jiǎng wǎn zì gōng yǎn líng líng xiāng xiāng rén yě. ruò guàn yǔ wài dì quán líng liú mǐn jù zhī míng. wǎn yǐ zhōu shū zuǒ suí xiān zhǔ rù shǔ, chú guǎng dōu zhǎng. xiān zhǔ cháng yīn yóu guān yǎn zhì guǎng dōu, jiàn wǎn zhòng shì bù lǐ, shí yòu shěn zuì, xiān zhǔ dà nù, jiāng jiā zuì lù. jūn shī jiāng jūn zhū gé liàng qǐng yuē: jiǎng wǎn, shè jì zhī qì, fēi bǎi lǐ zhī cái yě. qí wèi zhèng yǐ ān mín wèi běn, bù yǐ xiū shì wèi xiān, yuàn zhǔ gōng zhòng jiā chá zhī. xiān zhǔ yǎ jìng liàng, nǎi bù jiā zuì, cāng zú dàn miǎn guān ér yǐ. wǎn jiàn tuī zhī hòu, yè mèng yǒu yī niú tóu zài mén qián, liú xiě pāng tuó, yì shén è zhī, hū wèn zhàn mèng zhào zhí. zhí yuē: fū jiàn xuè zhě, shì fēn míng yě. niú jiǎo jí bí, gōng zì zhī xiàng, jūn wèi bì dāng zhì gōng, dà jí zhī zhēng yě. qǐng zhī, wèi shí fāng lìng. xiān zhǔ wèi hàn zhōng wáng, wǎn rù wèi shàng shū láng. jiàn xìng yuán nián, chéng xiàng liàng kāi fǔ, pì wǎn wèi dōng cáo yuàn. jǔ mào cái, wǎn gù ràng liú yōng yīn huà páng yán liào chún, liàng jiào dá yuē: sī wéi bèi qīn shě dé, yǐ tiǎn bǎi xìng, zhòng rén jì bù yǐn yú xīn, shí yòu shǐ yuǎn jìn bù jiě qí yì, shì yǐ jūn yí xiǎn qí gōng jǔ, yǐ míng cǐ xuǎn zhī qīng zhòng yě. qiān wèi cān jūn. wǔ nián, liàng zhù hàn zhōng, wǎn yǔ zhǎng shǐ zhāng yì tǒng liú fǔ shì. bā nián, dài yì wèi zhǎng shǐ, jiā fǔ jūn jiāng jūn. liàng shù wài chū, wǎn cháng zú shí zú bīng yǐ xiāng gōng gěi. liàng měi yán: gōng yǎn tuō zhì zhōng yǎ, dāng yǔ wú gòng zàn wáng yè zhě yě. mì biǎo hòu zhǔ yuē: chén ruò bù xìng, hòu shì yí yǐ fù wǎn.
蔣琬字公琰、零陵湘鄉人也。弱冠與外弟泉陵劉敏俱知名。琬以州書佐隨先主入蜀,除廣都長。先主嘗因游觀奄至廣都,見琬眾事不理,時又沈醉,先主大怒,將加罪戮。軍師將軍諸葛亮請曰:「蔣琬,社稷之器,非百里之才也。其為政以安民為本,不以脩飾為先,願主公重加察之。」先主雅敬亮,乃不加罪,倉卒但免官而已。琬見推之後,夜夢有一牛頭在門前,流血滂沱,意甚惡之,呼問占夢趙直。直曰:「夫見血者,事分明也。牛角及鼻,『公』字之象,君位必當至公,大吉之徵也。」頃之,為什邡令。先主為漢中王,琬入為尚書郎。建興元年,丞相亮開府,辟琬為東曹掾。舉茂才,琬固讓劉邕、陰化、龐延、廖淳,亮教答曰:「思惟背親舍德,以殄百姓,眾人既不隱於心,實又使遠近不解其義,是以君宜顯其功舉,以明此選之清重也。」遷為參軍。五年,亮住漢中,琬與長史張裔統留府事。八年,代裔為長史,加撫軍將軍。亮數外出,琬常足食足兵以相供給。亮每言:「公琰託志忠雅,當與吾共贊王業者也。」密表後主曰:「臣若不幸,後事宜以付琬。」
liàng zú, yǐ wǎn wèi shàng shū lìng, é ér jiā xíng dū hù, jiǎ jié, lǐng yì zhōu cì shǐ, qiān dà jiāng jūn, lù shàng shū shì, fēng ān yáng tíng hòu. shí xīn sàng yuán shuài, yuǎn jìn wēi sǒng. wǎn chū lèi bá cuì, chù qún liáo zhī yòu, jì wú qī róng, yòu wú xǐ sè, shén shǒu jǔ zhǐ, yǒu rú píng rì, yóu shì zhòng wàng jiàn fú, yán xī yuán nián, zhào wǎn yuē: kòu nán wèi mǐ, cáo ruì jiāo xiōng, liáo dōng sān jùn kǔ qí bào nüè, suì xiāng jiū jié, yǔ zhī lí gé. ruì dà xìng zhòng yì, hái xiāng gōng fá. nǎng qín zhī wáng, shèng guǎng shǒu nán, jīn yǒu cǐ biàn, sī nǎi tiān shí. jūn qí zhì yán, zǒng shuài zhū jūn tún zhù hàn zhōng, xū wú jǔ dòng, dōng xī jǐ jiǎo, yǐ chéng qí xìn. yòu mìng wǎn kāi fǔ, míng nián jiù jiā wèi dà sī mǎ.
