤阳总督高斗光、安庆巡抚郑二阳逮治,诏起马士英代斗光。是秋,得功、良佐大破贼于潜山,献忠腹心妇竖尽走蕲水,革、左二贺北投自成。已,献忠复袭陷太湖。会良玉避自成东下,尽撤湖广兵自从。献忠闻之,又袭陷黄梅。
shí liù nián chūn, lián xiàn guǎng jì qí zhōu qí shuǐ. rù huáng zhōu, huáng mín jǐn táo, nǎi qū fù nǚ chǎn chéng, xún shā zhī yǐ tián qiàn. má chéng rén tāng zhì zhě, dà xìng nú yě, shā zhū shēng liù shí rén, yǐ chéng jiàng zéi. xiàn zhōng gǎi má chéng wèi zhōu. yòu xī xiàn hàn yáng, quán jūn cóng yā dàn zhōu dù, xiàn wǔ chāng, zhí chǔ wáng huá kuí, lóng ér shěn zhū jiāng, jǐn shā chǔ zōng shì. lù nán zǐ èr shí yǐ xià shí wǔ yǐ shàng wèi bīng, yú jiē shā zhī. yóu yīng wǔ zhōu zhì dào shì fú, fú zì bì jiāng, yú yuè rén zhī hòu lèi cùn, yú biē bù kě shí. xiàn zhōng suì tiě hào, gǎi wǔ chāng yuē tiān shòu fǔ, jiāng xià yuē shàng jiāng xiàn. jù chǔ wáng dì, zhù xī wáng zhī bǎo, wěi shè shàng shū dū du xún fǔ děng guān, kāi kē qǔ shì. yǐ xīng guó zhōu kē chén liǎng xìng tǔ guān hàn yǒng, zhāo xiáng zhī. tí shī huáng hè lóu. xià lìng fā chǔ dǐ jīn zhèn jī mín. qí huáng děng èr shí yī zhōu xiàn xī fù.
十六年春,连陷广济、蕲州、蕲水。入黄州,黄民尽逃,乃驱妇女铲城,寻杀之以填堑。麻城人汤志者,大姓奴也,杀诸生六十人,以城降贼。献中改麻城为州。又西陷汉阳,全军从鸭蛋洲渡,陷武昌,执楚王华奎,笼而沈诸江,尽杀楚宗室。录男子二十以下、十五以上为兵,余皆杀之。由鹦鹉洲至道士洑,浮胔蔽江,逾月人脂厚累寸,鱼鳖不可食。献忠遂僣号,改武昌曰天授府,江夏曰上江县。据楚王第,铸西王之宝,伪设尚书、都督、巡抚等官,开科取士。以兴国州柯、陈两姓土官悍勇,招降之。题诗黄鹤楼。下令发楚邸金振饥民。蕲、黄等二十一州县悉附。
shí lǐ zì chéng zài xiāng yáng, wén zhī jì qiě nù, yí shū qiáo zé. zuǒ liáng yù bīng fù xī shàng, wěi guān lì duō bèi qín shā. xiàn zhōng jù, nǎi xī zhòng qū yuè zhōu cháng shā. yú shì jiān jūn dào wáng zhì miǎn yáng zhī zhōu zhāng kuàng wǔ chāng shēng yuán chéng tiān yī bái yún zhài zhǎng yì dào sān jiē qǐ bīng tǎo zéi, qí huáng hàn yáng sān fǔ jiē fǎn zhèng. xiàn zhōng suì xiàn xián níng pú qí, bī yuè zhōu. yuán fǔ lǐ qián dé zǒng bīng kǒng xī guì děng jù chéng líng jī jù zhàn, sān zhàn sān kè, jiān qí qián bù. xiàn zhōng nù, bǎi dào bìng jìn, qián dé děng bù zhī, jiē zǒu, yuè zhōu xiàn. xiàn zhōng yù dù dòng tíng hú, bo yú shén, bù jí, tóu jiào ér gòu. jiāng dù, fēng dà zuò, xiàn zhōng nù, lián jù zhōu qiān sōu, zài fù nǚ fén zhī, shuǐ guāng yè rú zhòu. qí ér bī cháng shā, xún àn liú xī zuò fèng jí wáng huì wáng zǒu héng zhōu, zǒng bīng yǐn xiān mín jiàng, cháng shā xiàn. xún pò héng zhōu, jí wáng huì wáng guì wáng jù zǒu yǒng zhōu. nǎi chāi guì fǔ cái, zài zhì cháng shā, zào wěi diàn, ér zì zhuī sān wáng yú yǒng. xī zuò mìng zhòng jūn hù sān wáng rù guǎng xī, shēn rù yǒng sǐ shǒu, chéng xiàn jiàn shā. yòu xiàn bǎo qìng cháng dé, fā gù dū shī yáng sì chāng zǔ mù, zhǎn qí shī jiàn xuè. gōng dào zhōu, shǒu bèi shěn zhì xù zhàn mò, qí nǚ zài zhàn, duó fù shī hái, chéng huò quán. suì dōng fàn jiāng xī, xiàn jí ān yuán zhōu jiàn chāng fǔ zhōu yǒng xīn ān fú wàn zài nán fēng zhū fǔ xiàn. guǎng dōng dà zhèn, nán sháo shǔ chéng guān mín jǐn táo. zéi yǒu xiàn jì qǔ wú yuè zhě, xiàn zhōng dàn liáng yù zài, bù tīng, jué cè rù chuān zhōng.
时李自成在襄阳,闻之忌且怒,贻书谯责。左良玉兵复西上,伪官吏多被擒杀。献忠惧,乃悉众趋岳州、长沙。于是监军道王瓆、沔阳知州章旷、武昌生员程天一、白云寨长易道三皆起兵讨贼,蕲、黄、汉阳三府皆反正。献忠遂陷咸宁、蒲圻,逼岳州。沅抚李乾德、总兵孔希贵等据城陵矶拒战,三战三克,歼其前部。献忠怒,百道并进,乾德等不支,皆走,岳州陷。献忠欲渡洞庭湖,卜于神,不吉,投珓而訽。将渡,风大作,献忠怒,连巨舟千艘,载妇女焚之,水光夜如昼。骑而逼长沙,巡按刘熙祚奉吉王、惠王走衡州,总兵尹先民降,长沙陷。寻破衡州,吉王、惠王、桂王俱走永州。乃拆桂府材,载至长沙,造伪殿,而自追三王于永。熙祚命中军护三王入广西,身入永死守,城陷见杀。又陷宝庆、常德,发故督师杨嗣昌祖墓,斩其尸见血。攻道州,守备沈至绪战殁,其女再战,夺父尸还,城获全。遂东犯江西,陷吉安、袁州、建昌、抚州、永新、安福、万载、南丰诸府县。广东大震,南、韶属城官民尽逃。贼有献计取吴、越者,献忠惮良玉在,不听,决策入川中。
shí qī nián chūn xiàn kuí zhōu, zhì wàn xiàn, shuǐ zhǎng, liú tún sān yuè. yǐ, pò fú zhōu, bài shǒu dào liú lín zhǎng zǒng bīng céng yīng bīng. jìn xiàn fú tú guān. pò chóng qìng, ruì wáng cháng hào yù hài. shì rì, tiān wú yún ér léi, zéi yǒu zhèn zhě. xiàn zhōng nù, fā jù pào yǔ tiān jiǎo. suì jìn xiàn chéng dū, shǔ wáng zhì shù lǜ fēi fū rén yǐ xià tóu yú jǐng, xún fǔ lóng wén guāng bèi shā. shì shí wǒ dà qīng bīng yǐ dìng jīng shī, lǐ zì chéng dùn guī xī ān. nán jīng zhū chén zūn lì fú wáng, mìng gù dà xué shì wáng yīng xióng dū chuān hú jūn shì, bīng lì ruò, bù néng tǎo zéi. xiàn zhōng suì tiě hào dà xī guó wáng, gǎi yuán dà shùn, dōng shí yī yuè gēng yín, jí wěi wèi, yǐ shǔ wáng fǔ wèi gōng, míng chéng dū yuē xī jīng. yòng wāng zhào lín wèi zuǒ chéng xiàng, yán