strong zhǎng sūn chéng xiàn móu zhì tū jué shā bō lüè qǐ shǒu fú suí cháo strong
長孫晟獻謀制突厥 沙缽略稽首服隋朝
què shuō chén zhǔ shū bǎo, xí chéng jiāo yì, dāng jū sàng shí, suí zhǔ jiān cháng qiǎn shǐ fù diào, guó shū zhōng zì chēng xìng míng, bìng liè dùn shǒu zì yàng. shū bǎo yí wèi wèi qiè, dá shū duō bù xùn yǔ. suí zhǔ jiān dāng rán fèn nù, chū shì tíng chén. tíng chén duō xiàn yì fá chén, suí zhǔ fāng jiàn zhú xīn dū, bìng yīn tū jué wèi píng, bù huáng nán gù, nǎi zàn cóng huǎn tú. yuán lái zhǎng ān chéng zhì dù xiá xiǎo, gōng què yì duō cóng jiǎn lòu, suí zhǔ cháng yǐ wèi xián. shàng shū sū wēi, yì quàn suí zhǔ qiān dōu, wú fēi xī zhǐ. suí zhǔ zài yǔ gāo jiǒng shú shāng, jiǒng jí wèi guī huà xīn dū, yè bàn fāng xiū. yì chén, jí yóu yǔ jì cái rù zòu dào: chén yǎng guān xuán xiàng, fǔ chá tú jì, bì yǒu qiān dōu qíng shì. cǐ chéng zì liǎng hàn yíng jiàn, jiāng bā bǎi nián, shuǐ jiē xián lǔ, bù shèn yí rén, yuàn bì xià yīng tiān shùn rén, wèi qiān xǐ jì. suí zhǔ è rán, gù yǔ jiǒng wēi, chà wèi shén qí. yǒu hé shén qí, bù guò qiǎo wèi yíng hé. nǎi zhào jiǒng děng yíng zào xīn dū, zé dì lóng shǒu shān lù, xìng gōng gǎn zhú. yuē jìn qī nián, xīn dū gào chéng, qǔ míng dà xìng chéng, juān jí yí xǐ. yī qiè guī mó, bǐ jiù dōu xióng zhuàng jiā bèi. suí zhǔ jiān zì rán qiè xīn, suì qiǎn jiāng xìng shī, běi tú tū jué.
卻說陳主叔寶,習成驕佚,當居喪時,隋主堅嘗遣使赴吊,國書中自稱姓名,並列頓首字樣。叔寶疑為畏怯,答書多不遜語。隋主堅當然憤怒,出示廷臣。廷臣多獻議伐陳,隋主方建築新都,並因突厥未平,不遑南顧,乃暫從緩圖。原來長安城制度狹小,宮闕亦多從簡陋,隋主嘗以為嫌。尚書蘇威,亦勸隋主遷都,無非希旨。隋主再與高熲熟商,熲即為規畫新都,夜半方休。翌晨,即由庾季才入奏道:「臣仰觀玄象,俯察圖記,必有遷都情事。此城自兩漢營建,將八百年,水皆鹹鹵,不甚宜人,願陛下應天順人,為遷徙計。」隋主愕然,顧語熲、威,詫為神奇。有何神奇,不過巧為迎合。乃詔熲等營造新都,擇地龍首山麓,興工趕築。約近期年,新都告成,取名大興城,涓吉移徙。一切規模,比舊都雄壯加倍。隋主堅自然愜心,遂遣將興師,北圖突厥。
tū jué chēng xióng shuò mò, zì yī lì kè hán wèi shǐ, yī lì chuán zi kē luó, kē luó shě zi shè tú, dú chuán dì qí jīn. qí jīn jiù shì mù gǎn kè hán, mù gǎn kè hán lín sǐ, fù shě zi dà luó biàn, lì dì tuó bō kè hán. jūn jiàn qī shí èr huí jí qī shí jiǔ huí. tuó bō kè hán, fēng xiōng zi shè tú wèi ěr fú kè hán, shǐ tǒng dōng fāng, dì rù dàn zi wèi bù lí kè hán, shǐ jū xī fāng. dāng shí běi qí shàng cún, yǔ běi zhōu zhēng mèi tū jué, suì gěi zēng xù jǐn cǎi, gè shù wàn pǐ. tuó bō cháng hū zhōu qí wèi liǎng ér, wèi: liǎng ér cháng xiào, hé yōu guó pín? yǐ ér qí wèi zhōu miè, tuó bō bù jí yuán qí, nǎi lǚ kòu zhōu biān, qiě nà qí fàn yáng wáng gāo shào yì. zhōu zhǔ yūn yǔ tā hé qīn, fēng zhào wáng zhāo nǚ wèi qiān jīn gōng zhǔ, jià yǔ tuó bō. tuó bō shǐ zhí sòng gāo shào yì, yǔ zhōu tōng hǎo. cái yuè yī nián, tuó bō hū dé bào bìng, zì zhī jiāng sǐ, zhào zi ān luó rù zhǔ dào: wǒ xiōng shě zi lì wǒ, wǒ jīn bìng wēi, sǐ zài zhāo xī, dàn xiōng dé wèi wàng, rǔ dāng ràng yǔ dà luó biàn, xiū de xiāng zhēng! tuó bō shàng zhī yǒu xiōng, bù rú zhū xià zhī wáng. ān luó tì qì zūn jiào. jí tuó bō yǐ cú, ān luó guǒ yī fù mìng, nǐ yíng lì dà luó biàn, piān tū jué bù zhòng wèi: dà luó biàn shēng mǔ wēi jiàn, bù yuàn xiāng yíng. shè tú yì bēn sàng dào lái, kǎi yǔ guó rén dào: ruò lì ān luó, wǒ yuàn lǜ xiōng dì fú shi, ruò lì dà luó biàn, wǒ bì jù jìng yǔ zhēng, bèi zhe zhǎng rèn lì máo, jué yī cí xióng. guó rén wén shè tú yán, yuè jiā yǒng yuè, jué lì ān luó wèi sì. dà luó biàn bù dé rù lì, xīn cháng yàng yàng, cháng qiǎn rén lì rǔ ān luó. ān luó bù néng zhì, fù ràng yǔ shè tú, shè tú nián zhǎng yǒu lì, guó rén guī xīn, yīn jí yíng shè tú, jū dōu jīn shān, zì hào shā bō lüè kè hán. ān luó jiàng jū dú luò shuǐ, chēng dì èr kè hán. dà luó biàn yòu qiǎn rén yǔ shā bō lüè dào: wǒ yǔ ěr jù kè hán zi, gè chéng fù hòu, ěr jīn jí zūn, wǒ dú wú wèi, kě suàn de gōng píng me? shā bō lüè wú cí kě bó, nǎi shǐ wèi ā bō kè hán, shǐ lǐng běi bù. yòu lìng cóng fù diàn jué wèi dá tóu kè hán, guǎn xiá xī fāng. zhū kè hán gè tǒng bù zhòng, fēn zhèn sì miàn. shā bō lüè jū zhōng fǔ yù, pō dé zhòng xīn. tū jué yí sú, fù xiōng sǐ hòu, zǐ dì dé qī hòu mǔ jí sǎo. qiān jīn gōng zhǔ chū sài hé qīn, fǔ jí yī zài, biàn chéng lí fù, nián líng bù guò jí jī, dāng rán shì huá sè xiān yán. shā bō lüè hěn shì xiàn mù, biàn yuán zhe sú lì, nà qiān jīn gōng zhǔ wèi qī. qiān jīn gōng zhǔ yě lè dé lìng pèi, hǎo zuò dì èr cì de kě hè dūn. kě hè dūn sān zì, biàn shì fān sú duì hòu de chēng hū. fān sú yuán shì rú cǐ, huá nǚ wèi miǎn wú chǐ.
