strong wéi xiào kuān xiàn yì yòng bīng qí gāo wěi qiè fēi bì dí strong
韋孝寬獻議用兵 齊高緯挈妃避敵
què shuō qí zhǔ wěi yín hūn rì shén, wěi zhèng qún xiǎo, bù dàn mù tí pó mǔ zǐ, jí hán zhǎng luán gāo ā nà gōng zhū rén, dé wò zhèng quán, jiù shì huàn guān dèng zhǎng yóng chén dé xìn děng, bìng cān yù jī yào. tā rú jiù cāng tóu liú táo zhī, jí nèi wài xìng chén, jūn shòu gāo jué. fēng wáng bǎi yú rén, kāi fǔ qiān yú rén, yí tóng sān sī, bù kě shèng shù jiù shì yōu líng wū xí, yì mù róng fēng, shèn zhì gǒu mǎ jí yīng, tǒng yǒu yí tóng jùn jūn míng hào, bìng dé shí lù. guān yóu cái jìn, yù yǐ huì chéng, yī xì gěi shǎng, dòng zhé jù wàn. jì ér fǔ kù gào guì, lìng jùn xiàn mài guān qǔ zhí, chōng zuò shǎng cì, mín bù liáo shēng, guó duō qǐ rén. qí zhǔ wěi yě zài huá lín yuán páng, shè lì pín ér cūn, zì zhe lán lǚ bì fú, xiàng rén xíng qǐ, zuò wèi xiào lè. nán miàn wáng yuán bù rú qǐ rén zhī lè.
卻說齊主緯淫昏日甚,委政群小,不但穆提婆母子,及韓長鸞、高阿那肱諸人,得握政權,就是宦官鄧長顒、陳德信等,並參預機要。他如舊蒼頭劉桃枝,及內外幸臣,均授高爵。封王百餘人,開府千餘人,儀同三司,不可勝數;就是優伶巫覡,亦沐榮封,甚至狗馬及鷹,統有儀同郡君名號,並得食祿。官由財進,獄以賄成,一戲給賞,動輒巨萬。既而府庫告匱,令郡縣賣官取值,充作賞賜,民不聊生,國多乞人。齊主緯也在華林園旁,設立貧兒村,自着襤褸敝服,向人行乞,作為笑樂。南面王原不如乞人之樂。
zhè xiāo xī chuán rù zhōu tíng, zhōu zhǔ yōng nǎi móu fá qí, qīn lín shè gōng, yuè jūn jiǎng wǔ, qiě jìn fēng qí gōng xiàn, wèi gōng zhí yǐ xià zhū xiōng dì, bìng jiē wèi wáng. zhèng nǐ huì yì chū shī, hū tài hòu chì nú shì dé bìng, yī zhì wǎng xiào, xuán jí qù shì. zhōu zhǔ yōng jū lú shǒu zhì, zhāo xī chuò zhōu, zhǐ jìn yī yì mǐ, mìng tài zǐ yūn zǒng lǐ shù zhèng. qún chén biǎo qǐng jié āi, lèi xún cái mìng jìn shàn. jí tài hòu fèng zàng shān líng, zhōu zhǔ xiǎn xíng zhì líng páng, tòng kū jǐn āi, zhào xíng sān nián sàng lǐ, wéi bǎi liáo yǐ xià, yù zàng chú fú. wèi wáng zhí rù zèn qí wáng xiàn, shuō tā yǐn jiǔ shí ròu, wú yì píng shí. zhōu zhǔ qiǎo rán dào: wǒ yǔ qí wáng tóng fù yì mǔ, jù fēi zhèng dí, bǐ yīn wǒ rù zuǎn zhèng tǒng, suǒ yǐ sàng fú cóng tóng, rǔ shì tài hòu qīn zi, yǔ wǒ wèi tóng mǔ dì, dàn dāng zì miǎn, hé lùn tā rén! zhí pèng le yī bí zǐ huī, yàng yàng qū chū. zhōu zhǔ yōng chóng shàng rú xué, cháng zài tài xué zhōng yǎng lǎo qǐ yán, zūn shǒu gǔ lǐ. sì yòu jìn fú dào èr jiào, xī huǐ jīng xiàng, chì sēng dào hái sú. suǒ yǒu sì diǎn wèi zài zhū yín cí, jù gǎi zuò xiè shě, qiě xǔ zhū wáng yì dé xǐ jū. wèi wáng zhí dú zé yī pì zì, zuò wèi jū dì. qí wáng xiàn yǔ zhí dào: dì yǐ ér nǚ chéng háng, jū shì xū qiú kuān chǎng, nài hé zé cǐ zhái shè? zhí chàng rán dào: yī shēn shàng bù néng róng, hái guǎn shén me ér nǚ? xiàn zhī tā yǒu yuàn fèn yì, yǐn yǒu jiè xīn. huì zhōu zhǔ yōng xìng yún yáng gōng, liú yòu gōng zhèng wèi chí yùn děng, fǔ tài zǐ yūn jū shǒu, wèi wáng zhí tuō jí bù cóng. jí chē jià yuǎn qù, què jiū hé sī dǎng, jìng xí sù zhāng mén mén lì duō cāng huáng dùn zǒu, hù shàng wèi jiōng. yùn zài diàn zhōng wén biàn, máng zì wǎng bì mén, zhèng zhí hàn dǎng shā lái, jiāng jìn wèi jìn, yùn shǒu zhǐ bèi zhuó, bù xiá gù tòng, dé jiāng gōng mén hé zhù. zhí dǎng bù dé qū rù, zòng huǒ shāo mén, mén jǐ bèi huǐ. yùn suǒ xìng qǔ gōng zhōng cái mù, jí suǒ yǒu mù qì, zhù zhāng huǒ shì, mén wài shì huǒ shān yì bān, bù néng tōng dào. nà liú shǒu bīng yǐ xiāng shuài lái yuán, zhí zì zhī bù néng chéng gōng, yǐn zhòng tuì qù, yùn suì dū tóng liú shǒu bīng chū jī, dà pò zhí zhòng. zhí chū dōu nán dùn, yòu yóu yùn pài bīng zhuī niè, bǎ zhí qín huí, zhōu zhǔ yōng yì wén bào hái dōu, shàng yīn tóng qì xiāng guān, wèi rěn jiā zhū, dàn miǎn zhí wèi shù rén, yōu gù bié gōng. shēng rèn wèi chí yùn wèi dà jiāng jūn, fán zhí tián zhái jì lè jīn bó chē mǎ děng, xī shù shǎng yùn. zhí zài qiú shì zhōng, shàng yǒu yì tú, nǎi xià zhào zhū zhí, bìng jí zhí zi shí rén. zhí yǒu yīng zhū zhī zuì, wéi shéng yǐ zuì rén bù nú zhī lì, zhōu zhǔ yì wèi miǎn tài shèn.
這消息傳入周廷,周主邕乃謀伐齊,親臨射宮,閱軍講武,且進封齊公憲,衛公直以下諸兄弟,並皆為王。正擬會議出師,忽太后叱奴氏得病,醫治罔效,旋即去世。周主邕居廬守制,朝夕歠粥,只進一溢米,命太子贇總理庶政。群臣表請節哀,累旬才命進膳。及太后奉葬山陵,周主跣行至陵旁,慟哭盡哀,詔行三年喪禮,惟百僚以下,遇葬除服。衛王直入譖齊王憲,說他飲酒食肉,無異平時。周主愀然道:「我與齊王同父異母,俱非正嫡,彼因我入纂正統,所以喪服從同,汝是太后親子,與我為同母弟,但當自勉,何論他人!」直碰了一鼻子灰,怏怏趨出。周主邕崇尚儒學,嘗在太學中養老乞言,遵守古禮。嗣又禁佛道二教,悉毀經像,飭僧道還俗。所有祀典未載諸淫祠,俱改作廨舍,且許諸王亦得徙居。衛王直獨擇一僻字,作為居第。齊王憲語直道:「弟已兒女成行,居室須求寬敞,奈何擇此宅舍?」直悵然道:「一身尚不能容,還管甚麼兒女?」憲知他有怨憤意,隱有戒心。會周主邕幸雲陽宮,留右宮正尉遲運等,輔太子贇居守,衛王直託疾不從。及車駕遠去,卻糾合私黨,徑襲肅章門;門吏多倉皇遁走,戶尚未扃。運在殿中聞變,忙自往閉門,正值悍黨殺來,將進未進,運手指被斫,不暇顧痛,得將宮門闔住。直黨不得趨入,縱火燒門,門幾被毀。運索性取宮中材木,及所有木器,助張火勢,門外似火山一般,不能通道。那留守兵已相率來援,直自知不能成功,引眾退去,運遂督同留守兵出擊,大破直眾。直出都南遁,又由運派兵追躡,把直擒回,周主邕亦聞報還都,尚因同氣相關,未忍加誅,但免直為庶人,幽錮別宮。升任尉遲運為大將軍,凡直田宅、妓樂、金帛、車馬等,悉數賞運。直在囚室中,尚有異圖,乃下詔誅直,並及直子十人。直有應誅之罪,惟繩以罪人不孥之例,周主亦未免太甚。
nèi luàn yǐ píng, nǎi fù yì fá qí, zhù guó yú yì jìn jiàn dào: liǎng guó xiāng zhēng, hù yǒu shèng fù, tú sǔn bīng chǔ, wú yì dà jì, bù rú jiě yán jì hǎo, shǐ bǐ dài chí wú bèi, rán hòu chéng jiān jìn bīng, yī jǔ biàn kě píng dí le. zhōu zhǔ yōng yóu yù wèi jué, gèng chì nèi wài zhū dà chén, yì jué xíng zhǐ, xūn zhōu cì shǐ wéi xiào kuān, dú shàng chén sān cè, dà zhì lüè yún:
內亂已平,乃複議伐齊,柱國於翼進諫道:「兩國相爭,互有勝負,徒損兵儲,無益大計,不如解嚴繼好,使彼怠弛無備,然後乘間進兵,一舉便可平敵了。」周主邕猶豫未決,更敕內外諸大臣,議決行止,勛州刺史韋孝寬,獨上陳三策,大致略云:
chén zài biān jī nián, pō jiàn jiān xì, bù yīn jì huì, nán yǐ chéng gōng. shì yǐ wǎng suì chū jūn, tú yǒu láo fèi, gōng jī bù lì, yóu shī jī huì. hé zhě? zhǎng huái zhī nán, jiù wèi wò tǔ, chén shì yǐ pò wáng yú jìn, yóu néng yī jǔ píng zhī, qí rén lì nián fù jiù, sàng bài ér fǎn, nèi lí wài pàn, jì jǐn lì qióng, chuán bù yún hū? bì yǒu xìn yān, bù kě shī yě. jīn dà jūn ruò chū zhǐ guān, fāng guǐ ér jìn, jiān yǔ chén shì hù wèi jī jiǎo, bìng lìng guǎng zhōu yì lǚ, chū zì sān yā, yòu mù shān nán xiāo ruì, yán hé ér xià, fù qiǎn běi shàng jī hú, jué qí bìng jìn zhī lù. fán cǐ zhū jūn, réng lìng gè mù guān hé zhī wài, jìn yǒng zhī shì, hòu qí jué shǎng, shǐ wèi qián qū, yuè dòng chuān yí, léi hài diàn jī, bǎi dào jù jìn, bìng qū lǔ tíng, bì dāng wàng fēng bēn kuì, suǒ xiàng cuī tiǎn, yī róng dà dìng, shí zài cǐ jī, cǐ yī cè yě. ruò guó jiā gèng wèi hòu tú, wèi jí dà jǔ, yí yǔ chén rén fēn qí bīng shì. sān yā yǐ běi, wàn chūn yǐ nán, guǎng shì tún tián, yù wèi chǔ jī. mù qí xiāo hàn, lì wèi bù wǔ. bǐ jì dōng nán yǒu dí, róng mǎ xiāng chí, wǒ chū qí bīng pò qí jiāng chǎng bǐ ruò xìng shī fù yuán, wǒ zé jiān bì qīng yě, dài qí qù yuǎn, hái fù chū shī, cháng yǐ biān wài zhī jūn, yǐn qí fù xīn zhī zhòng. wǒ wú sù chōng zhī fèi, bǐ yǒu bèn mìng zhī láo, yī èr nián zhōng, bì zì lí pàn. qiě qí shì hūn bào, zhèng chū duō mén, yù yù mài guān, wéi lì shì shì, huāng yín jiǔ sè, jì hài zhōng liáng, hé jìng áo rán, bù shèng qí bì, yǐ cǐ ér guān, fù wáng kě dài. rán hòu chéng jiān diàn sǎo, shì děng cuī kū, cǐ èr cè yě. wǒ zhōu tǔ yǔ, kuà jù guān hé, xù xí juǎn zhī wēi, chí jiàn líng zhī shì, nán qīng jiāng hàn, xī kān bā shǔ, sāi biǎo wú yú, hé yòu dǐ dìng. wéi bǐ zhào wèi, dú wèi zhēn gěng zhě, zhèng yǐ yǒu shì sān fāng, wèi huáng dōng lüè, suì shǐ zhāng fǔ yóu hún, gèng cún yú guǐ. xī gōu jiàn wáng wú, shàng qī shí zài, wǔ wáng qǔ luàn, yóu fán zài jǔ. jīn ruò gèng cún zūn yǎng, qiě fù xiāng shí, chén wèi yí hái cóng lín hǎo, shēn qí méng yuē, ān rén hé zhòng, tōng shāng huì gōng, xù ruì yǎng wēi, guān cuàn ér dòng, sī zé zhǎng jià yuǎn yù, zuò dài jiān bìng, yì wèi shǐ fēi liáng cè yě. hé qù hé cóng? shú xiān shú hòu? wéi bì xià zé zhī.
