yáng hè cóng dì è chén qí yú yuán mò xióng wén càn hóng yún zhēng liàn guó shì dīng qǐ ruì cóng fù kuí chǔ zhèng chóng jiǎn fāng kǒng zhào yáng yī péng shào jié chūn yú yīng guì gāo dòu shū zhāng rèn xué
楊鶴(從弟鶚) 陳奇瑜(元默) 熊文燦(洪雲蒸) 練國事 丁啟睿(從父魁楚) 鄭崇儉(方孔召 楊一鵬) 邵捷春 余應桂 高斗樞張任學
yáng hè, zì xiū líng, wǔ líng rén. wàn lì sān shí èr nián jìn shì. shòu luò nán zhī xiàn, diào zhǎng ān.
楊鶴,字修齡,武陵人。萬曆三十二年進士。授雒南知縣,調長安。
sì shí nián zhuó yù shǐ, shàng shū qǐng dōng gōng jiǎng xué. qiě yán: qǐng zhě, ài nǚ bèi lìn yú gōng nú, guǎn shēng shòu tà yú cháo shì, kòu hūn bù wén, shàng shū bù dá, yōng bì jí yǐ. shí shòu níng zhǔ xù rǎn xìng ràng wèi zhǎng jiā gōng rén liáng yíng nǚ nèi guān péng jìn cháo děng ōu rǔ, gōng zhǔ sān zòu bù dá, xìng ràng guà guān zhǎng ān mén qù, gù hè yán jí zhī.
四十年擢御史,上疏請東宮講學。且言:「頃者,愛女被躪於宮奴,館甥受撻於朝市,叩閽不聞,上書不達,壅蔽極矣。」時壽寧主婿冉興讓為掌家宮人梁盈女、內官彭進朝等毆辱,公主三奏不達,興讓掛冠長安門去,故鶴言及之。
xún chū dū liǎng huái yán fǎ, xún àn guì zhōu. guì zhōu jiē rǎng wū sā, qù chuān nán xù zhōu qiān lǐ, jié zhì nán. tǔ guān ān yún lóng sǐ, qí zú rén yǔ zhān yì ān xiào liáng zhēng yìn, gòu bīng sān shí nián, hòu jìng wèi xiào liáng suǒ jù, qí fù shào qìng yòu jù zhān yì zhōu, jiē chuān yún guì yān hóu dì. hè qǐng gē wū sā lì guì zhōu, dì jìn jié zhì biàn, kě mǐ hòu huàn, cháo yì bù jué. wèi jǐ, xiào liáng wèi luàn, rú qí yán. guì zhōu tǔ guān yǐ bǎi shù, shuǐ xī ān shì zuì dà, ér tǔ dì hù kǒu gòng fù zhī shǔ, wú jí kě jī. hè nǎi xí xuān wèi ān wèi jǐn zhe zhī jí, bìng shǒu lǐng mù bǎ zhǔ míng chéng xí yuán wěi, xī liè shàng yǒu sī. zì shì bù dié shǐ míng, jiān bì yì hé. shì jùn, bù hòu mìng jìng guī. jiǔ zhī, hái cháo.
尋出督兩淮鹽法,巡按貴州。貴州接壤烏撒,去川南敘州千里,節制難。土官安雲龍死,其族人與霑益安效良爭印,構兵三十年,後竟為效良所據,其父紹慶又據霑益州,皆川、雲、貴咽喉地。鶴請割烏撒隸貴州,地近節制便,可弭後患,朝議不決。未幾,效良為亂,如其言。貴州土官以百數,水西安氏最大,而土地、戶口、貢賦之屬,無籍可稽。鶴乃檄宣慰安位盡著之籍,並首領目把主名、承襲源委,悉列上有司。自是簿牒始明,奸弊易核。事竣,不候命徑歸。久之,還朝。
yáng hào sì lù shī bài, hè jiàn xióng tíng bì zhāng hè míng lǐ zhǎng gēng xuē guó yòng yuán yīng tài, yán: liáo shì zhī shī, bù liào bǐ jǐ, sàng shī rǔ guó, wù zài jīng lüè bù ān jī yí, mǎ shàng cuī zhàn, wù zài fǔ chén diào dù bù wén, shù shǒu wú cè, wù zài shū bù. zhì zūn yōu róu bù duàn, yòu zhì zūn zì wù. dāng shì è qí zhí, jiāng jiǎ tā shì zhú zhī, nǎi yǐn jí qù. dīng wài jiān. tiān qǐ chū, qǐ tài pú shǎo qīng, zhuó yòu qiān dōu yù shǐ, xún fǔ nán gàn. wèi rèn, dīng nèi jiān, ér guǎng níng yòu bài. wèi zhōng xián yǐ hè dǎng hù tíng bì, chú hè míng.
楊鎬四路師敗,鶴薦熊廷弼、張鶴鳴、李長庚、薛國用、袁應泰,言:「遼事之失,不料彼己,喪師辱國,誤在經略;不諳機宜,馬上催戰,誤在輔臣;調度不聞,束手無策,誤在樞部。至尊優柔不斷,又至尊自誤。」當事惡其直,將假他事逐之,乃引疾去。丁外艱。天啟初,起太僕少卿,擢右僉都御史,巡撫南、贛。未任,丁內艱,而廣寧又敗。魏忠賢以鶴黨護廷弼,除鶴名。
chóng zhēn yuán nián, zhào bài zuǒ qiān dōu yù shǐ, jìn zuǒ fù dōu yù shǐ. hè shàng yán: tú zhì zhī yào, zài péi yuán qì. zì dà bīng dà yì, jiā pài pín réng, gōng sī jiāo qìng, xiǎo mín zhī yuán qì shāng zì liáo zuǒ qián shǔ sàng shī shī lǜ, bào gǔ chéng qiū, fēng jiāng zhī yuán qì shāng zì jìn shēn gòu dǎng, bǐ cǐ xiāng qīng, nì yǎn chéng zhī, zhū chú shàn lèi, shì dài fū zhī yuán qì shāng. pì rú zhòng bìng chū qǐ, bǎi mài wèi diào, fēng xié yì rù, dào zài péi yǎng. shí yǐ wèi míng yán.
崇禎元年,召拜左僉都御史,進左副都御史。鶴上言:「圖治之要,在培元氣。自大兵大役,加派頻仍,公私交罄,小民之元氣傷;自遼左、黔、蜀喪師失律,暴骨成丘,封疆之元氣傷;自搢紳構黨,彼此相傾,逆奄乘之,誅鋤善類,士大夫之元氣傷。譬如重病初起,百脈未調,風邪易入,道在培養。」時以為名言。
xiān shì, liáo zuǒ yòng bīng, táo jūn dàn bù gǎn guī wǔ, xiāng jù piāo lǔ. zhì shì, guān zhōng pín suì kūn, yǒu sī bù xù xià. bái shuǐ wáng èr zhě, jiū zhòng, mò qí miàn, chuǎng rù chéng chéng, shā zhī xiàn zhāng yào cǎi. yóu shì fǔ gǔ wáng jiā yǔn hàn nán wáng dà liáng jiē zhōu zhōu dà wàng qún zéi fēng qǐ, sān biān jī jūn yīng zhī, liú fēn zhī shǐ yě. dāng shì shí, chéng píng jiǔ, zú bèi bīng, rén wú gù zhì. dà lì è wén zéi, yuē: cǐ jī máng, xú zì dìng ěr. míng nián, zǒng dū wǔ zhī wàng sǐ. jiǔ zhī, tíng chén mò kěn wǎng zhě, qún tuī hè. dì zhào jiàn hè, wèn fāng lüè. duì yuē: qīng shèn zì chí, fǔ xù jiāng zú ér yǐ. suì bài hè bīng bù yòu shì láng, dài zhī wàng zǒng dū shǎn xī sān biān jūn wù. zhì zé dà liáng dà wàng wáng èr yǐ qián zhū miè, ér jì qǐ zhě yì zhòng. hè sù yǒu qīng wàng, rán bù zhī bīng. qí dōng, jīng shī jiè yán, yán suī níng xià gān sù gù yuán lín táo wǔ zhèn zǒng bīng guān xī yǐ qín wáng xíng. yán suī bīng zhōng dào táo guī, gān sù bīng yì huā, jù zhū, bìng hé yú zéi, zéi yì zhāng.
先是,遼左用兵,逃軍憚不敢歸伍,相聚剽虜。至是,關中頻歲昆,有司不恤下。白水王二者,鳩眾,墨其面,闖入澄城,殺知縣張耀采。由是府谷王嘉允、漢南王大梁、階州周大旺群賊蜂起,三邊飢軍應之,流氛之始也。當是時,承平久,卒被兵,人無固志。大吏惡聞賊,曰:「此飢氓,徐自定耳。」明年,總督武之望死。久之,廷臣莫肯往者,群推鶴。帝召見鶴,問方略。對曰:「清慎自持,撫恤將卒而已。」遂拜鶴兵部右侍郎,代之望總督陝西三邊軍務。至則大梁、大旺、王二已前誅滅,而繼起者益眾。鶴素有清望,然不知兵。其冬,京師戒嚴,延綏、寧夏、甘肅、固原、臨洮五鎮總兵官悉以勤王行。延綏兵中道逃歸,甘肅兵亦嘩,懼誅,併合於賊,賊益張。
sān nián zhēng yuè, wáng zuǒ guà děng gōng yí chuān, wèi zhī xiàn chéng cái suǒ què, zhuǎn gōng hán chéng. jūn zhōng wú shuài, hè mìng cān zhèng hóng chéng chóu yù zhī. fú zhǎn sān bǎi yú rén, wéi jiě, zéi zǒu qīng jiàn. hè lián shū qǐng zhū jiāng hái zhèn, bù guǒ, qǐ gù jiāng dù wén huàn rèn zhī. èr yuè, yán ān zhī fǔ zhāng niǎn dū sī ài mù cù zéi yán chuān, jiàng qí kuí wáng zǐ shùn zhāng shù shèng jī sān ér. bié zéi wáng jiā yǔn lüè yán ān qìng yáng, hè nì bù zòu, ér gěi jiàng zéi wáng hǔ xiǎo hóng láng yī zhàng qīng lüě dì hǔ hùn jiāng lóng děng miǎn sǐ dié, ān zhì yán suī hé qū jiān. zéi yín lüè rú gù, yǒu sī bù gǎn wèn. kòu huàn chéng yú cǐ yǐ.
三年正月,王左掛等攻宜川,為知縣成材所卻,轉攻韓城。軍中無帥,鶴命參政洪承疇御之。俘斬三百餘人,圍解,賊走清澗。鶴連疏請諸將還鎮,不果,起故將杜文煥任之。二月,延安知府張輦、都司艾穆蹙賊延川,降其魁王子順、張述聖、姬三兒。別賊王嘉允掠延安、慶陽,鶴匿不奏,而給降賊王虎、小紅狼、一丈青、掠地虎、混江龍等免死牒,安置延綏、河曲間。賊淫掠如故,有司不敢問。寇患成於此矣。
qī yuè, jiā yǔn xiàn huáng fǔ qīng shuǐ mù guā, suì xiàn fǔ gǔ, wén huàn jī zǒu zhī, zéi liú rù shān xī. yǐ fǔ wáng zuǒ guà yǐ bái rǔ xué gōng suī dé zhōu, móu nèi yīng. shì jué, xún àn lǐ yīng qī yǔ chéng chóu jì zhū zuǒ guà děng suī dé, wǔ shí qī rén jiē sǐ. shí èr yuè, zéi shén yī yuán gōng xiàn xīn ān níng sāi liǔ shù jiàn děng bǎo. níng sāi, wén huàn suǒ jū, zōng rén duō sǐ.
七月,嘉允陷黃甫、清水、木瓜,遂陷府谷,文煥擊走之,賊流入山西。已撫王左掛以白汝學攻綏德州,謀內應。事覺,巡按李應期與承疇計誅左掛等綏德,五十七人皆死。十二月,賊神一元攻陷新安、寧塞、柳樹澗等堡。寧塞,文煥所居,宗人多死。
míng nián zhēng yuè, zéi qì níng sāi, xiàn bǎo ān. yī yuán sǐ, dì yī kuí wéi qìng yáng, xiàn hé shuǐ, hè wén, yí zhù níng zhōu. yī kuí qiú fǔ, sòng hái hé shuǐ zhī xiàn jiǎng yīng chāng, bié zéi tà xiān líng jīn chì péng guò tiān xīng tián jìn ān dú tóu hǔ shàng tiān lóng děng yì xiān hòu jiàng. hè shè yù zuò yú chéng lóu, zéi guì bài hū wàn suì. hè xuān shèng yù, lìng shè shì, huò guī wǔ, huò guī nóng, zéi yáng yīng zhī, zé lì shè qí zuì, qún dào zì shì shì zǒng dū rú ér xì yǐ. hè yòu yǐ yī kuí zuì qiáng, zhì qí xù zhàng zhōng, tóng wò qǐ, ér yī kuí guǒ zhì. shù yǐ shí zuì, zé qǐ shǒu xiè. jí xuān zhào shè zhī, bì yǐ guān, chù qí zhòng sì qiān yú rén yú níng sāi, shǐ shǒu bèi wú hóng qì hù yān. wén huàn wén zhī, tàn yuē: níng sāi zhī yì, zéi wèi wǒ ér táo. jīn zhě zéi wěi jiàng, yáng gōng xìn zhī, jiè míng chéng wèi dào zī. wǒ zōng rén, kě yǔ zéi bī chù cǐ tǔ hū! suì yǐ qí zú xíng.
明年正月,賊棄寧塞,陷保安。一元死,弟一魁圍慶陽,陷合水,鶴聞,移駐寧州。一魁求撫,送還合水知縣蔣應昌,別賊拓先齡、金翅鵬、過天星、田近庵、獨頭虎、上天龍等亦先後降。鶴設御座於城樓,賊跪拜呼萬歲。鶴宣聖諭,令設誓,或歸伍,或歸農,賊佯應之,則立赦其罪,群盜自是視總督如兒戲矣。鶴又以一魁最強,致其婿帳中,同臥起,而一魁果至。數以十罪,則稽首謝。即宣詔赦之,畀以官,處其眾四千餘人於寧塞,使守備吳弘器護焉。文煥聞之,嘆曰:「寧塞之役,賊畏我而逃。今者賊偽降,楊公信之,借名城為盜資。我宗人,可與賊逼處此土乎!」遂以其族行。
wǔ yuè, hè yí zhù yào zhōu. zéi gōng pò jīn suǒ guān, shā dū sī wáng lián. qī yuè, bié zéi lǐ lǎo chái dú xíng láng gōng xiàn zhōng bù, tián jìn ān yǐ liù bǎi rén shǒu mǎ lán shān yīng zhī. ér jiàng qú yī kuí zhī dǎng rú chéng míng zhě, yóu jié ào, hè lìng yī kuí yòu shā zhī yú yào zhōu, qí dǎng cāi jù, xié yī kuí yǐ pàn. yù shǐ xiè sān bīn yán: hè wèi qìng yáng fǔ jú jì bì, zéi sàn qiǎn jù jǐn. zhōng bù zhī zéi, níng zì tiān jiàng? shū xià xún àn yù shǐ wú shēn hé zòu, shēn zòu hè zhǔ fǔ wù guó. dì nù, dǎi hè xià yù, shù yuán zhōu.
五月,鶴移駐耀州。賊攻破金鎖關,殺都司王廉。七月,別賊李老柴、獨行狼攻陷中部,田近庵以六百人守馬欄山應之。而降渠一魁之黨茹成名者,尤桀驁,鶴令一魁誘殺之於耀州,其黨猜懼,挾一魁以叛。御史謝三賓言:「鶴謂慶陽撫局既畢,賊散遣俱盡。中部之賊,寧自天降?」疏下巡按御史吳甡核奏,甡奏鶴主撫誤國。帝怒,逮鶴下獄,戍袁州。
qī nián qiū, zǐ sì chāng zhuó xuān dà shān xī zǒng dū, shū cí, yán: chén fù hè yǐ zǒng dū méng qiǎn yǐ sān nián, chén hé xīn fù jū cǐ zhí. dì yōu zhào dá zhī, ér bù shè hè zuì. bā nián dōng, hè zú yú shù suǒ, sì chāng qǐng xù. dì fù hè guān, ér bù yǔ xù. hè chū yǐ yóu shì lù níng xià dà jié gōng, jìn bīng bù shàng shū tài zǐ shǎo bǎo, shì yīn jǐn yī qiān hù. shí nián, xù hè hǔ chén níng xià pò zéi gōng, zhuī jiā tài zǐ shǎo fù. shí sān nián, yòu yǐ gān sù xù gōng, rèn yī zi guān.
七年秋,子嗣昌擢宣大山西總督,疏辭,言:「臣父鶴以總督蒙譴已三年,臣何心復居此職。」帝優詔答之,而不赦鶴罪。八年冬,鶴卒於戍所,嗣昌請恤。帝復鶴官,而不予恤。鶴初以尤世祿寧夏大捷功,進兵部尚書、太子少保,世蔭錦衣千戶。十年,敘賀虎臣寧夏破賊功,追加太子少傅。十三年,又以甘肅敘功,任一子官。
cóng dì è, chóng zhēn sì nián jìn shì. guān yù shǐ, yǒu cái míng, zhuó shùn tiān xún fǔ. jīng shī xiàn, nán guī, fú wáng yǐ wèi bīng bù yòu shì láng, zǒng dū chuān hú jūn wù.
從弟鶚,崇禎四年進士。官御史,有才名,擢順天巡撫。京師陷,南歸,福王以為兵部右侍郎,總督川、湖軍務。
chén qí yú, zì yù xuàn, bǎo dé zhōu rén. wàn lì sì shí sì nián jìn shì. chú luò yáng zhī xiàn. tiān qǐ èr nián, zhuó lǐ kē gěi shì zhōng. yáng lián hé wèi zhōng xián, qí yú yì kàng shū lì dǐ. liù nián chūn, yóu hù kē zuǒ gěi shì zhōng chū wèi shǎn xī fù shǐ, qiān yòu cān zhèng, fēn shǒu nán yáng.