突厥稱雄朔漠,自伊利可汗為始,伊利傳子科羅,科羅舍子攝圖,獨傳弟俟斤。俟斤就是木杆可汗,木杆可汗臨死,復舍子大邏便,立弟佗缽可汗。均見七十二回及七十九回。佗缽可汗,封兄子攝圖為爾伏可汗,使統東方,弟褥但子為步離可汗,使居西方。當時北齊尚存,與北周爭媚突厥,歲給繒絮錦彩,各數萬匹。佗缽嘗呼周、齊為兩兒,謂:「兩兒常孝,何憂國貧?」已而齊為周滅,佗缽不及援齊,乃屢寇周邊,且納齊范陽王高紹義。周主贇與他和親,封趙王招女為千金公主,嫁與佗缽。佗缽始執送高紹義,與周通好。才越一年,佗缽忽得暴病,自知將死,召子庵邏入囑道:「我兄舍子立我,我今病危,死在朝夕,但兄德未忘,汝當讓與大邏便,休得相爭!」佗缽尚知有兄,不如諸夏之亡。庵邏涕泣遵教。及佗缽已殂,庵邏果依父命,擬迎立大邏便,偏突厥部眾謂:「大邏便生母微賤,不願相迎。」攝圖亦奔喪到來,慨語國人道:「若立庵邏,我願率兄弟服事,若立大邏便,我必據境與爭,備着長刃利矛,決一雌雄。」國人聞攝圖言,越加踴躍,決立庵邏為嗣。大邏便不得入立,心常怏怏,常遣人詈辱庵邏。庵邏不能制,復讓與攝圖,攝圖年長有力,國人歸心,因即迎攝圖,居都斤山,自號沙缽略可汗。庵邏降居獨洛水,稱第二可汗。大邏便又遣人語沙缽略道:「我與爾俱可汗子,各承父後,爾今極尊,我獨無位,可算得公平麼?」沙缽略無詞可駁,乃使為阿波可汗,使領北部。又令從父玷厥為達頭可汗,管轄西方。諸可汗各統部眾,分鎮四面。沙缽略居中撫馭,頗得眾心。突厥遺俗,父兄死後,子弟得妻後母及嫂。千金公主出塞和親,甫及一載,便成嫠婦,年齡不過及笄,當然是華色鮮妍。沙缽略很是羨慕,便援着俗例,納千金公主為妻。千金公主也樂得另配,好做第二次的可賀敦。可賀敦三字,便是番俗對後的稱呼。番俗原是如此,華女未免無恥。
shì shí suí yǐ cuàn zhōu, qiān jīn gōng zhǔ wén zōng sì fù méi, wèi miǎn shāng xīn, suì rì yè qǐng qiú shā bō lüè, wèi zhōu fù chóu. shā bō lüè dé le jiā fù, zhèng shì xīn hūn yàn ěr, yú shuǐ qíng shēn, dāng xià zhào jí chén shǔ, kāng kǎi yǔ yǔ dào: wǒ shì zhōu shì qīn qī, jīn suí gōng wú gù cuàn zhōu, ruò fēi dài wèi bào chóu, shàng hé miàn mù jiàn kě hè dūn ne? chén xià xiāng shuài tīng mìng, shā bō lüè jí qiǎn shǐ yíng zhōu, yǔ gù qí cì shǐ gāo bǎo níng lián yuē, hé bīng gōng suí. suí zhǔ jiān fǔ jīng shòu chán, bù xiá běi fá, dàn qiǎn shàng zhù guó yīn shòu zhèn yōu zhōu, jīng zhào yǐn yú qìng zé zhèn bīng zhōu, tún biān xiū chéng, yǐ shǒu wèi zhàn. xiān shì qiān jīn gōng zhǔ rù tū jué, sī wèi shàng shì zhǎng sūn chéng, yì suí sòng chū sài, wèi tū jué suǒ liú. shā bō lüè dì chù luó hóu, hào chēng tū lì shè. tū jué chēng jūn shuài wèi shè. ài chéng shàn shè, mì yǔ xiāng nì, zhì shā bō lüè jì lì, yīn jì chù luó hóu. chù luó hóu qián yǔ chéng méng, yuē wèi xīn fù. shā bō lüè shāo yǒu suǒ wén, nǎi qiǎn chéng nán guī, chéng liú jū tū jué nián yú, dé kǎo chá shān chuān xíng shì, jí bù zhòng qiáng ruò. jì fǎn zhǎng ān, biàn yī yī qǐ wén. suí zhǔ jiān hěn shì jiā jiǎng, zhuó wèi fèng chē dū wèi. jí tū jué rù kòu, chéng shàng shū jì shì, lüè yún:
是時隋已篡周,千金公主聞宗祀覆沒,未免傷心,遂日夜請求沙缽略,為周復仇。沙缽略得了佳婦,正是新婚燕爾,魚水情深,當下召集臣屬,慷慨與語道:「我是周室親戚,今隋公無故篡周,若非代為報仇,尚何面目見可賀敦呢?」臣下相率聽命,沙缽略即遣使營州,與故齊刺史高寶寧連約,合兵攻隋。隋主堅甫經受禪,不暇北伐,但遣上柱國陰壽鎮幽州,京兆尹虞慶則鎮并州,屯邊修城,以守為戰。先是千金公主入突厥,司衛上士長孫晟,亦隨送出塞,為突厥所留。沙缽略弟處羅侯,號稱突利設。突厥稱軍帥為設。愛晟善射,密與相暱,至沙缽略繼立,陰忌處羅侯。處羅侯潛與晟盟,約為心腹。沙缽略稍有所聞,乃遣晟南歸,晟留居突厥年余,得考察山川形勢,及部眾強弱。既返長安,便一一啟聞。隋主堅很是嘉獎,擢為奉車都尉。及突厥入寇,晟上書計事,略云:
chén wén sàng luàn zhī jí, bì zhì shēng píng, shì gù shàng tiān fàng qí jī, shèng rén chéng qí wù. fú wéi huáng dì bì xià, dāng bǎi wáng zhī mò, yīng qiān zài zhī qī, zhū xià suī ān, róng lǔ yóu gěng, xìng shī zhì tǎo, shàng fēi qí shí, qì zhū dù wài, yòu lái qīn rǎo. gù yí mì yùn chóu cè, jiàn yǐ rǎng zhī. diàn jué zhī yú shè tú, bīng qiáng ér wèi xià, wài míng xiāng shǔ, nèi xì yǐ zhāng, gǔ dòng qí qíng, bì jiāng zì zhàn. chù luó hóu wèi shè tú zhī dì, jiān duō shì ruò, qū qǔ zhòng xīn, guó rén ài zhī, yīn wèi shè tú suǒ jì, qí xīn shū bù zì ān, jī shì mí fèng, shí huái yí jù. ā bō shǒu shǔ, jiè zài qí jiān, shè tú shòu qí qiān lǜ, wéi qiáng shì yǔ, wèi yǒu dìng xīn. jīn yí yuǎn jiāo ér jìn gōng, lí qiáng ér hé ruò, tōng shǐ diàn jué, shuō hé ā bō, zé shè tú huí bīng, zì fáng yòu dì, yòu yǐn chù luó, qiǎn lián xī xí, zé shè tú fēn zhòng, hái bèi zuǒ fāng, shǒu wěi cāi xián, fù xīn lí jǔ, shí shù nián hòu, chéng xìn tǎo zhī, bì kě yī jǔ ér kōng qí guó yǐ.