臣在邊積年,頗見間隙,不因際會,難以成功。是以往歲出軍,徒有勞費,功績不立,由失機會。何者?長淮之南,舊為沃土,陳氏以破亡餘燼,猶能一舉平之,齊人歷年赴救,喪敗而返,內離外叛,計盡力窮,傳不云乎?臂有釁焉,不可失也。今大軍若出軹關,方軌而進,兼與陳氏互為犄角,並令廣州義旅,出自三鵶,又募山南驍銳,沿河而下,復遣北上稽胡,絕其並晉之路。凡此諸軍,仍令各募關河之外,勁勇之士,厚其爵賞,使為前驅,岳動川移,雷駭電激,百道俱進,並趨虜廷,必當望風奔潰,所向摧殄,一戎大定,實在此機,此一策也。若國家更為後圖,未即大舉,宜與陳人分其兵勢。三鵶以北,萬春以南,廣事屯田,預為儲積。募其驍悍,立為部伍。彼既東南有敵,戎馬相持,我出奇兵破其疆場;彼若興師赴援,我則堅壁清野,待其去遠,還復出師,常以邊外之軍,引其腹心之眾。我無宿舂之費,彼有奔命之勞,一二年中,必自離叛。且齊氏昏暴,政出多門,鬻獄賣官,唯利是視,荒淫酒色,忌害忠良,闔境嗷然,不勝其敝,以此而觀,覆亡可待。然後乘間電掃,事等摧枯,此二策也。我周土宇,跨據關河,蓄席捲之威,持建瓴之勢,南清江漢,西戡巴蜀,塞表無虞,河右底定。唯彼趙魏,獨為榛梗者,正以有事三方,未遑東略,遂使漳滏遊魂,更存余晷。昔勾踐亡吳,尚期十載,武王取亂,猶煩再舉。今若更存遵養,且復相時,臣謂宜還從鄰好,申其盟約,安人和眾,通商惠工,蓄銳養威,觀爨而動,斯則長駕遠馭,坐待兼併,亦未始非良策也。何去何從?孰先孰後?惟陛下擇之。
zhōu zhǔ lǎn dào cǐ shū, nǎi zhào rù kāi fǔ yí tóng sān sī yī lóu qiān, cóng róng wèn dào: zhèn yù yòng bīng, dāng xiān hé guó? qiān dá dào: qí shì chén nì chàng yōu, dān liàn jú niè, liáng jiāng hú lǜ míng yuè yǐ bèi chán rén zèn sǐ, shàng xià lí xīn, dào lù cè mù, zhè què zuì shì yì qǔ lī. zhōu zhǔ xiào dào: zhèn zǎo yǒu cǐ yì, fán qīng yǐ pìn wèn wèi míng, jiè chān xū shí. qiān shòu mìng ér chū, zhōu zhǔ zài qiǎn xiǎo sī kòu yuán wèi, xié qiān tóng háng. qiān zhì qí tíng, zhào cháng nà bì. qí zhǔ wěi hūn hūn kuì kuì, yě bù zhī qiān huái bié yì, wéi quán guì děng lüè wén zhōu shì, mì wèi pán jié. qiān dāng rán shǒu zhe mì mì, wéi cān jūn gāo zūn, shāo shāo tǔ shí. qí suì liú zhù qiān děng, bù kěn qiǎn huí. hé bù jí shǐ bèi yù, nǎi tú liú shǐ tiāo xìn, ān dé bù wáng! zhōu zhǔ yōng dài qiān bù guī, nǎi xià zhào fá qí. mìng zhù guó chén wáng chún, xíng yáng gōng sī mǎ xiāo nán, jí qí xiāng sī mǎ zi rú zi, gāo yáng shí, jù zuì bēn zhōu. zhèng gōng dá xī zhèn, wèi qián sān jūn, zǒng guǎn yuè wáng shèng, zhào wáng zhāo, jù zhōu zhǔ dì. zhōu chāng gōng hóu mò chén qióng, wèi hòu sān jūn, zǒng guǎn qí wáng xiàn, lǜ zhòng èr wàn, qū lí yáng, suí gōng yáng jiān, guǎng níng gōng xuē jiǒng, lǜ zhōu shī sān wàn, zì wèi rù hé. liáng gōng hóu mò chén ruì, lǜ zhòng shǒu tài háng dào, shēn gōng lǐ mù, lǜ zhòng sān wàn shǒu hé yáng dào, cháng shān gōng yú yì, lǜ zhòng èr wàn chū chén rǔ. zhōu zhǔ yōng qīn lǜ liù jūn, yǒu zhòng liù wàn, chū fà zhǎng ān. jiāng zhì hé yáng, nèi shǐ shàng shì yǔ wén, gǔ wén bì zì. wèi bù rú chū shī fén qū, mín bù zhōng dài fū zhào huì zhù jiàn zhì jiē yōng yǐng bí xiāo hú lù měng yáng yuàn còu qǐng jìn bīng fén lù, zhí yǎn jìn yáng. bǐ cǐ gè zhí yī cí, zhōu zhǔ yī gài bù yī, jìng cóng hé yáng qū hé yīn. qián fén zhōu cì shǐ yáng fū zi sù, yuàn lǜ nǎi fù jiù bù wèi xiān qū. fū sǐ yǐ jiàn qī shí wǔ huí, sù cóng jūn yǐ cǐ wèi shǐ. zhōu zhǔ chēng wèi zhuàng shì, xǔ lìng qián xíng.
周主覽到此書,乃召入開府儀同三司伊婁謙,從容問道:「朕欲用兵,當先何國?」謙答道:「齊氏沉溺倡優,耽戀趜櫱,良將斛律明月已被讒人譖死,上下離心,道路側目,這卻最是易取哩。」周主笑道:「朕早有此意,煩卿以聘問為名,借覘虛實。」謙受命而出,周主再遣小司寇元衛,偕謙同行。謙至齊廷,照常納幣。齊主緯昏昏憒憒,也不知謙懷別意,惟權貴等略聞周事,密為盤詰。謙當然守着秘密,惟參軍高遵,稍稍吐實。齊遂留住謙等,不肯遣回。何不亟使備御,乃徒留使挑釁,安得不亡!周主邕待謙不歸,乃下詔伐齊。命柱國陳王純,滎陽公司馬消難,即齊相司馬子如子,高洋時,懼罪奔周。鄭公達奚震,為前三軍,總管越王盛,趙王招,俱周主弟。周昌公侯莫陳瓊,為後三軍,總管齊王憲,率眾二萬,趨黎陽,隨公楊堅,廣寧公薛迥,率舟師三萬,自渭入河。梁公侯莫陳芮,率眾守太行道,申公李穆,率眾三萬守河陽道,常山公於翼,率眾二萬出陳汝。周主邕親率六軍,有眾六萬,出髮長安。將至河陽,內史上士宇文,古文弼字。謂不如出師汾曲,民部中大夫趙恚翥健S治接Υ雍穎鼻魈觳麓蠓蛘院輳*請進兵汾潞,直掩晉陽。彼此各執一詞,周主一概不依,竟從河陽趨河陰。前汾州刺史楊敷子素,願率乃父舊部為先驅。敷死已見七十五回,素從軍以此為始。周主稱為壯士,許令前行。
jì rù qí jìng, jí xià lìng jūn zhōng, jìn zhǐ fá shù jiàn hé, wéi lìng jí zhǎn. jìn zhì yīn chéng xià, yóu zhōu zhǔ qīn zì dū gōng, shù rì jí xià. qí wáng xiàn yě gōng rù wǔ jì, jìn wéi luò kǒu, bá dōng xī èr chéng, zòng huǒ chuán fén huǐ hé qiáo. qí yǒng qiáo dà dū dū fù fú, yè chí rù zhōng shàn chéng, jié lì bǎo shǒu, zhōu jūn gōng zhì èr xún, shàng wèi néng bá. zhōu zhǔ yōng yòu qīn gōng jīn yōng, shǒu jiāng dú gū yǒng yè, yì fáng yù shén yán, wú xiè kě jī. zhōu zhǔ lián gōng jīng xún, bù jué guò láo, jìng zhì shēng jí, nǎi àn bīng bà gōng. shí qí tíng sù jiāng, duō bàn sàng wáng, lián sī kōng zhào yàn shēn, dōu yǐ shì shì, zhǐ hǎo tuī nà gāo ā nà gōng, qián qù jù dí. gāo ā nà gōng yǐ wèi yòu chéng xiàng, yīn cháo zhōng wú rén dū shī, méi nài hé yǐn bīng chū jìn yáng, jìn yuán hé yáng. zhōu zhǔ wén qí jūn jiāng zhì, zì jǐ yòu huàn bù yù, bù rú cóng xiào kuān yán, zàn qiě tuì bīng, zài tú hòu jǔ, yīn chéng yè xià lìng bān shī. qí dū du fù fú, yǔ xíng tái qǐ fú guì hé dào: zhōu shī pí bì, yuàn dé jīng qí èr qiān zhuī jī, dìng kě dé gōng! yě kǒng wèi bì. guì hé bù cóng, yī rèn zhōu jūn tuì qù. zhōu qí wáng xiàn yú yì lǐ mù děng, lián xià qí sān shí yú chéng, wén zhōu zhǔ xuán shī, yì jiē qì chéng xī guī. qí yòu chéng xiàng gāo ā nà gōng, dāng rán dōng hái, hái dào shì zhōu jūn wèi dàn, suǒ yǐ tuì qù, yuè jué zhǐ gāo qì yáng, pì nì yī qiè le.
