yáng hào lǐ wéi hàn zhōu yǒng chūn yuán yīng tài xuē guó yòng xióng tíng bì wáng huà zhēn yuán chóng huàn máo wén lóng zhào guāng biàn fàn zhì wán
楊鎬(李維翰 周永春) 袁應泰(薛國用) 熊廷弼(王化貞) 袁崇煥(毛文龍) 趙光抃(范志完)
yáng hào, shāng qiū rén. wàn lì bā nián jìn shì. lì zhī nán chāng lí èr xiàn. rù wèi yù shǐ, zuò shì diào dà lǐ píng shì. zài qiān shān dōng cān yì, fēn shǒu liáo hǎi dào. cháng xié dà shuài dǒng yī yuán xuě yè dù mò shān, xí méng gǔ chǎo huā zhàng, dà huò. jìn fù shǐ. kěn huāng tián bǎi sān shí yú qǐng, suì jī sù wàn bā qiān yú shí. jìn cān zhèng.
楊鎬,商丘人。萬曆八年進士。歷知南昌、蠡二縣。入為御史,坐事調大理評事。再遷山東參議,分守遼海道。嘗偕大帥董一元雪夜度墨山,襲蒙古炒花帳,大獲。進副使。墾荒田百三十餘頃,歲積粟萬八千餘石。進參政。
èr shí wǔ nián chūn, xié fù jiāng lǐ rú méi chū sài, shī bù jiāng shí rén, shì zú bǎi liù shí yú rén. huì cháo xiān zài yòng bīng, mìng miǎn hào zuì, zhuó yòu qiān dōu yù shǐ, jīng lüè cháo xiān jūn wù. hào wèi zhì, xiān zòu chén shí shì, qǐng lìng cháo xiān guān mín shū sù dé zēng zhì shòu guān shú zuì, jí xiāng lì nú dīng miǎn yì, dà dī jiē gǒu qiě zhī shì. yòu yǐ cháo xiān jūn chén yǐn cáng chǔ xù bù xiǎng jūn, hé zòu qí zuì. yóu shì cháo xiān duō yuàn.
二十五年春,偕副將李如梅出塞,失部將十人,士卒百六十餘人。會朝鮮再用兵,命免鎬罪,擢右僉都御史,經略朝鮮軍務。鎬未至,先奏陳十事,請令朝鮮官民輸粟得增秩、授官、贖罪,及鄉吏奴丁免役,大氐皆苟且之事。又以朝鮮君臣隱藏儲蓄不餉軍,劾奏其罪。由是朝鮮多怨。
dāng shì shí, wō jiāng xíng zhǎng qīng zhèng děng yǐ rù jù nán yuán quán zhōu, yǐn bīng fàn quán luó qìng shàng, bī wáng jīng, ruì shén. lài shěn wéi jìng jiù qín, xiāng dǎo nǎi jué. ér cháo xiān bīng xiǎn zhī yú, qiān lǐ xiāo tiáo, zéi lüè wú suǒ de, gù dàn jī sù quán luó, wèi jiǔ liú jì, ér zhōng guó bīng yì jiàn jí. jiǔ yuè shuò, hào shǐ dǐ wáng jīng. huì fù jiāng jiě shēng děng lǚ cuò zéi, cháo xiān jūn yì shù yǒu gōng, wō nǎi tuì tún wèi shān. shí èr yuè, hào huì zǒng dū xíng jiè tí dū má guì yì jìn bīng fāng lüè, fēn sì wàn rén wèi sān xié, fù jiāng gāo cè jiāng zhōng jūn, lǐ rú méi jiāng zuǒ, lǐ fāng chūn jiě shēng jiāng yòu, hé gōng wèi shān. xiān yǐ shǎo bīng cháng zéi, zéi chū zhàn, dà bài, xī bēn jù dǎo shān, jié sān shān chéng wài yǐ zì gù. hào guān liáo dōng shí, yǔ rú méi shēn xiāng de. jí shì, yóu jī chén yín lián pò zéi èr shān, dì sān shān chuí bá yǐ, hào yǐ rú méi wèi zhì, bù yù yín gōng chū qí shàng, jù míng jīn shōu jūn. zéi nǎi bì chéng bù chū, jiān shǒu yǐ dài yuán. guān bīng sì miàn wéi zhī, dì ní nào, qiě shí jì qióng dōng, fēng xuě liè fū, shì wú gù zhì. zéi rì yè fā pào, yòng yào zhǔ dàn, yù zhě zhé sǐ, guān bīng gōng wéi shí rì bù néng xià. zéi zhī guān bīng xiè, guǐ qǐ xiáng yǐ huǎn zhī. míng nián zhēng yuè èr rì, xíng zhǎng jiù bīng zhòu zhì. hào dà jù, láng bèi xiān bēn, zhū jūn jì zhī. zéi qián xí jī, sǐ zhě wú suàn. fù jiāng wú wéi zhōng yóu jī máo guó qì duàn hòu, zéi nǎi hái, zī zhòng duō sàng shī.
當是時,倭將行長、清正等已入據南原、全州,引兵犯全羅、慶尚,逼王京,銳甚。賴沈惟敬就擒,鄉導乃絕。而朝鮮兵燹之餘,千里蕭條,賊掠無所得,故但積粟全羅,為久留計,而中國兵亦漸集。九月朔,鎬始抵王京。會副將解生等屢挫賊,朝鮮軍亦數有功,倭乃退屯蔚山。十二月,鎬會總督邢玠、提督麻貴議進兵方略,分四萬人為三協,副將高策將中軍,李如梅將左,李芳春、解生將右,合攻蔚山。先以少兵嘗賊,賊出戰,大敗,悉奔據島山,結三柵城外以自固。鎬官遼東時,與如梅深相得。及是,游擊陳寅連破賊二柵,第三柵垂拔矣,鎬以如梅未至,不欲寅功出其上,遽鳴金收軍。賊乃閉城不出,堅守以待援。官兵四面圍之,地泥淖,且時際窮冬,風雪裂膚,士無固志。賊日夜發炮,用藥煮彈,遇者輒死,官兵攻圍十日不能下。賊知官兵懈,詭乞降以緩之。明年正月二日,行長救兵驟至。鎬大懼,狼狽先奔,諸軍繼之。賊前襲擊,死者無算。副將吳惟忠、游擊茅國器斷後,賊乃還,輜重多喪失。
shì yì yě, móu zhī jīng nián, qīng hǎi nèi quán lì, hé cháo xiān tōng guó zhī zhòng, wěi qì yú yī dàn, jǔ cháo jiē hèn. hào jì bēn, qiè guì bēn qū qìng zhōu, jù zéi chéng xí, jǐn chè bīng hái wáng jīng, yǔ zǒng dū jiè guǐ yǐ jié wén. zhū yíng shàng jūn jí, shì zú sǐ wáng dài èr wàn, hào dà nù, píng bù zòu, zhǐ chēng bǎi yú rén. hào zāo fù sàng, zhào duó qíng shì shì. yù shǐ wāng xiān àn cháng hé qí tā zuì, gé chén bì zhī, nǐ zhǐ bāo měi, zhǐ jiǔ bù xià. zàn huà zhǔ shì dīng yīng tài wén hào bài, yì hào zī hòu jì. hào shì yǐ zhāng wèi shěn yī guàn shǒu shū, bìng suǒ nǐ wèi xià zhǐ, yáng yáng xǔ gōng fá. yīng tài fèn, kàng shū jǐn liè bài zhuàng, yán hào dāng zuì zhě èr shí bā kě xiū zhě shí, bìng hé wèi yī guàn fú tóng zuò jiān. dì zhèn nù, yù xíng fǎ. shǒu fǔ zhào zhì gāo yíng jiù, nǎi bà hào, lìng tīng kān, yǐ tiān jīn xún fǔ wàn shì dé dài zhī. yǐ, dōng zhēng shì jùn, gěi shì zhōng yáng yīng wén xù hào gōng, zhào xǔ fù yòng.
是役也,謀之經年,傾海內全力,合朝鮮通國之眾,委棄於一旦,舉朝嗟恨。鎬既奔,挈貴奔趨慶州,懼賊乘襲,盡撤兵還王京,與總督玠詭以捷聞。諸營上軍籍,士卒死亡殆二萬,鎬大怒,屏不奏,止稱百餘人。鎬遭父喪,詔奪情視事。御史汪先岸嘗劾其他罪,閣臣庇之,擬旨褒美,旨久不下。贊畫主事丁應泰聞鎬敗,詣鎬咨後計。鎬示以張位、沈一貫手書,並所擬未下旨,揚揚詡功伐。應泰憤,抗疏盡列敗狀,言鎬當罪者二十八、可羞者十,並劾位、一貫扶同作奸。帝震怒,欲行法。首輔趙志皋營救,乃罷鎬,令聽勘,以天津巡撫萬世德代之。已,東征事竣,給事中楊應文敘鎬功,詔許復用。
sān shí bā nián, qǐ fǔ liáo dōng. xí chǎo huā yú zhèn ān, pò zhī, yù shǐ tián shēng jīn hé qí kāi xìn. shí liáo zuǒ duō shì, hào lì jiàn lǐ rú méi, qǐng fù yòng wèi dà jiāng, wèi gěi shì zhōng má xī yù shǐ yáng zhōu hè suǒ hé. hào shū biàn qǐ xiū, dì bù wèn, hào jìng yǐn qù.
三十八年,起撫遼東。襲炒花於鎮安,破之,御史田生金劾其開釁。時遼左多事,鎬力薦李如梅,請復用為大將,為給事中麻僖、御史楊州鶴所劾。鎬疏辨乞休,帝不問,鎬竟引去。
sì shí liù nián sì yuè, wǒ dà qīng bīng qǐ, pò fǔ shùn, shǒu jiāng wáng mìng yìn sǐ zhī. liáo dōng xún fǔ lǐ wéi hàn qù zǒng bīng guān zhāng chéng yǔn wǎng yuán, yǔ fù zǒng bīng pō tíng xiāng děng jù zhàn mò, yuǎn jìn dà zhèn. tíng yì hào shú ān liáo shì, qǐ bīng bù yòu shì láng wǎng jīng lüè. jì zhì, shēn míng jì lǜ, zhēng sì fāng bīng, tú dà jǔ. zhì qī yuè, dà qīng bīng yóu yā gú guān kè qīng hé, fù jiāng zōu chǔ xián zhàn sǐ. zhào cì hào shàng fāng jiàn, dé zhǎn zǒng bīng yǐ xià guān, nǎi zhǎn qīng hé táo jiāng chén dà dào gāo xuàn xùn jūn zhōng. qí dōng, sì fāng yuán bīng dà jí, suì yì jìn shī. shí chī yóu qí zhǎng jìng tiān, huì jiàn dōng fāng, xīng yǔn dì zhèn, shí zhě yǐ wèi bài zhēng. dà xué shì fāng cóng zhé bīng bù shàng shū huáng jiā shàn bīng kē gěi shì zhōng zhào xìng bāng děng jiē yǐ shī jiǔ xiǎng guì, fā hóng qí, rì qù hào jìn bīng.
四十六年四月,我大清兵起,破撫順,守將王命印死之。遼東巡撫李維翰趣總兵官張承允往援,與副總兵頗廷相等俱戰歿,遠近大震。廷議鎬熟諳遼事,起兵部右侍郎往經略。既至,申明紀律,征四方兵,圖大舉。至七月,大清兵由鴉鶻關克清河,副將鄒儲賢戰死。詔賜鎬尚方劍,得斬總兵以下官,乃斬清河逃將陳大道、高炫徇軍中。其冬,四方援兵大集,遂議進師。時蚩尤旗長竟天,彗見東方,星隕地震,識者以為敗征。大學士方從哲、兵部尚書黃嘉善、兵科給事中趙興邦等皆以師久餉匱,發紅旗,日趣鎬進兵。
míng nián zhēng yuè, hào nǎi huì zǒng dū wāng kě shòu xún fǔ zhōu yǒng chūn xún àn chén wáng tíng děng dìng yì, yǐ èr yuè shí yǒu yī rì shì shī, èr shí yī rì chū sài. bīng fēn sì dào: zǒng bīng guān mǎ lín chū kāi yuán gōng běi, dù sōng chū fǔ shùn gōng xī, lǐ rú bǎi cóng yā gú guān chū qū qīng hé gōng nán, dōng nán zé yǐ liú tīng chū kuān diàn, yóu liáng mǎ diàn dǎo hòu, ér yǐ cháo xiān bīng zhù zhī. hào dà bīng sì shí qī wàn, qī sān yuè èr rì huì èr dào guān bìng jìn. tiān dà xuě, bīng bù qián, shī qī xiè. sōng yù lì shǒu gōng, xiān qī dù hún hé, jìn zhì èr dào guān, fú fā, jūn jǐn fù. lín tǒng kāi yuán bīng cóng sān chà kǒu chū, wén sōng bài, jié yíng zì gù. dà qīng bīng chéng gāo fèn jī, lín bù zhī, suì dà bài, dùn qù. hào wén, jí xí zhǐ rú bǎi tīng liǎng jūn, rú bǎi suì bù jìn. tīng yǐ shēn rù sān bǎi lǐ, zhì shēn hé, dà qīng bīng jī zhī ér bù dòng. yǐ, nǎi zhāng sōng qí zhì, bèi qí yì jiǎ, dài tīng. jì rù yíng, yíng zhōng dà luàn, tīng lì zhàn sǐ. wéi rú bǎi jūn huò quán. wén wǔ jiāng lì qián hòu sǐ zhě sān bǎi yī shí yú rén, jūn shì sì wàn wǔ qiān bā bǎi yú rén, wáng shī mǎ tuó jiǎ zhàng wú suàn. bài shū wén, jīng shī dà zhèn. yù shǐ yáng hè shū hé zhī, bù bào. wú hé, kāi yuán tiě lǐng yòu xiāng jì shī. yán guān jiāo zhāng hé hào, dǎi xià zhào yù, lùn sǐ. chóng zhēn èr nián fú fǎ.
明年正月,鎬乃會總督汪可受、巡撫周永春、巡按陳王庭等定議,以二月十有一日誓師,二十一日出塞。兵分四道:總兵官馬林出開原攻北,杜松出撫順攻西,李如柏從鴉鶻關出趨清河攻南,東南則以劉綎出寬奠,由涼馬佃搗後,而以朝鮮兵助之。號大兵四十七萬,期三月二日會二道關並進。天大雪,兵不前,師期泄。松欲立首功,先期渡渾河,進至二道關,伏發,軍盡覆。林統開原兵從三岔口出,聞松敗,結營自固。大清兵乘高奮擊,林不支,遂大敗,遁去。鎬聞,急檄止如柏、綎兩軍,如柏遂不進。綎已深入三百里,至深河,大清兵擊之而不動。已,乃張松旗幟,被其衣甲,紿綎。既入營,營中大亂,綎力戰死。惟如柏軍獲全。文武將吏前後死者三百一十餘人,軍士四萬五千八百餘人,亡失馬駝甲仗無算。敗書聞,京師大震。御史楊鶴疏劾之,不報。無何,開原、鐵嶺又相繼失。言官交章劾鎬,逮下詔獄,論死。崇禎二年伏法。
lǐ wéi hàn, suī zhōu rén. wàn lì sì shí sì nián, yǐ yòu fù dōu yù shǐ xún fǔ liáo dōng. liáo sān miàn shòu dí, wú suì bù yòng bīng, zì shuì shǐ gāo huái juān xuē shí yú nián, jūn mín yì kùn. ér xiān hòu fǔ chén jiē yōng cái, wán qī gǒu suì yuè. tiān zǐ yòu zhì wàn jǐ bù lǐ, biān chén hū yù, mò rán bù wén, zhì liáo shì dà huài. jí zhāng chéng yǔn fù méi, wéi hàn yóu huò shàn guī. zhì tiān qǐ chū, shǐ xià lì lùn sǐ.
李維翰,睢州人。萬曆四十四年,以右副都御史巡撫遼東。遼三面受敵,無歲不用兵,自稅使高淮朘削十餘年,軍民益困。而先後撫臣皆庸才,玩悽苟歲月。天子又置萬幾不理,邊臣呼籲,漠然不聞,致遼事大壞。及張承允覆沒,維翰猶獲善歸。至天啟初,始下吏論死。
zhōu yǒng chūn, jīn xiāng rén. guān lǐ kē dōu gěi shì zhōng. qí dǎng fāng chì, yǒng chūn yǔ qí shī jiào wèi zhī kuí. xún yóu tài cháng shǎo qīng zhuó yòu qiān dōu yù shǐ, dài wéi hàn wèi xún fǔ. zhí sàng bài zhī hòu, zuǒ jīng lüè diào dù jūn shí, jié jū láo cuì. yuè èr nián, bà guī. tiān qǐ chū, yán guān zhuī lùn kāi yuán shī xiàn zuì, qiǎn shù.
周永春,金鄉人。官禮科都給事中。齊黨方熾,永春與亓詩教為之魁。尋由太常少卿擢右僉都御史,代維翰為巡撫。值喪敗之後,佐經略調度軍食,拮据勞瘁。越二年,罷歸。天啟初,言官追論開原失陷罪,遣戍。
yuán yīng tài, zì dà lái, fèng xiáng rén. wàn lì èr shí sān nián jìn shì. shòu lín zhāng zhī xiàn. zhú zhǎng dī sì shí yú lǐ, hàn yù zhāng shuǐ. diào fán hé nèi, chuān tài háng shān, yǐn qìn shuǐ, chéng èr shí wǔ yàn, gài tián shù wàn qǐng, lín yì jiē xiǎng qí lì. hé jué zhū wàng, yì fū duō sǐ zhě. yīng tài shè xí wèi lú, yǐn shí zuò zhǐ yǒu dù, mín huān rán qū shì, zhì xíng guān liǎng hé.
袁應泰,字大來,鳳翔人。萬曆二十三年進士。授臨漳知縣。築長堤四十餘里,捍禦漳水。調繁河內,穿太行山,引沁水,成二十五堰,溉田數萬頃,鄰邑皆享其利。河決朱旺,役夫多死者。應泰設席為廬,飲食作止有度,民歡然趨事,治行冠兩河。
qiān gōng bù zhǔ shì, lì bīng bù wǔ xuǎn láng zhōng. tài qiǎn jiǎ mào shì zhí shù bǎi rén. qiān huái xú bīng bèi cān yì. shān dōng dà jī, shè zhōu chǎng bǔ liú mín, shàn chéng jùn háo, xiū xiān shèng miào, jī zhě jǐn dé shí. gèng sōu é wài shuì jí cáo zhé mǎ jià shù wàn jīn, xiān hòu fā zhèn. hù bù hé qí shàn yí guān lǐn, shí yǐ qiān fù shǐ, suì yí jí guī.
遷工部主事,歷兵部武選郎中。汰遣假冒世職數百人。遷淮徐兵備參議。山東大飢,設粥廠哺流民,繕城浚濠,修先聖廟,飢者盡得食。更搜額外稅及漕折馬價數萬金,先後發振。戶部劾其擅移官廩,時已遷副使,遂移疾歸。
jiǔ zhī, qǐ hé nán yòu cān zhèng, yǐ àn chá shǐ zhì bīng yǒng píng. liáo shì fāng jí, yīng tài liàn bīng shàn jiǎ, xiū tíng zhàng, chì lóu lǔ, guān wài suǒ xū chú jiāo huǒ yào zhī shǔ hū xī lì yīng. jīng lüè xióng tíng bì shēn lài yān.
久之,起河南右參政,以按察使治兵永平。遼事方棘,應泰練兵繕甲,修亭障,飭樓櫓,關外所需芻茭、火藥之屬呼吸立應。經略熊廷弼深賴焉。
tài chāng yuán nián jiǔ yuè, zhuó yòu qiān dōu yù shǐ, dài zhōu yǒng chūn xún fǔ liáo dōng. yú yuè, zhuó bīng bù yòu shì láng jiān qián zhí, dài tíng bì wèi jīng lüè, ér yǐ xuē guó yòng wèi xún fǔ. yīng tài shòu shì, jí xíng bái mǎ sì shén, shì yǐ shēn wěi liáo. shū yán: chén yuàn yǔ liáo xiāng zhōng shǐ, gèng yuàn wén wǔ zhū chén wú huái èr xīn, yǔ chén xiāng zhōng shǐ. yǒu tuō gù xiè shì zhě, zuì wú shè. xī zōng yōu zhào bāo dá, cì shàng fāng jiàn. nǎi lù tān jiāng hé guāng xiān, tài dà jiāng lǐ guāng róng yǐ xià shí yú rén, suì móu jìn qǔ fǔ shùn. yì yòng bīng shí bā wàn, dà jiāng shí rén, shàng zòu chén fāng lüè.
泰昌元年九月,擢右僉都御史,代周永春巡撫遼東。逾月,擢兵部右侍郎兼前職,代廷弼為經略,而以薛國用為巡撫。應泰受事,即刑白馬祀神,誓以身委遼。疏言:「臣願與遼相終始,更願文武諸臣無懷二心,與臣相終始。有託故謝事者,罪無赦。」熹宗優詔褒答,賜尚方劍。乃戮貪將何光先,汰大將李光榮以下十餘人,遂謀進取撫順。議用兵十八萬,大將十人,上奏陳方略。
yīng tài lì guān jīng mǐn qiáng yì, yòng bīng fēi suǒ zhǎng, guī huà pō shū. tíng bì zài biān, chí fǎ yán, bù wǔ zhěng sù, yīng tài yǐ kuān jiǎo zhī, duō suǒ gēng yì. ér shì shí méng gǔ zhū bù dà jī, duō rù sāi qǐ shí. yīng tài yán: wǒ bù jí jiù, zé bǐ bì guī dí, shì yì zhī bīng yě. nǎi xià lìng zhāo xiáng. yú shì guī zhě rì zhòng, chù zhī liáo shěn èr chéng, yōu qí yuè lǐn, yǔ mín zá jū, qián xíng yín lüè, jū mín kǔ zhī. yì zhě yán shōu xiáng guò duō, huò yīn wèi dí yòng, huò dí zá jiān dié qí zhōng wèi nèi yīng, huò qiě pǒ cè. yīng tài fāng zì xǔ dé jì, jiāng jiè yǐ kàng dà qīng bīng. huì sān chà ér zhī zhàn, jiàng rén wèi qián fēng, zhèn sǐ zhě èr shí yú rén, yīng tài suì yòng yǐ shì qún yì.