陳奇瑜,字玉鉉,保德州人。萬曆四十四年進士。除洛陽知縣。天啟二年,擢禮科給事中。楊漣劾魏忠賢,奇瑜亦抗疏力詆。六年春,由戶科左給事中出為陝西副使,遷右參政,分守南陽。
chóng zhēn gǎi yuán, jiā àn chá shǐ zhí, xún lì shǎn xī zuǒ yòu bù zhèng shǐ. wǔ nián, zhuó yòu qiān dōu yù shǐ, dài zhāng fú zhēn xún fǔ yán suī. shí dà dào shén yī kuí bù zhān ní děng yǐ jiān, ér yú dǎng yóu zhòng. suì dà xiōng, mín duō cóng zéi. míng nián wǔ yuè, qí yú shàng shū, jí yán fū yán dá zhèn chéng qiān yú lǐ jī huāng dào zéi zhuàng, zhào miǎn yán ān qìng yáng tián zū. qí yú nǎi qiǎn fù jiāng lú wén shàn tǎo zhǎn jié shān hǔ liǔ dào zhí jīn chì péng děng. xún qiǎn yóu jī cháng huái dé zhǎn xuē rén guì, cān zhèng dài jūn ēn zhǎn yī tiáo lóng jīn gāng zuān kāi shān yào hēi shà shén rén zhōng hǔ wǔ yán wáng mǎ shàng fēi, dū sī hè sī xián zhǎn wáng dēng huái, xún jiǎn luó shèng chǔ zhǎn mǎ hóng láng mǎn tiān fēi, cān zhèng zhāng bó jīng zhǎn mǎn é, qín huáng cān yào gé gōu fēi, shǒu bèi yán shì héng zhǎn zhāng cōng fán dēng kē fán jì róng yī kuài tiě qīng bèi láng chuān shān jiǎ lǎo jiāng jūn èr jiāng jūn mǎn tiān xīng shàng shān hǔ, bǎ zǒng bái shì xiáng zhǎn sǎo dì hǔ, shǒu bèi guō jīn chéng zhǎn bā dì hǔ kuò tiān fēi, shǒu bèi guō tài zhǎn tiào shān hǔ xīn lái jiāng jiù dì gǔn xiǎo huáng yīng fáng rì tù, yóu jī luó shì xūn zhǎn jiǎ zǒng guǎn bī shàng tiān xiǎo hóng qí, tā jiāng zhǎn cǎo shàng fēi yī zhī hǔ yī chì fēi yún lǐ shǒu sì tiān wáng xuē hóng qí dú wěi láng, zhū qú kuí lüè jǐn. qí yú nǎi shàng shū yuē: liú kòu zuò nán, shǐ yú suì jī, ér chéng yú yuán xiōng zhī shān yòu, zhì liǎng jùn sān lù jiē dào sǒu. jīn wèi dùn yī bīng, wèi jué yī xián, qín zhǎn tóu mù bǎi qī shí qī rén, jí qí dǎng qiān yǒu qí. tóu mù jì chú, yú dǎng zì sàn, xiàng zhī zhǎn mù jiē gān zhě, jīn qiě hé chú fù lěi yǐ. dì jiā zhī, lìng lù yǒu gōng jiāng shì yǐ wén.
崇禎改元,加按察使職,尋歷陝西左右布政使。五年,擢右僉都御史,代張福臻巡撫延綏。時大盜神一魁、不沾泥等已殲,而餘黨猶眾。歲大凶,民多從賊。明年五月,奇瑜上疏,極言鄜、延達鎮城千餘里饑荒盜賊狀,詔免延安、慶陽田租。奇瑜乃遣副將盧文善討斬截山虎、柳盜跖、金翅鵬等。尋遣游擊常懷德斬薛仁貴,參政戴君恩斬一條龍、金剛鑽、開山鷂、黑煞神、人中虎、五閻王、馬上飛,都司賀思賢斬王登槐,巡檢羅聖楚斬馬紅狼、滿天飛,參政張伯鯨斬滿鵝,擒黃參耀、隔溝飛,守備閻士衡斬張聰、樊登科、樊計榮、一塊鐵、青背狼、穿山甲、老將軍、二將軍、滿天星、上山虎,把總白士祥斬掃地虎,守備郭金城斬扒地虎、括天飛,守備郭太斬跳山虎、新來將、就地滾、小黃鶯、房日兔,游擊羅世勛斬賈總管、逼上天、小紅旗,他將斬草上飛、一隻虎、一翅飛、雲里手、四天王、薛紅旗、獨尾狼,諸渠魁略盡。奇瑜乃上疏曰:「流寇作難,始於歲飢,而成於元兇之煽誘,致兩郡三路皆盜藪。今未頓一兵,未絕一弦,擒斬頭目百七十七人,及其黨千有奇。頭目既除,餘黨自散,向之斬木揭竿者,今且荷鋤負耒矣。」帝嘉之,令錄有功將士以聞。
yán suī qún zéi duō jiě, dú zuān tiān shào kāi shān fǔ jù yǒng níng guān. yǒng níng zài zhèn chéng dōng, qián zǔ shān, xià lín huáng hé, shù nián bù xià. qí yú wèi shì bù kě yǐ lì qǔ, nǎi yīn jiǎn ruì shì, yáng yán zǒng zhì xí fā bīng, lìng hè rén lóng jiāng zhī ér xī, shēn wèi hòu jìn, zhí dǐ yán chuān. é cè mǎ dōng, yuē: shì wú mǎ shǒu suǒ xiàng. qián shī jí zǒu rù shān, zéi bù yú dà bīng zhì, jīng kuì. fén qí cháo, zhǎn shǒu qiān liù bǎi yǒu qí, èr zéi jù guó. fēn bīng jī zhǎn jīn chì péng yī zuò chéng, huò shǒu wǔ bǎi wǔ shí. yán shuǐ qún dào jǐn píng, qí yú wēi míng zhù guān shǎn. yú shì qún dào jǐn cuì yú shān xī, liú tū hé běi jī nán. dōng bīng jiān, cóng miǎn chí dù, lìn hé nán hú guǎng, kuī sì chuān.
延綏群賊多解,獨鑽天哨、開山斧據永寧關。永寧在鎮城東,前阻山,下臨黃河,數年不下。奇瑜謂是不可以力取,乃陰簡銳士,陽言總制檄發兵,令賀人龍將之而西,身為後勁,直抵延川。俄策馬東,曰:「視吾馬首所向。」潛師疾走入山,賊不虞大兵至,驚潰。焚其巢,斬首千六百有奇,二賊俱馘。分兵擊斬金翅鵬、一座城,獲首五百五十。延水群盜盡平,奇瑜威名著關陝。於是群盜盡萃於山西,流突河北、畿南。冬冰堅,從澠池渡,躪河南、湖廣,窺四川。
míng nián, tíng yì zhū zhèn fǔ shì quán bù yī, yí shè dà chén tǒng zhī, duō tuī jiàn hóng chéng chóu. yǐ chéng chóu fāng dū sān biān, bù kě yì, nǎi zhuó qí yú bīng bù yòu shì láng jiān yòu qiān dōu yù shǐ, zǒng dū shǎn xī shān xī hé nán hú guǎng sì chuān jūn wù, zhuān bàn liú zéi. qí yú xí zhū jiāng huì bīng shǎn zhōu. xiān shì, lǎo huí huí guò tiān xīng mǎn tiān xīng chuǎng tā tiān hùn shì wáng wǔ dà yíng zì chǔ rù shǔ, xiàn kuí zhōu. zǔ xiǎn, fù zǒu hái chǔ, fēn wèi sān: yī fàn jūn zhōu, wǎng hé nán yī fàn yún yáng, wǎng xī chuān yī fàn jīn qī píng, dù hé fàn shāng nán. qí yú nǎi chí zhì jūn zhōu, xí sì xún fǔ huì tǎo. shǎn xī liàn guó shì zhù shāng nán, è qí xī běi yún yáng lú xiàng shēng zhù fáng zhú, è qí xī hé nán yuán mò zhù lú shì, è qí dōng běi hú guǎng táng huī zhù nán zhāng, è qí dōng nán. qí yú nǎi xié xiàng shēng dū jiāng shì yóu zhú xī zhì píng lì zhī wū lín guān, shí yú zhàn, zhǎn zéi qiān qī bǎi yú jí. yuè qī rì, dà pò zhī miē jiā gōu, zhǎn qiān bā shí yú jí, zǒng bīng dèng qǐ gōng wèi duō. yǐ, shè fú ruì xī, lián zhàn, zhǎn sān bǎi yú jí. zhì shī zi shān, zhǎn qī bǎi èr shí yú jí. bié jiāng yáng huà lín yáng shì ēn zhōu rèn fèng yáng zhèng fāng děng fēn dào jī shā zéi, qín qí kuí chuǎng wáng fān shān hǔ děng.
明年,廷議諸鎮撫事權不一,宜設大臣統之,多推薦洪承疇。以承疇方督三邊,不可易,乃擢奇瑜兵部右侍郎兼右僉都御史,總督陝西、山西、河南、湖廣、四川軍務,專辦流賊。奇瑜檄諸將會兵陝州。先是,老回回、過天星、滿天星、闖塌天、混世王五大營自楚入蜀,陷夔州。阻險,復走還楚,分為三:一犯均州,往河南;一犯鄖陽,往淅川;一犯金漆坪,渡河犯商南。奇瑜乃馳至均州,檄四巡撫會討。陝西練國事駐商南,遏其西北;鄖陽盧象升駐房、竹,遏其西;河南元默駐盧氏,遏其東北;湖廣唐暉駐南漳,遏其東南。奇瑜乃偕象升督將士由竹溪至平利之烏林關,十餘戰,斬賊千七百餘級。越七日,大破之乜家溝,斬千八十餘級,總兵鄧玘功為多。已,設伏蚋溪,連戰,斬三百餘級。至獅子山,斬七百二十餘級。別將楊化麟、楊世恩、周任鳳、楊正芳等分道擊殺賊,擒其魁闖王、翻山虎等。
qí yú shàng yán: chǔ zhōng lǚ jié, yī shí dà dào jǐ jǐn, qí cuàn fú shēn shān zhě, chén dū xiāng bīng wèi xiàng dào, wú xué bù sōu, chǔ zhōng jiàn yǒu níng yǔ. dì jiā láo zhī. nǎi dū fù jiāng liú qiān děng sōu zhú xī píng lì zéi, zhuī zhì wǔ láng hé, qín qí kuí shí èr rén. qiǎn cān jiāng hè rén lóng děng zhuī bā zhòu yè zhì zǐ yáng, zéi sǐ zhě wàn yú rén.
奇瑜上言:「楚中屢捷,一時大盜幾盡,其竄伏深山者,臣督鄉兵為向道,無穴不搜,楚中漸有寧宇。」帝嘉勞之。乃督副將劉遷等搜竹溪、平利賊,追至五狼河,擒其魁十二人。遣參將賀人龍等追八晝夜至紫陽,賊死者萬餘人。
xiān shì, zéi rù shǔ, fù zì shǔ rù qín, yóu yáng píng guān bēn gǒng chāng, chéng chóu yù zhī qín zhōu. zéi suì yuè liǎng dāng, xí pò fèng xiàn, fēn wèi èr: yī xiàng hàn zhōng, qǔ jiān dào fàn chéng gù yáng xiàn yī yóu fèng xiàn bēn bǎo jī qiān yáng. yú shì zéi zài píng lì xún yáng jiān zhě shù wàn, zì sì chuān rù xī xiāng zhě èr sān wàn. fàn chéng gù yáng xiàn zhě, yòu dōng xià shí quán hàn yīn, huì hàn xìng, kuī shāng luò. dāng shì shí, qí yú yǐ hú guǎng zéi jǐn, gǔ xíng ér xī, wèi zéi bù zú píng yě. nǎi qiǎn yóu jī táng tōng fáng hàn zhōng, yǐ hù fān fēng qiǎn cān jiāng hè rén lóng liú qiān xià hào è lüè yáng miǎn xiàn, fáng zéi xī dùn qiǎn fù jiāng yáng zhèng fāng yú shì rèn è bāo chéng, fáng zéi běi dùn zì dū fù jiāng yáng huà lín liǔ guó zhèn děng zhù yáng xiàn, fáng zéi dōng dùn yòu xí liàn guó shì lú xiàng shēng yuán mò gè shǒu yào hài, jié zéi bēn yì.
先是,賊入蜀,復自蜀入秦,由陽平關奔鞏昌,承疇御之秦州。賊遂越兩當,襲破鳳縣,分為二:一向漢中,取間道犯城固、洋縣;一由鳳縣奔寶雞、汧陽。於是賊在平利、洵陽間者數萬,自四川入西鄉者二三萬。犯城固、洋縣者,又東下石泉、漢陰,會漢、興,窺商、雒。當是時,奇瑜以湖廣賊盡,鼓行而西,謂賊不足平也。乃遣游擊唐通防漢中,以護藩封;遣參將賀人龍、劉遷、夏鎬扼略陽、沔縣,防賊西遁;遣副將楊正芳、余世任扼褒城,防賊北遁;自督副將楊化麟、柳國鎮等駐洋縣,防賊東遁;又檄練國事、盧象升、元默各守要害,截賊奔逸。
zéi jiàn guān jūn sì jí, dà jù, xī dùn rù xìng ān zhī chē xiāng xiá, zhū qú kuí lǐ zì chéng zhāng xiàn zhōng děng xián zài yān. xiá sì shān chán lì, zhōng gèn sì shí lǐ, yì rù nán chū. zéi wù rù qí zhōng, shān shàng jū mín xià shí jī, huò tóu yǐ jù huǒ, shān kǒu lèi shí sāi, lù jué, wú suǒ de shí, kùn shén. yòu dà yǔ èr xún, gōng shǐ jǐn tuō, mǎ fá chú, sǐ zhě guò bàn. dāng shì shí, guān jūn cù zhī, kě jǐn jiān, zì chéng děng jiàn shì chù, yòng qí dǎng gù jūn ēn móu yǐ zhòng bǎo huì qí yú zuǒ yòu jí zhū jiāng shuài, wěi qǐng jiàng. qí yú wú dà jì, jù xǔ zhī, xiān hòu jí sān wàn liù qiān yú rén, xī láo qiǎn guī nóng. měi bǎi rén yǐ ān fǔ guān yī hù zhī, xí suǒ guò zhōu xiàn jù qiǔ liáng chuán sòng, zhū jiāng wú yāo náo fǔ shì. zhū zéi wèi dà chuàng, jiàng fēi shí yě, jì chū zhàn dào, suì bù shòu yuē shù, jǐn shā ān fǔ guān wǔ shí yú rén, gōng lüè zhū zhōu xiàn, guān zhōng dà zhèn.
賊見官軍四集,大懼,悉遁入興安之車廂峽,諸渠魁李自成、張獻忠等咸在焉。峽四山巉立,中亘四十里,易入難出。賊誤入其中,山上居民下石擊,或投以炬火,山口累石塞,路絕,無所得食,困甚。又大雨二旬,弓矢盡脫,馬乏芻,死者過半。當是時,官軍蹙之,可盡殲,自成等見勢絀,用其黨顧君恩謀以重寶賄奇瑜左右及諸將帥,偽請降。奇瑜無大計,遽許之,先後籍三萬六千餘人,悉勞遣歸農。每百人以安撫官一護之,檄所過州縣具糗糧傳送,諸將無邀撓撫事。諸賊未大創,降非實也,既出棧道,遂不受約束,盡殺安撫官五十餘人,攻掠諸州縣,關中大震。
qí yú huǐ shī jì, nǎi wěi zuì tā rén yǐ zì jiě. zéi chū pàn, cù zhì fèng xiáng, yòu kāi chéng, shǒu chéng zhī qí zhà, dài yǐ zhuì chéng shàng, shā qí xiān dēng zhě sān shí liù rén, yú zào ér qù. qí fàn bǎo jī, yì wèi zhī xiàn lǐ jiā yàn suǒ cuò. qí yú suì hé jiā yàn jí fèng xiáng xiāng guān sūn péng děng náo fǔ jú, fǔ àn guān yì yì xīn. dì nù, qiè zé fǔ àn, dǎi jiā yàn péng jí shì mín wǔ shí yú rén. qí yú yòu qǐng chì shǎn xī yún yáng hú guǎng hé nán shān xī wǔ xún fǔ gè shǒu yào hài, yǒu shī zé zhì zhū chén zuì, jì yǐ fēn jǐ guò. yòu wěi zuì xún fǔ liàn guó shì, guó shì yì bèi dǎi. gěi shì zhōng gù guó bǎo hé qí yú wù fēng jiāng, zhào jiě rèn hòu kān. yù shǐ fù yǒng chún fù hé qí yú jiě lǒng zhōu wéi bào shǒu gōng bù shí, zhào chú míng, jǐn yī guān dǎi xùn. jiǔ nián liù yuè zhé shù biān.
奇瑜悔失計,乃委罪他人以自解。賊初叛,猝至鳳翔,誘開城,守城知其詐,紿以縋城上,殺其先登者三十六人,余噪而去。其犯寶雞,亦為知縣李嘉彥所挫。奇瑜遂劾嘉彥及鳳翔鄉官孫鵬等撓撫局,撫按官亦異心。帝怒,切責撫按,逮嘉彥、鵬及士民五十餘人。奇瑜又請敕陝西、鄖陽、湖廣、河南、山西五巡撫各守要害,有失則治諸臣罪,冀以分己過。又委罪巡撫練國事,國事亦被逮。給事中顧國寶劾奇瑜誤封疆,詔解任候勘。御史傅永淳復劾奇瑜解隴州圍報首功不實,詔除名,錦衣官逮訊。九年六月謫戍邊。
chū, qí yú guān nán yáng, táng wáng shā qí shì zǐ, yù bìng fèi shì zǐ zi yù jiàn. lài qí yú lì, yù jiàn dé wèi shì sūn. hòu yù jiàn zì lì yú mǐn, zhào qí yú wèi dōng gé dà xué shì. dào yuǎn, wèi wén mìng, zú yú jiā.
