strong wú shì jiǎng shí nián fǔ gū zǐ lǚ shī xiāng yī shū è míng chén strong
吳侍講十年撫孤子 呂師相一疏苊名臣
zhè gè xìng wú de míng xué chéng, wèi jiàn wén huáng dì jīng yán rì jiǎng guān sī, sù yǒu pǐn wàng.
這個姓吳的名學誠,為建文皇帝經筵日講官司,素有品望。
dì chū gōng shí hù cóng bù jí, tòng kū shù rì, jí yù zì shā, yòu zhuǎn yī niàn dào: zi zài huí hé gǎn sǐ? jīn jiān chéng yú wú yàng, zì dāng zhuī qiú xíng zài yǐ tú xìng fù. tú rán yī sǐ, yān zú sāi zé? yǒu chuán shuō zhě, yán dì zì wú rù chǔ, jiāng zhī diān zhōng. wú shì jiǎng suì qì qí qī nú, zhǐ dài yī jiàn pū, mǎi gè xiǎo yú zhōu, zài le shū jí, bàn zuò yú wēng, bèi le gēn diào gān, fàn yú zhǎng jiāng zhī shàng. cóng jiǔ jiāng rù hàn kǒu, shàng sān xiá zhì yú kuí zhōu. shì yòu zì dì zài liǎng yuè, xīn huá shè jì zhě zhé xiàng dòng tíng, lì xiāo xiāng, sù yuán lǐ. yòu yǒu shuō xíng zài yǐ zài shǔ zhōng, fù zhuǎn ér rù miǎn yáng, shàng yí líng, yóu fú jiāng zhí dǐ cè fā yuán suǒ zài. wǎng lái zhuǎn zhǎn, zhōng bù dé dì zhī zōng jī. jì yù shě zhōu jiù lù, qiú zhī dào tú, yòu kǒng wèi rén zhēn huò, lián xìng mìng dōu wěi zhī chái hǔ le. zhēn shì xīn shàng yǒu gè gù jūn, mèng mèi zhōng cháng zài jīn jiē yù diàn zhī jiān. dào de xǐng lái, piàn yè gū zhōu, máng máng yān wù, néng yuán yǎn suān? tòng kū le jǐ chǎng, shěn xiǎng le jǐ cì, hū zì wèi dào: yǒu le. wǒ tīng jiàn shuō dōng jiù xiàng dōng, shuō xī jiù xiàng xī. bú yào shuō chuán wén bù zhēn, zòng shì zhēn de, ān zhī bù jūn lái chén qù, chén lái ér jūn yòu qù hū. wǒ rú jīn zhī zài zhǎng jiāng shàng xià lái wǎng, tiān kě lián jiàn, shǎo bu dé yǒu jiàn wǒ dì zhǔ rì zi. yú shì xià jí wú hú, shàng zhì guàn kǒu, wǎng lái yóu yǎn, féng rén wù sè. qǔ chū suǒ dài shū jí, kàn yī běn, suí xiàng jiāng xīn zhì yī běn, yǎng tiān tòng kū yī fān. yī rì, zài bā líng qǔ lí sāo lái dú, shì wèi jīng zhuāng dìng de, dú yī yè, diū yī yè, yòu kū yī fān. shì wèi jiǎ zhōu fù zài wén rén tīng jiàn, yīn cǐ liú chuán yú shì, yě shǐ shàng biàn shuō dú de zǒng shì lí sāo, zì bǐ qū yuán bù wàng gù zhǔ zhī yì, zhè jiù shì méi jiàn shí de le. nán dào wú shì jiǎng zhōu zhōng suǒ zài jǐn shì lí sāo jīng me? kuàng qiě huái wáng shì wú dào de, qǐ yǒu jiāng shèng jūn bǐ zhī zhī lǐ? zǒng shì shì jìn fèn mèn yǐ jí, ruò shǐ zhōng qiú bù zháo gù zhǔ, yě jiù yào zàng yú jiāng yú zhī fù, liú zhè shū běn hé yòng, suǒ yǐ xiān fù zhī jiāng liú.