臣聞喪亂之極,必致昇平,是故上天放其機,聖人成其務。伏維皇帝陛下,當百王之末,膺千載之期,諸夏雖安,戎虜猶梗,興師致討,尚非其時,棄諸度外,又來侵擾。故宜密運籌策,漸以攘之。玷厥之於攝圖,兵強而位下,外名相屬,內隙已彰,鼓動其情,必將自戰。處羅侯為攝圖之弟,奸多勢弱,曲取眾心,國人愛之,因為攝圖所忌,其心殊不自安,跡示彌縫,實懷疑懼。阿波首鼠,介在其間,攝圖受其牽率,惟強是與,未有定心。今宜遠交而近攻,離強而合弱,通使玷厥,說合阿波,則攝圖回兵,自防右地,又引處羅,遣連奚霫,則攝圖分眾,還備左方,首尾猜嫌,腹心離沮,十數年後,乘釁討之,必可一舉而空其國矣。
suí zhǔ lǎn biǎo, tàn wèi zhì jì, yīn zhào chéng yǔ yǔ zhàn shǒu shì yí. chéng fù kǒu chén xíng shì, shǒu huà shān chuān, zhuàng xiě xū shí, jiē rú zhǐ zhǎng. suí zhǔ yì xǐ, xī yī chéng yì, nǎi qiǎn tài pú yuán huī chū yī wú dào, wǎng yì dá tóu kè hán, cì gěi láng tóu dào. dá tóu dá shǐ bào xiè, dé suí yōu dài, huān yuè ér qù. yòu shòu chéng wèi chē qí jiāng jūn, shǐ chū huáng lóng dào, jī zhe jīn bó, bān cì xī xí qì dān děng guó. qì dān yuàn wèi xiàng dǎo, mì yǐn chéng zhì chù luó hóu suǒ, chóng shēn qián yuē, yòu lìng nèi fù. chù luó hóu qià yě yī cóng, chéng jí guī bào. shā bō lüè kè hán, shàng wèi zhī suí tíng jì huà, hào zhào wǔ kè hán bù zhòng, dé sì shí wàn qí, tū rù zhǎng chéng, zì lán zhōu qū zhì zhōu pán. suí xíng jūn zǒng guǎn dá xī zhǎng rú, tún bīng zhǐ èr qiān rén, yǔ tū jué bīng xiāng yù, shā bō lüè qīn lǜ shí wàn qí tiāo zhàn, zhǎng rú míng zhī bù dí, yán sè què shèn shì zhèn dìng, qiě zhàn qiě xíng zhōng tú bèi fān bīng chōng jī, lǚ sàn lǚ jù, zhuǎn dòu sān zhòu yè, jiāo zhàn shí sì cì, dāo bīng jiē zhé, shì zú dàn tú shǒu xiàng bó, ròu jǐn gǔ xiàn. tū jué bīng sǔn shāng shù qiān, qiě kǒng zhǎng rú yòu dí, cái tíng jūn bù zhuī. zhǎng rú shēn shòu wǔ chuàng, xìng de shēng hái, yīn gōng fēng shàng zhù guó, bìng yīn yī zi. nà shā bō lüè fēn bīng sì lüè, jī zhú suí shù, qiě yù chéng shèng shēn rù, piān dá tóu kè hán bù cóng, yǐn bīng zì qù. zhǎng sūn chéng qián cè, yǐ yī cì jiàn xiào.
隋主覽表,嘆為至計,因召晟與語戰守事宜。晟復口陳形勢,手畫山川,狀寫虛實,皆如指掌。隋主益喜,悉依晟議,乃遣太僕元暉出伊吾道,往詣達頭可汗,賜給狼頭纛。達頭答使報謝,得隋優待,歡躍而去。又授晟為車騎將軍,使出黃龍道,齎着金帛,頒賜奚霫、契丹等國。契丹願為嚮導,密引晟至處羅侯所,重申前約,誘令內附。處羅侯恰也依從,晟即歸報。沙缽略可汗,尚未知隋廷計畫,號召五可汗部眾,得四十萬騎,突入長城,自蘭州趨至周槃。隋行軍總管達奚長儒,屯兵只二千人,與突厥兵相遇,沙缽略親率十萬騎挑戰,長儒明知不敵,顏色卻甚是鎮定,且戰且行;中途被番兵衝擊,屢散屢聚,轉斗三晝夜,交戰十四次,刀兵皆折,士卒但徒手相搏,肉盡骨現。突厥兵損傷數千,且恐長儒誘敵,才停軍不追。長儒身受五創,幸得生還,因功封上柱國,並蔭一子。那沙缽略分兵四掠,擊逐隋戍,且欲乘勝深入,偏達頭可汗不從,引兵自去。長孫晟前策,已一次見效。
zhǎng sūn chéng yòu bù sàn yáo yán, wèi: tiě lēi yǐ yǔ suí lián luò, jiāng xí shā bō lüè yá zhàng. shā bō lüè wén yáo shēng jù, nǎi shōu bīng chū sài. yuè nián wèi suí kāi huáng sān nián, chūn nuǎn cǎo féi, tū jué fù kòu suí běi jìng. suí zhǔ jiān nǎi jué jì chū shī, mìng wèi wáng shuǎng wèi xíng jūn yuán shuài, lǜ tóng hé jiān wáng hóng, shuǎng yǔ hóng jù jiàn bā shí yī huí. jí dòu lú jī dòu róng dìng gāo jiǒng yú qìng zé děng, fēn bā dào chū sài, wǎng jī tū jué. shuǎng xíng cì shuò zhōu, tàn dé shā bō lüè yǐ zhì bái dào, jù jūn yíng jǐn shù shí lǐ. zǒng guǎn lǐ chōng jìn yì dào: tū jué zhòu shèng ér jiāo, bì bù shè bèi, ruò yòng jīng bīng xí jī, dìng kě pò dí. zhū jiāng wén yán, duō yǐ wèi yí. dú zhǎng shǐ lǐ chè, zàn chéng chōng yì, shuǎng yì yǐ wèi kě xíng, jí yǔ chōng lǜ jīng qí wǔ qiān, yè xí tū jué bīng yíng. shā bō lüè guǒ rán wú bèi, cóng shuì mèng zhōng jīng qǐ, dàn jiàn huǒ jù yíng yíng, dāo guāng shǎn shǎn, suí jūn sì miàn chōng rù, jǐ bù zhī yǒu ruò gān wàn rén, xià dé xīn dǎn jù suì, jiàn bù zhòng dōu yǐ hài sàn, lián zuǒ yòu dōu bù zhī qù xiàng, yī shí cāng huáng shī cuò, bù jí chuān jiǎ, jiù cóng zhàng hòu táo chū, qián fú cǎo zhōng. hái suàn yǒu zhì. dài suí jūn tà pò yíng zhàng, xún bù chū shā bō lüè, fāng shōu shí tuó mǎ zī zhòng, dé shèng huí qù.