初,奇瑜官南陽,唐王殺其世子,欲並廢世子子聿鍵。賴奇瑜力,聿鍵得為世孫。後聿鍵自立於閩,召奇瑜為東閣大學士。道遠,未聞命,卒於家。
yuán mò, zì zhōng xiàng, jìng hǎi rén. wàn lì sì shí qī nián jìn shì. chú huái qìng tuī guān, zhuó lì kē gěi shì zhōng. wèi zhōng xián yàn fāng chì, yǐ xiāng lǐ yù zhāo zhì zhī, mò xiè bù kě. yán lù chéng zhōng xián yì, hé bà guī.
元默,字中象,靜海人。萬曆四十七年進士。除懷慶推官,擢吏科給事中。魏忠賢焰方熾,以鄉里欲招致之,默謝不可。言路承忠賢意,劾罷歸。
chóng zhēn chū, fù guān, lì qiān tài cháng qīng. liù nián chūn, yǐ qiān dōu yù shǐ xún fǔ hé nán. liú zéi yóu jūn zhōu fàn hé nèi, mò lǜ zuǒ liáng yù tāng jiǔ zhōu lǐ bēi dèng qǐ bīng dài jìng shàng fù lǜ jiǔ zhōu chéng xuě yè báo wú chéng zéi yíng, dà pò zhī. sōng luò yǐ běi míng chéng shù shí, zéi bì wù gǎn gōng. qí yú jì shī lǐ zì chéng yú chē xiāng xiá, mò zì rǔ zhōu yí zhù lú shì, xí liáng yù jiǔ zhōu gè chén bīng shǒu yào hài, dé shāo níng zhě shù yuè. dāng shì shí, zéi shì zhāng, liáng yù děng chéng dū shī xí, shǒu bèi shàng gù. mò lǜ zhū jiāng zhǎn huò duō, zéi duō qū qín chǔ jìng. yǐ, fēn wèi sān, zì yǐng zhōu fàn fèng yáng huáng líng, zhōng zhōu suǒ zài gào jí. bā nián xià, mò bèi dǎi qù. jiǔ zhī, dé shì guī, bā nián zú.
崇禎初,復官,歷遷太常卿。六年春,以僉都御史巡撫河南。流賊由均州犯河內,默率左良玉、湯九州、李卑、鄧玘兵待境上;復率九州乘雪夜薄吳城賊營,大破之。嵩、雒以北名城數十,賊避勿敢攻。奇瑜既失李自成於車箱峽,默自汝州移駐盧氏,檄良玉、九州各陳兵守要害,得稍寧者數月。當是時,賊勢張,良玉等承督師檄,守備尚固。默率諸將斬獲多,賊多趨秦、楚境。已,分為三,自潁州犯鳳陽皇陵,中州所在告急。八年夏,默被逮去。久之,得釋歸,八年卒。
xióng wén càn, guì zhōu yǒng níng wèi rén. wàn lì sān shí wǔ nián jìn shì. shòu guì zhōu tuī guān, qiān lǐ bù zhǔ shì, lì láng zhōng. chū fēng liú qiú hái, zhuó shān dōng zuǒ cān zhèng shān xī àn chá shǐ shān dōng yòu bù zhèng shǐ. yōu guī, zì shì xǐ jiā qí shuǐ.
熊文燦,貴州永寧衛人。萬曆三十五年進士。授貴州推官,遷禮部主事,歷郎中。出封琉球還,擢山東左參政、山西按察使、山東右布政使。憂歸,自是徙家蘄水。
chóng zhēn yuán nián, qǐ fú jiàn zuǒ bù zhèng shǐ. sān yuè, jiù bài yòu qiān dōu yù shǐ, xún fǔ qí dì. hǎi shàng gù duō jù dào, yuán jìn lǐ zhōng jì jiàng, yáng liù yáng qī jí zhèng zhī lóng jì qǐ. zǒng bīng guān yú zī gāo zhāo liù qī jiàng, zhī lóng chāng jué rú gù. rán zhī lóng cháng bài dū sī hóng xiān chūn, shì bù zhuī huò yī yóu jī, bù shā zī gāo zhàn bài, zòng zhī zǒu. dāng shì zhī qí kě fǔ, qiǎn shǐ yù jiàng zhī. wén càn zhì, shàn yù zhī lóng, shǐ wèi jǐ yòng. qí dǎng lǐ kuí qí zài jiàng, zài pàn qù, zhī lóng jī qín zhī. hǎi jǐng jiàn xī, ér zhōng bīn yòu qǐ. bīn chū yì jiù fǔ, hòu fù pàn, kòu fú zhōu. wén càn yòu bīn wǎng quán zhōu, lìng zhī lóng jī bài zhī. jì ér cù zhī dà yáng, bīn tóu hǎi sǐ. mǐn zhōng lǚ píng jù kòu, jiē zhī lóng lì, wén càn yì xù gōng zēng zhì yān.
崇禎元年,起福建左布政使。三月,就拜右僉都御史,巡撫其地。海上故多劇盜,袁進、李忠既降,楊六、楊七及鄭芝龍繼起。總兵官俞咨皋招六、七降,芝龍猖獗如故。然芝龍常敗都司洪先春,釋不追;獲一游擊,不殺;咨皋戰敗,縱之走。當事知其可撫,遣使諭降之。文燦至,善遇芝龍,使為己用。其黨李魁奇再降,再叛去,芝龍擊擒之。海警漸息,而鍾斌又起。斌初亦就撫,後復叛,寇福州。文燦誘斌往泉州,令芝龍擊敗之。既而蹙之大洋,斌投海死。閩中屢平巨寇,皆芝龍力,文燦亦敘功增秩焉。
wǔ nián èr yuè, zhuó wén càn bīng bù yòu shì láng jiān yòu qiān dōu yù shǐ, zǒng dū liǎng guǎng jūn wù, jiān xún fǔ guǎng dōng. xiān shì, hǎi kòu zhōng líng xiù jì jiàng fù pàn, wèi zhī lóng suǒ qín, qí dǎng kuì rù zhǎng tīng, zhuǎn lüè jiāng xī shǔ yì, wén càn xí zhī lóng lǚ bài zéi. ér fú jiàn yǒu hóng yí zhī huàn, hǎi dào liú xiāng chéng zhī, lián fàn mǐn guǎng yán hǎi yì, dì yǐ zé wén càn. wén càn bù néng tǎo, nǎi yì zhāo fǔ, zéi yáng xǔ zhī. cān zhèng hóng yún zhēng, zhǎng shā rén, chū guān guǎng xī cān zhèng, cháng sōu líng xiù yú dǎng, zhǎn sān shí yú jí, jǐn huǐ qí cháo. wén càn nǎi lìng yún zhēng yǔ fù shǐ kāng chéng zǔ, cān jiāng xià zhī běn zhāng yī jié rù zéi zhōu xuān yù, jù bèi zhí. wén càn jù zuì, zòu zhū chén xìn zéi zì xiàn. gěi shì zhōng zhū guó dòng hé zhī, zhào biǎn zhì, dài zuì zì xiào. bā nián, zhī lóng hé guǎng dōng bīng jī xiāng yú tián wěi yuǎn yáng. xiāng xié yún zhēng zhǐ bīng, yún zhēng dà hū yuē: wǒ shǐ sǐ bào guó, jí jī wù shī! suì yù hài. xiāng shì cù, zì fén nì sǐ, chéng zǔ děng tuō hái. zéi dǎng qiān yú rén yì zhè jiāng guī kuǎn, hǎi dào jǐn píng.
五年二月,擢文燦兵部右侍郎兼右僉都御史,總督兩廣軍務,兼巡撫廣東。先是,海寇鍾靈秀既降復叛,為芝龍所擒,其黨潰入長汀,轉掠江西屬邑,文燦檄芝龍屢敗賊。而福建有紅夷之患,海盜劉香乘之,連犯閩、廣沿海邑,帝以責文燦。文燦不能討,乃議招撫,賊佯許之。參政洪雲蒸,長沙人,初官廣西參政,嘗搜靈秀餘黨,斬三十餘級,盡毀其巢。文燦乃令雲蒸與副使康承祖,參將夏之本、張一傑入賊舟宣諭,俱被執。文燦懼罪,奏諸臣信賊自陷。給事中朱國棟劾之,詔貶秩,戴罪自效。八年,芝龍合廣東兵擊香于田尾遠洋。香脅雲蒸止兵,雲蒸大呼曰:「我矢死報國,急擊勿失!」遂遇害。香勢蹙,自焚溺死,承祖等脫還。賊黨千餘人詣浙江歸款,海盜盡平。
wén càn guān mǐn guǎng jiǔ, jī zī wú suàn, hòu yǐ zhēn bǎo jié zhōng wài quán yào, móu jiǔ zhèn lǐng nán. huì dì yí liú xiāng wèi sǐ, qiě bù shí wén càn wèi rén, qiǎn zhōng shǐ jiǎ guǎng xī cǎi bàn míng, wǎng chān zhī. jì zhì, wén càn shèng yǒu suǒ zèng yí, liú yǐn shí rì. zhōng shǐ xǐ, yǔ jí zhōng yuán kòu luàn, wén càn fāng zhōng jiǔ, jī àn mà yuē: zhū chén wù guó ěr. ruò wén càn wǎng, jù lìng shǔ bèi zhì shì zāi! zhōng shǐ qǐ lì yuē: wú fēi wǎng guǎng xī cǎi bàn yě, xián shàng mìng chān gōng. gōng xìn yǒu dāng shì cái, fēi gōng bù zú bàn cǐ zéi. wén càn chū bù yì, huǐ shī yán, suí yán yǒu wǔ nán sì bù kě. zhōng shǐ yuē: wú jiàn shàng zì qǐng zhī, ruò shàng wú suǒ lìn, jí gōng bù dé cí yǐ. wén càn cí qióng, yīng yuē nuò. zhōng shǐ hái cháo, guǒ yán zhī dì. chū, wén càn xǐ qí shuǐ, yǔ yì rén yáo míng gōng wèi yīn nī, míng gōng guān zhān shì, yòu yǔ yáng sì chāng shàn. sì chāng wò bīng bǐng, chéng dì juàn, yǐ dì jí píng zéi, jì dé yī rén zì zhù, míng gōng yīn jiàn wén càn, qiě yuē: cǐ yǒu nèi yuán kě yǐn yě. sì chāng xǐ, suì jiàn zhī.
文燦官閩、廣久,積貲無算,厚以珍寶結中外權要,謀久鎮嶺南。會帝疑劉香未死,且不識文燦為人,遣中使假廣西採辦名,往覘之。既至,文燦盛有所贈遺,留飲十日。中使喜,語及中原寇亂,文燦方中酒,擊案罵曰:「諸臣誤國耳。若文燦往,詎令鼠輩至是哉!」中使起立曰:「吾非往廣西採辦也,銜上命覘公。公信有當世才,非公不足辦此賊。」文燦出不意,悔失言,隨言有五難四不可。中使曰:「吾見上自請之,若上無所吝,即公不得辭矣。」文燦辭窮,應曰「諾」。中使還朝,果言之帝。初,文燦徙蘄水,與邑人姚明恭為姻妮,明恭官詹事,又與楊嗣昌善。嗣昌握兵柄,承帝眷,以帝急平賊,冀得一人自助,明恭因薦文燦,且曰:「此有內援可引也。」嗣昌喜,遂薦之。
shí nián sì yuè, bài wén càn bīng bù shàng shū jiān yòu fù dōu yù shǐ, dài wáng jiā zhēn zǒng lǐ nán jī hé nán shān xī shǎn xī hú guǎng sì chuān jūn wù. wén càn bài mìng, jí qǐng zuǒ liáng yù suǒ jiāng liù qiān rén wèi jǐ jūn, ér dà mù yuè rén jí wū mán jīng huǒ qì zhě yī èr qiān rén yǐ zì hù, gōng dāo jiǎ zhòu shén zhěng. cì lú shān, yè suǒ shàn sēng kōng yǐn. sēng yíng wèi yuē: gōng wù yǐ. wén càn píng rén wèn gù, sēng yuē: gōng zì dù suǒ jiāng bīng zú zhì zéi sǐ mìng hū? yuē: bù néng. yuē: zhū jiāng yǒu kě shǔ dà shì dāng yī miàn bù fán zhǐ huī ér dìng zhě hū? yuē: wèi zhī hé rú yě. yuē: èr zhě jì bù néng dāng zéi, shàng tè yǐ míng shǐ gōng, hòu zé wàng, yī bù xiào, zhū yǐ. wén càn què lì liáng jiǔ, yuē: fǔ zhī hé rú? sēng yuē: wú liào gōng bì fǔ. rán liú kòu fēi hǎi kòu bǐ, gōng qí shèn zhī. wén càn qù, dǐ ān qìng, dì suǒ qiǎn zhōng guān liú yuán bīn lú jiǔ dé jiān yǒng wèi yíng jūn zhě yì zhì. liáng yù sù jiāng jié ào, bù shòu wén lì jié zhì, huì qí xià yǔ yuè jūn bù hé, dà gòu. wén càn bù dé yǐ, qiǎn hái nán bīng, rán liáng yù jūn shí bù wèi yòng. sì chāng yán yú dì, nǎi yǐ biān jiāng féng jǔ miáo yǒu cái bīng wǔ qiān rén lì yān. yǒu cái bài yú zhēn yáng, ér jīng yíng jiāng huáng dé gōng lián pò zéi bīng, wēi shén zhèn.
十年四月,拜文燦兵部尚書兼右副都御史,代王家禎總理南畿、河南、山西、陝西、湖廣、四川軍務。文燦拜命,即請左良玉所將六千人為己軍,而大募粵人及烏蠻精火器者一二千人以自護,弓刀甲冑甚整。次廬山,謁所善僧空隱。僧迎謂曰:「公誤矣。」文燦屏人問故,僧曰:「公自度所將兵足制賊死命乎?」曰:「不能。」曰:「諸將有可屬大事、當一面、不煩指揮而定者乎?」曰:「未知何如也。」曰:「二者既不能當賊,上特以名使公,厚責望,一不效,誅矣。」文燦卻立良久,曰:「撫之何如?」僧曰:「吾料公必撫。然流寇非海寇比,公其慎之。」文燦去,抵安慶,帝所遣中官劉元斌、盧九德監勇衛營軍者亦至。良玉宿將桀驁,不受文吏節制,會其下與粵軍不和,大詬。文燦不得已,遣還南兵,然良玉軍實不為用。嗣昌言於帝,乃以邊將馮舉、苗有才兵五千人隸焉。有才敗於真陽,而京營將黃得功連破賊兵,威甚振。
dāng shì shí, sì chāng jiàn sì zhèng liù yú zhī cè, zēng bīng xiǎng dà bàn, qī miè zéi, zéi pō jù. jí wén càn zhì, jīng jūn lǚ jié, yì jù. wén càn gù jué jì zhāo xiáng. chū dǐ ān qìng, jí qiǎn rén zhāo zhāng xiàn zhōng liú guó néng, èr rén tīng mìng. nǎi yì kān zhāo xiáng xí, bù tōng dōu. yòu qǐng jǐn qiān mín yǔ sù bì chéng zhōng, zéi wú suǒ lüè, dāng zì tuì. dì nù, qiào ràng wén càn. sì chāng yì xīn fēi zhī, jì yǐ rèn zhī, zé qū wèi wén càn jiě. yīn qí qǐng, bì yǐ jī fǔ shān xī bīng gè sān qiān. míng nián, guó néng guǒ jiàng, ér xiàn zhōng xí jù gǔ chéng. huì dé gōng yòu dà pò zéi wǔ yáng, mǎ shì xiù dù yīng jīn yè bàn jiàng xìn yáng chéng xià. xiàn zhōng wèi zuǒ liáng yù suǒ chuàng, jǐ bèi qín, qí xià jī kùn duō sàn qù. xiàn zhōng qióng cù, yì yīn chén hóng fàn yǐ jiàng. yú shì sì chāng yì gōng zuì, chù hóng chéng chóu cáo biàn jiāo děng, ér chēng wén càn gōng yān.
當是時,嗣昌建「四正六隅」之策,增兵餉大半,期滅賊,賊頗懼。及文燦至,京軍屢捷,益懼。文燦顧決計招降。初抵安慶,即遣人招張獻忠、劉國能,二人聽命。乃益刊招降檄,布通都。又請盡遷民與粟閉城中,賊無所掠,當自退。帝怒,譙讓文燦。嗣昌亦心非之,既已任之,則曲為文燦解。因其請,畀以畿輔、山西兵各三千。明年,國能果降,而獻忠襲據谷城。會得功又大破賊舞陽,馬士秀、杜應金夜半降信陽城下。獻忠為左良玉所創,幾被擒,其下飢困多散去。獻忠窮蹙,亦因陳洪範以降。於是嗣昌議功罪,絀洪承疇、曹變蛟等,而稱文燦功焉。
yǐ ér jīng jūn jiě suì píng wéi, zhǎn huò sān qiān yǒu qí. shí wén càn zài yù zhōu, mǎ jìn zhōng luó rǔ cái shí sān jiā zéi jù nán yáng, wén càn xià lìng, shā zéi zhě cháng sǐ. zéi bù kěn cóng, zé jī jīn bó jiǔ láo kào zhī, míng yuē qiú zéi. dì xiòng dé zhuàng, yuē: wén càn dà yán wú shí. wén càn kǒng. sūn chuán tíng chū guān jī zéi, wén càn bù jiù, ér sì chāng yǐ rù zhèng fǔ zhǎng zhōng shū yǐ. jiǔ yuè, wén càn cì xiāng yáng, zéi fēn jù yún xiāng zhū xiǎn. zhū jiāng qǐng zhàn, wén càn yì fēn bīng. lú jiǔ dé yuē: bīng fēn zé lì ruò, yī shī lì, quán jūn yáo yǐ. mò ruò hòu jí qí lì ér hé jī zhī. zhòng yuē: shàn. nǎi yǐ qiān shì zhāng dà jīng jiān dà jiāng zuǒ liáng yù chén hóng fàn jūn, yǐ tōng pàn kǒng zhēn huì jiān fù jiāng lóng zài tián jūn, zhàn yú shuāng gōu, dà pò zhī, zhǎn shǒu èr qiān yú jí. luó rǔ cái huì dēng xiāng shuài jiǔ yíng zǒu jūn zhōu, lǐ wàn qìng lǜ sān yíng zǒu guāng gù.
