shī yǒu rù lè bù rù lè zhī fēn gǔ zhōng zhī shī yuē: yǐ yǎ yǐ nán. zǐ yuē: yǎ sòng gè dé qí suǒ. fū èr nán yě, bīn zhī qī yuè yě, xiǎo yǎ zhèng shí liù piān, dà yá zhèng shí bā piān, sòng yě, shī zhī rù lè zhě yě. bèi yǐ xià shí èr guó zhī fù yú èr nán zhī hòu, ér wèi zhī fēng chī yǐ xià liù piān zhī fù yú bīn, ér yì wèi zhī bīn liù yuè yǐ xià wǔ shí bā piān zhī fù yú xiǎo yǎ, mín láo yǐ xià shí sān piān zhī fù yú dà yá, ér wèi zhī biàn yǎ: shī rù lè zhě yě. lè jì: zi xià duì wèi wén hóu yuē: yún zhě, zhèng yīn hǎo làn yín zhì, sòng yīn yàn nǚ nì zhì, wèi yīn qū shù fán zhì, qí yīn áo pì qiáo zhì: cǐ sì zhě, jiē yín yú sè ér hài yú dé, shì yǐ jì sì fú yòng yě. zhū zǐ yuē: èr nán zhèng fēng, fáng zhōng zhī lè yě, xiāng lè yě. èr yǎ zhī zhèng yǎ, cháo tíng zhī lè yě. shāng zhōu zhī sòng, zōng miào zhī lè yě. zhì biàn yǎ zé shuāi, zhōu qīng shì zhī zuò, yǐ yán shí zhèng zhī dé shī. ér bèi yōng fù yǐ xià, zé tài shī suǒ chén, yǐ guān mín fēng zhě ěr, fēi zōng miào yàn xiǎng zhī suǒ yòng yě. dàn jù chéng dà chāng zhī biàn, zé èr nán zì wèi zhī nán, ér bié lì zhèng fēng zhī mù zhě fēi.
○詩有入樂不入樂之分《鼓鍾》之詩曰：「以雅以南。」子曰：「雅、頌各得其所。」夫二南也，豳之《七月》也，小雅正十六篇，大雅正十八篇，頌也，詩之入樂者也。邶以下十二國之附於二南之後，而謂之風；《鴟》以下六篇之附於豳，而亦謂之豳；《六月》以下五十八篇之附於小雅，《民勞》以下十三篇之附於大雅，而謂之變雅：《詩》入樂者也。《樂記》：「子夏對魏文侯曰：『雲者，鄭音好濫淫志，宋音燕女溺志，衛音趨數煩志，齊音敖辟喬志：此四者，皆淫於色而害於德，是以祭祀弗用也。』」朱子曰：「二南正風，房中之樂也，鄉樂也。二雅之正雅，朝廷之樂也。商、周之頌，宗廟之樂也。至變雅則衰，周卿士之作，以言時政之得失。而邶、庸阝以下，則太師所陳，以觀民風者耳，非宗廟、燕享之所用也。」但據程大昌之辯，則二南自謂之南，而別立正風之目者非。

sì shī zhōu nán zhào nán, nán yě, fēi fēng yě. bīn wèi zhī bīn shī, yì wèi zhī yǎ, yì wèi zhī sòng, ér fēi fēng yě. nán bīn yǎ sòng wèi sì shī, ér liè guó zhī fēng fù yān, cǐ shī zhī běn xù yě.
○四詩周南、召南，南也，非風也。豳謂之豳詩，亦謂之雅，亦謂之頌，而非風也。南、豳、雅、頌為四詩，而列國之風附焉，此詩之本序也。

kǒng zǐ shān shī kǒng zǐ shān shī, suǒ yǐ cún liè guó zhī fēng yě, yǒu shàn yǒu bù shàn, jiān ér cún zhī. yóu gǔ zhī tài shī chén shī, yǐ guān mín fēng ér jì zhá tīng zhī, yǐ zhī qí guó zhī xìng shuāi. zhèng yǐ èr zhě zhī bìng chén, gù kě yǐ guān, kě yǐ tīng. shì fēi èr dì, shí fēi shàng gǔ, gù bù néng shǐ sì fāng zhī fēng yǒu zhēn ér wú yín, yǒu zhì ér wú luàn yě. wén wáng zhī huà bèi yú nán guó, ér běi bǐ shā fá zhī shēng, wén wáng bù néng huà yě. shǐ qí shī shàng cún, ér rù fū zǐ zhī shān, bì jiāng cún nán yīn yǐ xì wén wáng zhī fēng, cún běi yīn yǐ xì zhòu zhī fēng, ér bù róng yú méi yī yě. shì yǐ sāng zhōng zhī piān, qín wěi zhī zuò, fū zǐ bù shān, zhì yín fēng yě. shū yú tián wèi yù duàn zhī cí, yáng zhī shuǐ jiāo liáo wèi cóng wò zhī yǔ, fū zǐ bù shān, zhe luàn běn le mín. yín bēn zhī shī lù zhī, bù yī ér zhǐ zhě, suǒ yǐ zhì qí fēng zhī shén yě. yī guó jiē yín, ér zhōng yǒu bù biàn zhě yān, zé jí lù zhī, jiāng zhòng zi wèi rén yán yě, nǚ yuē jī míng xiāng jǐng yǐ qín shēng yě, chū qí dōng mén bù mù hū sè yě, héng mén bù yuàn wài yě, xuǎn qí cí, bǐ qí yīn, qù qí fán qiě làn zhě, cǐ fū zǐ zhī suǒ wèi shān yě. hòu zhī jū rú bù dá zhǐ, nǎi wèi yín bēn zhī zuò, bù dāng lù yú shèng rén zhī jīng. shì hé yì táng tài zǐ hóng wèi shāng chén shì jūn, bù dāng zài yú chūn qiū zhī cè hū? zhēn xī yuán wén zhāng zhèng zōng, qí suǒ xuǎn shī yī sǎo qiān gǔ zhī lòu, guī zhī zhèng zhǐ. rán bìng qí yǐ lǐ wèi zōng, bù dé shī rén zhī qù. qiě rú gǔ shī shí jiǔ shǒu, suī fēi yī rén zhī zuò, ér hàn dài zhī fēng lüè jù hū cǐ. jīn yǐ xī yuán zhī suǒ shān zhě dú zhī, bù rú yǐn měi jiǔ, bèi fú wán yǔ sù, hé yǐ yì hū táng shī shān yǒu shū zhī piān liáng rén wéi gǔ huān, wǎng jià huì qián suī, gài yì bèi shī xióng zhì yú fēi zhī yì qiān niú zhī nǚ yì fǎng dà dōng, tù sī nǚ luó qíng tóng chē qiān. shí jiǔ zuò zhōng wú shén yōu liè, bì yǐ fāng yín zhèng sú zhī zhǐ yán wèi shéng xuē, suī jiǎo zhāo míng zhī wǎng, kǒng shī guó fēng zhī yì. liù dài fú huá, gù dāng shān luò, shǐ xú yǔ bù dé wèi rén, chén suí bù dé wèi dài, wú nǎi tài shèn? qǐ fēi zhí lǐ zhī guò hū!
○孔子刪詩孔子刪詩，所以存列國之風也，有善有不善，兼而存之。猶古之太師陳詩，以觀民風；而季札聽之，以知其國之興衰。正以二者之並陳，故可以觀，可以聽。世非二帝，時非上古，固不能使四方之風有貞而無淫，有治而無亂也。文王之化被於南國，而北鄙殺伐之聲，文王不能化也。使其詩尚存，而入夫子之刪，必將存南音以系文王之風，存北音以系紂之風，而不容於沒一也。是以《桑中》之篇，《溱洧》之作，夫子不刪，志淫風也。《叔于田》為譽段之辭，《揚之水》、《椒聊》為從沃之語，夫子不刪，著亂本了民。淫奔之詩錄之，不一而止者，所以志其風之甚也。一國皆淫，而中有不變者焉，則亟錄之，《將仲子》畏人言也，《女曰雞鳴》相警以勤生也，《出其東門》不慕乎色也，《衡門》不願外也，選其辭，比其音，去其煩且濫者，此夫子之所謂刪也。後之拘儒不達旨，乃謂淫奔之作，不當錄於聖人之經。是何異唐太子弘謂商臣弒君，不當載於《春秋》之策乎？真希元《文章正宗》，其所選詩一掃千古之陋，歸之正旨。然病其以理為宗，不得詩人之趣。且如《古詩十九首》，雖非一人之作，而漢代之風略具乎此。今以希元之所刪者讀之，「不如飲美酒，被服紈與素」，何以異乎《唐詩·山有樞》之篇；「良人惟古歡，枉駕惠前綏」，蓋亦邶詩「雄雉於飛」之義；「牽牛織女」意仿《大東》，「兔絲女蘿」情同《車牽》。十九作中無甚優劣，必以坊淫正俗之旨嚴為繩削，雖矯昭明之枉，恐失國風之義。六代浮華，固當芟落，使徐、庾不得為人，陳、隋不得為代，無乃太甚？豈非執理之過乎！