應泰歷官精敏強毅,用兵非所長,規畫頗疏。廷弼在邊,持法嚴,部伍整肅,應泰以寬矯之,多所更易。而是時蒙古諸部大飢,多入塞乞食。應泰言:「我不急救,則彼必歸敵,是益之兵也。」乃下令招降。於是歸者日眾,處之遼、沈二城,優其月廩,與民雜居,潛行淫掠,居民苦之。議者言收降過多,或陰為敵用,或敵雜間諜其中為內應,禍且叵測。應泰方自詡得計,將藉以抗大清兵。會三岔兒之戰,降人為前鋒,陣死者二十餘人,應泰遂用以釋群議。
míng nián, tiān qǐ gǎi yuán, sān yuè shí yǒu èr rì, wǒ dà qīng bīng lái gōng shěn yáng. zǒng bīng guān hè shì xián yóu shì gōng chū chéng lì zhàn, bài hái. míng rì, jiàng rén guǒ nèi yīng, chéng suì pò, èr jiāng zhàn sǐ. zǒng bīng guān chén cè tóng zhòng kuí děng fù yuán, yì zhàn sǐ. yīng tài nǎi chè fèng jí wēi níng zhū jūn, bìng lì shǒu liáo yáng, yǐn shuǐ zhù háo, yán háo liè huǒ qì, bīng huán sì miàn shǒu. shí yǒu jiǔ rì, dà qīng bīng lín chéng. yīng tài shēn dū zǒng bīng guān hóu shì lù lǐ bǐng chéng liáng zhòng shàn jiāng bì zhū wàn liáng chū chéng wǔ lǐ yíng zhàn, jūn bài duō sǐ. qí xī, yīng tài sù yíng zhōng, bù rù chéng. míng rì, dà qīng bīng jué chéng xī zhá yǐ xiè háo shuǐ, fēn bīng sāi chéng dōng shuǐ kǒu, jī bài zhū jiāng bīng, suì dù háo, dà hū ér jìn. áo zhàn liáng jiǔ, qí lái zhě yì zhòng, zhū jiāng bīng jù bài, wàng chéng bēn, shā nì sǐ zhě wú suàn. yīng tài nǎi rù chéng, yǔ xún àn yù shǐ zhāng quán děng fēn pí gù shǒu. zhū jiān sī gāo chū niú wéi yào hú jiā dòng jí dū xiǎng láng zhōng fù guó bìng yú chéng dùn, rén xīn lí jǔ. yòu míng rì, gōng chéng jí, yīng tài dū zhū jūn liè dùn dà zhàn, yòu bài. bó mù, qiào lóu huǒ, dà qīng bīng cóng xiǎo xī mén rù, chéng zhōng dà luàn, mín jiā duō qǐ fēi zhāng jù yǐ dài, fù nǚ shì shèng shì yíng mén, huò yán jiàng rén dǎo zhī yě. yīng tài jū chéng lóu, zhī shì bù jì, tài xī wèi quán yuē: gōng wú shǒu chéng zé, yí jí qù, wú sǐ yú cǐ. suì pèi jiàn yìn zì yì sǐ. fù dì yáo jū xiù cóng zhī. pū táng shì míng píng shī dà tòng, zòng huǒ fén lóu sǐ. shì wén, zèng bīng bù shàng shū, yǔ jì zàng, guān qí yī zi.
明年,天啟改元,三月十有二日,我大清兵來攻瀋陽。總兵官賀世賢、尤世功出城力戰,敗還。明日,降人果內應,城遂破,二將戰死。總兵官陳策、童仲揆等赴援,亦戰死。應泰乃撤奉集、威寧諸軍,並力守遼陽,引水注濠,沿濠列火器,兵環四面守。十有九日,大清兵臨城。應泰身督總兵官侯世祿、李秉誠、梁仲善、姜弼、朱萬良出城五里迎戰,軍敗多死。其夕,應泰宿營中,不入城。明日,大清兵掘城西閘以泄濠水,分兵塞城東水口,擊敗諸將兵,遂渡濠,大呼而進。鏖戰良久,騎來者益眾,諸將兵俱敗,望城奔,殺溺死者無算。應泰乃入城,與巡按御史張銓等分陴固守。諸監司高出、牛維曜、胡嘉棟及督餉郎中傅國並逾城遁,人心離沮。又明日,攻城急,應泰督諸軍列楯大戰,又敗。薄暮,譙樓火,大清兵從小西門入,城中大亂,民家多啟扉張炬以待,婦女示盛飾迎門,或言降人導之也。應泰居城樓,知事不濟,太息謂銓曰:「公無守城責,宜急去,吾死於此。」遂佩劍印自縊死。婦弟姚居秀從之。仆唐世明憑屍大慟,縱火焚樓死。事聞,贈兵部尚書,予祭葬,官其一子。
guó yòng, luò nán rén. lì guān shān dōng yòu cān zhèng, fēn shǒu liáo hǎi dào, yǐ yòu qiān dōu yù shǐ dài yīng tài xún fǔ liáo dōng. yīng tài sǐ, tíng yì jiāng qǐ tíng bì, dào yuǎn wèi zhì, nǎi jìn guó yòng bīng bù yòu shì láng, dài yīng tài wèi jīng lüè. lì guān chún jǐn, jiǔ yú liáo, rì yè yōu zhàn shǒu bèi. huì dà qīng bīng bù zhì, dé ān qí wèi. wú hé qǐng gào, jìng zú yú guān.
國用,洛南人。歷官山東右參政,分守遼海道,以右僉都御史代應泰巡撫遼東。應泰死,廷議將起廷弼,道遠未至,乃進國用兵部右侍郎,代應泰為經略。歷官醇謹,久於遼,日夜憂戰守備。會大清兵不至,得安其位。無何請告,竟卒於官。
xióng tíng bì, zì fēi bǎi, jiāng xià rén. wàn lì èr shí wǔ nián jǔ xiāng shì dì yī. míng nián chéng jìn shì, shòu bǎo dìng tuī guān, zhuó yù shǐ.
熊廷弼,字飛百,江夏人。萬曆二十五年舉鄉試第一。明年成進士,授保定推官,擢御史。
sān shí liù nián, xún àn liáo dōng. xún fǔ zhào jí yǔ zǒng bīng guān lǐ chéng liáng qì kuān diàn xīn jiāng bā bǎi lǐ, xǐ biān mín liù wàn jiā yú nèi dì. yǐ, lùn gōng shòu shǎng, gěi shì zhōng sòng yī hán lùn zhī. xià tíng bì fù kān, jù dé qì dì qū mín zhuàng, hé liǎng rén zuì, jí xiān rèn àn chén hé ěr jiàn kāng pī yáng dǎng bì. shū jìng bù xià. shí yǒu zhào xìng tún, tíng bì yán liáo duō kuàng tǔ, suì yú é jūn bā wàn zhōng yǐ sān fēn tún zhǒng, kě dé sù bǎi sān shí wàn shí. dì yōu zhào bāo měi, mìng tuī xíng yú zhū biān. biān jiāng hǎo dǎo cháo, zhé shēng xìn duān. tíng bì yán fáng biān yǐ shǒu wèi shàng, shàn yuán jiàn bǎo, yǒu shí wǔ lì, zòu xíng zhī. suì dà hàn, tíng bì xíng bù jīn zhōu, dǎo chéng huáng shén, yuē qī rì yǔ, bù yǔ huǐ qí miào. jí zhì guǎng níng, yú sān rì, dà shū bái pái, fēng jiàn, shǐ shǐ wǎng zhǎn zhī. wèi zhì, fēng léi dà zuò, yǔ rú zhù, liáo rén yǐ wèi shén. zài liáo shù nián, dù kuì yí, hé jūn shí, àn hé jiāng lì, bù shì gū xī, fēng jì dà zhèn.
三十六年,巡按遼東。巡撫趙楫與總兵官李成梁棄寬奠新疆八百里,徙編民六萬家於內地。已,論功受賞,給事中宋一韓論之。下廷弼覆勘,具得棄地驅民狀,劾兩人罪,及先任按臣何爾健、康丕揚黨庇。疏竟不下。時有詔興屯,廷弼言遼多曠土,歲於額軍八萬中以三分屯種,可得粟百三十萬石。帝優詔褒美,命推行於諸邊。邊將好搗巢,輒生釁端。廷弼言防邊以守為上,繕垣建堡,有十五利,奏行之。歲大旱,廷弼行部金州,禱城隍神,約七日雨,不雨毀其廟。及至廣寧,逾三日,大書白牌,封劍,使使往斬之。未至,風雷大作,雨如注,遼人以為神。在遼數年,杜饋遺,核軍實,按劾將吏,不事姑息,風紀大振。
dū xué nán jī, yán míng yǒu shēng. yǐ zhàng sǐ zhū shēng shì, yǔ xún àn yù shǐ jīng yǎng qiáo xiāng jié zòu. yǎng qiáo tóu hé qù, tíng bì yì tīng kān guī.
督學南畿,嚴明有聲。以杖死諸生事,與巡按御史荊養喬相訐奏。養喬投劾去,廷弼亦聽勘歸。
sì shí qī nián, yáng hào jì sàng shī, tíng yì yǐ tíng bì shú biān shì, qǐ dà lǐ sì chéng jiān hé nán dào yù shǐ, xuān wèi liáo dōng. xuán zhuó bīng bù yòu shì láng jiān yòu qiān dōu yù shǐ, dài hào jīng lüè. wèi chū jīng, kāi yuán shī, tíng bì shàng yán: liáo zuǒ, jīng shī jiān bèi hé dōng, liáo zhèn fù xīn kāi yuán yòu hé dōng gēn běn. yù bǎo liáo dōng zé kāi yuán bì bù kě qì. dí wèi pò kāi yuán shí, běi guān cháo xiān yóu zú wèi fù bèi huàn. jīn yǐ pò kāi yuán, běi guān bù gǎn bù fú, qiǎn yī jiè shǐ, cháo xiān bù gǎn bù cóng. jì wú fù bèi yōu, bì hé dōng xī zhī shì yǐ jiāo gōng, rán zé liáo shěn hé kě shǒu yě? qǐ sù qiǎn jiāng shì, bèi chú liáng, xiū qì xiè, wú jiǒng chén yòng, wú huǎn chén qī, wú zhōng gé yǐ jǔ chén qì, wú páng náo yǐ chè chén zhǒu, wú dú yí chén yǐ jiān wēi, yǐ zhì wù chén wù liáo, jiān wù guó yě. shū rù, xī bào yǔn, qiě cì shàng fāng jiàn zhòng qí quán. fǔ chū guān, tiě lǐng fù shī, shěn yáng jí zhū chéng bǎo jūn mín yī shí jǐn cuàn, liáo yáng xiōng xiōng. tíng bì jiān chéng jìn, yù táo zhě, yù lìng guī. zhǎn táo jiāng liú yù jié wáng jié wáng wén dǐng, yǐ jì sǐ jié shì. zhū tān jiāng chén lún, hé bà zǒng bīng guān lǐ rú zhēn, yǐ lǐ huái xìn dài. dū jūn shì zào zhàn chē, zhì huǒ qì, jùn háo shàn chéng, wèi shǒu yù jì. lìng yán fǎ xíng, shù yuè shǒu bèi dà gù. nǎi shàng fāng lüè, qǐng jí bīng shí bā wàn, fēn bù ài yáng qīng hé fǔ shùn chái hé sān chà ér zhèn jiāng zhū yào kǒu, shǒu wěi xiāng yīng, xiǎo jǐng zì wèi dǔ yù, dà dí hù wèi yīng yuán. gèng tiāo jīng hàn zhě wèi yóu jiǎo, chéng jiān lüè líng qí, rǎo gēng mù, gēng fān dié chū, shǐ dí pí yú bèn mìng, rán hòu xiāng jī jìn jiǎo. shū rù, dì cóng zhī.
四十七年,楊鎬既喪師,廷議以廷弼熟邊事,起大理寺丞兼河南道御史,宣慰遼東。旋擢兵部右侍郎兼右僉都御史,代鎬經略。未出京,開原失,廷弼上言:「遼左,京師肩背;河東,遼鎮腹心;開原又河東根本。欲保遼東則開原必不可棄。敵未破開原時,北關、朝鮮猶足為腹背患。今已破開原,北關不敢不服,遣一介使,朝鮮不敢不從。既無腹背憂,必合東西之勢以交攻,然則遼、沈何可守也?乞速遣將士,備芻糧,修器械,毋窘臣用,毋緩臣期,毋中格以沮臣氣,毋旁撓以掣臣肘,毋獨遺臣以艱危,以致誤臣、誤遼,兼誤國也。」疏入,悉報允,且賜尚方劍重其權。甫出關,鐵嶺復失,瀋陽及諸城堡軍民一時盡竄,遼陽洶洶。廷弼兼程進,遇逃者,諭令歸。斬逃將劉遇節、王捷、王文鼎,以祭死節士。誅貪將陳倫,劾罷總兵官李如楨,以李懷信代。督軍士造戰車,治火器,浚濠繕城,為守御計。令嚴法行,數月守備大固。乃上方略,請集兵十八萬,分布靉陽、清河、撫順、柴河、三岔兒、鎮江諸要口,首尾相應,小警自為堵御,大敵互為應援。更挑精悍者為游徼,乘間掠零騎,擾耕牧,更番迭出,使敵疲於奔命,然後相機進剿。疏入,帝從之。
tíng bì zhī chū dǐ liáo yě, lìng qiān shì hán yuán shàn wǎng fǔ shěn yáng, dàn bù kěn xíng. jì mìng qiān shì yán míng tài, zhì hǔ pí yì tòng kū ér fǎn. tíng bì nǎi gōng zì xún lì, zì hǔ pí yì dǐ shěn yáng, fù chéng xuě yè fù fǔ shùn. zǒng bīng hè shì xián yǐ jìn dí jǔ zhī, tíng bì yuē: bīng xuě mǎn dì, dí bù liào wǒ lái. gǔ chuī rù. shí bīng xiǎn hòu, shù bǎi lǐ wú rén jī, tíng bì jì zhū sǐ shì zhě ér kū zhī. suì yào bīng fèng jí, xiāng dù xíng shì ér hái, suǒ zhì zhāo liú yí, shàn shǒu jù, fēn zhì shì mǎ, yóu shì rén xīn fù gù.
廷弼之初抵遼也,令僉事韓原善往撫瀋陽,憚不肯行。繼命僉事閻鳴泰,至虎皮驛慟哭而返。廷弼乃躬自巡歷,自虎皮驛抵瀋陽,復乘雪夜赴撫順。總兵賀世賢以近敵沮之,廷弼曰:「冰雪滿地,敵不料我來。」鼓吹入。時兵燹後,數百里無人跡,廷弼祭諸死事者而哭之。遂耀兵奉集,相度形勢而還,所至招流移,繕守具,分置士馬,由是人心復固。
tíng bì shēn zhǎng qī chǐ, yǒu dǎn zhī bīng, shàn zuǒ yòu shè. zì àn liáo jí chí shǒu biān yì, zhì shì zhǔ shǒu yù yì jiān. rán xìng gāng fù qì, hǎo mán mà, bù wèi rén xià, wù qíng yǐ gù bù shèn fù.
廷弼身長七尺,有膽知兵,善左右射。自按遼即持守邊議,至是主守御益堅。然性剛負氣,好謾罵,不為人下,物情以故不甚附。
míng nián wǔ yuè, wǒ dà qīng bīng lüè dì huā lǐng. liù yuè, lüè wáng dà rén tún. bā yuè, lüè pú hé. jiāng shì shī wáng qī bǎi yú rén, zhū jiāng shì xián děng yì yǒu zhǎn huò gōng. ér gěi shì zhōng yáo zōng wén téng bàng yú cháo, tíng bì suì bù ān qí wèi. zōng wén zhě, gù hù kē gěi shì zhōng, dīng yōu guī. hái cháo, yù bǔ guān, ér lì bù tí qǐng zhū shū shuài shù nián bù xià, zōng wén huàn zhī. jiǎ zhāo lái xī bù míng, shǔ dāng shì jiàn jǐ. shū lǚ shàng, bù dé mìng. zōng wén jì qióng, zhì shū tíng bì, lìng dài qǐng. tíng bì bù cóng, zōng wén yóu shì yuàn. hòu yín yuán fù lì kē, yuè shì liáo dōng shì mǎ, yǔ tíng bì yì duō bù hé. liáo dōng rén liú guó jìn xiān wèi yù shǐ, zuò dà jì zhé guān. liáo shì qǐ, tíng yì yòng liáo rén, suì yǐ bīng bù zhǔ shì zàn huà jūn wù. guó jìn zhǔ mù liáo rén wèi bīng, suǒ mù wàn qī qiān yú rén, táo wáng guò bàn. tíng bì wén yú cháo, guó jìn yì yuàn. tíng bì wèi yù shǐ shí, yǔ guó jìn zōng wén tóng zài yán lù, yì qì xiāng de, bìng yǐ pái dōng lín gōng dào xué wèi shì. guó jìn bèi yǐ gù yì wàng tíng bì, tíng bì bù néng rú qián, yì xiāng shī. zōng wén gù chū guó jìn mén xià, liǎng rén yì xiāng bǐ, ér qīng tíng bì. jí zōng wén guī, shū chén liáo tǔ rì cù, dǐ tíng bì fèi qún cè ér xióng dú zhì, qiě yuē: jūn mǎ bù xùn liàn, jiāng lǐng bù bù shǔ, rén xīn bù qīn fù, xíng wēi yǒu shí qióng, gōng zuò wú shí zhǐ. fù gǔ qí tóng lèi gōng jī, yù bì qù zhī. yù shǐ gù zào shǒu hé tíng bì chū guān yú nián, màn wú dìng huà pú hé shī shǒu, nì bù shàng wén hé gē zhī shì tú gōng tiāo jùn, shàng fāng zhī jiàn chěng zhì zuò wēi.
明年五月,我大清兵略地花嶺。六月,略王大人屯。八月,略蒲河。將士失亡七百餘人,諸將世賢等亦有斬獲功。而給事中姚宗文騰謗於朝,廷弼遂不安其位。宗文者,故戶科給事中,丁憂歸。還朝,欲補官,而吏部題請諸疏率數年不下,宗文患之。假招徠西部名,屬當事薦己。疏屢上,不得命。宗文計窮,致書廷弼,令代請。廷弼不從,宗文由是怨。後夤緣復吏科,閱視遼東士馬,與廷弼議多不合。遼東人劉國縉先為御史,坐大計謫官。遼事起,廷議用遼人,遂以兵部主事贊畫軍務。國縉主募遼人為兵,所募萬七千餘人,逃亡過半。廷弼聞於朝,國縉亦怨。廷弼為御史時,與國縉、宗文同在言路,意氣相得,並以排東林、攻道學為事。國縉輩以故意望廷弼,廷弼不能如前,益相失。宗文故出國縉門下,兩人益相比,而傾廷弼。及宗文歸,疏陳遼土日蹙,詆廷弼廢群策而雄獨智,且曰:「軍馬不訓練,將領不部署,人心不親附,刑威有時窮,工作無時止。」復鼓其同類攻擊,欲必去之。御史顧慥首劾廷弼出關逾年,漫無定畫;蒲河失守,匿不上聞;荷戈之士徒供挑浚,尚方之劍逞志作威。
dāng shì shí, guāng zōng bēng, xī zōng chū lì, cháo duān fāng duō shì, ér fēng jiāng yì qǐ. yù shǐ féng sān yuán hé tíng bì wú móu zhě bā qī jūn zhě sān, wèi bù bà, liáo bì bù bǎo. zhào xià tíng yì. tíng bì fèn, kàng shū jí biàn, qiě qiú bà. ér yù shǐ zhāng xiū dé fù hé qí pò huài liáo yáng. tíng bì yì fèn, zài shū zì míng, yún liáo yǐ zhuǎn wēi wèi ān, chén qiě zhī shēng zhì sǐ. suì jiǎo hái shàng fāng jiàn, lì qiú bà chì. gěi shì zhōng wèi yīng jiā fù hé zhī. cháo yì yǔn tíng bì qù, yǐ yuán yīng tài dài. tíng bì nǎi shàng shū qiú kān, yán: liáo shī fù méi, chén shǐ qū léi zú shù qiān, liáng qiāng chū guān, zhì xìng shān, ér tiě lǐng yòu shī. tíng chén xián wèi liáo bì wáng, ér jīn qiě dì fāng ān dǔ, jǔ cháo tiē xí. cǐ fēi bù cāo liàn bù bù shǔ zhě suǒ néng zhì yě. ruò wèi yōng bīng shí wàn, bù néng zhǎn jiāng qín wáng, chéng chén zhī zuì. rán qiú cǐ yú jīn rì, yì qǐ yì yán. lìng jiàn cuī ér zhāng shuài yǔn mìng, mǎ shàng cuī ér sān lù sàng shī, chén hé gǎn fù dǎo qián guǐ? sān yuán yīng jiā xiū dé děng fù lián zhāng jí lùn, tíng bì jí qǐng sān rén wǎng kān. dì cóng zhī. yù shǐ wú yīng qí gěi shì zhōng yáng lián děng lì yán bù kě, nǎi gǎi mìng bīng kē gěi shì zhōng zhū tóng méng wǎng. tíng bì fù shàng shū yuē: chén méng ēn huí jí tīng kān, xíng yǐ. dàn tái shěng zé chén yǐ pò huài zhī liáo yí tā rén, chén bù dé bù yī yī chén zhī yú shàng. jīn zhāo táng yì lùn, quán bù zhī bīng. dōng chūn zhī jì, dí yǐ bīng xuě shāo huǎn, hōng rán yán shī lǎo cái guì, mǎ shàng cù zhàn. jí jūn bài, shǐ qiǎo rán bù gǎn fù yán, bǐ chén shōu shí fǔ dìng, ér qiǎo rán zhě yòu fù hōng rán zé zhàn yǐ. zì yǒu liáo nán yǐ lái, yòng wǔ jiāng, yòng wén lì, hé fēi tái shěng suǒ jiàn bái, hé cháng yǒu yī xiào. jiāng chǎng shì, dāng tīng jiāng chǎng lì zì wèi zhī, hé yòng shí tiē kuò yǔ, tú luàn rén yì, yī bù cóng, zhé fú rán nù zāi! jí tóng méng hái zòu, bèi chén tíng bì gōng zhuàng, mò yán: chén rù liáo shí, shì mín chuí qì ér dào, wèi shù shí wàn shēng líng jiē tíng bì yī rén suǒ liú, qí zuì hé kě qīng yì? dú shì tíng bì shòu zhī zuì shēn, pú hé zhī yì, dí gōng shěn yáng, cè mǎ qū jiù, hé qí zhuàng yě? jí jiàn guān bīng nú ruò, jù ěr qǐ hái yǐ guī, jiāng zhì jūn ēn hé dì? tíng bì gōng zài cún liáo, wēi láo suī yǒu kě jì zuì zài fù jūn, dà yì shí wú suǒ táo. cǐ zé zuì fú yú gōng zhě yǐ. dì yǐ tíng bì lì bǎo wēi chéng, réng yì qǐ yòng.