既入齊境,即下令軍中,禁止伐樹踐禾,違令即斬。進至陰城下,由周主親自督攻,數日即下。齊王憲也攻入武濟,進圍洛口,拔東、西二城,縱火船焚毀河橋。齊永橋大都督傅伏,夜馳入中潬城,竭力保守,周軍攻至二旬,尚未能拔。周主邕又親攻金墉,守將獨孤永業,亦防禦甚嚴,無懈可擊。周主連攻經旬,不覺過勞,竟至生疾,乃按兵罷攻。時齊廷宿將,多半喪亡,連司空趙彥深,都已逝世,只好推那高阿那肱,前去拒敵。高阿那肱已為右丞相,因朝中無人督師,沒奈何引兵出晉陽,進援河陽。周主聞齊軍將至,自己又患不豫,不如從孝寬言,暫且退兵,再圖後舉,因乘夜下令班師。齊都督傅伏,語行台乞伏貴和道:「周師疲敝,願得精騎二千追擊,定可得功!」也恐未必。貴和不從,一任周軍退去。周齊王憲、於翼、李穆等,連下齊三十餘城,聞周主旋師,亦皆棄城西歸。齊右丞相高阿那肱,當然東還,還道是周軍畏憚,所以退去,越覺趾高氣揚,睥睨一切了。
zhōu zhǔ yōng hái zhì zhǎng ān, gèng mìng tài zǐ yūn xún fǔ xī tǔ, shùn dào fá tǔ gǔ hún. jiàn qián. tǔ gǔ hún sù wèi wèi shǔ, shòu wèi fēng cè, dé yīng wáng jué. zhì wèi fēn dōng xī, bù xiá xī gù, tǔ gǔ hún wáng kuā lǚ, shǐ zì chēng kè hán, jū fú qí chéng, jù qīng hǎi xī, yǒu dì zhǎng sān qiān lǐ, kuò qiān yú lǐ, suǒ zhì guān shǔ, yě fǎng wèi zhì, yǒu wáng gōng pú shè shàng shū jí láng zhōng jiāng jūn děng míng hào. fēng sú yǔ tū jué xiāng tóng, yǐ xù mù wèi shēng jì. cháng zhì wèi jìng chāo lüè, wèi liáng zhōu cì shǐ shǐ níng, yǔ tū jué mù gǎn kè hán, xí jī kuā lǚ. kuā lǚ dùn qù, qī zǐ wèi shǐ níng suǒ lǔ, suǒ zhù zhēn wù zá chù, yì bèi liǎng jūn lüè sàn. kuā lǚ nǎi qiǎn shǐ xiè zuì. jí yǔ wén shì cuàn wèi chēng zhōu, kuā lǚ fù kòu zhōu jìng, gōng liáng shàn hé sān zhōu, liáng zhōu cì shǐ shì yún bǎo zhàn mò. zhōu qiǎn hè lán xiáng yǔ wén guì wǎng tǎo, jī tuì kuā lǚ, chéng shèng bá táo yáng hóng hé èr chéng, gǎi zhì táo zhōu, fāng cái hái shī. kuā lǚ pàn fú wú cháng, zhōu zhǔ nǎi mìng tài zǐ xī lüè, lìng dà jiāng jūn wáng guǐ gōng zhèng yǔ wén xiào bó cóng xíng. tài zǐ wěi wèi ān bīng lüè, dàn hǎo xì xiá, gōng yǐn zhèng yì wáng duān děng, yòu shì tài zǐ chǒng xìng, bù fú jūn fǎ. hǎo róng yì dào le fú qí chéng, kuā lǚ jiān bì qīng yě, háo wú dòng jìng. wáng guǐ yīn dí qíng nán cè, bù rú quán jūn zǎo guī, lǎo chéng zhī jǐ. nǎi qǐng zhū tài zǐ cóng sù hái jūn. tài zǐ yūn lè dé yī yì, biàn jí dōng fǎn. cǐ yì wèi jiàn yī dí, yì wú cóng qīn lüè, miǎn bù dé shòu zhōu zhǔ jié zé. wáng guǐ xiáng shù jūn qíng, miàn hé zhèng yì wáng duān, zhōu zhǔ nù qǐ, zhàng tài zǐ yūn shù shí xià, chú yì děng míng. jí zhōu zhǔ zài xíng dōng fá, tài zǐ yūn fù zhào rù yì děng, chǒng rèn rú chū.