帝出宮時扈從不及,慟哭數日,即欲自殺,又轉一念道:「子在回何敢死?今間乘輿無恙,自當追求行在以圖興復。徒然一死,焉足塞責?」有傳說者,言帝自吳入楚,將之滇中。吳侍講遂棄其妻孥,止帶一健仆,買個小漁舟,載了書籍,扮作漁翁,備了根釣竿,泛於長江之上。從九江入漢口,上三峽至於夔州。適又字帝在兩粵,新華社記者折向洞庭,歷瀟湘,溯沅澧。又有說行在已在蜀中,復轉而入沔陽,上夷陵,由涪江直抵冊發源所在。往來轉輾,終不得帝之蹤跡。計欲舍舟就陸,求之道塗,又恐為人偵獲,連性命都委之豺虎了。真是心上有個故君,夢寐中常在金階玉殿之間。到得醒來,片葉孤舟,茫茫煙霧,能源奄酸?慟哭了幾場,沈想了幾次,忽自謂道:「有了。我聽見說東就向東,說西就向西。不要說傳聞不真,縱是真的,安知不君來臣去,臣來而君又去乎。我如今只在長江上下來往,天可憐見,少不得有見我帝主日子。」於是下及蕪湖,上至灌口,往來游衍,逢人物色。取出所帶書籍,看一本,隨向江心擲一本,仰天痛哭一番。一日,在巴陵取《離騷》來讀,是未經裝訂的,讀一頁,丟一頁,又哭一番。適為賈舟附載文人聽見,因此流傳於世,野史上便說讀的總是《離騷》,自比屈原不忘故主之意,這就是沒見識的了。難道吳侍講舟中所載儘是《離騷經》麼?況且懷王是無道的,豈有將聖君比之之理?總是侍進憤懣已極,若始終求不着故主,也就要葬於江魚之腹,留這書本何用,所以先付之江流。
yī rì pō zhōu zài chéng dū zhī zào jiāng biān, jiàn yǒu sì wǔ gè tóng zǐ diào yú wán shuǎ, nèi yī gè yuē shí suì, yí rán zuò zhe, suī xíng róng qiáo cuì, ér méi mù xiù shuǎng, yòu ruò yǒu bēi qī de guāng jǐng. zhòng tóng zǐ dōu xiào huà tā, tā bìng bù jiū cǎi. shì jiǎng xīn yǐ wèi yì, yě jiù lǎn zhe zì jǐ de diào gān, yí zhōu jìn qián. yī gè tóng zǐ pāi shǒu dào: nà yú wēng yě shì bù huì diào yú de. shì jiǎng dào: hái yǒu shuí bù huì diào yú ne? tóng zǐ zhǐ zhe nà yí rán zuò de dào: shì tā. shì jiǎng biàn huǎn yán wèn dào: tóng zǐ jīn nián jǐ suì le? páng yī tóng dá dào: tā shì yě zhǒng, nà lǐ zhī dào suì shù. shì jiǎng yòu dào: tā jì bù huì diào, nǐ men gāi jiào dǎo tā. nà zuò zhe de tóng zǐ dá dào: wǒ bú yào xué diào yú. yòu yī tóng zǐ dào: tā bú yào xué diào yú, yào xué de shì tǎo fàn. shì jiǎng jiàn zuò de tóng zǐ hán zhe bēi suān, zhǐ bù zé shēng, jiù qǐ le gè cè yǐn zhī xīn, suí wèn zhòng tóng zǐ: tā yǒu fù mǔ me? shì yǒu gè lǎo rén zǒu lái, zhòng tóng zǐ gòng zhǐ dào: shì tā jiā lǐ yǎng zhe, bù zhī nà fāng liú lái de. shì jiǎng suí bù shàng yá, yíng qù shī lǐ dào: duō xiè lǎo zhàng hòu dé. nà lǎo wēng mō bù zháo, biàn wèn yú wēng: nǐ xiàng gè wài fāng kǒu qì, cóng wèi xiāng rèn, zěn de xiè wǒ? shì jiǎng zhǐ zhe zuò de tóng zǐ dào: zhè shì shě dào, shī sàn yǐ jiǔ, tiān xìng jīn rì yù jiàn. wén zhī lǎo zhàng shōu liú, gǎn jī bù qiǎn. jiù xiàng yāo jiān qǔ chū yī bāo suì yín, yuē yǒu èr liǎng dì yǔ lǎo wēng dào: liáo biǎo wēi yì, rì hòu shàng róng bǔ bào. lǎo wēng zhèng wèi zhè tóng zǐ yī xiē shēng huó bù huì zuò, dào yào xián fàn yǎng tā, suī rán dāng rì shōu liú le, jīn què méi bǎi bù chù, tīng le zhè huà, xiào zhú yán kāi, biàn dào: jì shì lìng zhí, jìng lǐng qù bà, zěn hǎo yào nǐ de yín zi? kǒu zhōng shuō zhe, shǒu zhōng jiē guò qù le. lǎo wēng suí xiàng tóng zǐ dào: nǐ men rú jīn gǔ ròu xiāng féng, yě bù wǎng wǒ yǎng zhè liǎng nián. tóng zǐ bù zhī suǒ dá. shì jiǎng biàn dào: nǐ jīn dé suí wǒ huí jiā, zǒng shì lǎo wēng shōu yǎng zhī lì. qiě dào wǒ chuán lǐ qù xì shuō bà.
一日泊舟在成都之皂江邊,見有四五個童子釣魚頑耍,內一個約十歲,嶷然坐着,雖形容憔悴,而眉目秀爽,又若有悲戚的光景。眾童子都笑話他,他並不揪睬。侍講心以為異,也就攬着自己的釣竿,移舟近前。一個童子拍手道:「那漁翁也是不會釣魚的。」侍講道:「還有誰不會釣魚呢?」童子指着那嶷然坐的道:「是他。」侍講便緩言問道:「童子今年幾歲了?」旁一童答道:「他是野種,那裡知道歲數。」侍講又道:「他既不會釣,你們該教導他。」那坐着的童子答道:「我不要學釣魚。」又一童子道:「他不要學釣魚,要學的是討飯。」侍講見坐的童子含着悲酸,只不則聲,就起了個惻隱之心,隨問眾童子:「他有父母麼?」適有個老人走來,眾童子共指道:「是他家裡養着,不知那方流來的。」侍講隨步上涯,迎去施禮道:「多謝老丈厚德。」那老翁摸不着,便問漁翁:「你像個外方口氣,從未相認,怎的謝我?」侍講指着坐的童子道:「這是舍倒,失散已久,天幸今日遇見。聞知老丈收留,感激不淺。」就向腰間取出一包碎銀,約有二兩遞與老翁道:「聊表微意,日後尚容補報。」老翁正為這童子一些生活不會做,倒要閒飯養他,雖然當日收留了,今卻沒擺布處,聽了這話,笑逐顏開,便道:「既是令侄,竟領去罷,怎好要你的銀子?」口中說着,手中接過去了。老翁隨向童子道:「你們如今骨肉相逢,也不枉我養這兩年。」童子不知所答。侍講便道:「你今得隨我回家,總是老翁收養之力。且到我船里去細說罷。」
kàn shū zhě yào zhī dào zhè liú luò tóng zǐ, ruò shì zhù zhe ān wěn, zěn kěn suí gè yú wēng? zhǐ yīn měi rì rěn jī shòu dòng, líng jiàn bù guò, yī yǎn kàn zhe yú wēng chuán lǐ, duī zhe duō shǎo shū jí, liào bú shì gè guǎi zǐ, qiě lí le zhè huǒ kēng zài chù, biàn lì qǐ shēn lái, piē què diào gān, chě zhe yú wēng de yī mèi. shì jiǎng suí xié le tā de shǒu, tóng xiàng lǎo wēng zuō yī zhì xiè, jí bié le xià chuán ér xíng. tóng zǐ tōu yǎn xiāng yī xiāng yú wēng de liǎn ér, yòu suō suō cāng nèi de shū jí, wēi wēi de tàn le kǒu qì. wú shì jiǎng wèn tóng zǐ: nǐ wèi nèn tàn qì? yǒu huà shuō yǔ wǒ. tóng zǐ dào: wǒ cóng yòu méi le fù mǔ, bù céng shàng xué dú shū. rú jīn jiàn le zhè duō shǎo shū běn, yīn cǐ tàn qì. jiù wū wū yàn lì de kū jiāng qǐ lái.