已而京軍解遂平圍,斬獲三千有奇。時文燦在裕州,馬進忠、羅汝才十三家賊聚南陽,文燦下令,殺賊者償死。賊不肯從,則齎金帛酒牢犒之,名曰「求賊」。帝詗得狀,曰:「文燦大言無實。」文燦恐。孫傳庭出關擊賊,文燦不救,而嗣昌已入政府掌中樞矣。九月,文燦次襄陽,賊分踞鄖、襄諸險。諸將請戰,文燦議分兵。盧九德曰:「兵分則力弱,一失利,全軍搖矣。莫若厚集其力而合擊之。」眾曰:「善。」乃以僉事張大經監大將左良玉、陳洪範軍,以通判孔貞會監副將龍在田軍,戰於雙溝,大破之,斬首二千餘級。羅汝才、惠登相率九營走均州,李萬慶率三營走光、固。
shí yī yuè, jīng shī jiè yán, zhào hóng chéng chóu sūn chuán tíng rù wèi. rǔ cái děng yǐ wèi tǎo jǐ yě, jù ér kòu tài hé shān tí dū zhōng guān, qiú fǔ yú wén càn, xǔ zhī. chù rǔ cái jí yī zhàng qīng xiǎo qín wáng yī tiáo lóng sì yíng yú yún xiàn, chù dēng xiāng jí wáng guó níng cháng dé ān yáng yǒu xián wáng guāng ēn wǔ yíng yú jūn zhōu. shàng yán: chén yú lǐ wàn qìng hè yī lóng mǎ guāng yù jí shùn tiān wáng zhǔ jiǎo, tā jiē zhǔ fǔ. qǐng shè rǔ cái děng zuì, shòu zhī guān. kě zhī. shí jīng jūn liáng yù jūn jiē yǐ rù wèi xíng, mǎ shì xiù dù yīng jīn suì pàn yú xǔ zhōu. chū, shì xiù děng jiàng, liáng yù yǐ qí zhòng chù xǔ zhī jiāo wài. xǔ, dà zhōu yě, liáng yù zhū jiāng jì nú yǔ huì yān. liáng yù jiǔ zhēng bù guī, shì xiù yīng jīn zài wén càn jūn zhōng, wěi qǐng jí, jiǎ liáng yù jūn hào rù chéng. yè bàn, bīng cóng fǔ dì chū, shāo chéng nán lóu, jié kù, shā guān lì, qiè qí zī tóu wàn qìng. wàn qìng zhě, zéi kuí shè tā tiān yě.
十一月,京師戒嚴,召洪承疇、孫傳庭入衛。汝才等以為討己也,懼而叩太和山提督中官,求撫於文燦,許之。處汝才及一丈青、小秦王、一條龍四營於鄖縣,處登相及王國寧、常德安、楊友賢、王光恩五營於均州。上言:「臣於李萬慶、賀一龍、馬光玉及順天王主剿,他皆主撫。請赦汝才等罪,授之官。」可之。時京軍、良玉軍皆以入衛行,馬士秀、杜應金遂叛於許州。初,士秀等降,良玉以其眾處許之郊外。許,大州也,良玉諸將寄孥與賄焉。良玉久征不歸,士秀、應金在文燦軍中,偽請急,假良玉軍號入城。夜半,兵從府第出,燒城南樓,劫庫,殺官吏,挈其貲投萬慶。萬慶者,賊魁射塌天也。
shí èr nián sān yuè, liáng yù hái, pò jiàng mǎ jìn zhōng, shǐ liú guó néng jī jiàng wàn qìng, shì xiù yīng jīn yì zài jiàng. shùn tiān wáng yǐ qián sǐ, qí dǎng shùn yì wáng wèi qí xià suǒ shā. wén càn suì shàng yán: chén bīng wēi zhèn shè, jiàng zhě jiē zhǒng. shí sān jiā zhī zéi, wéi gé zuǒ jí mǎ guāng yù sān bù shàng jī tiān zhū, kě suì yuè píng yě. dì yōu zhào bào zhī.
十二年三月,良玉還,破降馬進忠,使劉國能擊降萬慶,士秀、應金亦再降。順天王已前死,其黨順義王為其下所殺。文燦遂上言:「臣兵威震懾,降者接踵。十三家之賊,惟革、左及馬光玉三部尚稽天誅,可歲月平也。」帝優詔報之。
chū, zhāng xiàn zhōng zhī jiàng yě, yōng bīng wàn rén jù gǔ chéng, suǒ shí wàn rén xiǎng, wén càn jí zhōng wài yào rén yuē yǔ zhī. wèi qǐng guān qǐng dì qǐng guān fáng yǐ, xiàn zhōng liè jūn zhuàng yuē qǐng bèi qiǎn, jì ér sān xí qí bīng bù yīng, cháo yě zhī xiàn zhōng bì pàn yě. qí hòu, rǔ cái jiàng, bù kěn shì jiǎ. jí jìn zhōng wàn qìng děng bìng jiàng, wén càn yǐ wèi dé cè, wèi tiān xià qiě wú zéi yě. wǔ yuè, xiàn zhōng suì fǎn yú gǔ chéng, jié rǔ cái yú fáng xiàn, yú shì jiǔ yíng jù fǎn. chū, jūn zhōu wǔ yíng jù jiàn tǎo, zì yí, xiāng yǔ shà xuè jù xiàn zhōng, wú hé yì pàn qù. dì wén biàn, dà jīng, xuē wén càn guān, dài zuì shì shì. qī yuè, liáng yù jī xiàn zhōng luó yīng shān, bài jī. dì dà nù, mìng sì chāng lái dài. sì chāng yǐ zhì jūn, jí qiǎn shǐ dǎi wén càn xià yù, zuò dà pì, suǒ qīn yáo míng gōng bǐng guó ér bù néng jiù yě. shí sān nián shí yuè, wén càn jìng qì shì.
初,張獻忠之降也,擁兵萬人踞谷城,索十萬人餉,文燦及中外要人曰與之。為請官、請地、請關防矣,獻忠列軍狀曰請備遣,既而三檄其兵不應,朝野知獻忠必叛也。其後,汝才降,不肯釋甲。及進忠、萬慶等並降,文燦以為得策,謂天下且無賊也。五月,獻忠遂反於谷城,劫汝才於房縣,於是九營俱反。初,均州五營懼見討,自疑,相與歃血拒獻忠,無何亦叛去。帝聞變,大驚,削文燦官,戴罪視事。七月,良玉擊獻忠羅英山,敗績。帝大怒,命嗣昌來代。嗣昌已至軍,即遣使逮文燦下獄,坐大辟,所親姚明恭柄國而不能救也。十三年十月,文燦竟棄市。
liàn guó shì, zì jūn yù, yǒng chéng rén. wàn lì sì shí sì nián jìn shì. shòu pèi xiàn zhī xiàn, diào shān yáng.
練國事,字君豫,永城人。萬曆四十四年進士。授沛縣知縣,調山陽。
tiān qǐ èr nián, zhēng shòu yù shǐ. guǎng níng shī shǒu, guó shì qǐng jì zhōu xuān fǔ dà tóng jí shān dōng shān xī hé nán fǔ chén gè liàn bīng wàn, yǐ zhuàng shān hǎi shēng yuán. yòu qǐng bǔ zhū shā dà tóng yāo rén. yòu shū lùn wèi zhōng xián shǐ qún yān rǔ shàng shū zhōng yǔ zhèng, suǒ dōng yī, shāng guó tǐ. guó shì zài jiàn yuán, kuāng jiù duō. gěi shì zhōng zhào xìng bāng, zhōng xián sī rén yě, yǐ guó shì wèi zhào nán xīng dǎng, hé zhī, xuē jí.
天啟二年,征授御史。廣寧失守,國事請薊州、宣府、大同及山東、山西、河南撫臣各練兵萬,以壯山海聲援。又請捕誅殺大同妖人。又疏論魏忠賢使群閹辱尚書鍾羽正,索冬衣,傷國體。國事在諫垣,匡救多。給事中趙興邦,忠賢私人也,以國事為趙南星黨,劾之,削籍。
chóng zhēn yuán nián fù guān, zhuó tài pú shǎo qīng, jìn yòu qiān dōu yù shǐ, xún fǔ shǎn xī. guān zhōng pín suì jī, dào zéi fēng qǐ. sì nián zhēng yuè, shén yī yuán xiàn bǎo ān. guó shì qiǎn hè hǔ chén yuán yán ān, ér shēn lǜ fù jiāng zhāng quán chāng lián pò diǎn dēng zi yú zhōng bù hé fù yáng hán chéng, yòu pò bié bù yú yí jūn luò chuān, jiàng qí kuí lǐ yīng áo. zhū jiāng zhāng quán chāng zhào dà yǔn wáng chéng ēn dù wén huàn hè hǔ chén děng fēn jiǎo zéi chéng chéng yí chuān yào zhōu bái shuǐ hé fù yáng, zhǎn shǒu qiān jiǔ bǎi yǒu qí. zǒng dū yáng hè jì shòu qún zéi jiàng, yǐ, fù xiāng jì pàn, tián jìn ān lǐ lǎo chái xiàn zhōng bù. guó shì xié chéng ēn gōng wéi wǔ yuè, kè zhī, ér suǒ bù yì pín shī shì, yáng hè bèi zhēng, guó shì yì dài zuì zì shú.
崇禎元年復官,擢太僕少卿,進右僉都御史,巡撫陝西。關中頻歲飢,盜賊蜂起。四年正月,神一元陷保安。國事遣賀虎臣援延安,而身率副將張全昌連破點燈子於中部、合阝陽、韓城,又破別部於宜君、雒川,降其魁李應鰲。諸將張全昌、趙大允、王承恩、杜文煥、賀虎臣等分剿賊澄城、宜川、耀州、白水、合阝陽,斬首千九百有奇。總督楊鶴既受群賊降,已,復相繼叛,田近庵、李老柴陷中部。國事偕承恩攻圍五月,克之,而所部亦頻失事,楊鶴被征,國事亦戴罪自贖。
wǔ nián, hóng jūn yǒu lǐ dū sī děng jiāng fàn píng liáng. guó shì zì jīng qū gù yuán, xí dà shuài yáng jiā mó shā zéi táng mǎ, duàn qí zhēn tàn. zéi nǎi zǒu qìng yáng xī háo, jiā mó cáo wén zhào yāo jī, dà bài zhī. zì sān yuè zhì wǔ yuè, dà xiǎo shù shí zhàn, zéi qì pò miè. guó shì miǎn dài zuì.
五年,紅軍友、李都司等將犯平涼。國事自涇趨固原,檄大帥楊嘉謨殺賊塘馬,斷其偵探。賊乃走慶陽西壕,嘉謨、曹文詔邀擊,大敗之。自三月至五月,大小數十戰,賊迄破滅。國事免戴罪。
dāng shì shí, guān zhōng wǔ zhèn, dà shuài cáo wén zhào yáng jiā mó wáng chéng ēn yáng lín hè hǔ chén gè dū biān jūn xié tǎo, zǒng dū hóng chéng chóu yóu shàn diào dù. zéi kuí duō jiān, yú jǐn zǒu shān xī, guān zhōng shāo jìng.
當是時,關中五鎮,大帥曹文詔、楊嘉謨、王承恩、楊麟、賀虎臣各督邊軍協討,總督洪承疇尤善調度。賊魁多殲,余盡走山西,關中稍靖。
liù nián dōng, zéi jì cóng miǎn chí dù, rù lú shì. míng nián, zéi suì yóu hé nán hú guǎng rù hàn nán. zǒng dū chén qí yú xí guó shì zhù shāng zhōu, xié jiǎo shāng nán lú shì zéi. hàn nán zéi suì yóu níng qiāng zhì liǎng dāng, lüè fèng xiàn, chū zhàn dào, xiàn bǎo jī, guān zhōng zéi fù chì. jì ér qí yú shòu zéi jiàng, xí zhū jūn wù jī. zéi chū xiǎn, suì dà lüè fèng xiáng lín yóu bǎo jī fú fēng qiān yáng gān zhōu jīng yáng lǐ quán. qí yú wěi zuì guó shì yǐ zì jiě, guó shì shàng yán: hàn nán zéi jǐn rù zhàn dào, qí yú xí zhǐ bīng, chén wèi zhī suǒ fǔ shí shù. jí jiàn qí yú shū, bā dài wáng bù wàn sān qiān yú rén, xiē zi kuài bù wàn wǔ bǎi yú rén, zhāng miào shǒu bù jiǔ qiān yī bǎi yú rén, bā dài wáng yòu yī bù bā qiān sān bǎi yú rén, chén bù jué yǎng tiān zhǎng tàn. fū yī yuè nèi, fǔ qiáng kòu sì wàn yú, jǐn cóng zhàn dào rù nèi dì, shí yǐn hé zì chū, ān dé wú piāo lüè? qiě yī dà shuài jiāng sān qiān rén, ér yī zéi kuí fǎn yōng wàn yú zhòng, ān néng shòu jì lǜ? jí jiè kǒu huí jí, yán ān zhōu xiàn zhòu zēng sì wàn yú rén, ān jí hé suǒ? hé zhū zhēng jiǎo bīng bù mǎn èr wàn, ér jiàng zéi yú sì wàn, qǐ nèi dì bīng lì suǒ néng zhī, yí qí lián xiàn míng chéng ér bù kě jiù yě. ruò jiù chén bù dǔ jiǎo, zé xiān yǒu zhǐ bīng xí yǐ ruò yún zéi yǐ shòu fǔ, yīn wù shā shǐ rén zhì rán, zé wèi wù shā zhī xiān, hé wèi pò lín yóu yǒng shòu. jīn shì yǐ zhì cǐ, wéi jí diào dà jūn zhì tǎo, ruò réng yǐ yuàn huí yuán jí, jìn bīng wù jiǎo, sān qín zhī huò ān suǒ zhōng jí zāi! shū rù, shì yǐ bù kě wèi, suì dǎi xià yù. jiǔ nián zhēng yuè qiǎn shù guǎng xī. jiǔ zhī, xù qián gōng, shè hái, fù guān dài.
六年冬,賊既從澠池渡,入盧氏。明年,賊遂由河南、湖廣入漢南。總督陳奇瑜檄國事駐商州,協剿商南、盧氏賊。漢南賊遂由寧羌至兩當,掠鳳縣,出棧道,陷寶雞,關中賊復熾。既而奇瑜受賊降,檄諸軍勿擊。賊出險,遂大掠鳳翔、麟遊、寶雞、扶風、汧陽、乾州、涇陽、醴泉。奇瑜委罪國事以自解,國事上言:「漢南賊盡入棧道,奇瑜檄止兵,臣未知所撫實數。及見奇瑜疏,八大王部萬三千餘人,蠍子塊部萬五百餘人,張妙手部九千一百餘人,八大王又一部八千三百餘人,臣不覺仰天長嘆。夫一月內,撫強寇四萬餘,盡從棧道入內地,食飲何自出,安得無剽掠?且一大帥將三千人,而一賊魁反擁萬餘眾,安能受紀律?即藉口回籍,延安州縣驟增四萬餘人,安集何所?合諸征剿兵不滿二萬,而降賊逾四萬,豈內地兵力所能支,宜其連陷名城而不可救也。若咎臣不堵剿,則先有止兵檄矣;若雲賊已受撫,因誤殺使人致然,則未誤殺之先,何為破麟遊、永壽。今事已至此,惟急調大軍致討,若仍以願回原籍,禁兵勿剿,三秦之禍安所終極哉!」疏入,事已不可為,遂逮下獄。九年正月遣戍廣西。久之,敘前功,赦還,復冠帶。
fú wáng shí, zhào wèi hù bù zuǒ shì láng, xún gǎi bīng bù. shí èr yuè jiā shàng shū, réng lì shì láng shì. míng nián èr yuè zhì shì, wèi jǐ zú.
福王時,召為戶部左侍郎,尋改兵部。十二月加尚書,仍蒞侍郎事。明年二月致仕,未幾卒。
dīng qǐ ruì, yǒng chéng rén. wàn lì sì shí qī nián jìn shì. chóng zhēn chū, lì shān dōng yòu cān zhèng, zuò shì zhé shǎn xī fù shǐ. jiǔ nián, níng xià bīng biàn, qǐ ruì bǔ zhǎn shā xún fǔ wáng jí zhě shǒu è liù rén, jūn zhōng dà dìng. zài qiān yòu bù zhèng shǐ, fēn shǒu guān nán, cóng xún fǔ sūn chuán tíng tǎo zéi.
丁啟睿,永城人。萬曆四十七年進士。崇禎初,歷山東右參政,坐事謫陝西副使。九年,寧夏兵變,啟睿捕斬殺巡撫王楫者首惡六人,軍中大定。再遷右布政使,分守關南,從巡撫孫傳庭討賊。
shí yī nián dōng, jiù bài yòu qiān dōu yù shǐ, dài chuán tíng xún fǔ shǎn xī. suì pín hàn, mín yì wèi dào, zhǎng wǔ huán bái shuǐ zhǎng ān lín tóng xián yáng zéi qǐ rú wèi máo. shí sān nián, yòng dū shī yáng sì chāng jiàn, zhuó bīng bù yòu shì láng jiān yòu qiān dōu yù shǐ, dài zhèng chóng jiǎn zǒng dū shǎn xī sān biān jūn wù tǎo zéi. míng nián, sì chāng sǐ, jiā qǐ ruì bīng bù shàng shū, gǎi chēng dū shī, dài sì chāng jǐn dū shǎn xī hú guǎng hé nán sì chuān shān xī jí jiāng nán běi zhū jūn, réng jiān zǒng dū shǎn xī sān biān jūn wù, cì jiàn chì yìn rú sì chāng.
