hé dōng shān xī hé dōng shān xī, yī dì yě. táng zhī jīng shī zài guān zhōng, ér qí dōng zé hé, gù wèi zhī hé dōng yuán zhī jīng shī zài jì mén, ér qí xī zé shān, gù wèi zhī shān xī: gè zì qí jī diān zhī suǒ jìn ér yán zhī yě.
○河東山西河東、山西,一地也。唐之京師在關中,而其東則河,故謂之河東;元之京師在薊門,而其西則山,故謂之山西:各自其畿甸之所近而言之也。
gǔ zhī suǒ wèi shān xī jí jīn guān zhōng. shǐ jì tài shǐ gōng zì xù: xiāo hé tián fǔ shān xī. fāng yán: zì shān ér dōng wǔ guó zhī jiāo. guō pú jiě yuē: liù guó wéi qín zài shān xī. wáng bó hòu dì lǐ tōng shì yuē: qín hàn zhī jiān, chēng shān běi shān nán shān dōng shān xī zhě, jiē zhǐ tài xíng, yǐ qí zài tiān xià zhī zhōng, gù zhǐ cǐ shān yǐ biǎo dì shì. zhèng yì yǐ wèi huá shān zhī xī, fēi yě.
古之所謂山西即今關中。《史記·太史公自序》:「蕭何填撫山西。」《方言》:「自山而東五國之郊。」郭璞解曰:「六國惟秦在山西。」王伯厚《地理通釋》曰:「秦漢之間,稱山北、山南、山東、山西者,皆指太行,以其在天下之中,故指此山以表地勢。《正義》以為華山之西,非也。」
shǎn xī xù hàn jùn guó zhì: shǎn xiàn yǒu shǎn mò, èr bó suǒ fēn, gù yǒu shǎn dōng shǎn xī zhī chēng. shuǐ jīng zhù hé shuǐ: yòu dōng dé qī lǐ jiàn, jiàn zài shǎn xī qī lǐ. sòng shū liǔ yuán jǐng chuán: páng jì míng lǜ jūn xiàng shǎn xī qī lǐ gǔ. běi shǐ wèi xiào wǔ dì jì: gāo áng lǜ jìn qí jí dì yú shǎn xī. jiù táng shū dà zōng jì: zhēn guān shí yī nián jiǔ yuè dīng hài, hé yì, huài shǎn xī hé běi xiàn. sù zōng jì: qián yuán sān nián sì yuè gēng shēn, yǐ yòu yǔ lín dà jiāng jūn guō yīng yì wèi shǎn zhōu cì shǐ shǎn xī jié dù tóng guān fáng yù děng shǐ. sù zōng zhū zi chuán: qǐ wáng rén chuí chōng shǎn xī jié dù dà shǐ. lǐ bó chuán: zé lù jié dù shǐ xī shì měi zú, bó chōng diào jì shǐ, lù cì shǎn xī. huí hé chuán: guǎng píng wáng fù yuán shuài guō zi yí, lǐng huí hé bīng mǎ, yǔ zéi zhàn yú shǎn xī. jiē wèi jīn shǎn zhōu zhī xī. hòu rén suì yǐ tóng guān yǐ xī tōng wèi zhī shǎn xī.
○陝西《續漢·郡國志》:「陝縣有陝陌,二伯所分,故有陝東、陝西之稱。」《水經注·河水》:「又東得七里澗,澗在陝西七里。」《宋書·柳元景傳》:「龐季明率軍向陝西七里谷。」《北史·魏孝武帝紀》:「高昂率勁騎及帝於陝西。」《舊唐書·大宗紀》:「貞觀十一年九月丁亥,河溢,壞陝西河北縣。」《肅宗紀》:「乾元三年四月庚申,以右羽林大將軍郭英義為陝州刺史、陝西節度潼關防禦等使。」《肅宗諸子傳》:「杞王亻垂充陝西節度大使。」《李渤傳》:「澤潞節度使郗士美卒,渤充弔祭使,路次陝西。」《回紇傳》:「廣平王副元帥郭子儀,領回紇兵馬,與賊戰於陝西。」皆謂今陝州之西。後人遂以潼關以西通謂之陝西。
jìn shí yǐ guān zhōng wèi shǎn xī. jìn shū xuān dì jì: xī tún zhǎng ān, tiān zǐ mìng zhī yuē: xī zhōu gōng dàn fǔ chéng wáng, yǒu sù zhì zhī gòng. jīn jūn shòu shǎn xī zhī rèn, yǒu bái lù zhī xiàn. zhāng shí chuán: mǐn dì mò, bài dū du shǎn xī zhū jūn shì. zhāng huá zǔ dào. liáng wáng róng yīng zhào shī: èr jī shǎn xī, shí zài wǒ wáng shì yě. dōng jìn zé yǐ jīng zhōu wèi shǎn xī. nán qí shū yuē: jiāng zuǒ dà zhèn, mò guò jīng yáng. zhōu shì, èr bó zǒng zhū hóu, zhōu gōng zhǔ shǎn dōng, zhào gōng zhǔ shǎn xī, fàng chēng jīng zhōu wèi shǎn xī yě. kǎo zhī yú shǐ, huán chōng wèi jīng zhōu cì shǐ, ān dì zhào yuē: gù tài wèi chōng, xī fān shǎn xī, zhōng chéng wáng shì. máo mù zhī chuán: shòu yì zhuān wēi shǎn xī, liú yì wèi jīng zhōu cì shǐ, ān dì zhào yuē: liú yì tuī yì shǎn xī. nán shǐ sòng wén dì jì: mìng wáng huá zhī zhōu fǔ, liú zhèn shǎn xī. sòng shū: cài xìng zōng wèi fǔ guó jiāng jūn, nán jùn tài shǒu, xíng jīng zhōu shì. yuán yǐ yuē: jiù jīn chū jū shǎn xī. dèng wǎn chuán: jìn ān wáng zǐ xūn xí yuē: qián jiāng jūn jīng zhōu cì shǐ, lín hǎi wáng zǐ xū liàn jiǎ shǎn xī, xiàn tú wàn shù shì yě. yì yǒu chēng shǎn dōng zhě. jìn shū zài jì: liú cōng shǔ shí lè dà dū dū shǎn dōng zhū jūn shì, yòu jiā chóng wèi shǎn dōng bó.
晉時以關中為陝西。《晉書·宣帝紀》:「西屯長安,天子命之曰:『昔周公旦輔成王,有素雉之貢。今君受陝西之任,有白鹿之獻。』」《張實傳》:「愍帝末,拜都督陝西諸軍事。張華祖道。」梁王肜《應詔詩》:「二跡陝西,實在我王」是也。東晉則以荊州為陝西。《南齊書》曰:「江左大鎮,莫過荊、揚。周世,二伯總諸侯,周公主陝東,召公主陝西,放稱荊州為陝西也。」考之於史,桓沖為荊州刺史,安帝詔曰:「故太尉沖,昔藩陝西,忠誠王室。」《毛穆之傳》:「瘦翼專威陝西,劉毅為荊州刺史,安帝詔曰:『劉毅推毅陝西。」《南史·宋文帝紀》:「命王華知州府,留鎮陝西。」《宋書》:蔡興宗為輔國將軍,南郡太守,行荊州事。袁顗曰:「舅今出居陝西。」《鄧琬傳》:晉安王子勛檄曰:「前將軍荊州刺史,臨海王子頊練甲陝西,獻徒萬數」是也。亦有稱陝東者。《晉書·載記》:劉聰署石勒大都督陝東諸軍事,又加崇為陝東伯。
táng tài zōng wèi qín wáng shí, bài shǐ chí jié shǎn dōng dào dà xíng tái.
唐太宗為秦王時,拜使持節陝東道大行台。
shān dōng hé nèi gǔ suǒ wèi shān dōng zhě, huá shān yǐ dōng. guǎn zǐ yán: chǔ zhě, shān dōng zhī qiáng guó yě. shǐ jì yǐn jiǎ shēng yán: qín bìng jiān zhū hóu shān dōng sān shí yú jùn. hòu hàn chén yuán chuán yán: bì xià bù dāng dōu shān dōng. gài zì hán gǔ guān yǐ dōng, zǒng wèi zhī shān dōng, nèi zhě, zài jì zhōu sān miàn jù hé zhī nèi, shǐ jì zhèng yì yuē: gǔ dì wáng zhī dōu duō zài hé dōng hé běi, gù hū hé běi wèi hé nèi, hé nán wèi hé wài. yòu yún: hé cóng lóng mén nán zhì huá yīn, dōng zhì wèi zhōu dōng běi rù hǎi, qū rào jì zhōu, gù yán hé nèi. gài zì dà hé yǐ běi zǒng wèi zhī hé nèi, ér fēi ruò jīn zhī dàn yǐ huái zhōu wèi hé nèi yě.
○山東河內古所謂山東者,華山以東。《管子》言:「楚者,山東之強國也。」《史記》引賈生言:「秦併兼諸侯山東三十餘郡。」《後漢·陳元傳》言:「陛下不當都山東。」蓋自函谷關以東,總謂之山東,內者,在冀州三面距河之內,《史記》正義曰:「古帝王之都多在河東、河北,故呼河北為河內,河南為河外。」又云:「河從龍門南至華陰,東至衛州東北入海,曲繞冀州,故言河內。蓋自大河以北總謂之河內,而非若今之但以懷州為河內也。」
wú huì sòng shī sù huì jī zhì yuē: àn sān guó zhì, wú jùn huì jī wèi wú huì èr jùn. zhāng wèi: shōu bīng wú huì, zé jīng yáng kě yī. sūn bì chuán yún: cè yǐ píng wú huì èr jùn, zhū huán chuán yún: shǐ bù wǔ wú huì èr jùn. quán cóng chuán yún: fēn dān yáng wú huì sān jùn xiǎn dì wèi dōng ān jùn shì yě. qián bèi dú wèi dōu huì zhī huì, dài wèi shì. qián kāng gōng yuē: jīn píng jiāng fǔ shǔ zhī nán míng wú huì fāng. hàn shū wú wáng bì chuán: shàng huàn wú huì qīng hàn. àn jīn běn shǐ jì hàn shū bìng zuò shàng huàn wú huì jī, bù zhī shùn dì shí shǐ fēn èr jùn, hàn chū ān dé yán wú huì jī? dāng shì qián suǒ jiàn běn wèi wù, hòu rén wàng zēng zhī.
○吳會宋施宿《會稽志》曰:「按《三國志》,吳郡會稽為吳、會二郡。張謂:『收兵吳、會,則荊、揚可一。』《孫賁傳》云:『策已平吳、會二郡,』《朱桓傳》云:『使部伍吳、會二郡。』《全琮傳》云:『分丹陽、吳、會三郡險地為東安郡』是也。前輩讀為『都會』之會,殆未是。錢康功曰:『今平江府署之南名吳會坊。《漢書·吳王濞傳》:上患吳會輕悍。』按今本《史記》、《漢書》並作『上患吳、會稽』,不知順帝時始分二郡,漢初安得言吳會稽?當是錢所見本未誤,後人妄增之。
wèi wén dì shī: chuī wǒ dōng nán xíng, xíng xíng zhì wú huì. chén sī wáng qiú zì shì biǎo yuē: fǔ jiàn dōng gù, ér xīn yǐ chí yú wú huì yǐ. jìn wén wáng yǔ sūn hào shū yuē: huì jīn wú huì, shī jí zhōng tǔ. wèi yuán dì jiā jìn wén wáng jiǔ xī, wén yuē: sǎo píng qū yǔ, xìn wēi wú huì. ruǎn jí wèi zhèng chōng quàn jìn wáng jiān yuē: cháo fú jì jiāng, sǎo chú wú huì. chén shòu shàng zhū gé liàng jí yuē: shēn shǐ sūn quán qiú yuán wú huì. yáng hù shàng shū yuē: xī píng bā shǔ, nán hé wú huì, xún xù shí jǔ lè dōng xī xiāng gē yuē: jì qín yōng shǔ, wú huì shì bīn, zuǒ sī wèi dū fù yuē: lǎn mài xiù yǔ shǔ lí, kě zuò yáo yú wú huì. wǔ dì wèn liú yì yuē: wú píng wú huì, yī tóng tiān xià, shí chóng zòu huì dì yuē: wú huì jiàn nì, jǐ yú bǎi nián. shí lè biǎo wáng jùn yuē: jìn zuò lún yí, yuǎn bō wú huì. mù róng wèi gāo zhān yuē: jiǎn jīng shǐ yú èr jīng, yíng tiān zǐ yú wú huì, dīng qí jiàn zhāng zuò yuē: xiān gōng lèi zhí zhōng jié, yuǎn zōng wú huì. cǐ bù dé yǐ wèi huì jī zhī huì yě. gài hàn chū yuán yǒu cǐ míng, rú yuē wú dōu yún ěr.
魏文帝詩:「吹我東南行,行行至吳會。」陳思王《求自試表》曰:「撫劍東顧,而心已馳於吳會矣。」晉文王與孫皓書曰:「惠矜吳會,施及中土。」魏元帝加晉文王九錫,文曰:「掃平區宇,信威吳會。」阮籍為鄭沖勸晉王箋曰:「朝服濟江,掃除吳會。」陳壽《上諸葛亮集》曰:「身使孫權求援吳會。」羊祜上疏曰:「西平巴蜀,南和吳會,」荀勖《食舉樂東西廂歌》曰:「既禽庸蜀,吳會是賓,」左思《魏都賦》曰:「覽麥秀與黍離,可作謠於吳會。」武帝問劉毅曰:「吾平吳會,一同天下,」石崇奏惠帝曰:「吳會僭逆,幾於百年。」石勒錶王浚曰:「晉祚淪夷,遠播吳會。」慕容謂高瞻曰:「翦鯨豕於二京,迎天子於吳會,」丁琪諫張祚曰:「先公累執忠節,遠宗吳會。」此不得以為會稽之會也。蓋漢初元有此名,如曰「吳都」云爾。
ruò sūn bì zhū huán chuán zé hòu rén zhī wén ǒu hé cǐ èr zì, bù kě yǐ zhèng wú wáng bì chuán yě. jiāng xī guǎng dōng guǎng xī jiāng xī zhī míng dài bù kě xiǎo, quán sī zhī dì bìng zài jiāng nán, bù dé yán xī. kǎo zhī liù cháo yǐ qián, qí chēng jiāng xī zhě bìng zài qín jùn lì yáng lú jiāng zhī jìng. gài dà jiāng zì lì yáng xié běi xià jīng kǒu, gù yǒu dōng xī zhī míng. shǐ jì xiàng yǔ běn jì: jiāng xī jiē fǎn. yáng zi fǎ yán: chǔ fēn jiāng xī. sān guó zhì wèi wǔ dì běn jì: jìn jūn tún jiāng xī hǎo xī. wú zhǔ chuán: mín zhuǎn xiāng jīng, zì lú jiāng jiǔ jiāng qí chūn guǎng líng, hù shí yú wàn, jiē dōng dù jiāng, jiāng xī suì xū, hé féi yǐ nán wéi yǒu wǎn chéng. sūn yú chuán: bīn kè zhū jiāng duō jiāng xī rén. jìn shū wǔ dì jì: ān dōng jiāng jūn wáng hún chū jiāng xī. mù dì jì: jiāng xī qǐ huó, guō chǎng děng zhí chén liú nèi shǐ liú shì ér pàn. xī jiàn chuán: bài ān xī jiāng jūn yǎn zhōu cì shǐ dū du yáng zhōu jiāng xī zhū jūn shì, zhèn hé féi. huán yī chuán: jìn dū yù zhōu zhī shí èr jùn yáng zhōu zhī jiāng xī wǔ jùn jūn shì. jīn zhī suǒ wèi jiāng běi, xī zhī suǒ wèi jiāng xī yě. gù jìn dì lǐ zhì yǐ lú jiāng jiǔ jiāng zì hé féi yǐ běi zhì shòu chūn, jiē wèi zhī jiāng xī. jīn rén yǐ jiāng ráo hóng jí zhū zhōu wèi jiāng xī, shì yīn táng zhēn guān shí nián, fēn tiān xià wèi shí dào, qí bā rì jiāng nán dào. kāi yuán èr shí yī nián, yòu fēn tiān xià wèi shí wǔ dào, ér jiāng nán wèi dōng xī èr dào. jiāng nán dōng dào lǐ sū zhōu, jiāng nán xī dào lǐ hóng zhōu, hòu rén shěng wén, dàn chēng jiāng dōng jiāng xī ěr. jīn zhī zuò wén zhě nǎi yuē dà jiāng yǐ xī, miù yǐ.
若《孫賁、朱桓傳》則後人之文偶合此二字,不可以證《吳王濞傳》也。○江西廣東廣西江西之名殆不可曉,全司之地並在江南,不得言西。考之六朝以前,其稱江西者並在秦郡、歷陽、廬江、之境。蓋大江自歷陽斜北下京口,故有東西之名。《史記·項羽本紀》:「江西皆反。」揚子《法言》:「楚分江西。」《三國志·魏武帝本紀》:「進軍屯江西郝溪。」《吳主傳》:「民轉相驚,自廬江、九江、蘄春、廣陵,戶十餘萬,皆東渡江,江西遂虛,合肥以南惟有皖城。」《孫瑜傳》:「賓客諸將多江西人。」《晉書·武帝紀》:「安東將軍王渾出江西。」《穆帝紀》:「江西乞活,郭敞等執陳留內史劉仕而叛。」《郗鑒傳》:「拜安西將軍、兗州刺史、都督揚州江西諸軍事,鎮合肥。」《桓伊傳》:「進督豫州之十二郡揚州之江西五郡軍事。」今之所謂江北,昔之所謂江西也。故晉《地理志》以廬江、九江自合肥以北至壽春,皆謂之江西。今人以江、饒、洪、吉諸州為江西,是因唐貞觀十年,分天下為十道,其八日江南道。開元二十一年,又分天下為十五道,而江南為東西二道。江南東道理蘇州,江南西道理洪州,後人省文,但稱江東、江西爾。今之作文者乃曰大江以西,謬矣。
jīn zhī guǎng dōng guǎng xī yì guǎng nán dōng lù guǎng nán xī lù zhī shěng wén yě. wén xiàn tōng kǎo: tài zōng zhì dào sān nián, fēn tiān xià wèi shí wǔ lù, qí hòu yòu zēng sān lù, qí shí qī yuē guǎng fǔ dōng lù, qí shí bā yuē guǎng nán xī lù.
今之廣東、廣西亦廣南東路、廣南西路之省文也。《文獻通考》:「太宗至道三年,分天下為十五路,其後又增三路,其十七曰廣甫東路,其十八曰廣南西路。」
sì chuān táng shí, jiàn nán yī dào zhǐ fēn dōng xī liǎng chuān ér yǐ. zhì sòng, zé wèi yì zhōu lù cuì zhōu lù lì zhōu lù kuí zhōu lù, wèi zhī chuān xiá sì lù, hòu suì shěng wén míng wèi sì chuān.
○四川唐時,劍南一道止分東、西兩川而已。至宋,則為益州路、粹州路、利州路、夔州路,渭之川峽四路,後遂省文名為四川。
shǐ jì fù chuān guó xuē xiàn zhī wù hàn lǔ guó yǒu xuē xiàn. shǐ jì gōng sūn hóng chuán: qí chuān guó xuē xiàn rén yě. yán qí, yòu yán chuān, ér xuē bìng bù shǔ èr guó, shū bù kě xiǎo. zhèng yì yuē: biǎo yún: chuān guó, wén dì fēn qí zhì, dōu jù. kuò dì zhì yún: gù jù chéng zài qīng zhōu shòu guāng xiàn nán sān shí yī lǐ, gù xuē chéng zài xú zhōu téng xiàn jiè, dì lǐ zhì: xuē xiàn shǔ lǔ guó. àn xuē yǔ jù gé yǎn zhōu jí tài shān, wèi xiáng. jīn kǎo rú lín chuán yán: xuē rén gōng sūn hóng. shì hóng shěn wèi xuē rén, shàng yán qí chuān zhě wù ěr.