看書者要知道這流落童子,若是住着安穩,怎肯隨個漁翁?只因每日忍飢受凍,凌賤不過,一眼看着漁翁船里,堆着多少書籍,料不是個拐子,且離了這火坑再處,便立起身來,撇卻釣竿,扯着漁翁的衣袂。侍講隨攜了他的手,同向老翁作揖致謝,即別了下船而行。童子偷眼相一相漁翁的臉兒,又睃睃艙內的書籍,微微的嘆了口氣。吳侍講問童子:「你為恁嘆氣?有話說與我。」童子道:「我從幼沒了父母,不曾上學讀書。如今見了這多少書本,因此嘆氣。」就嗚嗚咽嚦的哭將起來。
shì jiǎng jiàn tóng zǐ shuō huà, dà yǒu zhì xiàng, dào: nǐ qiě wù kū, wǒ zhèng yào wèn huà. nǐ fù qīn jiào shén me xìng míng? jǐ shí méi yǒu de? zěn yàng liú luò zài zhè biān? tóng zǐ qì yē bù néng dá, chuí xiōng dà tòng. shì jiǎng yǐ cāi gè bā fēn, nǎi fǔ bèi ér quàn, fāng yīng dào: wǒ fù qīn jiào zuò hú zi yì, zuò de bīng bèi dào, hái yǒu gè bó fù, shì cháo zhōng de dà guān. bù zhī zěn yàng jīng lǐ luàn jiāng qǐ lái. bó fù yī jiā dōu bèi shā le, wǒ fù qīn wén zhī, jiù diū le yī jiā rén kǒu, zhǐ dài zhe wǒ dì xiōng, lián yè táo chū yá mén, dào zhè lǐ yī gè wáng fǔ nèi zhù le jǐ shí. tīng shuō yào lái zhuī ná, yòu táo dào yī gè shān nèi. wǒ fù qīn xiàng zhe tiān shuō dào: wú xiōng wú zi, tiān ruò bù jué wú xìng, zì yǒu hǎo rén shōu liú. hēi yè lǐ jìng zì qù le. nà shí gē ge qī suì, wǒ zhǐ liù suì, yù zhe zhè gè lǎo wēng, shōu le wǒ qù, yě bù zhī gē ge zěn me yàng le, yě bù zhī wǒ mǔ qīn zěn me yàng sǐ le. shuō bà yòu fàng shēng tòng kū. shì jiǎng chù zhe xīn shì, yě zì chuí xiōng dà tòng lián pú rén yě huī lèi bù yǐ.
侍講見童子說話,大有志向,道:「你且勿哭,我正要問話。你父親叫什么姓名?幾時沒有的?怎樣流落在這邊?」童子氣噎不能答,捶胸大慟。侍講已猜個八分,乃撫背而勸,方應道:「我父親叫做鬍子義,做的兵備道,還有個伯父,是朝中的大官。不知怎樣京里亂將起來。伯父一家都被殺了,我父親聞知,就丟了一家人口,只帶着我弟兄,連夜逃出衙門,到這裡一個王府內住了幾時。聽說要來追拿,又逃到一個山內。我父親向着天說道:『吾兄無子,天若不絕吾姓,自有好人收留。』黑夜裡竟自去了。那時哥哥七歲,我只六歲,遇着這個老翁,收了我去,也不知哥哥怎麼樣了,也不知我母親怎麼樣死了。」說罷又放聲痛哭。侍講觸着心事,也自捶胸大慟連僕人也揮淚不已。
tóng zǐ jiàn yú wēng kū dé shén kǔ, dào shì yīn tā qǐ jiàn, dào zhù le shēng. shì jiǎng dào: yī, zhèng shì liú lèi yǎn xiāng kàn liú lèi yǎn, duàn cháng rén shuō yǔ duàn cháng rén. tóng zǐ, shì cái wǒ jiàn nǐ zài nán zhōng, dòng le cè yǐn zhī xīn, tí bá nǐ de, yě bù zhī shì zhōng chén de gū zǐ. wǒ duì nǐ shuō, wǒ bú shì yú wēng, wǒ shì jiàn wén huáng dì cháo zhōng shì jiǎng guān. nǐ de bó fù hú zi zhāo, zuò xíng bù shì láng, yǔ wǒ shì yì qì zhī jiāo. nǐ de fù qīn zuò hú guǎng jīng mén dào, wǒ yì céng huì guò. shuō wèi bì, tóng zǐ jù rán bài dào: shì wǒ de fù bèi. zhè gè dà ēn rú hé kě bào? yuàn rèn wèi fù qīn, jiào xùn hái ér bà. shì jiǎng dào: lùn lǐ shì nián jiā zǐ zhí, yě hái bù cuò. dàn zōng tiāo wèi