xī mìng wèi yòu chéng xiàng. shè liù bù wǔ jūn dū du fǔ děng guān, wáng guó lín jiāng dǐng zhèn gōng wán jìng děng wéi shàng shū. yǎng zǐ sūn kě wàng ài néng qí liú wén xiù lǐ dìng guó děng jiē wèi jiāng jūn, cì xìng zhāng shì, fēn xùn zhū fǔ zhōu xiàn, xī xiàn zhī. bǎo níng shùn qìng xiān yǐ jiàng zì chéng, zhì guān lì, xiàn zhōng xī zhú qù. zì chéng fā bīng gōng, bù kè, suì jù yǒu quán shǔ. wéi zūn yì yī jùn jí lí zhōu tǔ sī mǎ jīn jiān bù xià.
十七年春陷夔州,至万县,水涨,留屯三月。已,破涪州,败守道刘麟长、总兵曾英兵。进陷佛图关。破重庆,瑞王常浩遇害。是日,天无云而雷,贼有震者。献忠怒,发巨炮与天角。遂进陷成都,蜀王至澍率妃、夫人以下投于井,巡抚龙文光被杀。是时我大清兵已定京师,李自成遁归西安。南京诸臣尊立福王,命故大学士王应熊督川、湖军事,兵力弱,不能讨贼。献忠遂僣号大西国王,改元大顺,冬十一月庚寅,即伪位,以蜀王府为宫,名成都曰西京。用汪兆麟为左丞相,严锡命为右丞相。设六部五军都督府等官,王国麟、江鼎镇、龚完敬等为尚书。养子孙可望、艾能奇、刘文秀、李定国等皆为将军,赐姓张氏,分徇诸府州县,悉陷之。保宁、顺庆先已降自成,置官吏,献忠悉逐去。自成发兵攻,不克,遂据有全蜀。惟遵义一郡及黎州土司马金坚不下。
xiàn zhōng huáng miàn cháng shēn hǔ hàn, rén hào huáng hǔ. xìng jiǎo jué, shì shā, yī rì bù shā rén, zhé yì yì bù lè. guǐ kāi kē qǔ shì, jí yú qīng yáng gōng, jǐn shā zhī, bǐ mò chéng qiū zhǒng. kēng chéng dū mín yú zhōng yuán. shā gè wèi jí jūn jiǔ shí bā wàn. yòu qiǎn sì jiāng jūn fēn tú gè fǔ xiàn, míng cǎo shā. wěi guān cháo huì bài fú, hū áo shù shí xià diàn, áo suǒ xiù zhě, yǐn chū zhǎn zhī, míng tiān shā. yòu chuàng shēng bāo pí fǎ, pí wèi qù ér xiān jué zhě, xíng zhě dǐ sǐ. jiāng zú yǐ shā rén duō shǎo xù gōng cì, gòng shā nán nǚ liù wàn wàn yǒu qí. zéi jiāng yǒu bù rěn zhì yì sǐ zhě. wěi dū du zhāng jūn yòng wáng míng děng shù shí rén, jiē zuò shā rén shǎo, bāo pí sǐ, bìng tú qí jiā. xié chuān zhōng shì dài fū shǐ shòu wěi zhí, xù zhōu bù zhèng shǐ yǐn shēn guǎng yuán jǐ shì zhōng wú yǔ yīng bù qū sǐ. zhū shòu zhí zhě, hòu xún yì jiē jiàn shā. qí cǎn nüè wú rén lǐ, bù kě shèng jì. yòu yòng fǎ yí jǐn jiāng, hé ér quē zhī, shēn shù zhàng, mái jīn bǎo yì wàn jì, rán hòu jué dī fàng liú, míng shuǐ cáng, yuē:" wú wéi hòu rén yǒu yě." dàng shì shí, céng yīng lǐ zhàn chūn yú dà hǎi wáng xiáng yáng zhǎn cáo xūn děng yì bīng bìng qǐ, gù xiàn zhōng zhū shā yì dú. chuān zhōng mín jǐn, nǎi móu kuī xī ān.