○史記富川國薛縣之誤漢魯國有薛縣。《史記·公孫弘傳》:「齊川國薛縣人也。」言齊,又言川,而薛並不屬二國,殊不可曉。正義曰:「《表》云:「川國,文帝分齊置,都劇。」《括地誌》云:「故劇城在青州壽光縣南三十一里,故薛城在徐州滕縣界,」《地理志》:「薛縣屬魯國。」按薛與劇隔兗州及泰山,未詳。今考《儒林傳》言:「薛人公孫弘。」是弘審為薛人,上言齊川者誤耳。
xù hàn jùn guó zhì: xuē, běn guó. zhù yǐn dì dào jì yuē: xià chē zhèng xī zhòng suǒ fēng, zhǒng zài chéng nán èr shí lǐ shān shàng. huáng lǎn yuē: jìng guō jūn zhǒng zài lǔ guó xuē chéng zhōng dōng nán zōu. mèng cháng jūn zhǒng zài chéng zhōng xiàng mén dōng. xiàng mén, chū běi biān mén yě. shī yún: jū cháng yǔ xǔ. zhèng xuán yuē: cháng huò zuò cháng. zài xuē zhī páng, wèi yú cháng jūn shí yì. shǐ jì yuè shì jiā: yuàn qí zhī shì bīng nán yáng jǔ dì, yǐ jù cháng, tán zhī jìng. suǒ yǐn yuē: cháng, yì míng. gài tián wén suǒ fēng zhě. wèi shū dì xíng zhì: xuē xiàn, péng chéng jùn, yǒu xī gōng shān xī zhòng miào mèng cháng jūn jiā. shuǐ jīng zhù: jīn xuē xiàn gù chéng cè yóu yǒu wén jiā, jié shí wèi guō, zuò zhì yán gù, yíng lì kě xún. ér shǐ jì mèng cháng jūn chuán zhèng yì yuē: xuē gù chéng zài xú zhōu téng xiàn nán sì shí sì lǐ. jīn zī chuān xiàn zhì jù gōng sūn hóng chuán zhī wù wén, ér yǐ wèi mèng cháng jūn fēng yì, shī zhī yǐ. yòu àn dì lǐ zhì: chuān guó, sān xiàn, jù dōng ān píng lóu xiāng. jù zài jīn shòu guāng xiàn xī nán, dōng ān píng zài jīn lín zī xiàn dōng nán yī shí lǐ, lóu xiāng wèi xiáng suǒ zài. yòu gāo wǔ wáng chuán: wǔ dì wèi dào huì wáng jiā yuán zài qí, nǎi gē lín zī dōng huán dào huì wáng jiā yuán yì, jǐn yǐ yǔ chuān. zú míng chuān zài lín zhī dōng yǐ. jīn zhī zī chuān bù dàn fēi xuē, bìng fēi hàn zhī xī chuān, nǎi bān yáng xiàn ěr. yǐ wèi hàn zhī chuān, ér yòu yǐ wèi mèng cháng jūn zhī xuē, cǐ wù ér yòu wù yě. zēng zǐ fǔ wǔ chéng rén shǐ jì zhòng ní dì zǐ chuán: céng cān, nán wǔ chéng rén. dàn tái miè míng, wǔ chéng rén. tóng yī wǔ chéng, ér zēng zǐ dú jiā nán zì, nán wǔ chéng gù chéng zài jīn fèi xiàn xī nán bā shí lǐ shí mén shān xià. zhèng yì yuē: dì lǐ zhì: dìng xiāng yǒu wǔ chéng, qīng hé yǒu wǔ chéng, gù cǐ yún nán wǔ chéng. chūn qiū xiāng gōng shí jiǔ nián: chéng wǔ chéng. dù shì zhù yún: tài shān nán wǔ chéng xiàn. rán hàn shū tài shān jùn wú nán wǔ chéng, ér yǒu nán chéng xiàn, shǔ dōng hǎi jùn. xù hàn zhì zuò nán chéng, shǔ tài shān jùn. zhì jìn shǐ wèi nán wǔ chéng. cǐ hòu rén zhī suǒ yǐ yí yě, sòng chéng dà chāng dàn tái cí yǒu jiào táng jì yuē: wǔ chéng yǒu sì: zuǒ féng yì tài shān qīng hé dìng xiāng, jiē yǐ míng xiàn. ér qīng hé tè yuē dōng wǔ chéng zhě, yǐ qí yǔ dìng xiāng jiē lì zhào, qiě dìng xiāng zài xī gù yě. ruò gān yóu zhī suǒ zǎi, qí shí lǔ yì. ér dōng wǔ chéng zhě, lǔ zhī běi yě, gù hàn rú yòu jiā nán yǐ bié zhī. shǐ qiān zhī chuán, céng cān yuē nán wǔ chéng rén zhě, chuàng jiā yě zǐ yǔ chuán cì zēng zǐ, shěng wén dàn yuē wǔ chéng, ér shuǐ jīng zhù yǐn jīng xiāng pān yuē: jīn tài shān nán wǔ chéng xiàn, yǒu dàn tái zǐ yǔ zhǒng, xiàn rén yě. kě yǐ jiàn wǔ chéng zhī jí wèi nán wǔ chéng yě. mèng zǐ yán: zēng zǐ jū wǔ chéng, yǒu yuè kòu. huò yuē: kòu zhì, hé qù zhū? yuē: wú yù rén yú wǒ shì, huǐ shāng qí xīn mù. xīn xù zé yún: lǔ rén gōng fèi fù, zēng zǐ cí yú fèi fù jūn yuē: qǐng chū, kòu bà ér hòu fù lái, wú shǐ gǒu shǐ rén wú shě. zhàn guó cè gān mào yì yán: zēng zǐ chù fèi. zé céng yú suǒ jū zhī wǔ chéng, fèi yì yě. āi gōng bā nián chuán: wú dài wǒ, zi xiè lǜ gù dào xiǎn cóng wǔ chéng. yòu yuē: wú shī kè dōng yáng, ér jìn shě yú wǔ wú. xù hàn zhì yún nán chéng yǒu dōng yáng chéng, yǐn cǐ wèi zhèng. yòu kě yǐ jiàn nán chéng zhī jí wèi wǔ chéng yě. nán chéng zhī míng jiàn yú shǐ jì, qí wēi wáng yuē: wú chén yǒu tán zi zhě, shǐ shǒu nán chéng, zé chǔ rén bù gǎn wèi kòu. dōng qǔ sì shàng, shí èr zhū hóu jiē lái cháo. hàn shū dàn zuò nán chéng, xiào wǔ fēng chéng yáng gòng wáng zǐ zhēn wèi nán chéng hóu. ér hòu hàn wáng fú qián fū lùn yún: gāo fù bì zhī shān, nán chéng zhī zhǒng. zhāng huái tài zǐ zhù: nán chéng, zēng zǐ fù suǒ zàng, zài jīn yí zhōu fèi xiàn xī nán. cǐ yòu nán chéng zhī jí nán chéng, ér zài fèi zhī zhèng yě. chéng huà zhōng, huò yán jiā xiáng zhī nán wǔ shān yǒu zēng zǐ mù, yǒu yú zhě xiàn rù qí xué, dé shí hè ér fēng zhì zhī. jiā jìng shí èr nián, lì bù shì láng gù dǐng chén zòu qiú céng shì hòu, dé yì sūn zhì cuì yú jí ān zhī yǒng fēng, qiān jū jiā xiáng. shí bā nián, shòu hàn lín yuàn wǔ jīng bó shì, shì xí. fū cáo xiàn zhī rǎn gù, wèi qín xiāng ráng hóu wèi rǎn zhī zhǒng. ér jìn rén zhī zhuàn zhì zhě, yǐ wèi zhòng gōng rú cǐ zhī lèi, gài nán yǐ jǐn xìn yě.
《續漢·郡國志》:「薛,本國。」注引《地道記》曰:「夏車正奚仲所封,冢在城南二十里山上。」《皇覽》曰:「靖郭君冢在魯國薛城中東南陬。孟嘗君冢在城中向門東。向門,出北邊門也。」《詩》云:「居常與許。」鄭玄曰:「常或作『嘗』。在薛之旁,為盂嘗君食邑。」《史記·越世家》:「願齊之試兵南陽莒地,以聚常,郯之境。」索隱曰:「常,邑名。蓋田文所封者。」《魏書·地形志》:「薛縣,彭城郡,有奚公山、奚仲廟、孟嘗君家。」《水經注》:「今薛縣故城側猶有文家,結石為郭,作制嚴固,瑩麗可尋。」而《史記·孟嘗君傳》正義曰:「薛故城在徐州滕縣南四十四里。」今《淄川縣誌》據《公孫弘傳》之誤文,而以為孟嘗君封邑,失之矣。又按《地理志》:「川國,三縣,劇、東安平、樓鄉。」劇在今壽光縣西南,東安平在今臨淄縣東南一十里,樓鄉未詳所在。又《高五王傳》:」武帝為悼惠王家園在齊,乃割臨淄東圜悼惠王家園邑,盡以予川。」足明川在臨之東矣。今之淄川不但非薛,並非漢之西川,乃般陽縣耳。以為漢之川,而又以為孟嘗君之薛,此誤而又誤也。○曾子甫武城人《史記·仲尼弟子傳》:「曾參,南武城人。」「澹臺滅明,武城人。」同一武城,而曾子獨加「南」字,南武城故城在今費縣西南八十里石門山下。正義曰:「《地理志》:定襄有武城,清河有武城,故此雲南武城。」《春秋·襄公十九年》:「城武城。」杜氏注云:「泰山南武城縣。」然《漢書》泰山郡無南武城,而有南成縣,屬東海郡。《續漢志》作「南城」,屬泰山郡。至晉始為南武城。此後人之所以疑也,宋程大昌《澹臺祠友教堂記》曰:「武城有四:左馮翊、泰山、清河、定襄,皆以名縣。」而清河特曰東武城者,以其與定襄皆隸趙,且定襄在西故也。若干游之所宰,其實魯邑。而東武城者,魯之北也,故漢儒又加南以別之。史遷之傳,曾參曰南武城人者,創加也;子羽傳次曾子,省文但曰武城,而《水經注》引京相潘曰:「今泰山南武城縣,有澹臺子羽冢,縣人也。」可以見武城之即為南武城也。孟子言:「曾子居武城,有越寇。或曰:『寇至,盍去諸?』曰:『無寓人於我室,毀傷其薪木。』」《新序》則云:魯人攻費阝,曾子辭於費阝君曰:『請出,寇罷而後復來,毋使狗豕人吾舍。《戰國策》甘茂亦言:「曾子處費。」則曾於所居之武城,費邑也。哀公八年傳:「吳代我,子泄率故道險從武城。」又曰:「吳師克東陽,而進舍於五梧。」《續漢志》雲南城有東陽城,引此為證。又可以見南城之即為武城也。南城之名見於《史記》,齊威王曰:「吾臣有檀子者,使守南城,則楚人不敢為寇。東取泗上,十二諸侯皆來朝。」《漢書》但作「南成」,孝武封城陽共王子貞為南成侯。而後漢王符《潛夫論》云:「高阝畢之山,南城之冢。」章懷太子註:「南城,曾子父所葬,在今沂州費縣西南。」此又南成之即南城,而在費之證也。成化中,或言嘉祥之南武山有曾子墓,有漁者陷入其穴,得石褐而封志之。嘉靖十二年,吏部侍郎顧鼎臣奏求曾氏後,得裔孫質粹于吉安之永豐,遷居嘉祥。十八年,授翰林院五經博士,世襲。夫曹縣之冉固,為秦相穰侯魏冉之冢。而近人之撰志者,以為仲弓如此之類,蓋難以盡信也。
hàn shū èr yàn wáng chuán hàn shū yàn wáng dìng guó chuán: shā féi rú lìng yǐng rén. àn dì lǐ zhì, féi rú zì shǔ liáo xī jùn, bù shǔ yàn. wǔ dì běn jì: yuán shuò yuán nián qiū, xiōng nú rù liáo xī, shā tài shǒu. zhū hóu wáng biǎo yán: wǔ dì xià tuī ēn zhī lìng, ér fān guó zì xī, zhǎng shā yàn dài suī yǒu jiù míng, jiē wáng nán běi biān yǐ. rán zé féi rú jīn zhī shā yú yàn, bì zài yuán shuò yǐ qián, wèi xī biān jùn zhī shí yě.
○漢書二燕王傳《漢書·燕王定國傳》:「殺肥如令郢人。」按《地理志》,肥如自屬遼西郡,不屬燕。《武帝本紀》:「元朔元年秋,匈奴入遼西,殺太守。」《諸侯王表》言:「武帝下推恩之令,而藩國自析,長沙、燕代雖有舊名,皆亡南北邊矣。」然則肥如今之殺於燕,必在元朔以前,未析邊郡之時也。
yàn wáng dàn chuán: fā mín huì wéi dà liè wén ān xiàn, yǐ jiǎng shì mǎ. qí shàng yún: wǔ dì shí, dàn zuò zāng nì wáng mìng, xuē liáng xiāng ān cì wén ān sān xiàn. shì wén ān yǐ xuē, bù shǔ yàn, yòu yún: zhāo dì lì, dà jiāng jūn huò guāng bǐng zhèng, bāo cì yàn wáng qián sān qiān wàn, yì fēng wàn sān qiān hù. zhāo dì běn jì yì yún: shǐ yuán yuán nián, yì fēng yàn wáng guǎng líng shàng jí è yì zhǎng gōng zhǔ gè wàn sān qiān hù. rán zé wén ān xiàn zhī réng shǔ yú yàn, bì zài yì fēng wàn sān qiān hù zhī hòu yě, cǐ jiē shǐ wén zhī hù jiàn zhě, kě yǐ cān kǎo ér dé zhī yě. xú lè chuán hàn shū: xú lè, yàn jùn wú zhōng rén yě. dì lǐ zhì wú yàn jùn, ér wú zhōng shǔ yòu běi píng. kǎo yàn wáng dìng guó, yǐ yuán shuò èr nián qiū. yǒu zuì zì shā, guó chú. ér yuán shòu liù nián xià sì yuè, shǐ lì huáng zǐ dàn wèi yàn wáng, ér qí jiān wèi yàn jùn zhě shí nián, ér zhì yì zhī yě. xú lè shàng shū dāng zài cǐ shí, ér wú zhōng yǐ qí shí shǔ yàn, hòu gǎi shǔ yòu běi píng ěr.
《燕王旦傳》:「發民會圍大獵文安縣,以講士馬。」其上云:「武帝時,旦坐臧匿亡命,削良鄉、安次、文安三縣。」是文安已削,不屬燕,又云:「昭帝立,大將軍霍光秉政,褒賜燕王錢三千萬,益封萬三千戶。」《昭帝本紀》亦云:「始元元年,益封燕王、廣陵上及鄂邑長公主各萬三千戶。」然則文安縣之仍屬於燕,必在益封萬三千戶之後也,此皆史文之互見者,可以參考而得之也。○徐樂傳《漢書》:「徐樂,燕郡無終人也。」《地理志》無燕郡,而無終屬右北平。考燕王定國,以元朔二年秋。有罪自殺,國除。而元狩六年夏四月,始立皇子旦為燕王,而其間為燕郡者十年,而志軼之也。徐樂上書當在此時,而無終以其時屬燕,後改屬右北平耳。
shuǐ jīng zhù dà liáng líng qiū zhī wù zuǒ chuán huán jiǔ nián: liáng bó fá qǔ wò. zhù: liáng guó zài féng yì xià yáng xiàn. ruì yuē: liáng jìn qín ér xìng yān shì yě. hàn shū dì lǐ zhì yún: féng yì xià yáng xiàn, gù shǎo liáng yě. shuǐ jīng zhù nǎi yuē: dà liáng, zhōu liáng bó zhī jū yě. liáng bó hǎo tǔ gōng, dà qí chéng, hào yuē xīn lǐ. mín pí ér kuì, qín suì qǔ yān. hòu wèi huì wáng zì ān yì xǐ dōu zhī. zhú shū jì nián: liáng huì chéng wáng liù nián sì yuè jiǎ yín, xǐ dōu yú dà liáng shì yě. shì wù yǐ shǎo liáng wèi dà liáng, ér bù zhī dà liáng bù jìn qín yě. hàn shū: dài jùn líng qiū. yīng shào yuē: zhào wǔ líng wáng zàng qí dōng nán èr shí lǐ, gù xiàn shì zhī. shuǐ jīng zhù yuē: shǐ jì: zhào jìng hóu èr nián, bài qí yú líng qiū. zé míng bù yīn líng wáng yě. àn shǐ jì tián jìng zhòng wán shì jiā: qí wēi wáng yuán nián, sān jìn yīn qí sàng lái fá wǒ líng qiū. zhào shì jiā: huì wén wáng shí sì nián, xiāng guó lè yì jiāng zhào qín hán wèi yàn gōng qí, qǔ líng qiū. shí wǔ nián, zhào yǔ hán wèi yàn gòng jī qí, wáng bài zǒu, yàn dú shēn rù qǔ lín zī. ér mèng zǐ wèi dī guī miǎn yuē: zi zhī cí líng qiū ér qǐng shì shī. cǐ bié yī líng qiū, bì zài qí jìng, hòu rù yú zhào. ér xiào chéng wáng yǐ líng qiū fēng chǔ xiāng chūn shēn jūn, yì míng qí bù zài dài jùn yǐ. shuǐ jīng zhù yún yún, shì wù yǐ zhào zhī líng qiū wèi qí zhī líng qiū, ér bù zhī qí jìng bù dé zhì dài yě.
○水經注大梁靈丘之誤《左傳·桓九年》:「梁伯伐曲沃。」註:「梁國在馮翊夏陽縣。」芮曰:「梁近秦而幸焉」是也。《漢書·地理志》云:「馮翊夏陽縣,故少梁也。」《水經注》乃曰:「大梁,周梁伯之居也。梁伯好土功,大其城,號曰新里。民疲而潰,秦遂取焉。後魏惠王自安邑徙都之。」《竹書紀年》:「梁惠成王六年四月甲寅,徙都於大梁」是也。是誤以少梁為大梁,而不知大梁不近秦也。《漢書》:「代郡靈丘。」應劭曰:「趙武靈王葬其東南二十里,故縣氏之。」《水經注》曰:「《史記》:「趙敬侯二年,敗齊於靈丘。」則名不因靈王也。按《史記·田敬仲完世家》:「齊威王元年,三晉因齊喪來伐我靈丘。」《趙世家》:「惠文王十四年,相國樂毅將趙、秦、韓、魏、燕攻齊,取靈丘。十五年,趙與韓、魏、燕共擊齊,王敗走,燕獨深入取臨淄。」而孟子謂氐{圭黽}曰:「子之辭靈丘而請士師。」此別一靈丘,必在齊境,後入於趙。而孝成王以靈丘封楚相春申君,益明其不在代郡矣。《水經注》云云,是誤以趙之靈丘為齊之靈丘,而不知齊境不得至代也。
sān fǔ huáng tú hàn xī jīng gōng diàn shén duō, dú shǐ shū bù yì xiǎo. sān fǔ huáng tú xù cì pō xī, yǐ zhǎng lè wèi yāng jiàn zhāng běi gōng gān quán gōng wèi gāng, ér yǐ qí zhōng gōng shì tái diàn wèi mù, shén dé tǐ yào. dàn qí wú suǒ fù lì zhě xī rù běi gōng jí gān quán gōng xià, zé chuǎn yǐ. jīn dāng yǐ míng guāng gōng tài zǐ gōng èr gōng bié wèi yī tiáo, wèi zhǎng ān chéng nèi zhū gōng yǒng xìn gōng zhōng ān gōng yǎng dé gōng bié wèi yī tiáo, wèi zhǎng ān gōng yì míng zhǎng mén gōng gōu yì gōng chǔ yuán gōng xuān qū gōng bié wèi yī tiáo, wèi zhǎng ān chéng wài lí guān zhāo tái gōng dà tái gōng fú lì gōng pú táo gōng bié wèi yī tiáo, wèi shàng lín yuàn nèi lí gōng yí chūn gōng wǔ zhà gōng jí líng gōng dǐng hú gōng sī zi gōng huáng shān gōng, chí yáng gōng bù shòu gōng wàn suì gōng liáng shān gōng huí zhōng gōng shǒu shān gōng bié wèi yī tiáo, wèi gè jùn xiàn lí gōng. bié yǒu míng guāng gōng, bù zhī qí dì, fù liè yú hòu. ér liáng shān gōng dāng bìng rù qín liáng shān gōng xià. zé qū fēn gè dāng yǐ.
○三輔黃圖漢西京宮殿甚多,讀史殊不易曉。《三輔黃圖》敘次頗悉,以長樂、未央、建章、北宮、甘泉宮為綱,而以其中宮室台殿為目,甚得體要。但其無所附麗者悉入北宮及甘泉宮下,則舛矣。今當以明光宮、太子宮二宮別為一條,為長安城內諸宮;永信宮、中安宮、養德宮別為一條,為長安宮異名;長門宮、鈎弋宮、儲元宮、宣曲宮別為一條,為長安城外離官;昭台宮、大台宮、扶荔宮、蒲萄宮別為一條,為上林苑內離宮;宜春宮、五柞宮、集靈宮、鼎湖宮、思子宮、黃山宮,池陽宮、步壽宮、萬歲宮、梁山宮、回中宮、首山宮別為一條,為各郡縣離宮。別有明光宮,不知其地,附列於後。而梁山宮當併入秦梁山宮下。則區分各當矣。
dà míng yī tǒng zhì yǒng lè zhōng, mìng rú chén zuǎn tiān xià yú dì shū. zhì tiān shùn wǔ nián nǎi chéng, cì míng yuē dà míng yī tǒng zhì, yù zhì xù wén, ér qián dài xiāng chuán rú kuò dì zhì tài píng huán yǔ jì zhī shū jiē fèi. jīn kǎo qí shū, chuǎn miù tè shén, lüè zhāi shù shì yǐ zī hòu rén zhī gǎi dìng yún.
○大明一統志永樂中,命儒臣纂天下輿地書。至天順五年乃成,賜名曰《大明一統志》,御製序文,而前代相傳如《括地誌》、《太平寰宇記》之書皆廢。今考其書,舛謬特甚,略摘數事以資後人之改定雲。
yī tǒng zhì: sān hé, běn hàn lín men xiàn dì. jīn kǎo liǎng hàn shū, jǐng wú lín shui jù xiàn. táng shū dì lǐ zhì: yōu zhōu fàn yáng jùn lù xiàn xià yún: wǔ dé èr nián, zhì lín shui jù xiàn. zhēn guān yuán nián, shěng lín shui jù. ér jì zhōu yú yáng jùn sān hé xià yún: kāi yuán sì nián, qí lù xiàn zhì. gù zhī běn shì yī dì, xiān fēn wèi lín shui jù, hòu fēn wèi sān hé, jiē zì táng, fēi hàn yě.
《一統志》:「三河,本漢臨們縣地。」今考兩漢書,井無臨氵句縣。《唐書·地理志》:「幽州范陽郡潞縣」下云:「武德二年,置臨氵句縣。貞觀元年,省臨氵句。」而「薊州漁陽郡三河」下云:「開元四年,祈路縣置。」故知本是一地,先分為臨氵句,後分為三河,皆自唐,非漢也。
yī tǒng zhì yǐn gǔ shì chuǎn lì zuì duō, wèi yǒu ruò mì yún shān zhī kě xiào zhě. jìn shū shí jì lóng zài jì: duàn liáo qì lìng zhī bēn mì yún shān, qiǎn shǐ zhà jiàng, jì lóng shǐ zhēng dōng jiāng jūn má qiū yíng zhī. liáo yòu qiǎn shǐ jiàng yú mù róng, yuē: bǐ tān ér wú móu, wú jīn qǐng jiàng qiú yíng, bǐ bù yí yě, ruò fú zhòng bīng yào zhī, kě yǐ dé zhì. qiǎn zi kè fú bīng yú mì yún. má qiū tǒng bīng sān wàn yíng liáo, wèi lào suǒ xí, sǐ zhě shén liù qī, qiū bù dùn ér guī. shì duàn liáo yǔ yàn hé móu ér bài zhào zhī zhòng yě. jīn yī tǒng zhì yún: mì yún shān zài mì yún xiàn nán yī shí wǔ lǐ, yì míng héng shān. xī yàn. zhào fú bīng yú cǐ, dà huò liáo zhòng. shì fǎn yǐ wèi zhào yǔ yàn móu ér bài liáo zhī zhòng, yòu bù yán duàn, ér yuē liáo, shì yǐ liáo wèi guó míng. qǐ xiū zhì zhū chén bìng jìn shū ér wèi zhī jiàn hū?