長孫晟又布散謠言,謂:「鐵勒已與隋聯絡,將襲沙缽略牙帳。」沙缽略聞謠生懼,乃收兵出塞。越年為隋開皇三年,春暖草肥,突厥復寇隋北境。隋主堅乃決計出師,命衛王爽為行軍元帥,率同河間王弘,爽與弘俱見八十一回。及豆盧勣、竇榮定、高熲、虞慶則等,分八道出塞,往擊突厥。爽行次朔州,探得沙缽略已至白道,距軍營僅數十里。總管李充進議道:「突厥驟勝而驕,必不設備,若用精兵襲擊,定可破敵。」諸將聞言,多以為疑。獨長史李徹,贊成充議,爽亦以為可行,即與充率精騎五千,夜襲突厥兵營。沙缽略果然無備,從睡夢中驚起,但見火炬熒熒,刀光閃閃,隋軍四面沖入,幾不知有若干萬人,嚇得心膽俱碎,見部眾都已駭散,連左右都不知去向,一時倉皇失措,不及穿甲,就從帳後逃出,潛伏草中。還算有智。待隋軍踏破營帳,尋不出沙缽略,方收拾駝馬輜重,得勝回去。
shā bō lüè fāng gǎn chū tóu, zhāo jí cán zhòng, jí bēn chū sài, tú cì wú liáng, wéi fěn gǔ wèi shí. yòu jiān tiān rè shǔ zhēng, yì sǐ shén zhòng. yōu zhōu zǒng guǎn yīn shòu, wén tū jué bài hái, chéng shì chū lú lóng sāi, wǎng gōng qí yíng zhōu cì shǐ gāo bǎo níng. bǎo níng jù shǒu shù rì, tū jué bù néng jiù, shì shén wēi jí, nǎi qì chéng chū bēn, sì wèi huī xià suǒ shā, chuán shǒu jūn qián, hé lóng suì píng. wèi wáng shuǎng děng duō bàn guī cháo, dàn liú dòu róng dìng wèi qín zhōu zǒng guǎn, bìng qiǎn zhǎng sūn chéng fǔ zuǒ róng dìng. róng dìng lǜ bù qí sān wàn rén, jìng chū liáng zhōu, yǔ ā bō kè hán xiāng jù. ā bō yǐn zhòng zhì gāo yuè yuán, lǚ zhàn lǚ bài, shǒu zhài zì gù. shì qián dà jiāng jūn shǐ wàn suì, zuò shì chǐ zhí, liú shù dūn huáng, zhì cǐ yì róng dìng yíng, miàn qǐng xiào lì. róng dìng sù wén wàn suì yǒng míng, xiāng jiàn dà yuè, liú jū huī xià, yīn qiǎn shǐ yǔ ā bō dào: shì zú hé zuì? jiǔ zhàn shén kǔ, jīn dàn gè qiǎn yī zhuàng shì, yǔ jué shèng fù, wǒ ruò bù shèng, yuàn jí tuì bīng. ā bō xǔ nuò, jí qiǎn yī qí tǎo zhàn. róng dìng yǔ wàn suì dào: jīn rì láo jūn yī wǎng, zhèng xiào mìng lì gōng de shí hòu le. wàn suì xīn rán yīng mìng, pī jiǎ shàng mǎ, qū chū yíng mén. cái yuè bàn shí, yǐ zhǎn dé lǔ shǒu, chí huí bào gōng. róng dìng yì xǐ, zì rán xù gōng shàng wén. ā bō dà jīng, bù gǎn zài zhàn, qiǎn shǐ qǐ méng, yǐn zhòng zì guī. zhǎng sūn chéng què qiǎn yī biàn shì, zhuī yǔ ā bō dào: shè tú nán lái, měi zhàn zhé shèng, ā bō cái rù, biàn jí bēn bài, zhè qǐ fēi tū jué de chǐ shì ma? qiě shè tú ā bō, shì jūn lì dí, jīn shè tú rì shèng, ā bō bù lì, shè tú bì jìn miè ā bō, wèi ā bō jì, bù ruò yǔ suí lián hé, jié lián dá tóu, xiāng hé tú qiáng, cái suàn shì wàn quán shàng cè. míng míng shì fǎn jiān jì, dàn yú yòu fān qiú, jí cǐ yǐ zú. ā bō jìng xìn chéng yán, qiǎn shǐ suí chéng rù cháo.
沙缽略方敢出頭,招集殘眾,急奔出塞,途次無糧,唯粉骨為食。又兼天熱暑蒸,疫死甚眾。幽州總管陰壽,聞突厥敗還,乘勢出盧龍塞,往攻齊營州刺史高寶寧。寶寧拒守數日,突厥不能救,勢甚危急,乃棄城出奔,嗣為麾下所殺,傳首軍前,和龍遂平。衛王爽等多半歸朝,但留竇榮定為秦州總管,並遣長孫晟輔佐榮定。榮定率步騎三萬人,徑出涼州,與阿波可汗相拒。阿波引眾至高越原,屢戰屢敗,守寨自固。適前大將軍史萬歲,坐事褫職,流戍敦煌,至此詣榮定營,面請效力。榮定素聞萬歲勇名,相見大悅,留居麾下,因遣使語阿波道:「士卒何罪?久戰甚苦,今但各遣一壯士,與決勝負,我若不勝,願即退兵。」阿波許諾,即遣一騎討戰。榮定語萬歲道:「今日勞君一往,正效命立功的時候了。」萬歲欣然應命,披甲上馬,趨出營門。才閱半時,已斬得虜首,馳回報功。榮定益喜,自然敘功上聞。阿波大驚,不敢再戰,遣使乞盟,引眾自歸。長孫晟卻遣一辯士,追語阿波道:「攝圖南來,每戰輒勝,阿波才入,便即奔敗,這豈非突厥的恥事嗎?且攝圖、阿波,勢均力敵,今攝圖日勝,阿波不利,攝圖必進滅阿波,為阿波計,不若與隋連和,結連達頭,相合圖強,才算是萬全上策。」明明是反間計,但愚誘番酋,即此已足。阿波竟信晟言,遣使隨晟入朝。
shā bō lüè yǐ dé zhī xiāo xī, bù dài ā bō fǎn zhàng, jí yǐn bīng wǎng xí ā bō jū lú, yī gǔ yǎn rù, shā sǐ ā bō mǔ qī. ā bō hái wú suǒ guī, xī bēn dá tóu. dá tóu yuàn zhù ā bō, shǐ lǜ bù zhòng gōng shā bō lüè, lián zhàn jiē jié, dé fù gù dì, shì rì qiáng shèng. shā bō lüè bù zhòng duō pàn guī ā bō, shā bō lüè yīn cǐ jìn shuāi. zhǎng sūn chéng qián cè èr cì jiàn xiào. wéi wèi le fū qī qíng yì, shàng wèi kěn yǔ suí gān xiū, yòu fù gǔ dòng yú yǒng, rù kòu yōu zhōu. yōu zhōu zǒng guǎn yīn shòu, yǐ jīng qù rèn, hòu rèn jiào zuò lǐ chóng, chóng bīng zhǐ yǒu sān qiān, zhuǎn zhàn shù xún, zú yīn guǎ bù dí zhòng, zhōng jiàn shēn wáng. suí tíng wén bào, hòu zèng lǐ chóng, tè qiǎn gāo jiǒng chū níng zhōu, yú qìng zé chū yuán zhōu, kòng qí shù wàn, dà gōng tū jué, qiě shǐ rén chuán yǔ ā bō, lìng yǔ dá tóu jiā gōng shā bō lüè. ā bō guǒ zhuǎn gào dá tóu, bìng quàn dá tóu cháo suí, dá tóu suì pài rén xiàng suí qǐ xiáng, jué yǔ shā bō lüè duàn jué guān xì, dìng yì dōng gōng. shā bō lüè sān miàn shòu dí, jīng huāng de liǎo bù dé, méi nài hé yǔ kě hè dūn shú shāng, zhǐ hǎo wěi qū qiān jiù, zàn jiù rán méi. qiān jīn gōng zhǔ wèi shì suǒ pò, miǎn qiáng chéng rèn, shā bō lüè nǎi shǐ rén wǎng suí, qǐ qǐng hé qīn, qiě wèi qiān jīn gōng zhǔ dài zuò yī biǎo, zì qǐng gǎi xìng yáng shì, wèi suí zhǔ nǚ. rèn chóu wèi fù, yě shǔ guò shén. suí zhǔ yīn qiǎn kāi fǔ xú píng hé, chū shǐ tū jué, cè fēng qiān jīn gōng zhǔ wèi dà yì gōng zhǔ, xǔ yǔ tōng hǎo. shā bō lüè fù shū suí zhǔ, shàng zì chēng tiān shēng dà tū jué tiān xià xián shèng tiān zǐ shā bō lüè kè hán, suí zhǔ yě bù yǔ duō xiào, dàn dá shū yún: zhèn wèi shā bō lüè fù wēng, yīng shì shā bō lüè rú ér zi, cǐ hòu dāng shí qiǎn dà chén, chū sài shěng nǚ, yì shěng shā bō lüè yún yún.