hé bǐ nóng yǐ shān táng kǎo suǒ zài lín shì yuē: èr nán zhī shī suī dà gài měi shī, yì yǒu cì shī, bù tú xī zhōu zhī shī, ér dōng zhōu yì yǔ yān, jù hé bǐ nóng yǐ zhī shī kě zhī yǐ. qí yuē píng wáng zhī sūn, qí hóu zhī zǐ, kǎo chūn qiū zhuāng gōng yuán nián shū wáng jī guī yú qí, cǐ nǎi huán wáng nǚ píng wáng xià jià yú qí xiāng gōng, fēi píng wáng sūn qí hóu zi ér hé? shuō zhě bì yù yǐ wèi xī zhōu zhī shī, yú shí wèi yǒu píng wáng, nǎi yǐ píng wèi píng zhèng zhī wáng, qí wèi qí yī zhī hóu, yǔ shū yán níng wáng tóng yì, cǐ wàng yě. jù shī rén yù yán qí rén zhī zǐ sūn, zé bì zhí yán zhī, rú chēng wèi zhuāng jiāng, zé yuē qí hóu zhī zǐ. wèi hóu zhī qī, dōng gōng zhī mèi, xíng hóu zhī yí. měi hán hóu qǔ qī, zé yuē fén wáng zhī shēng, jué fù zhī zǐ. yòu hé yí hū? qiě qí shī, cì shī yě, yǐ wáng jī tú yǒu róng sè zhī shèng, ér wú sù zhī dé, hé yǐ shǐ rén huà zhī? gù yuē hé bǐ nóng yǐ, táng dì zhī huá. hé bù sù, wáng jī zhī chē. shī rén ruò yuē yán qí róng sè gù rú táng dì yǐ, rán wáng jī zhī chē hú bù sù hū? shì jī zhī yě. àn cǐ shuō huán wáng nǚ píng wáng sūn zé shì, qí yuē cì shī, yú yì wèi yǔn. gài shī zì bèi yōng fù yǐ qì yú guì cáo, jiē tài shī zhī suǒ chén zhě yě. qí zhōng yǒu měi yǒu cì, ruò èr nán zhī shī zé yòng zhī wèi yàn lè, yòng zhī wèi xiāng lè, yòng zhī wèi shè lè, yòng zhī wèi fáng zhōng lè, ér gǔ zhōng zhī zú zhāng suǒ wèi yǐ yǎ yǐ nán, chūn qiū chuán suǒ wèi xiàng nán, wén wáng shì zǐ suǒ wèi xū gǔ nán zhě yě, ān dé yǒu cì? cǐ bì dōng zhōu zhī hòu, qí shī kě yǐ cún èr nán zhī yí yīn, ér shèng rén fù zhī yú piān zhě yě. qiě zì píng wáng zhī dōng, zhōu dé rì yǐ shuāi yǐ. mài hé zhī qǔ, gé zhī zhàn, jǐ wú yǐ lìng yú xiōng dì zhī guó. qiě zhuāng wáng zhī shì, lǔ wèi jìn zhèng rì yǐ duō gù, yú shì wáng jī xià jià, yǐ shù yuán yú qiáng dà zhī qí, xún méng fǔ zhī zhuì yán, jì hūn yīn zhī sù hǎo. qiě qí xià jià zhī shí yóu néng xiū zhōu zhī jiù diǎn, ér róng sè zhī shèng lǐ jié zhī bèi yǒu kě qǔ yān. shèng rén ān dé bù lù zhī, yǐ shì xìng zhōu dào yú dōng fāng zhī yì hū? gài dōng zhōu yǐ hòu zhī shī dé fù èr nán zhě, wéi cǐ yī piān ér yǐ. hòu zhī rú zhě nǎi yí zhī, ér wèi shì fēn fēn zhī shuō, shì wū zhī shèng rén zhī yì zāi. huò yuē: shī zhī suǒ yán, dàn chēng qí róng sè, hé yě? yuē: gǔ zhě fù yǒu sì dé, ér róng qí yī yě. yán qí róng zé dé kě zhī yǐ. gù shuò rén zhī shī měi qí jūn fū rén zhě, zhì wú suǒ bù jí qí xíng róng. ér yě jūn zhī zhēn yì yún: yǒu nǚ rú yù. jí táng rén wèi fēi zhǔ bēi wén, yì duō yǒu yù qí zī sè zhě. qǐ ruò sòng dài yǐ xià zhī rén, yǐ cǐ wèi huì, ér bù dào hū. fū fù rén lún zhī běn, hūn yīn wáng dào zhī dà, xià jià yú qí, shēng jiù zhī guó, tài gōng zhī hòu, xiān wáng yǐ zhōu lǐ zhì zhū hóu zhī běn yě. shī zhī dé fù yú nán zhě yǐ cǐ. shě shì zé dōng zhōu yǐ hòu shì wú kě chēng, ér mín jiān zhī yáo cì jiē shǔ zhī wáng fēng yǐ. kuàng èr nán zhī yǔ mín fēng qí lái zì bié, xuān wáng zhī shì wèi cháng wú yǎ, zé píng wáng yǐ xià qǐ suì wú nán? huò zhě cǐ shī zhī jiù fù yú nán, ér fū zǐ bù shān, yào yì bù yì hū xiàng zhě zhī shuō yě. hé bǐ nóng yǐ yǐ zhuāng wáng zhī shì ér fù yú zhào nán, qí yǔ wén hóu zhī mìng yǐ píng wáng zhī shì ér fù yú shū yī yě.
○何彼農矣《山堂考索》載林氏曰：「二南之詩雖大概美詩，亦有刺詩，不徒西周之詩，而東周亦與焉，據《何彼農矣》之詩可知矣。其曰『平王之孫，齊侯之子』，考《春秋·莊公元年》書王姬歸於齊，此乃桓王女平王下嫁於齊襄公，非平王孫、齊侯子而何？說者必欲以為西周之詩，於時未有平王，乃以『平』為平正之王，『齊』為齊一之侯，與書言『寧王』同義，此妄也。據詩人慾言其人之子孫，則必直言之，如稱衛莊姜，則曰『齊侯之子。衛侯之妻，東宮之妹，邢侯之姨』。美韓侯取妻，則曰『汾王之甥，蹶父之子』。又何疑乎？且其詩，刺詩也，以王姬徒有容色之盛，而無肅之德，何以使人化之？故曰『何彼農矣，唐棣之華。曷不肅，王姬之車』。詩人若曰言其容色固如唐棣矣，然王姬之車胡不肅乎？是譏之也。」按此說桓王女、平王孫則是，其曰刺詩，於義未允。蓋詩自邶、庸阝以訖於檜、曹，皆太師之所陳者也。其中有美有刺，若二南之詩則用之為燕樂，用之為鄉樂，用之為射樂，用之為房中樂，而《鼓鍾》之卒章所謂「以雅以南」，《春秋傳》所謂「象南」，《文王世子》所謂「胥鼓南」者也，安得有刺？此必東周之後，其詩可以存二南之遺音，而聖人附之於篇者也。且自平王之東，周德日以衰矣。麥禾之取，葛之戰，幾無以令於兄弟之國。且莊王之世，魯、衛、晉、鄭日以多故，於是王姬下嫁，以樹援於強大之齊，尋盟府之墜言，繼昏姻之夙好。且其下嫁之時猶能修周之舊典，而容色之盛、禮節之備有可取焉。聖人安得不錄之，以示興周道於東方之意乎？蓋東周以後之詩得附二南者，惟此一篇而已。後之儒者乃疑之，而為是紛紛之說，是烏知聖人之意哉。或曰：詩之所言，但稱其容色，何也？曰：古者婦有四德，而容其一也。言其容則德可知矣。故《碩人》之詩美其君夫人者，至無所不極其形容。而《野麇》之貞亦云：「有女如玉。」即唐人為妃主碑文，亦多有譽其姿色者。豈若宋代以下之人，以此為諱，而不道乎。夫婦人倫之本，昏姻王道之大，下嫁於齊，甥舅之國，太公之後，先王以周禮治諸侯之本也。詩之得附於南者以此。舍是則東周以後事無可稱，而民間之謠刺皆屬之王風矣。況二南之與民風其來自別，宣王之世未嘗無雅，則平王以下豈遂無南？或者此詩之舊附於南，而夫子不刪，要亦不異乎向者之說也。《何彼農矣》以莊王之事而附於召南，其與《文侯之命》以平王之事而附於《書》一也。

bèi yōng fù wèi bèi yōng fù wèi běn sān jiān zhī dì, zì kāng shū zhī fēng wèi jiǔ ér tǒng yú wèi yǐ. cǎi shī zhě yóu cún qí jiù míng, wèi zhī bèi yōng fù wèi.
○邶庸阝衛邶、庸阝、衛本三監之地，自康叔之封未久而統於衛矣。采詩者猶存其舊名，謂之邶、庸阝、衛。

bèi yōng fù wèi zhě, zǒng míng yě. bù dāng fēn mǒu piān wèi bèi, mǒu piān wèi yōng fù piān wèi wèi. fēn ér wèi sān zhě, hàn rú zhī wù. yǐ cǐ shī zhī jiǎn dú duō, gù fēn sān míng, yǐ gè guān zhī, ér fēi fū zǐ zhī jiù yě. kǎo zhī zuǒ shì chuán xiāng gōng èr shí jiǔ nián: jì lǐ guān lè yú lǔ, wèi zhī gē bèi yōng fù wèi, yuē: měi zāi, yuān hū! yōu ér bù kùn zhě yě. wú wén wèi kāng shū wǔ gōng zhī dé rú shì, shì qí wèi fēng hū? ér xiāng gōng sān shí yī nián běi gōng wén zi zhī yán yǐn wèi shī yuē: wēi yí dì dì, bù yuē bèi yōng fù wèi, zhuān yán zhī zé yuē wèi, yī yě. yóu zhī yán yīn shāng, yán jīng chǔ yún ěr. yì zhě xī zhōu zhī shí, gù yǒu bèi yōng fù zhī shī, jí yōu wáng zhī wáng ér yì zhī, ér dà shī zhī zhí yóu bù gǎn fèi qí míng hū? rán míng suī jiù ér cí zé jīn yǐ.
邶庸阝衛者，總名也。不當分某篇為邶，某篇為庸阝篇為衛。分而為三者，漢儒之誤。以此詩之簡獨多，故分三名，以各冠之，而非夫子之舊也。考之《左氏傳·襄公二十九年》：「季禮觀樂於魯，為之歌邶庸阝衛，曰：「美哉，淵乎！憂而不困者也。吾聞衛康叔、武公之德如是，是其衛風乎？」而《襄公三十一年》北宮文子之言引《衛詩》曰：「威儀棣棣，不曰邶庸阝衛，專言之則曰衛，一也。猶之言殷商，言荊楚云爾。意者西周之時，故有邶庸阝之詩，及幽王之亡而軼之，而大師之職猶不敢廢其名乎？然名雖舊而辭則今矣。

bèi yōng fù zhī wáng jiǔ yǐ, gù dà shī dàn yǒu qí míng. ér sān guó tóng fēng, wú fēi wèi rén zhī zuò. guì zhī wáng wèi jiǔ, ér shī shàng cún, gù bié yú zhèng, ér gè zì wèi fēng. fěi fēng zhī piān, qí xī zhōu wèi wáng zhī rì hū? bèi yōng fù wèi, sān guó yě, fēi sān jiān yě. yīn zhī shí, bāng jī qiān lǐ, zhōu zé fēn zhī wèi sān guó, jīn qí xiāng jù bù guò bǎi yú lǐ, rú dì lǐ zhì suǒ yán, yú bǎi lǐ zhī jiān ér lì cǐ sān jiān, yòu bìng wǔ gēng ér wèi yī jiān, jiē fēi yě. sòng chén fù liáng yǐ wèi zì jīng yǐ nán, cài shū jiān zhī, guǎn shū hé nán, huò shū hé běi. cài, gù cài guó. guǎn zé guǎn chéng. huò suǒ wèi huò tài shān yě. qí dì mián guǎng, bù dé wèi bèi yōng fù wèi yě. lí xǔ èr guó xǔ wú fēng, ér zài chí zhī shī lù yú yōng fù. lí wú fēng, ér shì wēi máo qiū zhī shī lù yú bèi. shèng rén chǎn yōu zhè zhǐ, xìng miè zhī xīn yě.
邶、庸阝之亡久矣，故大師但有其名。而三國同風，無非衛人之作。檜之亡未久，而詩尚存，故別於鄭，而各自為風。匪風之篇，其西周未亡之日乎？邶、庸阝、衛，三國也，非三監也。殷之時，邦畿千里，周則分之為三國，今其相距不過百餘里，如《地理志》所言，於百里之間而立此三監，又並武庚而為一監，皆非也。宋陳傅良以為自荊以南，蔡叔監之，管叔河南，霍叔河北。蔡，故蔡國。管則管城。霍所謂霍太山也。其地綿廣，不得為邶、庸阝、衛也。○黎許二國許無風，而《載馳》之詩錄於庸阝。黎無風，而《式微》、《旄丘》之詩錄於邶。聖人闡幽這旨，興滅之心也。

zhū gū bó zǐ quán shuǐ zhī shī, qí yuē zhū jī, yóu shuò rén zhī shù jiāng. gǔ zhī lái yìng ér wèi zhí dì zhě, bì jiē tóng xìng zhī guó. qí nián zhī zhǎng yòu, xù zhī zhāo mù, zé bù kě zhī yě, gù yǒu zhū gū bó zǐ zhī chēng, yóu lǐ zhī yán bó fù bó xiōng yě. guì wèi xiǎo jūn, ér néng qiān yǐ xià qí zhòng qiè, cǐ suǒ wèi qí jūn zhè mèi bù rú qí dì zhě yǐ.
○諸姑伯姊《泉水》之詩，其曰「諸姬」，猶《碩人》之「庶姜」。古之來媵而為侄娣者，必皆同姓之國。其年之長幼，序之昭穆，則不可知也，故有諸姑伯姊之稱，猶《禮》之言伯父、伯兄也。貴為小君，而能謙以下其眾妾，此所謂「其君這袂不如其娣」者矣。