zhòng, rǔ dàn hū wǒ wèi fù, wǒ rèn rǔ wèi ér, xìng shì gǎi bù dé de. tóng zǐ yòu bài guò, cái lì qǐ lái wèn dào: hái ér zhè jǐ nián shàng, lüè wén dé yàn wáng duó le jiàn wén huáng dì de tiān xià, shuō shā le duō shǎo zhōng chén. wǒ chuāi bó fù fù qīn, yě wèi zhè gè yuán gù, qí shí shàng wèi xiáng xī, qiú fù qīn dà rén shì yǔ hái ér. shì jiǎng jiù bǎ yàn wáng qǐ bīng, zhì jiàn wén xùn guó, shā lù zhōng chén yì shì qíng yóu, lüè shuō yī biàn. yòu dào: nǐ bó fù shì fāng xiào rú de zhì jiāo, quán jiā shòu lù de. lín xíng yǒu shī yuē: liǎng jiān zhèng qì guī quán rǎng, yī diǎn dān xīn zài dì xiāng. wǒ zhì jīn jì zhe. hòu wén dé rǔ fù qīn bì zài shǔ zhǔ fǔ zhōng. dào qì rǔ dì xiōng táo qù, wǒ jiù bù zhī dào le. tóng zǐ yòu bēi qì dào: ruò rú cǐ, wǒ mǔ qīn yī jiā zǐ, dōu shì bèi hài de le. suǒ yǐ fù qīn yě gù bù dé wǒ dì xiōng èr rén. hāi! zhè yàng dà chóu, zěn shēng de bào? shì jiǎng dào: zhè xiē huà, bù kuì wèi zi zhāo zi yì de hòu rén. wǒ jīn wèi rǔ qǔ gè míng zì, jiào hú fù, shì yì jīng shàng de guà míng. fù zì de jiě shuō, shì liù yīn jǐn ér yī yáng lái fù, zài dì zhèng qì chū fù zhī hòu, yǐ yù jiàn wén shèng zhǔ jiāng lái fù guó zhī yì. zài rǔ běn shēn shàng jiǎng, fù jūn chóu, fù fù chóu, fù zǔ zōng jiù dé, fù xiāng guó gù yè, zǒng hán xù zài lǐ miàn. tóng zǐ dào: hái ér bù shí gè zì, zěn néng rú dé fù qīn mìng míng zhī yì? hái qiú fù qīn zuò zhǔ. shì jiǎng kuì rán tàn dào: nǐ hái bù zhī, wǒ wèi yāo qiú jiàn wén huáng dì, suǒ yǐ jí cǐ xíng cáng. ruò qiú de zháo shí, jūn chén shēng sǐ yī chù ruò qiú bù zháo shí, zhè dà jiāng zhōng biàn shì wǒ zàng shēn zhī suǒ. dào nà shí hòu, yě gù bù dé nǐ le. tóng zǐ dào: wǒ suí zhe fù qīn shēng sǐ yī chù, yě hái dé gè hǎo míng mù, qiáng rú sǐ zài bié chù. shì jiǎng dào: zhè bú shì wǒ kàn zhī yì. pì rú wǒ yě qì le ér zi lái de, zhǐ wèi zǔ zōng zhī xiāng huǒ, bù kě mǐn miè, qǐ yǒu jiào rǔ tóng sǐ zhī lǐ, yǐ jué hú xìng zhī zōng tiāo. qiě dào qí jiān, zì rán shēng chū jī huì. nǐ rú jīn zhèng shì dú shū shí hòu, xìng kuī dé wǔ jīng sì shū shàng wèi tóu zhū jiāng liú, wǒ dāng yī jiào rǔ. biàn jiǎn chū běn lǔ lùn lái. hú fù jiē zài shǒu zhōng, pō shí dé jǐ gè zì. shì jiǎng dào: rǔ wèi shàng xué, zěn yòu shí zì? hú fù dào: hái ér sān sì suì shàng, mǔ qīn céng jiào wǒ shí zì, zhì jīn hái jì dé.