周主邕還至長安,更命太子贇巡撫西土,順道伐吐谷渾。見前。吐谷渾素為魏屬,受魏封冊,得膺王爵。至魏分東西,不暇西顧,吐谷渾王夸呂,始自稱可汗,居伏俟城,據青海西,有地長三千里,闊千餘里,所置官屬,也仿魏制,有王公僕射尚書及郎中將軍等名號。風俗與突厥相同,以畜牧為生計。嘗至魏境抄掠,魏涼州刺史史寧,與突厥木杆可汗,襲擊夸呂。夸呂遁去,妻子為史寧所虜,所貯珍物雜畜,亦被兩軍掠散。夸呂乃遣使謝罪。及宇文氏篡魏稱周,夸呂復寇周境,攻涼、鄯、河三州,涼州刺史是雲寶戰歿。周遣賀蘭祥宇文貴往討,擊退夸呂,乘勝拔洮陽、洪和二城,改置洮州,方才還師。夸呂叛服無常,周主乃命太子西略,令大將軍王軌、宮正宇文孝伯從行。太子頠未諳兵略,但好戲狎,宮尹鄭譯、王端等,又恃太子寵幸,不服軍法。好容易到了伏俟城,夸呂堅壁清野,毫無動靜。王軌因敵情難測,不如全軍早歸,老成知幾。乃請諸太子從速還軍。太子贇樂得依議,便即東返。此役未見一敵,亦無從侵掠,免不得受周主詰責。王軌詳述軍情,面劾鄭譯、王端,周主怒起,杖太子贇數十下,除譯等名。及周主再行東伐,太子贇復召入譯等,寵任如初。
kàn guān tīng zhe! zhōu zhǔ chū cì fá qí, shì zài zhōu jiàn dé sì nián qiū jiān, zhì èr cì fá qí, nǎi zài jiàn dé wǔ nián dōng jì, biàn shì qí zhǔ wěi wǔ píng qī nián. tè shū nián yuè, yǐ zhì qí wáng. zhōu zhǔ yōng zhòng yì fá qí, zhào yù qún chén dào: zhèn qù suì xíng jūn, shì yǒu zhěn jí, yīn bù dé dàng píng bū kòu. wéi qián rù qí jìng, jù jiàn dí qíng, kàn bǐ xíng bīng, jǐ tóng ér xì, yòu wén tā cháo zhèng yì wěn, qún xiǎo yì héng, bǎi xìng áo áo, zhāo bù bǎo xī, tiān yǔ bù qǔ, fǎn yí hòu huǐ. ruò fù rú wǎng nián chū jūn hé wài, tú zú fǔ bèi, wèi zú è hóu, jìn zhōu běn gāo shì gēn běn dì, cháng wèi zhòng zhèn, wǒ ruò wǎng gōng, bǐ bì lái yuán, wǒ yán jūn yǐ dài, dìng zú shèng dí, chéng shì shā rù, zhí dǎo cháo xué, miè qí bù nán le. zhū jiāng shàng duō yǒu nán sè, zhōu zhǔ yōng bó rán dào: jī bù kě shī, shí bù zài lái, rú yǒu zǔ náo wǒ jūn, zhèn dāng yǐ jūn fǎ cóng shì! yīng wǔ zhī zhǔ yì lài dú duàn. nǎi mìng yuè wáng shèng qǐ gōng liàng yǔ wén tài cóng sūn. suí gōng yáng jiān, fēn lǜ yòu sān jūn, qiào wáng jiǎn zhōu zhǔ yōng yì mǔ dì. dà jiāng jūn bǎo tài guǎng huà gōng qiū chóng, fēn lǜ zuǒ sān jūn, qí wáng xiàn chén wáng chún wèi qián jūn, yī cì chū fā. zhōu zhǔ yōng liú tài zǐ jū shǒu, zì dū gè jūn qū jìn zhōu, huò shǒu huò gōng, bù shǔ tíng dāng. yīn zì fén qū zhì jìn zhōu chéng xià, wéi gōng shù rì, chéng zhōng jiǒng jí. qí xíng tái zuǒ chéng hóu zi qīn jí jìn zhōu cì shǐ cuī jǐng sōng, jūn àn dì tōng kuǎn, qǐ xiáng zhōu jūn. zhōu dà jiāng jūn wáng guǐ, lǜ tóng piān jiāng duàn wén zhèn děng, chéng yè dēng chéng, chéng zhōng yǐ yǒu nèi yīng, dùn shí huā kuì. zhōu jūn yī yōng ér rù, suì kè jìn zhōu, qín zhù qí dà xíng tái wèi xiāng guì jí jiǎ shì bā qiān rén. bié qiǎn nèi shǐ wáng yì jiān lǐng zhū jūn, gōng kè píng yáng chéng.
看官聽着!周主初次伐齊,是在周建德四年秋間,至二次伐齊,乃在建德五年冬季,便是齊主緯武平七年。特書年月,以志齊亡。周主邕重議伐齊,召諭群臣道:「朕去歲行軍,適有疹疾,因不得蕩平逋寇。惟前入齊境,具見敵情,看彼行兵,幾同兒戲,又聞他朝政益紊,群小益橫,百姓嗷嗷,朝不保夕,天與不取,反貽後悔。若復如往年出軍河外,徒足拊背,未足扼喉,晉州本高氏根本地,常為重鎮,我若往攻,彼必來援,我嚴軍以待,定足勝敵,乘勢殺入,直搗巢穴,滅齊不難了。」諸將尚多有難色,周主邕勃然道:「機不可失,時不再來,如有阻撓我軍,朕當以軍法從事!」英武之主亦賴獨斷。乃命越王盛杞公亮、宇文泰從孫。隨公楊堅,分率右三軍,譙王儉、周主邕異母弟。大將軍寶泰、廣化公邱崇,分率左三軍,齊王憲、陳王純為前軍,依次出發。周主邕留太子居守,自督各軍趨晉州,或守或攻,部署停當。因自汾曲至晉州城下,圍攻數日,城中窘急。齊行台左丞侯子欽及晉州刺史崔景嵩,均暗地通款,乞降周軍。周大將軍王軌,率同偏將段文振等,乘夜登城,城中已有內應,頓時嘩潰。周軍一擁而入,遂克晉州,擒住齊大行台尉相貴及甲士八千人。別遣內史王誼監領諸軍,攻克平陽城。
qí zhǔ wěi fāng qiè féng shū fēi, chū liè tiān chí, jìn zhōu jí píng yáng jǐng bào, zì chén zhì wǔ, yǐ dào sān cì, yòu chéng gāo ā nà gōng dào: dà jiā zhèng yóu liè wèi lè, biān bǐ shāo yǒu zhàn zhēng, nǎi shì cháng shì, hé bì jí jí zòu wén? kě xiào. yán zhì rì mù, píng yáng bào chēng shī shǒu, qí zhǔ wěi yě wèi miǎn chī jīng, biàn yù hái jí jiāng zú. piān féng shū fēi xìng shàng wèi jǐn, gù qǐng gèng shā yī wéi, wěi bù dé bù cóng, yòu liè le hǎo duō shí, huò dé jǐ tóu yě shòu, fāng cái hái gōng. yuè rì dà jí gè jūn, chū jù zhōu shī, shǐ gāo ā nà gōng lǜ qián jūn xiān jìn, zì qiè féng shū fēi hòu xíng. bù kě yī rì wú cǐ fēi. zhōu zhǔ mìng kāi fǔ dà jiāng jūn liáng shì yàn tǒng bīng wàn rén, zhèn shǒu jìn zhōu, zì zhì píng yáng dū shī. tú cì jiē zhe jūn bào, wèi qí jūn dà jǔ lái yuán, zhōu zhǔ yīn yù xī hái zhǎng ān, zàn bì dí fēng. kāi fǔ dà jiāng jūn yǔ wén xīn jìn jiàn dào: rú bì xià shèng wǔ, chéng dí rén huāng zòng, shì tāng wò xuě, hé huàn bù kè? ruò shǐ qí de lìng zhǔ, jūn chén xié lì, jiù shǐ tāng wǔ fù shēng, yì wèi yì dàng píng le. xīn xì yǔ wén guì zi, yǔ zhōu tóng xìng bù zōng. jūn zhèng wáng sháo yì jìn yán dào: qí shī jì gāng, yǐ lì shù shì, tiān jiǎng zhōu shì, yī zhàn dé è zhù dí hóu. qǔ luàn wǔ wáng, zhèng zài jīn rì, nǎi shě cǐ jù tuì, chén shí wèi jiě! zhōu zhǔ dào: qīng děng yán fēi bú shì, dàn zhèn yě zì yǒu zhǔ zhāng. wú fēi yòng wéi xiào kuān dì èr cè. shuō bì, jìng huī jūn xī hái, liú qí wáng xiàn wèi hòu jù.