《一統志》引古事舛戾最多,未有若密雲山之可笑者。《晉書·石季龍載記》:「段遼棄令支奔密雲山,遣使詐降,季龍使征東將軍麻秋迎之。遼又遣使降於慕容,曰:『彼貪而無謀,吾今請降求迎,彼不疑也,若伏重兵要之,可以得志。』遣子恪伏兵於密雲。麻秋統兵三萬迎遼,為烙所襲,死者什六七,秋步遁而歸。」是段遼與燕合謀而敗趙之眾也。今《一統志》云:「密雲山在密雲縣南一十五里,亦名橫山。昔燕。趙伏兵於此,大獲遼眾。」是反以為趙與燕謀而敗遼之眾,又不言段,而曰遼,似以遼為國名。豈修志諸臣並《晉書》而未之見乎?
yī tǒng zhì: yáng lìng gōng cí zài mì yún xiàn gǔ běi kǒu, bǎ sòng yáng yè. àn sòng shǐ, yáng yè chuán: yè běn tài yuán jiàng jiāng, tài zōng yǐ yè zhě yú biān shì, qiān dài zhōu, jiān sān jiāo zhù pō bīng mǎ dōu bù shǔ. huì qì dān rén yàn mén, yè lǐng huī xià shù qiān qí, zì xī jīng ér chū, yóu xiǎo jìng zhì yàn mén běi kǒu, nán xiàng bèi jī zhī, qì dān dà bài, yǐ gōng qiān yún zhōu guān chá shǐ. yōng xī sān nián, dà bīng běi zhèng, yǐ zhōng wǔ jūn jié dù shǐ pān měi wèi yún yīng lù xíng yíng dōu bù shǔ, mìng lái fù zhī. yǐ xī shàng gé mén shǐ wèi zhōu cì shǐ wáng rén xiān jūn qì kù shǐ shùn zhōu tuán liàn shǐ liú wén yù hù qí jūn. lián bá yún, yīng, shuāi, shuò sì zhōu, shī cì sāng gān hé. huì cáo bīn zhī shī bù lì, zhū lù bān shī, měi děng guī dài zhōu. wèi jǐ, zhào qiān sì zhōu zhī mín yú nèi dì, lìng měi děng yǐ suǒ bù bīng hù zhī. shí qì dān fù xiàn huán zhōu, rén xiān lìng yè qū yàn mén běi chuān. yè yǐ wèi bì bài, bù kě. rén xiān bī zhī xíng, yè zhǐ chén jiā gǔ kǒu yuē: zhū jūn yú cǐ zhāng bù bīng qiáng nǔ, wèi zuǒ yòu yì yǐ yuán. měi jí yǔ rén xiān lǐng huī xià bīng chén yú gǔ kǒu. zì yín zhì yǐ, rén xiān shǐ rén dēng tuō luó tái wàng zhī, yǐ wèi qì dān bài zǒu, yù zhēng qí gōng, jí lǐng bīng lí gǔ kǒu. měi bù néng zhì, nǎi yuán jiāo hé xī nán xíng èr shí lǐ. é wén yè bài, jí huī bīng què zǒu. yè lì zhàn, zhì gǔ kǒu, wàng jiàn wú rén, jí gān yīng dà lì, zài lǜ zhàng xià shì lì zhàn, shēn bèi shù shí chuàng, shì zú dài jǐn, yè yóu shǒu rèn shù shí rén, mǎ zhòng shāng bù néng jìn, wèi qì dān suǒ qín. bù shí sān rì sǐ. shì yè shēng píng wèi cháng zhì yàn. kuàng gǔ běi kǒu yòu zài yàn dōng běi èr bǎi yú lǐ, dì shǔ qì dān jiǔ yǐ, yè ān dé ér zhì cǐ? qiě shǐ míng yán yàn mén zhī běi kǒu, ér yǐ wèi mì yún zhī gǔ běi kǒu, shì zuò zhì zhě dōng xī shàng bù biàn, hé lùn shǐ chuán zāi. yòu àn liáo shǐ shèng zōng jì: tǒng hé sì nián qī yuè bǐng zǐ, shū mì shǐ xié zhěn zòu fù shuò zhōu, qín sòng jiāng yáng jì yè. yē lǜ xié zhěn chuán: jì yè bài zǒu, zhì láng yá cūn, zhòng jūn jiē kuì. jì yè wèi fēi shǐ suǒ zhōng, bèi qín. yǔ sòng shǐ lüè tóng. mì yún xiàn zhì: wēi líng miào zài gǔ běi kǒu běi mén wài yī lǐ, sì sòng zèng dà wèi dà tóng jūn jié dù shǐ yáng gōng. chéng huà shí bā nián, lǐ bù shàng shū zhōu hóng fàn jì yǐn sòng shǐ quán wén, ér bù biàn yàn mén běi kǒu zhī fēi qí dì. fēng rùn xiàn zhì: lìng gōng cūn zài xiàn xī shí wǔ lǐ, sòng yáng yè tún bīng jù liáo yú cǐ. yǒu gōng, gù míng. bìng chéng yī tǒng zhì ér wù.
《一統志》:「楊令公祠在密雲縣古北口,把宋楊業。」按《宋史,楊業傳》:「業本太原降將,太宗以業者於邊事,遷代州,兼三交駐泊兵馬都部署。會契丹人雁門,業領麾下數千騎,自西京而出,由小徑至雁門北口,南向背擊之,契丹大敗,以功遷雲州觀察使。雍熙三年,大兵北證,以忠武軍節度使潘美為雲應路行營都部署,命來副之。以西上閣門使蔚州刺史王亻先、軍器庫使順州團練使劉文裕護其軍。連拔雲,應,衰,朔四州,師次桑乾河。會曹彬之師不利,諸路班師,美等歸代州。未幾,詔遷四州之民於內地,令美等以所部兵護之。時契丹復陷寰州,亻先令業趨雁門北川。業以為必敗,不可。亻先逼之行,業指陳家谷口曰:『諸君於此張步兵強弩,為左右翼以援。』美即與亻先領麾下兵陳於谷口。自寅至已,亻先使人登托邏台望之,以為契丹敗走,欲爭其功,即領兵離谷口。美不能制,乃緣交河西南行二十里。俄聞業敗,即麾兵卻走。業力戰,至谷口,望見無人,即柑膺大勵,再率帳下士力戰,身被數十創,士卒殆盡,業猶手刃數十人,馬重傷不能進,為契丹所擒。不食三日死。」是業生平未嘗至燕。況古北口又在燕東北二百餘里,地屬契丹久矣,業安得而至此?且史明言雁門之北口,而以為密雲之古北口,是作志者東西尚不辨,何論史傳哉。又按《遼史·聖宗紀》:「統和四年七月丙子,樞密使斜軫奏復朔州,擒宋將楊繼業。」《耶律斜軫傳》:「繼業敗走,至狼牙村,眾軍皆潰。繼業為飛矢所中,被擒。」與《宋史》略同。《密雲縣誌》:「威靈廟在古北口北門外一里,祀宋贈大尉大同軍節度使楊公。」成化十八年,禮部尚書周洪範《記》引《宋史》全文,而不辨雁門北口之非其地。《豐潤縣誌》:「令公村在縣西十五里,宋楊業屯兵拒遼於此。有功,故名。」並承《一統志》而誤。
yī tǒng zhì: liáo zhāng zōng líng zài sān hé xiàn běi wǔ shí wǔ lǐ. kǎo liáo wú zhāng zōng, qí yī dài zhū dì yì wú zàng sān hé zhě.
《一統志》:「遼章宗陵在三河縣北五十五里。」考遼無章宗,其一代諸帝亦無葬三河者。
yī tǒng zhì: quán tài zǔ líng shì rén líng jù zài fáng shān xiàn xī èr shí lǐ sān fēng shān xià. xuān zōng líng zhāng zōng líng jù zài fáng shān xiàn liǎng dà fáng shān dōng běi. àn jīn shǐ hǎi líng jì: zhēn yuán sān nián sān yuè yǐ mǎo, mìng yǐ dà fáng shān yún fēng sì wèi shān líng, jiàn háng gōng qí lù. wǔ yuè yǐ mǎo, mìng pàn dà zōng zhèng shì jīng děng rú shàng jīng, fèng qiān tài zǔ, tài zōng zǐ gōng. shí yī yuè yǐ sì shuò, zǐ gōng fā pī chéng diàn. wù shēn, shān líng lǐ chéng. zhèng lóng yuán nián qī yuè jǐ yǒu, mìng tài bǎo áng rú shàng jīng, fèng qiān shǐ zǔ yǐ xià zǐ gōng. bā yuè dīng chǒu, rú dà fáng shān, xíng shì shān líng. shí yuè yǐ yǒu, zàng shǐ zǔ yǐ xià shí dì yú dà fáng shān. rùn yuè jǐ hài shuò, shān líng lǐ chéng. yòu tài zǔ jì: tài zǔ zàng ruì líng. tài zōng jì: tài zōng zàng gōng líng. shì zōng jì: shì zōng zàng xìng líng. zhāng zōng jì: zhāng zōng zàng dào líng. yòu xī zōng jì: dì bèi shì, zàng yú huáng hòu péi mǎn shì mù zhōng. zhēn yuán sān nián, gǎi zàng yú dà fáng shān liǎo xiāng diān, zhū wáng tóng zhào yù. dà dìng chū, zhuī shàng shì hào, líng yuē sī líng. èr shí bā nián, gǎi zàng yú é méi gǔ, réng hào sī líng. yòu hǎi líng jì: zàng yú dà fáng shān lù mén gǔ, tóu xiáng wèi shù rén, gǎi zàng yú shān líng xī nán sì shí lǐ. yòu ruì zōng jì: dà dìng èr nián, gǎi zàng yú dà fáng shān, hào jǐng líng. xiǎn zōng jì: dà dìng èr shí wǔ nián shí yī yuè gēng yín, zàng yú dà fáng shān, zhāng zōng jí wèi, hào rì yù líng. shì zé jīn dài zhī líng zì shàng jīng ér qiān zhě shí èr dì, qí líng yuē guāng yuē xī yuē jiàn yuē huī yuē ān yuē dìng yuē yǒng yuē tài yuē xiàn yuē qiáo yuē ruì yuē gōng. qí bēng yú zhōng dōu ér zàng zhě èr dì, qí líng yuē xìng yuē dào. bèi shì zhě yī dì, qí líng yuē sī. zhuī shì zhě èr dì, qí líng yuē jǐng yuē yù. bèi shì ér jiàng wèi shù rén zhě yī dì, zàng zài zhào yù zhī wài. ér xuān zōng zé zì jí wèi zhī èr nián qiān yú nán jīng, sān nián wǔ yuè, zhōng dōu wèi méng gǔ suǒ xiàn, zàng zài dà liáng, fēi fáng shān yǐ. jīn yī tǒng zhì zhǐ yǒu sì líng, ér wù liè xuān zōng, yì qí yú zhāng zōng zhī shàng, zhū chén bù xué zhī shén yě!
《一統志》:「全太祖陵、世人陵俱在房山縣西二十里三峰山下。宣宗陵、章宗陵俱在房山縣兩大房山東北。」按《金史·海陵紀》:「貞元三年三月乙卯,命以大房山雲峰寺為山陵,建行宮其麓。五月乙卯,命判大宗正事京等如上京,奉遷太祖,太宗梓宮。十一月乙巳朔,梓宮發丕承殿。戊申,山陵禮成。正隆元年七月己酉,命太保昂如上京,奉遷始祖以下梓宮。八月丁丑,如大房山,行視山陵。十月乙酉,葬始祖以下十帝於大房山。閏月己亥朔,山陵禮成。」又《太祖紀》:「太祖葬睿陵。」《太宗紀》:「太宗葬恭陵。」《世宗紀》:「世宗葬興陵。」《章宗紀》:「章宗葬道陵。」又《熙宗紀》:「帝被弒,葬於皇後裴滿氏墓中。貞元三年,改葬於大房山蓼香甸,諸王同兆域。大定初,追上諡號,陵曰思陵。二十八年,改葬於峨眉谷,仍號思陵。」又《海陵紀》:「葬於大房山鹿門谷,投降為庶人,改葬於山陵西南四十里。」又《睿宗紀》:「大定二年,改葬於大房山,號景陵。」《顯宗紀》:「大定二十五年十一月庚寅,葬於大房山,章宗即位,號日裕陵。」是則金代之陵自上京而遷者十二帝,其陵曰光、曰熙、曰建、曰輝、曰安、曰定、曰永、曰泰、曰獻、曰喬、曰睿、曰恭。其崩於中都而葬者二帝,其陵曰興、曰道。被弒者一帝,其陵曰思。追諡者二帝,其陵曰景、曰裕。被弒而降為庶人者一帝,葬在兆域之外。而宣宗則自即位之二年遷於南京,三年五月,中都為蒙古所陷,葬在大梁,非房山矣。今《一統志》止有四陵,而誤列宣宗,義臍於章宗之上,諸臣不學之甚也!
hàn shū dì lǐ zhì: lè làng jùn zhī jù èr shí wǔ, qí yī yuē cháo xiān. yīng shào yuē: gù cháo xiān guó, wǔ shàng fēng jī zǐ yú cǐ. zhì yuē: yīn dào shuāi, jī zǐ qù zhī cháo xiān. shān hǎi jīng yuē: cháo xiān zài liè yáng dōng, hǎi běi shān nán. zhù: cháo xiān, jīn lè làng xiàn, jī zǐ suǒ fēng yě. zài jīn gāo lì guó jìng nèi. mù róng shì yú yíng zhōu zhī jìng lì cháo xiān xiàn, wèi yì yú píng zhōu zhī jìng lì cháo xiān xiàn, shì qǔ qí míng, yǔ hàn xiàn xiāng qù zé qiān yǒu yú lǐ. yī tǒng zhì nǎi yuē: cháo xiān chéng zài yǒng píng fǔ jìng nèi, jī zǐ shòu fēng zhī dì. zé shì jī zǐ fēng yú jīn zhī yǒng píng yǐ. dāng rì rú chén, lìng shāo zhī jīn rén zhě wèi zhī, hé zhì yú cǐ? wèi rén tài xī.
《漢書.地理志》:「樂浪郡之具二十五,其一曰朝鮮。」應劭曰:「故朝鮮國,武上封箕子於此。志曰:殷道衰,箕子去之朝鮮。」《山海經》曰:「『朝鮮在列陽東,海北山南。」註:「朝鮮,今樂浪縣,箕子所封也。在今高麗國境內。」慕容氏於營州之境立朝鮮縣,魏義於平州之境立朝鮮縣,似取其名,與漢縣相去則千有餘里。《一統志》乃曰:「朝鮮城在永平府境內,箕子受封之地。」則是箕子封於今之永平矣。當日儒臣,令稍知今人者為之,何至於此?為人太息。
yī tǒng zhì: dēng zhōu fǔ míng huàn xià yún: liú xìng jū, gāo zǔ sūn, qí dào huì wáng féi zi. zhū zhū lǚ yǒu gōng, fēng dōng móu hòu. huì zé jí yú bāng rén, zhì jīn miào bǎ bù jué. kǎo shǐ jì hàn shū: běn jì nián biǎo, xìng jū yǐ gāo hòu liù nián sì yuè dīng yǒu fēng. xiào wén dì èr nián dōng shí yuè, shǐ lìng liè hóu jiù guó, chūn èr yuè yǐ mǎo, lì dōng móu hóu xìng jū wèi jì běi wáng. qí míng nián qiū, yǐ fǎn zhū, shì xìng jū zhī hóu yú dōng móu jǐn sān nián, qí fèng jiù guó zhī lìng zhì lì wèi jì běi wáng, xiāng jù jǐn wǔ yuè, qí céng dào guó yǔ fǒu bù kě zhī, ān dé yǒu huì zé jí rén zhī shì lì èr qiān nián ér sī zhī bù jué zhě hū? shén yǐ, xiū zhì zhě zhī wàng yě!
《一統志》:「登州府名宦」下云:「劉興居,高祖孫,齊悼惠王肥子。誅諸呂有功,封東牟候。惠澤及於邦人,至今廟把不絕。」考《史記》、《漢書》:「本紀」、「年表」,興居以高後六年四月丁酉封。孝文帝二年冬十月,始令列侯就國,春二月乙卯,立東牟侯興居為濟北王。其明年秋,以反誅,是興居之侯於東牟僅三年,其奉就國之令至立為濟北王,相距僅五月,其曾到國與否不可知,安得有惠澤及人之事歷二千年而思之不絕者乎?甚矣,修志者之妄也!
wáng wén gōng qián zhōu xué jì: qián zhōu jiāng nán dì zuì kuàng, dà shān zhǎng gǔ, huāng yì xiǎn zǔ. yǐ kuàng zì jué wèi yī jù, gǔ zì jué wèi yī jù, zǔ zì jué wèi yī jù, wén lǐ shén míng. jīn yī tǒng zhì: gàn zhōu fǔ xíng shèng tiáo xià, zhāi qí èr yǔ yuē: dì zuì kuàng dà, shān zhǎng gǔ huāng. jù dú zhī bù tōng, ér yù cóng shì yú jiǔ qiū zhī shū, zhēn kě wèi qiān zài xiào duān yǐ.
王文公《虔州學記》:「虔州江南地最曠,大山長谷,荒翳險阻。」以「曠」字絕為一句,「谷」字絕為一句,「阻」字絕為一句,文理甚明。今《一統志》:「贛州府形勝」條下,摘其二語曰:「地最曠大,山長谷荒。」句讀之不通,而欲從事於九丘之書,真可為千載笑端矣。
jiāo chǐ dà xué yǎn yì bǔ yuē: jiāo chǐ běn qín hàn yǐ lái zhōng guó jùn xiàn zhī dì. wǔ dài shí, wèi liú yǐn suǒ bìng. zhì sòng chū, shǐ fēng wèi jùn wáng, rán yóu shòu zhōng guó guān jué xūn jiē, rú suǒ wèi tè jìn jiǎn xiào tài wèi jìng hǎi jūn jié dù guān chá děng shǐ jí cì hào tuī chéng shùn huà gōng chén, jiē rú nèi dì zhī chén, wèi shǐ yǐ guó chēng yě. qí hòu fēng nán píng wáng, zòu zhāng wén yí yóu chēng ān nán dào. xiào zōng shí, shǐ fēng yǐ wáng chēng guó, ér tiān xià yīn yǐ gāo lì zhēn là shì zhī, bù fù zhī qí wèi zhōng guó zhī jùn xiàn yǐ. lǐ shì chuán bā shì, chén shì chuán shí èr shì, zhì rì wèi lí jì suǒ cuàn. jì shàng biǎo cuàn xìng míng wèi hú yī yuán, zi cāng yì míng dà qiě. zhà chēng chén shì jué sì, chá wèi shēng qiú quán shǔ guó shì, dà zōng huáng dì cóng qí qǐng. yú nián, chén shì sūn míng tiān píng zhě shǐ dùn zhì jīng, sù qí shí. jì nǎi biǎo qǐng yíng tiān píng hái guó, cháo tíng bù nì qí zhà, qiǎn shǐ sòng tiān píng guī. dǐ qí jìng, jì fú bīng shā zhī, bìng jí shǐ zhě. shì wén, tài zōng biàn gào yú tiān dì shén zhǐ, shēng zuì zhì tǎo, qiǎn zhēng yí jiāng jūn wèi néng děng zhēng zhī. néng dào zú, mìng fù jiāng zhāng fǔ zǒng qí bīng. shēng qín jì jí qí zi cāng chéng, xiàn fú jīng shī. zhào qiú chén shì yí yì lì zhī, guó rén xián chēng jì shā zhī jǐn, wú kě jì zhě. qiān qǐng fù gǔ jùn xiàn, suì rú jīn zhì, lì jiāo zhǐ dōu bù àn sān sī jí gè fǔ zhōu xiàn wèi suǒ zhū sī, yī rú nèi dì, qí xiàng yǒu lí lì zhě, nǎi bǐ zhōng me mó gè chǒu ěr, zhōng guān bì zhī, suì zhì chāng sì, shàng biǎo qǐng lì chén shì hòu. xuān zōng huáng dì wèi cǐ huáng zǔ yì yě, suì tīng zhī, jí qì qí dì, bǐ fù wèi guó. míng hū! zì qín bìng bǎi yuè jiāo zhǐ zhī dì jǐ yǔ nán hǎi guì lín tóng rù zhōng guó. hàn wǔ lì lǐng nán jiǔ jùn, ér jiǔ zhēn rì nán jiāo zhǐ yǔ yān. zài táng zhōng yè, jiāng nán zhī rén shì zhōng guó xiǎn zhě yóu shǎo, ér ài zhōu rén jiāng gōng fǔ jǐ shì zhōng cháo, wèi xué shì zǎi xiàng, yǔ zhōng zhōu zhī shì xiāng xié háng yǐ. nài hé shì lì wǔ dài, wèi tǔ háo suǒ jù. sòng xìng, bù néng tǎo zhī, suì shǐ zī dì lún yú mán yí zhī yù, ér wèi zhū rén lí lán lǚ zhī sú sān bǎi yú nián, ér bù dé yǔ nán hǎi guì lín děng liù jùn tóng wèi yì guān lǐ lè zhī qū, yī hé bù xìng zāi! àn jiāo chǐ zì hàn zhì táng wèi zhōng guó zhī dì, zài sòng wèi huà wài zhōu, suī gòng fù bǎn jí bù shàng hù bù, rán shēng jiào suǒ jí jiē biān zhōu shuài fǔ lǐng zhī. yǒng lè jiān, píng dìng qí dì, shè jiāo zhǐ dōu zhǐ huī shǐ sī bù zhèng shǐ sī àn chá sī gè yī, wèi shí, qiān hù suǒ èr, fǔ shí sān, zhōu sì shí yī, xiàn èr bǎi bā, shì bó tí jǔ sī yī, xún jiǎn sī bǎi, shuì kè sī jú děng yá mén jiǔ shí èr. ér shēng xiá zhī hòu, shàng zūn shì yì, yǐ fù jiāo chǐ jùn xiàn yú shù qiān zài zhī hòu, qū mò běi cán kòu yú shù wàn lǐ zhī wài wèi yán, jì shù wǔ gōng zhī chéng, yì chǐ yú tú zhī guǎng, hòu yǐ bīng lì bù jí ér qì zhī. nǎi tiān shùn zhōng xiū yī tǒng zhì, jìng yǐ ān nán yǔ zhàn chéng xiān luó děng guó tóng wèi yī juàn. jiē hū, bā pú chǔ dèng, wú nán tǔ yě. niū yù zhōng zhī jiàn, ér wàng wú wài zhī guī, wú bù néng wú yì fū rú chén zhě.
○交恥《大學衍義補》曰:「交恥本秦漢以來中國郡縣之地。五代時,為劉隱所並。至宋初,始封為郡王,然猶授中國官爵勛階,如所謂特進檢校太尉、靜海軍節度觀察等使及賜號推誠順化功臣,皆如內地之臣,未始以國稱也。其後封南平王,奏章文移猶稱安南道。孝宗時,始封以王稱國,而天下因以高麗、真臘視之,不復知其為中國之郡縣矣。李氏傳八世,陳氏傳十二世,至日為黎季所篡。季上表竄姓名為胡一元,子蒼易名{大且}。詐稱陳氏絕嗣,查為甥求權署國事,大宗皇帝從其請。逾年,陳氏孫名添平者始遁至京,訴其實。季乃表請迎添平還國,朝廷不逆其詐,遣使送添平歸。抵其境,季伏兵殺之,並及使者。事聞,太宗遍告於天地神只,聲罪致討,遣征夷將軍未能等征之。能道卒,命副將張輔總其兵。生禽季及其子蒼、澄,獻俘京師。詔求陳氏遺裔立之,國人咸稱季殺之盡,無可繼者。僉請復古郡縣,遂如今制,立交趾都、布、按三司及各府州縣衛所諸司,一如內地,其像有黎利者,乃彼中麼麽個丑耳,中官庇之,遂致猖肆,上表請立陳氏後。宣宗皇帝謂此皇祖意也,遂聽之,即棄其地,俾復為國。鳴呼!自秦並百粵、交趾之地己與南海、桂林同入中國。漢武立嶺南九郡,而九真、日南、交趾與焉。在唐中葉,江南之人仕中國顯者猶少,而愛州人姜公輔己仕中朝,為學士、宰相,與中州之士相頡頏矣。奈何世歷五代,為土豪所據。宋興,不能討之,遂使茲地淪於蠻夷之域,而為誅亻離藍縷之俗三百餘年,而不得與南海、桂林等六郡同為衣冠禮樂之區,一何不幸哉!按交恥自漢至唐為中國之地,在宋為化外州,雖貢賦版籍不上戶部,然聲教所及皆邊州帥府領之。永樂間,平定其地,設交趾都指揮使司、布政使司、按察司各一,衛十,千戶所二,府十三,州四十一,縣二百八,市舶提舉司一,巡檢司百,稅課司局等衙門九十二。而升遐之後,上尊諡議,以「復交恥郡縣於數千載之後,驅漠北殘寇於數萬里之外」為言,既述武功之成,亦侈輿圖之廣,後以兵力不及而棄之。乃天順中修《一統志》,竟以安南與占城、暹羅等國同為一卷。嗟乎,巴、濮、楚、鄧,吾南土也。妞域中之見,而忘無外之規,吾不能無議夫儒臣者。
dà míng qīng lèi tiān wén fēn yě shū, hóng wǔ shí liù nián rùn shí yuè jìn. qí zhōng rú shàng dōu dà níng liáo dōng zhū jùn xiàn bìng zài qián dài yán gé, ér yún běn cháo wèi lì. nèi dì rú hé jiān fǔ zhī mò zhōu mò tíng huì chuān lè shòu yì jù qián dài yán gé, ér yún běn cháo wèi lì. bù yǐ yī shí jùn xiàn zhī yǒu wú, ér qù lì dài xiāng yīn zhī bǎn jí, shén wèi yǒu tǐ.