十一年冬,就拜右僉都御史,代傳庭巡撫陝西。歲頻旱,民益為盜,長武、環、白水、長安、臨潼、咸陽賊起如蝟毛。十三年,用督師楊嗣昌薦,擢兵部右侍郎兼右僉都御史,代鄭崇儉總督陝西三邊軍務討賊。明年,嗣昌死,加啟睿兵部尚書,改稱督師,代嗣昌盡督陝西、湖廣、河南、四川、山西及江南、北諸軍,仍兼總督陝西三邊軍務,賜劍、敕、印如嗣昌。
qǐ ruì zì zhé hé xī fù shǐ, shù qiān jiē zài shǎn xī, rán shí yōng cái. wèi dū fǔ, fèng dū shī qī huì, jǐn shèn wú gōng guò jí dū shī rèn zhòng zhuān zhì, jí mò zhī wèi jì. qǐ ruì yǐ shòu mìng chū tóng guān, jiāng yóu chéng tiān fù sì chāng jūn yú jīng zhōu. hú guǎng xún àn wāng chéng zhào yán dà kòu zài hé nán, jīng xiāng xìng xī jǐng, wú fán dà jūn, jǐn nì hàn jīn chuán. qǐ ruì zhì, wǔ rì bù dé dù, zhé ér xiàng dèng zhōu, zhōu rén bì mén gòu guò nèi xiāng, zhǎng lì bì zhī dí. jūn xíng huāng shān jiān, gē mǎ luó, liáo yǐ yě cǎo, shì dàn bù dé bǎo. shì shí lǐ zì chéng yǐ xiàn luò yáng, wéi kāi fēng, yǒu zhòng qī shí wàn, qǐ ruì dàn bù gǎn yuán. wén zhāng xiàn zhōng zài guāng shān gù shǐ jiān, shǎo ruò, nǎi móu yú zhū jiāng yuē: shàng mìng wǒ jiǎo yù zéi, cǐ yì yù zéi yě. suì xí zuǒ liáng yù pò zhī yú má chéng, zhǎn shǒu qiān èr bǎi. kāi fēng rì gào jí, zé yuē: wǒ fāng yǒu shì yú xiàn zhōng, bù fù yǐ. wén fù zōng lóng jiāng rù guān dū qín shī, qǐ ruì yuē sān biān yǐ zhì zǒng dū yǐ, qǐ dì gèng chì shū, nǎi gèng chì shū zōng lóng bàn zì chéng. jiǔ yuè, zōng lóng bài mò yú xiàng chéng, qǐ ruì bù néng jiù. zéi chéng shèng xiàn nán yáng, shā táng wáng, kāi rǔ èr jùn wàng fēng xià. shí èr yuè, zì chéng zài wéi kāi fēng. hé nán xún fǔ gāo míng héng fēi xí zhì, qǐ ruì dū bīng fù zhī, bì zéi rù chéng, bù xià dà yín lüè. zǒng bīng chén yǒng fú shè zì chéng, zhōng qí zuǒ mù. míng nián zhēng yuè, zéi jiě wéi qù.
啟睿自謫河西副使,數遷皆在陝西,然實庸才。為督、撫,奉督師期會,謹慎無功過;及督師任重專制,即莫知為計。啟睿已受命出潼關,將由承天赴嗣昌軍於荊州。湖廣巡按汪承詔言大寇在河南,荊、襄幸息警,無煩大軍,盡匿漢津船。啟睿至,五日不得渡,折而向鄧州,州人閉門詬;過內鄉,長吏閉之糴。軍行荒山間,割馬騾,燎以野草,士啖不得飽。是時李自成已陷洛陽,圍開封,有眾七十萬,啟睿憚不敢援。聞張獻忠在光山、固始間,少弱,乃謀於諸將曰:「上命我剿豫賊,此亦豫賊也。」遂檄左良玉破之於麻城,斬首千二百。開封日告急,則曰:「我方有事於獻忠,不赴矣。」聞傅宗龍將入關督秦師,啟睿曰「三邊已置總督矣」,乞帝更敕書,乃更敕書宗龍辦自成。九月,宗龍敗歿於項城,啟睿不能救。賊乘勝陷南陽,殺唐王,開、汝二郡望風下。十二月,自成再圍開封。河南巡撫高名衡飛檄至,啟睿督兵赴之,避賊入城,部下大淫掠。總兵陳永福射自成,中其左目。明年正月,賊解圍去。
qǐ ruì zhī zài xǔ zhōu yě, wèi zéi bī, shǐ fù kāi fēng. lí chéng sān shí lǐ, ér chéng jí pò. qí dǐ kāi fēng, qǐ mén rù, zéi chéng zhī, jǐ xiàn. sì yuè, zì chéng hé qún zéi fù gōng kāi fēng. liù yuè, dì shì hóu xún yú yù, mìng dū yuán jiǎo zhū jūn jiù kāi fēng. wèi zhì, kāi fēng wéi yì jí. dì shù zhào qiè zé qǐ ruì. qǐ ruì bù dé yǐ, nǎi dà jí liáng yù hǔ dà wēi yáng dé zhèng fāng guó ān zhī jūn, xié bǎo dìng zǒng dū yáng wén yuè, yǐ qī yuè huì yú zhū xiān zhèn, yǔ zéi lěi xiāng wàng. zéi zhòng bǎi wàn, qǐ ruì yù zhàn, liáng yù yuē: zéi fēng ruì, wèi kě jī yě. qǐ ruì yuē: wéi yǐ jí, bì jī zhī. zhū jiāng jiē jù. liáng yù guī yíng jí xiān zǒu, zhū yíng jù zǒu, qǐ ruì wén yuè lián qí bēn rǔ níng. zéi dù hé zhú zhī, zhuī bēn sì bǎi lǐ. sàng mǎ luó qī qiān, jiāng shì shù wàn, qǐ ruì chì shū yìn jiàn jù shī. shì wén, zhào chǐ zhí hòu dài. jiǔ yuè, zéi jué mǎ jiā kǒu hé guàn kāi fēng, kāi fēng suì xiàn, nǎi zhēng xià lì, jiǔ zhī shì guī. zì sì chāng sǐ èr nián ér qǐ ruì bài, qǐ ruì bài yòu èr nián ér míng wáng yǐ.
啟睿之在許州也,畏賊逼,始赴開封。離城三十里,而城即破。其抵開封,啟門入,賊乘之,幾陷。四月,自成合群賊復攻開封。六月,帝釋侯恂於獄,命督援剿諸軍救開封。未至,開封圍益急。帝數詔切責啟睿。啟睿不得已,乃大集良玉、虎大威、楊德政、方國安之軍,偕保定總督楊文岳,以七月會於朱仙鎮,與賊壘相望。賊眾百萬,啟睿欲戰,良玉曰:「賊鋒銳,未可擊也。」啟睿曰:「圍已急,必擊之。」諸將皆懼。良玉歸營即先走,諸營俱走,啟睿、文岳聯騎奔汝寧。賊渡河逐之,追奔四百里。喪馬騾七千,將士數萬,啟睿敕書、印、劍俱失。事聞,詔褫職候代。九月,賊決馬家口河灌開封,開封遂陷,乃征下吏,久之釋歸。自嗣昌死二年而啟睿敗,啟睿敗又二年而明亡矣。
fú wáng shí, qǐ ruì yín yuán mǎ shì yīng chōng wèi shì guān, dū hé nán quàn nóng jiǎo kòu zhū wù. xún yǐ qín zhǎn guī dé wěi guān, bài bīng bù shàng shū, jiā tài zǐ tài bǎo, guān qí yī zi. shì bài, tuō shēn xuán lǐ, jiǔ zhī zú.
福王時,啟睿夤緣馬士英充為事官,督河南勸農、剿寇諸務。尋以擒斬歸德偽官,拜兵部尚書,加太子太保,官其一子。事敗,脫身旋里,久之卒。
cóng fù kuí chǔ, chóng zhēn sì nián chūn, yǐ yòu qiān dōu yù shǐ xún fǔ bǎo dìng. qī nián, zhuó bīng bù yòu shì láng, dài fù zōng lóng zǒng dū jì liáo bǎo dìng jūn wù. jiǔ nián qī yuè, jī fǔ bèi bīng, kuí chǔ zuò xià lì, jiǔ zhī fàng hái. fú wáng shí, qǐ gù guān, zǒng dū hé nán hú guǎng, jiān xún fǔ chéng tiān dé ān xiāng yáng. wèi fù, huì liǎng guǎng zǒng dū shěn yóu lóng rù wèi shì láng, kuí chǔ jìng dài qí rèn. xún jiā bīng bù shàng shū. táng wáng zì lì yú fú zhōu, mìng yǐ gù guān xié lǐ róng zhèng. jìng jiāng wáng hēng jiā fǎn guì lín, xià wú zhōu, zhí xún fǔ qú shì sì. kuí chǔ xí sī ēn cān jiāng chén bāng chuán děng xí zǒu zhī, huò yú guì lín. fēng kuí chǔ píng yuè bó, réng liú zhèn liǎng guǎng. mǐn zhōng shì bài, yǔ shì sì yōng lì guì wáng yú zhào qìng, jìn dōng gé dà xué shì, jiān lǐ róng zhèng. dà qīng bīng xià guǎng zhōu, jiàn pò zhào qìng. kuí chǔ fèng wáng zǒu wú zhōu, fù qì zhī, zǒu cén xī. zī zhòng duō, zhú lú xiāng shǔ, wèi dà jiāng lǐ chéng dòng zhuī huò, kuí chǔ suì jiàng. chéng dòng yǔ yǒu xì, lù qí jiā shù bǎi rén shā zhī, kuí chǔ qǐ yī zi, chéng dòng xiào yuē: rǔ shēn qiě mò bǎo, shàng qiú huó rén yé? bìng shā zhī.
從父魁楚,崇禎四年春,以右僉都御史巡撫保定。七年,擢兵部右侍郎,代傅宗龍總督薊、遼、保定軍務。九年七月,畿輔被兵,魁楚坐下吏,久之放還。福王時,起故官,總督河南、湖廣,兼巡撫承天、德安、襄陽。未赴,會兩廣總督沈猶龍入為侍郎,魁楚竟代其任。尋加兵部尚書。唐王自立於福州,命以故官協理戎政。靖江王亨嘉反桂林,下梧州,執巡撫瞿式耜。魁楚檄思恩參將陳邦傳等襲走之,獲於桂林。封魁楚平粵伯,仍留鎮兩廣。閩中事敗,與式耜擁立桂王於肇慶,進東閣大學士,兼理戎政。大清兵下廣州,漸迫肇慶。魁楚奉王走梧州,復棄之,走岑溪。輜重多,舳艫相屬,為大將李成棟追獲,魁楚遂降。成棟與有隙,錄其家數百人殺之,魁楚乞一子,成棟笑曰:「汝身且莫保,尚求活人耶?」並殺之。
zhèng chóng jiǎn, zì dà zhāng, níng xiāng rén. wàn lì sì shí sì nián jìn shì. shòu hé nán fǔ tuī guān, lì jì nán bīng bèi fù shǐ. chóng zhēn chū, qiān shǎn xī yòu cān zhèng. lǚ qiān yòu qiān dōu yù shǐ, xún fǔ níng xià. shù bài tào kòu, lài yín bì, shì yīn jǐn yī fù qiān hù.
鄭崇儉,字大章,寧鄉人。萬曆四十四年進士。授河南府推官,歷濟南兵備副使。崇禎初,遷陝西右參政。屢遷右僉都御史,巡撫寧夏。數敗套寇,賚銀幣,世蔭錦衣副千戶。
shí èr nián zhēng yuè, zhuó bīng bù yòu shì láng, dài hóng chéng chóu zǒng dū shǎn xī sān biān jūn wù. wǔ yuè, zhāng xiàn zhōng fǎn gǔ chéng, luó rǔ cái děng jiǔ yíng jiē fǎn, xìng ān gào jǐng. zǒng lǐ xióng wén càn qǐng chì chǔ fǔ fāng kǒng zhào fáng jīng mén dāng yáng, yún fǔ wáng áo yǒng fáng jiāng líng yuǎn ān, shǎn fǔ dīng qǐ ruì shǔ fǔ shào jié chūn gè yán bīng yú qí jìng. ér chóng jiǎn zhǔ tí bīng hé jī, shí gù yuán lín táo níng xià sān zǒng bīng zuǒ guāng xiān cáo biàn jiāo mǎ kē suí chéng chóu rén wèi, chái shí huá zhōng dào hái gān sù, zhēng zhī bù yīng, chóng jiǎn nǎi xí fù jiāng hè rén lóng lǐ guó qí děng jūn fā xī ān. guó qí zhì luò yáng, zú dà zào, piāo ruì wáng zū. guó qí yǐ zhuó shǎn xī zǒng bīng guān, zuò tíng xīn mìng, chóng jiǎn yì biǎn yī zhì.
十二年正月,擢兵部右侍郎,代洪承疇總督陝西三邊軍務。五月,張獻忠反谷城,羅汝才等九營皆反,興安告警。總理熊文燦請敕楚撫方孔召防荊門、當陽,鄖撫王鰲永防江陵、遠安,陝撫丁啟睿、蜀撫邵捷春各嚴兵於其境。而崇儉主提兵合擊,時固原、臨洮、寧夏三總兵左光先、曹變蛟、馬科隨承疇人衛,柴時華中道還甘肅,征之不應,崇儉乃檄副將賀人龍、李國奇等軍發西安。國奇至洛陽,卒大噪,剽瑞王租。國奇已擢陝西總兵官,坐停新命,崇儉亦貶一秩。
xiàn zhōng jì pàn, dà bài zuǒ liáng yù jūn yú fáng xiàn zhī luó yīng shān, móu rù shǎn. chóng jiǎn lǜ rén lóng guó qí jūn è zhī xìng ān, zéi hái zǒu xìng shān tài píng, chù chǔ shǔ jiāo. shì shí, yáng sì chāng yǐ chū shī, rù wén càn jūn ér dài zhī yǐ. xiān shì, shàng shū fù zōng lóng yì lìng chóng jiǎn jiān dū shǔ jūn, ér sì chāng yì xí qín jūn rù shǔ. chóng jiǎn nǎi yǐ shí sān nián èr yuè lǜ rén lóng guó qí huì liáng yù dà bài zéi yú mǎ nǎo shān, huò shǒu gōng qiān sān bǎi sān shí yǒu sān, jiàng zéi jiāng èr shí yǒu wǔ rén, huò mǎ luó jiǎ zhàng wú suàn. shì yì yě, chóng jiǎn shēn zài háng, ér sì chāng yuǎn chù xiāng yáng. jí lùn gōng, suǒ cì bàn sì chāng, dàn zēng yī zhì, fù xiān suǒ jiàng yī zhì ér yǐ.
獻忠既叛,大敗左良玉軍於房縣之羅英山,謀入陝。崇儉率人龍、國奇軍扼之興安,賊還走興山、太平,處楚、蜀交。是時,楊嗣昌已出師,入文燦軍而代之矣。先是,尚書傅宗龍議令崇儉兼督蜀軍,而嗣昌亦檄秦軍入蜀。崇儉乃以十三年二月率人龍、國奇會良玉大敗賊於瑪瑙山,獲首功千三百三十有三,降賊將二十有五人,獲馬騾、甲仗無算。是役也,崇儉身在行,而嗣昌遠處襄陽。及論功,所賜半嗣昌,但增一秩,復先所降一秩而已。
xiàn zhōng jì bài, cuàn kē jiā píng, shǔ jiāng zhāng lìng zhuī zhī, bèi wéi. chóng jiǎn qiǎn bīng jī zǒu zéi, rén lóng guó qí děng fù zhuī bài zhī hán xī sì yán jǐng, xiān hòu zhǎn shǒu qiān wǔ bǎi jí, qí dǎng shùn tiān wáng yī tiáo lóng yī zhī lóng jiē jiàng. chóng jiǎn jūn wǔ rì sān jié, wēi míng shén zhèn. yǐ nián shuāi qǐ hái gǔ, bù xǔ, lìng lǜ zǒng bīng zhèng jiā dòng hái guān zhōng, liú rén lóng guó qí tǎo zéi.
獻忠既敗,竄柯家坪,蜀將張令追之,被圍。崇儉遣兵擊走賊,人龍、國奇等復追敗之寒溪寺、鹽井,先後斬首千五百級,其黨順天王、一條龍、一隻龍皆降。崇儉軍五日三捷,威名甚振。以年衰乞骸骨,不許,令率總兵鄭家棟還關中,留人龍、國奇討賊。
dāng shì shí, xiàn zhōng cuàn fú xìng guī shān zhōng. qín chǔ shī jù jí yú kuí, zhū jiāng xié xīn qióng sōu shēn qìng, qiān yú cán kòu kě jǐn jiān. chóng jiǎn jì qù, wèi jǐ, rén lóng jūn yì zì kāi xiàn zào ér xī guī, chǔ shī suì bài jī yú tǔ dì lǐng, shǔ zhōng yóu shì dà luàn. sì chāng yīn yán chóng jiǎn chè bīng tài zǎo, zhì zéi chāng jué. dì chū yǐ chóng jiǎn bù néng yù jūn, bù yuè, jí shì mìng xuē jí, yǐ qǐ ruì fù jūn qián dài lǐ, ér yí chóng jiǎn tuō jí, lìng àn chén hé shí. míng nián chūn, xiàn zhōng xiàn xiāng yáng, sì chāng sǐ, dì yì hèn chóng jiǎn bù jǐ jiǎo píng zéi yě, dǎi xià yù, zé yǐ zòng bīng shàn hái, shī wù jūn lǜ. bù qí qiū hòu, yǐ wǔ yuè qì shì.