齊主緯方挈馮淑妃,出獵天池,晉州及平陽警報,自辰至午,已到三次,右丞高阿那肱道:「大家正遊獵為樂,邊鄙稍有戰爭,乃是常事,何必急急奏聞?」可笑。延至日暮,平陽報稱失守,齊主緯也未免吃驚,便欲還集將卒。偏馮淑妃興尚未盡,固請更殺一圍,緯不得不從,又獵了好多時,獲得幾頭野獸,方才還宮。越日大集各軍,出拒周師,使高阿那肱率前軍先進,自挈馮淑妃後行。不可一日無此妃。周主命開府大將軍梁士彥統兵萬人,鎮守晉州,自至平陽督師。途次接着軍報,謂齊軍大舉來援,周主因欲西還長安,暫避敵鋒。開府大將軍宇文忻進諫道:「如陛下聖武,乘敵人荒縱,似湯沃雪,何患不克?若使齊得令主,君臣協力,就使湯武復生,亦未易蕩平了。」忻系宇文貴子,與周同姓不宗。軍正王韶亦進言道:「齊失紀綱,已歷數世,天獎周室,一戰得扼住敵喉。取亂侮亡,正在今日,乃舍此遽退,臣實未解!」周主道:「卿等言非不是,但朕也自有主張。」無非用韋孝寬第二策。說畢,竟麾軍西還,留齊王憲為後拒。
qí zhǔ wén zhōu yǐ tuì shī, jí qiǎn xiāo jiāng hè lán bào zi děng, zhuī jī zhōu jūn. xiàn yǔ yǔ wén xīn gè lǜ bǎi qí, lún liú jiāo zhàn, qiě zhàn qiě xíng. hè lán bào zi qióng zhuī wù shě, bèi xiàn děng yòu rù jué dì, huī qí sì cù, dé jiāng hè lán bào zi jī sǐ, rán hòu xú xú yǐn guī. qí zhǔ wěi suì wéi píng yáng, zhòu yè měng pū, huǐ dié cuī qiáng, shì yàn shén shèng. zhōu jìn zhōu cì shǐ liáng shì yàn rù chéng shǒu yù, lìng jūn shì xuè báo hàn chéng, qiě kāng kǎi yǔ jiāng shì dào: sǐ zài jīn rì, wǒ wèi ěr xiān! yú shì yǒng liè qí fèn, hū shēng dòng dì, wú bù yǐ yī dāng bǎi. qí bīng shǎo què, shì yàn lìng jūn shì xiū chéng, jūn shì bù zú, qǔ zhū rén mín, rén mín bù zú, jì yǐ fù nǚ, shèn zhì shì yàn qī qiè, yì jiā rù fù nǚ duì zhōng, bān tǔ yùn shí, bǔ qì chéng dié, sān rì gào chéng. qí rén gèng jué tōng dì dào, hōng xiàn chéng yuán shí yú zhàng, jiāng shì chéng shì yù rù, piān bèi qí zhǔ wěi zàn rù, chì lìng zàn tíng. kàn guān dào wèi hé yīn? xiāng chuán jìn zhōu chéng xī shí shàng, yǒu shèng rén jī, wěi yù zhào féng shū fēi tóng guān, shū fēi huà méi shuā bìn, mǒ fěn chá zhī, hǎo duō shí fāng cái zhào dào. nà chéng qiáng quē chù, yǐ yóu shǒu bīng yòng mù wèi shān, dǔ sè jiān gù. qí bīng shī le shí jī, wú cóng chōng rù, gè gè yuàn qì tūn shēng, àn mà féng fēi. qí zhǔ wěi yòu kǒng chéng zhōng nǔ shǐ, shè jí ài qiè, tè chōu chū gōng chéng mù jù, zhú zào yuǎn qiáo, bǐ féng fēi dé dēng qiáo yáo shì. nǎ zhī qiáo jiǎo wèi jiān, jīn bù qǐ mǎ zú wǎng lái, kǒng yóu jūn shì huái hèn, gù yì zhú cǐ wēi qiáo. huò rán yī shēng, tān huài shù chǐ. hái xìng qí zhǔ jí féng fēi, shàng lì zài wēi qiáng shàng miàn, bù zhì shī zú, zǒng suàn miǎn zuò le shuǐ dǐ yuān yāng. hái shì cǐ shí nì sǐ, huò kě bǎo quán qí zōng.
齊主聞周已退師,亟遣驍將賀蘭豹子等,追擊周軍。憲與宇文忻各率百騎,輪流交戰,且戰且行。賀蘭豹子窮追勿舍,被憲等誘入絕地,麾騎四蹙,得將賀蘭豹子擊死,然後徐徐引歸。齊主緯遂圍平陽,晝夜猛撲,毀堞摧牆,勢焰甚盛。周晉州刺史梁士彥入城守御,令軍士血薄捍城,且慷慨語將士道:「死在今日,我為爾先!」於是勇烈齊奮,呼聲動地,無不以一當百。齊兵少卻,士彥令軍士修城,軍士不足,取諸人民,人民不足,濟以婦女,甚至士彥妻妾,亦夾入婦女隊中,搬土運石,補葺城堞,三日告成。齊人更掘通地道,轟陷城垣十餘丈,將士乘勢欲入,偏被齊主緯暫入,敕令暫停。看官道為何因?相傳晉州城西石上,有聖人跡,緯欲召馮淑妃同觀,淑妃畫眉刷鬢,抹粉搽脂,好多時方才召到。那城牆缺處,已由守兵用木為柵,堵塞堅固。齊兵失了時機,無從沖入,個個怨氣吞聲,暗罵馮妃。齊主緯又恐城中弩矢,射及愛妾,特抽出攻城木具,築造遠橋,俾馮妃得登橋遙視。哪知橋腳未堅,禁不起馬足往來,恐由軍士懷恨,故意築此危橋。砉然一聲,坍壞數尺。還幸齊主及馮妃,尚立在危牆上面,不致失足,總算免做了水底鴛鴦。還是此時溺死,或可保全齊宗。
zhōu zhǔ xiān lìng qí wáng xiàn chū tún sù chuān, yáo wèi píng yáng shēng yuán. xuán yóu píng yáng gào jí, rì jǐn yī rì, nǎi chì xiàn lǜ lǐng bù qǔ, xiān xiàng píng yáng jìn fā, zài jí zhū jūn bā wàn rén, qīn zì tǒng dài, zhí zhǐ píng yáng. qí rén yě kǒng zhōu shī cù zhì, xiān zài chéng nán chuān qiàn, yī qiàn zì shǒu. jí wén zhōu zhǔ dào lái, biàn zài qiàn běi liè chén, zhāng huáng bīng shì. zhōu zhǔ mìng qí wáng xiàn wǎng chān qí zhèn, xiàn fù mìng dào: qí bīng suī duō, jūn wú dòu zhì, wǒ jūn jǐn zú pò dí, jīn rì kě miè cǐ cháo shí le! zhōu zhǔ xǐ dào: guǒ rú rǔ yán, wǒ wú yōu le. suì mìng jìn bī qí jūn. qiàn kuò shù zhàng, wú rén gǎn yú, zhī zài qiàn nán gǔ zào.