沙缽略已得知消息,不待阿波返帳,急引兵往襲阿波居廬,一鼓掩入,殺死阿波母妻。阿波還無所歸,西奔達頭。達頭願助阿波,使率部眾攻沙缽略,連戰皆捷,得復故地,勢日強盛。沙缽略部眾多叛歸阿波,沙缽略因此濅衰。長孫晟前策二次見效。惟為了夫妻情誼,尚未肯與隋干休,又復鼓動餘勇,入寇幽州。幽州總管陰壽,已經去任,後任叫做李崇,崇兵只有三千,轉戰數旬,卒因寡不敵眾,中箭身亡。隋廷聞報,厚贈李崇,特遣高熲出寧州,虞慶則出原州,控騎數萬,大攻突厥,且使人傳語阿波,令與達頭夾攻沙缽略。阿波果轉告達頭,並勸達頭朝隋,達頭遂派人向隋乞降,決與沙缽略斷絕關係,定議東攻。沙缽略三面受敵,驚慌的了不得,沒奈何與可賀敦熟商,只好委曲遷就,暫救燃眉。千金公主為勢所迫,勉強承認,沙缽略乃使人往隋,乞請和親,且為千金公主代作一表,自請改姓楊氏,為隋主女。認仇為父,也屬過甚。隋主因遣開府徐平和,出使突厥,冊封千金公主為大義公主,許與通好。沙缽略復書隋主,尚自稱天生大突厥天下賢聖天子沙缽略可汗,隋主也不與多校,但答書云:「朕為沙缽略婦翁,應視沙缽略如兒子,此後當時遣大臣,出塞省女,亦省沙缽略」云云。
wèi jǐ, jí shòu yú qìng zé wèi shàng shū yòu pú shè, zhǎng sūn chéng wèi chē qí jiāng jūn, tóng fù tū jué. jì zhì shā bō lüè lú zhàng, shǐ shā bō lüè bài shòu chì shū. shā bō lüè shèng bīng xiāng jiàn, gāo zuò zhàng zhōng, zhà chēng yǒu bìng bù néng qǐ lì, qiě níng xiào dào: wǒ zhū fù yǐ lái, cóng wèi xiàng rén xià bài. qìng zé zhèng yán jié zé, shā bō lüè réng bù kěn cóng. zhǎng sūn chéng jiē rù dào: tū jué yǔ suí jù dà guó tiān zǐ, kè hán bù qǐ, yě bù biàn wéi yì, dàn kě hè dūn wèi suí dì nǚ, kè hán jiù shì dà suí nǚ xù, zěn de bù jìng lǐ fù wēng? shā bō lüè nǎi xiào gù qún xià dào: xū bài fù wēng ma? nǎi qǐ bài dùn sǎng, guì shòu xǐ shū, dài zhū shǒu shàng, fāng cái qǐ shēn, zhǔ dá guān kuǎn dài suí shǐ. dài qìng zé děng tuì wǎng bié zhàng, shā bō lüè yòu bù jīn zì cán, shèn zhì bēi tòng. yuè rì, qìng zé yòu rù jiàn shā bō lüè, pò lìng chēng chén. shā bō lüè yòu gù zuǒ yòu dào: chén zì shì shèn me jiǎng jiě? zuǒ yòu dá dào: suí cháo chēng chén, jiù shì wǒ guó chēng nú ne. shā bō lüè dào: dé wèi dà suí tiān zǐ nú, tǒng yóu yú pú shè dì gōng láo, bù kě wú wù xiāng chóu. fān nú jiū yǒu dāi qì.
未幾,即授虞慶則為尚書右僕射,長孫晟為車騎將軍,同赴突厥。既至沙缽略廬帳,使沙缽略拜受敕書。沙缽略盛兵相見,高坐帳中,詐稱有病不能起立,且獰笑道:「我諸父以來,從未向人下拜。」慶則正言詰責,沙缽略仍不肯從。長孫晟接入道:「突厥與隋俱大國天子,可汗不起,也不便違意,但可賀敦為隋帝女,可汗就是大隋女婿,怎得不敬禮婦翁?」沙缽略乃笑顧群下道:「須拜婦翁嗎?」乃起拜頓顙,跪受璽書,戴諸首上,方才起身,囑達官款待隋使。待慶則等退往別帳,沙缽略又不禁自慚,甚至悲慟。越日,慶則又入見沙缽略,迫令稱臣。沙缽略又顧左右道:「臣字是甚麼講解?」左右答道:「隋朝稱臣,就是我國稱奴呢。」沙缽略道:「得為大隋天子奴,統由虞僕射的功勞,不可無物相酬。」番奴究有呆氣。
nǎi kuì qìng zé mǎ shí pǐ, bìng qī yǐ cóng mèi, liú zhù shù xún, fāng cái qiǎn guī.