《大明清類天文分野書》,洪武十六年閏十月進。其中如上都、大寧、遼東諸郡縣並載前代沿革,而雲「本朝未立」。內地如河間府之莫州、莫亭、會川、樂壽亦具前代沿革,而雲「本朝未立」。不以一時郡縣之有無,而去歷代相因之版籍,甚為有體。
jì hàn shū: jì, gù yàn guó, zhào gōng suǒ fēng. hòu hàn shū: jì, běn yàn guó cì shǐ zhì. zì qī guó shí, yàn dōu yú cǐ. xiàng yǔ lì zāng chá wèi yàn wáng, dōu jì. gāo dì yīn zhī, wèi yàn guó. yuán fèng yuán nián, yàn cì wáng dàn zì shā, guó chú, wèi guǎng yáng jùn. běn shǐ yuán nián, wèi guǎng yáng guó. jiàn wǔ shí sān nián, shěng, shǔ shàng gǔ. yǒng píng bā nián, fù wèi guǎng yáng jùn. jìn fù wèi yàn guó. wèi wèi yàn jùn. suí kāi huáng chū, fèi. dà yè chū, zhì zhuō jùn. táng tiān bǎo yuán nián, gēng míng fàn yáng jùn, bìng zhì jì shuǐ jīng shī shuǐ: guò guǎng yáng jì xiàn běi, yòu dōng zhì yú yáng yōng nú xiàn. zhù: jīn chéng nèi xī běi yú yǒu jì qiū, yīn qiū yǐ míng yì yě. hòu hàn shū péng chǒng chuán: chǒng fǎn yú yáng, zì jiāng èr wàn yú rén gōng zhū fú yú jì. jìn shū zài jì: wèi wéi yàn zhōng shān qīng hé, wáng huì zì lóng chéng qiǎn bīng fù jiù. jiàn wēi jiāng jūn yú chóng wèi qián fēng, zhì yú yáng, guò wèi qiān yú qí, gǔ zào zhí jìn, shā shí yú rén, wèi qí kuì qù, chóng yì yǐn hái. huì nǎi shàng dào xú jìn, shǐ dá jì chéng. jí cǐ sān shì, kě jiàn jì zài yú yáng zhī xī, táng shū dì lǐ zhì: yōu zhōu fàn yáng jùn, zhì jì. kāi yuán shí bā nián, xī zhì jì zhōu yú yáng jùn, zhì yú yáng. jí liáo, gǎi jì wèi xī jīn xiàn, yīn cǐ jì zhī míng suì méi yú cǐ ér cún yú bǐ. jīn rén nǎi yǐ yú yáng wèi jì, ér wàng qí běn yǐ. shǐ jì lè yì shū: jì qiū zhī zhí, zhí yú wèn huáng. cǐ jí shuǐ jīng zhù suǒ yán jì qiū.
○薊《漢書》:「薊,故燕國,召公所封。」《後漢書》:「薊,本燕國刺史治。」自七國時,燕都於此。項羽立臧茶為燕王,都薊。高帝因之,為燕國。元鳳元年,燕刺王旦自殺,國除,為廣陽郡。本始元年,為廣陽國。建武十三年,省,屬上谷。永平八年,復為廣陽郡。晉復為燕國。魏為燕郡。隋開皇初,廢。大業初,置涿郡。唐天寶元年,更名范陽郡,並治薊《水經·濕水》:「過廣陽薊縣北,又東至漁陽雍奴縣。」註:「今城內西北隅有薊丘,因丘以名邑也。」《後漢書·彭寵傳》:「寵反漁陽,自將二萬餘人攻朱浮於薊。」《晉書·載記》:「魏圍燕中山、清河,王會自龍城遣兵赴救。建威將軍余崇為前鋒,至漁陽,過魏千餘騎,鼓譟直進,殺十餘人,魏騎潰去,崇亦引還。會乃上道徐進,始達薊城。」即此三事,可見薊在漁陽之西,《唐書·地理志》:「幽州范陽郡,治薊。開元十八年,析置薊州漁陽郡,治漁陽。」及遼,改薊為析津縣,因此薊之名遂沒於此而存於彼。今人乃以漁陽為薊,而忘其本矣。《史記》樂毅書:「薊丘之植,植於汶篁。」此即《水經注》所言薊丘。
lǐ jì lè jì: wǔ wáng kè yīn, fǎn shāng, wèi jí xià chē, ér fēng huáng dì zhī hòu yú jì. shū yún: jīn zhuō jùn jì xiàn shì yě. jí yàn guó zhī dōu. kǒng ān guó sī mǎ qiān jí zhèng jiē yún: yàn zǔ zhào gōng, yǔ zhōu tóng xìng. àn huáng dì xìng jī, zhào gōng gài qí hòu yě. àn cǐ yǐ jì yàn wèi yī guó, ér zhào gōng jí huáng dì zhī hòu. shǐ jì zhōu běn jì: wǔ wáng fēng dì yáo zhī hòu yú jì, fēng zhào gōng yú běi yàn. zhèng yì yuē: àn zhōu fēng yǐ wǔ děng zhī jué, jì yàn èr guó jù wǔ wáng lì, yīn yān shān jì qiū wèi míng, qí dì zú zì lì guó. hòu jì wēi yàn shèng, nǎi bìng jì jū zhī. qí shuō wèi zhǎng.
《禮記·樂記》:「武王克殷,反商,未及下車,而封黃帝之後於薊。」疏云:「今涿郡薊縣是也。即燕國之都。」孔安國、司馬遷及鄭皆云:「燕祖召公,與周同姓。」按黃帝姓姬,召公蓋其後也。按此以薊、燕為一國,而召公即黃帝之後。《史記·周本紀》:「武王封帝堯之後於薊,封召公於北燕。」正義曰:「按周封以五等之爵,薊、燕二國俱武王立,因燕山、薊丘為名,其地足自立國。後薊微燕盛,乃並薊居之。」其說為長。
shà qiān zé jìn shū zài jì: mù róng bǎo jǐn xǐ jì zhōng fǔ běi qū lóng chéng wèi shí hé, xìng yǐn bīng zhuī jí zhī yú xià qiān zé. hú sān xǐng tōng jiàn zhù xià qiān zé zài jì běi èr bǎi yú lǐ. kǒng fēi. àn shuǐ jīng zhù: bào qiū shuǐ dōng nán liú, jìng lù chéng nán, yòu dōng nán rù xià zé. zé nán yū qū zhǔ yī shí yú lǐ, běi pèi qiān zé, miǎo wàng wú yín yě. xià yún: bào qiū shuǐ yòu dōng yǔ shui jù hé hé. sān hé zhì: bào qiū hé zài xiàn xī èr shí wǔ lǐ. yuán zì kǒu wài, nán liú jìng shuǐ zhuāng lǐng, guò mì qù, hé dào rén xī, gàn tōng zhōu zhī mǐ zhuāng cūn, hé gū shuǐ, rén shui jù hé. jīn sān hé xiàn xī sān shí lǐ, dì míng xià diàn, jiù yǒu yì, bào qiū shuǐ jìng qí xià, ér shui jù hé zì xiàn chéng nán zhì bǎo chí, xià rù yú hǎi. yí xià diàn zhī míng yīn gǔ xià zé, qí dōng mí wàng jiē bēi zé, yǔ shuǐ jīng zhù zhèng hé. zì jì zhì lóng chéng, cǐ qí kǒng dào. bǎo yǐ bǐng chén xíng, wèi rén yǐ wù qiān jí zhī, xiāng jù èr rì, shì dāng qí dì yě.
○廈謙澤《晉書·載記》:「慕容寶盡徙薊中府北趨龍城魏石河,興引兵追及之於夏謙澤。』胡三省《通鑑》注『夏謙澤在薊北二百餘里。」恐非。按《水經注》:「鮑丘水東南流,徑潞城南,又東南入夏澤。澤南紆曲渚一十餘里,北佩謙澤,眇望無垠也。」下云:「鮑丘水又東與氵句河合。」《三河志》:「鮑丘河在縣西二十五里。源自口外,南流徑水莊嶺,過密去,合道人溪,干通州之米莊村,合沽水,人氵句河。」今三河縣西三十里,地名夏店,舊有驛,鮑丘水徑其下,而氵句河自縣城南至寶坻,下入於海。疑夏店之名因古夏澤,其東彌望皆陂澤,與《水經注》正合。自薊至龍城,此其孔道。寶以丙辰行,魏人以戊千及之,相距二日,適當其地也。
shí mén hòu hàn shū gōng sūn zàn chuán: zhōng píng zhōng, zhāng chún yǔ wū huán qiū lì jū děng rén kòu, zàn zhuī jī zhàn yú shǔ guó shí mén, dà bài zhī. zhù: shí mén shān zài jīn yíng zhōu liǔ chéng xiàn xī nán, ér shuǐ jīng zhù: yún: shui shuǐ yòu dōng nán jìng shí mén xiá, shān gāo zhǎn jué, bì lì dòng kāi, sú wèi zhī shí mén kǒu, hàn zhōng píng wǔ nián, gōng sūn zàn tǎo zhāng chún, zhàn yú shí mén, dà pò zhī. jīn jì zhōu dōng běi liù shí lǐ shí mén yì, jí shuǐ jīng zhù zhī shí mén shì yě. àn shǐ běn jì dàn yán shí mén, ér chuán yán shǔ guó shí mén, míng yǒu liǎng shí mén.
○石門《後漢書·公孫瓚傳》:「中平中,張純與烏桓丘力居等人寇,瓚追擊戰於屬國石門,大敗之。」註:「石門山在今營州柳城縣西南,」而《水經注》:「云:「氵水又東南徑石門峽,山高嶄絕,壁立洞開,俗謂之石門口,漢中平五年,公孫瓚討張純,戰於石門,大破之。」今薊州東北六十里石門驛,即《水經注》之石門是也。按史《本紀》但言「石門」,而《傳》言「屬國石門」,明有兩石門。
shuǐ jīng zhù suǒ zhǐ nǎi yú yáng zhī shí mén, fēi liáo dōng shǔ guó zhī shí mén. dāng yǐ liǔ chéng wèi shì, tōng diǎn liǔ chéng yǒu shí mén shān.
《水經注》所指乃漁陽之石門,非遼東屬國之石門。當以柳城為是,《通典》柳城有石門山。
wú zhōng yù tián, hàn wú zhōng xiàn. hàn shū dì lǐ zhì: gù wú zhōng zi guó, shui gèng shuǐ xī zhì yōng nú rù hǎi. shǐ jì: xiàng yǔ fēng hán guǎng wèi liáo dōng wáng, dōu wú zhōng, hòu hàn shū: wú hàn jiāng èr shí qí, xiān chí zhì wú zhōng. wéi zhāo guó yǔ jiě: wú zhōng, shān róng zhī guó, jīn wèi xiàn, zài běi píng. shuǐ jīng zhù: lán shuǐ chū běi shān, dōng qū ér nán liú, jìng wú zhōng xiàn gù chéng dōng. gù chéng, wú zhōng yú guó yě, wèi shì tǔ dì jì yuē: yòu běi píng chéng xī běi bǎi sān shí lǐ yǒu wú zhōng chéng, wú zhōng zhī wèi jīn yù tián, wú kě yí zhě. rán zuǒ chuán xiāng gōng sì nián: wú zhōng yú shǐ mèng lè rú jìn, yīn wèi zhuāng zi nà hǔ bào zhī pí, yǐ qǐng hé zhū róng. zhāo gōng yuán nián: jìn zhōng xíng mù zi bài wú zhōng jí qún dí yú tài yuán. hàn shū fán hā chuán: jī chén xī, pò dé qí wú, yǐn pān jūn yú wú zhōng guǎng chāng. zé qù yù tián qiān yǒu yú lǐ, qǐ wú zhōng zhī guó xiān zài yún zhōng dài jùn zhī jìng, ér hòu qiān yú yòu běi píng yǔ? ér jīn zhī chāng lí nǎi jīn zhī guǎng níng xiàn, dà dìng èr shí jiǔ nián gǎi wèi chāng lí, míng tóng ér dì yì yě.
○無終玉田,漢無終縣。《漢書·地理志》:「故無終子國,氵更水西至雍奴入海。」《史記》:「項羽封韓廣為遼東王,都無終,」《後漢書》:「吳漢將二十騎,先馳至無終。」韋昭《國語解》:「無終,山戎之國,今為縣,在北平。」《水經注》:「藍水出北山,東屈而南流,徑無終縣故城東。故城,無終於國也,」《魏氏土地記》曰:「右北平城西北百三十里有無終城,」無終之為今玉田,無可疑者。然《左傳·襄公四年》:「無終於使孟樂如晉,因魏莊子納虎豹之皮,以請和諸戎。」《昭公元年》:「晉中行穆子敗無終及群狄於太原。」《漢書·樊哈傳》:「擊陳稀,破得綦毋,尹潘軍於無終廣昌。」則去玉田千有餘里,豈無終之國先在雲中代郡之境,而後遷於右北平與?而今之昌黎乃金之廣寧縣,大定二十九年改為昌黎,名同而地異也。
sān guó zhì: wèi wǔ dì yòng tián chóu zhī yán, shàng xú wú shān, qiàn shān mái gǔ wǔ bǎi yú lǐ, jīng bái tán, lì píng gāng, shè xiān bēi tíng, dōng zhǐ liǔ chéng. xú wú shān zài jīn yù tián. zé liǔ chéng zài yù tián zhī dōng běi shù bǎi lǐ yě. běi qí shū: xiǎn zǔ fá qì dān, yǐ shí yuè dīng yǒu zhì píng zhōu, cóng xī dào qū zhǎng qiàn. xīn chǒu, zhì bái láng chéng. rén yín, zhì chāng lí chéng. shì chāng lí zài píng zhōu zhī dōng běi, qí zhǔ zhī xíng jí, yóu wǔ rì ér hòu zhì yě. suí shū: hàn yù liàng fá gāo lì, jūn chū lín yú guān, zhì liǔ chéng. táng shū: tài zōng fá gāo lì hái, yǐ shí yuè bǐng wǔ cì yíng zhōu, zhào liáo dōng zhàn wáng shì zú hài gǔ bìng jí liǔ chéng dōng nán, mìng yǒu sī shè tài láo, shàng zì zuò wén yǐ jì zhī. bǐng chén, huáng tài zǐ yíng yè yú lín yú guān. guān zài jīn fǔ níng zhī dōng, zé liǔ chéng yòu zài qí dōng. tài zōng zhī xíng chí, gù shí rì ér hòu zhì yě.
《三國志》:「魏武帝用田疇之言,上徐無山,塹山埋谷五百餘里,經白檀,歷平岡,涉鮮卑庭,東指柳城。」徐無山在今玉田。則柳城在玉田之東北數百里也。《北齊書》:「顯祖伐契丹,以十月丁酉至平州,從西道趨長塹。辛丑,至白狼城。壬寅,至昌黎城。」是昌黎在平州之東北,齊主之行急,猶五日而後至也。《隋書》:「漢玉諒伐高麗,軍出臨渝關,至柳城。」《唐書》:「太宗伐高麗還,以十月丙午次營州,詔遼東戰亡士卒駭骨並集柳城東南,命有司設太牢,上自作文以祭之。丙辰,皇太子迎謁於臨渝關。」關在今撫寧之東,則柳城又在其東。太宗之行遲,故十日而後至也。
liáo shǐ zài liǔ chéng yuē: xìng zhōng fǔ. gǔ gū zhú guó, hàn liǔ chéng xiàn dì. mù róng yǐ liǔ chéng zhī běi, lóng shān zhī nán, fú dé zhī dì, nǎi zhú lóng chéng, gòu gōng miào, gǎi liǔ chéng wèi lóng chéng xiàn, ér qiān dōu zhī, hào yuē hé lóng gōng. mù róng chuí fù jū yān. hòu wèi féng bá suǒ miè. wèi qǔ zhī, wèi liáo xī jùn. suí píng gāo bǎo níng, zhì yíng zhōu. yáng dì gǎi liǔ chéng jùn. táng wǔ dé chū, gǎi yíng zhōu zǒng guǎn fǔ, xún wèi dū du fǔ. wàn suì tōng tiān yuán nián, xiàn lǐ wàn róng. shén lóng chū, xǐ fǔ yōu zhōu. kāi yuán sì nián, fù zhì liǔ chéng. bā nián, xǐ yú yáng. shí nián, hái liǔ chéng. hòu wèi xī suǒ jù. tài zǔ píng xī, jí fú yàn mín, jiāng jiàn chéng, mìng hán zhī fāng zé qí chù, nǎi wán qì liǔ chéng, hào bà zhōu zhāng wǔ jūn jié dù, zhòng xī shí nián, shēng xìng zhōng fǔ. yǒu tài huá shān xiǎo huá shān xiāng gāo shān shè xiāng yá tiān shòu huáng dì kè shí zài yān zhù lóng yù shén shè quán xiǎo líng hé. tǒng zhōu èr, xiàn sì. qí yī yuē xìng zhōng xiàn, bǎi liù shí nián ér shǐ fēng chāng lí bó, yòu yī bǎi liù nián ér shǐ lì jīn zhī chāng lí xiàn, yǐ jīn zhī xiàn ér hé sòng zhī fēng, suì wèi wén gōng wèi cǐ xiàn zhī rén, qí yì wèi zhī kǎo yǐ.
《遼史》載柳城曰:「興中府。古孤竹國,漢柳城縣地。慕容以柳城之北,龍山之南,福德之地,乃築龍城,構宮廟,改柳城為龍城縣,而遷都之,號曰和龍宮。慕容垂復居焉。後為馮跋所滅。魏取之,為遼西郡。隋平高寶寧,置營州。揚帝改柳城郡。唐武德初,改營州總管府,尋為都督府。萬歲通天元年,陷李萬榮。神龍初,徙府幽州。開元四年,復治柳城。八年,徙漁陽。十年,還柳城。後為奚所據。太祖平奚,及俘燕民,將建城,命韓知方擇其處,乃完葺柳城,號霸州彰武軍節度,重熙十年,升興中府。有太華山、小華山、香高山、麝香崖——天授皇帝刻石在焉、駐龍峪、神射泉、小靈河。統州二,縣四。其一曰興中縣,百六十年而始封昌黎伯,又一百六年而始立今之昌黎縣,以金之縣而合宋之封,遂謂文公為此縣之人,其亦未之考矣。
shí chéng hàn yòu běi píng jùn zhī xiàn shí liù, qí sān rì shí chéng. hòu hàn wú zhī, gài guāng wǔ suǒ bìng shěng yě, zhì yàn fēn zhì shí chéng jùn. kǎo zhī tōng jiàn jí jìn zài jì, dé èr shì. mù róng bǎo sù guǎng dōu huáng yú gǔ, qīng hé wáng huì lè bīng gōng bǎo. bǎo shuài qīng qí chí èr bǎi lǐ, bū shí zhì lóng chéng. huì qiǎn qí zhuī zhì shí chéng, bù jí. shì guǎng dōu qù lóng chéng èr bǎi lǐ, ér shí chéng zài qí zhōng jiān yě. mù róng xī tián yú běi yuán, shí chéng lìng gāo hé yǔ shàng fāng bīng yú hòu zuò luàn. zhù yún: gāo hé běn wèi shí chéng lìng, shí yǐ dà sàng, huì yú lóng chéng. shì shí chéng qù lóng chéng bù yuǎn yě. wèi shū dì xíng zhì: guǎng xìng xià yún: yǒu jī míng shān shí chéng dà liǔ chéng. cǐ jí hàn zhī shí chéng yǐ. wèi tài píng zhēn jūn bā nián, zhì jiàn dé jùn, zhì bái láng chéng. lǐng xiàn sān: qí yī yuē shí chéng, yǒu bái lù shān cí, qí èr yuē guǎng dōu. shuǐ jīng zhù: shí chéng chuān shuǐ chū xī nán shí chéng shān, dōng liú jìng shí chéng xiàn gù chéng nán, běi qū jìng bái lù shān xī, jí bái láng shān yě, yòu dōng běi rén guǎng chéng xiàn dōng. guǎng chéng jí guǎng dū chéng, yàn zhī shí chéng zài guǎng dōu zhī dōng běi, ér cǐ zài guǎng dōu zhī xī nán, shì wèi zhī shí chéng fēi yàn zhī shí chéng yǐ. suí shū shǐ wú shí chéng, yún běi qí fèi zhī. ér táng shū: píng zhōu shí chéng xià yún: běn lín yú. wǔ dé qī nián shěng, zhēn guān shí wǔ nián fù zhì, wàn suì tōng tiān èr nián gēng míng. yǒu lín yú guān, yǒu dà hǎi. yǒu jié shí shān. shì wǔ hòu suǒ gēng míng zhī shí chéng yòu fēi wèi zhī shí chéng yǐ. liáo shǐ: luán zhōu tǒng xiàn sān, qí sān yuē shí chéng. xià yún: táng zhēn guān zhōng, yú cǐ zhì lín yú xiàn, wàn suì tōng tiān yuán nián, gǎi shí chéng xiàn. zài luán zhōu nán sān shí lǐ. táng yí fèng shí kè zài yān. jīn xiàn yòu zài qí nán wǔ shí lǐ, liáo xǐ zhì, yǐ jiù yán guān. shì liáo zhī shí chéng yòu fēi táng zhī shí chéng yǐ. jīn zhī kāi píng zhōng tún wèi zì yǒng lè sān nián xǐ yú shí chéng fèi xiàn, zài luán zhōu xī jiǔ shí lǐ, nǎi liáo zhī shí chéng ér yī tǒng zhì yǐ wèi hàn jiù xiàn, hé qí miù yǔ!