wáng shì wáng shì shì wǒ, zhèng shì yī pí yì wǒ. fán jiāo yú dà guó, cháo pìn huì méng zhēng fá zhī shì, wèi zhī wáng shì. qí guó zhī shì, wèi zhī zhèng shì.
○王事「王事適我，政事一埤益我。」凡交於大國，朝聘會盟征伐之事，謂之王事。其國之事，謂之政事。

cháo qí yú xī cháo qí yú xī, chóng cháo qí yǔ. zhū zǐ yǐn zhōu lǐ shí huī zhù, yǐ qí wèi hóng shì yě. wèi bù zhōng cháo ér yǔ zhǐ zé wèi rán. yàn yuē: dōng hóng qíng, xī hóng yǔ. gài hóng ní zá luàn zhī jiāo, wú lùn yǔ qíng, ér jiē fēi tiān dì zhī zhèng qì. chǔ xiāng wáng dēng yún mèng zhī tái, wàng gāo táng zhī guān, suǒ wèi cháo yún zhě yě.
○朝齊於西「朝齊於西，崇朝其雨。」朱子引《周禮》十暉注，以齊為虹是也。謂不終朝而雨止則未然。諺曰：「東虹晴，西虹雨。」蓋虹霓雜亂之交，無論雨晴，而皆非天地之正氣。楚襄王登雲夢之台，望高唐之觀，所謂朝雲者也。

wáng bèi yōng fù wèi wáng, liè guó zhī míng, qí shǐ yú chéng kāng zhī shì hū? wéi zhōu wáng fǔ wàn bāng, xún hóu diān, ér dà shī chén shī yǐ guān mín fēng. qí cǎi yú shāng zhī gù dū zhě, zé xì zhī bèi yōng fù wèi qí cǎi yú dōng dōu zhě, zé xì zhī wáng qí cǎi yú liè guó zhě, zé gè xì zhī qí guó. zhì lí shān zhī huò, xiān wáng zhī shī lǜ yǐ què yì, ér kǒng zǐ suǒ lù zhě jiē píng wáng yǐ hòu zhī shī, cǐ biàn fēng zhī suǒ yóu míng yě. shī suī biàn, ér dà shī zhī běn míng zé bù gǎn biàn, cǐ shí èr guó zhī suǒ yǐ yóu cún qí jiù yě. xiān rú wèi wáng zhī míng bù dāng chái yú liè guó, ér wèi zhī shuō yuē: liè shǔ lí yú guó fēng, qí wáng dé yú bāng jūn.
○王邶、庸阝、衛、王，列國之名，其始於成康之世乎？惟周王撫萬邦，巡侯甸，而大師陳詩以觀民風。其采於商之故都者，則系之邶、庸阝、衛；其采於東都者，則系之王；其采於列國者，則各系之其國。至驪山之禍，先王之詩率已闕軼，而孔子所錄者皆平王以後之詩，此變風之所由名也。詩雖變，而大師之本名則不敢變，此十二國之所以猶存其舊也。先儒謂王之名不當儕於列國，而為之說曰：「列《黍離》於國風，齊王德於邦君。

zì yōu wáng yǐ shàng, dà shī suǒ chén zhī shī wáng yǐ. chūn qiū shí, jūn qīng dài fū zhī fù shī wú jí zhī zhě, cǐ kǒng zǐ zhī suǒ bù dé jiàn yě, shì gù shī wú zhèng fēng.
自幽王以上，大師所陳之詩亡矣。春秋時，君卿大夫之賦詩無及之者，此孔子之所不得見也，是故詩無正風。

èr nán yě, bīn yě, xiǎo dà yá yě, jiē xī zhōu zhī shī yě, zhì yú yōu wáng ér zhǐ. qí yú shí èr guó fēng, zé dōng zhōu zhī shī yě. wáng zhě zhī jī xī ér shī wáng, xī zhōu zhī shī wáng yě, shī wáng ér liè guó zhī shì jī bù kě dé ér jiàn, yú shì jìn zhī chéng chǔ zhī wù lǔ zhī chūn qiū chū yān, shì zhī wèi shī wáng rán hòu chūn qiū zuò yě. zhōu sòng, xī zhōu zhī shī yě. lǔ sòng dōng zhōu zhī shī yě. chéng kāng zhī shì, lǔ qǐ wú shī? ér jīn jī yǐ wáng yǐ. gù yuē shī wáng, liè guó zhī shī wáng yě. qí zuò yú tiān zǐ zhī bāng zhě, yǐ yǎ yǐ nán, yǐ bīn yǐ sòng, zé gù wèi cháng wáng yě.
二南也，豳也，小大雅也，皆西周之詩也，至於幽王而止。其餘十二國風，則東周之詩也。王者之跡熄而詩亡，西周之詩亡也，詩亡而列國之事跡不可得而見，於是晉之《乘》、楚之《杌》、魯之《春秋》出焉，是之謂詩亡然後《春秋》作也。周頌，西周之詩也。魯頌、東周之詩也。成康之世，魯豈無詩？而今跡已亡矣。故曰詩亡，列國之詩亡也。其作於天子之邦者，以雅以南，以豳以頌，則固未嘗亡也。

rì zhī xī yǐ jī qī yú shí, rì zhī xī yǐ, yáng niú xià lái. jūn zǐ dāng guī zhī shí yě. zhì shì ér bù guī, rú zhī hé wù sī yě?
○日之夕矣「雞棲於塒，日之夕矣，羊牛下來。」君子當歸之時也。至是而不歸，如之何勿思也？

jūn zǐ yǐ xiàng huì rù yàn xī, rì zhī xī yǐ ér bù lái, zé qí fù sī zhī yǐ. cháo chū ér wǎn guī, zé qí mǔ wàng zhī yǐ. yè jū yú wài, zé qí yǒu diào zhī yǐ. yú wén rì xī wèi tuì. shì yǐ zūn wú bo yè zhī bīn, qú lù yǒu xiāo xíng zhī jìn. gù yuē: jiàn xīng ér xíng zhě, wéi zuì rén yǔ bēn fù mǔ zhī sàng zhě hū? zhì yú jiǔ dé shuāi ér hān shēn zhǎng yè, guān xié zuò ér hūn yè qǐ āi, tiān dì zhī qì guāi ér huì míng zhī jié luàn yǐ. dà chē qǐ bù ěr sī, wèi zi bù gǎn, mín miǎn ér wú chǐ yě. suī sù wǒ sòng, yì bù nǚ cóng, yǒu chǐ qiě gé yě.
「君子以向晦入宴息，日之夕矣而不來，則其婦思之矣。朝出而晚歸，則其母望之矣。」夜居於外，則其友吊之矣。」於文「日夕為退」。是以樽無卜夜之賓，衢路有宵行之禁。故曰：「見星而行者，惟罪人與奔父母之喪者乎？」至於酒德衰而酣身長夜，官邪作而昏夜乞哀，天地之氣乖而晦明之節亂矣。○大車「豈不爾思，畏子不敢」，民免而無恥也。「雖速我訟，亦不女從」，有恥且格也。

zhèng zì bèi zhì cáo, jiē zhōu chū dà shī zhè cì xù. xiān bèi yōng fù wèi, yīn zhī gù dū yě. cì zhī yǐ wáng, zhōu dōng dōu yě. hé yǐ zhī qí wèi zhōu chū zhī cì xù? bèi yōng fù yě, jìn ér wèi zhī táng yě, jiē xī zhōu zhī jiù yě. wéi zhèng nǎi xuān wáng suǒ fēng, zhōng xìng zhī hòu shǐ lì qí míng yú dà shī. ér liè yú zhū guó zhī xiān zhě, zhèng yì wáng jī zhī nèi yě, gù cì yú wáng yě. huán gōng zhī shí, qí shī bù cún, gù shǒu zī yī yě.
○鄭自邶至曹，皆周初大師這次序。先邶、庸阝、衛，殷之故都也。次之以王，周東都也。何以知其為周初之次序？邶、庸阝也，晉而謂之唐也，皆西周之舊也。惟鄭乃宣王所封，中興之後始立其名於大師。而列於諸國之先者，鄭亦王畿之內也，故次於王也。桓公之時，其詩不存，故首《緇衣》也。

chǔ wú zhū guó wú shī wú chǔ zhī wú shī, yǐ qí jiàn wáng ér shān zhī yǔ? fēi yě, tài shī zhī běn wú yě. chǔ zhī xiān xióng yì pì zài jīng shān, bì lù lán lǚ, yǐ chù cǎo mǎng, wéi shì táo hú jí shǐ, yǐ gòng yù wáng shì, ér zhōu wú fēn qì. qí yáng zhī méng, chǔ wèi jīng mán, zhì máo, shè wàng biǎo, yǔ xiān móu shǒu liáo ér bù yǔ méng. shì yì wú shī zhī kě cǎi yǐ. kuàng yú wú zì shòu mèng yǐ qián, wèi tōng zhōng guó zhě hū? téng xuē zhī wú shī, wēi yě. ruò nǎi guó kuài jiē wèi zhèng miè, ér guó dú wú shī chén cài jiē liè chūn qiū zhī huì méng, ér cài dú wú shī, yǒu sī shī qí chuán ěr. bīn zì zhōu nán zhì bīn, tǒng wèi zhī guó fēng. cǐ xiān rú zhī wù, chéng tài zhī biàn zhī xiáng yǐ. bīn shī bù shǔ yú guó fēng, zhōu shì zhī guó wú bīn. cǐ fēi tài shī suǒ cǎi, zhōu gōng zhuī wáng yè zhī shǐ, zuò wèi qī yuè zhī shī, jiān yǎ sòng zhī shēng, ér yòng zhī qí bào zhī shì. zhōu lǐ zhāng: nì shǔ yíng hán, zé shè bīn shī qí nián yú tián zǔ, zé shè bīn yǎ jì là zé shè bīn sòng. xuě shān wáng shì yuē: cǐ yī shī ér sān yòng yě. chī yǐ xià huò zhōu gōng zhī zuò, huò wèi zhōu gōng ér zuò, zé mián fù yú bīn yān. suī bù yǐ hé lè, rán yǔ èr nán tóng wèi yǒu zhōu shèng shí zhī shī, fēi dōng zhōu yǐ hòu liè guó zhī fēng yě, gù tā wú kě fù.
○楚吳諸國無詩吳、楚之無詩，以其僭王而刪之與？非也，太師之本無也。楚之先熊繹辟在荊山，篳路藍縷，以處草莽，惟是桃弧棘矢，以共御王事，而周無分器。岐陽之盟，楚為荊蠻，置茅，設望表，與鮮牟守燎而不與盟。是亦無詩之可采矣。況於吳自壽夢以前，未通中國者乎？滕、薛之無詩，微也。若乃虢、鄶皆為鄭滅，而虢獨無詩；陳、蔡皆列《春秋》之會盟，而蔡獨無詩，有司失其傳爾。○豳自周南至豳，統謂之國風。此先儒之誤，程泰之辨之詳矣。豳詩不屬於國風，周世之國無豳。此非太師所采，周公追王業之始，作為《七月》之詩，兼雅頌之聲，而用之祈報之事。《周禮·章》：「逆暑迎寒，則歙豳詩；祈年于田祖，則歙豳雅；祭蠟則歙豳頌。」雪山王氏曰：「此一詩而三用也。」《鴟》以下或周公之作，或為周公而作，則綿附於豳焉。雖不以合樂，然與二南同為有周盛時之詩，非東周以後列國之風也，故他無可附。