當是時,光宗崩,熹宗初立,朝端方多事,而封疆議起。御史馮三元劾廷弼無謀者八、欺君者三,謂不罷,遼必不保。詔下廷議。廷弼憤,抗疏極辨,且求罷。而御史張修德復劾其破壞遼陽。廷弼益憤,再疏自明,雲「遼已轉危為安,臣且之生致死。」遂繳還尚方劍,力求罷斥。給事中魏應嘉復劾之。朝議允廷弼去,以袁應泰代。廷弼乃上疏求勘,言:「遼師覆沒,臣始驅羸卒數千,踉蹌出關,至杏山,而鐵嶺又失。廷臣咸謂遼必亡,而今且地方安堵,舉朝帖席。此非不操練、不部署者所能致也。若謂擁兵十萬,不能斬將擒王,誠臣之罪。然求此於今日,亦豈易言。令箭催而張帥殞命,馬上催而三路喪師,臣何敢復蹈前軌?」三元、應嘉、修德等復連章極論,廷弼即請三人往勘。帝從之。御史吳應奇、給事中楊漣等力言不可,乃改命兵科給事中朱童蒙往。廷弼復上疏曰:「臣蒙恩回籍聽勘,行矣。但台省責臣以破壞之遼遺他人,臣不得不一一陳之於上。今朝堂議論,全不知兵。冬春之際,敵以冰雪稍緩,哄然言師老財匱,馬上促戰。及軍敗,始愀然不敢復言,比臣收拾甫定,而愀然者又復哄然責戰矣。自有遼難以來,用武將,用文吏,何非台省所建白,何嘗有一效。疆場事,當聽疆場吏自為之,何用拾帖括語,徒亂人意,一不從,輒怫然怒哉!」及童蒙還奏,備陳廷弼功狀,末言:「臣入遼時,士民垂泣而道,謂數十萬生靈皆廷弼一人所留,其罪何可輕議?獨是廷弼受知最深,蒲河之役,敵攻瀋陽,策馬趨救,何其壯也?及見官兵駑弱,遽爾乞骸以歸,將置君恩何地?廷弼功在存遼,微勞雖有可紀;罪在負君,大義實無所逃。此則罪浮於功者矣。」帝以廷弼力保危城,仍議起用。
tiān qǐ yuán nián, shěn yáng pò, yīng tài sǐ, tíng chén fù sī tíng bì. gěi shì zhōng guō gǒng lì dǐ zhī, bìng jí gé chén liú yī jing. jí liáo yáng pò, hé xī jūn mín jǐn bēn, zì tǎ shān zhì lǘ yáng èr bǎi yú lǐ, yān huǒ duàn jué, jīng shī dà zhèn. yī jing yuē: shǐ tíng bì zài liáo, dāng bù zhì cǐ. yù shǐ jiāng bǐng qiān zhuī yán tíng bì bǎo shǒu wēi liáo gōng, jiān yǐ pái jǐ láo chén wèi gǒng zuì. dì nǎi zhì qián hé tíng bì zhě, biǎn sān yuán xiū dé yīng jiā gǒng sān zhì, chú zōng wén míng. yù shǐ liú tíng xuān jiù zhī, yì bèi chì. nǎi fù zhào qǐ tíng bì yú jiā, ér zhuó wáng huà zhēn wèi xún fǔ.
天啟元年,瀋陽破,應泰死,廷臣復思廷弼。給事中郭鞏力詆之,並及閣臣劉一燝。及遼陽破,河西軍民盡奔,自塔山至閭陽二百餘里,煙火斷絕,京師大震。一燝曰:「使廷弼在遼,當不至此。」御史江秉謙追言廷弼保守危遼功,兼以排擠勞臣為鞏罪。帝乃治前劾廷弼者,貶三元、修德、應嘉、鞏三秩,除宗文名。御史劉廷宣救之,亦被斥。乃復詔起廷弼於家,而擢王化貞為巡撫。
huà zhēn, zhū chéng rén. wàn lì sì shí yī nián jìn shì. yóu hù bù zhǔ shì lì yòu cān yì, fēn shǒu guǎng níng. méng gǔ chǎo huā zhū bù zhǎng chéng jī kuī sāi xià, huà zhēn fǔ zhī, jiē bù gǎn dòng. zhū tóng méng kān shì hái, jí yán huà zhēn dé xī rén xīn, wù qīng diào, huī fǔ shì. huà zhēn yì yán liáo shì jiāng huài, wéi fā tǎng jīn bǎi wàn, jí kuǎn xī rén, zé dí gù jì bù gǎn shēn rù. huì liáo shěn xiāng jì wáng, tíng yì jiāng qǐ tíng bì, yù shǐ fāng zhèn rú qǐng jiā huà zhēn zhì, pián yí cóng shì, lìng yǔ xuē guó yòng tóng shǒu hé xī. nǎi jìn huà zhēn yòu qiān dōu yù shǐ, xún fǔ guǎng níng. guǎng níng chéng zài shān wēi, dēng shān kě fǔ kàn chéng nèi, shì sān chà hé wèi zǔ, ér sān chà zhī huáng ní wā yòu shuǐ qiǎn kě shè. guǎng níng zhǐ càn zú qiān, huà zhēn zhāo jí sàn wáng, fù dé wàn yú rén, jī lì shì mín, lián luò xī bù, rén xīn shāo dìng. liáo yáng chū shī, yuǎn jìn zhèn jīng, wèi hé xī bì bù néng bǎo. huà zhēn tí ruò zú, shǒu gū chéng, qì bù shè, shí wàng hè rán. zhōng cháo yì wèi qí cái zú yǐ, xī yǐ hé xī shì fù zhī. ér huà zhēn yòu yǐ dēng lái tiān jīn bīng kě bù shè, zhū zhèn rù wèi bīng kě zhǐ. dāng shì yì xìn qí yǒu cái, suǒ zòu qǐng zhé bào kě. shí jīn fù zhū wèi jūn mín jí dōng shān kuàng tú, duō jié zhài zì gù, yǐ dài guān jūn, qí táo rù cháo xiān zhě, yì bù xià èr wàn. huà zhēn qǐng gǔ wǔ zhū rén, yōu yǐ jué lù, bǐ zì fèn yú gōng míng, zhào yù cháo xiān, bāo yǐ zhōng yì, miǎn zhī tóng chóu. dì yì cóng zhī.
化貞,諸城人。萬曆四十一年進士。由戶部主事歷右參議,分守廣寧。蒙古炒花諸部長乘機窺塞下,化貞撫之,皆不敢動。朱童蒙勘事還,極言化貞得西人心,勿輕調,隳撫事。化貞亦言遼事將壞,惟發帑金百萬,亟款西人,則敵顧忌不敢深入。會遼、沈相繼亡,廷議將起廷弼,御史方震孺請加化貞秩,便宜從事,令與薛國用同守河西。乃進化貞右僉都御史,巡撫廣寧。廣寧城在山隈,登山可俯瞰城內,恃三岔河為阻,而三岔之黃泥窪又水淺可涉。廣寧止孱卒千,化貞招集散亡,復得萬餘人,激厲士民,聯絡西部,人心稍定。遼陽初失,遠近震驚,謂河西必不能保。化貞提弱卒,守孤城,氣不懾,時望赫然。中朝亦謂其才足倚,悉以河西事付之。而化貞又以登萊、天津兵可不設,諸鎮入衛兵可止。當事益信其有才,所奏請輒報可。時金、復諸衛軍民及東山礦徒,多結砦自固,以待官軍,其逃入朝鮮者,亦不下二萬。化貞請鼓舞諸人,優以爵祿,俾自奮於功名,詔諭朝鮮,褒以忠義,勉之同仇。帝亦從之。
zhì liù yuè, tíng bì rù cháo, shǒu qǐng miǎn yán guān biǎn zhé, dì bù kě. nǎi jiàn sān fāng bù zhì cè: guǎng níng yòng mǎ bù liè lěi hé shàng, yǐ xíng shì gé zhī, zhuì dí quán lì tiān jīn dēng lái gè zhì zhōu shī, chéng xū rù nán wèi, dòng yáo qí rén xīn, dí bì nèi gù, ér liáo yáng kě fù. yú shì dēng lái yì shè xún fǔ rú tiān jīn, yǐ táo lǎng xiān wèi zhī ér shān hǎi tè shè jīng lüè, jié zhì sān fāng, yī shì quán. suì jìn tíng bì bīng bù shàng shū, jiān yòu fù dōu yù shǐ, zhù shān hǎi guān, jīng lüè liáo dōng jūn wù. tíng bì yīn qǐng shàng fāng jiàn, qǐng diào bīng èr shí yú wàn, yǐ bīng mǎ chú qiǔ qì xiè zhī shǔ zé chéng hù bīng gōng sān bù. bái jiān jūn dào chén gāo chū hú jiā dòng, dū xiǎng láng zhōng fù guó wú zuì, qǐng fù guān rèn shì. yì yòng liáo rén gù zàn huà zhǔ shì liú guó jìn wèi dēng lái zhāo liàn fù shǐ, kuí zhōu tóng zhī tóng bo nián wèi dēng lái jiān jūn qiān shì, gù lín táo tuī guān hóng fū jiào wèi zhí fāng zhǔ shì, jūn qián zàn huà, yòng shōu shí liáo rén xīn, bìng bào yǔn. qī yuè, tíng bì jiāng qǐ xíng, dì tè cì qí lín fú yī, cǎi bì sì, yàn zhī jiāo wài, mìng wén wǔ dà chén péi jiàn, yì shù yě. yòu yǐ jīng yíng xuǎn fēng wǔ qiān hù tíng bì xíng.
至六月,廷弼入朝,首請免言官貶謫,帝不可。乃建三方布置策:廣寧用馬步列壘河上,以形勢格之,綴敵全力;天津、登、萊各置舟師,乘虛入南衛,動搖其人心,敵必內顧,而遼陽可復。於是登、萊議設巡撫如天津,以陶朗先為之;而山海特設經略,節制三方,一事權。遂進廷弼兵部尚書,兼右副都御史,駐山海關,經略遼東軍務。廷弼因請尚方劍,請調兵二十餘萬,以兵馬、芻糗、器械之屬責成戶、兵、工三部。白監軍道臣高出、胡嘉棟,督餉郎中傅國無罪,請復官任事。議用遼人故贊畫主事劉國縉為登萊招練副使,夔州同知佟卜年為登萊監軍僉事,故臨洮推官洪敷教為職方主事,軍前贊畫,用收拾遼人心,並報允。七月,廷弼將啟行,帝特賜麒麟服一,彩幣四,宴之郊外,命文武大臣陪餞,異數也。又以京營選鋒五千護廷弼行。
xiān shì, yuán yīng tài sǐ, xuē guó yòng dài wèi jīng lüè, bìng bù rèn shì. huà zhēn nǎi bù shǔ zhū jiāng, yán hé shè liù yíng, yíng zhì cān jiāng yī rén, shǒu bèi èr rén, huà dì fēn shǒu xī píng zhèn wǔ liǔ hé pán shān zhū yào hài, gè zhì shù shè fáng. yì jí shàng, tíng bì bù wèi rán, shū yán: hé zhǎi nán shì, bǎo xiǎo nán róng, jīn rì dàn yí gù shǒu guǎng níng. ruò zhù bīng hé shàng, bīng fēn zé lì ruò, dí qīng qí qián dù, zhí gōng yī yíng, lì bì bù zhī. yī yíng kuì, zé zhū yíng jù kuì, xī píng zhū shù yì bù néng shǒu. hé shàng zhǐ yí zhì yóu jiǎo bīng, gēng fān chū rù, shì dí bù cè, bù yí tún jù yī chù, wèi dí suǒ chéng. zì hé dǐ guǎng níng, zhǐ yí duō zhì fēng hòu xī píng zhū chù zhǐ yí shāo zhì shù bīng, wèi chuán fēng shào tàn zhī yòng. ér dà bīng xī jù guǎng níng, xiāng dù chéng wài xíng shì, jǐ jiǎo lì yíng, shēn lěi gāo shān yǐ qí. gài liáo yáng qù guǎng níng sān bǎi liù shí lǐ, fēi dí qí yī rì néng dào, yǒu shēng xī, wǒ bì yù zhī. duàn bù yí fēn bīng fáng hé, xiān wèi zì ruò zhī jì yě. shū shàng, yōu zhǐ bāo dá. huì yù shǐ fāng zhèn rú yì yán fáng hé liù bù zú shì, yì nǎi qǐn. ér huà zhēn yǐ jì bù xíng, yùn shén, jǐn wěi jūn shì yú tíng bì. tíng bì nǎi qǐng shēn yù huà zhēn, bù dé jiè kǒu jié zhì, zuò shī shì jī. xiān shì, sì fāng yuán liáo zhī shī, huà zhēn xī gǎi wèi píng liáo, liáo rén duō bù yuè. tíng bì yán: liáo rén wèi pàn, qǐ gǎi wèi píng dōng huò zhēng dōng, yǐ wèi qí xīn. zì shì huà zhēn yǔ tíng bì yǒu xì, ér jīng fǔ bù hé zhī yì qǐ yǐ.
先是,袁應泰死,薛國用代為經略,病不任事。化貞乃部署諸將,沿河設六營,營置參將一人,守備二人,畫地分守;西平、鎮武、柳河、盤山諸要害,各置戍設防。議即上,廷弼不謂然,疏言:「河窄難恃,堡小難容,今日但宜固守廣寧。若駐兵河上,兵分則力弱,敵輕騎潛渡,直攻一營,力必不支。一營潰,則諸營俱潰,西平諸戍亦不能守。河上止宜置游徼兵,更番出入,示敵不測,不宜屯聚一處,為敵所乘。自河抵廣寧,止宜多置烽堠;西平諸處止宜稍置戍兵,為傳烽哨探之用。而大兵悉聚廣寧,相度城外形勢,掎角立營,深壘高柵以俟。蓋遼陽去廣寧三百六十里,非敵騎一日能到,有聲息,我必預知。斷不宜分兵防河,先為自弱之計也。」疏上,優旨褒答。會御史方震孺亦言防河六不足恃,議乃寢。而化貞以計不行,慍甚,盡委軍事於廷弼。廷弼乃請申諭化貞,不得藉口節制,坐失事機。先是,四方援遼之師,化貞悉改為「平遼」,遼人多不悅。廷弼言:「遼人未叛,乞改為『平東』或『征東』,以慰其心。」自是化貞與廷弼有隙,而經、撫不和之議起矣。
bā yuè shuò, tíng bì yán: sān fāng jiàn zhì, xū lián luò cháo xiān. qǐng jí fā chì shǐ wǎng láo bǐ guó jūn chén, bǐ jǐn fā bā dào zhī shī, lián yíng jiāng shàng, zhù wǒ shēng shì. yòu fā zhào shū mǐn xù liáo rén zhī bì nán bǐ guó zhě, zhāo jí tuán liàn, bié wèi yī jūn, yǔ cháo xiān jūn hé shì. ér wǒ shǐ chén jí quán zhù yì zhōu, kòng zhì lián luò, bǐ yǔ dēng lái shēng xī xiāng tōng, yú shì yǒu jì. gèng yí fā yín liù wàn liǎng, fēn kào cháo xiān jí liáo rén, ér chén gěi yǔ kōng míng zhá fù bǎi dào, bǐ chéng zhì bài chú. qí dōng shān kuàng tú néng jié jù qiān rén zhě, jí shǔ dū sī wǔ bǎi rén zhě, shǔ shǒu bèi. jiāng yī hū lì yīng, ér yī èr wàn jìn bīng kě lì zhì yě. yīn jiàn jiān jūn fù shǐ liáng zhī yuán shēng zhǎng hǎi bīn, xí cháo xiān shì, kě chōng mìng shǐ. dì lì cóng zhī, qiě mìng rú xíng rén fèng shǐ gù shì, cì yī pǐn fú yǐ chǒng qí xíng. zhī yuán nǎi liè shàng zhòng shì quán dìng zhí zhǎng bā shì, dì yì bào kě.
八月朔,廷弼言:「三方建置,須聯絡朝鮮。請亟發敕使往勞彼國君臣,俾盡發八道之師,連營江上,助我聲勢。又發詔書憫恤遼人之避難彼國者,招集團練,別為一軍,與朝鮮軍合勢。而我使臣即權駐義州,控制聯絡,俾與登、萊聲息相通,於事有濟。更宜發銀六萬兩,分犒朝鮮及遼人,而臣給與空名札付百道,俾承制拜除。其東山礦徒能結聚千人者,即署都司;五百人者,署守備。將一呼立應,而一二萬勁兵可立致也。」因薦監軍副使梁之垣生長海濱,習朝鮮事,可充命使。帝立從之,且命如行人奉使故事,賜一品服以寵其行。之垣乃列上重事權、定職掌八事,帝亦報可。
zhī yuán fāng yǔ suǒ sī yì bīng xiǎng, ér huà zhēn suǒ qiǎn dū sī máo wén lóng yǐ xí qǔ zhèn jiāng, zòu jié. jǔ cháo dà xǐ, jí mìng dēng lái tiān jīn fā shuǐ shī èr wàn yīng wén lóng, huà zhēn dū guǎng níng bīng sì wàn jìn jù hé shàng, hé méng gǔ jūn chéng jī jìn qǔ, ér tíng bì jū zhōng jié zhì. mìng jì xià, jīng fǔ gè zhèn hù guān wàng, bīng bù guǒ jìn. qǐng zhī, huà zhēn bèi chén dōng xī qíng xíng, yán: dí qì liáo yáng bù shǒu, hé dōng shī xiàn jiāng shì rì yè wàng guān jūn zhì, jí zhí dí jiāng yǐ jiàng. ér xī bù hǔ dūn tù chǎo huā xián yuàn zhù bīng. dí bīng shǒu hǎi zhōu bù guò èr qiān, hé shàng zhǐ liáo zú sān qiān, ruò qián shī yè xí, shì zài bì kè. dí nán fáng zhě wén ér běi guī, wǒ jù xiǎn yǐ jī qí duò, kě jǐn yě. bīng bù shàng shū zhāng hè míng yǐ wèi rán, zòu yán shí bù kě shī. yù shǐ xú qīng bó fù qù zhī, qǐng lìng tíng bì jìn zhù guǎng níng, jì liáo zǒng dū wáng xiàng gān yí zhèn shān hǎi. huì huà zhēn fù chí zòu: dí yīn guān jūn shōu fù zhèn jiāng, suì qū lüè sì wèi tún mín. tún mín jù tiě shān sǐ shǒu, shāng dí sān sì qiān rén, dí wéi zhī yì jí. jí yí fù jiù. yú shì bīng bù yù cù jìn shī. huà zhēn jí yǐ shì yuè dù hé. tíng bì bù dé yǐ chū guān, cì yòu tún, ér chí zòu hǎi zhōu qǔ yì shǒu nán, bù yí qīng jǔ. huà zhēn zú wú gōng ér hái.
之垣方與所司議兵餉,而化貞所遣都司毛文龍已襲取鎮江,奏捷。舉朝大喜,亟命登、萊、天津發水師二萬應文龍,化貞督廣寧兵四萬進據河上,合蒙古軍乘機進取,而廷弼居中節制。命既下,經、撫、各鎮互觀望,兵不果進。頃之,化貞備陳東西情形,言:「敵棄遼陽不守,河東失陷將士日夜望官軍至,即執敵將以降。而西部虎墩兔、炒花咸願助兵。敵兵守海州不過二千,河上止遼卒三千,若潛師夜襲,勢在必克。敵南防者聞而北歸,我據險以擊其惰,可盡也。」兵部尚書張鶴鳴以為然,奏言時不可失。御史徐卿伯復趣之,請令廷弼進駐廣寧,薊遼總督王象乾移鎮山海。會化貞復馳奏:「敵因官軍收復鎮江,遂驅掠四衛屯民。屯民據鐵山死守,傷敵三四千人,敵圍之益急。急宜赴救。」於是兵部愈促進師。化貞即以是月渡河。廷弼不得已出關,次右屯,而馳奏海州取易守難,不宜輕舉。化貞卒無功而還。
huà zhēn wèi rén ái ér bì, sù bù xí bīng, qīng shì dà dí, hǎo mán yǔ. wén wǔ jiāng lì jìn jiàn xī bù rù, yǔ tíng bì yóu dǐ wǔ. wàng yì jiàng dí zhě lǐ yǒng fāng wèi nèi yīng, xìn xī bù yán, wèi hǔ dūn tù zhù bīng sì shí wàn, suì yù yǐ bù zhàn qǔ quán shèng. yī qiè shì mǎ jiǎ zhàng qiǔ liáng yíng lěi jù zhì bù wèn, wù wèi dà yán wǎng zhōng cháo. shàng shū hè míng shēn xìn zhī, suǒ qǐng wú bù yǔn, yǐ gù tíng bì bù de xíng qí zhì. guǎng níng yǒu bīng shí sì wàn, ér tíng bì guān shàng wú yī zú, tú yōng jīng lüè xū hào ér yǐ. yán suī rù wèi bīng bù kān yòng, tíng bì qǐng zuì qí shuài dù wén huàn, hè míng yì kuān zhī tíng bì qǐng yòng bo nián, hè míng shàng bó yì tíng bì zòu qiǎn zhī yuán, hè míng gù jī qí xiǎng. liǎng rén suì xiāng yuàn, shì shì jǔ yǔ. ér tíng bì yì biǎn qiǎn gāng bì, yǒu chù bì fā, shèng qì xiāng jiā, cháo shì duō yàn è zhī.
化貞為人騃而愎,素不習兵,輕視大敵,好謾語。文武將吏進諫悉不入,與廷弼尤牴牾。妄意降敵者李永芳為內應,信西部言,謂虎墩兔助兵四十萬,遂欲以不戰取全勝。一切士馬、甲仗、糗糧、營壘俱置不問,務為大言罔中朝。尚書鶴鳴深信之,所請無不允,以故廷弼不得行其志。廣寧有兵十四萬,而廷弼關上無一卒,徒擁經略虛號而已。延綏入衛兵不堪用,廷弼請罪其帥杜文煥,鶴鳴議寬之;廷弼請用卜年,鶴鳴上駁議;廷弼奏遣之垣,鶴鳴故稽其餉。兩人遂相怨,事事齟齬。而廷弼亦褊淺剛愎,有觸必發,盛氣相加,朝士多厭惡之。
máo wén lóng zhèn jiāng zhī jié, huà zhēn zì wèi fā zōng qí gōng. tíng bì yán: sān fāng bīng lì wèi jí, wén lóng fā zhī tài zǎo, zhì dí hèn liáo rén, tú lù sì wèi jūn mín dài jǐn, huī dōng shān zhī xīn, hán cháo xiān zhī dǎn, duó hé xī zhī qì, luàn sān fāng bìng jìn zhī móu, wù shǔ guó lián luò zhī suàn, mù wèi qí gōng, nǎi qí huò ěr! yí shū jīng shī, lì dǐ huà zhēn. cháo shì fāng yǐ zhèn jiāng wèi qí jié, wén qí yán, yì duō bù fú. tíng bì yòu xiǎn dǐ hè míng, wèi: chén jì rèn jīng lüè, sì fāng yuán jūn yí tīng chén diào qiǎn, nǎi hè míng jìng zì fā shù, bù lìng chén zhī. qī yuè zhōng, chén zī bù wèn diào jūn zhī shù, jīng jīn liǎng yuè, zhì bù dá. chén yǒu jīng lüè míng, wú qí shí, liáo zuǒ shì wéi shū chén yǔ fǔ chén gòng wèi zhī. hè míng yì hèn. zhì jiǔ yuè, huà zhēn yóu yán hǔ dūn tù bīng sì shí wàn qiě zhì, qǐng sù jì shī. tíng bì yán: fǔ chén shì xī bù, yù yǐ bù zhàn wèi zhàn jì. xī bù yǔ wǒ, jìn bù tóng jìn, bǐ rù běi dào, wǒ rù nán dào, xiāng jù èr bǎi yú lǐ, dí fēn bīng lái yīng, yì xū wǒ zì chēng jù. chén wèi gǎn qīng shì dí rén, wèi kě bù zhàn shèng yě. chén chū yì sān fāng bù zhì, bì shǐ bīng mǎ qì xiè zhōu chē chú jiāo wú yī bù bèi, ér hòu kè qī qí jǔ, jìn zú zhàn, tuì yì zú yǐ shǒu. jīn lín shì zhōng luàn, suī shū chén zhǔ móu yú zhōng, fǔ chén jué cè yú wài, bo yī jǔ chéng gōng, ér chén yóu yǒu wàn yī bù bì rán zhī lǜ yě. jì ér xī bù jìng bù zhì, huà zhēn bīng yì bù gǎn jìn.