乃饋慶則馬十匹,並妻以從妹,留住數旬,方才遣歸。
wéi ā bō kè hán jì yǔ shā bō lüè yǒu xì, dú lì běi fāng, jiàn jiàn de tà tǔ lüè dì, yì shǐ zhū hú, dōng kòng dōu chì, xī yuè jīn shān, suǒ yǒu guī zī tiě lēi yī wú zhū bù luò, jí xī yù gè xiǎo guó, xiāng shuài tóu fù, ā bō suì zì chēng xī tū jué. shā bō lüè yǐn dàn ā bō, yòu wèi dá tóu, fù qiǎn rén xiàng suí gào jí, yuàn lǜ bù zhòng dù mò nán, jì jū bái dào chuān. suí zhǔ yǔn rú suǒ qǐng, bìng mìng jìn wáng guǎng dài bīng wǎng yuán, jī gěi liáng shí, cì yǐ chē fú gǔ chuī. shā bō lüè dé cǐ zī zhù, yīn xī jī ā bō, dé shèng ér guī, nǎi yǔ jìn wáng guǎng lì yuē, zhǐ qì wèi jiè, qiě shàng biǎo dào: tiān wú èr rì, tǔ wú èr wáng, dà suí huáng dì shì zhēn huáng dì, cóng cǐ qū xī jī sǎng, yǒng wèi fān fù. zhǎng sūn chéng zhī cè, kě suàn wán gōng. dāng xià qiǎn zi kù hé zhēn rù cháo. kù hé zhēn zhì suí dōu, suí zhǔ xià zhào dào: shā bō lüè qián suī tōng hǎo, shàng wèi èr guó, jīn zuò jūn chén, biàn chéng yī tǐ, huá yí hé dé, gòng qìng shēng píng. nǎi sù gào jiāo miào, bān zhào yuǎn jìn. qiě zhào kù hé zhēn zhì nèi diàn, cì yǐ shèng yàn yòu yǐn jiàn huáng hòu, shǎng láo shén hòu. kù hé zhēn bài wǔ cí xíng, guī bào shā bō lüè, shā bō lüè dà xǐ. sì shì suì shí gòng xiàn, xiāng xù bù jué.
惟阿波可汗既與沙缽略有隙,獨立北方,漸漸的拓土略地,役使諸胡,東控都斥,西越金山,所有龜茲、鐵勒、伊吾諸部落,及西域各小國,相率投附,阿波遂自稱西突厥。沙缽略隱憚阿波,又畏達頭,復遣人向隋告急,願率部眾度漠南,寄居白道川。隋主允如所請,並命晉王廣帶兵往援,齎給糧食,賜以車服鼓吹。沙缽略得此資助,因西擊阿波,得勝而歸,乃與晉王廣立約,指磧為界,且上表道:「天無二日,土無二王,大隋皇帝是真皇帝,從此屈膝稽顙,永為藩附。」長孫晟之策,可算完功。當下遣子庫合真入朝。庫合真至隋都,隋主下詔道:「沙缽略前雖通好,尚為二國,今作君臣,便成一體,華夷合德,共慶昇平。」乃肅告郊廟,頒詔遠近。且召庫合真至內殿,賜以盛宴;又引見皇后,賞勞甚厚。庫合真拜舞辭行,歸報沙缽略,沙缽略大喜。嗣是歲時貢獻,相續不絕。
suí zhǔ suī fú yì shā bō lüè, shàng kǒng hú rén wèi kòu, nǎi gèng fā dīng fū, xiū zhú zhǎng chéng. nèi dì zé yào zhì cāng, zhuǎn yùn rù guān, shǐ bù fá shí. yòu zì dà xìng chéng dōng zhì tóng guān, záo qú yǐn wèi, jiè tōng yùn dào, míng wèi guǎng tōng qú. shàng shū zhǎng sūn píng zòu chēng: měi nián qiū jì, lìng mín jiā gè chū sù mài yī shí, pín fù wèi chà, chǔ zhū lǐ shè, yù bèi xiōng huāng. suí zhǔ yì dāng rán yī yì, qǔ míng yì cāng, yī miàn jiǎn yáo yì, chí jiǔ yán jìn, qiú yí shū, xiū wǔ lǐ, bà jùn wèi zhōu, bān jiǎ zǐ yuán lì, duān dì shì xìng cháo qì xiàng, guó tài mín ān. suí cháo tǒng yī, shí zhào yú cǐ.
隋主雖服役沙缽略,尚恐胡人為寇,乃更發丁夫,修築長城。內地擇要置倉,轉運入關,使不乏食。又自大興城東至潼關,鑿渠引渭,借通運道,名為廣通渠。尚書長孫平奏稱:「每年秋季,令民家各出粟麥一石,貧富為差,儲諸里社,預備凶荒。」隋主亦當然依議,取名義倉,一面減徭役,弛酒鹽禁,求遺書,修五禮,罷郡為州,頒甲子元歷,端的是興朝氣象,國泰民安。隋朝統一,實肇於此。
xī fāng yǒu dǎng xiàng qiāng, wén fēng kuǎn guān, qǐng qiú nèi fù. suí zhǔ wèi yù lái shǐ, lǐ qiǎn guī guó, dú tǔ gǔ hún tài zǐ hē qǐ xiáng qǐng bīng, suí zhǔ bù xǔ, yuán lái tǔ gǔ hún wáng kuā lǚ, jiàn qī shí qī huí. zài wèi rì jiǔ, cháng chū bīng kòu lüè lǒng xī, wéi bù gǎn shēn rù. suí chū yì lǚ wèi biān huàn, duō bèi shù jūn jī tuì. kāi huáng liù nián, kuā lǚ nián yǐ hūn mào, xǐ nù wú cháng, hǎo jǐ cì fèi shā tài zǐ, shǎo zǐ wéi wáng hē yī cì wèi chǔ, chéng jiè qián zhé, yù lǜ bù luò wàn yú hù jiàng suí, yīn shàng biǎo suí tíng, qǐng bīng chū yíng. suí zhǔ jiān kǎi rán dào: tǔ gǔ hún fēng sú jiāo lí, dà yì zhōng huá, fù jì bù cí, zi yòu bù xiào, zhèn yǐ dé xùn rén, nài hé fǎn zhù chéng è nì ne? nǎi zhào lái shǐ rù jiàn, zhèng sè yǔ yǔ dào: fù yǒu guò shī, zi dāng jiàn zhèng, qǐ kě qián móu fēi fǎ, zì jū bù xiào? pǔ tiān xià jiē zhèn chén qiè, gè wèi shàn shì, biàn fù zhèn xīn, rǔ wéi wáng jì yù guī zhèn, zhèn dàn chì wéi wáng jǐn shǒu zǐ dào, zěn de yuǎn qiǎn bīng mǎ, zhù tā wèi è ne! suí zhǔ cǐ zhào shèn shì, nài hé jiào zǐ wú fāng, hòu lái zì dǎo cǐ zhé. lái shǐ wěi wěi zì qù. hē nǎi bù zhì.