yán sī qí shǐ cóng yǔ wǒ gōng tián, suì jí wǒ sī, xiān gōng ér hòu sī yě. yán sī qí shǐ cóng, xiàn shǐ kāi yú gōng, xiān sī ér hòu gōng yě. zì tiān xià wèi jiā, gè qīn qí qīn, gè zi qí zi, ér rén zhī yǒu sī, gù qíng zhī suǒ bù néng miǎn yǐ. gù xiān wáng fú wèi zhī jìn fēi wéi fú jìn, qiě cóng ér xù zhī. jiàn guó qīn hóu, zuò tǔ mìng shì, huà jǐng fēn tián, hé tiān xià zhī sī yǐ chéng tiān xià zhī gōng, cǐ suǒ yǐ wèi wáng zhèng yě. zhì yú dāng guān zhī xùn zé yuē yǐ gōng miè sī, rán ér lù zú yǐ dài qí gēng, tián zú yǐ gōng qí jì, shǐ zhī wú jiāng mǔ zhī jiē, shì rén zhī zhé, yòu suǒ yǐ xù qí sī yě. cǐ yì bù míng jiǔ yǐ. shì zhī jūn zǐ bì yuē: yǒu gōng ér wú sī, cǐ hòu dài zhī měi yán, fēi xiān wáng zhī zhì xùn yě.
○言私其〈豕從〉「雨我公田，遂及我私，」先公而後私也。「言私其〈豕從〉，獻〈豕開〉於公，」先私而後公也。自天下為家，各親其親，各子其子，而人之有私，固情之所不能免矣。故先王弗為之禁；非惟弗禁，且從而恤之。建國親侯，胙土命氏，畫井分田，合天下之私以成天下之公，此所以為王政也。至於當官之訓則曰以公滅私，然而祿足以代其耕，田足以供其祭，使之無將母之嗟，室人之謫，又所以恤其私也。此義不明久矣。世之君子必曰：有公而無私，此後代之美言，非先王之至訓也。

chéng kuāng shì jiāng jūn zǐ bù qīn huò huì, shù bó jiān jiān, shí zhū kuāng fěi. fēi wéi jǐn shì zhī dào, yì suǒ yǐ yuǎn cái ér yǎng chǐ yě. wàn lì yǐ hòu, shì dài fū jiāo jì duō yòng bái jīn, nǎi yóu fēng zhū shū cè zhī jiān, jìn zì hūn rén zhī shǒu. jīn zé qīn chéng zuò shàng, jìng chū huái zhōng, jiāo shōu bù jiǎ tā rén, chá huà wú fēi cǐ wù, yì guān ér wèi náng tuó zhī jì, cháo liè ér yǒu shì jǐng zhī róng. ruò nǎi shí yí jīn ér duì guǎn níng, yǐ bèi náng ér chóu wēn jiào, céng wú kuì sè, liǎo bù guān qíng, gù qí yí yě. rán zé xiān wáng zhì wèi kuāng fěi zhī wén zhě, qǐ fēi jìn yú wèi rán zhī qián, ér shì rén yǐ yuǎn cái zhī yì zhě hū? yǐ cǐ fāng mín, mín yóu qīng lǐ ér zhòng huò.
○承筐是將君子不親貨賄，「束帛戔戔，實諸筐篚」。非惟盡飾之道，亦所以遠財而養恥也。萬曆以後，士大夫交際多用白金，乃猶封諸書冊之間，進自閽人之手。今則親呈坐上，徑出懷中，交收不假他人，茶話無非此物，衣冠而為囊橐之寄，朝列而有市井之容。若乃拾遺金而對管寧，倚被囊而酬溫嶠，曾無愧色，了不關情，固其宜也。然則先王制為筐篚之文者，豈非禁於未然之前，而示人以遠財之義者乎？以此坊民，民猶輕禮而重貨。

qìng wú bù yí qìng wú bù yí, yí shì jiā, yí xiōng dì, yí zi sūn, yí mín rén yě. jí juān wèi shí xǐ, shì yòng xiào xiǎng, shì yuè cí cháng, yú gōng xiān wáng, dé wàn guó zhī huān xīn, yǐ shì qí xiān wáng yě.
○罄無不宜「罄無不宜」，宜室家，宜兄弟，宜子孫，宜民人也。「吉蠲為飠喜，是用孝享，礻龠祠嘗，於公先王」，得萬國之歡心，以事其先王也。

mín zhī zhì yǐ rì yòng yǐn shí mín zhī zhì yǐ, rì yòng yǐn shí. fū shǐ jī zhì rì shēng, ér jiān wěi méng qǐ, shàng xià qiě bù xiāng ān, shén xī zì ér jiàng fú hū? yǒu qǐ xìn xiǎn fū zhī zú, zé gāo hòu chóng jiàng fú xiáng yǒu zhāng wèi huàn zhī mín, zé sì wáng wǎng huò kè shòu. shì gù yǒu dào zhī shì, rén chún gōng páng, shāng pǔ nǚ tóng, shàng xià jiē yǒu jiā dé, ér zhì zhì xīn xiāng gǎn yú shén míng yǐ. rán zé qí tiān yǒng mìng zhī shí, bì zài yú guān mín. ér zhuó diāo wèi pǔ, qí dào hé yóu? zé bì yǐ hòu shēng wèi běn.
○民之質矣日用飲食「民之質矣，日用飲食。」夫使機智日生，而奸偽萌起，上下且不相安，神奚自而降福乎？有起信險膚之族，則高后崇降弗祥；有張為幻之民，則嗣王罔或克壽。是故有道之世，人醇工龐，商朴女童，上下皆有嘉德，而至治馨香感於神明矣。然則祈天永命之實，必在於觀民。而斫雕為樸，其道何由？則必以厚生為本。

qún lí, shù rén yě. bǎi xìng, bǎi guān yě. mín zhī zhì yǐ, jiān bǎi guān yǔ shù rén ér yán, yóu yuē rén zhī shēng yě zhí yě.
群黎，庶人也。百姓，百官也。民之質矣，兼百官與庶人而言，猶曰「人之生也直」也。

xiǎo rén suǒ féi xiǎo rén suǒ féi. gǔ zhì yī chē jiǎ shì sān rén, bù zú qī shí èr rén, chuī jiā zǐ shí rén, gù shǒu yī zhuāng wǔ rén, jiù yǎng wǔ rén, qiáo jí wǔ rén. suí chē ér dòng, rú zú zhī féi yě. bù chéng xiāng zī, duǎn zhǎng xiāng wèi, xíng zhǐ xiāng fú, cǐ suǒ yǐ wèi jié zhì zhī shī yě. gé zhī zhàn, zhèng yuán fán gāo qú mí yǐ zhōng jūn fèng gōng, wèi yú lì zhī chén, xiān piān hòu wǔ, wǔ chéng mí fèng, zú bù suí chē, yù què jí bǔ, sī yǐ yì yǐ. dà lǔ zhī shī, wèi shū qǐng huǐ chē yǐ wèi xíng, wǔ chéng wèi sān wǔ. wèi wǔ chén yǐ xiāng lí, liǎng yú qián, wǔ yú hòu, zhuān wèi yòu jiǎo, cān wèi zuǒ jiǎo, piān wèi qián jù. zhuān rèn bù zú, yǐ qǔ jié sù, rán yì bì shān lín xiǎn zǔ zhī dì, ér hòu kě yòng yě. bù bù dāng qí, yú shì zhào wǔ líng wáng wèi biàn fú qí shè zhī lìng, ér hòu shì yīn zhī. suǒ yǐ qǔ shèng yú dí zhě yì qīng yì sù, ér yī bài tú dì, yì wú yǐ zì bǎo, rán hòu zhī chē zhàn zhī wèi móu yuǎn yǐ.
○小人所腓「小人所腓。」古制一車甲士三人，步卒七十二人，炊家子十人，固守衣裝五人，廄養五人，樵汲五人。隨車而動，如足之腓也。步乘相資，短長相衛，行止相扶，此所以為節制之師也。葛之戰，鄭原繁、高渠彌以中軍奉公，為魚麗之陳，先偏後伍，伍乘彌縫，卒不隨車，遇闕即補，斯已異矣。大鹵之師，魏舒請毀車以為行，五乘為三伍。為五陳以相離，兩於前，伍於後，專為右角，參為左角，偏為前拒。專任步卒，以取捷速，然亦必山林險阻之地，而後可用也。步不當騎，於是趙武靈王為變服騎射之令，而後世因之。所以取勝於敵者、益輕益速，而一敗塗地，亦無以自保，然後知車戰之為謀遠矣。

zhōng chūn qiū èr bǎi sì shí èr nián, chē zhàn zhī shí, wèi yǒu zhǎn shǒu zhì yú lèi wàn zhě. chē zhàn fèi ér shǒu gōng xìng yǐ. xiān wáng zhī yòng bīng, fú zhī ér yǐ, bù qī yú duō shā yě. shā rén zhī zhōng yòu yǒu lǐ yān, yǐ cǐ dú tiān xià ér mín cóng zhī, bù yì yí hū.
終春秋二百四十二年，車戰之時，未有斬首至於累萬者。車戰廢而首功興矣。先王之用兵，服之而已，不期於多殺也。殺人之中又有禮焉，以此毒天下而民從之，不亦宜乎。

sòng shěn kuò duì shén zōng yán: chē zhàn zhī lì jiàn yú lì shì. rán gǔ rén suǒ wèi bīng chē zhě, qīng chē yě. wǔ yù zhé xuán, lì yú jié sù. jīn zhī mín jiān zī chē zhòng dà, rì bù néng sān shí lǐ, gù shì wèi zhī tài píng chē, dàn kě shī yú wú shì zhī rì ěr.
宋沈括對神宗言：「車戰之利見於歷世。然古人所謂兵車者，輕車也。五御折旋，利於捷速。今之民間輜車重大，日不能三十里，故世謂之太平車，但可施於無事之日爾。」

biàn yǎ liù yuè cǎi qǐ chē gōng jí rì, xuān wáng zhōng xìng zhī zuò, hé yǐ wèi biàn yǎ hū? cǎi qǐ chuán yuē: yán zhōu shì zhī qiáng, chē fú zhī měi yě. yán qí qiáng měi sī liè yǐ. guān fū lù míng yǐ xià zhū piān, qí yú jūn chén xiōng dì péng yǒu zhī jiān, wú bù qū dāng ér wèi cháng yǒu kuā dà zhī cí. dà yá zhī chēng wén wǔ, jiē běn qí jìng tiān qín mín zhī yì, zhì qí yán fá shāng zhī gōng shèng yǐ dà yǐ, bù guò yuē huì cháo qīng míng ér zhǐ. rán zé xuān wáng zhī shī bù yǒu chǐ yú qián rén zhě hū? yī chuán ér zhōu suì wáng. wū hū, cǐ tài zǐ jìn suǒ yǐ wèi wǒ xiān wáng lì xuān yōu píng ér tān tiān huò, gù bù dài miǎn shuǐ zhī yōu qí fù zhī cì ér hòu jiàn zhī yě.
○變雅《六月》、《采芑》、《車攻》、《吉日》，宣王中興之作，何以為變雅乎？《采芑》傳曰：「言周室之強，車服之美也。」言其強美斯劣矣。觀夫《鹿鳴》以下諸篇，其於君臣兄弟朋友之間，無不曲當而未嘗有誇大之辭。大雅之稱文武，皆本其敬天勤民之意，至其言伐商之功盛矣大矣，不過曰「會朝清明」而止。然則宣王之詩不有侈於前人者乎？一傳而周遂亡。嗚呼，此太子晉所以謂「我先王厲、宣、幽、平而貪天禍」，固不待沔水之憂、祈父之刺而後見之也。