毛文龍鎮江之捷,化貞自謂發蹤奇功。廷弼言:「三方兵力未集,文龍發之太早,致敵恨遼人,屠戮四衛軍民殆盡,灰東山之心,寒朝鮮之膽,奪河西之氣,亂三方並進之謀,誤屬國聯絡之算,目為奇功,乃奇禍耳!」貽書京師,力詆化貞。朝士方以鎮江為奇捷,聞其言,亦多不服。廷弼又顯詆鶴鳴,謂:「臣既任經略,四方援軍宜聽臣調遣,乃鶴鳴徑自發戍,不令臣知。七月中,臣咨部問調軍之數,經今兩月,置不答。臣有經略名,無其實,遼左事惟樞臣與撫臣共為之。」鶴鳴益恨。至九月,化貞猶言虎墩兔兵四十萬且至,請速濟師。廷弼言:「撫臣恃西部,欲以不戰為戰計。西部與我,進不同進,彼入北道,我入南道,相距二百餘里,敵分兵來應,亦須我自撐拒。臣未敢輕視敵人,謂可不戰勝也。臣初議三方布置,必使兵馬、器械、舟車、芻茭無一不備,而後剋期齊舉,進足戰,退亦足以守。今臨事中亂,雖樞臣主謀於中,撫臣決策於外,卜一舉成功,而臣猶有萬一不必然之慮也。」既而西部竟不至,化貞兵亦不敢進。
tíng bì jì yǔ huà zhēn xì, zhōng cháo yòu huà zhēn zhě duō dǐ tíng bì. gěi shì zhōng yáng dào yín wèi chū jiā dòng bù yí yòng. yù shǐ xú jǐng lián jí yù huà zhēn, cì tíng bì, dǐ zhī yuán xiāo yáo gù xiāng, bù chēng rèn shǐ. yù shǐ sū yǎn zé yán tíng bì yí zhù guǎng níng, bù dāng yuǎn zhù shān hǎi, yīn yán dēng lái shuǐ shī wú suǒ yòng. tíng bì nù, kàng shū lì dǐ sān rén. dì jiē wú suǒ wèn. ér dì yú jiǎng yán hū wèn: bo nián xì pàn zú, hé zhuó qiān shì? guó jìn shù jīng lùn liè, hé qǐ yòng? jiā dòng lì gōng shú zuì, hé zài tiān jīn? tíng bì zhī zuǒ yòu zèn zhī, kàng shū biàn, yǔ pō fèn jī.
廷弼既與化貞隙,中朝右化貞者多詆廷弼。給事中楊道寅謂出、嘉棟不宜用。御史徐景濂極譽化貞,刺廷弼,詆之垣逍遙故鄉,不稱任使。御史蘇琰則言廷弼宜駐廣寧,不當遠駐山海,因言登、萊水師無所用。廷弼怒,抗疏力詆三人。帝皆無所問。而帝於講筵忽問:「卜年系叛族,何擢僉事?國縉數經論列,何起用?嘉棟立功贖罪,何在天津?」廷弼知左右譖之,抗疏辨,語頗憤激。
shì shí, tíng bì zhǔ shǒu, wèi liáo rén bù kě yòng, xī bù bù kě shì, yǒng fāng bù kě xìn, guǎng níng duō jiān dié kě yú. huà zhēn yī qiè fǎn zhī, jué kǒu bù yán shǒu, wèi wǒ yī dù hé, hé dōng rén bì nèi yīng, qiě téng shū zhōng cháo, yán zhòng qiū zhī yuè, kě gāo zhěn ér tīng jié yīn. shí zhě zhī qí bì fèn shì, yǐ jiāng chǎng shì zhòng, wú gǎn yán qí duǎn zhě.
是時,廷弼主守,謂遼人不可用,西部不可恃,永芳不可信,廣寧多間諜可虞。化貞一切反之,絕口不言守,謂我一渡河,河東人必內應,且騰書中朝,言仲秋之月,可高枕而聽捷音。識者知其必僨事,以疆場事重,無敢言其短者。
zhì shí yuè, bīng hé, guǎng níng rén wèi dà qīng bīng bì dù hé, fēn rán sī cuàn. huà zhēn nǎi yǔ zhèn rú jì, fēn bīng shǒu zhèn wǔ xī píng lǘ yáng zhèn níng zhū chéng bǎo, ér yǐ dà jūn shǒu guǎng níng. hè míng yì yǐ guǎng níng kě lǜ, qǐng chì tíng bì chū guān. tíng bì shàng yán: shū chén dì zhī jīng lüè yī chū, zú zhèn rén xīn bù zhī tú shǒu zhī jīng lüè yī chū, qí dòng yáo rén xīn gèng shén. qiě chén zhù guǎng níng, huà zhēn zhù hé dì? hè míng zé jīng fǔ xié xīn tóng lì, ér shū chén yǔ jīng chén dú bù dāng xié xīn tóng lì hū? wèi jīn rì jì, wéi shū bù fǔ tóng yú chén, chén shǐ dé wèi bì xià rèn dōng fāng shì yě. qí yán shén qiē zhì, hè míng yì bù yuè. tíng bì nǎi fù chū guān, zhì yòu tún, yì yǐ zhòng bīng nèi hù guǎng níng, wài è zhèn wǔ lǘ yáng, nǎi lìng liú qú yǐ èr wàn rén shǒu zhèn wǔ, qí bǐng zhōng yǐ wàn rén shǒu lǘ yáng. yòu lìng luó yī guàn yǐ sān qiān rén shǒu xī píng. fù shēn lìng yuē: dí lái, yuè zhèn wǔ yī bù zhě, wén wǔ jiāng lì zhū wú shè. dí zhì guǎng níng ér zhèn wǔ lǘ yáng bù jiā gōng, lüè yòu tún xiǎng dào ér sān lù bù jiù yuán zhě, yì rú zhī. bù shǔ fǔ dìng, huà zhēn yòu xìn dié zhě yán, jù fā bīng xí hǎi zhōu, xuán yì yǐn tuì. tíng bì nǎi shàng yán: fǔ chén zhī jìn, jí jīn ér wǔ yǐ. bā jiǔ yuè jiān lǚ jìn lǚ zhǐ, yóu wèi yǒu shū qǐng yě. ruò shí yuè èr shí wǔ rì zhī yì, zé bài shū zhé xíng zhě yě, chén jí qū chū guān, ér fǔ chén guī yǐ. xī píng zhī huì, xiāng yǔ xié xīn yì shǒu, jǐ jiǎo shè yíng, ér jìn bīng zhī shū yòu yǐ huì rì zhì yǐ. fǔ chén yǐ shí yī yuè èr rì fù zhèn wǔ, chén jí yǐ cì rì fù dù jiā tún, bǐ zhì zhōng tú, ér jūn mǎ yòu qiǎn hái yǐ. chū wǔ rì, fǔ chén yòu yù yǐ qīng bīng xí niú zhuāng, duó mǎ quān shǒu zhī, wèi míng nián jìn bīng mén hù. shí mǎ quān wú yī dí bīng, jí dé niú zhuāng, wǒ bù néng shǒu, dí hé sǔn, wǒ hé yì? huì jiāng lì lì chí bù kě, fǔ chén yì yàng yàng huí yǐ. bīng lǚ jìn lǚ tuì, dí yǐ kuī jǐn jì liǎ, ér chén zhī xū míng yì yǐ qīng chū ér sǔn. yuàn bì xià míng yù fǔ chén, shèn zhòng jǔ zhǐ, wú wèi dí rén suǒ xiào. huà zhēn jiàn shū bù yuè, chí zòu biàn. qiě yuē: yuàn qǐng bīng liù wàn, yī jǔ dàng píng. chén bù gǎn tān tiān gōng, dàn hòu lài cóng zhēng jiāng shì, liáo mín cì fù shí nián, hǎi nèi dé miǎn jiā pài, chén yuàn zú yǐ. jí yǒu bù chēng, yì bì shā shāng xiāng dāng, dí bù fù zhèn, bǎo bù wèi hé xī yōu. yīn qǐng pián yí xíng shì.
至十月,冰合,廣寧人謂大清兵必渡河,紛然思竄。化貞乃與震孺計,分兵守鎮武、西平、閭陽、鎮寧諸城堡,而以大軍守廣寧。鶴鳴亦以廣寧可慮,請敕廷弼出關。廷弼上言:「樞臣第知經略一出,足鎮人心;不知徒手之經略一出,其動搖人心更甚。且臣駐廣寧,化貞駐何地?鶴鳴責經、撫協心同力,而樞臣與經臣獨不當協心同力乎?為今日計,惟樞部俯同於臣,臣始得為陛下任東方事也。」其言甚切至,鶴鳴益不悅。廷弼乃復出關,至右屯,議以重兵內護廣寧,外扼鎮武、閭陽,乃令劉渠以二萬人守鎮武,祁秉忠以萬人守閭陽。又令羅一貫以三千人守西平。復申令曰:「敵來,越鎮武一步者,文武將吏誅無赦。敵至廣寧而鎮武、閭陽不夾攻,掠右屯餉道而三路不救援者,亦如之。」部署甫定,化貞又信諜者言,遽發兵襲海州,旋亦引退。廷弼乃上言:「撫臣之進,及今而五矣。八、九月間屢進屢止,猶未有疏請也。若十月二十五日之役,則拜疏輒行者也,臣疾趨出關,而撫臣歸矣。西平之會,相與協心議守,掎角設營,而進兵之書又以晦日至矣。撫臣以十一月二日赴鎮武,臣即以次日赴杜家屯,比至中途,而軍馬又遣還矣。初五日,撫臣又欲以輕兵襲牛莊,奪馬圈守之,為明年進兵門戶。時馬圈無一敵兵,即得牛莊,我不能守,敵何損,我何益?會將吏力持不可,撫臣亦怏怏回矣。兵屢進屢退,敵已窺盡伎倆,而臣之虛名亦以輕出而損。願陛下明諭撫臣,慎重舉止,毋為敵人所笑。」化貞見疏不悅,馳奏辨。且曰:「願請兵六萬,一舉蕩平。臣不敢貪天功,但厚賚從征將士,遼民賜復十年,海內得免加派,臣願足矣。即有不稱,亦必殺傷相當,敵不復振,保不為河西憂。」因請便宜行事。
shí yè xiàng gāo fù dāng guó, huà zhēn zuò zhǔ yě, pō yòu zhī. tíng chén wéi tài pú shǎo qīng hé qiáo yuǎn yán yí zhuān shǒu guǎng níng, yù shǐ xià zhī lìng yán méng gǔ bù kě xìn, kuǎn shǎng wú yì, gěi shì zhōng zhào shí yòng yán yǒng fāng bì bù kě xìn, yǔ tíng bì hé. yú duō yòu huà zhēn, lìng wú shòu tíng bì jié zhì. ér gěi shì zhōng lǐ jīng bái yù shòu huà zhēn shàng fāng jiàn, dé pián yí cāo zòng. sūn jié hé yī jing yǐ yòng chū jiā dòng bo nián wèi zuì, ér yán tíng bì bù yí zhù guān nèi. tíng bì fèn, shàng yán: chén yǐ dōng xī nán běi suǒ yù shā zhī rén, ér shì gòu shì jī nán chù zhī huì. zhū chén néng wèi fēng jiāng róng zé róng zhī, bù néng wèi mén hù róng zé qù zhī, hé bì nèi jiè gé bù, wài jiè fǔ dào yǐ xiāng kùn? yòu yán: jīng fǔ bù hé, shì yǒu yán guān yán guān jiāo gōng, shì yǒu shū bù shū bù zuǒ dòu, shì yǒu gé chén. chén jīn wú wàng yǐ. dì yǐ liǎng chén zhēng yán, qiǎn bīng bù táng guān jí gěi shì zhōng gè yī rén wǎng yù, kàng wéi bù zūn zhě zhì zuì. mìng jì xià, tíng chén yán qiǎn guān bù biàn, nǎi xià tíng chén jí yì.
時葉向高復當國,化貞座主也,頗右之。廷臣惟太僕少卿何喬遠言宜專守廣寧,御史夏之令言蒙古不可信,款賞無益,給事中趙時用言永芳必不可信,與廷弼合。余多右化貞,令毋受廷弼節制。而給事中李精白欲授化貞尚方劍,得便宜操縱。孫杰劾一燝以用出、嘉棟、卜年為罪,而言廷弼不宜駐關內。廷弼憤,上言:「臣以東西南北所欲殺之人,而適遘事機難處之會。諸臣能為封疆容則容之,不能為門戶容則去之,何必內借閣部,外借撫道以相困?」又言:「經、撫不和,恃有言官;言官交攻,恃有樞部;樞部佐斗,恃有閣臣。臣今無望矣。」帝以兩臣爭言,遣兵部堂官及給事中各一人往諭,抗違不遵者治罪。命既下,廷臣言遣官不便,乃下廷臣集議。
chū, tíng bì zhī chū guān yě, huà zhēn lǜ duó jǐ bīng quán, yáng yǐ bīng shì wěi tíng bì. tíng bì shàng yán: chén fèng mìng kòng è shān hǎi, fēi guǎng níng suǒ de sī. fǔ chén bù yí xiè zé yú chén. huì zhèn rú zòu jīng fǔ bù hé, zhōng yǒu huà zhēn xīn yōng yì lǎn yǔ, tíng bì jù yǐ cì huà zhēn, huà zhēn yì bù yuè. jí huà zhēn qǐng yī jǔ dàng píng, tíng bì nǎi yán: yí rú fǔ chén yuē, jí bà chén yǐ gǔ shì qì. dāng shì shí, zhōng wài jǔ zhī jīng fǔ bù hé, bì wù jiāng shì, zhāng rì shàng. ér hè míng dǔ xìn huà zhēn, suì yù qù tíng bì. èr nián zhēng yuè, yuán wài láng xú dà huà xī zhǐ hé tíng bì dà yán zhào shì, jí néng dù gōng, bù qù bì huài liáo shì. shū bìng xià bù, hè míng nǎi jí tíng chén dà yì. yì chè tíng bì zhě shù rén, yú duō qǐng fēn rèn zé chéng. hè míng dú yán huà zhēn yī qù, máo wén lóng bì bù yòng mìng, liáo rén wèi bīng zhě bì kuì, xī bù bì jiě tǐ, yí cì huà zhēn shàng fāng jiàn, zhuān wěi yǐ guǎng níng, ér chè tíng bì tā yòng. yì shàng, dì bù cóng, zé lì bīng èr bù zài zòu. huì dà qīng bīng bī xī píng, suì bà yì, réng jiān rèn èr chén, zé yǐ gōng zuì yī tǐ.
初,廷弼之出關也,化貞慮奪己兵權,佯以兵事委廷弼。廷弼上言:「臣奉命控扼山海,非廣寧所得私。撫臣不宜卸責於臣。」會震孺奏經、撫不和,中有化貞心慵意懶語,廷弼據以刺化貞,化貞益不悅。及化貞請一舉蕩平,廷弼乃言:「宜如撫臣約,亟罷臣以鼓士氣。」當是時,中外舉知經、撫不和,必誤疆事,章日上。而鶴鳴篤信化貞,遂欲去廷弼。二年正月,員外郎徐大化希指劾廷弼大言罩世,嫉能妒功,不去必壞遼事。疏並下部,鶴鳴乃集廷臣大議。議撤廷弼者數人,余多請分任責成。鶴鳴獨言化貞一去,毛文龍必不用命,遼人為兵者必潰,西部必解體,宜賜化貞尚方劍,專委以廣寧,而撤廷弼他用。議上,帝不從,責吏、兵二部再奏。會大清兵逼西平,遂罷議,仍兼任二臣,責以功罪一體。
wú hé, xī píng wéi jí. huà zhēn xìn zhōng jūn sūn dé gōng jì, jǐn fā guǎng níng bīng, bì dé gōng jí zǔ dà shòu wǎng huì bǐng zhōng jìn zhàn. tíng bì yì chí xí qú chè yíng fù yuán. èr shí èr rì, yù dà qīng bīng píng yáng qiáo. fēng shǐ jiāo, dé gōng jí cān jiāng bào chéng xiān děng xiān bēn, zhèn wǔ lǘ yáng bīng suì dà kuì, qú bǐng zhōng zhàn méi shā lǐng, dà shòu zǒu jué huá dǎo. xī píng shǒu jiāng yī guàn dài yuán bù zhì, yǔ cān jiāng hēi yún hè yì zhàn mò. tíng bì yǐ lí yòu tún, cì lǘ yáng. cān yì xíng shèn yán quàn jí jiù guǎng níng, wèi qiān shì hán chū mìng suǒ jǔ, suì tuì hái. shí dà qīng bīng dùn shā lǐng bù jìn. huà zhēn sù rèn dé gōng wèi fù xīn, ér dé gōng qián jiàng yú dà qīng, yù shēng fù huà zhēn yǐ wèi gōng, é yán dí yǐ báo chéng. chéng zhōng dà luàn bēn zǒu, cān zhèng gāo bāng zuǒ jìn zhī bù néng zhǐ. huà zhēn fāng hé shǔ lǐ jūn shū, bù zhī yě. cān jiāng jiāng cháo dòng pái tà rù, huà zhēn nù ā zhī, cháo dòng dà hū yuē: shì jí yǐ, qǐng gōng sù zǒu. huà zhēn mò zhī suǒ wèi. cháo dòng yē zhī chū shàng mǎ, èr pú rén tú bù cóng, suì qì guǎng níng, liáng qiāng zǒu, yǔ tíng bì yù dà líng hé. huà zhēn kū, tíng bì wēi xiào yuē: liù wàn zhòng yī jǔ dàng píng, jìng hé rú? huà zhēn cán, yì shǒu níng yuǎn jí qián tún. tíng bì yuē: xī, yǐ wǎn, wéi hù kuì mín rù guān kě ěr. nǎi yǐ jǐ suǒ jiāng wǔ qiān rén shòu huà zhēn wèi diàn, jǐn fén jī jù. èr shí liù rì, xié chū mìng hù kuì mín rù guān. huà zhēn chū jiā dòng xiān hòu rù, dú bāng zuǒ zì jīng sǐ. dé gōng lǜ guǎng níng pàn jiāng yíng dà qīng bīng rù guǎng níng, huà zhēn táo yǐ liǎng rì yǐ. dà qīng bīng zhuī zhú huà zhēn děng èr bǎi lǐ, bù dé shí, nǎi hái. bào zhì, jīng shī dà zhèn, hè míng kǒng, zì qǐng shì shī.
無何,西平圍急。化貞信中軍孫得功計,盡發廣寧兵,畀得功及祖大壽往會秉忠進戰。廷弼亦馳檄渠撤營赴援。二十二日,遇大清兵平陽橋。鋒始交,得功及參將鮑承先等先奔,鎮武、閭陽兵遂大潰,渠、秉忠戰沒沙嶺,大壽走覺華島。西平守將一貫待援不至,與參將黑雲鶴亦戰歿。廷弼已離右屯,次閭陽。參議邢慎言勸急救廣寧,為僉事韓初命所沮,遂退還。時大清兵頓沙嶺不進。化貞素任得功為腹心,而得功潛降於大清,欲生縛化貞以為功,訛言敵已薄城。城中大亂奔走,參政高邦佐禁之不能止。化貞方闔署理軍書,不知也。參將江朝棟排闥入,化貞怒呵之,朝棟大呼曰:「事急矣,請公速走。」化貞莫知所為。朝棟掖之出上馬,二僕人徒步從,遂棄廣寧,踉蹌走,與廷弼遇大凌河。化貞哭,廷弼微笑曰:「六萬眾一舉蕩平,竟何如?」化貞慚,議守寧遠及前屯。廷弼曰:「嘻,已晚,惟護潰民入關可耳。」乃以己所將五千人授化貞為殿,盡焚積聚。二十六日,偕初命護潰民入關。化貞、出、嘉棟先後入,獨邦佐自經死。得功率廣寧叛將迎大清兵入廣寧,化貞逃已兩日矣。大清兵追逐化貞等二百里,不得食,乃還。報至,京師大震,鶴鳴恐,自請視師。
èr yuè dǎi huà zhēn, bà tíng bì tīng kān. sì yuè, xíng bù shàng shū wáng jì zuǒ dōu yù shǐ zōu yuán biāo dà lǐ sì qīng zhōu yīng qiū děng zòu shàng yù cí, tíng bì huà zhēn bìng lùn sǐ. hòu dāng xíng xíng, tíng bì lìng wāng wén yán huì nèi tíng sì wàn jīn qí huǎn, jì ér bèi zhī. wèi zhōng xián dà hèn, shì sù zhǎn tíng bì. jí yáng lián děng xià yù, wū yǐ shòu tíng bì huì, shén qí zuì. yǐ, luó zhě huò shì rén jiǎng yīng yáng, wèi yǔ tíng bì zi chū rù jìn yù, yīn móu pǒ cè. zhōng xián yù yù sù shā tíng bì, qí dǎng mén kè xīn guō xìng zhì shí sān wèi zhuō mài děng suì xī zhǐ qù zhī. huì féng quán yì hàn tíng bì, yǔ gù bǐng qiān děng shì jiǎng yán, chū shì kān liáo dōng chuán zèn yú dì yuē: cǐ tíng bì suǒ zuò, xī tuō zuì ěr. dì nù, suì yǐ wǔ nián bā yuè qì shì, chuán shǒu jiǔ biān. yǐ, yù shǐ liáng mèng huán wèi tíng bì qīn dào jūn zī shí qī wàn. yù shǐ liú huī wèi tíng bì jiā zī bǎi wàn, yí jí yǐ zuǒ jūn. zhōng xián jí jiǎo zhǐ yán zhuī, qìng zī bù zú, yīn zú jiā jù pò. jiāng xià zhī xiàn wáng ěr yù zé tíng bì zi diāo qiú zhēn wán, bù huò, jiāng tà zhī. qí zhǎng zi zhào guī zì jǐng sǐ, zhào guī mǔ chēng yuān. ěr yù qù qí liǎng bì yī, tà zhī sì shí. yuǎn jìn mò bù jiē fèn.