献忠黄面长身虎颔,人号黄虎。性狡谲,嗜杀,一日不杀人,辄悒悒不乐。诡开科取士,集于青羊宫,尽杀之,笔墨成丘冢。坑成都民于中园。杀各卫籍军九十八万。又遣四将军分屠各府县,名草杀。伪官朝会拜伏,呼獒数十下殿,獒所嗅者,引出斩之,名天杀。又创生剥皮法,皮未去而先绝者,刑者抵死。将卒以杀人多少叙功次,共杀男女六万万有奇。贼将有不忍至缢死者。伪都督张君用、王明等数十人,皆坐杀人少,剥皮死,并屠其家。胁川中士大夫使受伪职,叙州布政使尹伸、广元给事中吴宇英不屈死。诸受职者,后寻亦皆见杀。其惨虐无人理,不可胜纪。又用法移锦江,涸而阙之,深数丈,埋金宝亿万计,然后决堤放流,名水藏,曰:“无为后人有也。”当是时,曾英、李占春、于大海、王祥、杨展、曹勋等议兵并起,故献忠诛杀益毒。川中民尽,乃谋窥西安。
shùn zhì sān nián, xiàn zhōng jǐn fén chéng dū gōng diàn lú shè, yí qí chéng, lǜ zhòng chū chuān běi, yòu yù jǐn shā chuān bīng. wěi jiāng liú jìn zhōng gù tǒng chuān bīng, wén zhī, lǜ yī jūn táo. huì wǒ dà qīng bīng zhì hàn zhōng, jìn zhōng lái bēn, qǐ wèi xiāng dǎo. zhì yán tíng jiè, dà wù. xiàn zhōng xiǎo xíng, cù yù wǒ bīng yú fèng huáng pō, zhōng shǐ zhuì mǎ, pú fú jī xīn xià. yú shì wǒ bīng qín xiàn zhōng chū, zhǎn zhī.
顺治三年,献忠尽焚成都宫殿庐舍,夷其城,率众出川北,又欲尽杀川兵。伪将刘进忠故统川兵,闻之,率一军逃。会我大清兵至汉中,进忠来奔,乞为乡导。至盐亭界,大雾。献忠晓行,猝遇我兵于凤凰坡,中矢坠马,蒲伏积薪下。于是我兵擒献忠出,斩之。
chuān zhōng zì zāo xiàn zhōng luàn, liè chéng nèi zá shù chéng gǒng, gǒu shí rén ròu ruò měng shòu hǔ bào, niè rén sǐ zhé qì qù, bù jìn shí yě. mín táo shēn shān zhōng, cǎo yī bù shí jiǔ, biàn tǐ jiē shēng máo. xiàn zhōng jì zhū, zéi dǎng kě wàng néng qí wén xiù dìng guó děng kuì rù chuān nán, shā céng yīng lǐ qián dé děng, hòu jiē jiàng yú yǒng míng wáng.
川中自遭献忠乱,列城内杂树成拱,狗食人肉若猛兽虎豹,啮人死辄弃去,不尽食也。民逃深山中,草衣不食久,遍体皆生毛。献忠既诛,贼党可望、能奇、文秀、定国等溃入川南,杀曾英、李乾德等,后皆降于永明王。