dà yuán báo fá yán yǔn, zhì yú dà yuán. máo zhèng jiē bù xiáng qí dì. qí yǐ wèi jīn tài yuán yáng qū xiàn zhě, shǐ yú zhū zǐ, ér yú wèi gǎn xìn yě. gǔ zhī yán dà yuán zhě duō yǐ, ruò cǐ shì bì xiān qiú jīng yáng suǒ zài, ér hòu dà yuán kě dé ér míng yě. hàn shū dì lǐ zhì: ān dìng jùn yǒu jīng yáng xiàn, kāi tóu shān zài xī, yǔ gòng jīng shuǐ suǒ chū. hòu hàn shū líng dì jì: duàn pò xiān líng qiāng yú jīng yáng. zhù: jīng yáng xiàn shǔ ān dìng, zài yuán zhōu. jùn xiàn zhì: yuán zhōu píng liáng xiàn, běn hàn jīng yáng xiàn dì, jīn xiàn xī sì shí lǐ jīng yáng gù chéng shì yě. rán zé dà yuán dāng jí jīn zhī píng liáng, ér hòu wèi lì wèi yuán zhōu, yì shì qǔ gǔ dà yuán zhī míng ěr. jì zhōu rén zhī yù yán yǔn, bì zài jīng, yuán zhī jiān. ruò jìn yáng zhī tài yuán, zài dà hé zhī dōng, jù zhōu jīng qiān wǔ bǎi lǐ, qǐ yǒu kòu cóng xī lái, bīng nǎi dōng chū zhě hū? gù yuē tiān zǐ mìng wǒ chéng bǐ shuò fāng. ér guó yǔ xuān wáng liào mín yú dà yuán, yì yǐ qí dì jìn biān ér wèi yù róng zhī bèi, bì bù liào zhī yú jìn guó yě. yòu àn hàn shū jiǎ juān zhī yán, qín dì nán bù guò mǐn yuè, běi bù guò dà yuán, ér tiān xià kuì pàn. yì shì píng liáng ér fēi jìn yáng yě. ruò shū yǔ gòng jì xiū dà yuán, zhì yú yuè yáng, chūn qiū jìn xún wú shuài shī bài dí yú dà yuán, jí zi chǎn duì shū xiàng: xuān fén táo, zhàng dà zé, yǐ chù dà yuán, zé shì jīn zhī jìn yáng. ér qǐ kě yǐ jìn zhī dà yuán wèi zhōu zhī zài yuán hū?
○大原「薄伐嚴狁，至於大原。」毛、鄭皆不詳其地。其以為今太原陽曲縣者，始於朱子，而愚未敢信也。古之言大原者多矣，若此是必先求涇陽所在，而後大原可得而明也。《漢書·地理志》：安定郡有涇陽縣，開頭山在西，《禹貢》涇水所出。《後漢書·靈帝紀》：「段破先零羌於涇陽。」註：「涇陽縣屬安定，在原州。」《郡縣誌》：「原州平涼縣，本漢涇陽縣地，今縣西四十里涇陽故城是也。」然則大原當即今之平涼，而後魏立為原州，亦是取古大原之名爾。計周人之御嚴狁，必在涇，原之間。若晉陽之太原，在大河之東，距周京千五百里，豈有寇從西來，兵乃東出者乎？故曰「天子命我城彼朔方」。而《國語》「宣王料民於大原」，亦以其地近邊而為御戎之備，必不料之於晉國也。又按《漢書》賈捐之言，「秦地南不過閩越，北不過大原，而天下潰畔」。亦是平涼而非晉陽也。若《書·禹貢》「既修大原，至於岳陽」，《春秋》「晉荀吳帥師敗狄於大原」，及子產對叔向：「宣汾、洮，障大澤，以處大原」，則是今之晉陽。而豈可以晉之大原為周之在原乎？

wú dú zhú shū jì nián, ér zhī zhōu zhī shì yǒu róng huò yě, gài shǐ yú mù wáng zhī zhēng quǎn róng. liù shī xī zhǐ, wú bù lǜ fú, yú shì qiān róng yú tài yuán. yǐ dú wǔ zhī bīng ér wèi xǐ róng zhī shì, zhì yú yú quán, huò mǎ qiān pǐ. zé shì xī rì suǒ nèi xǐ zhě, jīn wèi kòu ér zhēng zhī yě. xuān wáng zhī shì, suī hào zhōng xìng. sān shí sān nián, wáng shī fá tài yuán zhī róng, bù kè. sān shí bā nián, fá tiáo róng bēn róng, wáng shī bài bū. sān shí jiǔ nián, fá qiāng róng, zhàn yú qiān mǔ, wáng shī bài bū. sì shí nián, liào mín yú tài yuán. qí yǔ hòu hàn xī qiāng zhī pàn dà lüè xiāng sì. yōu wáng liù nián, mìng bó shì shuài shī fá liù jì zhī róng, wáng shī bài bū. yú shì guān zhōng zhī dì, róng dé yǐ zhěng jū qí jiān, ér shǎn dōng zhī shēn hóu zhì yǔ zhī jié méng ér rù kòu, gài xuān wáng zhī shì, qí huàn rú hàn zhī ān dì yě. yōu wáng zhī shì, qí huàn rú jìn zhī huái dì yě. róng zhī suǒ yóu lái fēi yī rì zhī gù, ér sān chuān zhī zhèn hú zhī yáo jiē shì huì qí shí zhě yě. rán zé xuān wáng zhī gōng jì yì bù guò táng zhī xuān zōng, ér zhōu rén zhī měi xuān yì yóu lǔ rén zhī sòng xī yě, shì liè ér wén chǐ yǐ. shū bù jǐn yán, shì yǐ lùn qí shì yě rú máo gōng zhě, qǐ fēi dú jiàn qí qíng yú yì yán zhī biǎo zhě zāi. yǒu yán zì kǒu yǒu yán, huì yán yě. ruò zhèng xiǎng zhào mèng, ér bó yǒu fù chún bēn zhī shī shì yě. jūn zǐ zài guān, yán guān, zài fǔ yán fǔ, zài kù yán kù, zài cháo yán cháo. xiá wǔ zhī tài bù jí yú xiǎo rén, xuè làng zhī cí bù jiā yú fēi qiè. zì shì shàng tōng fāng, rén ān màn, sòng yù dēng qiáng zhī jiàn, chún yú miè zhú zhī huān, suì nǎi gào zhī jūn wáng, chuán zhī wén zì, wàng qí huì lùn, xù wèi měi tán. yǐ zhì zhí nǚ shǒu zhī yán, fā zì lín sàng zhī jì niè fēi chún zhī yǒng, xuān yú shì yàn zhī yú. yú shì yáo tóu ér wǔ bā fēng, lián bì ér gē wàn suì, qù rén lún, wú jūn zǐ, ér guó mìng suí zhī yǐ. zāng sūn hé jiàn wèi hóu yú lái fù, tuì ér gào qí rén yuē: wèi hóu qí bù dé rù yǐ, qí yán fèn tǔ yě. wáng ér bù biàn, hé yǐ fù guó? yǐ fèn tǔ yù qí yán, yóu shī zhī yǒu yán yě.
吾讀《竹書紀年》，而知周之世有戎禍也，蓋始於穆王之徵犬戎。六師西指，無不率服，於是遷戎於太原。以黷武之兵而為徙戎之事，至於俞泉，獲馬千匹。則是昔日所內徙者，今為寇而征之也。宣王之世，雖號中興。三十三年，王師伐太原之戎，不克。三十八年，伐條戎、奔戎，王師敗逋。三十九年，伐羌戎，戰於千畝，王師敗逋。四十年，料民於太原。其與後漢西羌之叛大略相似。幽王六年，命伯士帥師伐六濟之戎，王師敗逋。於是關中之地，戎得以整居其間，而陝東之申侯至與之結盟而入寇，蓋宣王之世，其患如漢之安帝也。幽王之世，其患如晉之懷帝也。戎之所由來非一日之故，而三川之震、弧之謠皆適會其時者也。然則宣王之功計亦不過唐之宣宗，而周人之美宣亦猶魯人之頌僖也，事劣而文侈矣。書不盡言，是以論其世也如毛公者，豈非獨見其情於意言之表者哉。○莠言自口莠言，穢言也。若鄭享趙孟，而伯有賦《鶉奔》之詩是也。君子在官，言官，在府言府，在庫言庫，在朝言朝。狎侮之態不及於小人，謔浪之辭不加於妃妾。自世尚通方，人安慢，宋玉登牆之見，淳于滅燭之歡，遂乃告之君王，傳之文字，忘其穢論，敘為美談。以至執女手之言，發自臨喪之際；齧妃唇之詠，宣於侍宴之餘。於是搖頭而舞八風，連臂而歌萬歲，去人倫，無君子，而國命隨之矣。臧孫紇見衛侯於來阝，退而告其人曰：「衛侯其不得入矣，其言糞土也。亡而不變，何以復國？」以糞土喻其言，猶詩之莠言也。

huáng fù wáng shì fāng sāo, rén xīn wēi jù. huáng fù yǐ bǐng guó zhī dà chén, ér yíng yì yú xiàng, yú shì sān yǒu shì zhī duō cáng zhě suí zhī ér qù yǐ, shù mín zhī yǒu chē mǎ zhě suí zhī ér qù yǐ, gài yì zhī xī róng zhī yǐ bī, ér wáng shì zhī jiāng qīng yě. yǐ zhèng huán gōng zhī xián qiě jì nú yú guó kuài, zé qí shí zhī guó shì kě zhī. rán bù gù jūn chén zhī yì ér xiān qù, yǐ wèi mín wàng, zé huáng fù shí wèi zhī shǒu. xī jìn zhī wáng yǎn, jiàn zhōng yuán yǐ luàn, nǎi shuō dōng hǎi wáng yuè, yǐ dì chéng wèi jīng zhōu, zú dì dūn wèi qīng zhōu, wèi zhī yuē: jīng zhōu yǒu jiāng hàn zhī gù, qīng zhōu yǒu fù hǎi zhī xiǎn, qīng èr rén zài wài, ér wú liú cǐ, zú yǐ wèi sān kū yǐ. bǐ fū zhī xīn yì qiān zài ér fú hé zhě hū?
○皇父王室方騷，人心危懼。皇父以柄國之大臣，而營邑於向，於是三有事之多藏者隨之而去矣，庶民之有車馬者隨之而去矣，蓋亦知西戎之已逼，而王室之將傾也。以鄭桓公之賢且寄孥於虢鄶，則其時之國勢可知。然不顧君臣之義而先去，以為民望，則皇父實為之首。昔晉之王衍，見中原已亂，乃說東海王越，以弟澄為荊州，族弟敦為青州，謂之曰：「荊州有江漢之固，青州有負海之險，卿二人在外，而吾留此，足以為三窟矣。」鄙夫之心亦千載而符合者乎？

wò sù chū bo gǔ shí yòng qián wèi guǎng, shī shū jiē wú huò quán zhī wén, ér wèn bo zhě yì yòng sù. hàn chū yóu rán. shǐ jì rì zhě chuán: bo ér yǒu bù shěn, bù jiàn duó xǔ.
○握粟出卜古時用錢未廣，《詩》、《書》皆無貨泉之文，而問卜者亦用粟。漢初猶然。《史記·日者傳》：「卜而有不審，不見奪糈。」