二月逮化貞,罷廷弼聽勘。四月,刑部尚書王紀、左都御史鄒元標、大理寺卿周應秋等奏上獄詞,廷弼、化貞並論死。後當行刑,廷弼令汪文言賄內廷四萬金祈緩,既而背之。魏忠賢大恨,誓速斬廷弼。及楊漣等下獄,誣以受廷弼賄,甚其罪。已,邏者獲市人蔣應暘,謂與廷弼子出入禁獄,陰謀叵測。忠賢愈欲速殺廷弼,其黨門克新、郭興治、石三畏、卓邁等遂希指趣之。會馮銓亦憾廷弼,與顧秉謙等侍講筵,出市刊《遼東傳》譖於帝曰:「此廷弼所作,希脫罪耳。」帝怒,遂以五年八月棄市,傳首九邊。已,御史梁夢環謂廷弼侵盜軍資十七萬。御史劉徽謂廷弼家資百萬,宜籍以佐軍。忠賢即矯旨嚴追,罄貲不足,姻族家俱破。江夏知縣王爾玉責廷弼子貂裘珍玩,不獲,將撻之。其長子兆珪自剄死,兆珪母稱冤。爾玉去其兩婢衣,撻之四十。遠近莫不嗟憤。
chóng zhēn yuán nián, zhào miǎn zhuī zāng. qí qiū, gōng bù zhǔ shì xú ěr yī sòng tíng bì yuān, yuē:
崇禎元年,詔免追贓。其秋,工部主事徐爾一訟廷弼冤,曰:
tíng bì yǐ shī xiàn fēng jiāng, zhì chuán shǒu chén shī, jí chǎn zhuī zāng. ér chén kǎo dāng nián, dì jué qí zuì wú zú jù, ér láo yǒu zú jīn yě. guǎng níng bīng shí sān wàn, liáng shù bǎi wàn, jǐn shǔ huà zhēn, tíng bì zhǐ yuán liáo bīng wǔ qiān rén, zhù yòu tún, jù guǎng níng sì shí lǐ ěr. huà zhēn hū tóng sān sì bǎi wàn liáo mín yī shí jǐn kuì, tíng bì wǔ qiān rén, bù tóng kuì zú yǐ, shàng wàng qí yì rán jiān bì zāi! tíng bì zuì ān zài? huà zhēn zhàng xī bù, tíng bì yún bì bù zú zhàng huà zhēn xìn lǐ yǒng fāng nèi fù, tíng bì yún bì bù zú xìn. wú yī shì bù lì zhēng, wú yī yán bù qí zhōng. tíng bì zuì ān zài? qiě lǚ shū zhēng gè zhèn jié zhì bù xíng, lǚ shū zhēng yuán pài bīng mǎ bù yǔ. tú yōng xū qì, bào kōng míng, tíng bì zuì ān zài? táng guō zi yí lǐ guāng bì yǔ jiǔ jié dù shī tóng kuì, zì yīng shōu kuì bīng è hé yáng qiáo, wú zài wǎng hé yáng zuò dài sī míng fù qù zhī lǐ. jīn jì guǎng níng xī, zhǐ guān shàng yī mén xiàn, bù qù è guān mén hé dài? shǐ chēng mù róng chuí yī jūn sān wàn dú quán, yì wú zài zhù féi shuǐ yǔ jìn rén jué zhàn zhī lǐ. tíng bì néng lìng wǔ qiān rén bù sàn, zhì dà líng hé fù yǔ huà zhēn, shì zhèng xiāng lèi, níng dé yǔ huà zhēn tóng rì dào hū! suǒ wèi láo yǒu zú jīn zhě: dāng sān lù tóng shí xiàn méi, kāi tiě běi guān xiāng jì bēn kuì, tíng bì jīng lǐ bù jí yī nián, é jìn zhú fèng jí shěn yáng, é jìn tún hǔ pí yì, é yíng è dí bīng yú héng hé shàng, yú liáo yáng chéng xià záo hé liè shān mái pào, yì rán shù jīn tāng. lìng dé jìng suǒ shī, hé zhì jǔ yú kǒu guān wài gǒng shǒu shòu rén! ér jīn jù mǒ sà bù lùn, nǎi qí suǒ yóu bì sǐ zé yǒu gù yǐ. qí cái jì lóng gài yī shí, qí qì yòu líng lì yī shì, jiē biàn fēn fēn, zhì yīng zhòng nù, gòng qǐ shā jī, shì zé suǒ yóu bì shā qí qū zhī dào ěr. dāng tíng bì bèi kān bèi dǎi zhī shí, tiān rì zhé wèi wú guāng, zú míng qí yuān. qǐ cì zhāo xuě, wèi láo chén quàn.
廷弼以失陷封疆,至傳首陳屍,籍產追贓。而臣考當年,第覺其罪無足據,而勞有足矜也。廣寧兵十三萬,糧數百萬,盡屬化貞,廷弼止援遼兵五千人,駐右屯,距廣寧四十里耳。化貞忽同三四百萬遼民一時盡潰,廷弼五千人,不同潰足矣,尚望其屹然堅壁哉!廷弼罪安在?化貞仗西部,廷弼雲「必不足仗」;化貞信李永芳內附,廷弼雲「必不足信」。無一事不力爭,無一言不奇中。廷弼罪安在?且屢疏爭各鎮節制不行,屢疏爭原派兵馬不與。徒擁虛器,抱空名,廷弼罪安在?唐郭子儀、李光弼與九節度師同潰,自應收潰兵扼河陽橋,無再往河陽坐待思明縛去之理。今計廣寧西,止關上一門限,不趣扼關門何待?史稱慕容垂一軍三萬獨全,亦無再駐淝水與晉人決戰之理。廷弼能令五千人不散,至大凌河付與化貞,事政相類,寧得與化貞同日道乎!所謂勞有足矜者:當三路同時陷沒,開、鐵、北關相繼奔潰,廷弼經理不及一年,俄進築奉集、瀋陽,俄進屯虎皮驛,俄迎扼敵兵於橫河上,於遼陽城下鑿河列柵埋炮,屹然樹金湯。令得竟所施,何至舉榆口關外拱手授人!而今俱抹摋不論,乃其所由必死則有故矣。其才既籠蓋一時,其氣又陵厲一世,揭辯紛紛,致攖眾怒,共起殺機,是則所由必殺其軀之道耳。當廷弼被勘被逮之時,天日輒為無光,足明其冤。乞賜昭雪,為勞臣勸。
bù cóng. míng nián wǔ yuè, dà xué shì hán kuàng děng yán:
不從。明年五月,大學士韓爌等言:
tíng bì yí hái zhì jīn bù dé guī zàng, cóng lái guó fǎ suǒ wèi yǒu. jīn qí zi shū qǐng guī zàng, chén děng nǐ piào xǔ zhī. gài guó diǎn huáng rén, bìng xíng bù bèi, lǐ hé rú cǐ. ruò tíng bì zuì zhuàng shǐ mò, yì yǒu kě yán. huáng zǔ cháo, wù shēn jǐ yǒu jiān, tíng bì yǐ yù shǐ àn liáo dōng, zǎo yǐ liáo huàn wèi lǜ, qǐng hé dì jiè, chì yíng wǔ, lián luò nán běi guān, dà shēng jí hū, rén mò wèi yīng. shí nián ér yàn ruò zuǒ quàn, qí kě yán zhě yī. wù wǔ jǐ wèi, yáng hào sān lù sàng shī, fǔ shùn qīng hé xiàn méi, huáng zǔ yòng yáng hè yán, zhào qǐ tíng bì dài hào. yī nián yú, xiū chì shǒu jù, biān huàn shāo níng. huì huáng zǔ bīn tiān, tíng yì yǐ tíng bì wú zhàn gōng, gōng shǐ qù, shǐ yuán yīng tài dài, sì yuè yuè ér liáo wáng. shǐ tíng bì zài, wèi bì zhì cǐ, qí kě yán zhě èr. liáo yáng jì shī, xiān dì sī tíng bì yán, zài qǐ zhī tián jiān, fù rèn jīng lüè. huà zhēn zhǔ zhàn, tíng bì zhǔ shǒu, qún yì jiē shì huà zhēn. tíng bì lǚ yán wán shī bì bài, jiān xì dāng fáng, mò yǒu tīng zhě, pái huái zhí zhú, yǐ wǔ qiān rén zhù yòu tún. huà zhēn bīng shí sān wàn zhù guǎng níng. guǎng níng kuì, yòu tún nǎi yǔ jù kuì, qí kě yán zhě sān.
廷弼遺骸至今不得歸葬,從來國法所未有。今其子疏請歸葬,臣等擬票許之。蓋國典皇仁,並行不悖,理合如此。若廷弼罪狀始末,亦有可言。皇祖朝,戊申己酉間,廷弼以御史按遼東,早以遼患為慮,請核地界,飭營伍,聯絡南、北關,大聲疾呼,人莫為應。十年而驗若左券,其可言者一。戊午己未,楊鎬三路喪師,撫順、清河陷沒,皇祖用楊鶴言,召起廷弼代鎬。一年余,修飭守具,邊患稍寧。會皇祖賓天,廷議以廷弼無戰功,攻使去,使袁應泰代,四閱月而遼亡。使廷弼在,未必至此,其可言者二。遼陽既失,先帝思廷弼言,再起之田間,復任經略。化貞主戰,廷弼主守,群議皆是化貞。廷弼屢言玩師必敗,奸細當防,莫有聽者,徘徊躑躅,以五千人駐右屯。化貞兵十三萬駐廣寧。廣寧潰,右屯乃與俱潰,其可言者三。
jiǎ lìng tíng bì yú cǐ shí sǐ shǒu yòu tún, juān qū xùn fēng jiāng, qǐ fēi jié liè qí nán zǐ. bù rán, zhī chēng níng qián jǐn yì jiān, fú shāng jiù bài, shōu shí cán lí, yóu kě tú sāng yú zhī xiào. nǎi cāng huáng fēng hè, xié huà zhēn bìng mǎ rù guān, qí yì yǐ wǒ gù cháng yán zhī, yán ér bù tīng, zuì dāng mò jiǎn. cǐ zé sī xīn duǎn jiàn, shā shēn yǐ cǐ, shā shēn ér wú cí gōng lùn, yì yǐ cǐ. chuán shǒu biān tíng, tóu zú yì chù, yì zú wèi lín nán xiān zhōng zhě zhī jiè yǐ. rán shǐ zhū tíng bì zhě, àn fēng jiāng shī xiàn zhī tiáo, xié tóng shì zhū chén, yī tǐ fú fǎ, tíng bì jiǔ yuán mù míng. nǎi xiān yǐ huì zāng kǎo zuò yáng lián wèi dà zhōng děng, zuò qīng liú xiàn jǐng jì ér kān shū huò zhòng, jiè tí qū shā. shēn sǐ shàng xuán zuò zāng shí qī wàn, rǔ jí qī nú, zhǎng zi zhào guī pò jí zì wěn. sī zé tíng bì sǐ wèi xīn fú, hǎi nèi zhōng chén yì shì yì duō fèn wǎn qiè tàn zhě. tè yǐ fēng jiāng èr zì, jìn bù gǎn sòng chén huáng shàng zhī qián.
假令廷弼於此時死守右屯,捐軀殉封疆,豈非節烈奇男子。不然,支撐寧、前、錦、義間,扶傷救敗,收拾殘黎,猶可圖桑榆之效。乃倉皇風鶴,偕化貞並馬入關,其意以我固嘗言之,言而不聽,罪當末減。此則私心短見,殺身以此,殺身而無辭公論,亦以此。傳首邊庭,頭足異處,亦足為臨難鮮忠者之戒矣。然使誅廷弼者,按封疆失陷之條,偕同事諸臣,一體伏法,廷弼九原目瞑。乃先以賄贓拷坐楊漣、魏大中等,作清流陷阱;既而刊書惑眾,借題曲殺。身死尚懸坐贓十七萬,辱及妻孥,長子兆珪迫極自刎。斯則廷弼死未心服,海內忠臣義士亦多憤惋竊嘆者。特以「封疆」二字,噤不敢訟陳皇上之前。
chén děng píng xīn lùn zhī, zì yǒu liáo shì yǐ lái, kuāng guān yíng sī zhě hé suàn, tíng bì bù qǔ yī jīn qián, bù tōng yī kuì wèn, jiāo chún bì shé, zhēng yán dà jì. wèi zhōng xián dào qiè wēi fú, shì dài fū mí rán cóng fēng. tíng bì yǐ zhǎng xì dài jué zhī rén, qū qǔ zé shēng, kàng wéi zé sǐ, nǎi zhōng bù gǎi qí qiáng zhí zì suì zhī xìng, zhì dú yīng xiǎn lù, kāng kǎi fù shì, gěng gěng gāng cháng yóu wèi jǐn mǐn. jīn zòng bù gǎn shēn yán, ér chuán shǒu yǐ yú sān nián, shōu zàng yuán wú jìn lì, shèng míng bì dāng chuí rén. chén suǒ yǐ wěi wěi jí cǐ zhě, yǐ zī shì suī shǔ fēng jiāng, ér shí yīn xì cháo zhòng xié zhèng běn mò. huáng shàng tiān zòng yīng zhé, huò bù yǐ chén děng wèi dà miù yě.
臣等平心論之,自有遼事以來,誆官營私者何算,廷弼不取一金錢,不通一饋問,焦唇敝舌,爭言大計。魏忠賢盜竊威福,士大夫靡然從風。廷弼以長系待決之人,屈曲則生,抗違則死,乃終不改其強直自遂之性,致獨膺顯戮,慷慨赴市,耿耿剛腸猶未盡泯。今縱不敢深言,而傳首已逾三年,收葬原無禁例,聖明必當垂仁。臣所以娓娓及此者,以茲事雖屬封疆,而實陰系朝中邪正本末。皇上天縱英哲,或不以臣等為大謬也。
zhào xǔ qí zi chí shǒu guī zàng. wǔ nián, huà zhēn shǐ fú zhū.
詔許其子持首歸葬。五年,化貞始伏誅。
yuán chóng huàn, zì yuán sù, dōng guǎn rén. wàn lì sì shí qī nián jìn shì. shòu shào wǔ zhī xiàn. wèi rén kāng kǎi fù dǎn lüè, hǎo tán bīng. yù lǎo xiào tuì zú, zhé yǔ lùn sāi shàng shì, xiǎo qí è sāi qíng xíng, yǐ biān cái zì xǔ.
袁崇煥,字元素,東莞人。萬曆四十七年進士。授邵武知縣。為人慷慨負膽略,好談兵。遇老校退卒,輒與論塞上事,曉其厄塞情形,以邊才自許。
tiān qǐ èr nián zhēng yuè, cháo jìn zài dōu, yù shǐ hóu xún qǐng pò gé yòng zhī, suì zhuó bīng bù zhí fāng zhǔ shì. wú hé, guǎng níng shī kuì, tíng yì è shān hǎi guān, chóng huàn jí dān qí chū yuè guān nèi wài. bù zhōng shī yuán zhǔ shì, yà zhī, jiā rén yì mò zhī suǒ wǎng. yǐ, hái cháo, jù yán guān shàng xíng shì, yuē: yǔ wǒ jūn mǎ qián gǔ, wǒ yī rén zú shǒu cǐ. tíng chén yì chēng qí cái, suì chāo zhuó qiān shì, jiān guān wài jūn, fā tǎng jīn èr shí wàn, bǐ zhāo mù. shí guān wài dì xī wèi hā lá shèn zhū bù suǒ jù, chóng huàn nǎi zhù shǒu guān nèi. wèi jǐ, zhū bù shòu kuǎn, jīng lüè wáng zài jìn lìng chóng huàn yí zhù zhōng qián suǒ, jiān cān jiāng zhōu shǒu lián yóu jī zuǒ fǔ jūn, jīng lǐ qián tún wèi shì. xún lìng fù qián tún ān zhì liáo rén zhī shī yè zhě, chóng huàn jí yè xíng jīng jí hǔ bào zhōng, yǐ sì gǔ rù chéng, jiāng shì mò bù zhuàng qí dǎn. zài jìn shēn yǐ zhòng zhī, tí wèi níng qián bīng bèi qiān shì, rán chóng huàn báo zài jìn wú yuǎn lüè, bù jǐn zūn qí lìng. jí zài jìn yì zhú zhòng chéng bā lǐ pù, chóng huàn yǐ wèi fēi cè, zhēng bù dé, zòu jì shǒu fǔ yè xiàng gāo.
天啟二年正月,朝覲在都,御史侯恂請破格用之,遂擢兵部職方主事。無何,廣寧師潰,廷議扼山海關,崇煥即單騎出閱關內外。部中失袁主事,訝之,家人亦莫知所往。已,還朝,具言關上形勢,曰:「予我軍馬錢穀,我一人足守此。」廷臣益稱其才,遂超擢僉事,監關外軍,發帑金二十萬,俾招募。時關外地悉為哈剌慎諸部所據,崇煥乃駐守關內。未幾,諸部受款,經略王在晉令崇煥移駐中前所,監參將周守廉、游擊左輔軍,經理前屯衛事。尋令赴前屯安置遼人之失業者,崇煥即夜行荊棘虎豹中,以四鼓入城,將士莫不壯其膽。在晉深倚重之,題為寧前兵備僉事,然崇煥薄在晉無遠略,不盡遵其令。及在晉議築重城八里舖,崇煥以為非策,爭不得,奏記首輔葉向高。
shí sān shān nán mín shí yú wàn, jiǔ kùn bù néng chū. dà xué shì sūn chéng zōng xíng biān, chóng huàn qǐng: jiāng wǔ qiān rén zhù níng yuǎn, yǐ zhuàng shí sān shān shì, bié qiǎn xiāo jiāng jiù zhī. níng yuǎn qù shān èr bǎi lǐ, biàn zé jìn jù jǐn zhōu, fǒu zé tuì shǒu níng yuǎn, nài hé wěi shí wàn rén zhì dù wài? chéng zōng móu yú zǒng dū wáng xiàng gān. xiàng gān yǐ guān shàng jūn fāng sàng qì, yì fā chā bù hù guān zhě sān qiān rén wǎng, chéng zōng yǐ wèi rán, gào zài jìn. zài jìn jìng bù néng jiù, zhòng suì méi, tuō guī zhě jǐn liù qiān rén ér yǐ. jí chéng zōng bó zhòng chéng yì, jí jiāng lì móu suǒ shǒu. yán míng tài zhǔ jué huá, chóng huàn zhǔ níng yuǎn, zài jìn jí zhāng yīng wú xíng shèn yán chí bù kě, chéng zōng jìng zhǔ chóng huàn yì. yǐ, chéng zōng zhèn guān mén, yì yǐ chóng huàn, chóng huàn nèi fǔ jūn mín, wài chì biān bèi, láo jī dà zhe. chóng huàn cháng hé xū wǔ, lì zhǎn yī xiào. chéng zōng nù yuē: jiān jūn kě zhuān shā yé? chóng huàn dùn shǒu xiè, qí guǒ yú yòng fǎ lèi cǐ.
十三山難民十餘萬,久困不能出。大學士孫承宗行邊,崇煥請:「將五千人駐寧遠,以壯十三山勢,別遣驍將救之。寧遠去山二百里,便則進據錦州,否則退守寧遠,奈何委十萬人置度外?」承宗謀於總督王象乾。象乾以關上軍方喪氣,議發插部護關者三千人往,承宗以為然,告在晉。在晉竟不能救,眾遂沒,脫歸者僅六千人而已。及承宗駁重城議,集將吏謀所守。閻鳴泰主覺華,崇煥主寧遠,在晉及張應吾、邢慎言持不可,承宗竟主崇煥議。已,承宗鎮關門,益倚崇煥,崇煥內拊軍民,外飭邊備,勞績大著。崇煥嘗核虛伍,立斬一校。承宗怒曰:「監軍可專殺耶?」崇煥頓首謝,其果於用法類此。
sān nián jiǔ yuè, chéng zōng jué shǒu níng yuǎn. qiān shì wàn yǒu fú liú zhào lì zǔ, bù tīng, mìng mǎn guì xié chóng huàn wǎng. chū, chéng zōng lìng zǔ dà shòu zhú níng yuǎn chéng, dà shòu dù zhōng cháo bù néng yuǎn shǒu, zhú jǐn shí yī, qiě shū báo bù zhōng chéng. chóng huàn nǎi dìng guī zhì: gāo sān zhàng èr chǐ, zhì gāo liù chǐ, zhǐ guǎng sān zhàng, shàng èr zhàng sì chǐ. dà shòu yǔ cān jiāng gāo jiàn hè qiān fēn dū zhī, míng nián qì gōng, suì wèi guān wài zhòng zhèn. guì, liáng jiāng, ér chóng huàn qín zhí, shì yǔ chéng cún wáng yòu shàn fǔ, jiāng shì lè wèi jǐn lì. yóu shì shāng lǚ fú còu, liú yí pián jí, yuǎn jìn wàng wèi lè shì. zāo fù yōu, duó qíng shì shì. sì nián jiǔ yuè, xié dà jiāng mǎ shì lóng wáng shì qīn lǜ shuǐ lù mǎ bù jūn wàn èr qiān, dōng xún guǎng níng, yè běi zhèn cí, lì shí sān shān, dǐ yòu tún, suì yóu shuǐ dào fàn sān chà hé ér hái. xún yǐ wǔ fáng xù láo, jìn bīng bèi fù shǐ, zài jìn yòu cān zhèng.
三年九月,承宗決守寧遠。僉事萬有孚、劉詔力阻,不聽,命滿桂偕崇煥往。初,承宗令祖大壽築寧遠城,大壽度中朝不能遠守,築僅十一,且疏薄不中程。崇煥乃定規制:高三丈二尺,雉高六尺,址廣三丈,上二丈四尺。大壽與參將高見、賀謙分督之,明年迄工,遂為關外重鎮。桂,良將,而崇煥勤職,誓與城存亡;又善撫,將士樂為盡力。由是商旅輻輳,流移駢集,遠近望為樂士。遭父憂,奪情視事。四年九月,偕大將馬世龍、王世欽率水陸馬步軍萬二千,東巡廣寧,謁北鎮祠,歷十三山,抵右屯,遂由水道泛三岔河而還。尋以五防敘勞,進兵備副使,再進右參政。
chóng huàn zhī dōng xún yě, qǐng jí fù jǐn zhōu yòu tún zhū chéng, chéng zōng yǐ wèi shí wèi kě, nǎi zhǐ. zhì wǔ nián xià, chéng zōng yǔ chóng huàn jì, qiǎn jiāng fēn jù jǐn zhōu sōng shān xìng shān yòu tún jí dà xiǎo líng hé, shàn chéng guō jū zhī. zì shì níng yuǎn qiě wèi nèi dì, kāi jiāng fù èr bǎi lǐ. shí yuè, chéng zōng bà, gāo dì lái dài, wèi guān wài bì bù kě shǒu, lìng jǐn chè jǐn yòu zhū chéng shǒu jù, yí qí jiāng shì yú guān nèi. dū tún tōng pàn jīn qǐ zōng shàng shū chóng huàn yuē: jǐn yòu dà líng sān chéng jiē qián fēng yào dì. tǎng shōu bīng tuì, jì ān zhī mín shù fù bō qiān, yǐ dé zhī fēng jiāng zài lún méi, guān nèi wài kān jǐ cì tuì shǒu yé! chóng huàn yì lì zhēng bù kě, yán: bīng fǎ yǒu jìn wú tuì. sān chéng yǐ fù, ān kě qīng chè? jǐn yòu dòng yáo, zé níng qián zhèn jīng, guān mén yì shī bǎo zhàng. jīn dàn zé liáng jiāng shǒu zhī, bì wú tā lǜ. dì yì jiān, qiě yù bìng chè níng qián èr chéng. chóng huàn yuē: wǒ níng qián dào yě, guān cǐ dāng sǐ cǐ, wǒ bì bù qù. dì wú yǐ nán, nǎi chè jǐn zhōu yòu tún dà xiǎo líng hé jí sōng shān xìng shān tǎ shān shǒu jù, jǐn qū tún bīng rù guān, wěi qì mǐ sù shí yú wàn, ér sǐ wáng zài tú, kū shēng zhèn yě, mín yuàn ér jūn yì bù zhèn. chóng huàn suì qǐ zhōng zhì, bù xǔ. shí èr yuè jìn àn chá shǐ, shì shì rú gù.