○石城漢右北平郡之縣十六,其三日石城。後漢無之,蓋光武所並省也,至燕分置石城郡。考之《通鑑》及《晉載記》,得二事。慕容寶宿廣都黃榆谷,清河王會勒兵攻寶。寶帥輕騎馳二百里,晡時至龍城。會遣騎追至石城,不及。是廣都去龍城二百里,而石城在其中間也。慕容熙畋於北原,石城令高和與尚方兵於後作亂。注云:「高和本為石城令,時以大喪,會於龍城。」是石城去龍城不遠也。《魏書·地形志》:「廣興」下云:「有雞鳴山、石城、大柳城。」此即漢之石城矣。魏太平真君八年,置建德郡,治白狼城。領縣三:其一曰石城,有白鹿山祠,其二曰廣都。《水經注》:「石城川水出西南石城山,東流徑石城縣故城南,北屈徑白鹿山西,即白狼山也,又東北人廣成縣東。」廣成即廣都城,燕之石城在廣都之東北,而此在廣都之西南,是魏之石城非燕之石城矣。《隋書》始無石城,雲北齊廢之。而《唐書》:「平州石城」下云:「本臨渝。武德七年省,貞觀十五年復置,萬歲通天二年更名。有臨榆關,有大海。有碣石山。」是武後所更名之石城又非魏之石城矣。《遼史》:「灤州」統縣三,其三曰石城。下云:「唐貞觀中,於此置臨榆縣,萬歲通天元年,改石城縣。在灤州南三十里。唐儀鳳石刻在焉。」今縣又在其南五十里,遼徙置,以就鹽官。是遼之石城又非唐之石城矣。今之開平中屯衛自永樂三年徙於石城廢縣,在灤州西九十里,乃遼之石城;而《一統志》以為漢舊縣,何其謬與!
mù dāo gōu xīn lè xiàn xī nán sān shí lǐ yǒu shuǐ míng mù dāo gōu, xīn táng shū dì lǐ zhì: xīn lè xià yún: dōng nán èr shí lǐ yǒu mù dāo gōu. yǒu mín mù dāo, jū gōu páng, yīn míng zhī. xiàn zōng jì: yuán hé wǔ nián sì yuè dīng hài, hé dōng jié dù shǐ fàn xī cháo yì wǔ jūn jié dù shǐ zhāng mào zhāo jí wáng chéng zōng zhàn yú mù dāo gōu, bài zhī. zhāng mào zhāo chuán: chéng zōng yǐ qí èr wàn yú mù dāo gōu, yǔ wáng shī báo zhàn, mào zhāo gōng huàn jiǎ wèi qián fēng, lìng qí zi kè ràng cóng zi kè jiǎn yǔ zhū jūn fēn zuǒ yòu yì rào zhàn, dà pò zhī. shā tuó chuán: wáng chéng zōng zhòng shù wàn, fú mù dāo gōu, yǔ zhū xié zhí yí yù fēi shǐ yǔ jí, zhí yí tí jūn héng guàn zéi zhèn áo dòu, lǐ guāng yán děng chéng zhī, zhǎn shǒu wàn jí. ér jiù shū lǐ guāng jìn chuán: fàn xī cháo yǐn shī jiù yì dìng, biǎo guāng jìn wèi bù dōu yú hòu. zhàn yú mù dāo gōu, yǒu gōng. cǐ gōu zài zhèn dìng èr jié dù zhī jiè, gǔ wèi zhàn dì. jiāng chéng gǔ shí wèi yǒu guā zhōu. cài kuān dà shī huà: rùn zhōu dà jiāng běn yǔ jīn yáng zi qiáo duì àn, ér guā zhōu nǎi jiāng zhōng yī zhōu ěr, jīn yǔ yáng zi qiáo xiāng lián yǐ. yǐ gù, zì gǔ nán běi zhī jīn, shàng zé yóu cǎi shí, xià zé yóu jiāng chéng, ér jīng kǒu bù dāng wǎng lái zhī dào. shǐ jì: qín shǐ huáng dēng huì jī, hái, cóng jiāng chéng dù. zhèng yì yún: jiāng chéng gù xiàn zài jīn rùn zhōu jù róng xiàn běi liù shí lǐ. wú xú shèng zuò yí chéng, zì shí tóu zhì jiāng chéng. jìn cài mò zì tǔ shān zhì jiāng chéng, zhèn shǒu bā suǒ, chéng lěi fán shí yī chù, jiē yǐ yán jiāng wèi fáng shǒu zhī yào. jīn qí dì zài shàng yuán xiàn dōng běi wǔ shí lǐ. táng sù zōng shàng yuán yuán nián, lǐ gèn pì běi gù wèi bīng chǎng, chā mù yǐ sāi jiāng kǒu. liú zhǎn jūn yú bái shā, shè yí bīng yú guā zhōu, duō zhāng huǒ gǔ, ruò jiāng qū běi gù zhě. rú shì lèi rì, gèn xī ruì bīng shǒu jīng kǒu yǐ dài zhī. zhǎn nǎi zì shàng liú jì, xí xià shǔ. hú sān xǐng tōng jiàn zhù yún: cǐ zì bái shā jì jiāng yě. zhōu dōng běi jiǔ shí lǐ zhì jù róng xiàn yǒu xià shǔ shù, zài jù róng xiàn běi, jìn jiāng jīn. jīn jiāng chéng qù jiāng jǐ èr shí lǐ yǐ wài, jiē wèi zhōu zhǔ, ér dù kǒu nǎi yí yú lóng tán. yòu guā zhōu jì lián yáng zi qiáo, jiāng miàn yì xiá. ér suí táng zhī dài fù yǐ dān yáng jùn yí zhì dān tú, yú shì dù zhě shě jiāng chéng ér qū jīng kǒu. sòng qián dào sì nián, zhú guā zhōu nán běi chéng, ér jīng kǒu zhī dù zhì jīn yīn zhī.
○木刀溝新樂縣西南三十里有水名木刀溝,《新唐書·地理志》:「新樂」下云:「東南二十里有木刀溝。有民木刀,居溝旁,因名之。」《憲宗紀》:「元和五年四月丁亥,河東節度使范希朝、義武軍節度使張茂昭及王承宗戰於木刀溝,敗之。」《張茂昭傳》:「承宗以騎二萬逾木刀溝,與王師薄戰,茂昭躬擐甲為前鋒,令其子克讓、從子克儉與諸軍分左右翼繞戰,大破之。」《沙陀傳》:「王承宗眾數萬,伏木刀溝,與朱邪、執宜遇飛矢雨集,執宜提軍橫貫賊陣鏖斗,李光顏等乘之,斬首萬級。」而《舊書·李光進傳》:「范希朝引師救易、定,表光進為步都虞候。戰於木刀溝,有功。」此溝在鎮定二節度之界,古為戰地。○江乘古時未有瓜洲。蔡寬大《詩話》:「潤州大江本與今揚子橋對岸,而瓜洲乃江中一洲耳,今與揚子橋相連矣。以故,自古南北之津,上則由採石,下則由江乘,而京口不當往來之道。」《史記》:「秦始皇登會稽,還,從江乘渡。」正義云:「江乘故縣在今潤州句容縣北六十里。」吳徐盛作疑城,自石頭至江乘。晉蔡漠自土山至江乘,鎮守八所,城壘凡十一處,皆以沿江為防守之要。今其地在上元縣東北五十里。唐肅宗上元元年,李亘辟北固為兵場,插木以塞江口。劉展軍於白沙,設疑兵於瓜洲,多張火鼓,若將趨北固者。如是累日,亘悉銳兵守京口以待之。展乃自上流濟,襲下蜀。胡三省《通鑑》注云:「此自白沙濟江也。」州東北九十里至句容縣有下蜀戍,在句容縣北,近江津。今江乘去江幾二十里以外,皆為洲渚,而渡口乃移於龍潭。又瓜洲既連揚子橋,江面益狹。而隋唐之代復以丹陽郡移治丹徒,於是渡者舍江乘而趨京口。宋乾道四年,築瓜洲南北城,而京口之渡至今因之。
guā zhōu dé míng, běn yǐ guā bù shān zhī wěi shēng cǐ yī zhōu gù ěr. jiù táng shū qí biàn chuán: rùn zhōu běi jiè gé jiāng, zhì guā bù wěi yū huì liù shí lǐ, chuán rào guā bù, duō wèi fēng tāo piào sǔn. shui nǎi yí cáo lù yú jīng kǒu táng xià zhí dù jiāng èr shí lǐ, yòu kāi yī lóu hé èr shí wǔ lǐ, jí dá yáng zi xiàn. zì shì miǎn piào sǔn zhī zāi, suì jiǎn jiǎo qián shù shí wàn. yòu lì yī lóu dài, guān shōu qí kè, qì jīn lì jì yān. cǐ jīng kǒu cáo lù yáo guā zhōu zhī shǐ. xuán zōng jì zài cǐ shì zé wèi zhī guā zhōu pǔ. ér wǔ xíng zhì: kāi yuán shí sì nián qī yuè, rùn zhōu dà fēng, cóng dōng běi, hǎi tāo bēn shàng, méi guā bù zhōu, sǔn jū rén. yǒng wáng lín chuán: lǐ chéng shì shǐ pàn guān píng shì péi mào, yǐ bù zú sān qiān jù yú guā bù zhōu yī lóu dài. zé cǐ zhōu běn yì wèi zhī guā bù zhōu yě.
瓜洲得名,本以瓜步山之尾生此一洲故爾。《舊唐書·齊辯傳》:「潤州北界隔江,至瓜步尾紆匯六十里,船繞瓜步,多為風濤漂損。氵乃移漕路於京口塘下直渡江二十里,又開伊婁河二十五里,即達揚子縣。自是免漂損之災,歲減腳錢數十萬。又立伊婁埭,官收其課,迄今利濟焉。」此京口漕路繇瓜洲之始。《玄宗紀》載此事則謂之瓜洲浦。而《五行志》:「開元十四年七月,潤州大風,從東北,海濤奔上,沒瓜步洲,損居人。」《永王磷傳》:「李承式使判官評事裴茂,以步卒三千拒於瓜步洲伊婁埭。」則此洲本亦謂之瓜步洲也。
guō pú mù jìn shū guō pú chuán: pú yǐ mǔ yōu qù zhí, bo zàng dì yú jì yáng, qù shuǐ bǎi bù xǔ, rén yǐ jìn shuǐ wèi yán, pú yuē: dāng jí wèi lù yǐ. qí hòu shā zhǎng, qù mù shù shí lǐ, jiē wèi sāng tián. wáng yùn jí nǎi yún: jīn shān xī běi dà jiāng zhōng luàn shí jiān, yǒu cóng báo, yā què qī jí, wèi guō pú mù. àn shǐ wén yuán wèi qù shuǐ bǎi bù xǔ, bù zài dà jiāng zhī zhōng, qiě dāng shí jí yǐ shā zhǎng wèi tián, ér jì yáng zài jīn jiāng yīn xiàn jiè, bù zài jīng kǒu. yòu suǒ zàng zhě pú zhī mǔ, ér fēi pú yě. shì zhī suǒ chuán jiē wù.
○郭璞墓《晉書·郭璞傳》:「璞以母憂去職,卜葬地於暨陽,去水百步許,人以近水為言,璞曰:『當即為陸矣。』其後沙漲,去墓數十里,皆為桑田。」《王惲集》乃云:「金山西北大江中亂石間,有叢薄,鴉鵲棲集,為郭璞墓。」按史文元謂去水百步許,不在大江之中,且當時即已沙漲為田,而暨陽在今江陰縣界,不在京口。又所葬者璞之母,而非璞也。世之所傳皆誤。
xiāo jī wú hú xiàn xī nán qī lǐ dà jiāng zhōng xiāo jī, xiāng chuán zhāo liè sūn fū rén zì shěn yú cǐ, yǒu miào zài yān. àn shuǐ jīng zhù: wǔ líng càn líng xiàn gù chéng, wáng mǎng gēng míng càn lù yě, liú bèi sūn fū rén, quán mèi yě, yòu gèng xiū zhī. zé shì suí zhāo liè ér zhì jīng zhōu yǐ. shǔ zhì yuē: xiān zhǔ jì dìng yì zhōu, ér sūn fū rén hái wú. yòu péi sōng zhī zhù yǐn zhào yún liè chuán yuē: xiān zhǔ rù yì zhōu, yún lǐng liú yíng sī mǎ, shí sūn fū rén yǐ quán mèi, jiāo háo, duō jiāng wú lì bīng, zòng héng bù fǎ. xiān zhǔ yǐ yún yán zhòng, bì néng zhěng qí, tè rèn zhǎng nèi shì. quán wén bèi xī zhēng, dà qiǎn zhōu chuán yíng mèi, ér fū rén yù jiāng hòu zhǔ hái wú, yún yǔ zhāng fēi lè bīng jié jiāng, nǎi dé hòu zhǔ hái. shì sūn fū rén zì jīng zhōu fù guī yú quán, ér hòu bù zhī suǒ zhōng, xiāo jī zhī chuán dài wàng.
○梟磯蕪湖縣西南七里大江中梟磯,相傳昭烈孫夫人自沈於此,有廟在焉。按《水經注》:「武陵孱陵縣故城,王莽更名孱陸也,劉備孫夫人,權妹也,又更修之。」則是隨昭烈而至荊州矣。《蜀志》曰:「先主既定益州,而孫夫人還吳。」又裴松之注引《趙雲列傳》曰:「先主入益州,雲領留營司馬,時孫夫人以權妹,驕豪,多將吳吏兵,縱橫不法。先主以雲嚴重,必能整齊,特任掌內事。權聞備西征,大遣舟船迎妹,而夫人慾將後主還吳,雲與張飛勒兵截江,乃得後主還。」是孫夫人自荊州復歸於權,而後不知所終,梟磯之傳殆妄。
xū mén shǐ jì: wú wáng jì shā zi jìn, wú rén wèi lì cí yú jiāng shàng, hào yuē xū shān. shuǐ jīng zhù yǐn yú shì yuē: sōng jiāng běi qù wú guó wǔ shí lǐ, jiāng cè yǒu chéng xū èr shān, shān gè yǒu miào. lǔ āi gōng shí sān nián, yuè shǐ èr dài fū chóu wú yú ōu yáng děng fá wú. wú rén bài zhī, huò èr dài fū, dài fū sǐ, gù lì miào yú shān shàng, hào yuē chéng xū èr wáng yě, xū shān shàng jīn yǒu tán shí, zhǎng lǎo yún: xū shén suǒ zhì yě. yī yǐ wèi zi xū, yī yǐ wèi yuè dài fū. jīn sū zhōu chéng zhī xī nán mén yuē xū mén, lù guǎng wēi wú dì jì yún: běn wǔ zǐ xū zhái, yīn míng. fēi yě. zhào shū shēng yuē: àn wú yuè chūn qiū: wú gōng fū chāi shí sān nián, jiāng yǔ qí zhàn, dào chū xū mén, yīn guò gū xū zhī tái. zé zi xū wèi sǐ yǐ míng wèi xū mén. yú kǎo zuǒ chuán āi gōng shí yī nián ài líng zhī zhàn, xū mén cháo jiāng shàng jūn. xū mén, shì cháo, míng. gài jū cǐ mén ér yǐ wèi shì zhě, rú dōng mén suì tóng mén yòu shī zhī lèi. zé shì mén zhī míng yòu bì zài fū chāi yǐ qián yǐ. huái nán zǐ: gōu jiàn jiǎ zú sān qiān rén, yǐ qín fū chāi yú gū xū. yuè jué shū: wú wáng qǐ gū xū zhī tái, wǔ nián nǎi chéng. gū xū, shān míng yě, bù kě zhī qí suǒ shǐ. qí zì yì wèi gū sū. guó yǔ: wú wáng shuài qí xián liáng yǔ qí zhòng lù yǐ shàng gū sū. shǐ jì: yuè fá wú, bài zhī gū sū. wǔ bèi duì huái nán wáng, yán jiàn mí lù yóu gū sū zhī tái. gǔ xū sū èr zì duō tōng yòng.
○胥門《史記》:「吳王既殺子晉,吳人為立祠於江上,號曰胥山。」《水經注》引虞氏曰:「松江北去吳國五十里,江側有丞、胥二山,山各有廟。魯哀公十三年,越使二大夫疇無餘、謳陽等伐吳。吳人敗之,獲二大夫,大夫死,故立廟於山上,號曰丞、胥二王也,胥山上今有壇石,長老云:胥神所治也。一以為子胥,一以為越大夫。」今蘇州城之西南門曰胥門,陸廣微《吳地記》云:「本伍子胥宅,因名。」非也。趙樞生曰:「按《吳越春秋》:吳工夫差十三年,將與齊戰,道出胥門,因過姑胥之台。」則子胥未死已名為胥門。愚考《左傳·哀公十一年》艾陵之戰,胥門巢將上軍。胥門,氏;巢,名。蓋居此門而以為氏者,如東門遂、桐門右師之類。則是門之名又必在夫差以前矣。《淮南子》:「勾踐甲卒三千人,以擒夫差於姑胥。」《越絕書》:「吳王起姑胥之台,五年乃成。」姑胥,山名也,不可知其所始。其字亦為「姑蘇」。《國語》:「吳王帥其賢良與其重祿以上姑蘇。」《史記》:「越伐吳,敗之姑蘇。」伍被對淮南王,言「見糜鹿游姑蘇之台」。古「胥」、「蘇」二字多通用。
cháo xìn bái lè tiān shī: zǎo cháo cái luò wǎn cháo lái, yī yuè zhōu liú liù shí huí. bái shì běi rén, wèi ān cháo hòu. jīn háng zhōu zhī cháo, měi yuè shuò rì yǐ zǐ wǔ èr shí dào. měi rì chí sān kè yǒu yú, zhì wàng rì zé zi cháo jiàng ér wèi wǔ, wǔ cháo jiàng ér wèi yè zi. yǐ hòu bàn yuè fù rán. gù dà yuè zhī cháo yī yuè wǔ shí bā huí, xiǎo yuè zé wǔ shí liù huí, wú liù shí huí yě. shuǐ yuè jiē yīn zhī shǔ, yuè zhī lì tiān, chū dōng rù xī, dà yuè èr shí jiǔ huí, xiǎo yuè èr shí bā huí, yì wú sān shí huí yě, suǒ yǐ rán zhě, yáng yǒu yú ér yīn bù zú, zì rán zhī lǐ yě.
○潮信白樂天詩:「早潮才落晚潮來,一月周流六十回。」白是北人,未諳潮候。今杭州之潮,每月朔日以子、午二時到。每日遲三刻有餘,至望日則子潮降而為午,午潮降而為夜子。以後半月復然。故大月之潮一月五十八回,小月則五十六回,無六十回也。水月皆陰之屬,月之麗天,出東入西,大月二十九回,小月二十八回,亦無三十回也,所以然者,陽有餘而陰不足,自然之理也。
jìn guó jìn zì wǔ gōng miè yì, ér wáng mìng qǔ wò bó yǐ yī jūn wèi jìn hóu, qí shí jiāng tǔ wèi guǎng, zhì xiàn gōng shǐ dà. kǎo zhī yú chuán: miè yáng miè huò miè gěng miè wèi miè yú. zhòng ěr jū pú, yí wú jū qū, tài zǐ jū qǔ wò, bù guò jīn píng yáng yī fǔ zhī jìng. ér miè guó miè jiāo, zé kuà dà hé zhī nán.
○晉國晉自武公滅翼,而王命曲沃伯以一軍為晉侯,其時疆土未廣,至獻公始大。考之於傳:滅楊、滅霍、滅耿、滅魏、滅虞。重耳居蒲,夷吾居屈,太子居曲沃,不過今平陽一府之境。而滅虢、滅焦,則跨大河之南。
bù huì gōng bài hán zhī shū, qín zhèng hé dōng, zé nèi jí jiě liáng. dí qǔ hú chú, shè fén, ér jìn jìng shāo bié, wén gōng shǐ qǐ nán yáng, dé jīn zhī huái qìng, xiāng gōng bài qín yú fù, huì gōng lù qín zhī dì fù wèi jìn yǒu. ér yǐ hé xī wèi jìng, chí huò tài shān yǐ běi dà bù jiē dí dì, bù shǔ yú jìn. wén gōng guǎng sān xíng yù dí, liè gōng bài dí yú jī, ér qiū niú shǐ bù. chōng gōng chuān huái bàn pǔ shù zhī móu. yǐ huò yì tǔ. píng gōng yòng xún wú, bài dí yú tài yuán. yú shì jìn zhī běi jìng zhì yú dòng wō luò yīn zhī jiān, ér wū qí píng líng gěng yáng tú shuǐ mǎ yú wèi qí shì zhī yì, jìn yáng wèi zhào shì zhī yì yǐ. ruò chéng gōng miè chì dí lù shì, ér dé jīn zhī lù ān qǐng gōng miè féi miè gǔ, ér dé jīn zhī zhēn dìng, jiē yī yī kě kǎo. wú yú dù shì zhī jiě mián shàng jī ér bù néng wú yí, bìng táng shū zhī fēng jìn yáng yì wèi gǎn yǐ wèi rán yě.
不惠公敗韓之倏,秦證河東,則內及解梁。狄取狐廚,涉汾,而晉境稍蹩,文公始啟南陽,得今之懷慶,襄公敗秦於附,惠公賂秦之地復為晉有。而以河西為境,持霍太山以北大部皆狄地,不屬』於晉。文公廣三行御狄,裂公敗狄於箕,而秋牛始怖。忡公川槐絆朴戍之謀。以貨易土。平公用荀、吳,敗狄於太原。於是晉之北境至於洞渦、洛陰之間,而鄔、祁、平陵、梗陽、塗水、馬盂為祁氏之邑,晉陽為趙氏之邑矣。若成公滅赤狄潞氏,而得今之潞安;頃公滅肥、滅鼓,而得今之真定,皆一一可考。吾於杜氏之解綿上箕而不能無疑,並唐叔之封晉陽亦未敢以為然也。
mián shàng zuǒ chuán xī èr shí sì nián: jìn hóu shǎng cóng wáng zhě, jiè zǐ tuī bù yán lù, lù yì fú jí, suì yǐn ér sǐ. jìn hóu qiú zhī bù huò, yǐ mián shàng wèi zhī tián. dù shì yuē: xī hé jiè xiū xiàn nán yǒu dì míng mián shàng. shuǐ jīng zhù: shí tóng shuǐ jí mián shuǐ, chū jiè xiū xiàn zhī mián shān. běi liú jīng shí tóng sì xī, jí jiè zǐ tuī zhī cí yě. yuán sōng jùn guó zhì yuē: jiè xiū xiàn yǒu jiè shān, yǒu mián shàng jù zi tuī miào. jīn qí shān nán kuà líng shí, dōng kuà qìn yuán, shì yǐ wèi zhī tuī suǒ yǐn. ér hàn wèi yǐ lái, chuán yǒu fén shān zhī shì, tài yuán shàng dǎng xī hé yàn mén zhī mín zhì hán shí bù gǎn jǔ huǒ. shí lè jìn zhī, ér báo qǐ xī hé jiè shān, dà rú jī zi, píng dì sān chǐ. qián shǐ zài zhī, wú yì cí yě. rán kǎo zhī yú chuán, xiāng gōng shí sān nián: jìn dào gōng yú mián shàng, yǐ zhì bīng, shǐ shì gài jiāng zhōng jūn, ràng gàn xún yǎn. cǐ bì zài jìn guó dōu zhī dì. yòu dìng me rén nián: zhào jiǎn zi nì sòng lè qí, yǐn zhī sǎ yú mián shàng, zì sòng rú jìn, qí lù qǐ chū yú xī hé jiè xiū hū? kuàng wén gōng zhī shí, huò shān yǐ běi dà dǐ jiē dí dì, yǔ jìn dōu yuǎn bù xiāng jí. jīn yì chéng xiàn xī gōng yǒu mián shān, sú wèi zhī xiǎo mián shān, jìn qǔ wò, dāng bì shì jiǎn zi nì lè qí zhī dì. jīn wàn quán xiàn nán èr lǐ yǒu jiè shān. hàn shū wǔ dì jì zhào yuē: zhèn yòng shì jiè shān, jì hòu tǔ, jiē yǒu guāng yīng. dì lǐ zhì: fén yīn, jiè shān zài nán. yáng xióng chuán: qí sān yuè, jiāng jì hòu tǔ, shàng nǎi shī qún chén, héng dà hé, còu fén yīn. jì jì, xíng yóu jiè shān, huí ān yì, gù lóng mén, lǎn yán chí, dēng lì guān dǒu xī yuè, yǐ wàng bā huāng. xióng zuò hé dōng fù yuē: líng yú ān bù, zhōu liú róng yǔ, yǐ lǎn yú jiè shān. jiē wén gōng ér mǐn tuī xī, qín dà yǔ yú lóng mén. shuǐ jīng zhù yì yǐn cǐ, wèi jìn tài kāng jì jí dì dào jì yǔ yǒng chū jì bìng yán zi tuī yǐn yú shì shān ér biàn zhī, yǐ wèi fēi rán, kě jiàn hàn shí jǐ yǒu èr shuō yǐ.