周主先令齊王憲出屯涑川,遙為平陽聲援。旋由平陽告急,日緊一日,乃敕憲率領部曲,先向平陽進發,再集諸軍八萬人,親自統帶,直指平陽。齊人也恐周師猝至,先在城南穿塹,依塹自守。及聞周主到來,便在塹北列陳,張皇兵勢。周主命齊王憲往覘齊陣,憲復命道:「齊兵雖多,均無鬥志,我軍盡足破敵,今日可滅此朝食了!」周主喜道:「果如汝言,我無憂了。」遂命進逼齊軍。塹闊數丈,無人敢逾,只在塹南鼓譟。
zì dàn zhì shēn, nán běi liǎng jūn, xiāng chí wèi jué, qí zhǔ wèn gāo ā nà gōng dào: jīn rì kě zhàn fǒu? gāo ā nà gōng dào: wǒ bīng suī zhòng, néng zhàn bù mǎn shí wàn rén, bù rú wù zhàn wèi shì, qiě tuì shǒu gāo liáng qiáo, yǐ yì dài láo. yán wèi yǐ, hū shǎn chū yī yuán měng jiāng dào: yī zuǒ xǔ zéi rén, mǎ shàng cì qǔ, zhì rù fén shuǐ zhōng, biàn kě liǎo shì. yī qiè yī jiāo, jù zú bài shì. qí zhǔ wěi qiáo zhe, nǎi shì wǔ wèi ān tǔ gēn, zhèng zài páng huáng wèi jué, zhū nèi cān yòu qí shēng dào: bǐ yì tiān zǐ, wǒ yì tiān zǐ, bǐ shàng néng yuǎn lái, wǒ rú hé shǒu qiàn shì ruò ne! wěi diǎn shǒu dào: shuō dé shèn shì! jí lìng jūn shì tián qiàn zhēng fēng. zhōu zhǔ dà xǐ, huī dòng gè jūn, xiàng qián jìn jī. liǎng jūn fāng hé, bīng rèn chū jiāo, qí zhǔ wěi yǔ féng shū fēi bìng qí guān zhàn. dàn jiàn zhōu jūn lái dé xiōng měng, qí zuǒ jūn shì nán zhāo jià, xiàng hòu dào tuì. féng shū fēi jù biàn sè dào: bài le! bài le! niáng zǐ jūn zhǐ nài ròu zhàn, bù nài bīng zhàn. mù tí pó máng jiē rù dào: dà jiā kuài zǒu! qí zhǔ wěi yě bù jí biàn míng, jìng qiè féng shū fēi bēn gāo liáng qiáo.
自旦至申,南北兩軍,相持未決,齊主問高阿那肱道:「今日可戰否?」高阿那肱道:「我兵雖眾,能戰不滿十萬人,不如勿戰為是,且退守高梁橋,以逸待勞。」言未已,忽閃出一員猛將道:「一撮許賊人,馬上刺取,擲入汾水中,便可了事。」一怯一驕,俱足敗事。齊主緯瞧着,乃是武衛安吐根,正在徬徨未決,諸內參又齊聲道:「彼亦天子,我亦天子,彼尚能遠來,我如何守塹示弱呢!」緯點首道:「說得甚是!」即令軍士填塹爭鋒。周主大喜,麾動各軍,向前進擊。兩軍方合,兵刃初交,齊主緯與馮淑妃並騎觀戰。但見周軍來得兇猛,齊左軍似難招架,向後倒退。馮淑妃遽變色道:「敗了!敗了!」娘子軍只耐肉戰,不耐兵戰。穆提婆忙接入道:「大家快走!」齊主緯也不及辨明,竟挈馮淑妃奔高梁橋。
kāi fǔ xī zhǎng jiàn zǔ dào: bàn jìn bàn tuì, yòng bīng cháng shì, jīn bīng zhòng wèi zēng shāng sǔn, bì xià zhòu rán fǎn jià, kǒng mǎ zú yī dòng, rén qíng sàn luàn, nà cái shì zhēn bài le! yuàn sù xī xiàng, zhèn dìng gè jūn! qí zhǔ wěi bù jīn shěn yín, é ér wǔ wèi zhāng cháng shān yì zì zhuī zhì, máng bào qí zhǔ dào: jūn yǐ shōu qì, wán zhěng rú gù, wéi chéng bīng réng rán bù dòng, zhì zūn jí yí huí zhì jūn qián, rú ruò bù xìn, qǐ mìng nèi cān wǎng shì. qí zhǔ wén yán, lēi mǎ yù huí, mù tí pó yǐn dòng qí zhǔ yòu zhǒu dào: cǐ yán wèi kě qīng xìn. féng shū fēi yòu zài páng zuò tài, liǔ méi suǒ cuì, xìng yè liǎn hóng, yī shuāng jiǎn shuǐ qiū tóng, jǐ hū yào chuí xià lèi lái. qián rì céng qǐng shā yī wéi, cǐ shí hé dǎn qiè nǎi ěr? nòng dé qí zhǔ cāng huáng shī cuò, bù yóu de yáng biān zài zǒu. qí jūn shī qù zhǔ zi, dāng rán xīn luàn, zài jīng zhōu jūn fèn yǒng shā lái, dùn shí dà kuì, sǐ wáng zhì wàn yú rén, jūn zī qì xiè, wěi qì rú shān, wéi ān dé wáng yán zōng quán jūn yǐn hái, qí zhǔ wěi bēn zhì hóng dòng, cái dé shào xī, féng shū fēi chū jìng zhào miàn, zhòng yún zhī fěn, tū wén hòu miàn yòu bào kòu zhì, wěi jí yē féng fēi shàng mǎ, zài xíng běi dùn.
開府奚長諫阻道:「半進半退,用兵常事,今兵眾未曾傷損,陛下驟然返駕,恐馬足一動,人情散亂,那才是真敗了!願速西向,鎮定各軍!」齊主緯不禁沈吟,俄而武衛張常山亦自追至,忙報齊主道:「軍已收訖,完整如故,圍城兵仍然不動,至尊即宜回至軍前,如若不信,乞命內參往視。」齊主聞言,勒馬欲回,穆提婆引動齊主右肘道:「此言未可輕信。」馮淑妃又在旁作態,柳眉鎖翠,杏靨斂紅,一雙翦水秋瞳,幾乎要垂下淚來。前日曾請殺一圍,此時何膽怯乃爾?弄得齊主倉皇失措,不由的揚鞭再走。齊軍失去主子,當然心亂,再經周軍奮勇殺來,頓時大潰,死亡至萬餘人,軍資器械,委棄如山,惟安德王延宗全軍引還,齊主緯奔至洪洞,才得稍息,馮淑妃出鏡照面,重勻脂粉,突聞後面又報寇至,緯即掖馮妃上馬,再行北遁。
xiān shì qí zhǔ yīn píng yáng jiāng xià, yù guī gōng féng shū fēi, lì tā wèi zuǒ huáng hòu, céng qiǎn nèi shì zhì jìn yáng, qǔ de huáng hòu fú yù. dēng tú fù mìng, kě qiǎo yù zhe qí zhǔ, chéng shàng huī dí děng yī, qí zhǔ jí dài féng fēi àn pèi, lìng jiāng hòu fú chuān shang, rán hòu bēn huí jìn yáng. shí píng yáng chéng xià, qí bīng tǒng yǐ kuì qù, bù liú yī rén, zhōu zhǔ yōng ān wěn rù chéng. liáng shì yàn chū yíng zhōu zhǔ, chí xū tì qì dào: chén jǐ bù dé jiàn bì xià! zhōu zhǔ yì wèi zhī liú tì. yīn jiàn shì zú pí bì, yòu yù hái shī, shì yàn dào: qí bīng yǐ kuì, zhòng xīn jǐn lí, chéng shèng miè qí, zhèng zài cǐ jǔ! zhōu zhǔ zhí shì yàn shǒu dào: zhèn dé cǐ chéng, wèi píng qí chū jī, ruò bù gù shǒu, biàn nán chéng shì. zhèn jì shū qián yōu, fù zī hòu huàn, qīng yí wèi zhèn shǒu zhe, zhèn jué jì zài jìn píng qí. nǎi fù dū dòng zhū jiāng, zhuī jī qí jūn.