當是時,獻忠竄伏興、歸山中。秦、楚師俱集於夔,諸將協心窮搜深箐,千餘殘寇可盡殲。崇儉既去,未幾,人龍軍亦自開縣噪而西歸,楚師遂敗績於土地嶺,蜀中由是大亂。嗣昌因言崇儉撤兵太早,致賊猖獗。帝初以崇儉不能馭軍,不悅,及是命削籍,以啟睿赴軍前代理,而疑崇儉託疾,令按臣核實。明年春,獻忠陷襄陽,嗣昌死,帝益恨崇儉不掎角平賊也,逮下獄,責以縱兵擅還,失誤軍律。不俟秋後,以五月棄市。
dì zì jí wèi yǐ lái, zhū zǒng dū qī rén, chóng jiǎn jí yuán chóng huàn liú cè yáng yī péng xióng wén càn fàn zhì wán zhào guāng biàn yě. dì fèn kòu rì chì, yòng fǎ yì jùn, gōng zuì bù jiǎ dài, ér jiāng shì qǐn huài, zú zhì yú wáng. fú wáng shí, gěi shì zhōng lǐ qīng yán: chóng jiǎn wèi shī yī chéng sàng yī lǚ, yīn tā rén qiǎo xiè, suì fú shàng xíng. qún chén wēi zhī qí yuān, wú gǎn sòng yán zhě, chén shén tòng zhī. chóng jiǎn yuān shǐ bái.
帝自即位以來,誅總督七人,崇儉及袁崇煥、劉策、楊一鵬、熊文燦、范志完、趙光抃也。帝憤寇日熾,用法益峻,功罪不假貸,而疆事寢壞,卒至於亡。福王時,給事中李清言:「崇儉未失一城、喪一旅,因他人巧卸,遂服上刑。群臣微知其冤,無敢訟言者,臣甚痛之。」崇儉冤始白。
fāng kǒng zhào, zì qián fū, tóng chéng rén. wàn lì sì shí sì nián jìn shì. tiān qǐ chū, wèi zhí fāng yuán wài láng. wǔ cuī chéng xiù, xuē jí.
方孔召,字潛夫,桐城人。萬曆四十四年進士。天啟初,為職方員外郎。忤崔呈秀,削籍。
chóng zhēn yuán nián, qǐ gù guān. yōu guī. dìng tóng chéng mín biàn, hái cháo. shí yī nián, yǐ yòu qiān dōu yù shǐ xún fǔ hú guǎng, jī zéi lǐ wàn qìng mǎ guāng yù luó rǔ cái yú chéng tiān, bā zhàn bā jié. shí wén càn nà xiàn zhōng jiàng, chù zhī gǔ chéng. kǒng zhào tiáo shàng bā yì, yán zhǔ fǔ zhī wù, bù tīng, ér yīn lì shì mǎ bèi zhàn shǒu. yǐ ér zéi guǒ pàn, rú kǒng zhào yán. zéi gù wèi kǒng zhào, bù gǎn dōng, wén càn nǎi xí kǒng zhào fáng jīng mén dāng yáng, áo yǒng fáng jiāng líng yuǎn ān, qín shǔ gè yán bīng. chóng jiǎn zhǔ hé jī, kǒng zhào nǎi qǐng zhuān duàn dé huáng, shǒu chéng tiān, hù xiàn líng ér jiāng hàn yǐ nán zé áo yǒng. huì sì chāng dài wén càn, lìng kǒng zhào réng zhù dāng yáng. huì wáng cháng rùn yán: kǒng zhào è xiàn zhōng, yǒu lái jiā hé shén tōng bǎo zhī jié, shè zhòng zéi kuí mǎ guāng yù, líng qǐn dé wú yú. qǐng zēng zhì jiǔ rèn. zhāng xià bù, wèi zòu, ér bù jiāng yáng shì ēn luó ān bāng fèng diào, huì chuān yuán bīng jiǎo zhú shān kòu. liǎng jiāng shēn rù, zhì xiāng yóu píng ér bài. sì chāng jì yǐ kǒng zhào fǔ yì yì jǐ yě, yòu zhì qí yán zhōng, suì yīn shì dú hé kǒng zhào, dǎi xià zhào yù. zi jiǎn tǎo yǐ zhì, guó biàn hòu, qì jiā wèi sēng, hào wú kě zhě yě, fú què sòng fù yuān, xī xíng shā ōu zhě liǎng nián. dì wèi xīn dòng, xià yì, kǒng zhào hù líng qǐn gōng duō, jiǎn sǐ shù shào xìng. jiǔ zhī, yòng jiàn fù guān, yǐ yòu qiān dōu yù shǐ tún tián shān dōng hé běi. chí zhì jì nán, fù mìng jiān lǐ jūn wù, dū dà míng guǎng píng èr jiān sī yù zéi. mìng fǔ xià ér jīng shī xiàn, kǒng zhào nán bēn. mǎ ruǎn luàn zhèng, guī yǐn shí yú nián ér zhōng.
崇禎元年,起故官。憂歸。定桐城民變,還朝。十一年,以右僉都御史巡撫湖廣,擊賊李萬慶、馬光玉、羅汝才於承天,八戰八捷。時文燦納獻忠降,處之谷城。孔召條上八議,言主撫之誤,不聽,而陰厲士馬備戰守。已而賊果叛,如孔召言。賊故畏孔召,不敢東,文燦乃檄孔召防荊門、當陽,鰲永防江陵、遠安,秦、蜀各嚴兵。崇儉主合擊,孔召乃請專斷德、黃,守承天,護獻陵;而江、漢以南責鰲永。會嗣昌代文燦,令孔召仍駐當陽。惠王常潤言:「孔召遏獻忠,有來家河、神通堡之捷,射中賊魁馬光玉,陵寢得無虞。請增秩久任。」章下部,未奏,而部將楊世恩、羅安邦奉調,會川、沅兵剿竹山寇。兩將深入,至香油坪而敗。嗣昌既以孔召撫議異己也,又忮其言中,遂因事獨劾孔召,逮下詔獄。子檢討以智,國變後,棄家為僧,號無可者也,伏闕訟父冤,膝行沙塸者兩年。帝為心動,下議,孔召護陵寢功多,減死戍紹興。久之,用薦復官,以右僉都御史屯田山東、河北。馳至濟南,復命兼理軍務,督大名、廣平二監司御賊。命甫下而京師陷,孔召南奔。馬、阮亂政,歸隱十餘年而終。
xiān shì, yǒu yǐ líng qǐn shī shǒu huò zhòng qiǎn zhě, wèi yáng yī péng. yī péng, lín xiāng rén. lì guān dà lǐ sì chéng, xuē jí. chóng zhēn liù nián, yǐ bīng bù zuǒ shì láng bài hù bù shàng shū jiān yòu qiān dōu yù shǐ, zǒng dū cáo yùn, xún fǔ jiāng běi sì fǔ. fèng yáng jūn mín sù jí shǒu líng tài jiān yáng zé tān nüè, yǐn zéi lái kòu. bā nián zhēng yuè, zéi suì gōng xiàn fèng yáng, fén huáng líng, shāo lóng xìng sì, fán gōng sī dǐ shě èr wàn èr qiān liù bǎi wǔ shí, lù zhōng dōu liú shǒu zhū guó xiāng zhǐ huī shǐ chéng yǒng níng děng sì shí yǒu yī yuán, shā jūn mín shù wàn rén.
先是,有以陵寢失守獲重譴者,為楊一鵬。一鵬,臨湘人。歷官大理寺丞,削籍。崇禎六年,以兵部左侍郎拜戶部尚書兼右僉都御史,總督漕運,巡撫江北四府。鳳陽軍民素疾守陵太監楊澤貪虐,引賊來寇。八年正月,賊遂攻陷鳳陽,焚皇陵,燒龍興寺,燔公私邸舍二萬二千六百五十,戮中都留守朱國相、指揮使程永寧等四十有一員,殺軍民數萬人。
xiān shì, zéi jiàn bī jiāng běi, bīng bù shàng shū zhāng fèng yì qǐng chì yī péng yí zhèn fèng yáng, wēn tǐ rén gé qí yì. zéi zhòu zhì, yī péng zài huái ān, yuǎn bù jí jiù. dì wén biàn dà jīng, sù fú bì diàn, qīn jì gào tài miào, suì dǎi yī péng jí xún àn yù shǐ wú zhèn yīng shǒu líng guān zé. zé xiān zì shā, yī péng qì shì, zhèn yīng shù biān.
先是,賊漸逼江北,兵部尚書張鳳翼請敕一鵬移鎮鳳陽,溫體仁格其議。賊驟至,一鵬在淮安,遠不及救。帝聞變大驚,素服避殿,親祭告太廟,遂逮一鵬及巡按御史吳振纓、守陵官澤。澤先自殺,一鵬棄市,振纓戍邊。
shào jié chūn, zì zhào fù, hóu guān rén. wàn lì sì shí qī nián jìn shì. lèi guān jī xūn láng zhōng.
邵捷春,字肇復,侯官人。萬曆四十七年進士。累官稽勛郎中。
chóng zhēn èr nián, chū wèi sì chuān yòu cān zhèng, fēn shǒu chuān nán, fǔ dìng tiān quán liù fān gāo yáng èr shì. qiān zhè jiāng àn chá shǐ. dà jì, zuò biǎn. jiǔ zhī, qǐ sì chuān fù shǐ, yǐ shí nián qiū dǐ chéng dū. shí qín zéi yǐ rù shǔ, xún fǔ wáng wéi zhāng zǒng bīng hóu liáng zhù xī zhòng běi jù, chéng zhōng wéi tún tián jūn jí shǔ fǔ hù wèi jūn, rén qíng kuāng jù, jié chūn qǐ mén nà xiāng mín bì zéi zhě. zhōng wèi fèng zān gōu zéi dǐ chéng xià, jié chūn yǔ yù shǐ chén tíng mó qín jī fèng zān, ér mù shì rén qǐ fèi jiāng gù shǒu. zéi qù, shǔ wáng shū qí gōng. huì wéi zhāng bà, fù zōng lóng dài, mìng jié chūn jiān jūn, xié zǒng bīng luó shàng wén jī zéi. míng nián, shàng wén jí ān jǐn fù shǐ wú lín zhēng dà pò zéi guò tiān xīng děng. jié chūn jìn yòu cān zhèng, réng jiān jūn.
崇禎二年,出為四川右參政,分守川南,撫定天全六番高、楊二氏。遷浙江按察使。大計,坐貶。久之,起四川副使,以十年秋抵成都。時秦賊已入蜀,巡撫王維章、總兵侯良柱悉眾北拒,城中惟屯田軍及蜀府護衛軍,人情恇懼,捷春啟門納鄉民避賊者。中尉奉鐕勾賊抵城下,捷春與御史陳廷謨擒擊奉鐕,而募市人、起廢將固守。賊去,蜀王疏其功。會維章罷,傅宗龍代,命捷春監軍,偕總兵羅尚文擊賊。明年,尚文及安錦副使吳麟征大破賊過天星等。捷春進右參政,仍監軍。
shí èr nián wǔ yuè, zōng lóng rù zhǎng zhōng shū, jí zhuó jié chūn yòu qiān dōu yù shǐ dài zhī. shí zhāng xiàn zhōng luó rǔ cái yǐ pàn, móu rù qín. qín bīng è zhī xìng ān, nǎi fàn xìng shān jí shǔ tài píng, suì kuī dà níng. jié chūn qiǎn fù jiāng wáng zhī lún fāng guó ān fèn dào è zhī. guó ān lián pò zéi, zéi suì hái rù qín chǔ. shí yuè shuò, yáng sì chāng shì shī xiāng yáng, xí shǔ jūn shòu jié dù. sì chāng yǐ chǔ dì guǎng yǎn, zéi nán zhì, qū shǐ rù shǔ, shǔ xiǎn zǔ, zéi bù dé chěng, cù zhī kě quán shèng, yòu lǜ shǔ zhòng bīng è xiǎn, zéi jiāng hái dú chǔ, diào shǔ jīng ruì wàn yú wèi jǐ yòng, shǔ zhōng zú zì shì yì pí ruò bù zú zhī yǐ. jié chūn fèn yuē: lìng jiǎ shī yī chéng, xún fǔ zuò. jīn yǐ shǔ wěi zéi, shì dū shī shā wǒ yě. zhēng zhī, bù néng dé. yú shì rǔ cái huì dēng xiāng suì zì xìng shān yuǎn ān fàn dà níng dà chāng, xiàn zhōng yì xī zhì tài píng. míng nián èr yuè, zuǒ liáng yù dà pò xiàn zhōng mǎ nǎo shān, tā jiāng zhāng yīng yuán zhāng lìng děng fù shù bài zhī. xiàn zhōng nǎi táo xìng guī shān zhōng. jiǔ zhī fù zhèn, yóu rǔ cái rù níng chāng gù dào zǒu ér xī.
十二年五月,宗龍入掌中樞,即擢捷春右僉都御史代之。時張獻忠、羅汝才已叛,謀入秦。秦兵扼之興安,乃犯興山及蜀太平,遂窺大寧。捷春遣副將王之綸、方國安分道扼之。國安連破賊,賊遂還入秦、楚。十月朔,楊嗣昌誓師襄陽,檄蜀軍受節度。嗣昌以楚地廣衍,賊難制,驅使入蜀,蜀險阻,賊不得逞,蹙之可全勝,又慮蜀重兵扼險,賊將還毒楚,調蜀精銳萬餘為己用,蜀中卒自是益疲弱不足支矣。捷春憤曰:「令甲失一城,巡撫坐。今以蜀委賊,是督師殺我也。」爭之,不能得。於是汝才、惠登相遂自興山、遠安犯大寧、大昌,獻忠亦西至太平。明年二月,左良玉大破獻忠瑪瑙山,他將張應元、張令等複數敗之。獻忠乃逃興、歸山中。久之復振,由汝才入寧昌故道走而西。
chū, rǔ cái zài níng chāng zǔ jiāng, wèi zhū jiāng liú guì qín liáng yù qín yì míng yáng mào xuǎn děng suǒ jù, bù dé dù. huì xiàn zhōng xī, suì yǔ hé. guì děng zhàn jiē què, zéi nǎi dù jiāng, yíng wàn qǐng shān kǔ táo wān, qí bié bù yíng hóng cí yá qīng píng zhài, guī wū jiān dà zhèn. sì chāng nǎi shàng yí líng, ér xí jié chūn è kuí mén. shǔ dà níng dà chāng jiè chǔ zhú xī fáng xiàn, yǒu sān shí èr ài kǒu, sì chāng yù hòu jí bīng lì zhuān shǒu kuí, qì níng chāng dàn zéi, guān jūn huán gōng zhī. jié chūn yuē: qì ài kǒu bù shǒu, shì yán zéi rù hù yě. nǎi qiǎn mào xuǎn jí tán sī dài děng chū guān fēn shǒu. èr jiāng bù xiāng de, sī dài qián shā mào xuǎn, jié chūn lìng jiān tǒng qí zhòng, qí zhòng xiāng shuài qù. zéi rù ài, shǒu zhě kuì, zéi yè zhǎn kuí guān, jiāng shì dà jīng kuì, xīn níng dà zhú jiē xiàn. ér rǔ cái dēng xiāng yuè bā wù hé, xiàn kāi xiàn, wèi zhèng jiā dòng hè rén lóng suǒ pò. rǔ cái nǎi yǔ xiǎo qín wáng hùn shì wáng dōng bēn, ér dēng xiāng dú guò kāi xiàn xī. rén lóng jí lǐ guó qí yòu xī zhuī zhī, rǔ cái děng dùn hái xìng shān, lǚ cuò. huì sì chāng xià zhāo xiáng lìng, xiǎo qín wáng hùn shì wáng jiē jiàng, wéi rǔ cái yì qù. sì chāng jiàn chǔ dì wú zéi, yǐ bā yuè zhōng lǜ shī rù shǔ, yú shì qún zéi jǐn cuì shǔ zhōng.
初,汝才在寧昌阻江,為諸將劉貴、秦良玉、秦翼明、楊茂選等所拒,不得渡。會獻忠西,遂與合。貴等戰皆卻,賊乃渡江,營萬頃山、苦桃灣,其別部營紅茨崖、青平砦,歸、巫間大震。嗣昌乃上夷陵,而檄捷春扼夔門。蜀大寧、大昌界楚竹溪、房縣,有三十二隘口,嗣昌欲厚集兵力專守夔,棄寧、昌啖賊,官軍環攻之。捷春曰:「棄隘口不守,是延賊入戶也。」乃遣茂選及覃思岱等出關分守。二將不相得,思岱潛殺茂選,捷春令兼統其眾,其眾相率去。賊入隘,守者潰,賊夜斬夔關,將士大驚潰,新寧、大竹皆陷。而汝才、登相越巴霧河,陷開縣,為鄭嘉棟、賀人龍所破。汝才乃與小秦王、混世王東奔,而登相獨過開縣西。人龍及李國奇又西追之,汝才等遁還興山,屢挫。會嗣昌下招降令,小秦王、混世王皆降,惟汝才逸去。嗣昌見楚地無賊,以八月終率師入蜀,於是群賊盡萃蜀中。
dāng shì shí, jié chūn tí ruò zú èr wàn shǒu zhòng qìng, suǒ yǐ wéi qín liáng yù zhāng lìng jūn. wú hé, qín shī zào ér xī guī, chǔ jiāng zhāng yīng yuán děng bài jī yú kuí zhōu zhī tǔ dì lǐng. yú shì jié chūn yǐ dà chāng shàng zhōng xià mǎ dù shuǐ qiǎn dì píng, nán yǔ chí jiǔ, nǎi è shuǐ zhài guān yīn yán wèi dì yī ài, yǐ bù jiāng shào zhòng guāng shǒu zhī. ér yè chā yán sān huáng lǐng mò zǐ yán yú hé dòng xià yǒng zhū chù, gè fēn bīng sān sì bǎi rén yǐ shǒu. wàn yuán jí yǐ bīng fēn lì ruò wèi yōu, jié chūn bù tīng. jiǔ yuè, xiàn zhōng tū bài zhòng guāng jūn, pò shàng mǎ dù. yuán jí jí xí zhū jiāng fēn yāo zhī, fù lìng zhāng zòu kǎi tún jìng bì, jié chūn qiǎn èr jiāng luó hóng zhèng shěn yīng lóng wèi zhù. shí yuè, xiàn zhōng tū jìng bì, suì xiàn dà chāng, tún kāi xiàn. liáng yù lìng liǎng jūn jiē fù. zéi xíng zé shào tàn, zhǐ zé xī mǎ chāo liáng. guān ài zhēn hòu bù míng, fáng jūn huò yuǎn lí shù suǒ, zéi chéng xì ér guò wú rén zhī jìng. sì chāng suì shōu zhǎn zhòng guāng, shàng shū hé jié chūn shī shì. jié chūn shōu bīng è liáng shān. shí dēng xiāng yǐ guī zhèng, ér rǔ cái fù yǔ xiàn zhōng hé, yǐ liáng shān hé shēn bù néng dù, nǎi zì kāi xiàn xī zǒu dá zhōu. jié chūn tuì bǎo mián zhōu, è fú jiāng. zéi jí zǒu, xiàn jiàn zhōu, suì qū guǎng yuán, jiāng yóu jiān dào rù hàn zhōng, wèi qín bīng suǒ è, nǎi fù zǒu bā xī. yīng yuán zhū jūn yāo zhī zǐ tóng, zhàn xiǎo lì, jì ér nǜ, shǔ jiāng cáo zhì yào děng lì zhàn què zhī. jiàng jiāng zhāng yī chuān zhāng zài fú xiàn zhèn sǐ, fú jiāng shī suì kuì, zéi tú mián zhōu. jié chūn guī chéng dū, zéi bī chéng dū. shí yī yuè, dǎi jié chūn shǐ zhě zhì, suì yǐ jūn shì fù dài zhě liào dà hēng ér qù.