○綿上《左傳·僖二十四年》:「晉侯賞從亡者,介子推不言祿,祿亦弗及,遂隱而死。晉侯求之不獲,以綿上為之田。」杜氏曰:「西河介休縣南有地名綿上。」《水經注》:「石桐水即綿水,出介休縣之綿山。北流經石桐寺西,即介子推之祠也。」袁崧《郡國志》曰:「介休縣有介山,有綿上聚子推廟。今其山南跨靈石,東跨沁源,世以為之推所隱。而漢魏以來,傳有焚山之事,太原、上黨、西河、雁門之民至寒食不敢舉火。石勒禁之,而雹起西河介山,大如雞子,平地三尺。」前史載之,無異辭也。然考之於傳,《襄公十三年》:「晉悼公於綿上,以治兵,使士匄將中軍,讓干荀偃。」此必在近國都之地。又定麼人年》:「趙簡子逆宋樂祁,飲之灑於綿上,」自宋如晉,其路豈出於西河介休乎?況文公之時,霍山以北大抵皆狄地,與晉都遠不相及。今翼城縣西公有綿山,俗謂之小綿山,近曲沃,當必是簡子逆樂祁之地。今萬泉縣南二里有介山。《漢書·武帝紀》詔曰:「朕用事介山,祭後土,皆有光應。」《地理志》:汾陰,介山在南。」《楊雄傳》:「其三月,將祭後土,上乃師群臣,橫大河,湊汾陰。既祭,行游介山,回安邑,顧龍門,覽鹽池,登歷觀陡西嶽,以望八荒。雄作《河東賦》曰:『靈輿安步,周流容與,以覽於介山。嗟文公而愍推兮,勤大禹於龍門。』」《水經注》亦引此,謂晉《太康記》及《地道記》與《永初記》並言子推隱於是山而辨之,以為非然,可見漢時己有二說矣。
jī zuǒ chuán xìn gōng sān shí sān nián: dí fá jìn, jí jī, jiě yuē: tài yuán yáng yì xiàn nán yǒu jī chéng. fēi yě, yáng yì zài jīn zhī tài gǔ xiàn, xiāng gōng shí wèi wèi jìn yǒu. chuán yán dí fá jìn jí jī, yóu zhī yán qí fá wǒ jí qīng yě, bì qí jìn guó zhī dì yě. chéng gōng shí sān nián, lì gōng shǐ lǚ xiāng jué qín, yuē: rù wǒ hé xiàn, fén wǒ jī gào. yòu bì qí biān hé zhī yì, qín dí jiē kě yǐ zhēng. ér wén gōng bā nián, yǒu jī zhèng fù xiāng gōng èr shí yī nián, yǒu jī yí, dāng yì yǐ yì shì qí rén zhě yǐ.
○箕《左傳·信公三十三年》:「狄伐晉,及箕,」解曰:「太原陽邑縣南有箕城。」非也,陽邑在今之太谷縣,襄公時未為晉有。傳言「狄伐晉及箕」,猶之言「齊伐我及清」也,必其近國之地也。成公十三年,厲公使呂相絕秦,曰:「入我河縣,焚我箕、郜。」又必其邊河之邑,秦、狄皆可以爭。而文公八年,有箕鄭父;襄公二十一年,有箕遺,當亦以邑氏其人者矣。
táng zuǒ chuán zhāo gōng yuán nián: qiān shí shěn yú dà xià. dìng gōng sì nián: mìng yǐ táng gào ér fēng yú xià xū. fú qián yuē: dà xià zài fén huì zhī jiān. dù shì zé yǐ wèi tài yuán jìn yáng xiàn. àn jìn zhī shǐ jiàn chūn qiū, qí dōu zài yì. kuò dì zhì: gù táng chéng zài jiàng zhōu yì chéng xiàn xī èr shí lǐ. yáo yì yú suǒ fēng, chéng wáng miè zhī, ér fēng tài shū yě. běi jù jìn yáng qī bǎi yú lǐ, jí hòu shì qiān dōu yì yuǎn bù xiāng jí kuàng huò shān yǐ běi, zì dào gōng yǐ hòu shǐ kāi xiàn yì, ér qián cǐ bù jiàn yú chuán. yòu shǐ jì jìn shì jiā yuē: chéng wáng fēng shū yú yú táng. táng zài hé fén zhī dōng, fāng bǎi lǐ. yì chéng zhèng zài èr shuǐ zhī dōng, ér jìn yáng zài fén shuǐ zhī xī, yòu bù xiāng hé. qiè yí táng shū zhī fēng yǐ zhì hóu mín zhī miè, bìng zài yú yì. shǐ jì lǚ yán yǔ záo lóng mén, tōng dà xià. lǚ shì chūn qiū yán lóng mén wèi pì, lǚ liáng wèi záo. hé chū mèng mén zhī shàng, zé suǒ wèi dà xià zhě, zhèng jīn jìn jiàng jí xí zhī jiān, shū suǒ yún wéi bǐ táo táng, yǒu cǐ jì fāng, ér shùn zhī mìng gāo yáo yuē mán yí huá xià zhě yě, dāng yǐ fú shì zhī shuō wèi xìn. yòu qí huán gōng fá jìn zhī shī, jǐn jí gāo liáng, ér fēng chán shū shù huán gōng zhī yán, yǐ wèi xī fá dà xià, dà xià zhī zài píng yáng míng yǐ.
○唐《左傳·昭公元年》:「遷實沈於大夏。」《定公四年》:「命以唐誥而封於夏虛。」服虔曰:「大夏在汾、澮之間。」杜氏則以為太原晉陽縣。按晉之始見《春秋》,其都在翼。《括地誌》:「故唐城在絳州翼城縣西二十里。堯裔於所封,成王滅之,而封太叔也。」北距晉陽七百餘里,即後世遷都亦遠不相及;況霍山以北,自悼公以後始開縣邑,而前此不見於傳。又《史記·晉世家》曰:「成王封叔虞於唐。」唐在河、汾之東,方百里。翼城正在二水之東,而晉陽在汾水之西,又不相合。竊疑唐叔之封以至侯緡之滅,並在於翼。《史記》屢言「禹鑿龍門,通大夏」。《呂氏春秋》言「龍門未辟,呂梁未鑿」。河出孟門之上,則所謂大夏者,正今晉、絳、吉、隰之間,《書》所云「維彼陶唐,有此冀方」,而舜之命皋陶曰「蠻夷猾夏」者也,當以服氏之說為信。又齊桓公伐晉之師,僅及高梁,而《封禪書》述桓公之言,以為西伐大夏,大夏之在平陽明矣。
jìn dōu chūn qiū shí, jìn guó běn dōu yì, zài jīn zhī yì chéng xiàn. jí zhāo hóu, fēng wén hóu zhī dì huán shū yú qǔ wò. huán shū zhī sūn wǔ gōng miè yì, ér dài wèi jìn hóu, dōu qǔ wò zài jīn wén xǐ xiàn. qí zi xiàn gōng chéng jiàng, jū zhī zài jīn tài píng xiàn zhī nán, jiàng zhōu zhī běi. lì huì huái wén xiāng líng chéng liù gōng, zhì jǐng gōng, qiān yú xīn tián zài jīn qǔ wò xiàn, dāng fén huì èr shuǐ zhī jiān. yú shì mìng xīn tián wèi jiàng, ér yǐ qí gù dū zhī jiàng wèi gù jiàng. cǐ jìn guó qián hòu sì dōu zhī gù jī yě. jìn zì dōu jiàng zhī hòu, suì yǐ qǔ wò wèi xià guó. rán qí zōng miào zài yān. kǎo dào gōng zhī lì, dài fū nì yú qīng yuán: shì cì jiāo wài. gēng wǔ, méng ér rù xīn sì, cháo yú wǔ gōng: shì rù qǔ wò ér cháo yú miào. èr yuè yǐ yǒu shuò, jí wèi yú cháo: shì zhì jiàng dōu. ér píng gōng zhī lì, yì yún gǎi fú xiū guān, yú qǔ wò, dàn bù zhī qí hòu hé yǐ suì wèi yì shì zhī yì. ér luán yíng zhī rén jiàng, fàn xuān zi zhí wèi xiàn zi zhī shǒu, lù zhī yǐ qǔ wò, fū yǐ zōng yì ér yǔ zhī qí chén, tīng qí suǒ zì wèi. duān shì zhī fēng, tún liú zhī xǐ, qí suǒ yóu lái zhě jiàn yǐ.
○晉都春秋時,晉國本都翼,在今之翼城縣。及昭侯,封文侯之弟桓叔於曲沃。桓叔之孫武公滅翼,而代為晉侯,都曲沃;在今聞喜縣。其子獻公城絳,居之;在今太平縣之南,絳州之北。歷惠、懷、文、襄、靈、成六公,至景公,遷於新田;在今曲沃縣,當汾、澮二水之間。於是命新田為絳,而以其故都之絳為故絳。此晉國前後四都之故跡也。晉自都絳之後,遂以曲沃為下國。然其宗廟在焉。考悼公之立,大夫逆於清原:是次郊外。庚午,盟而入;辛巳,朝於武宮:是入曲沃而朝於廟。二月乙酉朔,即位於朝:是至絳都。而平公之立,亦云「改服修官,於曲沃」,但不知其後何以遂為奕氏之邑。而欒盈之人絳,范宣子執魏獻子之手,賂之以曲沃,夫以宗邑而與之其臣,聽其所自為。端氏之封,屯留之徙,其所由來者漸矣。
xiá jìn yǒu èr xiá. qí yī, zuǒ chuán chéng gōng liù nián: zhū dài fū jiē yuē: bì jū huán xiá shì zhī dì. dù shì yuē: huán xiá, gǔ guó míng. shuǐ jīng zhù: sù shuǐ yòu xī nán jìng xiá chéng. jīng xiāng yuē: jīn hé dōng jiě xiàn xī nán wǔ lǐ, yǒu gù xiá chéng shì yě. zài jīn zhī lín jìn xiàn jìng, qí yī, xī gōng sān shí nián: zhú zhī wǔ jiàn qín bó yuē: xǔ jūn jiāo xiá, cháo jì ér xī shè bǎn yān. jiě: jiāo xiá, jìn hé wài wǔ chéng zhī èr yì. wén gōng shí èr nián: jìn rén qín rén zhàn yú hé qū, qín shī yè dùn, fù qīn jìn rén xiá. jiě yǐ hé qū wèi hé dōng pú bǎn xiàn nán, zé xiá bì zài hé wài. shí sān nián: jìn hóu shǐ zhān jiā chù xiá, yǐ shǒu táo lín zhī sāi. àn hàn shū dì lǐ zhì: hú, gù yuē hú, wǔ dì jiàn yuán nián gēng míng hú. shuǐ jīng hé shuǐ: yòu dōng jìng hú xiàn gù chéng běi. lì shì zhù yún: jìn shū: dì dào jì: tài kāng jì bìng yán: hú xiàn, hàn wǔ dì gǎi zuò hú. qí běi yǒu lín yān, míng yuē táo lín. gǔ xiá hú èr zì tōng yòng. lǐ jì yǐn shī: xīn hū ài yǐ, xiá bù wèi yǐ. zhèng shì zhù yún: xiá zhī yán hú yě. xiá hú yīn tóng, gù jì yòng qí zì. shì xiá zhuǎn wèi hú, yòu gǎi wèi hú. ér xiá yì jí táo lín zhī sāi yě, jīn wèi wén xiāng xiàn zhì. ér chéng gōng shí sān nián: fá qín, chéng sù gōng zú yú xiá. yì cǐ dì yě, dào yuán yǐ huán xiá zhī xiá wèi zhān jiā zhī yì, wù yǐ.
○瑕晉有二暇。其一,《左傳·成公六年》:「諸大夫皆曰:必居郇瑕氏之地。」杜氏曰:「郇瑕,古國名。」《水經注》:「涑水又西南逕瑕城。」京相曰:「今河東解縣西南五里,有故瑕城」是也。在今之臨晉縣境,其一,《僖公三十年》:「燭之武見秦伯曰:『許君焦、瑕,朝濟而夕設版焉。』」解:「焦、瑕,晉河外五城之二邑。」《文公十二年》:「晉人、秦人戰於河曲,秦師夜遁,復侵晉人瑕。」解以河曲為河東蒲坂縣南,則瑕必在河外。《十三年》:「晉侯使詹嘉處瑕,以守桃林之塞。」按《漢書·地理志》:「湖,故曰胡,武帝建元年更名湖。」《水經·河水》:「又東逕湖縣故城北。」酈氏注云:「《晉書》:《地道記》:《太康記》並言:胡縣,漢武帝改作「湖」。其北有林焉,名曰桃林。古「瑕」、「胡」二字通用。《禮記》引《詩》:「心乎愛矣,瑕不謂矣。」鄭氏注云:「暇之言胡也。瑕、胡音同,故《記》用其字。」是瑕轉為胡,又改為湖。而瑕邑即桃林之塞也,今為閿鄉縣治。而《成公十三年》:「伐秦,成肅公卒於瑕。」亦此地也,道元以郇瑕之瑕為詹嘉之邑,誤矣。
xìn gōng shí wǔ nián: jìn hóu lù qín bó, yǐ hé wài liè chéng wǔ, dōng jǐn guó lüè, nán jí huá shān. zhèng yì yuē: zì huá shān zhī dōng, jǐn guó zhī dōng jiè, qí jiān yǒu wǔ chéng yě. chuán chēng jiāo xiá, gài shì qí èr. chéng gōng yuán nián: jìn hóu shǐ xiá jiā píng róng yú wáng. xiá jiā jí zhān jiā, yǐ yì wèi shì. xī gōng shí wǔ nián: xiá lǚ yí shēng. dāng yì tóng cǐ, ér jiě yǐ xiá lǚ wèi xìng, kǒng fēi.
《信公十五年》:「晉侯賂秦伯,以河外列城五,東盡虢略,南及華山。」正義曰:「自華山之東,盡虢之東界,其間有五城也。」傳稱焦瑕,蓋是其二。《成公元年》:「晉侯使瑕嘉平戎於王。」瑕嘉即詹嘉,以邑為氏。《僖公十五年》:「暇呂飴甥。」當亦同此,而解以瑕呂為姓,恐非。
jiǔ yuán lǐ jì tán gōng: zhào wén zi yǔ shū yù guān hū jiǔ yuán. shuǐ jīng zhù yǐ zài jīng líng xiàn. hàn zhì tài yuán jùn: jīng líng, shī gǔ yuē: jí jiǔ jīng. yīn jì wén huò zuò jiǔ jīng ér fù huì zhī ěr. gǔ zhě qīng dài fū zhī zàng bì zài guó dōu zhī běi, bù dé yuǎn shè shù bǎi lǐ, ér zàng yú jīn zhī píng yáo yě. zhì yǐ wèi tài píng zhī xī nán èr shí wǔ lǐ yǒu jiǔ yuán shān, jìn shì.
○九原《禮記.檀弓》:「趙文子與叔譽觀乎九原。」《水經注》以在京陵縣。《漢志·太原郡》:「京陵」,師古曰:「即九京。」因《記》文「或作九京」而傅會之爾。古者卿大夫之葬必在國都之北,不得遠涉數百里,而葬於今之平遙也。《志》以為太平之西南二十五里有九原山,近是。
xī yáng zuǒ chuán zhāo gōng shí èr nián: jìn gǒu wú wěi huì qí shī zhě jiǎ dào yú xiān yú, suì rén xī yáng. qiū bā yuè rén wǔ, miè féi, yǐ féi zi mián gāo guī. dù shì wèi: xiān yú, bái dí bié zhǒng, zài zhōng shān xīn shì xiàn. yòu wèi: jù lù xià qū yáng xiàn xī yǒu féi xì chéng. shì yě. qí yuē: xī yáng, féi guó dōu, lè píng zhān xiàn dōng yǒu xī yáng chéng. zé fēi yě. shū zài liú xuàn zhī yán, yǐ wèi: qí zài jìn dōng, wěi huì qí shī, dāng zì jìn ér dōng xíng yě. jiǎ dào xiān yú, suì rù xī yáng, zé xī yáng dāng zài xiān yú zhī dōng yě. jīn àn lè píng zhān xiàn zài zhōng shān xīn shì xī nán wǔ bǎi yú lǐ, hé dāng jiǎ dào yú dōng běi zhī xiān yú, ér fǎn rù xī nán zhī xī yáng yě? jì rù xī yáng, ér bié yán miè féi, zé féi yǔ xī yáng bù dé wèi yī, ān dé yǐ xī yáng wèi féi guó zhī dōu yě? xī yáng jì shì féi dōu, hé yǐ fù yán jù lù xià qū yáng yǒu féi xì zhī chéng? yí shì féi míng qǔ yú bǐ yě. féi wèi xiǎo guó, jìng bì bù yuǎn, qǐ féi míng qǔ jù lù zhī chéng jiàn dū yú lè píng zhī xiàn yě? shí wǔ nián, gǒu wú fá xiān yú, wéi gǔ. dù yún: gǔ, bái dí zhī bié, jù lù xià qū yáng xiàn yǒu gǔ jù. xuàn wèi: féi gǔ bìng zài jǔ lù. xī yáng jí shì gǔ dōu, zài xiān yú yǐ dōng nán yě. èr shí èr nián chuán yuē: jìn xún wú shǐ shī wěi dí zhě, fù jiǎ yǐ xī yú xī yáng zhī mén wài, suì xí gǔ, miè zhī. zé xī yáng zhī wèi gǔ dōu duàn kě zhī yǐ.
○昔陽《左傳·昭公十二年》:「晉苟吳偽會齊師者假道於鮮虞,遂人昔陽。秋八月壬午,滅肥,以肥子綿皋歸。」杜氏謂:「鮮虞,白狄別種,在中山新市縣。」又謂:「鉅鹿下曲陽縣西有肥{系}城。」是也。其曰:「昔陽,肥國都,樂平沾縣東有昔陽城。」則非也。疏載劉炫之言,以為:「齊在晉東,偽會齊師,當自晉而東行也。假道鮮虞,遂入昔陽,則昔陽當在鮮虞之東也。」今按樂平沾縣在中山新市西南五百餘里,何當假道於東北之鮮虞,而反入西南之昔陽也?既入昔陽,而別言滅肥,則肥與昔陽不得為一,安得以昔陽為肥國之都也?昔陽既是肥都,何以復言鉅鹿下曲陽有肥{系}之城?疑是肥名取於彼也。肥為小國,境必不遠,豈肥名取鉅鹿之城建都於樂平之縣也?「十五年,苟吳伐鮮虞,圍鼓。」杜云:「鼓,白狄之別,鉅鹿下曲陽縣有鼓聚。」炫謂:「肥、鼓並在矩鹿。昔陽即是鼓都,在鮮虞以東南也。」《二十二年》傳曰:「晉荀吳使師偽糴者,負甲以息於昔陽之門外,遂襲鼓,滅之。」則昔陽之為鼓都斷可知矣。
hàn shū dì lǐ zhì: jù lù xià qū yáng. yīng shào yuē: jìn xún wú miè gǔ, jīn gǔ jù xī yáng tíng shì yě. shuǐ jīng zhù: dī shuǐ dōng jīng féi xì xiàn zhī gù chéng nán, yòu dōng jīng xī yáng chéng nán, běn gǔ jù. shí sān zhōu zhì yuē: jīn qí chéng xī yáng tíng shì yǐ. jīng xiāng yuē: bái dí zhī bié yě. xià qū yáng yǒu gǔ jù. qí shuō jiē tóng. shǐ jì zhào shì jiā: huì wén wáng shí liù nián, lián pō jiāng gōng qí xī yáng, qǔ zhī. fū xī yáng zài jù lù, gù shǔ zhī qí, qǐ dé yuè tài xíng ér yǒu lè píng hū?
《漢書·地理志》:「鉅鹿下曲陽。」應劭曰:「晉荀吳滅鼓,今鼓聚昔陽亭是也。」《水經注》:「低水東經肥{系}縣之故城南,又東經昔陽城南,本鼓聚。」《十三州志》曰:「今其城昔陽亭是矣。」京相曰:「白狄之別也。下曲陽有鼓聚。」其說皆同。《史記·趙世家》:「惠文王十六年,廉頗將攻齊昔陽,取之。」夫昔陽在鉅鹿,故屬之齊,豈得越太行而有樂平乎?
jìn zhī miè dí, qí yòng bīng yǒu cì dì. xuān gōng shí wǔ nián, miè lù shì. shí liù nián, miè jiǎ shì jí liú xū. chéng gōng shí yī nián, fá jiù rú ér shàng dǎng wèi jìn yǒu yǐ. zhāo gōng yuán nián, bài wú zhōng jí qún dí yú dà lǔ ér dà yuán wèi jìn yǒu yǐ. rán hòu chū shī yǐ lín shān dōng, zhāo gōng shí èr nián, miè féi. èr shí èr nián, miè gǔ. yú shì tài xíng yǐ nán zhī dì wèi zhī nán yáng, tài xíng yǐ dōng zhī dì wèi zhī dōng yáng. ér jìn jìng dōng jiē yú qí, gài xiān hòu zhī qín qiě bā shí nián, ér xiān yú yóu bù fú yān, píng dí zhī nán rú cǐ.