童子見漁翁哭得甚苦,道是因他起見,倒住了聲。侍講道:「噫,正是流淚眼相看流淚眼,斷腸人說與斷腸人。童子,適才我見你在難中,動了惻隱之心,提拔你的,也不知是忠臣的孤子。我對你說,我不是漁翁,我是建文皇帝朝中侍講官。你的伯父鬍子昭,做刑部侍郎,與我是意氣之交。你的父親做湖廣荊門道,我亦曾會過。」說未畢,童子遽然拜道:「是我的父輩。這個大恩如何可報?願認為父親,教訓孩兒罷。」侍講道:「論理是年家子侄,也還不錯。但宗祧為重,汝但呼我為父,我認汝為兒,姓是改不得的。」童子又拜過,才立起來問道:「孩兒這幾年上,略聞得燕王奪了建文皇帝的天下,說殺了多少忠臣。我揣伯父、父親,也為這個緣故,其實尚未詳悉,求父親大人示與孩兒。」侍講就把燕王起兵,至建文遜國,殺戮忠臣義士情由,略說一遍。又道:「你伯父是方孝孺的至交,全家受戮的。臨刑有詩曰:『兩間正氣歸泉壤,一點丹心在帝鄉。』我至今記着。後聞得汝父親避在蜀主府中。到棄汝弟兄逃去,我就不知道了。」童子又悲泣道:「若如此,我母親一家子,都是被害的了。所以父親也顧不得我弟兄二人。咳!這樣大仇,怎生得報?」侍講道:「這些話,不愧為子昭、子義的後人。我今為汝取個名字,叫胡復,是《易經》上的卦名。復字的解說,是六陰盡而一陽來復,在地正氣初復之候,以寓建文聖主將來復國之意。在汝本身上講,復君仇,復父仇,復祖宗舊德,復鄉國故業,總含蓄在裡面。」童子道:「孩兒不識個字,怎能如得父親命名之意?還求父親做主。」侍講喟然嘆道:「你還不知,我為要求建文皇帝,所以藉此形藏。若求得着時,君臣生死一處;若求不着時,這大江中便是我葬身之所。到那時候,也顧不得你了。」童子道:「我隨着父親生死一處,也還得個好名目,強如死在別處。」侍講道:「這不是我看之意。譬如我也棄了兒子來的,只為祖宗之香火,不可泯滅,豈有教汝同死之理,以絕胡姓之宗祧。且到其間,自然生出機會。你如今正是讀書時候,幸虧得五經四書尚未投諸江流,我當一教汝。」便檢出本《魯論》來。胡復接在手中,頗識得幾個字。侍講道:「汝未上學,怎又識字?」胡復道:「孩兒三四歲上,母親曾教我識字,至今還記得。」
shì jiǎng cóng cǐ jiào tā dú qǐ shū lái, tiān zī yǐng wù, shū bù fèi lì, yī liǎng nián dú wán sì shū, yòu dú wǔ jīng, yǔ tā jiǎng lùn dōu néng wén yī zhī èr. bù liǎng nián wén zhāng yě zuò chéng le. wú shì jiǎng yǒu le zhè gè bàn ér, cháng cháng jiǎng shū lùn wén, dào jué rì zi yì guò.
侍講從此教他讀起書來,天資穎悟,殊不費力,一兩年讀完四書,又讀五經,與他講論都能聞一知二。不兩年文章也做成了。吳侍講有了這個伴兒,常常講書論文,倒覺日子易過。
fèi fèi yáng yáng de, tīng dé jiāng zhōu shàng dōu chuán shuō shèng gū niáng niáng yǐ dé le huái yáng dì fāng, rú jīn jiù yào qǔ nán jīng, yǒng lè huáng dì yǒu xiē zuò bù chéng le. yòu yǒu gè shuō dào bù jiàn dù jiāng, yǐ jīng qǔ le lú zhōu fǔ, yào shā dào hé nán lī. hú fù wèn shì jiǎng: shì nèn me shèng gū niáng niáng? yīn hé yǔ yàn zéi zuò nán, zhè qí jiān yǒu gè jī huì fǒu? shì jiǎng yīng dào: shì yī nǚ liú, zhàng yǒu yāo shù, jiè zhe wǒ jūn de nián hào, hòng dòng rén xīn, dà dǐ shì jiǎ gōng jì sī de. qián zhě zhāng tiān shī zài nán dōu, céng zhǎn tā yī gè yāo rén, nǎi shì mǎ hóu ér, jí cǐ kě zhī. jìn lái wú shí zhī tú duō bèi shān huò. wǒ men bù yòng cǎi tā.
沸沸揚揚的,聽得江舟上都傳說聖姑娘娘已得了淮揚地方,如今就要取南京,永樂皇帝有些做不成了。又有個說倒不見渡江,已經取了廬州府,要殺到河南哩。胡復問侍講:「是恁麼聖姑娘娘?因何與燕賊作難,這其間有個機會否?」侍講應道:「是一女流,仗有妖術,借着我君的年號,鬨動人心,大抵是假公濟私的。前者張天師在南都,曾斬他一個妖人,乃是馬猴兒,即此可知。近來無識之徒多被煽惑。我們不用睬他。」
guò le jǐ shí, zhōu cóng sān xiá ér xià, hōng chuán hú guǎng quán shěng jiē shī, guān lǎo yé xiǎn shèng, zhǎn le jīng zhōu dū du. yīn zhè wèi lǚ jūn shī, shì zhū gé liàng zhuǎn shì, suǒ yǐ guān lǎo yé zhù tā lī. wú shì jiǎng tīng le bié de huà bù dǎ jǐn, zhǐ guān gōng xiǎn shèng yī yǔ, dà wèi qí yì, xīn zhōng àn xiǎng: ruò bú shì zhèng qì zhī rén, guān hóu yān dé zhù tā? suì wèi hú fù dào: jīng zhōu yǐ dé, tiān xià yáo dòng. yào fù jiàn wén dān zi, què zài wǒ shēn shàng. wǒ yù qù chá tā dòng jìng, ruò shì jí cǐ wèi míng, yù jié wǒ zhǔ, rú cáo mán zhī jié hàn xiàn dì de, wǒ biàn jiāng duàn shí zhī hù, jī suì tā de zéi nǎo, bǐ sǐ yú jiāng zhōng, gèng wèi xiǎn róng le. hú fù dào: dà rén zuò hé qù jiàn tā? shì jiǎng dào: rú yī rú guān, shì wǒ de chū fú, yè jiàn gù zhǔ yào yòng de, suǒ yǐ dài zài zhè lǐ. dào tā yuán mén kǒu, zì yǒu suí jī yīng biàn zhī fǎ. jiù qǔ chū lái chuān dài le, yī jìng shàng àn rù chéng, xún dào shuài fǔ.