sī rén zhī zǐ bǎi liáo shì shì kǒng shì yuē: sī rén, zào lì zhī shǔ yě. tiān xià yǒu dào, xiǎo dé yì dà dé, xiǎo xián yì dà xián. gù guì yǒu cháng zūn, jiàn yǒu děng wēi, suǒ yǐ biàn shàng xià ér dìng mín zhì yě. zhōu zhī shuāi yě, zhèng yǐ huì chéng, ér guān zhī shī lǚ bù shèng qí fù. yòu qí shén yě, sī rén zhī zǐ jiē dé jìn ér fú guān, ér wén wǔ zhōu gōng zhī fǎ jǐn yǐ. hòu rén ér chì fèi, cáo shì yǐ wáng bù shòu ér xiàn, wèi shì yǐ xuē. jiàn fáng guì, xiǎo jiā dà, gǔ rén sǐ zhī liù nì, yòu bù dàn réng shū zhī zǐ jī qí nián ruò, yǐn shì zhī yīn cì qí cái suǒ ér yǐ. zì gǔ guó jiā lì dào zá ér duō duān, wèi yǒu bù qū yú wēi luàn zhě. jǔ xián cái, shèn míng qì, qǐ fēi rén zhǔ zhī suǒ yí jīng jīng zì shǒu zhě hū?
○私人之子百僚是試孔氏曰：「私人，皂隸之屬也。」天下有道，小德役大德，小賢役大賢。故貴有常尊，賤有等威，所以辯上下而定民志也。周之衰也，政以賄成，而官之師旅不勝其富。又其甚也，私人之子皆得進而服官，而文武周公之法盡矣。候人而赤芾，曹是以亡；不狩而縣，魏是以削。賤妨貴，小加大，古人死之六逆，又不但仍叔之子譏其年弱，尹氏之姻刺其材瑣而已。自古國家吏道雜而多端，未有不趨於危亂者。舉賢材，慎名器，豈非人主之所宜兢兢自守者乎？

bù zuì fǎn chǐ bǐ zuì bù zāng, bù zuì fǎn chǐ. suǒ wèi yī guó jiē kuáng, fǎn yǐ bù kuáng zhě wèi kuáng yě. yǐ jī zǐ zhī zhōng, ér bù gǎn duì zhòu zhī shī rì, kuàng zhōng cái yǐ xià, yǒu bù yóu ér xiào zhī dé hū? qīng shì shī shī fēi dù, cǐ shāng zhī suǒ yǐ wáng lán zhǐ biàn ér bù fāng xī, quán huì huà ér wèi máo, cǐ chǔ zhī suǒ yǐ yǐ liù qiān lǐ ér wèi chóu rén yì yě. shì yǐ shèng wáng zhòng tè lì zhī rén, ér yuǎn gǒu tóng zhī shì. bǎo bāng yú wèi wēi, bì zì cǐ shǐ.
○不醉反恥「彼醉不臧，不醉反恥。」所謂一國皆狂，反以不狂者為狂也。以箕子之忠，而不敢對紂之失日，況中材以下，有不尤而效之得乎？「卿士師師非度」，此商之所以亡；「蘭芷變而不芳兮，荃蕙化而為茅」，此楚之所以以六千里而為仇人役也。是以聖王重特立之人，而遠苟同之士。保邦於未危，必自此始。

shàng tiān zhī zài shàng tiān zhī zài, wú shēng wú chòu. yí xíng wén wáng, chéng bāng zuò fú. jūn zǐ suǒ yǐ shì tiān zhě rú zhī hé? yì yuē yí xíng wén wáng ér yǐ qí yí xíng wén wáng yě rú zhī hé? wèi rén jūn zhǐ yú rén, wèi rén chén zhǐ yú jìng, wèi rén zǐ zhǐ yú xiào, wèi rén fù zhǐ yú cí, yǔ guó rén jiāo zhǐ yú xìn ér yǐ.
○上天之載「上天之載，無聲無臭。儀刑文王，成邦作孚。」君子所以事天者如之何？亦曰「儀刑文王」而已；其儀刑文王也如之何？為人君止於仁，為人臣止於敬，為人子止於孝，為人父止於慈，與國人交止於信而已。

wáng yù yù nǚ mín láo běn zhào mù gōng jiàn wáng zhī cí, nǎi tuō wèi wáng yì, yǐ jiè gōng qīng bǎi zhí shì zhī rén, gù yuē: wáng yù yù nǚ, shì yòng dà jiàn. yóu zhī zhuǎn yǔ yú xù ér hū qí fù, cóng shì bù jūn ér yuàn dài fū, suǒ wèi yán zhī zhě wú zuì, ér wén zhī zhě zú yǐ jiè yě. qǐ yì jiān bàng zhī shí, jí wēi zhī rì, bù gǎn zhǐ chì ér wèi shì yán hū? rán ér luàn jūn zhī guó, wú zhì chén yān. zhì yú wǒ jí ěr móu, tīng wǒ xiāo xiāo, zé yòu bù dú wáng zhī bì jiàn yǐ. kuā pí tiān zhī fāng xin qí, wú wèi kuā pí. shì xùn yuē: kuā pí, tǐ róu yě. tiān xià wéi tǐ róu zhī rén, cháng zú yǐ yí mín yōu ér zhào tiān huò. xià hóu zhàn yǒu yún: jū wèi zhě yǐ shàn shēn wèi jìng, yǐ guǎ jiāo yǐ wèi shèn, yǐ ruò duàn wèi zhòng, yǐ qiè yán wèi xìn. bái jū yì yǒu yún: yǐ gǒng mò bǎo wèi zhě wèi míng zhì, yǐ róu xū ān shēn zhě wèi xián néng, yǐ zhí yán wēi xíng zhě wèi kuáng yú, yǐ zhōng lì shǒu dào zhě wèi níng zhì. gù cháo guǎ gǎn yán zhī shì, tíng xiān zhí jiù zhī chén. zì guó jí jiā, jìn ér chéng sú. gù fù xùn qí zǐ yuē: wú jiè zhí yǐ lì chóu dí. xiōng jiào qí dì yuē: wú fāng zhèng yǐ jiǎ huǐ yóu. qiě shèn mò jī yú zhōng zé zhí shì fèi yú wài. qiáng yì guǒ duàn zhī xīn qū, wèi jì yīn xún zhī xìng chéng, fǎn wèi lǜ zhí ér jū zhèng zhě bù dá yú shí yí, dāng guān ér xíng fǎ zhě bù tōng yú shì biàn. shì yǐ diàn zuì zhī wén suī shū ér bù shí, chù zhì zhī diǎn suī bèi ér bù xíng. luó diǎn yǒu yún: wú suǒ kě fǒu, zé yuē dé tǐ yǔ shì fú shěn, zé yuē yǒu liàng. zhòng jiē mò, jǐ dú yán, zé yuē gū míng zhòng jiē zhuó, jǐ dú qīng, zé yuē lì yì. guān sān zi zhī yán, qí yú mò sú zhī bì kě wèi kěn qiè ér xiáng jǐn yǐ. zhì yú nìng chǎn rì chì, gāng kè xiāo wáng, cháo duō dá dá zhī liú, shì bǎo róng róng zhī fú. gǒu yóu qí dào, wú biàn qí sú, bì jiāng shǐ yī guó zhī rén jiē huà wèi qiǎo yán lìng sè kǒng rén ér hòu yǐ. rán zé sàng luàn zhī suǒ cóng shēng, qǐ bù jiē yú kuā pí zhī bèi hū? shì yǐ qū yuán jí chǔ guó zhī shì, wèi zhī rú zhī rú wéi, ér kǒng zǐ yì yún wú wèi jiàn gāng zhě.
○王欲玉女《民勞》本召穆公諫王之辭，乃托為王意，以戒公卿百執事之人，故曰：「王欲玉女，是用大諫。」猶之轉予於恤而呼祈父，從事不均而怨大夫，所謂言之者無罪，而聞之者足以戒也。豈亦監謗之時，疾威之日，不敢指斥而為是言乎？然而亂君之國，無治臣焉。至於「我即爾謀，聽我囂囂」，則又不獨王之愎諫矣。○誇毗「天之方忄齊，無為誇毗。」《釋訓》曰：「誇毗，體柔也。」天下惟體柔之人，常足以遺民憂而召天禍。夏侯湛有云：「居位者以善身為靜，以寡交以為慎，以弱斷為重，以怯言為信。」白居易有云：「以拱默保位者為明智，以柔須安身者為賢能，以直言危行者為狂愚，以中立守道者為凝滯。故朝寡敢言之士，庭鮮執咎之臣。自國及家，浸而成俗。故父訓其子曰：無介直以立仇敵。兄教其弟曰：無方正以賈悔尤。且慎默積於中則職事廢於外。強毅果斷之心屈，畏忌因循之性成，反謂率職而居正者不達於時宜，當官而行法者不通於事變。是以殿最之文雖書而不實，黜陟之典雖備而不行。」羅點有云：「無所可否，則曰得體；與世浮沈，則曰有量。眾皆默，己獨言，則曰沽名；眾皆濁，己獨清，則曰立異。」觀三子之言，其於末俗之敝可謂懇切而詳盡矣。至於佞諂日熾，剛克消亡，朝多沓沓之流，士保容容之福。苟由其道，無變其俗，必將使一國之人皆化為巧言令色孔壬而後已。然則喪亂之所從生，豈不階於誇毗之輩乎？是以屈原疾楚國之士，謂之「如脂如韋」，而孔子亦云「吾未見剛者」。

liú yán yǐ duì qiáng yù duō duì, jí shàng zhāng suǒ yún qiáng yù zhī chén yě. qí xīn duō suǒ duì jí, ér dú kuī rén zhǔ zhī qíng, shēn jū jìn zhōng ér hǎo wén wài shì, zé jiǎ liú yán yǐ zhōng shāng zhī, ruò èr shū zhī liú yán yǐ jiān zhōu gōng shì yě. fū bù gēn zhī yán, hé dì miè yǒu? yǐ hú lǜ guāng zhī jiù jiāng ér yǒu bǎi shēng míng yuè zhī yáo yǐ péi dù zhī yuán xūn ér yǒu tǎn fù xiǎo ér zhī sòng. suǒ wèi liú yán yǐ duì zhě yě rú cǐ, zé kòu zéi shēng hū nèi ér yuàn zǔ xìng hū xià yǐ. wǎn zhī nán, jìn zuò zhě mò bù bàng lìng yǐn, suǒ wèi hóu zuò hóu zhù zhě yě. kǒng shì shū cǎi líng yuē: chán yán zhī qǐ, yóu jūn shù wèn xiǎo shì yú xiǎo rén yě. kě bù shèn zāi!
○流言以對「強御多懟」，即上章所云強御之臣也。其心多所懟疾，而獨窺人主之情，深居禁中而好聞外事，則假流言以中傷之，若二叔之流言以間周公是也。夫不根之言，何地蔑有？以斛律光之舊將而有百升明月之謠；以裴度之元勛而有坦腹小兒之誦。所謂流言以對者也如此，則寇賊生乎內而怨詛興乎下矣。宛之難，進胙者莫不謗令尹，所謂「侯作侯祝」者也。孔氏疏《采苓》曰：「讒言之起，由君數問小事於小人也。」可不慎哉！

shēn bó shēn bó, xuān wáng zhī yuán jiù yě. lì gōng yú zhōu, ér jí fǔ zuò sōng gāo zhī sòng. qí sūn nǚ wèi yōu wáng hòu, wú zuì jiàn chù, shēn hóu nǎi yǔ quǎn róng gōng shā yōu wáng nǎi wèi jǐ ér wèi chǔ suǒ bìng, shù shēn zhī shī zuò yān. dāng xuān wáng zhī shì, zhōu xìng ér shēn yǐ qiáng dāng píng wáng zhī shì, zhōu shuāi ér shēn yǐ ruò zhì zhuāng wáng zhī shì, ér shēn wèi chǔ xiàn yǐ. èr jiù zhī yú zhōu, gōng zuì bù tóng, ér qí suǒ yǐ zì qǔ rú cǐ. sòng zuǒ shī zhī gào huá hài yuē: nǚ sàng ér zōng shì, yú rén hé yǒu? rén yì yú nǚ hé yǒu? dú èr shī zhě, qǐ tú lùn èr wáng zhī dé shī zāi!
○申伯申伯，宣王之元舅也。立功於周，而吉甫作《崧高》之誦。其孫女為幽王后，無罪見黜，申侯乃與犬戎攻殺幽王乃未幾而為楚所病，戍申之詩作焉。當宣王之世，周興而申以強；當平王之世，周衰而申以弱；至莊王之世，而申為楚縣矣。二舅之於周，功罪不同，而其所以自取如此。宋左師之告華亥曰：「女喪而宗室，於人何有？人亦於女何有？」讀二詩者，豈徒論二王之得失哉！