晉之滅狄,其用兵有次第。宣公十五年,滅潞氏。十六年,滅甲氏及留吁。成公十一年,伐咎如;而上黨為晉有矣。昭公元年,敗無終及群狄於大鹵;而大原為晉有矣。然後出師以臨山東,昭公十二年,滅肥。二十二年,滅鼓。於是太行以南之地謂之南陽,太行以東之地謂之東陽。而晉境東接於齊,蓋先後之勤且八十年,而鮮虞猶不服焉,平狄之難如此。
tài yuán tài yuán fǔ zài táng wèi běi dōu. táng shū dì lǐ zhì yuē: jìn yáng gōng, zài dōu zhī xī běi. gōng chéng zhōu èr qiān wǔ bǎi èr shí bù, chóng sì zhàng bā chǐ, dū chéng zuǒ fén yòu jìn, qián qiū zài zhōng. zhǎng sì qiān sān bǎi èr shí yī bù, guǎng sān qiān yī bǎi èr shí èr bù, zhōu wàn wǔ qiān yī bǎi wǔ shí sān bù, qí chóng sì zhàng. fén dōng yuē dōng chéng, zhēn guān shí yī nián zhǎng shǐ lǐ zhú. liǎng chéng zhī jiān yǒu zhōng chéng, wǔ hòu shí zhú, yǐ hé dōng chéng. gōng nán yǒu dà míng chéng, gù gōng chéng yě. gōng chéng dōng yǒu qǐ yì táng, cāng chéng zhōng yǒu shòu ruì tán. dāng rì guī mó zhī hóng zhuàng kě jiàn. zì qí shén wǔ chuàng jiàn bié dōu, yǔ yè chéng dōng xī bìng lì. suí yáng jì xiū gōng shì. táng gāo zǔ yīn yǐ kè guān zhōng, yǒu tiān xià. zé dà yǐ hòu míng wèi běi dōu. wǔ dài lǐ shì shí shì liú shì sān zhǔ jiē xìng yú cǐ. jí liú jì yuán zhī jiàng, sòng tài zōng yǐ cǐ dì jiǔ wèi chuàng bà zhī fǔ yòu sòng zhǔ dà huǒ, yǒu cān, chén bù liǎng shèng zhī shuō, yú shì yī jǔ ér fén zhī yǐ. sòng shǐ tài zōng jì: tài píng xìng guó sì nián wǔ yuè wù zǐ, yǐ yú cì xiàn wèi xīn bīng zhōu. yǐ wèi, zhú xīn chéng. bǐng shēn, xìng chéng běi yù shā hé mén lóu, jǐn xǐ yú mín yú xīn chéng, qiǎn shǐ dū zhī, jì chū, jí mìng zòng huǒ. dīng yǒu, yǐ xíng gōng wèi píng jìn sì, lù yóu lǎo xué ān bǐ jì yuē: dà sòng tài píng xìng guó sì nián, píng tài yuán, jiàng wèi bīng zhōu, fèi jiù chéng, xǐ zhōu yú yú cì. jīn tài yuán zé yòu fēi yú cì, nǎi sān jiāo chéng yě. chéng zài jiù chéng dōng běi sān shí lǐ, yì xíng shèng zhī dì, běn míng gù jūn, yòu cháng wèi táng míng zhèn, yǒu jìn wén gōng miào, shén shèng. píng tài yuán hòu sān nián, shuài pān měi zòu qǐ yǐ wèi bīng zhōu, cóng zhī, yú shì xǐ jìn wén gōng miào, yǐ miào zhī gù zhǐ wèi zhōu zhì. yòu xǐ yáng qū xiàn fàng sān jiāo, ér yú cì fù wèi xiàn. rán zé jīn zhī tài yuán fǔ nǎi sān jiāo chéng, ér tài yuán xiàn bù guò táng dū chéng zhī yī yú ěr. qí yí wén jiù jī, yī qiè bù kě dé ér jiàn yǐ.
○太原太原府在唐為北都。《唐書·地理志》曰:「晉陽宮,在都之西北。宮城周二千五百二十步,崇四丈八尺,都城左汾右晉,潛丘在中。長四千三百二十一步,廣三千一百二十二步,周萬五千一百五十三步,其崇四丈。汾東曰東城,貞觀十一年長史李築。兩城之間有中城,武後時築,以合東城。宮南有大明城,故宮城也。宮城東有起義堂,倉城中有受瑞壇。當日規模之閎壯可見。自齊神武創建別都,與鄴城東西並立。隋煬繼修宮室。唐高祖因以克關中,有天下。則大以後名為北都。五代李氏、石氏、劉氏三主皆興於此。及劉繼元之降,宋太宗以此地久為創霸之府;又宋主大火,有參,辰不兩盛之說,於是一舉而焚之矣。《宋史·太宗紀》:「太平興國四年五月戊子,以榆次縣為新并州。乙未,築新城。丙申,幸城北御沙河門樓,盡徙餘民於新城,遣使督之,既出,即命縱火。丁酉,以行宮為平晉寺,」陸游《老學庵筆記》曰:「大宋太平興國四年,平太原,降為并州,廢舊城,徙州於榆次。」今太原則又非榆次,乃三交城也。城在舊城東北三十里,亦形勝之地,本名故軍,又嘗為唐明鎮,有晉文公廟,甚盛。平太原後三年,帥潘美奏乞以為并州,從之,於是徙晉文公廟,以廟之故址為州治。又徙陽曲縣放三交,而榆次復為縣。然則今之太原府乃三交城,而太原縣不過唐都城之一隅耳。其遺文舊績,一切不可得而見矣。
jiù táng shū cuī shén qìng chuán yuē: zé tiān shí, zhuó bài bīng zhōu zhǎng shǐ. xiān shì bīng zhōu yǒu dōng xī èr chéng, gé fén shuǐ, shén qìng shǐ zhú chéng xiāng jiē, měi suì shěng fáng yù bīng shù qiān rén, biān zhōu shén yǐ wèi biàn. cǐ jí zhì suǒ yún liǎng chéng zhī jiān yǒu zhōng chéng zhě yě. fén shuǐ tuān hàn, gǔ rén hé yǐ jià qiáo lì chéng rú cǐ zhī yì? rú zhǎng ān dōng, zhōng, xī sān wèi qiáo, xī wèi fāng guǐ, ér jīn zé xián yáng xiàn měi zhì dōng yuè, nǎi shè yī bǎn hé yáng yì, dù yù suǒ lì fú qiáo, qí yí jī yì fù mǐn rán. pú jīn tiě niú, qiú yī sēng huái bǐng, qí rén bù kě dé. guó yǒu liù zhí, bǎi gōng yǔ jū yī yān. bù dàn zuò ér lùn dào zhě bù rú gǔ rén ér yǐ.
《舊唐書·崔神慶傳》曰:「則天時,擢拜并州長史。先是并州有東西二城,隔汾水,神慶始築城相接,每歲省防禦兵數千人,邊州甚以為便。」此即《志》所云「兩城之間有中城」者也。汾水湍悍,古人何以架橋立城如此之易?如長安東,中,西三渭橋,昔為方軌,而今則咸陽縣每至冬月,乃設一版河陽驛,杜預所立浮橋,其遺蹟亦復泯然。蒲津鐵牛,求一僧懷丙,其人不可得。國有六職,百工與居一焉。不但坐而論道者不如古人而已。
dài chūn qiū shí, dài shàng wèi tōng zhōng guó. zhào xiāng zi nǎi yán: cóng cháng shān shàng lín dài, dài kě qǔ yě. zhèng yì yuē: dì dào jì yún: héng shān zài shàng qū yáng xiàn xī běi yī bǎi sì shí lǐ, běi xíng sì bǎi wǔ shí lǐ dé héng shān jí, hào fēi hú kǒu, běi zé dài jùn yě. shuǐ jīng zhù yǐn méi fú shàng shì yuē: dài gǔ zhě, héng shān zài qí nán, běi sāi zài qí běi, gǔ zhōng zhī dì shàng gǔ zài dōng, dài jùn zài xī. cǐ zé jīn zhī wèi zhōu, nǎi gǔ dài guó. xiàng yǔ xǐ zhào wáng xiē wèi dài wáng, xiē gèng lì chén yú wèi dài wáng, hàn gāo dì lì xiōng liú zhòng wèi dài wáng, jiē cǐ dì yě. shí nián, chén xī fǎn. shí yī nián, pò, lì yú héng wèi dài wáng, dōu jìn yáng. zé jīn zhī tài yuán xiàn yǐ. xiào wén jì zé yún: dōu zhōng dōu. ér wén dì guò tài yuán, fù jìn yáng zhōng dōu èr suì. yòu lì yú wǔ wèi dài wáng, dōu zhōng dōu. zé jīn zhī píng yáo xiàn yǐ. yòu àn wèi wǎn, dài dà líng rén. dà líng, jīn zài wén shuǐ xiàn běi, ér shǔ dài, dài dōu zhōng dōu gù yě. dài fán sān qiān, ér jiē fēi jīn dài zhōu. jīn dài zhōu zhī míng zì suí shǐ. què lǐ shuǐ jīng zhù: kǒng miào dōng nán wǔ bǎi bù yǒu shuāng shí què, gù míng què lǐ. àn chūn qiū dìng gōng èr nián: xià wǔ yuè wáng chén, zhì mén jí liǎng guān zāi. dōng shí yuè, xīn zuò zhì mén jí liǎng guān. zhù: zhì mén, gōng gōng zhī nán mén, liǎng guān, què yě. lǐ jì: xī zhě zhòng ní yǔ fàng là bīn shì bì, chū yóu yú guān zhī shàng. shǐ jì lǔ shì jiā: yáng gōng zhú máo què mén. gài què mén zhī xià, qí lǐ jí míng què lǐ, ér fū zǐ zhī zhái zài yān. yì wèi zhī què dǎng, lǔ lùn yǒu què dǎng tóng zǐ xún zǐ zhòng ní jū yú què dǎng shì yě. hòu rén yǒu yǐ jū wèi shì zhě. hàn shū rú lín chuán: yǒu zōu rén què mén qìng jì zhù yún: xìng què mén, míng qìng jì.
○代春秋時,代尚未通中國。趙襄子乃言:「從常山上臨代,代可取也。」正義曰:「《地道記》云:「恆山在上曲陽縣西北一百四十里,北行四百五十里得恆山及,號飛狐口,北則代郡也。」《水經注》引梅福上事曰:「代谷者,恆山在其南,北塞在其北,谷中之地上谷在東,代郡在西。」此則今之蔚州,乃古代國。項羽徙趙王歇為代王,歇更立陳餘為代王,漢高帝立兄劉仲為代王,皆此地也。十年,陳稀反。十一年,破,立於恆為代王,都晉陽。則今之太原縣矣。《孝文紀》則云:「都中都。」而文帝過太原,復晉陽、中都二歲。又立於武為代王,都中都。則今之平遙縣矣。又按衛綰,代大陵人。大陵,今在文水縣北,而屬代,代都中都故也。代凡三遷,而皆非今代州。今代州之名自隋始。○闕里《水經注》:「孔廟東南五百步有雙石闕,故名闕里。」按《春秋·定公二年》:「夏五月王辰,雉門及兩觀災。冬十月,新作雉門及兩觀。」註:「雉門,公宮之南門,兩觀,闕也。」《禮記》:「昔者仲尼與放蠟賓事畢,出遊於觀之上。」《史記·魯世家》:「煬公築茅闕門。」蓋闕門之下,其里即名闕里,而夫子之宅在焉。亦謂之「闕黨」,《魯論》有「闕黨童子」、「荀子、仲尼居於闕黨」是也。後人有以居為氏者。《漢書·儒林傳》:「有鄒人闕門慶忌」注云:「姓闕門,名慶忌。」
xìng tán jīn fū zǐ miào tíng zhōng yǒu tán, shí kè yuē xìng tán. què lǐ zhì: xìng tán, zài diàn qián, fū zǐ jiù jū, fēi yě. xìng tán zhī míng chū zì zhuāng zi rù zhuāng zǐ yuē: kǒng zǐ yóu hū zī wéi zhī lín, xiū zuò yú xìng tán zhī shàng. dì zǐ dú shū, kǒng zǐ xián gē gǔ qín. zòu qū wèi bàn, yǒu yú fù zhě xià chuán ér lái, xū méi jiāo bái, bèi fā yú mèi, xíng yuán yǐ shàng, jù lù ér zhǐ, zuǒ shǒu jù xī, yòu shǒu chí yí, yǐ tīng qū zhōng. yòu yuē: kǒng zǐ nǎi xià qiú zhī, zhì yú zé pàn, fāng jiāng zhàng ér yǐn qí chuán, gù jiàn kǒng zǐ hái, xiāng ér lì, kǒng zǐ fǎn zǒu, zài bài ér jìn. yòu yuē: kè nǎi cì chuán ér qù, yán yuán wěi jiān. yán yuān hái chē, zǐ lù shòu suī, kǒng zǐ bù gù. shì shuǐ bō dìng, bù wén yīn, ér hòu gǎn chéng. sī mǎ biāo yún: zī wéi, hēi lín míng yě. xìng tán, zé zhōng gāo chù yě. zhuāng zi shū fán shù kǒng zǐ jiē shì yù yán. yú fù bù bì yǒu qí rén, xìng tán bù bì yǒu qí dì, jí yǒu zhī yì zài shuǐ shàng wěi jiān, yī pò páng zhǔ zhī dì, bù zài lǔ guó zhī zhōng yě míng yǐ. jīn zhī xìng tán, nǎi sòng gān xìng jiān sì shí wǔ dài sūn dào fǔ zēng xiū, zǔ miào yí dà diàn, yú hòu yīn yǐ jiǎng táng jiù jī shí wèi tán, huán zhí yǐ xìng, qǔ xìng tán zhī míng míng zhī ěr.
○杏壇今夫子廟庭中有壇,石刻曰「杏壇」。《闕里志》:「杏壇,在殿前,夫子舊居,」非也。杏壇之名出自《莊子入莊子曰:「孔子游乎緇帷之林,休坐於杏壇之上。弟子讀書,孔子弦歌鼓琴。奏曲未半,有漁父者下船而來,鬚眉交白,被發揄袂,行原以上,距陸而止,左手據膝,右手持頤,以聽曲終。」又曰:「孔子乃下求之,至於澤畔,方將杖而引其船,顧見孔子還,鄉而立,孔子反走,再拜而進。」又曰:「客乃刺船而去,延緣葦間。顏淵還車,子路授綏,孔子不顧。侍水波定,不聞音,而後敢乘。」司馬彪云:「緇帷,黑林名也。杏壇,澤中高處也。」《莊子》書凡述孔子皆是寓言。漁父不必有其人,杏壇不必有其地,即有之亦在水上葦間,依破旁渚之地,不在魯國之中也明矣。今之杏壇,乃宋乾興間四十五代孫道輔增修,祖廟移大殿,於後因以講堂舊基石為壇,環植以杏,取杏壇之名名之耳。
xú zhōu shǐ jì qí dà gōng shì jiā: tián cháng zhí jiǎn gōng yú xú zhōu. tián jìng zhòng wán shì jiā: xuān wáng jiǔ nián, yǔ wèi xiāng wáng huì xú zhōu, zhū hóu xiāng wáng yě. shí nián, chǔ wéi wǒ xú zhōu. wèi shì jiā: xiāng wáng yuán nián, yǔ zhū hóu huì xú zhōu. chǔ shì jiā: wēi wáng qī nián, qí mèng cháng jūn fù tián yīng qī chǔ, chǔ fá qí, bài zhī yú xú zhōu. yuè shì jiā: gōu jiàn yǐ píng wú, nǎi yǐ bīng běi dù huái, yǔ qí jìn zhū hóu huì yú xú zhōu. lǔ shì jiā: qǐng gōng shí jiǔ nián, chǔ fá wǒ, qǔ xú zhōu. àn xù hàn shū zhì: xuē běn guó, liù guó shí yuē xú zhōu, zài jīn téng xiàn zhī nán xuē hé běi. yǒu dài chéng, tián wén suǒ zhú yě. cǐ yǔ chǔ wèi èr guó wèi jìng. ér wēi wáng yuē: wú lì yǒu qián fū zhě, shǐ shǒu xú zhōu. zé yàn rén jì běi mén, zhào rén jì xī mén, xǐ ér cóng zhě qī qiān yú jiā. gài yǔ liáng huì wáng yán, bù yù chì wèi, gèng yǐ yàn zhào kuā zhī ěr.
○徐州《史記·齊大公世家》:「田常執簡公於徐州。」《田敬仲完世家》:「宣王九年,與魏襄王會徐州,諸侯相王也。十年,楚圍我徐州。」《魏世家》:「襄王元年,與諸侯會徐州。」《楚世家》:「威王七年,齊孟嘗君父田嬰欺楚,楚伐齊,敗之於徐州。」《越世家》:「勾踐已平吳,乃以兵北渡淮,與齊、晉諸侯會於徐州。」《魯世家》:「頃公十九年,楚伐我,取徐州。」按《續漢書·志》:「薛本國,六國時曰徐州,在今滕縣之南薛河北。有大城,田文所築也。」此與楚、魏二國為境。而威王曰:「吾吏有黔夫者,使守徐州。則燕人祭北門,趙人祭西門,徙而從者七千餘家。」蓋與梁惠王言,不欲斥魏,更以燕、趙夸之耳。
suǒ yǐn yuē: shuō wén: yú fù, zhū zhī xià yì, zài lǔ dōng. yòu zhú shū jì nián yún: liáng huì chéng wáng sān shí yī nián, pī qiān yú xuē, gǎi míng yuē xú zhōu. zé xú yǔ lín bìng yīn shū yě. jīn dú wèi yǔ gòng: xú zhōu zhī xú zhě, wù. qí shì jiā: tián cháng zhí jiǎn gōng yú xú zhōu. chūn qiū zhèng zuò shū zhōu.
索隱曰:「《說文》:「余阝,邾之下邑,在魯東。」又《竹書紀年》云:「梁惠成王三十一年,邳遷於薛,改名曰徐州。」則徐與鄰並音舒也。今讀為《禹貢》:「徐州」之徐者,誤。《齊世家》:「田常執簡公於徐州。」《春秋》正作「舒州」。
xiàng chūn qiū yǐn èr nián: gōng rén rù xiàng. dù shì jiě yuē: qiào guó lóng kàng xiàn dōng nán yǒu xiàng chéng. huán shí liù nián: chéng xiàng. wú jiě. xuān sì nián: gōng jí qí hóu píng gōng jí tán. gōng rén bù kěn, gōng fá jǔ, qǔ xiàng. jiě yuē: xiàng, jǔ yì, dōng hǎi C051 xiàn dōng nán yǒu xiàng chéng. yuǎn, yí yě. xiāng èr shí nián: zhòng sūn sù huì jǔ rén, méng yú xiàng. jiě yuē: jǔ yì. àn chūn qiū, xiàng zhī míng sì jiàn yú jīng, ér shè shì zhù wèi èr dì, rán qí shí yī xiàng yě. xiān wèi guó, hòu bìng yú gōng, ér huò shǔ jǔ, huò shǔ lǔ, zé yǐ shè hū dà guó zhī jiān ěr, chéng xiàn jīn zài yì, dù shì yǐ qí yuǎn ér yí zhī, kuàng lóng kàng zài jīn fèng yáng zhī huái yuǎn hū?
○向《春秋·隱二年》:「宮人入向。」杜氏解曰:「譙國龍亢縣東南有向城。」《桓十六年》:「城向。」無解。《宣四年》:「公及齊侯平宮及郯。宮人不肯,公伐莒,取向。」解曰:「向,莒邑,東海[C051]縣東南有向城。遠,疑也。」《襄二十年》:「仲孫速會莒人,盟於向。」解曰:「莒邑。」按《春秋》,向之名四見於經,而社氏注為二地,然其實一向也。先為國,後並於宮,而或屬莒,或屬魯,則以攝乎大國之間耳,承縣今在嶧,杜氏以其遠而疑之,況龍亢在今鳳陽之懷遠乎?
qí chéng yǐ wèi jīn yí zhōu zhī xiàng chéng zhèn, jìn zhī yǐ.
《齊乘》以為今沂州之向城鎮,近之矣。
xiǎo chūn qiū zhuāng sān shí èr nián: chéng xiǎo. zuǒ shì chuán yuē: wèi guǎn zhòng yě. gài jiàn zhāo gōng shí yī nián, shēn wú yǔ zhī yán yuē: qí huán gōng chéng, ér kěn guǎn zhòng yān, zhì yú jīn lài zhī. ér yòu jiàn xìn èr nián jīng shū chéng chǔ qiū zhī chū yú zhū hóu, wèi zhòng fù dé jūn zhī zhuān, yì kě qín zhū hóu yǐ zì fēng yě. shì bù rán. zhòng suǒ jū zhě yě, cǐ tīng chéng zhě xiǎo yě. chūn qiū yǒu yán, xiǎo yán xiǎo zhě, zhuāng èr shí sān nián: gōng jí qí hóu yù yú. xī èr shí liù nián: gōng yǐ chǔ shuài fá qí, qǔ. wén shí qī nián: gōng jí qí hóu méng yú. chéng sān nián: shū sūn qiáo rú huì jìn xún shǒu yú. sì shū ér yī shū xiǎo, bié yú yě. fàn níng: xiǎo, lǔ dì. rán zé chéng xiǎo zhě, nèi chéng yě, gù bù xì zhī qí, ér yǔ guǎn zhòng wú yǔ yě, hàn gāo dì yǐ lǔ gōng lǐ zàng xiàng yǔ yú chéng, jí cǐ lǔ zhī xiǎo. ér zhù yǐn huáng lǎn, yǐ wèi dōng jùn zhī chéng, yǔ liú hòu suǒ bǎo zhī huáng shí tóng qí dì, qí bù rán míng yǐ. chūn qiū qiū fā wēi yuē: qū fù xī běi yǒu xiǎo chéng.
○小《春秋·莊三十二年》:「城小。」《左氏傳》曰:「為管仲也。」蓋見昭公十一年,申無宇之言曰:「齊桓公城,而肯管仲焉,至於今賴之。」而又見《信二年》經書「城楚丘」之出於諸侯,謂仲父得君之專,亦可勤諸侯以自封也。是不然。仲所居者也,此聽城者小也。《春秋》有言,小言小者,《莊二十三年》:「公及齊侯遇於。」《僖二十六年》:「公以楚帥伐齊,取。」《文十七年》:「公及齊侯盟於。」《成三年》:「叔孫僑如會晉荀首於。」四書「」而一書「小」,別於也。范寧:「小,魯地。」然則城小者,內城也,故不系之齊,而與管仲無與也,漢高帝以魯公禮葬項羽於城,即此魯之小。而注引《皇覽》,以為東郡之城,與留候所葆之黃石同其地,其不然明矣。《春秋秋發微》曰:「曲阜西北有小城。」
tài shān lì shí yuè dǐng wú zì bēi, shì chuán wèi qín shǐ huáng lì, àn qín bēi zài yù nǚ chí shàng, lǐ sī zhuàn shū, gāo bù guò wǔ chǐ, ér míng wén bìng èr shì zhào shū xián jù, bù dāng yòu lì cǐ dà bēi yě. kǎo zhī sòng yǐ qián yì wú cǐ shuō, yīn qǔ shǐ jì fǎn fù dú zhī, zhī wèi hàn wǔ dì suǒ lì yě. shǐ jì qín shǐ huáng běn jì yún: shàng tài shān, lì shí fēng cí, sì qí xià. yún: kè suǒ lì shí. shì qín shí yǒu wén zì zhī zhèng, jīn lǐ sī bēi shì yě. fēng chán shū yún: dōng shàng tài shān, tài shān zhī cǎo mù yè wèi shēng, nǎi lìng rén shàng shí, lì zhī tài shān diān shàng. suì dōng xún hǎi shàng. sì yuè, hái zhì fèng gāo. shàng tài shān fēng ér bù yán kè shí, shì hàn shí wú wén zì zhī zhèng, jīn bēi shì yě. xù hàn shū jì bǎ zhì yì yún: shàng dōng shàng tài shān, nǎi shàng shí, lì zhī tài shān diān. rán zé cǐ wú zì bēi míng wèi hàn wǔ dì suǒ lì, ér hòu zhī bù dú shǐ zhě wù yǐ wèi qín ěr.