西方有党項羌,聞風款關,請求內附。隋主慰諭來使,禮遣歸國,獨吐谷渾太子訶乞降請兵,隋主不許,原來吐谷渾王夸呂,見七十七回。在位日久,嘗出兵寇掠隴西,惟不敢深入。隋初亦屢為邊患,多被戍軍擊退。開皇六年,夸呂年已昏耄,喜怒無常,好幾次廢殺太子,少子嵬王訶依次為儲,懲戒前轍,欲率部落萬餘戶降隋,因上表隋廷,請兵出迎。隋主堅慨然道:「吐谷渾風俗澆漓,大異中華,父既不慈,子又不孝,朕以德訓人,奈何反助成惡逆呢?」乃召來使入見,正色與語道:「父有過失,子當諫諍,豈可潛謀非法,自居不孝?普天下皆朕臣妾,各為善事,便副朕心,汝嵬王既欲歸朕,朕但飭嵬王謹守子道,怎得遠遣兵馬,助他為惡呢!」隋主此詔甚是,奈何教子無方,後來自蹈此轍。來使唯唯自去。訶乃不至。
xiān shì wèi chí jiǒng bài mò, suí yòng liáng shì yàn wèi xiāng zhōu cì shǐ, wèi jǐ jí zhào hái jīng shī, zhì zhū sàn zhì. shì yàn zì shì gōng gāo, shén huái yuàn wàng. yǔ wén xīn yǔ shì yàn tóng gōng, fēng bài yòu lǐng jūn dà jiāng jūn, ēn juàn shén lóng. dú gāo jiǒng wèi xīn yǒu yì zhì, bù kě jiǔ wò bīng quán, nǎi miǎn qù guān zhí, xīn yì yīn cǐ yàng yàng. liǎng rén xián jū jīng shī, lǚ xiāng wǎng lái. xīn suì mì yǔ shì yàn dào: dì wáng qǐ yǒu dìng zhǒng, dàn dé yǒu rén xiāng fú, hé bù kě wèi? gōng kě wǎng pú zhōu qǐ shì, wǒ bì cóng zhēng, liǎng zhèn xiāng dāng, jí kě cóng zhōng qǔ shì, tiān xià bù nán shǒu dìng lī. shì yàn shén xǐ, mì shāng zhū zhù guó liú qiú, qiú jí lì zàn chéng, yuàn tuī shì yàn wèi dì. kàn guān tīng shuō! zhè liú qiú zì chè qù sī mǎ, jiàn shū suí zhǔ, běn yǐ yì yù wú liáo, cǐ cì tuī dài shì yàn, yòu bié yǒu yī zhǒng yòng yì. shì yàn jì qī yǒu měi sè, wèi qiú suǒ xiàn, yīn yǔ shì yàn gé wài qīn nì, jiāo yóu rì jiǔ, jìng dé bǎ shì yàn qī gōu dā shàng shǒu, àn dì tōng jiān, shì yàn shàng shì shuì zài mèng zhōng, fǎn yǐn qiú wèi zhī jǐ. qiú nǎi suí kǒu fù hè, xìng de shì chéng, dāng rán shì zuǒ mìng yuán xūn, fǒu jí guī zuì shì yàn, zì jǐ hǎo shè fǎ bǎi tuō, huò dé yǔ shì yàn qī yǒng jiǔ huān yú, yì wèi kě zhī. yín è yǐ shèn, tiān dào nán róng. piān piān shì chū yì wài, sān rén mì móu, jìng bèi shì yàn shēng péi tōng shàng shū jié zòu. suí zhǔ jiān yí tōng xié xián, huò yǒu wū kòng qíng shì, yīn tè shòu shì yàn wèi jìn zhōu cì shǐ, qiě shǐ rén qián cì qíng wěi. shì yàn yǔ xīn jí qiú dào: zhè zhēn shì tiān yì le. yán xià hěn yǒu xǐ sè. suí zhǔ dé bào, dài shì yàn rù cháo cí xíng, nǎi lìng wèi shì jiāng tā ná xià, bìng chì jū xīn jí qiú, yán jū dé shí, yī bìng fú zhū. shì yàn nián yǐ qī shí èr, xīn yì yǐ liù shí sì suì, wéi qiú shàng bù guò bàn bǎi. guài bù dé shì yàn jì qī, yǔ tā tōng jiān. lǎo qiě móu nì, zhēn shì hé kǔ! tú luò de shēn shǒu yì chù, yí chòu wàn nián, zhè qiě bù bì xì biǎo.
先是尉遲迥敗歿,隋用梁士彥為相州刺史,未幾即召還京師,置諸散秩。士彥自恃功高,甚懷怨望。宇文忻與士彥同功,封拜右領軍大將軍,恩眷甚隆。獨高熲謂忻有異志,不可久握兵權,乃免去官職,忻亦因此怏怏。兩人閒居京師,屢相往來。忻遂密語士彥道:「帝王豈有定種,但得有人相扶,何不可為?公可往蒲州起事,我必從征,兩陣相當,即可從中取事,天下不難手定哩。」士彥甚喜,密商諸柱國劉璆,璆極力贊成,願推士彥為帝。看官聽說!這劉璆自撤去司馬,見疏隋主,本已抑鬱無聊,此次推戴士彥,又別有一種用意。士彥繼妻有美色,為璆所羨,因與士彥格外親暱,交遊日久,竟得把士彥妻勾搭上手,暗地通姦,士彥尚似睡在夢中,反引璆為知己。璆乃隨口附和,幸得事成,當然是佐命元勛,否即歸罪士彥,自己好設法擺脫,或得與士彥妻永久歡娛,亦未可知。淫惡已甚,天道難容。偏偏事出意外,三人密謀,竟被士彥甥裴通上書訐奏。隋主堅疑通挾嫌,或有誣控情事,因特授士彥為晉州刺史,且使人潛伺情偽。士彥語忻及璆道:「這真是天意了。」言下很有喜色。隋主得報,待士彥入朝辭行,乃令衛士將他拿下,並飭拘忻及璆,研鞫得實,一併伏誅。士彥年已七十二,忻亦已六十四歲,唯璆尚不過半百。怪不得士彥繼妻,與他通姦。老且謀逆,真是何苦!徒落得身首異處,貽臭萬年,這且不必細表。
qiě shuō kāi huáng qī nián, tū jué shā bō lüè kè hán, qiǎn zi rù gòng, qiě qǐng yóu liè héng dài jiān, suí zhǔ yōu zhào yǔn xǔ, gèng qiǎn rén chí zhì liè chǎng, cì gěi jiǔ shí. shā bō lüè qiè lǐng tú zhòng, zài bài shòu cì. jí hái guī yíng zhàng, dé bìng shēn wáng, fù dá suí tíng, suí zhǔ jiān chuò cháo sān rì, bìng qǐng tài cháng qīng diào jì, yǐn shì huái róu. shā bō lüè yǒu zi yōng yú lǘ, xìng zhì nuò ruò, suǒ yǐ shā bō lüè yí mìng, chuán wèi yǔ dì chù luó hóu. chù luó hóu bù shòu, qiě yǔ yōng yú lǘ dào: wǒ tū jué zì mù gǎn kè hán yǐ lái, cháng yǐ dì dài xiōng, yǐ shù duó dí, wéi bèi zǔ xùn, bù xiāng jìng wèi. rǔ jīn dāng sì wèi, wǒ yuàn bài rǔ. yōng yú lǘ dào: shū yǔ wǒ fù gòng gēn lián tǐ, wǒ nǎi zhī yè, zěn de bù gù běn gēn, qū zūn jiù bēi, kuàng