過了幾時,舟從三峽而下,轟傳湖廣全省皆失,關老爺顯聖,斬了荊州都督。因這位呂軍師,是諸葛亮轉世,所以關老爺助他哩。吳侍講聽了別的話不打緊,只關公顯聖一語,大為奇異,心中暗想:「若不是正氣之人,關侯焉得助他?」遂謂胡復道:「荊州已得,天下搖動。要復建文擔子,卻在我身上。我欲去察他動靜,若是藉此為名,欲劫我主,如曹瞞之劫漢獻帝的,我便將段實之笏,擊碎他的賊腦,比死於江中,更為顯榮了。」胡復道:「大人作何去見他?」侍講道:「儒衣儒冠,是我的初服,謁見故主要用的,所以帶在這裡。到他轅門口,自有隨機應變之法。」就取出來穿戴了,一徑上岸入城,尋到帥府。
mù jīn yè guì shì jiàn dà nán de shì, xiù cái men ná zhe bǐng jiē, mǎn miàn duī xiào, qiàn qiú chuán dì. nèi xiē yá yì zǒng bù lái cǎi de. lǚ jūn shī rèn jiān jiāng xiāng, zhǎng wò zhe dà bīng quán. wú shì jiǎng pò jīn bì shān, yòu bù jù gè míng jiǎn, rú hé kě yǐ huì miàn? nǎ zhī lǚ jūn shī hǎo xián lǐ shì, yǒu zhōu gōng wò fà tǔ bǔ zhī fēng, bù lùn hé rén, dào yuán jí chuán. nà shí shì jiǎng gù yì qīng hū, shuō yào jiàn nǐ men jūn shī, sī hūn de dēng shí chuán bào qǐng jìn. jūn shī wàng jiàn shì gè rú zhě, ér xíng bù yǒu dà chén qì xiàng, jí jiàng jiē yán jiē. shì jiǎng yǐ jǐn zhé le yī bàn. yī yī shēng táng, xiàng jūn shī dào: dà rén shàng zuò, róng rú shēng bài jiàn. jūn shī xiào dào: xué shēng fēi fù guì zhōng rén, xiān shēng xiū de guò qiān, zhǐ xíng cháng lǐ. shì jiǎng nǎi zài yī zài xùn, rán hòu jiù kè wèi ér zuò. láo shī qǐng jiào xìng míng, yīng yuē: xiǎo rú hé zú guà chǐ. qǐng wèn dà rén, guān hóu xiǎn shèng yǒu zhī hū? jūn shī jǔ shǒu dá dào: chéng yǒu zhī. shén wǔ nǎi shàng wèi guó jiā, fēi wèi xué shēng yě. yòu wèn: dà rén yǐ piàn qí yī yǔ, ér fú jīng chǔ yì zhào zhī xīn, yǒu zhī hū? yīng yuē: cǐ xiǎo zhì ěr, wú guān yú dà tǐ. shì jiǎng yì jǔ shǒu yuē: jīng zhōu dōng lián wú huì, xī kòng bā shǔ, běi dǐ zhōng yuán, nán jí héng xiāng, wèi tiān xià zhī shū jī, kě yǐ lì zhōng guó ér cháo sì yí. rú shēng bù cái, yuàn bèi zhǐ shǐ. jūn shī xiào dào: wǒ dì shī nǎi shàng jiè jīn xiān, qí shì róng huá diǎn rǎn, bù chì wū jí cháo fù zhī dú. jīn rì ér jiàn wén fù wèi, zé cǐ kè guī yú péng dǎo. suǒ wèi de péi zhí tiān lún, fú yǎng zhèng qì, zhū jiān nì yú qiáng shèng, wǎn zhōng yì yú lún wáng, gōng xíng chūn qiū zhī fǎ, yǐ zhāo dà yì yú wàn shì. wēi dú dì shī, jí xué shēng yī dài shèng jià huí luán, wán cǐ xīn shì, yì suì xiāo yáo hū wù biǎo. suǒ yǐ bīng xià hé nán, sān guò jiā mén bù rù.
目今謁貴是件大難的事,秀才們拿着稟揭,滿面堆笑,倩求傳遞。那些衙役總不來睬的。呂軍師任兼將相,掌握着大兵權。吳侍講破巾敝衫,又不具個名柬,如何可以會面?那知呂軍師好賢禮士,有周公握髮吐哺之風,不論何人,到轅即傳。那時侍講故意輕忽,說要見你們軍師,司閽的登時傳報請進。軍師望見是個儒者,而行步有大臣氣象,即降階延接。侍講已盡折了一半。一揖升堂,向軍師道:「大人上座,容儒生拜見。」軍師笑道:「學生非富貴中人,先生休得過謙,只行常禮。」侍講乃再揖再遜,然後就客位而坐。牢師請教姓名,應曰:「小儒何足掛齒。請問大人,關侯顯聖有之乎?」軍師舉手答道:「誠有之。神武乃上為國家,非為學生也。」又問:「大人以片旗一語,而服荊楚億兆之心,有之乎?」應曰:「此小智耳,無關於大體。」侍講亦舉手曰:「荊州東連吳會,西控巴蜀,北抵中原,南極衡湘,為天下之樞機,可以蒞中國而朝四夷。儒生不才,願備指使。」軍師笑道:「我帝師乃上界金仙,其視榮華點染,不啻污及巢父之犢。今日而建文復位,則此刻歸於蓬島。所為的培植天倫,扶養正氣,誅奸逆於強盛,挽忠義於淪亡,躬行《春秋》之法,以昭大義於萬世。微獨帝師,即學生一待聖駕迴鑾,完此心事,亦遂逍遙乎物表。所以兵下河南,三過家門不入。」
yán wèi jì, wú shì jiǎng jù bài yú dì yuē: yī, wǒ hé zhī ér gǎn cè mìng shì zhī dà xián zāi? jūn shī máng dá lǐ, xiāng fú ér qǐ. shì jiǎng dào: xué shēng yǒu zuì, dāng rì yuán bèi yuán jīng yán. jūn shī yuē: dé fēi fàn zhōu zhī wú xué chéng xiān shēng hū? shì jiǎng yuē: rán. shí sì wǔ nián, bù zhī xíng zài zhī suǒ. jīn zhě jūn shī dǔ ài wú jūn, xué shēng jí dāng biàn tiān xià ér qiú zhī. qiú ér bù huò, yì bù fù fǎn. yuàn jūn shī dài wèi zhuǎn zòu.