dé rú máo dé rú máo, yán yì jǔ yě. gù yuē: yī rì kè jǐ fù lǐ, tiān xià guī rén yān. yòu yuē: yǒu néng yī rì yòng qí lì yú rén yǐ hū? wǒ wèi jiàn lì bù zú zhě.
○德如毛「德如毛」，言易舉也。故曰：「一日克己復禮，天下歸仁焉。」又曰：「有能一日用其力於仁矣乎？我未見力不足者。」

hán chéng shuǐ jīng zhù: shèng shuǐ jìng fāng chéng xiàn gù chéng běi, yòu dōng nán jìng hán chéng dōng. shī: pǔ bǐ hán chéng, yàn shī suǒ wán. wáng xī hán hóu, qí zhuī qí mò, yǎn shòu běi guó. wáng sù yuē: jīn jí jùn fāng chéng xiàn yǒu hán hóu chéng, shì wèi hán hào. fēi yě. àn shǐ jì yàn shì jiā: yì shuǐ dōng fēn wèi liáng mén. jīn shùn tiān fǔ gù ān xiàn yǒu fāng chéng cūn, jí hàn zhī fāng chéng xiàn yě. shuǐ jīng zhù yì yún: xiǎn shuǐ jìng liáng xiāng xiàn zhè běi jiè, lì liáng shān nán, gāo liáng shuǐ chū yān. shì suǒ wèi yì yì liáng shān zhě yǐ. jiù shuō yǐ hán guó zài tóng zhōu hán chéng xiàn. cáo shì yuē: wǔ wáng zǐ chū fēng yú hán, qí shí zhào xiāng gōng fēng yú běi yàn, shí wèi sī kōng, wáng mìng yǐ yàn zhòng chéng zhī. qiè yí tóng zhōu qù yàn èr qiān yú lǐ, jí lìng zhào gōng wèi sī kōng, zhǎng bāng tǔ, liàng dì yuǎn jìn, xìng shì rèn lì, yì dāng fā mín yú jìn diān ér yǐ, qǐ yǒu yì èr qiān lǐ wài zhī rén ér wèi zhú chéng zhě zāi. zhào bó yíng shēn, yì yuē yīn shì xiè rén qí huán chéng xíng, bù guò sòng cáo èr guó ér zhào gào shù yīn gōng wèi, cài shì yǐ wèi cǐ qiān luò zhī mín, wú yì zhòu dōu zhī lǐ. cǐ jiē jīng zhōng míng zhèng. kuàng qí zhuī qí mò nǎi dōng běi zhī yí, ér jué fù zhī mí guó bú dào, yì shì wèi hán tǔ zài běi chuí zhī yuǎn yě. yòu kǎo wáng fú qián fū lùn yuē: xī zhōu xuān wáng shí, yǒu hán hóu, qí guó jìn yàn. gù shī yún: pǔ bǐ hán chéng, yàn shī suǒ wán. qí hòu hán xī yì xìng hán, wèi wèi mǎn suǒ fá, qiān jū hǎi zhōng. hàn shí qù gǔ wèi yuǎn, dāng yǒu chuán shòu, jīn yǐ shuǐ jīng zhù wèi dìng.
○韓城《水經注》：「聖水徑方城縣故城北，又東南徑韓城東。《詩》：『溥彼韓城，燕師所完。王錫韓侯，其追其貊，奄受北國。』王肅曰：『今汲郡方城縣有韓侯城，世謂寒號。』」非也。按《史記·燕世家》：「易水東分為梁門。」今順天府固安縣有方城村，即漢之方城縣也。《水經注》亦云：「顯水徑良鄉縣這北界，歷梁山南，高梁水出焉。」是所謂「奕奕梁山」者矣。舊說以韓國在同州韓城縣。曹氏曰：「武王子初封於韓，其時召襄公封於北燕，實為司空，王命以燕眾城之。」竊疑同州去燕二千餘里，即令召公為司空，掌邦土，量地遠近，興事任力，亦當發民於近甸而已，豈有役二千里外之人而為築城者哉。召伯營申，亦曰「因是謝人」；齊桓城邢，不過宋、曹二國；而《召誥》「庶殷攻位」，蔡氏以為此遷洛之民，無役紂都之理。此皆經中明證。況「其追其貊」乃東北之夷，而蹶父之靡國不到，亦似謂韓土在北陲之遠也。又考王符《潛夫論》曰：「昔周宣王時，有韓侯，其國近燕。故《詩》云：『普彼韓城，燕師所完。』其後韓西亦姓韓，為衛滿所伐，遷居海中。」漢時去古未遠，當有傳授，今以《水經注》為定。

àn máo chuán liáng shān hán chéng jiē bù yán qí dì, zhèng shì jiān nǎi yún: liáng shān, jīn zuǒ féng yì xià yáng xī běi. hán, jī xìng zhī guó yě, hòu wèi jìn suǒ miè, gù dài fū hán shì yǐ wèi yì míng yān. zhì pǔ bǐ hán chéng, yàn shī suǒ wán, zé zhèng yǐ zì zhī qí shuō zhī bù tōng, gù xùn yàn wèi ān, ér yuē: dà yǐ, bǐ hán guó zhī chéng. nǎi gǔ píng ān shí zhòng mín zhī suǒ zhú wán. wéi wáng sù yǐ liáng shān wèi jí jùn fāng chéng xiàn zhī shān, ér yǐ yàn wèi yàn guó. jīn yú liáng shān zé yòng zhèng shuō, yú yàn zé yòng wáng shuō, èr zhě bù kě jiān tōng, ér yòu qiǎo lì zhào gōng wèi sī kōng zhī shuō, kě wèi shén nán ér shí fēi yǐ. shuāng qí zhuī qí mò, zhèng yǐ jīng chuán shuō mò duō shì dōng yí, gù zhí fāng zhǎng sì yí jiǔ háo, zhèng zhì dá zhào shāng yún: jiǔ háo jí jiǔ yí yě. yòu qiū guān háo lì zhù yún: zhēng dōng běi yí suǒ huò. ér hàn shí suǒ wèi mò zhě, jiē zài dōng běi. yīn yú jiān mò tiān èr yǔ yún: qí hòu zhuī yě mò yě, wèi yán yǔn suǒ bī, shāo shāo dōng qiān. cǐ yòu kě jiàn kāng chéng zhī bù zì ān ér qiān jiù qí shuō yě.
按毛傳梁山、韓城皆不言其地，鄭氏箋乃云：「梁山，今左馮翊夏陽西北。韓，姬姓之國也，後為晉所滅，故大夫韓氏以為邑名焉。」至「溥彼韓城，燕師所完」，則鄭已自知其說之不通，故訓燕為安，而曰：「大矣，彼韓國之城。乃古平安時眾民之所築完。」惟王肅以梁山為汲郡方城縣之山，而以燕為燕國。今於梁山則用鄭說，於燕則用王說，二者不可兼通，而又巧立召公為司空之說，可謂甚難而實非矣。雙「其追其貊」，鄭以經傳說貊多是東夷，故職方掌四夷九貉，鄭志答趙商云：「九貉即九夷也。」又《秋官》「貉隸」注云：「征東北夷所獲。」而漢時所謂貊者，皆在東北。因於箋末添二語云：「其後追也貊也，為嚴狁所逼，稍稍東遷。」此又可見康成之不自安而遷就其說也。

rú shān zhī bāo rú chuān zhī liú rú shān zhī bāo, yíng fǎ yě rú chuān zhī liú, chén fǎ yě. gǔ zhī shàn yòng shī zhě, néng wèi yíng ér hòu néng wèi chén. gù yuē shī chū yǐ lǜ, yòu yuē bù qiān yú sì fá wǔ fá liù fá qī dài, nǎi zhǐ qí yān. guǎn zǐ bà guó zhī móu, qiě yóu zuò nèi zhèng, yǐ jì jūn lìng, shǐ zhī ěr mù sù xí, xīn zhì sù dìng, rú shān zhī bù kě dòng yáo, rán hòu chū ér yòng zhī, ruò jué shuǐ yú qiān rèn zhī xī yǐ.
○如山之苞如川之流「如山之苞」，營法也；「如川之流」，陳法也。古之善用師者，能為營而後能為陳。故曰「師出以律」，又曰「不愆於四伐五伐六伐七代，乃止齊焉」。管子霸國之謀，且猶作內政，以寄軍令，使之耳目素習，心志素定，如山之不可動搖，然後出而用之，若決水於千仞之溪矣。

bù diào bù xiáng wēi yí zhī bù lèi, xián rén zhī sàng wáng, fù sì zhī zhuān héng, jiē guó zhī bù xiáng. ér rì yuè zhī shěng, shān chuān zhī biàn, niǎo shòu cǎo mù zhī yāo, qí xiǎo zhě yě. chuán yuē: rén wú xìn yān, yāo bù zì zuò. gù kǒng zǐ duì āi gōng, yǐ lǎo zhě bù jiào yòu zhě bù xué wèi sú zhī bù xiáng. xún zǐ yuē rén yǒu sān bù xiáng, yòu ér bù kěn shì zhǎng, jiàn ér bù kěn shì guì, bù xiào ér bù kěn shì xián, shì rén zhī sān bù xiáng yě. ér wǔ wáng shèng yīn, dé èr fú ér wèn yān, yuē: ruò guó yǒu yāo hū? yī fú duì yuē: wú guó yǒu yāo, zhòu jiàn xīng ér tiān yù xuè. yī fú duì yuē: cǐ zé yāo yě, fēi qí dà zhě yě. wú guó zhī yāo, zi bù tīng fù, dì bù tīng xiōng, jūn lìng bù xíng, cǐ yāo zhī dà zhě yě. wǔ wáng bì xí zài bài zhī. zì yú suǒ dǎi jiàn wǔ liù shí nián guó sú mín qíng jǔ rú cǐ yǐ, bù jiào bù xué zhī tú mǎn yú tiān xià, ér yī èr shāo yǒu cái zhī zhě jiē shǎo zhèng mǎo dèng xī zhī liú, shì qǐ dài sān chuān jié ér bēi zhōu, mín shān bēng ér yōu hàn zāi. shū yuē: xí yǔ xìng chéng. shī yún: rú bǐ quán liú, wú lún xū yǐ bài. shí shí zhī shì suǒ yǐ yǐn lǐng yú zhé wáng, xì xīn yú dé yě.
○不吊不祥威儀之不類，賢人之喪亡，婦寺之專橫，皆國之不祥。而日月之眚，山川之變，鳥獸草木之妖，其小者也。傳曰：「人無釁焉，妖不自作。」故孔子對哀公，以老者不教、幼者不學為俗之不祥。荀子曰；「人有三不祥，幼而不肯事長，賤而不肯事貴，不肖而不肯事賢，是人之三不祥也。」而武王勝殷，得二俘而問焉，曰：「若國有妖乎？」一俘對曰：「吾國有妖，晝見星而天雨血。」一俘對曰：「此則妖也，非其大者也。吾國之妖，子不聽父，弟不聽兄，君令不行，此妖之大者也。」武王避席再拜之。自余所逮見五六十年國俗民情舉如此矣，不教不學之徒滿於天下，而一二稍有才知者皆少正卯、鄧析之流，是豈待三川竭而悲周，岷山崩而憂漢哉。《書》曰：「習與性成。」《詩》云：「如彼泉流，無淪胥以敗。」識時之士所以引領於哲王，繫心於德也。