當是時,捷春提弱卒二萬守重慶,所倚惟秦良玉、張令軍。無何,秦師噪而西歸,楚將張應元等敗績於夔州之土地嶺。於是捷春以大昌上、中、下馬渡水淺地平,難與持久,乃扼水寨觀音岩為第一隘,以部將邵仲光守之。而夜叉岩、三黃嶺、磨子岩、魚河洞、下涌諸處,各分兵三四百人以守。萬元吉以兵分力弱為憂,捷春不聽。九月,獻忠突敗仲光軍,破上馬渡。元吉急檄諸將分邀之,復令張奏凱屯淨壁,捷春遣二將羅洪政、沈應龍為助。十月,獻忠突淨壁,遂陷大昌,屯開縣。良玉、令兩軍皆覆。賊行則哨探,止則息馬抄糧。關隘偵候不明,防軍或遠離戍所,賊乘隙而過無人之境。嗣昌遂收斬仲光,上疏劾捷春失事。捷春收兵扼梁山。時登相已歸正,而汝才復與獻忠合,以梁山河深不能渡,乃自開縣西走達州。捷春退保綿州,扼涪江。賊疾走,陷劍州,遂趨廣元,將由間道入漢中,為秦兵所扼,乃復走巴西。應元諸軍邀之梓潼,戰小利,既而衄,蜀將曹志耀等力戰卻之。降將張一川、張載福陷陣死,涪江師遂潰,賊屠綿州。捷春歸成都,賊逼成都。十一月,逮捷春使者至,遂以軍事付代者廖大亨而去。
jié chūn wèi rén qīng jǐn, zhì shǔ yǒu huì zhèng. shì mín kū sòng zhě zài dào, zhōu bù de xíng, jìng zhú sàn guān qí. shǔ wáng wèi shū jiù, bù tīng. chì xún àn yù shǐ qiǎn guān sòng jīng shī, xià yù lùn sǐ. jié chūn zhī bù kě tuō, míng nián bā yuè yǎng yào sǐ yù zhōng. fú wáng shí, fù guān, zèng bīng bù yòu shì láng.
捷春為人清謹,治蜀有惠政。士民哭送者載道,舟不得行,競逐散官旗。蜀王為疏救,不聽。敕巡按御史遣官送京師,下獄論死。捷春知不可脫,明年八月仰藥死獄中。福王時,復官,贈兵部右侍郎。
yú yīng guì, zì èr jī, dū chāng rén. wàn lì sì shí qī nián jìn shì. lì zhī wǔ kāng lóng yán hǎi chéng sān xiàn.
余應桂,字二磯,都昌人。萬曆四十七年進士。歷知武康、龍巖、海澄三縣。
chóng zhēn sì nián, zhēng shòu yù shǐ. hé hù bù shàng shū bì zì yán péng bǐ, diàn shì dú juǎn, qǔ chén yú tài dì yī. yú tài zhě, shǒu fǔ zhōu yán rú yīn yě. hé yán rú nà sūn yuán huà cān diāo, shòu yáng hè zhòng lù. dì fāng juàn yán rú, zé yīng guì. wèi jǐ, zéi xiàn dēng zhōu, yuán huà bèi zhí, yīng guì zài shū hé yán rú. dì nù, biǎn sān zhì shì shì, yīng guì yǐn jí guī.
崇禎四年,征授御史。劾戶部尚書畢自嚴朋比,殿試讀卷,取陳於泰第一。於泰者,首輔周延儒姻也。劾延儒納孫元化參、貂,受楊鶴重賂。帝方眷延儒,責應桂。未幾,賊陷登州,元化被執,應桂再疏劾延儒。帝怒,貶三秩視事,應桂引疾歸。
qī nián hái cháo, chū àn hú guǎng, jū shǒu chéng tiān. juān shú huán shí yú wàn mù zhuàng shì, shàn chéng zhì qì, zéi bù gǎn bī xiàn líng. dì wén ér jiā zhī. qī mǎn, mìng zài xún yī nián. yí shú huán wàn wǔ qiān zhù lú xiàng shēng jūn xū, ér zòu bào shǔ chéng shī shì, jù yǐ shí wén. dì yǐ shì zhī xún fǔ wáng mèng yǐn zhà, ér yì xìn yīng guì. qī mǎn, mìng zài xún yī nián. shí nián, jí zhuó yīng guì yòu qiān dōu yù shǐ, dài mèng yǐn.
七年還朝,出按湖廣,居守承天。捐贖鍰十餘萬募壯士,繕城治器,賊不敢逼獻陵。帝聞而嘉之。期滿,命再巡一年。貽贖鍰萬五千助盧象升軍需,而奏報屬城失事,具以實聞。帝以是知巡撫王夢尹詐,而益信應桂。期滿,命再巡一年。十年,即擢應桂右僉都御史,代夢尹。
dāng shì shí, zhū jiān sī yuán jì xián bāo fèng qǐ gāo dòu shū bèi yǐ xuē píng hú nán qún zéi, ér jiāng běi zéi shì rì chì, zhū jiāng suī zòu jié, bù néng dà chuàng yě. dì mìng xióng wén càn wèi zǒng lǐ, wén càn zhǔ fǔ. míng nián, jiàng qí qú liú guó néng zhāng xiàn zhōng. mǎ jìn zhōng xī zǒu tóng guān, mǎ guāng yù hè yī lóng lǐ wàn qìng shùn yì wáng jiǔ tiáo lóng zhòng shí yú wàn cuì má chéng huáng ān. yīng guì yù jiàng guāng yù yī lóng, wèi zhì, ér qiǎn jiāng jī shùn tiān wáng děng yú huáng fú diàn, zéi suì zǒu huáng ān. huì wén càn zhì má chéng, yīng guì qǐng xié jī, bù cóng. zéi fù dōng zǒu jiāng běi, wèi zuǒ liáng yù suǒ è, zhé ér zǒu guǎng jì qí shuǐ. wén càn xí zhū dào bīng hé jī zéi yú chá shān, zéi yì yú yīng guì suǒ fēn dì, wén càn suì hé qí hòu qī wù jūn. bīng bù shàng shū yáng sì chāng yǐ yīng guì céng hé qí fù hè yě, zòu dǎi zhī. yīng guì nǎi chén fǔ jiǎo shǐ mò, bái jǐ wú zuì, ér dǐ wén càn, yán:
當是時,諸監司袁繼咸、包鳳起、高斗樞輩已削平湖南群賊,而江北賊勢日熾,諸將雖奏捷,不能大創也。帝命熊文燦為總理,文燦主撫。明年,降其渠劉國能、張獻忠。馬進忠西走潼關,馬光玉、賀一龍、李萬慶、順義王、九條龍眾十餘萬萃麻城、黃安。應桂諭降光玉、一龍,未至,而遣將擊順天王等於黃福店,賊遂走黃安。會文燦至麻城,應桂請協擊,不從。賊復東走江北,為左良玉所遏,折而走廣濟、蘄水。文燦檄諸道兵合擊賊於茶山,賊逸於應桂所分地,文燦遂劾其後期誤軍。兵部尚書楊嗣昌以應桂曾劾其父鶴也,奏逮之。應桂乃陳撫剿始末,白己無罪,而詆文燦,言:
zhēng yuè chū, yì fǔ liú guó néng, qí dǎng lǐ wàn qìng děng zhū dà zéi jǐn zǒu mì yáng zǎo yáng. shí wén càn liáng yù bìng zài dé ān. chén yǐ wèi bīng shì fāng shèng, yí chéng cǐ zhuī jiǎo, ér wén càn diào liáng yù zhū jūn jǐn fù xìn yáng jiǎo mǎ jìn zhōng. chén wèi jìn zhōng xiǎo kòu, shèng zhī bù wǔ, wén càn bù tīng. zì cǐ jī yī shī, zéi zǒu xī, ér wén càn dōng, zhì zhāng xiàn zhōng gōng xiàn gǔ chéng yǐ yào fǔ, lǐ wàn qìng wǔ bù shōu yú jìn, shì fù zhèn. ér yù chǔ zhī huàn, suì zì wén càn zhī bì jiàn yí zhī yǐ. dài zéi xī kuì zhī hòu, zhē shì shàng wén, wàng bào zhǎn jí. qí zì shì suǒ zhǎng wéi huǒ pào huǒ gōng, jīng guò zhōu xiàn yòng fū zhì bā bǎi, sǐ wáng zài dào, wèi jiàn qí yī shì yě.
正月初,議撫劉國能,其黨李萬慶等諸大賊盡走泌陽、棗陽。時文燦、良玉並在德安。臣以為兵勢方盛,宜乘此追剿,而文燦調良玉諸軍盡赴信陽剿馬進忠。臣謂進忠小寇,勝之不武,文燦不聽。自此機一失,賊走西,而文燦東,致張獻忠攻陷谷城以要撫,李萬慶五部收餘燼,勢復振。而豫、楚之患,遂自文燦之愎諫貽之矣。迨賊西潰之後,遮飾上聞,妄報斬級。其自恃所長惟火炮火攻,經過州縣用夫至八百,死亡載道,未見其一試也。
qiě wén càn bàn zéi zhī cè yuē xiān fǔ hòu jiǎo. nǎi chá shān bù xiào, má chéng yòu bù xiào, dì jiàn zhāo fǔ zhī qí luò yì yú dào. yī qiǎn shǐ zhāo hè yī lóng, ér shǐ zhě bèi shā yī qiǎn shǐ zhāo lǐ wàn qìng, ér kuì yán jiāo yùn yú ròu yǔ tōng shì, zéi fǎn yīn zhī fén lüè, wèi jiàn yī zéi guī shùn yě. tiān xià yǒu rú shì fǔ fǎ hū! qí yī qiè jūn xū, xī qǔ yú suǒ lì zhī yǒu sī, míng yuē jiè bàn, zhì chéng shì kōng xū, jié yí jǐn jué. sān yuè zhì má chéng, mín bù kān yín lüè, yù fén qí shǔ, shǐ liáng qiāng ér zǒu. má chéng, wén càn xù jiā yě, qī lǐ rú shì, yú kě zhī yǐ. sān yuè zài qí shuǐ, qí bīng shā xiāng mín bào jié, mín jiā huán kū, jìng bù gǎn zhì yī bīng. qí shuǐ, wén càn jiā yuán yě, xiāng lǐ rú shì, yú kě zhī yǐ. shì yǐ jié bào rì zhāng, kòu shì yù chì. shí sān jiā zhī zéi róu lìn nán yáng rǔ níng, rú lǚ wú rén zhī jìng. wén càn zhù wǎn rǔ yǐ jiǔ, diào dù bù wén, tiān xià yǒu rú shì jiǎo fǎ hū! xiàn zhōng zài gǔ chéng zhāo nà wáng mìng, mǎi mǎ zhì qì, rén rén zhī qí pǒ cè. wén càn gù yù jiè zhī wèi qián máo, qiǎn guān diào zhī, fēi wéi bù yīng, fù liú jiě xiǎng zhī guān, qiú zǒng bīng hú guǎng. jīn yǐ zào fú qiáo kuà hàn shuǐ yǐ. wén càn qián jì kuā zhāng ér xù gōng, hòu fù yǎn nì ér bù bào, kě bù wèi zhī qī jūn hū! yǐ zǒng lǐ zhī dà bǐng bì zhī diān jué zhī mào fū, chén bù zhī qí kě yě.
且文燦辦賊之策曰「先撫後剿」。乃茶山不效,麻城又不效,第見招撫之旗絡繹於道。一遣使招賀一龍,而使者被殺;一遣使招李萬慶,而饋鹽椒運魚肉與通市,賊反因之焚掠,未見一賊歸順也。天下有如是撫法乎!其一切軍需,悉取於所歷之有司,名曰「借辦」,致城市空虛,孑遺盡絕。三月至麻城,民不堪淫掠,欲焚其署,始踉蹌而走。麻城,文燦婿家也,戚里如是,余可知矣。三月在蘄水,其兵殺鄉民報捷,民家環哭,竟不敢治一兵。蘄水,文燦家園也,鄉里如是,余可知矣。是以捷報日張,寇勢愈熾。十三家之賊蹂躪南陽、汝寧,如履無人之境。文燦駐宛、汝已久,調度不聞,天下有如是剿法乎!獻忠在谷城招納亡命,買馬置器,人人知其叵測。文燦顧欲借之為前茅,遣官調之,非惟不應,復留解餉之官,求總兵湖廣。今已造浮橋跨漢水矣。文燦前既誇張而敘功,後復掩匿而不報,可不謂之欺君乎!以總理之大柄畀之顛蹶之耄夫,臣不知其可也。
dì bù nà. dǎi zhì, xià yù.
帝不納。逮至,下獄。
chū, yīng guì yí shū wén càn, yán xiàn zhōng bì fǎn, kě xiān wèi fā tú zhī. qí shū wèi xiàn zhōng luó zhě suǒ de, xiàn zhōng téng dié yún yáng xún fǔ dài dōng mín, yán fǔ jūn yù shā wǒ, dōng mín wén zhī wén càn, wén càn zài jiū yīng guì. yīng guì zài shū biàn, dì yì bù nà. yīng guì jìng qiǎn shù. wú hé, xiàn zhōng guǒ fǎn, tíng chén jiāo zhāng jiàn yīng guì.
初,應桂貽書文燦,言獻忠必反,可先未發圖之。其書為獻忠邏者所得,獻忠騰牒鄖陽巡撫戴東旻,言「撫軍欲殺我」,東旻聞之文燦,文燦再糾應桂。應桂再疏辨,帝亦不納。應桂竟遣戍。無何,獻忠果反,廷臣交章薦應桂。
shí liù nián, qǐ yīng guì bīng bù yòu shì láng. shí yuè, tóng guān xiàn, dì zhào wèn dà chén. chén yǎn yán: zéi rù guān zhōng, bì liàn zǐ nǚ yù bó, yóu hǔ rù xiàn jǐng. yīng guì chì zhī yuē: zhuàng shì jiàn mǎ xián chū guān xī. zéi dé zhī, bì zhǎng qū héng xíng, dà chén ān dé miàn mán! yǎn gǔ lì shī sè. shí yī yuè, dū shī sūn chuán tíng zhàn mò, mìng yīng guì jiān yòu qiān dōu yù shǐ wǎng dài zhī. yīng guì yǐ wú bīng wú xiǎng, rù jiàn dì ér qì. dì dàn qiǎn jīng jūn qiān rén hù xíng, gěi yù yòng yín wàn liǎng yín huā sì bǎi yín pái èr bǎi mǎng bì èr bǎi zá bì bèi zhī, wèi jūn qián shǎng gōng zhī yòng ér yǐ. yīng guì jì shòu mìng, rì yè bēi yí, jiāng zhì shān xī, zé wěi guān chōng chì, qūn xún bù dé qián. dì zé yǐ dòu liú, duó zhí, mìng xīn zhuó shǎn xī xún fǔ lǐ huà xī dài zhī, huà xī yì bù néng jìn yě. wèi jǐ, jīng shī xiàn. yīng guì jiā jū bù chū. jiǔ zhī, sǐ yú nán.
十六年,起應桂兵部右侍郎。十月,潼關陷,帝召問大臣。陳演言:「賊入關中,必戀子女玉帛,猶虎入陷阱。」應桂叱之曰:「壯士健馬咸出關西。賊得之,必長驅橫行,大臣安得面謾!」演股慄失色。十一月,督師孫傳庭戰歿,命應桂兼右僉都御史往代之。應桂以無兵無餉,入見帝而泣。帝但遣京軍千人護行,給御用銀萬兩、銀花四百、銀牌二百、蟒幣二百、雜幣倍之,為軍前賞功之用而已。應桂既受命,日夜悲疑,將至山西,則偽官充斥,逡巡不得前。帝責以逗遛,奪職,命新擢陝西巡撫李化熙代之,化熙亦不能進也。未幾,京師陷。應桂家居不出。久之,死於難。
gāo dòu shū, zì xiàng xiān, yín rén. chóng zhēn yuán nián jìn shì. shòu xíng bù zhǔ shì. zuò yì xún fǔ gěng rú qǐ yù, yǔ tóng liè sì rén xià zhào yù. xún fù guān, jìn yuán wài láng.