言未既,吳侍講遽拜於地曰:「噫,我何知而敢測命世之大賢哉?」軍師忙答禮,相扶而起。侍講道:「學生有罪,當日原備員經筵。」軍師曰:「得非泛舟之吳學誠先生乎?」侍講曰:「然。十四五年,不知行在之所。今者軍師篤愛吾君,學生即當遍天下而求之。求而不獲,亦不復返。願軍師代為轉奏。」
jūn shī duì yuē: bù rán. wú mén shǐ bīn pǔ jiāng zhèng qià, jù zhī dì zhī dé zài. qián suì yǒu fāng wài jì jiǔ qián qín, yuē bǐ èr gōng tóng wǎng, yíng qǐng huí luán, dāng yì bù yuǎn. zòng shǐ shèng jià yòu xìng tā chù, sān gōng zì néng zōng jī, wú fán bá shè. xué shēng yú yì, xiān qǐng xiān shēng rù cháo, duān bǎi kuí ér zài gōng, shǐ tiān xià zhī rén, xián zhī wú shì jiǎng rù cháo wèi xiāng, zé wǒ jūn zhī fù wèi yǒu rì. suǒ yǐ xì shè jì zhī zhòng, ér wèi cāng lí zhī wàng, fēi dú qū qū hǎo xián zhī sī yě. shì jiǎng yuē: dì wèi fù wèi, ér chén zǐ xiān yīng jué lù, kě hū?
軍師對曰:「不然。吳門史彬、浦江鄭洽,俱知帝之得在。前歲有方外祭酒錢芹,約彼二公同往,迎請迴鑾,當亦不遠。縱使聖駕又幸他處,三公自能蹤跡,無煩跋涉。學生愚意,先請先生入朝,端百揆而在工,使天下之人,咸知吳侍講入朝為相,則我君之復位有日。所以系社稷之重,而慰蒼黎之望,非獨區區好賢之私也。」侍講曰:「帝未復位,而臣子先膺爵祿,可乎?」
jūn shī yuē: bù yǒu chén zǐ, yān dé yǒu jūn? chén zǐ bù xiān shòu jué, wū dé chēng wèi xíng zài? jīn rì ér wú chén. shì bìng wú dì yě. gù jū luàn shì ér rén zhī suǒ shǔ wàng, duō jué yú míng chén zhī qù jiù. xiān shēng qí wù gù cí. shì jiǎng yuē: jūn shī mìng zhī yǐ. zhōu zhōng shàng yǒu yī pū, bìng hú shǎo sī kòu zhī gū zǐ. jūn shī jí chuán lìng qǐng zhì, lüè xún lái yóu, xià tà shuài fǔ. měi tán wǎng zhě xíng shī, shí xiāng liú tì.
軍師曰:「不有臣子,焉得有君?臣子不先受爵,烏得稱為行在?今日而無臣。是並無帝也。故居亂世而人之所屬望,多決於名臣之去就。先生其勿固辭。」侍講曰:「軍師命之矣。舟中尚有一仆,並胡少司寇之孤子。」軍師即傳令請至,略詢來由,下榻帥府。每談往者行失,時相流涕。
yī rì, bào guān dì miào xiū zhěng gào jùn, jūn shī jí yuē zhú jiǎng tóng qù xíng xiāng. lǐ bì, jūn shī ǒu yǒu suǒ de, tí shī yú fěn bì shàng yún:
一日,報關帝廟修整告竣,軍師即約竺講同去行香。禮畢,軍師偶有所得,題詩於粉壁上云:
zuò zhèn jīng mén kòng xǔ dōu, xīn xuán hàn dì yùn jiāng wú. xìng liú qǐ zài xī tūn shǔ, tǎo zéi hé xū dōng jié wú.
坐鎮荊門控許都,心懸漢帝運將無。興劉豈在西吞蜀,討賊何須東結吳。
yī juàn chūn qiū míng zì zhèng, bǎi nián xiōng dì dào yóu gū. cāng máng hào qì guī kōng hòu, tài xī sān fēn xiǎo bó tú.