崇煥之東巡也,請即復錦州、右屯諸城,承宗以為時未可,乃止。至五年夏,承宗與崇煥計,遣將分據錦州、松山、杏山、右屯及大、小凌河,繕城郭居之。自是寧遠且為內地,開疆復二百里。十月,承宗罷,高第來代,謂關外必不可守,令盡撤錦、右諸城守具,移其將士於關內。督屯通判金啟倧上書崇煥曰:「錦、右、大凌三城皆前鋒要地。倘收兵退,既安之民庶復播遷,已得之封疆再淪沒,關內外堪幾次退守耶!」崇煥亦力爭不可,言:「兵法有進無退。三城已復,安可輕撤?錦、右動搖,則寧、前震驚,關門亦失保障。今但擇良將守之,必無他慮。」第意堅,且欲並撤寧、前二城。崇煥曰:「我寧前道也,官此當死此,我必不去。」第無以難,乃撤錦州、右屯、大、小凌河及松山、杏山、塔山守具,盡驅屯兵入關,委棄米粟十餘萬,而死亡載途,哭聲震野,民怨而軍益不振。崇煥遂乞終制,不許。十二月進按察使,視事如故。
wǒ dà qīng zhī jīng lüè yì yǔ, liù nián zhēng yuè jǔ dà jūn xī dù liáo hé, èr shí sān rì dǐ níng yuǎn. chóng huàn wén, jí xié dà jiāng guì, fù jiāng zuǒ fǔ zhū méi, cān jiāng dà shòu, shǒu bèi hé kě gāng děng jí jiāng shì shì sǐ shǒu. chóng huàn gèng cì xuè wèi shū, jī yǐ zhōng yì, wèi zhī xià bài, jiāng shì xián qǐng xiào sǐ. nǎi jǐn fén chéng wài mín jū, xié shǒu jù rù chéng, qīng yě yǐ dài. lìng tóng zhī chéng wéi yǎng jié jiān, tōng pàn qǐ zōng jù shǒu zú shí, pì dào shàng xíng rén. xí qián tún shǒu jiāng zhào lǜ jiào shān hǎi shǒu jiāng yáng qí, jiāng shì táo zhì zhě xī zhǎn, rén xīn shǐ dìng. míng rì, dà jūn jìn gōng, zài dùn xué chéng, shǐ shí bù néng tuì. chóng huàn lìng mǐn zú luó lì, fā xī yáng jù pào, shāng chéng wài jūn. míng rì, zài gōng, fù bèi què, wéi suì jiě, ér qǐ zōng yì yǐ rán pào sǐ.
我大清知經略易與,六年正月舉大軍西渡遼河,二十三日抵寧遠。崇煥聞,即偕大將桂,副將左輔、朱梅,參將大壽,守備何可剛等集將士誓死守。崇煥更刺血為書,激以忠義,為之下拜,將士咸請效死。乃盡焚城外民居,攜守具入城,清野以待。令同知程維楧詰奸,通判啟倧具守卒食,辟道上行人。檄前屯守將趙率教、山海守將楊麒,將士逃至者悉斬,人心始定。明日,大軍進攻,載楯穴城,矢石不能退。崇煥令閩卒羅立,發西洋巨炮,傷城外軍。明日,再攻,復被卻,圍遂解,而啟倧亦以然炮死。
qǐ zōng qǐ xiǎo lì, guān jīng lì, zhǔ shǎng gōng shì, qín mǐn yǒu zhì jiè. chéng zōng zhòng zhī, yòng wèi tōng pàn, hé bīng mǎ qián liáng, dū chéng gōng, lǐ jūn mín cí sòng, dà dé zhòng xīn. sǐ, zèng guāng lù shǎo qīng, shì yīn jǐn yī shì bǎi hù.
啟倧起小吏,官經歷,主賞功事,勤敏有志介。承宗重之,用為通判,核兵馬錢糧,督城工,理軍民詞訟,大得眾心。死,贈光祿少卿,世蔭錦衣試百戶。
chū, zhōng cháo wén jǐng, bīng bù shàng shū wáng yǒng guāng dà jí tíng chén yì zhàn shǒu, wú shàn cè. jīng lüè dì zǒng bīng qí bìng yōng bīng guān shàng, bù jiù, zhōng wài wèi níng yuǎn bì bù shǒu. jí chóng huàn yǐ shū wén, jǔ cháo dà xǐ, lì zhuó chóng huàn yòu qiān dōu yù shǐ, xǐ shū jiǎng lì, guì děng jìn zhì yǒu chà.
初,中朝聞警,兵部尚書王永光大集廷臣議戰守,無善策。經略第、總兵麒並擁兵關上,不救,中外謂寧遠必不守。及崇煥以書聞,舉朝大喜,立擢崇煥右僉都御史,璽書獎勵,桂等進秩有差。
wǒ dà qīng chū jiě wéi, fēn bīng shù wàn lüè jué huá dǎo, shā cān jiāng jīn guān děng jí jūn mín shù wàn. chóng huàn fāng wán chéng, lì jié bù néng jiù yě. gāo dì zhèn guān mén, dà fǎn chéng zōng zhèng wù, shé rǔ zhū jiāng, zhū jiāng xián jiě tǐ, yù qí ruò piān bì, qí zhì, jiàn wǔ qí zú. zhì shì, zuò shī yuán, dì qí bìng chǐ guān qù, ér yǐ wáng zhī chén dài dì, zhào lǜ jiào dài qí.
我大清初解圍,分兵數萬略覺華島,殺參將金冠等及軍民數萬。崇煥方完城,力竭不能救也。高第鎮關門,大反承宗政務,折辱諸將,諸將咸解體,遇麒若偏裨,麒至,見侮其卒。至是,坐失援,第、麒並褫官去,而以王之臣代第,趙率教代麒。
wǒ dà qīng jǔ bīng, suǒ xiàng wú bù cuī pò, zhū jiāng wǎng gǎn yì zhàn shǒu. yì zhàn shǒu, zì chóng huàn shǐ. sān yuè, fù shè liáo dōng xún fǔ, yǐ chóng huàn wèi zhī. wèi zhōng xián qiǎn qí dǎng liú yīng kūn jì yòng děng chū zhèn. chóng huàn kàng shū jiàn, bù nà. xù gōng, jiā bīng bù yòu shì láng, lài yín bì, shì yīn jǐn yī qiān hù.
我大清舉兵,所向無不摧破,諸將罔敢議戰守。議戰守,自崇煥始。三月,復設遼東巡撫,以崇煥為之。魏忠賢遣其黨劉應坤、紀用等出鎮。崇煥抗疏諫,不納。敘功,加兵部右侍郎,賚銀幣,世蔭錦衣千戶。
chóng huàn jì jiě wéi, zhì jiàn jiāo, yǔ guì bù xié, qǐng yí zhī tā zhèn, nǎi zhào guì hái. chóng huàn yǐ zhī chén zòu liú guì, yòu yǔ bù xié. zhōng cháo lǜ fèn shì, mìng zhī chén zhuān dū guān nèi, yǐ guān wài shǔ chóng huàn huà guān shǒu. chóng huàn yú tíng chén jì jǐ, shàng yán: bì xià yǐ guān nèi wài fēn zé èr chén, yòng liáo rén shǒu liáo tǔ, qiě shǒu qiě zhàn, qiě zhú qiě tún. tún zhǒng suǒ rù, kě jiàn jiǎn hǎi yùn. dà yào jiān bì qīng yě yǐ wèi tǐ, chéng jiān jī xiá yǐ wèi yòng zhàn suī bù zú, shǒu zé yǒu yú shǒu jì yǒu yú, zhàn wú bù zú. gù yǒng měng tú dí, dí bì chóu fèn xùn lì gōng, zhòng bì jì. rèn láo zé bì zhào yuàn, méng zuì shǐ kě yǒu gōng yuàn bù shēn zé láo bù zhe, zuì bù dà zé gōng bù chéng. bàng shū yíng qiè, huǐ yán rì zhì, cóng gǔ yǐ rán, wéi shèng míng yǔ tíng chén shǐ zhōng zhī. dì yōu zhǐ bāo dá.
崇煥既解圍,志漸驕,與桂不協,請移之他鎮,乃召桂還。崇煥以之臣奏留桂,又與不協。中朝慮僨事,命之臣專督關內,以關外屬崇煥畫關守。崇煥虞廷臣忌己,上言:「陛下以關內外分責二臣,用遼人守遼土,且守且戰,且築且屯。屯種所入,可漸減海運。大要堅壁清野以為體,乘間擊瑕以為用;戰雖不足,守則有餘;守既有餘,戰無不足。顧勇猛圖敵,敵必仇;奮迅立功,眾必忌。任勞則必召怨,蒙罪始可有功;怨不深則勞不著,罪不大則功不成。謗書盈篋,毀言日至,從古已然,惟聖明與廷臣始終之。」帝優旨褒答。
qí dōng, chóng huàn xié yīng kūn yòng lǜ jiào xún lì jǐn zhōu dà xiǎo líng hé, yì dà xìng tún tián, jiàn fù dì suǒ qì jiù tǔ. zhōng xián yǔ yīng kūn děng bìng yīn shì yīn jǐn yī, chóng huàn jìn suǒ yīn wèi zhǐ huī qiān shì. chóng huàn suì yán: liáo zuǒ zhī huài, suī rén xīn bù gù, yì yuán shī yǒu xíng zhī xiǎn, wú yǐ gù rén xīn. bīng bù lì yě zhàn, zhǐ yǒu píng jiān chéng yòng dà pào yī cè. jīn shān hǎi sì chéng jì xīn, dāng gèng xiū sōng shān zhū chéng, bān jūn sì wàn rén, quē yī bù kě. dì bào cóng zhī.
其冬,崇煥偕應坤、用、率教巡歷錦州、大、小凌河,議大興屯田,漸復第所棄舊土。忠賢與應坤等並因是蔭錦衣,崇煥進所蔭為指揮僉事。崇煥遂言:「遼左之壞,雖人心不固,亦緣失有形之險,無以固人心。兵不利野戰,只有憑堅城、用大炮一策。今山海四城既新,當更修松山諸城,班軍四萬人,缺一不可。」帝報從之。
xiān shì, bā yuè zhōng, wǒ tài zǔ gāo huáng dì yàn jià, chóng huàn qiǎn shǐ diào, qiě yǐ chān xū shí. wǒ tài zōng wén huáng dì qiǎn shǐ bào zhī, chóng huàn yù yì hé, yǐ shū fù shǐ zhě hái bào. wǒ dà qīng bīng jiāng tǎo cháo xiān, yù yīn cǐ zǔ qí bīng, dé yī yì nán xià. qī nián zhēng yuè, zài qiǎn shǐ dá zhī, suì dà xìng bīng dù yā lǜ jiāng nán tǎo. cháo yì yǐ chóng huàn zhī chén bù xiāng néng, zhào zhī chén hái, bà jīng lüè bù shè, yǐ guān nèi wài jǐn shǔ chóng huàn, yǔ zhèn shǒu zhōng guān yīng kūn yòng bìng pián yí cóng shì. chóng huàn ruì yì huī fù, nǎi chéng dà jūn zhī chū, qiǎn jiāng shàn jǐn zhōu zhōng zuǒ dà líng sān chéng, ér zài shǐ shǐ chí shū yì hé. huì cháo xiān jí máo wén lóng tóng gào jí, cháo mìng chóng huàn fā bīng yuán, chóng huàn yǐ shuǐ shī yuán wén lóng, yòu qiǎn zuǒ fǔ zhào lǜ jiào zhū méi děng jiǔ jiāng jiāng jīng zú jiǔ qiān xiān hòu bī sān chà hé, wèi qiān zhì zhī shì, ér cháo xiān yǐ wèi dà qīng suǒ fú, zhū jiāng nǎi hái.
先是,八月中,我太祖高皇帝晏駕,崇煥遣使吊,且以覘虛實。我太宗文皇帝遣使報之,崇煥欲議和,以書附使者還報。我大清兵將討朝鮮,欲因此阻其兵,得一意南下。七年正月,再遣使答之,遂大興兵渡鴨綠江南討。朝議以崇煥、之臣不相能,召之臣還,罷經略不設,以關內外盡屬崇煥,與鎮守中官應坤、用並便宜從事。崇煥銳意恢復,乃乘大軍之出,遣將繕錦州、中左、大凌三城,而再使使持書議和。會朝鮮及毛文龍同告急,朝命崇煥發兵援,崇煥以水師援文龍,又遣左輔、趙率教、朱梅等九將將精卒九千先後逼三岔河,為牽制之勢,而朝鮮已為大清所服,諸將乃還。
chóng huàn chū yì hé, zhōng cháo bù zhī. jí zòu bào, yōu zhǐ xǔ zhī, hòu yǐ wèi fēi jì, pín zhǐ jiè yù. chóng huàn yù jí shì xiū gù jiāng, chí yù lì. ér cháo xiān jí wén lóng bèi bīng, yán guān yīn wèi hé yì suǒ zhì. sì yuè, chóng huàn shàng yán: guān wài sì chéng suī yán mào èr bǎi lǐ, běi fù shān, nán zǔ hǎi, guǎng sì shí lǐ ěr. jīn tún bīng liù wàn, shāng mín shù shí wàn, dì ài rén chóu, ān suǒ de shí? jǐn zhōu zhōng zuǒ dà líng sān chéng, xiū zhú bì bù kě yǐ. yè yí shāng mín, guǎng kāi tún zhǒng. tǎng chéng bù wán ér dí zhì, shì bì chè hái, shì qì chuí chéng gōng yě. gù chéng dí yǒu shì jiāng dōng, gū yǐ hé zhī shuō huǎn zhī. dí zhī, zé sān chéng yǐ wán, zhàn shǒu yòu zài guān mén sì bǎi lǐ wài, jīn tāng yì gù yǐ. dì yōu zhǐ bào wén.
崇煥初議和,中朝不知。及奏報,優旨許之,後以為非計,頻旨戒諭。崇煥欲藉是修故疆,持愈力。而朝鮮及文龍被兵,言官因謂和議所致。四月,崇煥上言:「關外四城雖延袤二百里,北負山,南阻海,廣四十里爾。今屯兵六萬,商民數十萬,地隘人稠,安所得食?錦州、中左、大凌三城,修築必不可已。業移商民,廣開屯種。倘城不完而敵至,勢必撤還,是棄垂成功也。故乘敵有事江東,姑以和之說緩之。敵知,則三城已完,戰守又在關門四百里外,金湯益固矣。」帝優旨報聞。
shí lǜ jiào zhù jǐn zhōu, hù bǎn zhú, cháo mìng yóu shì lù lái dài, yòu yǐ fǔ wèi qián fēng zǒng bīng guān, zhù dà líng hé. shì lù wèi zhì, fǔ wèi rù dà líng, wǔ yuè shí yī rì dà qīng bīng zhí dǐ jǐn zhōu, sì miàn hé wéi. lǜ jiào xié zhōng guān yòng yīng chéng shǒu, ér qiǎn shǐ yì hé, yù huǎn shī yǐ dài jiù, shǐ sān fǎn bù jué, wéi yì jí. chóng huàn yǐ níng yuǎn bīng bù kě dòng, xuǎn jīng qí sì qiān, lìng shì lù dà shòu jiāng, rào chū dà jūn hòu jué zhàn bié qiǎn shuǐ shī dōng chū, xiāng qiān zhì qiě qǐng fā jì zhèn xuān dà bīng, dōng hù guān mén. cháo tíng yǐ mìng shān hǎi mǎn guì yí qián tún, sān tún sūn zǔ shòu yí shān hǎi, xuān fǔ hēi yún lóng yí yī piàn shí, jì liáo zǒng dū yán míng tài yí guān chéng yòu fā chāng píng tiān jīn bǎo dìng bīng chí fù shàng guān xí shān xī hé nán shān dōng shǒu chén zhěng bīng tīng diào. shì lù děng jiāng xíng, dà qīng yǐ yú èr shí bā rì fēn bīng qū níng yuǎn. chóng huàn yǔ zhōng guān yīng kūn fù shǐ bì zì sù dū jiāng shì dēng pí shǒu, liè yíng háo nèi, yòng pào jù jī ér guì shì lù dà shòu dà zhàn chéng wài, shì duō sǐ, guì shēn bèi shù shǐ, dà jūn yì xuán yǐn qù, yì bīng gōng jǐn zhōu. yǐ rù shǔ bù néng kè, shì zú duō sǔn shāng, liù yuè wǔ rì yì yǐn hái, yīn huǐ dà xiǎo líng hé èr chéng. shí chēng níng jǐn dà jié, guì lǜ jiào gōng wèi duō. zhōng xián yīn shǐ qí dǎng lùn chóng huàn bù jiù jǐn zhōu wèi mù qì, chóng huàn suì qǐ xiū. zhōng wài fāng zhēng sòng zhōng xián, chóng huàn bù dé yǐ, yì qǐng jiàn cí, zhōng bù wèi suǒ xǐ. qī yuè, suì yǔn qí guī, ér yǐ wáng zhī chén dài wèi dū shī jiān liáo dōng xún fǔ, zhù níng yuǎn. jí xù gōng, wén wǔ zēng zhì cì yīn zhě shù bǎi rén, zhōng xián zi yì fēng bó, ér chóng huàn zhǐ zēng yī zhì. shàng shū huò wéi huá bù píng, shū qǐ ràng yīn, zhōng xián yì bù xǔ.
時率教駐錦州,護版築,朝命尤世祿來代,又以輔為前鋒總兵官,駐大凌河。世祿未至,輔未入大凌,五月十一日大清兵直抵錦州,四面合圍。率教偕中官用嬰城守,而遣使議和,欲緩師以待救,使三返不決,圍益急。崇煥以寧遠兵不可動,選精騎四千,令世祿、大壽將,繞出大軍後決戰;別遣水師東出,相牽制;且請發薊鎮、宣、大兵,東護關門。朝廷已命山海滿桂移前屯,三屯孫祖壽移山海,宣府黑雲龍移一片石,薊遼總督閻鳴泰移關城;又發昌平、天津、保定兵馳赴上關;檄山西、河南、山東守臣整兵聽調。世祿等將行,大清已於二十八日分兵趨寧遠。崇煥與中官應坤、副使畢自肅督將士登陴守,列營濠內,用炮距擊;而桂、世祿、大壽大戰城外,士多死,桂身被數矢,大軍亦旋引去,益兵攻錦州。以溽暑不能克,士卒多損傷,六月五日亦引還,因毀大、小凌河二城。時稱寧、錦大捷,桂、率教功為多。忠賢因使其黨論崇煥不救錦州為暮氣,崇煥遂乞休。中外方爭頌忠賢,崇煥不得已,亦請建祠,終不為所喜。七月,遂允其歸,而以王之臣代為督師兼遼東巡撫,駐寧遠。及敘功,文武增秩賜蔭者數百人,忠賢子亦封伯,而崇煥止增一秩。尚書霍維華不平,疏乞讓蔭,忠賢亦不許。
wèi jǐ, xī zōng bēng. zhuāng liè dì jí wèi, zhōng xián fú zhū, xuē zhū mào gōng zhě. tíng chén zhēng qǐng zhào chóng huàn. qí nián shí yī yuè zhuó yòu dōu yù shǐ, shì bīng bù tiān zhù zuǒ shì láng shì. chóng zhēn yuán nián sì yuè, mìng yǐ bīng bù shàng shū jiān yòu fù dōu yù shǐ, dū shī jì liáo jiān dū dēng lái tiān jīn jūn wù, suǒ sī dūn cù shàng dào. qī yuè, chóng huàn rù dōu, xiān zòu chén bīng shì, dì zhào jiàn píng tái, wèi láo shèn zhì, zī yǐ fāng lüè. duì yuē: fāng lüè yǐ jù shū zhōng. chén shòu bì xià tè juàn, yuàn jiǎ yǐ pián yí, jì wǔ nián, quán liáo kě fù. dì yuē: fù liáo, zhèn bù lìn fēng hóu shǎng. qīng nǔ lì jiě tiān xià dào xuán, qīng zi sūn yì shòu qí fú. chóng huàn dùn shǒu xiè. dì tuì shǎo qì, gěi shì zhōng xǔ yù qīng kòu yǐ wǔ nián zhī lüè. chóng huàn yán: shèng xīn jiāo láo, liáo yǐ shì xiāng wèi ěr. yù qīng yuē: shàng yīng míng, ān kě màn duì. yì rì àn qī zé xiào, nài hé? chóng huàn wǔ rán zì shī. qǐng zhī, dì chū, jí zòu yán: dōng shì běn bù yì jùn. bì xià jì wěi chén, chén ān gǎn cí nán. dàn wǔ nián nèi, hù bù zhuǎn jūn xiǎng, gōng bù gěi qì xiè, lì bù yòng rén, bīng bù diào bīng xuǎn jiāng, xū zhōng wài shì shì xiāng yīng, fāng kè yǒu jì. dì wèi chì sì bù chén, rú qí yán.
未幾,熹宗崩。莊烈帝即位,忠賢伏誅,削諸冒功者。廷臣爭請召崇煥。其年十一月擢右都御史,視兵部添注左侍郎事。崇禎元年四月,命以兵部尚書兼右副都御史,督師薊遼、兼督登萊、天津軍務,所司敦促上道。七月,崇煥入都,先奏陳兵事,帝召見平台,慰勞甚至,咨以方略。對曰:「方略已具疏中。臣受陛下特眷,願假以便宜,計五年,全遼可復。」帝曰:「復遼,朕不吝封侯賞。卿努力解天下倒懸,卿子孫亦受其福。」崇煥頓首謝。帝退少憩,給事中許譽卿叩以五年之略。崇煥言:「聖心焦勞,聊以是相慰耳。」譽卿曰:「上英明,安可漫對。異日按期責效,奈何?」崇煥憮然自失。頃之,帝出,即奏言:「東事本不易竣。陛下既委臣,臣安敢辭難。但五年內,戶部轉軍餉,工部給器械,吏部用人,兵部調兵選將,須中外事事相應,方克有濟。」帝為飭四部臣,如其言。
chóng huàn yòu yán: yǐ chén zhī lì, zhì quán liáo yǒu yú, diào zhòng kǒu bù zú. yī chū guó mén, biàn chéng wàn lǐ, jì néng dù gōng, fū qǐ wú rén. jí bù yǐ quán lì chè chén zhǒu, yì néng yǐ yì jiàn luàn chén móu. dì qǐ lì qīng tīng, yù zhī yuē: qīng wú yí lǜ, zhèn zì yǒu zhǔ chí. dà xué shì liú hóng xùn děng qǐng shōu hái zhī chén guì shàng fāng jiàn, yǐ cì chóng huàn, jiǎ zhī pián yí. dì xī cóng zhī, cì chóng huàn jiǔ zhuàn ér chū. chóng huàn yǐ qián cǐ xióng tíng bì sūn chéng zōng jiē wèi rén pái gòu, bù dé jìng qí zhì, shàng yán: huī fù zhī jì, bù wài chén xī nián yǐ liáo rén shǒu liáo tǔ, yǐ liáo tǔ yǎng liáo rén, shǒu wèi zhèng zhe, zhàn wèi qí zhe, hé wèi páng zhe zhī shuō. fǎ zài jiàn bù zài zhòu, zài shí bù zài xū, cǐ chén yǔ zhū biān chén suǒ néng wèi. zhì yòng rén zhī rén, yǔ wèi rén yòng zhī rén, jiē zhì zūn sī qí yào. hé yǐ rèn ér wù èr, xìn ér wù yí? gài yù biān chén yǔ tíng chén yì, jūn zhōng kě jīng kě yí zhě shū duō, dàn dāng lùn chéng bài zhī dà jú, bù bì zhāi yī yán yī xíng zhī wēi xiá. shì rèn jì zhòng, wèi yuàn shí duō, zhū yǒu lì yú fēng jiāng zhě, jiē bù lì yú cǐ shēn zhě yě. kuàng tú dí zhī jí, dí yì cóng ér jiān zhī, shì yǐ wèi biān chén shén nán. bì xià ài chén zhī chén, chén hé bì guò yí jù, dàn zhōng yǒu suǒ wēi, bù gǎn bù gào. dì yōu zhào dá zhī, cì mǎng yù yín bì, shū cí mǎng yù bù shòu.