lǔ xī gōng jiǎn yǐ zú yòng, kuān yǐ ài mín, wù nóng zhòng gǔ, ér yǒu mù zhī shèng. wèi wén gōng dà bù zhī yī, dà bó zhī guān, wù cái xùn nóng, tōng shāng huì gōng, jìng jiào quàn xué, shòu fāng rèn néng, ér yǒu lái pìn sān qiān zhī duō. rán zé gǔ zhī mǎ zhèng jiē běn yú tián gōng yě. wú wèi jiàn jiù yǒu féi mǎ yě yǒu jī fú ér néng guó zhě yě.
○魯僖公儉以足用，寬以愛民，務農重谷，而有牧之盛。衛文公大布之衣，大帛之冠，務材訓農，通商惠工，敬教勸學，授方任能，而有來牝三千之多。然則古之馬政皆本于田功也。吾未見廄有肥馬、野有飢莩而能國者也。

shí shǐ jiǎn shāng tài wáng dāng wǔ dīng zǔ jiǎ zhī shì, yīn dào wèi shuāi, hé cóng yǒu jiǎn shāng zhī shì. xī gōng zhī shì jù tài wáng sì liù bǎi yú nián, zuò shī zhè rén tè běn qí wáng jī suǒ jī, ér chǐ yán zhī ěr. yóu tài shì zhī yán: mìng wǒ wén kǎo, sù jiāng tiān wēi yě, yóu kāng gào zhī yán: tiān nǎi dà mìng wén wáng, yì róng yīn yě, yì hòu rén zhuī yán zhī yě. zhāng zǐ yuē: yī rì zhī jiān, tiān mìng wèi jué, yóu shì jūn chén.
○實始翦商太王當武丁、祖甲之世，殷道未衰，何從有翦商之事。僖公之世距太王巳六百餘年，作詩這人特本其王跡所基，而侈言之爾。猶《泰誓》之言：「命我文考，肅將天威」也，猶《康誥》之言：「天乃大命文王，殪戎殷」也，亦後人追言之也。張子曰：「一日之間，天命未絕，猶是君臣。」

xuán niǎo dú jīng chuán zhī wén, zhōng shāng zhī shì, wú yán xiáng ruì zhě. ér dà wù zhī xiáng sāng, gāo zōng zhī gòu zhì, tì yú tiān zhī jiàn yāo ér xiū dé zhě yǒu èr yān, zé zhī jiān yú xià wáng zhī jiǎo wū shàng tiān ér xin lì xin lì wēi jù, gài tāng zhī jiā fǎ yě. jiǎn dí tūn luǎn ér shēng qì, bù yì jiǎo wū zhī shén hū? máo shì chuán yuē: xuán niǎo, niǎo niǎo yě. chūn fēn xuán niǎo jiàng. tāng zhī xiān zǔ yǒu xū shì nǚ jiǎn dí, pèi gāo xīn shì dì, dì lǜ yǔ zhī qí yú jiāo ér shēng qì, gù běn qí wèi tiān suǒ mìng, yǐ xuán niǎo zhì ér shēng yān. kě yǐ pò shǐ qiān zhī miù yǐ.
○玄鳥讀經傳之文，終商之世，無言祥瑞者。而大戊之祥桑，高宗之雊雉，惕於天之見妖而修德者有二焉，則知監於夏王之矯誣上天而忄栗忄栗危懼，蓋湯之家法也。簡狄吞卵而生契，不亦矯誣之甚乎？毛氏傳曰：「玄鳥，鳥鳥也。春分玄鳥降。湯之先祖有戌氏女簡狄，配高辛氏帝，帝率與之祈於郊而生契，故本其為天所命，以玄鳥至而生焉。」可以破史遷之謬矣。

fū zòu qí yǒng fū zòu qí yǒng, bù zhèn bù dòng, bù nán bù sǒng. gǒu fēi dà shòu zhī rén, zhòu ér dāng tiān xià zhī zhòng rèn, xiān bù kǒng jù ér shī qí shǒu zhě, cǐ gōng sūn chǒu suǒ yǐ yǒu dòng xīn zhī wèn yě. shēng ér fá xià, chuàng wèi yǒu zhī shì ér bù yí, kě wèi tiān xī zhī yǒng yǐ. hé yǐ néng zhī? qí shàng dì lín nǚ, wú èr ěr xīn zhī wèi hū? tāng wǔ shēn zhī yě, xué tāng zhī yǒng zhě yí hé rú? zhèn jīng bǎi lǐ, bù sàng bǐ chàng, jìn zhī yǐ.
○敷奏其勇「敷奏其勇，不震不動，不難不竦。」苟非大受之人，驟而當天下之重任，鮮不恐懼而失其守者，此公孫丑所以有動心之問也。升而伐夏，創未有之事而不疑，可謂天錫之勇矣。何以能之？其「上帝臨女，無貳爾心」之謂乎？湯武身之也，學湯之勇者宜何如？」震驚百里，不喪匕鬯」，近之矣。

lǔ sòng shāng sòng shī zhī cì xù, yóu chūn qiū zhī nián yuè, fū zǐ yīn qí jiù wén, shù ér bù zuò yě. sòng zhě, měi shèng dé zhī xíng róng, yǐ gào zōng miào. lǔ zhī sòng, sòng qí jūn ér yǐ, ér liè zhī zhōu sòng zhī hòu zhě, lǔ rén wèi zhī sòng yě. shì rú wèi fū zǐ zūn lǔ, ér jìn zhī wèi sòng, shì bù rán. lǔ rén wèi zhī sòng, fū zǐ ān dé bù wèi zhī sòng hū? wèi xià bù bèi yě. chūn qiū shū gōng shū jiāo yì tóng cǐ yì. mèng zǐ yuē: qí wén zé shǐ. bù dú chūn qiū yě, suī liù jīng jiē rán. jīn rén yǐ wèi shèng rén zuò shū, bì yǒu jīng shì jué sú zhī jiàn, cǐ shì yǐ sī xīn dài shèng rén. shì rén dú shū rú wáng jiè fǔ, cái rù gòng yuàn, ér yī yuàn zhī shì jiē yù fēn gèng. cǐ zuì xué zhě zhī dà bìng yě.
○魯頌商頌《詩》之次序，猶《春秋》之年月，夫子因其舊文，述而不作也。頌者，美盛德之形容，以告宗廟。魯之頌，頌其君而已，而列之周頌之後者，魯人謂之頌也。世儒謂夫子尊魯，而進之為頌，是不然。魯人謂之頌，夫子安得不謂之頌乎？為下不倍也。《春秋》書公、書郊亦同此義。孟子曰：「其文則史。」不獨《春秋》也，雖《六經》皆然。今人以為聖人作書，必有驚世絕俗之見，此是以私心待聖人。世人讀書如王介甫，才入貢院，而一院之事皆欲紛更。此最學者之大病也。

liè guó zhī fēng hé yǐ wú lǔ? dà shī chén zhī, gù yuē lǔ shī, bù wèi zhī sòng yǐ. kǒng zǐ, lǔ rén yě, cóng lǔ ér wèi zhī sòng, cǐ rú lǔ shǐ zhī shū gōng yě, rán pàn shuǐ zhī wén zé gù yuē lǔ hóu yě. shāng hé yǐ zài lǔ zhī hòu? yuē cǎo lú wú shì cháng yán zhī yǐ: dà shī suǒ zhí zhě, dāng dài zhī shī yě. shāng zé xiān dài zhī shī, gù cì zhī zhōu lǔ zhī hòu.
列國之風何以無魯？大師陳之，固曰魯詩，不謂之頌矣。孔子，魯人也，從魯而謂之頌，此如魯史之書「公」也，然《泮水》之文則固曰「魯侯」也。商何以在魯之後？曰草廬吳氏嘗言之矣：「大師所職者，當代之詩也。商則先代之詩，故次之周、魯之後。」

shī xù shī zhī shì cì bì bù kě xìn, jīn shī yì wèi bì jiē kǒng zǐ suǒ zhèng. qiě rú bāo sì miè zhī, yōu wáng zhī shī yě, ér cì yú qián zhào bó yíng zhī, xuān wáng zhī shī yě, ér cì yú hòu. xù zhě bù dé qí shuō, suì bìng chǔ cí xìn nán shān fǔ tián dà tián zhān bǐ luò yǐ shang shang zhě huá sāng hù yuān yāng yú zǎo cǎi shū shí shī, jiē wèi cì yōu wáng zhī zuò, kǒng bù rán yě. yòu rú shuò rén, zhuāng jiāng chū guī shì yě, ér cì yú hòu lǜ yī rì yuè zhōng fēng, zhuāng jiāng shī wèi ér zuò, yàn yàn, sòng guī qiè zuò, jī gǔ, guó rén yuàn zhōu xū ér zuò yě, ér cì yú qián. wèi yáng, qín kāng gōng wèi tài zǐ shí zuò yě, ér shǎn yú hòu huáng niǎo, mù gōng hōng hòu shì yě, ér cì yú qián. cǐ jiē jīng yǒu míng wén kě jù, gù zhèng shì wèi shí yuè zhī jiāo yǔ wú zhèng xiǎo xiǎo wǎn, jiē cì lì wáng zhī shī. hàn xìng zhī chū, shī yí qí dì ěr. ér zuǒ shì chuán chǔ zhuāng wáng zhī yán yuē: wǔ wáng zuò wǔ, qí zú zhāng yuē qí dìng ěr gōng, qí sān yuē fū shí yì sī, wǒ cú wéi qiú dìng, qí liù yuē: suī wàn bāng, lǚ fēng nián. jīn shī dàn yǐ qí dìng ěr gōng yī zhāng wèi wǔ, ér qí sān wèi lài, qí liù wèi huán, zhāng cì fù xiāng gé yuè. yí lǐ gē zhào nán sān piān, yuè cǎo chóng ér qǔ cǎi píng, zhèng yì yǐ wèi cǎi píng jiù zài cǎo chóng zhī qián. zhī jīn rì zhī shī yǐ shī gǔ rén zhī cì, fēi fū zǐ suǒ wèi yǎ sòng gè dé qí suǒ zhě yǐ.
○詩序《詩》之世次必不可信，今《詩》亦未必皆孔子所正。且如褒姒滅之，幽王之詩也，而次於前；召伯營之，宣王之詩也，而次於後。序者不得其說，遂並《楚茨》、《信南山》、《甫田》、《大田》、《瞻彼洛矣》、《裳裳者華》、《桑扈》、《鴛鴦》、《魚藻》、《采菽》十詩，皆為刺幽王之作，恐不然也。又如《碩人》，莊姜初歸事也，而次於後；《綠衣》、《日月》、《終風》，莊姜失位而作，《燕燕》，送歸妾作，《擊鼓》，國人怨州吁而作也，而次於前。《渭陽》，秦康公為太子時作也，而閃於後；《黃鳥》，穆公薨後事也，而次於前。此皆經有明文可據，故鄭氏謂《十月之交》、《雨無正》、《小》、《小宛》，皆刺厲王之詩。漢興之初，師移其第耳。而《左氏傳》楚莊王之言曰：「武王作《武》，其卒章曰『耆定爾功』，其三曰『敷時繹思，我徂維求定』，其六曰：『綏萬邦，屢豐年』。」今詩但以「耆定爾功」一章為《武》，而其三為《賚》，其六為《桓》，章次復相隔越。《儀禮》歌召南三篇，越《草蟲》而取《采苹》，正義以為《采苹》舊在《草蟲》之前。知今日之詩已失古人之次，非夫子所謂雅頌各得其所者矣。