○泰山立石岳頂無字碑,世傳為秦始皇立,按秦碑在玉女池上,李斯篆書,高不過五尺,而銘文並二世詔書咸具,不當又立此大碑也。考之宋以前亦無此說,因取《史記》反覆讀之,知為漢武帝所立也。《史記·秦始皇本紀》云:「上泰山,立石封祠,祀其下。」云:「刻所立石。」是秦石有文字之證,今李斯碑是也。《封禪書》云:「東上泰山,泰山之草木葉未生,乃令人上石,立之泰山巔上。遂東巡海上。四月,還至奉高。」上泰山封而不言刻石,是漢石無文字之證,今碑是也。《續漢書·祭把志》亦云:「上東上泰山,乃上石,立之泰山巔。」然則此無字碑明為漢武帝所立,而後之不讀史者誤以為秦耳。
shǐ huáng kè shí zhī chù fán liù, shǐ jì shū zhī shén míng, yú zōu yì shān zé shàng yún lì shí, xià yún kè shí sòng qín dé, yú tài shān zé shàng yún lì shí, xià yún kè suǒ lì shí. yú zhī fú zé èr shí bā nián yún lì shí, èr shí jiǔ nián yún kè shí. yú láng yá zé yún lì shí, kè sòng qín dé. yú huì jī zé yún lì shí, kè sòng qín dé. wú bù xiān yán lì, hòu yán kè zhě wéi yú jié shí zé yún kè jié shí mén, mén zì shì shí, bù xū lì yě. gǔ rén zuò shǐ, wén zì zhī mì rú cǐ. shǐ qín huáng bié lì cǐ shí, qín shǐ yān dé bù jì shǐ hàn wǔ yǒu wén kè shí, hàn shǐ yòu ān gǎn bù lù hū?
始皇刻石之處凡六,《史記》書之甚明,於鄒嶧山則上雲「立石」,下雲「刻石頌秦德」,於泰山則上雲「立石」,下雲「刻所立石」。於之罘則二十八年雲「立石」,二十九年雲「刻石」。於琅邪則雲「立石,刻頌秦德」。於會稽則雲「立石,刻頌秦德」。無不先言立,後言刻者;惟於碣石則雲「刻碣石門」,門自是石,不須立也。古人作史,文字之密如此。使秦皇別立此石,秦史焉得不紀;使漢武有文刻石,漢史又安敢不錄乎?
tài shān dū wèi hòu hàn shū huán dì jì: yǒng xìng èr nián, tài shān láng yá zéi gōng sūn jǔ děng fǎn, shā zhǎng shǐ. yǒng shòu yuán nián qī yuè, chū zhì tài shān láng yá dū wèi guān. yán xī wǔ nián bā yuè jǐ mǎo, bà láng yá dū wèi guān. bā nián wǔ yuè wáng shēn, bà tài shān dū wèi guān. jīn shí lù zài hàn tài shān dū wèi kǒng zhòu bēi yún: zhòu yǐ yán xī sì nián zú. gài zú hòu sì nián guān suì fèi yǐ. rán tài shān dū wèi shí bù shǐ yú cǐ, guāng wǔ shí céng zhì zhī. wén yuàn chuán: xià gōng, guāng wǔ shí bài láng zhōng, zài qiān tài shān dū wèi. yòu àn guāng wǔ jì: jiàn wǔ liù nián, chū bà jùn guó dū wèi guān. gōng zhī qiān gài zài cǐ nián qián yě.
○泰山都尉《後漢書·桓帝紀》:永興二年,泰山琅邪賊公孫舉等反,殺長史。永壽元年七月,初置泰山琅邪都尉官。延熹五年八月己卯,罷琅邪都尉官。八年五月王申,罷泰山都尉官。《金石錄》載漢《泰山都尉孔宙碑》云:「宙以延熹四年卒。」蓋卒後四年官遂廢矣。然泰山都尉實不始於此,光武時曾置之。《文苑傳》:「夏恭,光武時拜郎中,再遷泰山都尉。」又按《光武紀》:「建武六年,初罷郡國都尉官。」恭之遷蓋在此年前也。
tài shān zì gōng sūn jǔ dōng guō dòu, láo bǐng shū sūn wú jì xiāng jì pàn luàn, yǐ shì zhì dū wèi zhī guān. yǐ hòu guān suī bù shè, ér jùn bīng lǐng yú tài shǒu, qí lì sù hòu. gù hé jìn shǐ fǔ yuàn tài shān wáng kuāng dōng fā qí jùn qiáng nǔ, ér yīng shào xià hóu yuān yì yǐ zhī pò huáng jīn, kě jiàn hàn dài bù fèi jùn bīng zhī xiào. ér jiàn ān zhōng, cáo gōng biǎo yuē: tài shān jùn jiè kuàng yuǎn, jiù duō qīng hàn. quán shí zhī yí, kě fēn wǔ xiàn wèi yíng jùn. zé qí shí zhī xí sú yòu kě zhī yǐ.
泰山自公孫舉、東郭竇,勞丙叔、孫無忌相繼叛亂,以是置都尉之官。以後官雖不設,而郡兵領於太守,其力素厚。故何進使府掾泰山王匡東發其郡強弩,而應劭、夏侯淵亦以之破黃巾,可見漢代不廢郡兵之效。而建安中,曹公表曰:「泰山郡界曠遠,舊多輕悍。權時之宜,可分五縣為贏郡。」則其時之習俗又可知矣。
shè shǒu shǐ jì: zhōu chéng wáng fēng tài shān, chán shè shǒu. táng shū: gāo zōng gān fēng yuán nián zhēng yuè gēng wǔ, chán shè shǒu. xuán zōng kāi yuán shí sān nián shí yī yuè xīn mǎo, chán shè shǒu. sòng shǐ: zhēn zōng dà zhōng xiáng fú yuán nián shí yuè wáng zǐ, chán shè shǒu. jīn gāo lǐ shān zhī zuǒ yǒu xiǎo shān, qí gāo kě sì wǔ zhàng, zhì yún jí shè shǒu shān. zài yuè páng zhū shān zhōng zuì bēi xiǎo, bù zhī gǔ rén hé qǔ yú cǐ? yì zhě fēng yú gāo, yù qí jìn tiān chán yú xià, yù qí jìn dì. qiě shān bēi ér fù yuè zhǐ, biàn yú jiāng shì, chū zhì gāo zhī hòu bù yù gèng láo mín lì xié? jì nán dū wèi hàn jì nán jùn tài shǒu, zhì dōng píng líng. ér dū wèi zhì fàng líng zhě, yǐ zhǎng bái shān yě. wèi shū xīn zi bō chuán: zhǎng bái shān lián jiē sān qí xiá qiū shù zhōu zhī jiè, duō yǒu dào zéi, zi fù shòu shǐ jiǎn fù, yīn biàn shān gǔ yào hài yí lì zhèn shù zhī suǒ. yòu zhū zhōu háo yòu zài shān gǔ zhù, jiān dǎng duō yī zhī, yòu dé mì zào bīng zhàng, yì qǐng pò bà zhū yě, cháo tíng shàn ér cóng zhī. suí dà yè jiǔ nián, qí rén mèng ràng wáng báo děng zhòng shí yú wàn, jù zhǎng bái shān, gōng piāo zhū jùn. yǐ zhāng xū tuó wáng shì chōng zhī lì bù néng miè, qì yú suí wáng. guān cǐ èr shì, zé zhī hàn rén lì dū wèi zhì yú líng zhī yì yǐ.
○社首《史記》:「周成王封泰山,禪社首。」《唐書》:高宗「乾封元年正月庚午,禪社首。」玄宗「開元十三年十一月辛卯,禪社首。」《宋史》:真宗「大中祥符元年十月王子,禪社首。」今高里山之左有小山,其高可四五丈,《志》雲即社首山。在岳旁諸山中最卑小,不知古人何取於此?意者封於高,欲其近天;禪於下,欲其近地。且山卑而附岳址,便於將事,初陟高之後不欲更勞民力邪?○濟南都尉漢濟南郡太守,治東平陵。而都尉治放陵者,以長白山也。《魏書·辛子菠傳》:「長白山連接三齊瑕丘數州之界,多有盜賊,子馥受使檢覆,因辨山谷要害宜立鎮戍之所。又諸州豪右在山鼓鑄,奸黨多依之,又得密造兵仗,亦請破罷諸冶,朝廷善而從之。」隋大業九年,齊人孟讓、王薄等眾十餘萬,據長白山,攻剽諸郡。以張須陀、王世充之力不能滅,訖於隋亡。觀此二事,則知漢人立都尉治於陵之意矣。
zōu píng tái èr xiàn hàn shū jì nán jùn zhī xiàn shí sì, yī yuē dōng píng líng, èr rì zōu píng, sān yuē tái, sì rì liáng zōu. gōng chén biǎo zé yǒu tái dìng hóu dài yě, liáng zōu xiào hóu wǔ hǔ, shì èr xiàn bìng wèi hóu guó. xù hàn zhì jì nán jùn shí chéng, qí yī yuē dōng píng líng, qí sì yuē tái, qí qī rì liáng zōu, qí bā rì zōu píng. ér ān dì jì yún: yán guāng sān nián èr yuè wù zǐ, jì nán shàng yán: fèng huáng jí tái xiàn chéng huò shōu shě shù shàng. zhāng huái tài zǐ zhù yún: tái xiàn shǔ jì nán jùn, gù chéng zài jīn qí zhōu píng líng xiàn běi. yàn zǐ chūn qīu: jǐng gōng wèi yàn zǐ fēng yì, shǐ tián wú zì zhì tái yǔ wú yán. shuǐ jīng zhù yì yún: jì shuǐ yòu dōng běi guò tái xiàn běi. xún qí shàng xià wén jù, běn zì liǎo rán, hòu rén dú hàn shū, wù cóng zōu zì jué jù, yīn yǐ zōu wèi yī xiàn, píng tái wèi yī xiàn. qí chéng suì wèi hàn jì nán jùn yǒu zōu xiàn, hòu hàn gǎi wèi zōu píng, yòu yǐ tái píng tái wèi èr xiàn. cǐ bù dé qí jù dú ér wàng wèi zhī shuō yě.
○鄒平台二縣《漢書》濟南郡之縣十四,一曰東平陵,二日鄒平,三曰台,四日梁鄒。《功臣表》則有台定侯戴野,梁鄒孝侯武虎,是二縣並為侯國。《續漢志》濟南郡十城,其一曰東平陵,其四曰台,其七日梁鄒,其八日鄒平。而《安帝紀》云:「延光三年二月戊子,濟南上言:鳳皇集台縣丞霍收舍樹上。」章懷太子注云:「台縣屬濟南郡,故城在今齊州平陵縣北。」《晏子春秋》:「景公為晏子封邑,使田無字致台與無鹽。」《水經注》亦云:「濟水又東北過台縣北。」尋其上下文句,本自瞭然,後人讀《漢書》,誤從「鄒」字絕句,因以鄒為一縣,平台為一縣。《齊乘》遂渭漢濟南郡有鄒縣,後漢改為鄒平,又以台、平台為二縣。此不得其句讀而妄為之說也。
hàn yǐ zōu míng xiàn zhě wǔ. lǔ guó yǒu zōu, yì zuò zōu jiāo dōng guó yǒu zōu lú qiān shèng jùn yǒu dōng zōu yǔ jì nán zhī zōu píng liáng zōu, fán wǔ. qí dān chēng zōu zhě, jīn yǎn zhōu fǔ zhī zōu xiàn yě. yì yǒu píng tái, shǔ cháng shān jùn. wài qī ēn zé hóu biǎo: píng tái kāng hóu shǐ yuán. hòu hàn shū qiū tóng chuán: yǐn suī fēng píng tái hóu shì yě. yǒu zōu píng yǒu tái, ér yì yǒu zōu, yǒu píng tái, bù kě bù biàn yě.
漢以鄒名縣者五。魯國有騶,亦作「鄒」;膠東國有鄒盧;千乘郡有東鄒;與濟南之鄒平、梁鄒,凡五。其單稱鄒者,今兗州府之鄒縣也。亦有平台,屬常山郡。《外戚恩澤侯表》:「平台康侯史元。」《後漢書·邱彤傳》:「尹綏封平台侯」是也。有鄒平、有台,而亦有鄒,有平台,不可不辨也。
jìn shí xiàn míng duō yán hàn jiù, àn shǐ hé céng chuán: céng sūn jī wèi zōu píng lìng. shì yǒu zōu píng yǐ, jiě xì chuán: fù xiū, fēng liáng zōu hóu. liú sòng chuán: zhuī fēng liáng zōu xiàn hóu. shì yǒu liáng zōu yǐ. sòng shū yán: jìn tài kāng liù nián sān yuè wù chén, lè ān liáng zōu děng bā xiàn yǔn shuāng, shāng sāng mài. wén dì jì: yuán jiā èr shí bā nián wǔ yuè yǐ yǒu, wáng mìng sī mǎ shùn zé zì hào qí wáng, jù liáng zōu chéng. bā yuè guǐ hài, liáng zōu píng, zhǎn sī mǎ shùn. zé shì sòng yǒu liáng zōu yǐ. bù zhī hé gù, jìn shū dì lǐ zhì yú lè ān guó xià, dān shū yī zōu zì, cǐ shǐ zhī què wén.
晉時縣名多沿漢舊,按史《何曾傳》:「曾孫機為鄒平令。」是有鄒平矣,《解系傳》:「父修,封梁鄒侯。」《劉頌傳》:「追封梁鄒縣侯。」是有梁鄒矣。《宋書》言:「晉太康六年三月戊辰,樂安、梁鄒等八縣隕霜,傷桑麥。」《文帝紀》:「元嘉二十八年五月乙酉,亡命司馬順則自號齊王,據梁鄒城。八月癸亥,梁鄒平,斬司馬順。」則是宋有梁鄒矣。不知何故,《晉書·地理志》於「樂安國」下,單書一「鄒」字,此史之闕文。
ér qí chéng nǎi yún: jìn shěng liáng zōu rù zōu xiàn. fū jìn yǐ qián, cǐ dì běn wú zōu xiàn, ér hé cóng rén zhī hū? gài bù zhī ér wàng zuò zhě yǐ.
而《齊乘》乃云:「晉省梁鄒入鄒縣。」夫晉以前,此地本無鄒縣,而何從人之乎?蓋不知而妄作者矣。
jiā gǔ chūn qiū dìng gōng shí nián: xià, gōng huì qí hóu yú jiā gǔ. chuán yuē: gōng huì qí hóu yú zhù qí, shí jiā gǔ. dù yù jiě jí fú qián zhù shǐ jì, jiē yún zài dōng hǎi zhù qí xiàn. liú zhāo zhì dù yòu tōng diǎn yīn zhī, suì wèi jiā gǔ shān zài jīn gàn yú xiàn xī wǔ shí lǐ. àn gàn yú zài chūn qiū wèi jǔ dì, yǔ qí lǔ zhī dōu xiāng qù gè wǔ liù bǎi lǐ, hé bì ruò cǐ zhī yuǎn? dāng shí jǐng gōng zhī guān bù guò yuē zūn hǎi ér nán, fàng yú láng yá ér yǐ, wèi wén yuè tā guó zhī jìng. jīn shǐ yún: zī chuān yǒu jiā gǔ shān. yī tǒng zhì yún: jiā gǔ shān zài zī chuān xiàn xī nán sān shí lǐ, jiù míng zhù qí shān, qí yáng jí qí lǔ huì méng zhī chù, méng shuǐ fā yuán yú cǐ. shuǐ jīng zhù: méng shuǐ chū bān yáng xiàn xī nán jiǎ shān. shì yǐ jiǎ shān wèi jiā gǔ yě, ér lái wú xiàn zhì zé yòu yún: jiā gǔ zài xiàn nán sān shí lǐ, jiē xīn tài jiè. wèi zhī qí hé suǒ jù, rán qí, lǔ zhī jìng zhèng zài lái wú dōng zhì zī chuān, zé yǐ rén qí dì bǎi yú lǐ. èr shuō jù tōng. yòu àn shuǐ jīng zhù lái wú xiàn yuē: chéng zài lái wú gǔ, dāng lù jué liǎng shān jiān, dào yóu nán běi mén. jiù shuō yún: qí líng gōng miè lái, lái mín bō liú cǐ gǔ, yì luò huāng wú, gù yuē lái wú. yǔ gòng suǒ wèi lái yí yě. jiā gǔ zhī huì, qí hóu shǐ lái rén yǐ bīng jié lǔ hóu, xuān ní chēng yí bù luàn huá shì yě. shì zé huì yú cǐ dì, gù dé yǒu lái rén, fēi zhào zhī dōng lái qiān lǐ zhī wài yě. bù kě ní zhù qí zhī míng, ér yuǎn qiú zhī hǎi shàng yǐ.
○夾谷《春秋·定公十年》:「夏,公會齊侯於夾谷。」傳曰:「公會齊侯於祝其,實夾谷。」杜預解及服虔注《史記》,皆雲在東海祝其縣。劉昭《志》、杜佑《通典》因之,遂謂夾谷山在今贛榆縣西五十里。按贛榆在春秋為莒地,與齊、魯之都相去各五六百里,何必若此之遠?當時景公之觀不過曰「遵海而南,放於琅邪」而已,未聞越他國之境。《金史》云:「淄川有夾谷山。」《一統志》云:「夾谷山在淄川縣西南三十里,舊名祝其山,其陽即齊魯會盟之處,萌水發源於此。」《水經注「:「萌水出般陽縣西南甲山。」是以甲山為夾谷也,而《萊蕪縣誌》則又云:「夾谷在縣南三十里,接新泰界。」未知其何所據,然齊,魯之境正在萊蕪;東至淄川,則已人齊地百餘里。二說俱通。又按《水經注》萊蕪縣曰:「城在萊蕪谷,當路絕兩山間,道由南北門。舊說云:齊靈公滅萊,萊民播流此谷,邑落荒蕪,故曰萊蕪。《禹貢》所謂萊夷也。」夾谷之會,齊侯使萊人以兵劫魯侯,宣尼稱「夷不亂華」是也。是則會於此地,故得有萊人,非召之東萊千里之外也。不可泥祝其之名,而遠求之海上矣。
wéi shuǐ wéi shuǐ chū láng yá jùn jī wū shān. shū yǔ gòng wéi zī qí dào, zuǒ chuán xiāng gōng shí bā nián: jìn shī dōng qīn jí wéi shì yě. qí zi huò shěng shuǐ zuò wéi, huò shěng xì zuò huái, yòu huò cóng xīn zuò wéi, zǒng shì yī zì. hàn shū dì lǐ zhì láng yá jùn zhū xū xià jī xià zuò wéi, líng mén xià héng xià zhé quán xià zuò huái, shàng wén yǐn yǔ gòng: wéi zāi qí dào yòu zuò wéi, yī juàn zhī zhōng, yì wén sān jiàn.
○濰水濰水出琅邪郡箕屋山。《書·禹貢》」濰淄其道」,《左傳·襄公十八年》:「晉師東侵及濰」是也。其子或省「水」作「維」,或省「系」作「淮」,又或從「心」作「惟」,總是一字。《漢書·地理志》琅邪郡「朱虛」下、「箕」下作「維」,「靈門」下、「橫」下、「折泉」下作「淮」,上文引《禹貢》:「惟甾其道」又作「惟」,一卷之中,異文三見。
tōng jiàn liáng wǔ dì jì: wèi lǐ shū rén jī xíng gǎo yú wéi shuǐ. gǔ rén zhī wén huò shěng, huò xī qí páng, bìng cóng niǎo zhuī zhī zhuī zé yī ěr. jìng rén wù dú wèi huái yí qí zhī huái, ér hū cǐ shuǐ wèi huái hé, shī zhī yǐ.
《通鑑·梁武帝紀》:「魏李叔仁擊邢杲於惟水。」古人之文或省,或惜其旁,並從「鳥隹」之「隹」則一爾。徑人誤讀為「淮沂其」之「淮」,而呼此水為槐河,失之矣。
yòu rú sān guó zhì wú zhǔ chuán: zuò táng yì tú táng, yǐ yān běi dào. jìn shū xuān dì jì: wáng líng zhà yán wú rén sāi tú shuǐ. wǔ dì jì: láng yá wáng chū yú zhōng. hǎi xī gōng jì: huán wēn zì shān yáng jí huì jī, wáng yù huì yú tú zhōng. xiào wǔ jì: qiǎn zhēng lǔ jiāng jūn xiè shí shuài zhōu shī tún tú zhōng. ān dì jì: qiào wáng shàng zhī zhòng kuì táo yú tú zhōng. bìng shì chú zì, nán shǐ chéng wén jì chuán: qín jùn qián jiāng pǔ tōng tú shuǐ shì yě. gǔ chú shěng zuò tú, yǔ wéi shěng zuò huái zhèng tóng, yùn shū bìng bù shōu cǐ èr zì.
又如《三國志·吳主傳》:「作棠邑塗塘,以淹北道。」《晉書·宣帝紀》:「王凌詐言吳人塞塗水。」《武帝紀》:「琅邪王出余中。」《海西公紀》:「桓溫自山陽及會稽,王昱會於塗中。」《孝武紀》:「遣征虜將軍謝石帥舟師屯塗中。」《安帝紀》:「譙王尚之眾潰逃於塗中。」並是「滁」字,《南史·程文季傳》:「秦郡前江浦通塗水」是也。古「滁」省作「塗」,與「濰」省作「淮」正同,韻書並不收此二字。
láo shān láo shān zhī míng, qí chéng yǐ wèi dēng zhī zhě láo, yòu yún yī zuò láo qiū, zhǎng chūn yòu gǎi wèi áo, jiē bǐ qiǎn kě xiào. àn nán shǐ: míng sēng shào yǐn yú zhǎng guǎng jùn zhī láo shān. běn cǎo: tiān má shēng tài shān láo shān zhū shān. zé zì běn zuò láo
○勞山勞山之名,《齊乘》以為「登之者勞」,又雲一作「牢丘」,長春又改為「鰲」,皆鄙淺可笑。按《南史》:「明僧紹隱於長廣郡之嶗山。」《本草》:「天麻生太山、嶗山諸山。」則字本作「嶗