崇煥又言:「以臣之力,制全遼有餘,調眾口不足。一出國門,便成萬里,忌能妒功,夫豈無人。即不以權力掣臣肘,亦能以意見亂臣謀。」帝起立傾聽,諭之曰:「卿無疑慮,朕自有主持。」大學士劉鴻訓等請收還之臣、桂尚方劍,以賜崇煥,假之便宜。帝悉從之,賜崇煥酒饌而出。崇煥以前此熊廷弼、孫承宗皆為人排構,不得竟其志,上言:「恢復之計,不外臣昔年以遼人守遼土,以遼土養遼人,守為正著,戰為奇著,和為旁著之說。法在漸不在驟,在實不在虛,此臣與諸邊臣所能為。至用人之人,與為人用之人,皆至尊司其鑰。何以任而勿貳,信而勿疑?蓋馭邊臣與廷臣異,軍中可驚可疑者殊多,但當論成敗之大局,不必摘一言一行之微瑕。事任既重,為怨實多,諸有利於封疆者,皆不利於此身者也。況圖敵之急,敵亦從而間之,是以為邊臣甚難。陛下愛臣知臣,臣何必過疑懼,但中有所危,不敢不告。」帝優詔答之,賜蟒玉、銀幣,疏辭蟒玉不受。
shì yuè, chuān hú bīng shù níng yuǎn zhě, yǐ quē xiǎng sì yuè dà zào, yú shí sān yíng qǐ yīng zhī, fù xì xún fǔ bì zì sù zǒng bīng guān zhū méi tōng pàn zhāng shì róng tuī guān sū hán chún yú qiào lóu shàng. zì sù shāng zhòng, bīng bèi fù shǐ guō guǎng chū zhì, gōng yì zì sù, kuò fǔ shǎng jí péng chūn èr wàn jīn yǐ sàn, bù yàn, dài shāng mín zú wǔ wàn, nǎi jiě. zì sù shū yǐn zuì, zǒu zhōng zuǒ suǒ, zì jīng sǐ. chóng huàn yǐ bā yuè chū dǐ guān, wén biàn chí yǔ guǎng mì móu, yòu shǒu è zhāng zhèng cháo zhāng sī shùn, lìng bǔ shí wǔ rén lù zhī shì zhǎn zhī móu zhōng jūn wú guó qí, zé cān jiāng péng zān gǔ, chù dū sī zuǒ liáng yù děng sì rén. fā zhèng cháo sī shùn qián fēng lì gōng, shì róng hán chún yǐ tān nüè zhì biàn, yì chì zhī. dú dū sī chéng dà lè yī yíng bù cóng biàn, tè wèi jiǎng lì. yī fāng nǎi jìng.
是月,川、湖兵戍寧遠者,以缺餉四月大噪,餘十三營起應之,縛系巡撫畢自肅、總兵官朱梅、通判張世榮、推官蘇涵淳于譙樓上。自肅傷重,兵備副使郭廣初至,躬翼自肅,括撫賞及朋椿二萬金以散,不厭,貸商民足五萬,乃解。自肅疏引罪,走中左所,自經死。崇煥以八月初抵關,聞變馳與廣密謀,宥首惡張正朝、張思順,令捕十五人戮之市;斬知謀中軍吳國琦,責參將彭簪古,黜都司左良玉等四人。發正朝、思順前鋒立功,世榮、涵淳以貪虐致變,亦斥之。獨都司程大樂一營不從變,特為獎勵。一方乃靖。
guān wài dà jiāng sì wǔ rén, shì duō chè zhǒu. hòu dìng shè èr rén, yǐ méi zhèn níng yuǎn, dà shòu réng zhù jǐn zhōu. zhì shì, méi jiāng jiě rèn, chóng huàn qǐng hé níng jǐn wèi yī zhèn, dà shòu réng zhù jǐn zhōu, jiā zhōng jūn fù jiāng hé kě gāng dū du qiān shì, dài méi zhù níng yuǎn, ér yí jì zhèn lǜ jiào yú guān mén, guān nèi wài zhǐ shè èr dà jiāng. yīn jí chēng sān rén zhī cái, wèi: chén zì qī wǔ nián, zhuān jí cǐ sān rén, dāng yǔ chén xiāng zhōng shǐ. jiè qī bù xiào, chén shǒu lù sān rén, ér shēn guī sǐ yú sī bài. dì kě zhī, chóng huàn suì liú zhèn níng yuǎn. zì sù jì sǐ, chóng huàn qǐng tíng xún fǔ, jí dēng lái xún fǔ sūn guó zhēn miǎn, chóng huàn yòu qǐng bà bù shè. dì yì bào kě. hā lá shèn sān shí liù jiā xiàng shòu fǔ shǎng, hòu wèi chā hàn suǒ pò, qiě suì jī, yǒu pàn zhì. chóng huàn zhào zhì yú biān, qīn fǔ wèi, jiē tīng mìng. èr nián rùn sì yuè, xù chūn qiū liǎng fáng gōng, jiā tài zǐ tài bǎo, cì mǎng yī yín bì, yīn jǐn yī qiān hù.
關外大將四五人,事多掣肘。後定設二人,以梅鎮寧遠,大壽仍駐錦州。至是,梅將解任,崇煥請合寧、錦為一鎮,大壽仍駐錦州,加中軍副將何可剛都督僉事,代梅駐寧遠,而移薊鎮率教於關門,關內外止設二大將。因極稱三人之才,謂:「臣自期五年,專藉此三人,當與臣相終始。屆期不效,臣手戮三人,而身歸死於司敗。」帝可之,崇煥遂留鎮寧遠。自肅既死,崇煥請停巡撫,及登萊巡撫孫國楨免,崇煥又請罷不設。帝亦報可。哈剌慎三十六家向受撫賞,後為插漢所迫,且歲飢,有叛志。崇煥召至於邊,親撫慰,皆聽命。二年閏四月,敘春秋兩防功,加太子太保,賜蟒衣、銀幣,蔭錦衣千戶。
chóng huàn shǐ shòu shì, jí yù zhū máo wén lóng. wén lóng zhě, rén hé rén. yǐ dū sī yuán cháo xiān, dòu liú liáo dōng, liáo dōng shī, zì hǎi dào dùn huí, chéng xū xí shā dà qīng zhèn jiāng shǒu jiāng, bào xún fǔ wáng huà zhēn, ér bù jí jīng lüè xióng tíng bì, liǎng rén xì shǐ kāi. yòng shì zhě fāng zhǔ huà zhēn, suì shòu wén lóng zǒng bīng, lěi jiā zhì zuǒ dū du, guà jiāng jūn yìn, cì shàng fāng jiàn, shè jūn zhèn pí dǎo rú nèi dì. pí dǎo yì wèi zhī dōng jiāng, zài dēng lái dà hǎi zhōng, mián gèn bā shí lǐ, bù shēng cǎo mù, yuǎn nán àn, jìn běi àn, běi àn hǎi miàn bā shí lǐ jí dǐ dà qīng jiè, qí dōng běi hǎi zé cháo xiān yě. dǎo shàng bīng běn hé dōng mín, zì tiān qǐ yuán nián hé dōng shī, mín duō táo dǎo zhōng. wén lóng lóng luò qí mín wèi bīng, fēn bù shào chuán, lián jiē dēng zhōu, yǐ wèi jǐ jiǎo jì. zhōng cháo shì zhī, dǎo shì yóu cǐ qǐ.
崇煥始受事,即欲誅毛文龍。文龍者,仁和人。以都司援朝鮮,逗留遼東,遼東失,自海道遁回,乘虛襲殺大清鎮江守將,報巡撫王化貞,而不及經略熊廷弼,兩人隙始開。用事者方主化貞,遂授文龍總兵,累加至左都督,掛將軍印,賜尚方劍,設軍鎮皮島如內地。皮島亦謂之東江,在登、萊大海中,綿亘八十里,不生草木,遠南岸,近北岸,北岸海面八十里即抵大清界,其東北海則朝鮮也。島上兵本河東民,自天啟元年河東失,民多逃島中。文龍籠絡其民為兵,分布哨船,聯接登州,以為掎角計。中朝是之,島事由此起。
sì nián wǔ yuè, wén lóng qiǎn jiāng yán yā lǜ jiāng yuè zhǎng bái shān, qīn dà qīng guó dōng piān, wèi shǒu jiāng jī bài, zhòng jǐn jiān. bā yuè, qiǎn bīng cóng yì zhōu chéng xī dù jiāng, rù dǎo zhōng tún tián, dà qīng shǒu jiāng jué, qián shī xí jī, zhǎn wǔ bǎi yú jí, dǎo zhōng liáng xī bèi fén. wǔ nián liù yuè, qiǎn bīng xí yào zhōu zhī guān tún zhài, bài guī. liù nián wǔ yuè, qiǎn bīng xí ān shān yì, sàng qí zú qiān yú. yuè shù rì yòu qiǎn bīng xí chè ěr hé, gōng chéng nán, wèi dà qīng shǒu jiāng suǒ què. qī nián zhēng yuè, dà qīng bīng zhēng cháo xiān, bìng guī jiǎo wén lóng. sān yuè, dà qīng bīng kè yì zhōu, fēn bīng yè dǎo wén lóng yú tiě shān. wén lóng bài, dùn guī dǎo zhōng. shí dà qīng è wén lóng niè hòu, gù zhì tǎo cháo xiān, yǐ qí zhù wén lóng wèi bīng duān.
四年五月,文龍遣將沿鴨綠江越長白山,侵大清國東偏,為守將擊敗,眾盡殲。八月,遣兵從義州城西渡江,入島中屯田,大清守將覺,潛師襲擊,斬五百餘級,島中糧悉被焚。五年六月,遣兵襲耀州之官屯寨,敗歸。六年五月,遣兵襲鞍山驛,喪其卒千餘。越數日又遣兵襲撤爾河,攻城南,為大清守將所卻。七年正月,大清兵征朝鮮,並規剿文龍。三月,大清兵克義州,分兵夜搗文龍於鐵山。文龍敗,遁歸島中。時大清惡文龍躡後,故致討朝鮮,以其助文龍為兵端。
gù wén lóng suǒ jū dōng jiāng, xíng shì suī zú qiān zhì, qí rén běn wú dà lüè, wǎng zhé bài nǜ, ér suì mí xiǎng wú suàn qiě wéi wù guǎng zhāo shāng jiǎ, fàn yì jìn wù, míng jì cháo xiān, shí lán chū sài, wú shì zé yù cān fàn bù wèi yè, yǒu shì yì hǎn dé qí yòng. gōng kē gěi shì zhōng pān shì wén hé wén lóng mí xiǎng shā jiàng, shàng bǎo qīng dǒng mào zhōng qǐng chè wén lóng, zhì bīng guān níng. bīng bù yì bù kě, ér chóng huàn xīn fú shàn yě, cháng shū qǐng qiǎn bù chén lǐ xiǎng. wén lóng è wén chén jiān zhì, kàng shū bó zhī, chóng huàn bù yuè. jí wén lóng lái yè, jiē yǐ bīn lǐ, wén lóng yòu bù ràng, chóng huàn móu yì jué.
顧文龍所居東江,形勢雖足牽制,其人本無大略,往輒敗衄,而歲糜餉無算;且惟務廣招商賈,販易禁物,名濟朝鮮,實闌出塞,無事則鬻參販布為業,有事亦罕得其用。工科給事中潘士聞劾文龍糜餉殺降,尚寶卿董茂忠請撤文龍,治兵關、寧。兵部議不可,而崇煥心弗善也,嘗疏請遣部臣理餉。文龍惡文臣監製,抗疏駁之,崇煥不悅。及文龍來謁,接以賓禮,文龍又不讓,崇煥謀益決。
zhì shì, suì yǐ yuè bīng wèi míng, fàn hǎi dǐ shuāng dǎo, wén lóng lái huì. chóng huàn yǔ xiāng yàn yǐn, měi zhì yè fēn, wén lóng bù jué yě. chóng huàn yì gèng yíng zhì, shè jiān sī, wén lóng fú rán. chóng huàn yǐ guī xiāng dòng zhī, wén lóng yuē: xiàng yǒu cǐ yì, dàn wéi wǒ zhī dōng shì, dōng shì bì, cháo xiān shuāi ruò, kě xí ér yǒu yě. chóng huàn yì bù yuè. yǐ liù yuè wǔ rì yāo wén lóng guān jiāng shì shè, xiān shè wò shān shàng, lìng cān jiāng xiè shàng zhèng děng fú jiǎ shì wò wài. wén lóng zhì, qí bù zú bù dé rù. chóng huàn yuē: yǔ jié cháo xíng, gōng dāng hǎi wài zhòng jì, shòu yǔ yī bài. jiāo bài bì, dēng shān. chóng huàn wèn cóng guān xìng míng, duō máo xìng. wén lóng yuē: cǐ jiē yǔ sūn. chóng huàn xiào, yīn yuē: ěr děng jī láo hǎi wài, yuè mǐ zhǐ yī hú, yán zhī tòng xīn, yì shòu yǔ yī bài, wèi guó jiā jǐn lì. zhòng jiē dùn shǒu xiè.
至是,遂以閱兵為名,泛海抵雙島,文龍來會。崇煥與相燕飲,每至夜分,文龍不覺也。崇煥議更營制,設監司,文龍怫然。崇煥以歸鄉動之,文龍曰:「向有此意,但惟我知東事,東事畢,朝鮮衰弱,可襲而有也。」崇煥益不悅。以六月五日邀文龍觀將士射,先設幄山上,令參將謝尚政等伏甲士幄外。文龍至,其部卒不得入。崇煥曰:「予詰朝行,公當海外重寄,受予一拜。」交拜畢,登山。崇煥問從官姓名,多毛姓。文龍曰:「此皆予孫。」崇煥笑,因曰:「爾等積勞海外,月米止一斛,言之痛心,亦受予一拜,為國家盡力。」眾皆頓首謝。
chóng huàn yīn jié wén lóng wéi lìng shù shì, wén lóng kàng biàn. chóng huàn lì sè chì zhī, mìng qù guān dài zhí fù, wén lóng yóu jué qiáng. chóng huàn yuē: ěr yǒu shí èr zhǎn zuì, zhī zhī hū? zǔ zhì, dà jiāng zài wài, bì mìng wén chén jiān. ěr zhuān zhì yī fāng, jūn mǎ qián liáng bù shòu hé, yī dāng zhǎn. rén chén zhī zuì mò dà qī jūn, ěr zòu bào jǐn qī wǎng, shā jiàng rén nán mín mào gōng, èr dāng zhǎn. rén chén wú jiāng, jiāng zé bì zhū. ěr zòu yǒu mù mǎ dēng zhōu qǔ nán jīng rú fǎn zhǎng yǔ, dà nì bù dào, sān dāng zhǎn. měi suì xiǎng yín shù shí wàn, bù yǐ gěi bīng, yuè zhǐ sàn mǐ sān dòu yǒu bàn, qīn dào jūn liáng, sì dāng zhǎn. shàn kāi mǎ shì yú pí dǎo, sī tōng wài fān, wǔ dāng zhǎn. bù jiāng shù qiān rén xī mào jǐ xìng, fù jiāng yǐ xià làn gěi zhá fù qiān, zǒu zú yú fū jǐn jīn fēi, liù dāng zhǎn. zì níng yuǎn hái, piāo lüè shāng chuán, zì wèi dào zéi, qī dāng zhǎn. qiáng qǔ mín jiān zǐ nǚ, bù zhī jì jí, bù xià xiào yóu, rén bù ān shì, bā dāng zhǎn. qū nán mín yuǎn qiè rén cān, bù cóng zé è sǐ, dǎo shàng bái gǔ rú mǎng, jiǔ dāng zhǎn. niǎn jīn jīng shī, bài wèi zhōng xián wèi fù, sù miǎn liú xiàng yú dǎo zhōng, shí dāng zhǎn. tiě shān zhī bài, sàng jūn wú suàn, yǎn bài wèi gōng, shí yī dāng zhǎn. kāi zhèn bā nián, bù néng fù cùn tǔ, guān wàng yǎng dí, shí èr dāng zhǎn. shù bì, wén lóng sàng hún pò bù néng yán, dàn kòu tóu qǐ miǎn. chóng huàn zhào yù qí bù jiāng yuē: wén lóng zuì zhuàng dāng zhǎn fǒu? jiē huáng bù wěi wěi. zhōng yǒu chēng wén lóng shù nián láo kǔ zhě, chóng huàn chì zhī yuē: wén lóng yī bù yī ěr, guān jí pǐn, mǎn mén fēng yīn, zú chóu láo, hé bèi nì rú shì! nǎi dùn shǒu qǐng zhǐ yuē: chén jīn zhū wén lóng yǐ sù jūn. zhū jiāng zhōng yǒu ruò wén lóng zhě, xī zhū. chén bù néng chéng gōng, huáng shàng yì yǐ zhū wén lóng zhě zhū chén. suì qǔ shàng fāng jiàn zhǎn zhī zhàng qián. nǎi chū yù qí jiāng shì yuē: zhū zhǐ wén lóng, yú wú zuì. dāng shì shí, wén lóng huī xià jiàn xiào hàn zú shù wàn, dàn chóng huàn wēi, wú yī gǎn dòng zhě, yú shì mìng guān liǎn wén lóng. míng rì, jù shēng lǐ bài diàn yuē: zuó zhǎn ěr, cháo tíng dà fǎ jīn jì ěr, liáo yǒu sī qíng. wèi xià lèi. nǎi fēn qí zú èr wàn bā qiān wèi sì xié, yǐ wén lóng zi chéng zuò fù jiāng chén jì shèng cān jiāng xú fū zòu yóu jī liú xìng zuò zhǔ zhī. shōu wén lóng chì yìn shàng fāng jiàn, lìng jì shèng dài zhǎng. kào jūn shì, xí fǔ zhū dǎo, jǐn chú wén lóng nüè zhèng. hái zhèn, yǐ qí zhuàng shàng wén, mò yán: wén lóng dà jiāng, fēi chén dé shàn zhū, jǐn xí gǎo dài zuì. shí chóng zhēn èr nián wǔ yuè yě. dì zhòu wén, yì shū hài, niàn jì sǐ, qiě fāng yǐ chóng huàn, nǎi yōu zhǐ bāo dá. é chuán yù bào wén lóng zuì, yǐ ān chóng huàn xīn, qí zhǎo yá fú jīng shī zhě, lìng suǒ sī bǔ. chóng huàn shàng yán: wén lóng yī pǐ fū, bù fǎ zhì cǐ, yǐ hǎi wài yì wèi luàn yě. qí zhòng hé lǎo zhì sì wàn qī qiān, wàng chēng shí wàn, qiě mín duō, bīng bù néng èr wàn, wàng shè jiāng lǐng qiān. jīn bù yí gèng zhì shuài, jí yǐ jì shèng shè zhī, yú jì biàn. dì bào kě.
崇煥因詰文龍違令數事,文龍抗辯。崇煥厲色叱之,命去冠帶縶縛,文龍猶倔強。崇煥曰:「爾有十二斬罪,知之乎?祖制,大將在外,必命文臣監。爾專制一方,軍馬錢糧不受核,一當斬。人臣之罪莫大欺君,爾奏報盡欺罔,殺降人難民冒功,二當斬。人臣無將,將則必誅。爾奏有牧馬登州取南京如反掌語,大逆不道,三當斬。每歲餉銀數十萬,不以給兵,月止散米三斗有半,侵盜軍糧,四當斬。擅開馬市於皮島,私通外番,五當斬。部將數千人悉冒己姓,副將以下濫給札付千,走卒、輿夫盡金緋,六當斬。自寧遠還,剽掠商船,自為盜賊,七當斬。強取民間子女,不知紀極,部下效尤,人不安室,八當斬。驅難民遠竊人參,不從則餓死,島上白骨如莽,九當斬。輦金京師,拜魏忠賢為父,塑冕旒像於島中,十當斬。鐵山之敗,喪軍無算,掩敗為功,十一當斬。開鎮八年,不能復寸土,觀望養敵,十二當斬。」數畢,文龍喪魂魄不能言,但叩頭乞免。崇煥召諭其部將曰:「文龍罪狀當斬否?」皆惶怖唯唯。中有稱文龍數年勞苦者,崇煥叱之曰:「文龍一布衣爾,官極品,滿門封蔭,足酬勞,何悖逆如是!」乃頓首請旨曰:「臣今誅文龍以肅軍。諸將中有若文龍者,悉誅。臣不能成功,皇上亦以誅文龍者誅臣。」遂取尚方劍斬之帳前。乃出諭其將士曰:「誅止文龍,余無罪。」當是時,文龍麾下健校悍卒數萬,憚崇煥威,無一敢動者,於是命棺斂文龍。明日,具牲醴拜奠曰:「昨斬爾,朝廷大法;今祭爾,僚友私情。」為下淚。乃分其卒二萬八千為四協,以文龍子承祚、副將陳繼盛、參將徐敷奏、游擊劉興祚主之。收文龍敕印、尚方劍,令繼盛代掌。犒軍士,檄撫諸島,盡除文龍虐政。還鎮,以其狀上聞,末言:「文龍大將,非臣得擅誅,謹席稿待罪。」時崇禎二年五月也。帝驟聞,意殊駭,念既死,且方倚崇煥,乃優旨褒答。俄傳諭暴文龍罪,以安崇煥心,其爪牙伏京師者,令所司捕。崇煥上言:「文龍一匹夫,不法至此,以海外易為亂也。其眾合老稚四萬七千,妄稱十萬,且民多,兵不能二萬,妄設將領千。今不宜更置帥,即以繼盛攝之,於計便。」帝報可。
chóng huàn suī zhū wén lóng, lǜ qí bù xià wèi biàn, zēng xiǎng yín zhì shí bā wàn. rán dǎo biàn shī zhǔ shuài, xīn jiàn xié, yì bù kě yòng, qí hòu zhì yǒu pàn qù zhě. chóng huàn yán: dōng jiāng yī zhèn, qiān zhì suǒ bì zī. jīn dìng liǎng xié, mǎ jūn shí yíng, bù jūn wǔ, suì xiǎng yín sì shí èr wàn, mǐ shí sān wàn liù qiān. dì pō yǐ bīng jiǎn xiǎng zēng wèi yí, yǐ chóng huàn gù, tè rú qí qǐng.
崇煥雖誅文龍,慮其部下為變,增餉銀至十八萬。然島弁失主帥,心漸攜,益不可用,其後致有叛去者。崇煥言:「東江一鎮,牽制所必資。今定兩協,馬軍十營,步軍五,歲餉銀四十二萬,米十三萬六千。」帝頗以兵減餉增為疑,以崇煥故,特如其請。
chóng huàn zài liáo, yǔ lǜ jiào dà shòu kě gāng dìng bīng zhì, jiàn jí dēng lái tiān jīn, jí dìng dōng jiāng bīng zhì, hé sì zhèn bīng shí wǔ wàn sān qiān yǒu qí, mǎ bā wàn yī qiān yǒu qí, suì fèi dù zhī sì bǎi bā shí yú wàn, jiǎn jiù yī bǎi èr shí yú wàn. dì jiā jiǎng zhī.