一卷《春秋》名自正,百年兄弟道猶孤。蒼茫浩氣歸空後,太息三分小伯圖。
wú shì jiǎng dà jīng, zàn dào: cǐ qiān gǔ fǎ yǎn yě. rén dàn zhī guān hóu yǐ hào rán zhī qì ér chéng shén, ér bù zhī suǒ wèi hào rán zhě hé zài. yú yì yì cháng lùn zhī. shǔ zhī chén zǐ, qí xīn jiē wèi shǔ ér bù wèi hàn, wèi xiān zhǔ ér bù wèi xiàn dì, zhū gé qiě rán, kuàng qí xià zhě hū! shǔ yǔ hàn yuán lüè yǒu fèn bié, huì ān yǐ zhèng tǒng yǔ zhī zhě, gài yīn xiàn dì bèi fèi, shì bù dé bù yǐ shǔ wèi hàn, ér chù cáo wú zhī jiàn cuàn. ruò yún yǐ xiān zhǔ wèi zhōng shān jìng wáng zhī hòu, kě yǐ, zé xī chuān zhī liú yān liú zhāng dú fēi hàn zhī zōng shì hū? hé dé è qí kēng ér duó zhī, fǔ qí bèi ér zhú zhī zāi! wéi shén wǔ bù yǔ shǔ shì, zuò zhèn jīng zhōu, yǐ tǎo zéi wèi jǐ rèn, shì qí miè cáo xìng hàn zhī xīn, wèi xiàn dì fēi wèi xiān zhǔ yě. jí xiān zhǔ yì wèi xiàn dì zhī chén, gù kě yǐ xiōng shì zhī, ér bù kě yǐ jūn shì zhī. suǒ wèi yī juàn chūn qiū míng zì zhèng, bǎi nián xiōng dì dào yóu gū yě. wǔ hòu yún dōng lián sūn wú, běi jù cáo cāo, yì yīn xiān zhǔ gū qióng zhī shí, bù dé yǐ ér chū cǐ cè. zhì yú píng cáo zhī hòu, zài yì fá wú, wèi miǎn suǒ yòng zhě quán shù. ruò shén wǔ zhī shì wú, yǔ cáo děng ěr. wú zhī gē jù, yǔ cáo zhī cuàn qiè, yì dì jiē rán, duàn bù kě yún bǐ shàn yú cǐ ér yǔ zhī lián jié. suǒ yún xìng liú qǐ zài xī tiān shǔ, tǎo zéi hé xū dōng jié wú yě. cǐ suǒ wèi hào rán zhī qì zhī běn yě. xiān shēng jīn rì zhī wèi jiàn wén, yǔ guān gōng tóng yī xīn shì, suǒ yǐ yǒu cǐ zhuō jiàn. bài bài, fú fu! jūn shī gù qiān xiè zhī.
吳侍講大驚,贊道:「此千古法眼也。人但知關侯以浩然之氣而成神,而不知所謂浩然者何在。愚意亦嘗論之。蜀之臣子,其心皆為蜀而不為漢,為先主而不為獻帝,諸葛且然,況其下者乎!蜀與漢原略有分別,晦庵以正統與之者,蓋因獻帝被廢,勢不得不以蜀為漢,而黜曹、吳之僭篡。若雲以先主為中山靖王之後,可以,則西川之劉焉、劉璋、獨非漢之宗室乎?何得扼其吭而奪之,拊其背而逐之哉!唯神武不與蜀事,坐鎮荊州,以討賊為己任,是其滅曹興漢之心,為獻帝非為先主也。即先主亦為獻帝之臣,故可以兄事之,而不可以君事之。所謂『一卷春秋名自正,百年兄弟道猶孤』也。武侯雲『東連孫吳,北拒曹操』,亦因先主孤窮之時,不得已而出此策。至於平曹之後,再議伐吳,未免所用者權術。若神武之視吳,與曹等耳。吳之割據,與曹之篡竊,易地皆然,斷不可雲彼善於此而與之連結。所云『興劉豈在西天蜀,討賊何須東結吳』也。此所謂浩然之氣之本也。先生今日之為建文,與關公同一心事,所以有此卓見。拜拜,服服!」軍師固謙謝之。
suí huí shuài fǔ, shǒu cǎo wǔ shū, yī jiàn wú xué chéng xiān dá míng chén, yí yīng shī bǎo zhī rèn, yǐ fù sì hǎi wàng zhì zhī xīn. yī jiàn yáo xiāng cái qì shěn yì, wén wǔ jiān yōu, yí lìng kāi fǔ jīng zhōu, dàn yā dí jìng. yòu shěn kē kě rèn jīng nán jiān jūn dào, dǒng chūn qiū kě shòu jīng běi jiān jūn dào zhī zhí. yī jiàn yú rú hǎi wèi zhèn shǒu dé ān jiāng jūn. yī yán jīng yíng bù kě quē yuán, qú diāo ér ā mán ér děng, réng lìng huí jīng. wéi liú chāo zàn liú chén suǒ. qǐng yǐ guō kāi shān dài qí quē, wài qí zú yī wàn, bìng lìng huí jīng hù wèi, yǐ suì qí shì jiā zhī sī. yī yán bǐ nián yǐ shī lǚ jī jǐn, tíng kē liù zài. jīn zhōng yuán dǐ dìng, wú chǔ huái lái, jiē yuàn guān guāng. qǐng yú běn nián liù kē bìng jǔ, yǐ shōu rén jié. suì shè yán yǔ shì jiǎng jiàn xíng. wú xué chéng jí xié le hú fù fù jì nán què xià.
隨回帥府,手草五疏,一薦吳學誠先達名臣,宜膺師保之任,以副四海望治之心。一薦姚襄才器沈毅,文武兼優,宜令開府荊州,彈壓敵境。又沈珂可任荊南監軍道,董春秋可授荊北監軍道之職。一薦俞如海為鎮守德安將軍。一言京營不可缺員,瞿雕兒、阿蠻兒等,仍令回京。唯劉超暫留臣所。請以郭開山代其缺,外齊卒一萬,並令回京護衛,以遂其室家之思。一言比年以師旅饑饉,停科六載。今中原底定,吳楚懷來,皆願觀光。請於本年六科並舉,以收人傑。遂設筵與侍講餞行。吳學誠即攜了胡復赴濟南闕下。
qù hòu shù rì, hū bào fāng wài jì jiǔ qián qín huí lái fù mìng, bìng zài zhōu zhōng. jūn shī jí lìng yòng nuǎn yú yú jìn shuài fǔ. yī miàn yán yī zhěn zhì, yī miàn jù shū bào wén. qǐng kàn míng chén yī chū, sì hǎi qīng xīn, yì shì sān hū, qiān qiū duò lèi. xià huí fēn shuō.
去後數日,忽報方外祭酒錢芹回來復命,病在舟中。軍師即令用暖輿舁進帥府。一面延醫診治,一面具疏報聞。請看名臣一出,四海傾心,義士三呼,千秋墮淚。下回分說。