先是齊主因平陽將下,欲歸功馮淑妃,立她為左皇后,曾遣內侍至晉陽,取得皇后服御。登途復命,可巧遇着齊主,呈上褘翟等衣,齊主即代馮妃按轡,令將後服穿上,然後奔回晉陽。時平陽城下,齊兵統已潰去,不留一人,周主邕安穩入城。梁士彥出迎周主,持須涕泣道:「臣幾不得見陛下!」周主亦為之流涕。因見士卒疲敝,又欲還師,士彥道:「齊兵已潰,眾心盡離,乘勝滅齊,正在此舉!」周主執士彥手道:「朕得此城,為平齊初基,若不固守,便難成事。朕既紓前憂,復滋後患,卿宜為朕守着,朕決計再進平齊。」乃復督動諸將,追擊齊軍。
qí zhǔ wěi wén zhōu jūn jìn bī, huāng de bù zhī suǒ wèi, jí xiàng qún chén wèn jì. qún chén bìng xiàn yì dào: wèi jīn rì jì, jí yí shěng fù xī yì, ān wèi mín xīn, yī miàn shōu jí kuì bīng, bèi chéng yī zhàn, yǐ ān shè jì. qí zhǔ nǎi xià zhào dà shè. xuán fù yǒu jí bào dào lái, zhōu jūn rù fén shuǐ guān, kāi fǔ hè bá fú ēn děng jiàng qí, gāo ā nà gōng liú shǒu gāo bì, yòu bèi zhōu jūn jī zǒu, zhōu jūn jiāng zhǎng qū dào lái le. qí zhǔ wěi nǎi lìng ān dé wáng yán zōng, guǎng níng wáng xiào háng, mù bīng shǒu jìn yáng, zì nǐ bēn bì běi shuò zhōu, ruò jìn yáng shī shǒu, zài bēn tū jué. yán zōng dé cǐ xiāo xī, yī zài jiàn zǔ. qí zhǔ bù cóng, mì qiǎn xīn fù shù rén, sòng hú tài hòu jí tài zǐ héng wǎng běi shuò zhōu, zì yǔ féng shū fēi zhěng dùn xíng zhuāng, yì yù chéng yè chū bēn. zhū jiāng jù xiāng shuài jiàn zhèng, bù shǐ běi qù.
齊主緯聞周軍進逼,慌得不知所為,急向群臣問計。群臣並獻議道:「為今日計,急宜省賦息役,安慰民心,一面收集潰兵,背城一戰,以安社稷。」齊主乃下詔大赦。旋復有急報到來,周軍入汾水關,開府賀拔伏恩等降齊,高阿那肱留守高壁,又被周軍擊走,周軍將長驅到來了。齊主緯乃令安德王延宗,廣寧王孝珩,募兵守晉陽,自擬奔避北朔州,若晉陽失守,再奔突厥。延宗得此消息,一再諫阻。齊主不從,密遣心腹數人,送胡太后及太子恆往北朔州,自與馮淑妃整頓行裝,亦欲乘夜出奔。諸將俱相率諫諍,不使北去。
guò le shù rì, chéng wài gǔ shēng dà zhèn, zhōu jūn yǐ shā dào jìn yáng, qí zhǔ dà jīng, zài xià shè shū, gǎi yuán lóng huà, shòu ān dé wáng yán zōng wèi xiāng guó, lǐng bīng zhōu cì shǐ, qiě zhào rù yǔ yǔ dào: bīng zhōu yóu xiōng zì qǔ, ér jīn qù le! yǔ wú lún cì. yán zōng qì jiàn dào: bì xià wèi shè jì wù dòng, chén wèi bì xià xiào sǐ lì zhàn, jué kě pò dí! mù tí pó zài páng dào: zhì zūn yǐ jīng jué jì, wáng bù bì zài xíng zǔ náo. yán zōng hán lèi qū tuì, qí zhǔ wěi dài lǐng féng shū fēi, yè kāi wǔ lóng mén chū zǒu. yì yù bēn xiàng tū jué, cóng guān duō bàn sàn qù. lǐng jūn méi shèng láng kòu mǎ gù jiàn, nǎi zhuǎn qū yè dōu. tú zhōng xiāng suí, zhǐ yǒu gāo ā nà gōng jí guǎng níng wáng xiào háng xiāng chéng wáng yàn dào děng shù shí rén. mù tí pó chū shàng cóng xíng, yuē jīng shù lǐ, jìng yǎo rú huáng hè, bù zhī suǒ zhī. xiǎo zi yǒu shī tàn dào:
過了數日,城外鼓聲大震,周軍已殺到晉陽,齊主大驚,再下赦書,改元隆化,授安德王延宗為相國,領并州刺史,且召入與語道:「并州由兄自取,兒今去了!」語無倫次。延宗泣諫道:「陛下為社稷勿動,臣為陛下效死力戰,決可破敵!」穆提婆在旁道:「至尊已經決計,王不必再行阻撓。」延宗含淚趨退,齊主緯帶領馮淑妃,夜開五龍門出走。意欲奔向突厥,從官多半散去。領軍梅勝郎叩馬固諫,乃轉趨鄴都。途中相隨,只有高阿那肱及廣寧王孝珩、襄城王彥道等數十人。穆提婆初尚從行,約經數里,竟杳如黃鶴,不知所之。小子有詩嘆道:
chéng hú shè shǔ zuì kān yōu, jiǎo suì hé shān biàn yuǎn tóu
城狐社鼠最堪憂,攪碎河山便遠投;
jiǎ shǐ dāng nián néng xìng miǎn, rén shēng hé kǔ bù zhì qiú!
假使當年能倖免,人生何苦不忮求!
jiū jìng mù tí pó rú hé xià luò, dài zhì xià huí zài xiáng.
究竟穆提婆如何下落,待至下回再詳。
wéi xiào kuān suǒ chén sān cè, yuán zú zhì qí rén zhī sǐ mìng, zhōu zhī fá qí, zài jià ér dìng shān dōng, zú rú xiào kuān suǒ yán. wéi qí wěi zhī fù guó, shí wù yú féng shū fēi yī rén. fū fù rén zài jūn, shì qì bù yáng jiù shǐ qí zhǔ nì ài shū fēi, yì bù yīng qiè rù zhàn chǎng, shǐ lí fēng dí. kuàng píng yáng yǐ kě gōng rù, nǎi piān yù shǐ guān shèng jī, lè bīng wù jìn. jí liǎng jūn dà zhàn, chéng bài shèng fù, xuán zhū hū xī, nǎi dōng piān shǎo què, jù yīn chǒng fēi zhī yī hū, cāng cù běi dùn. bīng kě bài, guó kě wáng, ér chǒng fēi bù kě shě, shì sī bīng yǐ bài yǐ, guó yǐ wáng yǐ, chǒng fēi shàng néng dú cún hū? hūn yú zhì cǐ, bù sǐ hé wèi? jí lín guó wú wéi xiào kuān, dàn néng shāo zhī bīng fǎ, yào wèi yǒu bù néng miè qí zhě shěn yòu yǒu mù tí pó bèi zhī yì cù qí wáng yé!
韋孝寬所陳三策,原足制齊人之死命,周之伐齊,再駕而定山東,卒如孝寬所言。惟齊緯之覆國,實誤於馮淑妃一人。夫婦人在軍,士氣不揚;就使齊主暱愛淑妃,亦不應挈入戰場,使罹鋒鏑。況平陽已可攻入,乃偏欲使觀聖跡,勒兵勿進。及兩軍大戰,成敗勝負,懸諸呼吸,乃東偏少卻,遽因寵妃之一呼,倉猝北遁。兵可敗,國可亡,而寵妃不可舍,試思兵已敗矣,國已亡矣,寵妃尚能獨存乎?昏愚至此,不死何為?即鄰國無韋孝寬,但能稍知兵法,要未有不能滅齊者;矧又有穆提婆輩之益促其亡耶!