xì wáng fù yí mìng, bù kě bù zūn, yuàn shū fù wù yí! liǎng rén xùn ràng zhì wǔ liù cì. chù luó hóu shǐ rù sì xiōng wèi, hào wèi mò hé kè hán, shū zhí xiāng ràng, bù yì fù chū zhū fān sú. qiǎn shǐ zhì suí, shàng biǎo yán zhuàng. suí shǐ chē qí jiāng jūn zhǎng sūn chéng, chí jié jiā fēng, bìng cì gǔ chuī qí fān, chù luó hóu zì rán bài xiè, hòu lǐ dài chéng, pài bīng sòng zhì jìng shàng. dāng xià jiāng suǒ cì qí gǔ, yào wǔ yáng wēi, xī jī ā bō. ā bō gè bù zhòng, jīng wèi suí bīng xiāng zhù, wàng fēng jiàng fù. chù luó hóu yòu sù ān wǔ lüè, jìng dé dǎo rù běi yá, qín zhù ā bō, zòu kǎi dōng guī, shàng shū suí cháo, qǐng chù zhì ā bō shēng sǐ. suí zhǔ zhào qún chén huì yì, ān lè gōng yuán xié, wèi yí jiù dì xiāo zhǎn, wǔ yáng gōng lǐ chōng, wèi yí shēng qǔ rù cháo xiǎn lù, yǐ shì bǎi xìng. dú zhǎng sūn chéng xiàn yì dào: jīn ruò tū jué pàn mìng, yuán yīng zhèng xíng chì fǎ, jīn bǐ xiōng dì zì xiāng cán miè, bìng fēi yóu ā bō fù wǒ guó jiā, tǎng yīn bǐ qióng kùn, biàn jí qǔ lù, zhuǎn fēi zhāo yuǎn huái xié de zhì yì, bù rú liǎng cún wèi shì. zuǒ pú shè gāo jiǒng yì wèi: gǔ ròu xiāng cán, bù zú shì xùn, qǐng cóng chéng yán yǐ shì kuān dà. suí zhǔ nǎi shè miǎn ā bō, xǐ zhì huāng jiāo, lìng chù luó hóu chéng biàn guǎn shù, ā bō fèn yù ér sǐ. yǐ ér chù luó hóu xī lüè zhū hú, shēn zhōng liú shǐ, chuàng zhòng zhì bì. bù zhòng yīn yōng lì yōng yú lǘ, hào wèi dōu lán kè hán. qiān jīn gōng zhǔ, hái shì yī gè bàn lǎo xú niáng, shàng cún fēng yùn, yōng yú lǘ yòu yuán yǐn sú lì, jù wèi jǐ fù, yú shì qiān jīn gōng zhǔ, zuò le dì sān cì de kě hè dūn. xiǎo zi yǒu shī tàn dào:
且說開皇七年,突厥沙缽略可汗,遣子入貢,且請遊獵恆、代間,隋主優詔允許,更遣人馳至獵場,賜給酒食。沙缽略挈領徒眾,再拜受賜。及還歸營帳,得病身亡,訃達隋廷,隋主堅輟朝三日,並請太常卿弔祭,隱示懷柔。沙缽略有子雍虞閭,性質懦弱,所以沙缽略遺命,傳位與弟處羅侯。處羅侯不受,且語雍虞閭道:「我突厥自木杆可汗以來,嘗以弟代兄,以庶奪嫡,違背祖訓,不相敬畏。汝今當嗣位,我願拜汝。」雍虞閭道:「叔與我父共根連體,我乃枝葉,怎得不顧本根,屈尊就卑,況系亡父遺命,不可不遵,願叔父勿疑!」兩人遜讓至五六次。處羅侯始入嗣兄位,號為莫何可汗,叔侄相讓,不意復出諸番俗。遣使至隋,上表言狀。隋使車騎將軍長孫晟,馳節加封,並賜鼓吹旗幡,處羅侯自然拜謝,厚禮待晟,派兵送至境上。當下將所賜旗鼓,耀武揚威,西擊阿波。阿波各部眾,驚為隋兵相助,望風降附。處羅侯又素諳武略,竟得搗入北牙,擒住阿波,奏凱東歸,上書隋朝,請處置阿波生死。隋主召群臣會議,安樂公元諧,謂宜就地梟斬,武陽公李充,謂宜生取入朝顯戮,以示百姓。獨長孫晟獻議道:「今若突厥叛命,原應正刑勅法,今彼兄弟自相殘滅,並非由阿波負我國家,倘因彼窮困,便即取戮,轉非招遠懷攜的至意,不如兩存為是。」左僕射高熲亦謂:「骨肉相殘,不足示訓,請從晟言以示寬大。」隋主乃赦免阿波,徙置荒郊,令處羅侯乘便管束,阿波憤郁而死。已而處羅侯西略諸胡,身中流矢,創重致斃。部眾因擁立雍虞閭,號為都藍可汗。千金公主,還是一個半老徐娘,尚存丰韻,雍虞閭又援引俗例,據為己婦,於是千金公主,做了第三次的可賀敦。小子有詩嘆道:
yí sú yuán lái guàn jù yōu, rú hé hàn nǚ yì xiāng móu?
夷俗原來慣聚麀,如何漢女亦相侔?
kān jiē lián chǐ líng yí jǐn, yín fù níng néng bào guó chóu!
堪嗟廉恥凌夷盡,淫婦寧能報國讎!
yōng yú lǘ sì lì yǐ hòu, réng rán lèi suì cháo gòng, tōng shǐ bù jué. suí tíng jì dé fǔ dìng xī běi, suì yì jīng lüè dōng nán, yù zhī hòu shì, qǐng kàn guān xù yuè xià huí.
雍虞閭嗣立以後,仍然累歲朝貢,通使不絕。隋廷既得撫定西北,遂議經略東南,欲知後事,請看官續閱下回。
yǐ yí gōng yí, wèi zhōng guó zhì yí zhī shàng cè, hàn bān chāo zhī suǒ yǐ zhì xiōng nú zhě zài cǐ, suí zhǎng sūn chéng zhī suǒ yǐ zhì tū jué zhě yì zài cǐ. gài yí rén wú qīn, yòu wú xìn yì, yòu zhī yǐ lì, chù zhī yǐ wēi, wèi yǒu bù wèi rén suǒ qī, ér zì xiāng cán shā zhě. chéng shàng shū jì shì, bù guò liáo liáo shù yǔ, ér yí lǔ yǐ zài mù zhōng, jué hòu yī cè shī xíng, wú bù huò xiào, nǎi zhī zhì yí bù nán, nán zài wú zhì yí zhī cè, yǔ zhì yí zhī rén ěr. qiān jīn gōng zhǔ, bù wàng zōng sì, shàng zhī bù gòng dài tiān zhī yì, rán shǐ qī tuó bō, jì qī shā bō lüè, zuì hòu yòu qī dōu lán, jié qiě bù gù, yì hū hé yǒu? kuàng fǎn yán shì chóu, gān wèi yáng shì nǚ yé? fù nǚ jiàn qiǎn shí wēi, duàn bù zú yǔ yǔ dà shì, yǒu rú cǐ fū!
以夷攻夷,為中國制夷之上策,漢班超之所以制匈奴者在此,隋長孫晟之所以制突厥者亦在此。蓋夷人無親,又無信義,誘之以利,怵之以威,未有不為人所欺,而自相殘殺者。晟上書計事,不過寥寥數語,而夷虜已在目中,厥後依策施行,無不獲效,乃知制夷不難,難在無制夷之策,與制夷之人耳。千金公主,不忘宗祀,尚知不共戴天之義,然始妻佗缽,繼妻沙缽略,最後又妻都藍,節且不顧,義乎何有?況反顏事仇,甘為楊氏女耶?婦女見淺識微,斷不足與語大事,有如此夫!