高斗樞,字象先,鄞人。崇禎元年進士。授刑部主事。坐議巡撫耿如杞獄,與同列四人下詔獄。尋復官,進員外郎。
wǔ nián, qiān jīng zhōu zhī fǔ. jiǔ zhī, zhuó zhǎng shā bīng bèi fù shǐ. chǔ jùn zhī zài hú běi zhě, jǐn lí zéi huò, shì qiě jí hú nán, lín lán hú xiāng jiān tǔ kòu fēng qǐ. zhǎng shā zhǐ lǎo ruò wèi zú wǔ bǎi, yòu qiǎn èr bǎi shù yōu xiàn, chéng kù zhì dié jǐn pǐ. dòu shū zhì, jiàn fēi lóu sì shí, dà xiū shǒu jù. lín lán zéi sōu èr bǎi yú, yóu héng xiāng dǐ chéng xià, xiāng jù shí yú rì nǎi què qù, zhuǎn gōng yuán zhōu. qiǎn dū sī chén shàng cái niè qí hòu, zéi yì jiě qù. xún jī shā luàn zéi liú gāo fēng děng, fǔ dìng yú zhòng. zhào lù qí gōng. xún fǔ chén ruì mó dà zhēng lín lán kòu, dòu shū dāng nán miàn, dà xiǎo shí yú zhàn, zéi jǐn píng. zhào lài yín bì.
五年,遷荊州知府。久之,擢長沙兵備副使。楚郡之在湖北者,盡罹賊禍,勢且及湖南,臨、藍、湖、湘間土寇蜂起。長沙止老弱衛卒五百,又遣二百戍攸縣,城庫雉堞盡圮。斗樞至,建飛樓四十,大修守具。臨、藍賊艘二百餘,由衡、湘抵城下,相拒十餘日乃卻去,轉攻袁州。遣都司陳上才躡其後,賊亦解去。尋擊殺亂賊劉高峰等,撫定餘眾。詔錄其功。巡撫陳睿謨大征臨、藍寇,斗樞當南面,大小十餘戰,賊盡平。詔賚銀幣。
shí sì nián liù yuè jìn àn chá shǐ, yí shǒu yún yáng. yún bèi kòu qiě shí zài, shǔ yì yǒu liù, jū mín bù sì qiān, shù bǎi lǐ jīng zhēn. fǔ zhì wáng yǒng zuò yǐ xiāng yáng jí, yí shī zhèn zhī. dòu shū zhì fǔ liù rì, zhāng xiàn zhōng zì shǎn yǐn ér dōng. dòu shū yǔ zhī fǔ xú qǐ yuán qiǎn yóu jī wáng guāng ēn jí dì guāng xìng fēn è zhī, zhàn pín jié, zéi bù gǎn fàn. guāng ēn zhě, jūn zhōu jiàng qú xiǎo qín wáng yě. chū yǔ zhāng xiàn zhōng luó rǔ cái bèi wèi zéi, xiàn zhōng rǔ cái jiàng ér fù pàn, jūn zhōu wǔ yíng jù jiàn tǎo zì yí. yòu yǐ xiàn zhōng qiáng, lǜ wèi suǒ bìng, guāng ēn liǎn zhòng jù yào hài yǐ jù xiàn zhōng. jū jiǔ zhī, nǎi yǒu shāo shāo yáng qù zhě, guāng ēn yì qù, yǐ ér fù jiàng. guāng ēn shàn yòng qí xià, xià yì lè wèi zhī yòng. dòu shū chá qí chéng, zhāo rù jùn shǒu. dāng shì shí, dòu shū qǐ yuán shàn móu, guāng ēn shàn zhàn, yún chéng wēi ér fù quán.
十四年六月進按察使,移守鄖陽。鄖被寇且十載,屬邑有六,居民不四千,數百里荊榛。撫治王永祚以襄陽急,移師鎮之。斗樞至甫六日,張獻忠自陝引而東。斗樞與知府徐啟元遣游擊王光恩及弟光興分扼之,戰頻捷,賊不敢犯。光恩者,均州降渠小秦王也。初與張獻忠、羅汝才輩為賊,獻忠、汝才降而復叛,均州五營懼見討自疑。又以獻忠強,慮為所並,光恩斂眾據要害以拒獻忠。居久之,乃有稍稍颺去者,光恩亦去,已而復降。光恩善用其下,下亦樂為之用。斗樞察其誠,招入郡守。當是時,斗樞、啟元善謀,光恩善戰,鄖城危而復全。
shí wǔ nián dōng, lǐ zì chéng xiàn xiāng yáng jūn zhōu, gōng yún yáng sì rì ér qù. míng nián chūn, fù lái gōng, shí yú rì bù kè, nǎi tuì tún yáng xī. wǔ yuè, dòu shū zhào yóu jī liú diào yuán rù chéng, xún rì jiān shā zéi sān qiān yú. zì chéng jiāng lái gōng, zú bù kè ér qù. nǎi lìng guāng ēn fù jūn zhōu, diào yuán xià guāng huà, gōng lǜ jiāng shì fù gǔ chéng. jiāng xí xiāng yáng, wén sūn chuán tíng bài, xuán shī, jūn zhōu fù wèi zéi yǒu.
十五年冬,李自成陷襄陽、均州,攻鄖陽四日而去。明年春,復來攻,十餘日不克,乃退屯楊溪。五月,斗樞召游擊劉調元入城,旬日間殺賊三千餘。自成將來攻,卒不克而去。乃令光恩復均州,調元下光化,躬率將士復谷城。將襲襄陽,聞孫傳庭敗,旋師,均州復為賊有。
shí qī nián zhēng yuè, zì chéng qiǎn jiāng lù yīng biāo děng yǐ sān wàn rén gōng yún. dòu shū qiǎn rén rù jūn zhōu, shāo qí xù jī, zéi fá shí ér tuì. dāng shì shí, hú nán běi shí sì jùn jiē xiàn, dú yún zài. zì shí wǔ nián dōng fǔ zhì wáng yǒng zuò bèi dǎi, lián mìng lǐ qián dé guō jǐng chāng dài zhī, lù jué bù néng zhì, zhōng cháo wèi yún yǐ xiàn, bù fù shè fǔ zhì. shí liù nián xià, dòu shū shàng qǐng bīng shū, shǐ zhī yún cún, zhòng yì jí rèn dòu shū. ér chén yǎn yǔ zhī yǒu xì, nǎi zhuó qǐ yuán yòu qiān dōu yù shǐ rèn zhī, jiā dòu shū tài pú shǎo qīng, lù zǔ yì bù néng dá. shì nián èr yuè, cháo yì shè hàn zhōng xún fǔ, jiān dū chuān běi jūn wù, zhuó dòu shū yòu fù dōu yù shǐ yǐ wǎng, cháo mìng yì bù dá. zhì sān yuè shǐ wén tài pú zhī mìng, jí yǐ jūn shì fù qǐ yuán. qī yuè ér běi dōu biàn wén, bìng wén hàn zhōng zhī mìng, dì yǐ shī, bù kě wǎng.
十七年正月,自成遣將路應標等以三萬人攻鄖。斗樞遣人入均州,燒其蓄積,賊乏食而退。當是時,湖南、北十四郡皆陷,獨鄖在。自十五年冬撫治王永祚被逮,連命李乾德、郭景昌代之,路絕不能至,中朝謂鄖已陷,不復設撫治。十六年夏,斗樞上請兵疏,始知鄖存,眾議即任斗樞。而陳演與之有隙,乃擢啟元右僉都御史任之,加斗樞太僕少卿,路阻亦不能達。是年二月,朝議設漢中巡撫,兼督川北軍務,擢斗樞右副都御史以往,朝命亦不達。至三月始聞太僕之命,即以軍事付啟元。七月而北都變聞,並聞漢中之命,地已失,不可往。
fú wáng lì, yí dòu shū xún fǔ hú guǎng, dài hé téng jiāo. fù yǐ dào lù bù tōng, gǎi yòng wáng jì, dòu shū jiē bù wén yě. guó biàn hòu shù nián zú. qǐ yuán guāng ēn yì jiē yǐ gōng míng zhōng.
福王立,移斗樞巡撫湖廣,代何騰蛟。復以道路不通,改用王驥,斗樞皆不聞也。國變後數年卒。啟元、光恩亦皆以功名終。
zhāng rèn xué, ān yuè rén, tiān qǐ wǔ nián jìn shì. shòu tài yuán zhī xiàn, yǐ cái diào yú cì.
張任學,安岳人,天啟五年進士。授太原知縣,以才調榆次。
chóng zhēn sì nián, jǔ zhì xíng zhuō yì rù wèi yù shǐ. chén shǔ zhōng sī shuì cuī kē sòng yù sān dà kǔ, dì wèi chì xíng. chū shì liǎng zhè yán fǎ, shù tiáo zòu lì bì. bā nián, liú zéi xiàn fèng yáng, zhào dǎi xún àn wú zhèn yīng, mìng rèn xué wǎng dài. hái cháo, fù àn hé nán, jiān jūn tǎo zéi. shí qún dào zòng héng, ér zhū jiāng suō nǜ bù gǎn jī. rèn xué kǎi rán yuē: shì bù cí nán, chén zhí yě. zéi shì rú cǐ, wǒ bèi kě yōng róng zuò zhèn yé! shí yī nián èr yuè, suì shàng shū jí dǐ zhū jiāng. qǐng yì wǔ jiē, qīn zhí gān gē, wèi guó píng zéi. dì zhuàng zhī, xià lì bīng èr bù jí dū chá yuàn yì. zhū chén yǐ wén lì wú gǎi wǔ zhí zhě, qǐng réng yǐ jiān jūn yù shǐ jiān zǒng bīng shì. dì bù cóng, mìng shòu shǔ dū du qiān shì, wèi hé nán zǒng bīng guān. hé nán jiù wú zǒng bīng, zuǒ liáng yù chén yǒng fú bìng yǐ kè bīng bèi yuán jiǎo, zhì shì dà jiāng tè shè, ér huī xià wú yī guān, bīng bù nǎi yǐ shǔ zhèn xǔ dìng guó bīng shòu zhī, shǐ cān jiāng luó dài wèi zhōng jūn. dài, jiàn jiāng, lǚ zhe zhàn gōng, rèn xué yǐ yǐ zì qiáng. shí xióng wén càn zhuān zhǔ fǔ, liú guó néng zhāng xiàn zhōng jù jiàng, luó rǔ cái mǎ jìn zhōng lǐ wàn qìng děng lìn zhōng yuán rú gù. hé nán rén jù wù bì zì bǎo zhě shù shí, zéi xī cuī pò zhī, jù xī xiàn guāng zhōu, zhé rén tóu rǔ shuǐ, shuǐ wèi chì, rèn xué bù néng dà chuàng yě. jìn zhōng shì shuāi, yáng qiú fǔ, wén càn jí xún fǔ cháng dào lì xǔ zhī, chéng jiān yì qù. shì wén, rèn xué yǔ wén càn dào lì bìng juān zhì.
崇禎四年,舉治行卓異入為御史。陳蜀中私稅、催科、訟獄三大苦,帝為飭行。出視兩浙鹽法,數條奏利弊。八年,流賊陷鳳陽,詔逮巡按吳振纓,命任學往代。還朝,復按河南,監軍討賊。時群盜縱橫,而諸將縮朒不敢擊。任學慨然曰:「事不辭難,臣職也。賊勢如此,我輩可雍容坐鎮耶!」十一年二月,遂上疏極詆諸將。請易武階,親執干戈,為國平賊。帝壯之,下吏、兵二部及都察院議。諸臣以文吏無改武職者,請仍以監軍御史兼總兵事。帝不從,命授署都督僉事,為河南總兵官。河南舊無總兵,左良玉、陳永福並以客兵備援剿,至是大將特設,而麾下無一官,兵部乃以署鎮許定國兵授之,使參將羅岱為中軍。岱,健將,屢著戰功,任學倚以自強。時熊文燦專主撫,劉國能、張獻忠俱降,羅汝才、馬進忠、李萬慶等躪中原如故。河南人據塢壁自保者數十,賊悉摧破之,踞息縣、光州,磔人投汝水,水為赤,任學不能大創也。進忠勢衰,佯求撫,文燦及巡撫常道立許之,乘間逸去。事聞,任學與文燦、道立並鐫秩。
qī yuè, rèn xué dū dài děng fù luó shān, hé zuǒ liáng yù jūn jī rǔ cái wàn qìng jí zǐ wēi xīng shùn yì wáng, dà bài zhī, zhuī bēn wǔ shí lǐ, zhǎn shǒu yī qiān sì bǎi yǒu qí, huò hēi hǔ láng mǎn tiān xīng, zéi bēn suì píng. jiǔ yuè, jìn zhōng kòu kāi fēng, zhì wǎ zi pō. dài fèn jī, zéi jǐn qì zī zhòng dùn rù dà kuí shān, huò qí qī zǐ.
七月,任學督岱等赴羅山,合左良玉軍擊汝才、萬慶及紫微星、順義王,大敗之,追奔五十里,斬首一千四百有奇,獲黑虎狼、滿天星,賊奔遂平。九月,進忠寇開封,至瓦子坡。岱奮擊,賊盡棄輜重遁入大隗山,獲其妻子。
qí dōng, jīng shī jiè yán, rèn xué rù wèi, dào yè wén càn, yán: xiàn zhōng láng zǐ yě xīn, zhōng wèi guó huàn, wǒ yǐ qín wáng wèi míng, chū qí bù yì, kě lì fù yě. wén càn bù néng yòng. dǐ jī nán, yǒu zhào què hái. xún fǔ dào lì diào liáng yù bīng yú shǎn zhōu, zéi chéng lú shì xū, dùn rù nèi xiāng xī chuān, wèi wén càn suǒ hé. míng nián chú dào lì míng, rèn xué yì juān yī zhì. yóu jī sòng huái zhì dū sī kǒng dào xìng zài pò zéi chén zhōu, bù jiāng wáng yīng lóng yóu zhī lóng děng pò zéi xiāng chéng, wǔ zhàn jiē shèng. fù jiāng dài yǔ yīng lóng huái zhì děng fù pò zéi yè xiàn, shí rì zòu bā jié, dì zhào suǒ sī hé shí. yǐ, yòu cuò zéi yù zhōu. ér shì shí zǒng bīng sūn yīng yuán huáng dé gōng tǒng jīng jūn tǎo zéi, lǚ zòu dà jié. kǎi xuán lù gōng, rèn xué yì xù fù èr zhì.
其冬,京師戒嚴,任學入衛,道謁文燦,言:「獻忠狼子野心,終為國患,我以勤王為名,出其不意,可立縛也。」文燦不能用。抵畿南,有詔卻還。巡撫道立調良玉兵於陝州,賊乘盧氏虛,遁入內鄉、淅川,為文燦所劾。明年除道立名,任學亦鐫一秩。游擊宋懷智、都司孔道興再破賊陳州,部將王應龍、尤之龍等破賊襄城,五戰皆勝。副將岱與應龍、懷智等復破賊葉縣,十日奏八捷,帝詔所司核實。已,又挫賊裕州。而是時總兵孫應元、黃得功統京軍討賊,屢奏大捷。凱旋錄功,任學亦敘復二秩。
xún yǔ zuǒ liáng yù chén hóng fàn cù lǐ wàn qìng yú nèi xiāng. wàn qìng fāng jiàng, xiàn zhōng yǐ pàn, wén càn jǐn diào hé nán jūn yuán jiǎo, dú rèn xué liú rǔ nán. chuān guì zǒng dū lǐ ruò xīng lùn wén càn zhǔ fǔ zhī miù, qǐng fù rèn xué yuán guān, shè xíng dà jiāng, dū chá jūn shì. bù cóng. qī yuè, xiàn zhōng hé rǔ cái zì fáng xiàn xī zǒu, dài xié liáng yù zhuī zhī. liáng yù lìng dài wèi qián fēng, jǐ suí qí hòu. zhì luó quǎn yīng shān, jūn fá shí. zéi fú bīng yào hài, dài yǔ fù jiāng liú yuán jié gǔ yǒng zhí shàng, fú sì qǐ. dài mǎ zú guà yú téng, chōu dāo duàn zhī, jué ér fù jìn, nǎi qì mǎ bù dòu, jiǔ zhī shǐ jǐn, xiàn yú zéi, liáng yù jūn yì dà bài. shì wén, rèn xué zuò chǐ zhí. shí wǔ nián, yán guān qǐng qǐ fèi, rèn xué yǔ yān, wèi jí yòng ér zú.
尋與左良玉、陳洪範蹙李萬慶於內鄉。萬慶方降,獻忠已叛,文燦盡調河南軍援剿,獨任學留汝南。川貴總督李若星論文燦主撫之謬,請復任學原官,攝行大將,督察軍事。不從。七月,獻忠合汝才自房縣西走,岱偕良玉追之。良玉令岱為前鋒,己隨其後。至羅犭英山,軍乏食。賊伏兵要害,岱與副將劉元捷鼓勇直上,伏四起。岱馬足掛於藤,抽刀斷之,蹶而復進,乃棄馬步斗,久之矢盡,陷於賊,良玉軍亦大敗。事聞,任學坐褫職。十五年,言官請起廢,任學與焉,未及用而卒。
zàn yuē: liú zéi zhī sì dú yě, huò shǐ yú yáng hè, chéng yú chén qí yú, ér chì yú xióng wén càn dīng qǐ ruì. rán liàn guó shì zhèng chóng jiǎn xiān lí qí fá, ér shào jié chūn yú yīng guì yì huò sǐ huò shù. jiāng chǎng zé jiǎo fǔ guāi fāng, miào táng zé shǎng fá bù dāng, fèn shī wán kòu, zéi shì rì zhāng, wèi fēi rén móu bù zāng shí shǐ zhī rán hū!
贊曰:流賊之肆毒也,禍始於楊鶴,成於陳奇瑜,而熾於熊文燦、丁啟睿。然練國事、鄭崇儉先罹其罰,而邵捷春、余應桂亦或死或戍。疆場則剿撫乖方,廟堂則賞罰不當,僨師玩寇,賊勢日張,謂非人謀不臧實使之然乎!