崇煥在遼,與率教、大壽、可剛定兵制,漸及登萊、天津,及定東江兵制,合四鎮兵十五萬三千有奇,馬八萬一千有奇,歲費度支四百八十餘萬,減舊一百二十餘萬。帝嘉獎之。
wén lóng jì sǐ, fǔ yú sān yuè, wǒ dà qīng bīng shù shí wàn fēn dào rù lóng jǐng guān dà ān kǒu. chóng huàn wén, jí dū dà shòu kě gāng děng rù wèi. yǐ shí yī yuè shí rì dǐ jì zhōu, suǒ lì fǔ níng yǒng píng qiān ān fēng rùn yù tián zhū chéng, jiē liú bīng shǒu. dì wén qí zhì, shén xǐ, wēn zhǐ bāo miǎn, fā tǎng jīn kào jiāng shì, lìng jǐn tǒng zhū dào yuán jūn. é wén lǜ jiào zhàn mò, zūn huà sān tún yíng jiē pò, xún fǔ wáng yuán yǎ zǒng bīng zhū guó yàn zì jǐn, dà qǐng bīng yuè jì zhōu ér xī. chóng huàn jù, jí yǐn bīng rù hù jīng shī, yíng guǎng qú mén wài. dì lì zhào jiàn, shēn jiā wèi láo, zī yǐ zhàn shǒu cè, cì yù zhuàn jí diāo qiú. chóng huàn yǐ shì mǎ pí bì, qǐng rù xiū chéng zhōng, bù xǔ. chū yǔ dà jūn áo zhàn, hù yǒu shā shāng.
文龍既死,甫逾三月,我大清兵數十萬分道入龍井關、大安口。崇煥聞,即督大壽、可剛等入衛。以十一月十日抵薊州,所歷撫寧、永平、遷安、豐潤、玉田諸城,皆留兵守。帝聞其至,甚喜,溫旨褒勉,發帑金犒將士,令盡統諸道援軍。俄聞率教戰歿,遵化、三屯營皆破,巡撫王元雅、總兵朱國彥自盡,大請兵越薊州而西。崇煥懼,急引兵入護京師,營廣渠門外。帝立召見,深加慰勞,咨以戰守策,賜御饌及貂裘。崇煥以士馬疲敝,請入休城中,不許。出與大軍鏖戰,互有殺傷。
shí suǒ rù ài kǒu nǎi jì liáo zǒng lǐ liú cè suǒ xiá, ér chóng huàn fǔ wén biàn jí qiān lǐ fù jiù, zì wèi yǒu gōng wú zuì. rán dōu rén zhòu zāo bīng, yuàn bàng fēn qǐ, wèi chóng huàn zòng dí yōng bīng. cháo shì yīn qián tōng hé yì, wū qí yǐn dí xié hé, jiāng wèi chéng xià zhī méng. dì pō wén zhī, bù néng wú huò. huì wǒ dà qīng shè jiān, wèi chóng huàn mì yǒu chéng yuē, lìng suǒ huò huàn guān zhī zhī, yīn zòng shǐ qù. qí rén bēn gào yú dì, dì xìn zhī bù yí. shí èr yuè shuò zài zhào duì, suì fù xià zhào yù. dà shòu zài páng, zhàn lì shī cuò, chū jí yōng bīng pàn guī. dà shòu cháng yǒu zuì, sūn chéng zōng yù shā zhī, ài qí cái, mì lìng chóng huàn jiù jiě. dà shòu yǐ gù dé chóng huàn, jù bìng zhū suì pàn. dì qǔ chóng huàn yù zhōng shǒu shū, wǎng zhào dà shòu, nǎi guī mìng.
時所入隘口乃薊遼總理劉策所轄,而崇煥甫聞變即千里赴救,自謂有功無罪。然都人驟遭兵,怨謗紛起,謂崇煥縱敵擁兵。朝士因前通和議,誣其引敵脅和,將為城下之盟。帝頗聞之,不能無惑。會我大清設間,謂崇煥密有成約,令所獲宦官知之,陰縱使去。其人奔告於帝,帝信之不疑。十二月朔再召對,遂縛下詔獄。大壽在旁,戰慄失措,出即擁兵叛歸。大壽嘗有罪,孫承宗欲殺之,愛其才,密令崇煥救解。大壽以故德崇煥,懼並誅遂叛。帝取崇煥獄中手書,往召大壽,乃歸命。
fāng chóng huàn zài cháo, cháng yǔ dà xué shì qián lóng xī yǔ, wēi jí yù shā máo wén lóng zhuàng. jí chóng huàn yù chéng hé yì, lóng xī cháng yí shū zhǐ zhī. lóng xī gù zhǔ dìng nì àn, wèi zhōng xián yí dǎng wáng yǒng guāng gāo jié yuán hóng xūn shǐ shī bèi móu xìng dà yù, wèi nì dǎng bào chóu, jiàn chóng huàn xià lì, suì yǐ shàn zhǔ hé yì zhuān lù dà shuài èr shì wèi liǎng rén zuì. jié shǒu shū lì gōng, shī hóng xūn jì zhī, bì yù bìng zhū lóng xī. fǎ sī zuò chóng huàn móu pàn, lóng xī yì lùn sǐ. sān nián bā yuè, suì zhé chóng huàn yú shì, xiōng dì qī zǐ liú sān qiān lǐ, jí qí jiā. chóng huàn wú zi, jiā yì wú yú zī, tiān xià yuān zhī.
方崇煥在朝,嘗與大學士錢龍錫語,微及欲殺毛文龍狀。及崇煥欲成和議,龍錫嘗移書止之。龍錫故主定逆案,魏忠賢遺黨王永光、高捷、袁弘勛、史褷輩謀興大獄,為逆黨報仇,見崇煥下吏,遂以擅主和議、專戮大帥二事為兩人罪。捷首疏力攻,褷、弘勛繼之,必欲並誅龍錫。法司坐崇煥謀叛,龍錫亦論死。三年八月,遂磔崇煥於市,兄弟妻子流三千里,籍其家。崇煥無子,家亦無餘貲,天下冤之。
chóng huàn jì fù, dà shòu kuì ér qù. wǔ jīng lüè mǎn guì yǐ qù zhàn jí, yǔ dà qīng bīng zhàn, jìng sǐ, qù fù chóng huàn shí fǔ bàn yuè. chū, chóng huàn wàng shā wén lóng, zhì shì dì wù shā chóng huàn. zì chóng huàn sǐ, biān shì yì wú rén, míng wáng zhēng jué yǐ.
崇煥既縛,大壽潰而去。武經略滿桂以趣戰急,與大清兵戰,竟死,去縛崇煥時甫半月。初,崇煥妄殺文龍,至是帝誤殺崇煥。自崇煥死,邊事益無人,明亡征決矣。
zhào guāng biàn, zì yàn qīng, jiǔ jiāng dé huà rén. fù zàn huà, gōng bù láng zhōng, guāng biàn jǔ tiān qǐ wǔ nián jìn shì. xiāng rén cáo qīn chéng fù shì wèi zhōng xián, zhòu dé tài pú shǎo qīng. guāng biàn yǔ zhī yuē: fù guì yī shí, míng jié qiān gǔ, jūn bù kě bù shěn. qīn chéng è zhī, jí rì chū zàn huà wèi nán níng zhī fǔ. nán níng è dì, zàn huà chà chì ér sǐ, guāng biàn bēn sàng guī.
趙光抃,字彥清,九江德化人。父贊化,工部郎中,光抃舉天啟五年進士。鄉人曹欽程父事魏忠賢,驟得太僕少卿。光抃語之曰:「富貴一時,名節千古,君不可不審。」欽程惡之,即日出贊化為南寧知府。南寧惡地,贊化侘傺而死,光抃奔喪歸。
chóng zhēn chū, fú què, chú gōng bù dōu shuǐ zhǔ shì, lì bīng bù zhí fāng láng zhōng. shí nián qiū, qiǎn yuè jì liáo róng wù, jǐn dé biān sāi xíng shì, zhàn shǒu jī yí, liè shí èr shì yǐ xiàn. míng nián dōng, dà qīng bīng rù mì yún, zǒng dū wú ā héng bài mò, tíng yì zēng shè xún fǔ yī rén, zhù mì yún, suì zhuó guāng biàn yòu qiān dōu yù shǐ rèn zhī. zhì jí fā jiān shì zhōng guān dèng xī zhào jiān móu. dì zhào xī zhào hái, ér lìng fēn shǒu zhōng guān sūn mào lín hé shí. mào lín wèi xī zhào jiě, guāng biàn fǎn dé zuì, qiǎn shù guǎng dōng.
崇禎初,服闋,除工部都水主事,歷兵部職方郎中。十年秋,遣閱薊、遼戎務,盡得邊塞形勢,戰守機宜,列十二事以獻。明年冬,大清兵入密雲,總督吳阿衡敗歿,廷議增設巡撫一人,駐密雲,遂擢光抃右僉都御史任之。至即發監視中官鄧希詔奸謀。帝召希詔還,而令分守中官孫茂霖核實。茂霖為希詔解,光抃反得罪,遣戍廣東。
shí wǔ nián, bīng shì yì jí, tíng chén jiàn guāng biàn fù guān. guāng biàn jiā sù ráo, wén mìng, chí shù wàn jīn rù dōu wèi jūn zī. jì zhì, zhào jiàn dé zhèng diàn. zòu duì chēng zhǐ, bài bīng bù yòu shì láng jiān yòu qiān dōu yù shǐ, zǒng dū jì zhōu yǒng píng shān hǎi tōng zhōu tiān jīn zhū zhèn jūn wù. ér dà qīng yǐ kè jì zhōu, fēn bīng sì chū, mìng guāng biàn jiān dū zhū lù yuán jūn. zhū yuán jūn guān wàng, hé jiān yí nán jiē shī shǒu, guāng biàn bù gǎn jiù, wěi ér nán. yǐ, wén sāi shàng jǐng, yòu qū ér běi. tíng chén jiāo zhāng hé guāng biàn, wèi liè chéng bèi gōng bù jiù, tuì huí gāo yáng, zuò shì lún fù. míng nián, fù lùn guāng biàn jí fàn zhì wán. sì yuè, dà qīng bīng běi xuán, guāng biàn táng tōng bái guǎng ēn děng bā zhèn bīng yāo yú luó shān, jiē bài zǒu. dì wén, dà nù. jì jiě yán, yǔ zhì wán bìng huò qiǎn. dì zhào jiàn léi yǎn zuò, yǎn zuò dǐ zhì wán, ér chēng guāng biàn. dì yuē: zhì wán guāng biàn dòu liú hé jiān, dú zuì zhì wán, qú fú qí xīn hū? suì bìng dǎi guāng biàn. guāng biàn cháng jiàn guǎng ēn, guǎng ēn kàng bù fù zhào, dì yǐ shì yì è guāng biàn, zú yǔ zhì wán tóng rì zhǎn xī shì.
十五年,兵事益棘,廷臣薦光抃復官。光抃家素饒,聞命,持數萬金入都為軍資。既至,召見德政殿。奏對稱旨,拜兵部右侍郎兼右僉都御史,總督薊州、永平、山海、通州、天津諸鎮軍務。而大清已克薊州,分兵四出,命光抃兼督諸路援軍。諸援軍觀望,河間迤南皆失守,光抃不敢救,尾而南。已,聞塞上警,又驅而北。廷臣交章劾光抃,謂列城被攻不救,退回高陽,坐視淪覆。明年,復論光抃及范志完。四月,大清兵北旋,光抃、唐通、白廣恩等八鎮兵邀於螺山,皆敗走。帝聞,大怒。既解嚴,與志完並獲譴。帝召見雷縯祚,縯祚詆志完,而稱光抃。帝曰:「志完、光抃逗遛河間,獨罪志完,渠服其心乎?」遂並逮光抃。光抃嘗薦廣恩,廣恩抗不赴召,帝以是益惡光抃,卒與志完同日斬西市。
guāng biàn cái qì háo mài, ér yú dà lǜ yì shū. zài zhí fāng, shēn wèi shàng shū yáng sì chāng suǒ yǐ, yuē: wú bù jí guāng biàn. xiān shì, máo wén lóng jù dōng jiāng, hǎi jiāng lài zhī. wén lóng sǐ, chén jì shèng huáng lóng shěn shì kuí dài qí bù, wǎng wǎng wèi luàn, zhōng cháo yòu sù yǐ mí xiǎng wèi yōu. jí shì kuí sǐ, dǎo zhōng wú shuài, guāng biàn sǒng yú sì chāng chè zhī. èr shí nián jī huàn yī zhāo ér chú, ér yú biān jì yì zuǒ yān. guāng biàn suī wén shì, yǒu dǎn jué, cháng yù dí, zhū jiāng yù bēn, guāng biàn zuò dì bù qǐ, jiǔ zhī, nǎi yǐn guī. qí qǐ shù zhōng yě, jiāng shì bù xiāng xí, cù yù dà dí, xiān dǎn luò, gù suǒ dāng zhé bài. rán shòu shì pò jūn zhī yú, shēn xiān bèi chuàng, gù yǔ zhì wán tóng zhū, rén xián yǐ wèi yuān. fú wáng shí, tài pú wàn yuán jí zòu fù qí guān.
光抃才氣豪邁,而於大慮亦疏。在職方,深為尚書楊嗣昌所倚,曰:「吾不及光抃。」先是,毛文龍據東江,海疆賴之。文龍死,陳繼盛、黃龍、沈世魁代其部,往往為亂,中朝又素以糜餉為憂。及世魁死,島中無帥,光抃慫臾嗣昌撤之。二十年積患一朝而除,而於邊計亦左焉。光抃雖文士,有膽決,嘗遇敵,諸將欲奔,光抃坐地不起,久之,乃引歸。其起戍中也,將士不相習,猝遇大敵,先膽落,故所當輒敗。然受事破軍之餘,身先被創,顧與志完同誅,人咸以為冤。福王時,太僕萬元吉奏復其官。
fàn zhì wán, yú chéng rén. chóng zhēn sì nián jìn shì. shòu yǒng píng tuī guān, zhuān lǐ chā hàn fǔ shǎng, yì bù yù xíng, shàng shū yán quán qīng, qǐng dé tè shū zòu jūn shì. dāng shì zhě è zhī, zhé hú guǎng bù zhèng sī jiǎn xiào. zhuó níng guó tuī guān, lì guān fēn xún guān nèi qiān shì. shí sì nián dōng, chāo zhuó yòu qiān dōu yù shǐ, xún fǔ shān xī. qí zuò zhǔ zhōu yán rú dāng guó, suì bài zhì wán bīng bù yòu shì láng jiān yòu qiān dōu yù shǐ, zǒng dū jì zhōu yǒng píng shān hǎi tōng zhōu tiān jīn zhū zhèn jūn wù, dài yáng shéng wǔ.
范志完,虞城人。崇禎四年進士。授永平推官,專理插漢撫賞,意不欲行,上疏言權輕,請得特疏奏軍事。當事者惡之,謫湖廣布政司檢校。擢寧國推官,歷官分巡關內僉事。十四年冬,超擢右僉都御史,巡撫山西。其座主周延儒當國,遂拜志完兵部右侍郎兼右僉都御史,總督薊州、永平、山海、通州、天津諸鎮軍務,代楊繩武。
shéng wǔ zhě, yún nán mí lēi rén yě. yóu shù jí shì gǎi shòu yù shǐ. shí yī nián dōng, yòng yáng sì chāng jiàn zhào jiàn, tǔ yán rú liú, huà dì chéng tú. dì wěi zhī, suì chāo zhuó yòu qiān dōu yù shǐ, xún fǔ shùn tiān. hóng chéng chóu kùn sōng shān, suì zhuó shéng wǔ zǒng dū, xún yǐ zhì wán dài zhī, ér lìng shéng wǔ zǒng dū liáo dōng níng yuǎn zhū jūn, chū guān jiù sōng jǐn, jiā xián dū shī.
繩武者,雲南彌勒人也。由庶吉士改授御史。十一年冬,用楊嗣昌薦召見,吐言如流,畫地成圖。帝偉之,遂超擢右僉都御史,巡撫順天。洪承疇困松山,遂擢繩武總督,尋以志完代之,而令繩武總督遼東、寧遠諸軍,出關救松、錦,加銜督師。
míng nián zhēng yuè, shéng wǔ zú guān, zèng bīng bù shàng shū, yīn jǐn yī shì xí bǎi hù. suì jìn zhì wán zuǒ shì láng, dū shī chū guān rú shéng wǔ, ér yǐ zhāng fú zhēn dū jì zhèn, zhù guān nèi. zì wáng pǔ zhū jūn bài, bīng lì yì dān, sōng jǐn xiāng jì shī, zhì wán nǎi zhú wǔ chéng níng yuǎn chéng nán, hù zhuǎn shū, mù tǔ zhù shí zhī. yòu yì xiū jué huá dǎo chéng, wèi jǐ jiǎo shì, dì shén yǐ zhī. liù yuè yì xián qīn mìng dū shī, zǒng dū jì liáo chāng tōng děng chù jūn wù, jié zhì dēng jīn fǔ zhèn. liáo shì jí zé yí zhù zhōng hòu qián tún, guān nèi jí zé xīng chí rù yuán, sān xié yǒu jǐng zé huì tóng jì chāng èr dū bìng lì cè yīng. shí guān nèi wài bìng jiàn èr dū, ér guān wài jiā dū shī xián, dì wàng yóu zūn, yòu yú chāng píng bǎo dìng shè èr dū, yú shì qiān lǐ zhī nèi yǒu sì dū chén, yòu yǒu níng yuǎn yǒng píng shùn tiān mì yún tiān jīn bǎo dìng liù xún fǔ, níng yuǎn shān hǎi zhōng xié xī xié chāng píng tōng zhōu tiān jīn bǎo dìng bā zǒng bīng. xīng luó qí zhì, wú dì bù fáng, ér shì quán fǎn bù yī.
明年正月,繩武卒官,贈兵部尚書,蔭錦衣、世襲百戶。遂進志完左侍郎,督師出關如繩武,而以張福臻督薊鎮,駐關內。自王朴諸軍敗,兵力益單,松、錦相繼失,志完乃築五城寧遠城南,護轉輸,募土著實之。又議修覺華島城,為掎角勢,帝甚倚之。六月易銜欽命督師,總督薊、遼、昌、通等處軍務,節制登、津撫鎮。遼事急則移駐中後、前屯,關內急則星馳入援,三協有警則會同薊、昌二督併力策應。時關內外並建二督,而關外加督師銜,地望尤尊,又於昌平、保定設二督,於是千里之內有四督臣,又有寧遠、永平、順天、密雲、天津、保定六巡撫,寧遠、山海、中協、西協、昌平、通州、天津、保定八總兵。星羅棋置,無地不防,而事權反不一。
shí wǔ nián, gěi shì zhōng fāng shì liàng hé fú zhēn hūn yōng, yīn yán yí dū shī guān nèi, zé jì dū kě cái, fú zhēn kě bà. yú shì zhào hái fú zhēn, lìng zhì wán jiān zhì guān nèi, yí zhù guān mén. zhì wán cí, bù xǔ. qiú qù, bù xǔ. shàng shū yán bù néng jiān jì, qǐng réng shè jì dū. yú yuè, shǐ yǐ zhào guāng biàn rèn zhī. ér dà qīng bīng yǐ rù zì qiáng zi lǐng, kè jì zhōu ér bīng bù hé zhì wán shū fáng, tíng chén yì yán zhì wán tān nuò, dì yǐ dí bīng wèi tuì, zé lìng dài zuì lì gōng. rán zhì wán wú móu lüè, kuāng qiè shén, bù gǎn yī zhàn, suǒ zài zhōu xiàn fù méi, wéi wěi ér ā zào, bīng suǒ dào piāo lǔ. zhì dé zhōu, qiān shì léi yǎn zuò hé zhī, zì shì lùn liè zhě yì zhòng. dì yóu zé zhì wán hòu xiào, zhì wán zhōng bù gǎn zhàn.
十五年,給事中方士亮劾福臻昏庸,因言移督師關內,則薊督可裁,福臻可罷。於是召還福臻,令志完兼制關內,移駐關門。志完辭,不許。求去,不許。上疏言不能兼薊,請仍設薊督。逾月,始以趙光抃任之。而大清兵已入自牆子嶺,克薊州而兵部劾志完疏防,廷臣亦言志完貪懦,帝以敵兵未退,責令戴罪立功。然志完無謀略,恇怯甚,不敢一戰,所在州縣覆沒,惟尾而呵噪,兵所到剽虜。至德州,僉事雷縯祚劾之,自是論列者益眾。帝猶責志完後效,志完終不敢戰。
míng nián, dà qīng bīng gōng xià hǎi zhōu gàn yú shù yáng fēng xiàn, yǐ ér běi xuán. zhì wán guāng biàn zú guān wàng, jiē bù jìn. shì dìng, yì zuì, zhào yǎn zuò tíng zhì, wèn zhì wán dòu liú yín lüè zhuàng, zhì wán biàn. wèn yù shǐ wú lǚ zhōng, duì rú yǎn zuò yán. shí zuò zhǔ yán rú dū shī yì wú gōng, suì mìng xià zhì wán yù, yǐ shí èr yuè zhǎn zhì wán.
明年,大清兵攻下海州、贛榆、沭陽、豐縣,已而北旋。志完、光抃卒觀望,皆不進。事定,議罪,召縯祚廷質,問志完逗遛淫掠狀,志完辨。問御史吳履中,對如縯祚言。時座主延儒督師亦無功,遂命下志完獄,以十二月斬志完。
xiān shì, shí èr nián fēng jiāng zhī àn, fú zuì zhě sān shí yǒu liù rén. zhì shì, shī shì shén yú qián, zhū zhǐ zhì wán guāng biàn jí xún fǔ mǎ chéng míng pān yǒng tú, zǒng bīng xuē mǐn zhōng, fù jiāng bǎi yǒng zhèn, qí tā xī zhì bù wèn. ér bǎo dìng xún fǔ yáng jìn dé shàn qù, shān dōng xún fǔ wáng yǒng jí fǎn huò qiān zhuó. dì zhī yòng xíng, zhì shì qióng yǐ.
先是,十二年封疆之案,伏罪者三十有六人。至是,失事甚於前,誅止志完、光抃及巡撫馬成名、潘永圖,總兵薛敏忠,副將柏永鎮,其他悉置不問。而保定巡撫楊進得善去,山東巡撫王永吉反獲遷擢。帝之用刑,至是窮矣。
zàn yuē: sān lù sàng shī, shōu xiáng qǔ bài, hào yǔ yīng tài tóng gū. rán jūn zǐ zhòng shéng hào ér kuān lùn yīng tài, qǐ bù yǐ shì suǒ zhòng zài jié zāi! xī hū tíng bì yǐ gài shì zhī cái, biǎn xìng qǔ jì, gōng míng xiǎn yú liáo, yì huī yú liáo. jiǎ shǐ tíng bì xiào sǐ biān chéng, yì bù fǎn gù, qǐ bù yì rán jié liè zhàng fū zāi! guǎng níng zhī shī, zuì yóu huà zhēn, nǎi yǐ mén hù qū shā tíng bì, huà zhēn jī zhū zhě qiě shù nián. chóng huàn zhì suī shū, chà yǒu dǎn lüè, zhuāng liè dì yòu yǐ chán jiān zhū zhī. guó bù jiāng yí, xíng zhāng diān fù, qǐ fēi tiān zāi!
贊曰:三路喪師,收降取敗,鎬與應泰同辜。然君子重繩鎬而寬論應泰,豈不以士所重在節哉!惜乎廷弼以蓋世之材,褊性取忌,功名顯於遼,亦隳於遼。假使廷弼效死邊城,義不反顧,豈不毅然節烈丈夫哉!廣寧之失,罪由化貞,乃以門戶曲殺廷弼,化貞稽誅者且數年。崇煥智雖疏,差有膽略,莊烈帝又以讒間誅之。國步將移,刑章顛覆,豈非天哉!