亮卒,以琬為尚書令,俄而加行都護,假節,領益州刺史,遷大將軍,錄尚書事,封安陽亭侯。時新喪元帥,遠近危悚。琬出類拔萃,處群僚之右,既無戚容,又無喜色,神守舉止,有如平日,由是眾望漸服,延熙元年,詔琬曰:「寇難未弭,曹叡驕凶,遼東三郡苦其暴虐,遂相糾結,與之離隔。叡大興眾役,還相攻伐。曩秦之亡,勝、廣首難,今有此變,斯乃天時。君其治嚴,總帥諸軍屯住漢中,須吳舉動,東西掎角,以乘其釁。」又命琬開府,明年就加為大司馬。
dōng cáo yuàn yáng xì sù xìng jiǎn lüè, wǎn yǔ yán lùn, shí bù yīng dá. huò yù gòu xì yú wǎn yuē: gōng yǔ xì yǔ ér bù jiàn yīng, xì zhī màn shàng, bù yì shén hū! wǎn yuē: rén xīn bù tóng, gè rú qí miàn miàn cóng hòu yán, gǔ rén zhī suǒ jiè yě. xì yù zàn wú shì yé, zé fēi qí běn xīn, yù fǎn wú yán, zé xiǎn wú zhī fēi, shì yǐ mò rán, shì xì zhī kuài yě. yòu dū nóng yáng mǐn céng huǐ wǎn yuē: zuò shì kuì kuì, chéng fēi jí qián rén. huò yǐ bái wǎn, zhǔ zhě qǐng tuī zhì mǐn, wǎn yuē: wú shí bù rú qián rén, wú kě tuī yě. zhǔ zhě zhòng jù tīng bù tuī, zé qǐ wèn qí kuì kuì zhī zhuàng. wǎn yuē: gǒu qí bù rú, zé shì bù dāng lǐ, shì bù dāng lǐ, zé kuì kuì yǐ. fù hé wèn xié? hòu mǐn zuò shì xì yù, zhòng rén yóu jù qí bì sǐ, wǎn xīn wú shì mò, dé miǎn zhòng zuì. qí hǎo è cún dào, jiē cǐ lèi yě.
東曹掾楊戲素性簡略,琬與言論,時不應答。或欲構戲於琬曰:「公與戲語而不見應,戲之慢上,不亦甚乎!」琬曰:「人心不同,各如其面;面從後言,古人之所誡也。戲欲贊吾是耶,則非其本心,欲反吾言,則顯吾之非,是以默然,是戲之快也。」又督農楊敏曾毀琬曰:「作事憒憒,誠非及前人。」或以白琬,主者請推治敏,琬曰:「吾實不如前人,無可推也。」主者重據聽不推,則乞問其憒憒之狀。琬曰:「苟其不如,則事不當理,事不當理,則憒憒矣。復何問邪?」後敏坐事系獄,眾人猶懼其必死,琬心無適莫,得免重罪。其好惡存道,皆此類也。
wǎn yǐ wèi xī zhū gé liàng shù kuī qín chuān, dào xiǎn yùn jiān, jìng bù néng kè, bù ruò chéng shuǐ dōng xià. nǎi duō zuò zhōu chuán, yù yóu hàn, miǎn xí wèi xìng shàng yōng. huì jiù jí lián dòng, wèi shí de xíng. ér zhòng lùn xián wèi rú bù kè jié, hái lù shén nán, fēi zhǎng cè yě. yú shì qiǎn shàng shū lìng fèi yī zhōng jiān jūn jiāng wéi děng yù zhǐ. wǎn chéng mìng shàng shū yuē: shān huì mǐ nán, chén zhí shì zhǎng. zì chén fèng cí hàn zhōng, yǐ jīng liù nián, chén jì àn ruò, jiā yīng jí chèn, guī fāng wú chéng, sù yè yōu cǎn. jīn wèi kuà dài jiǔ zhōu, gēn dì zī màn, píng chú wèi yì. ruò dōng xī bìng lì, shǒu wěi jǐ jiǎo, suī wèi néng sù dé rú zhì, qiě dāng fēn liè cán shí, xiān cuī qí zhī dǎng. rán wú qī èr sān, lián bù kè guǒ, fǔ yǎng wéi jiān, shí wàng qǐn shí. zhé yǔ fèi yī děng yì, yǐ liáng zhōu hú sāi zhī yào, jìn tuì yǒu zī, zéi zhī suǒ xī qiě qiāng hú nǎi xīn sī hàn rú kě, yòu xī piān jūn rù qiāng, guō huái pò zǒu, suàn qí zhǎng duǎn, yǐ wèi shì shǒu, yí yǐ jiāng wéi wèi liáng zhōu cì shǐ. ruò wéi zhēng xíng, xián chí hé yòu, chén dāng shuài jūn wèi wéi zhèn jì. jīn fú shuǐ lù sì tòng, wéi jí shì yīng, ruò dōng běi yǒu yú, fù zhī bù nán. yóu shì wǎn suì hái zhù fú. jí zhuǎn zēng jù, zhì jiǔ nián zú, shì yuē gōng.
琬以為昔諸葛亮數闚秦川,道險運艱,竟不能克,不若乘水東下。乃多作舟船,欲由漢,沔襲魏興、上庸。會舊疾連動,未時得行。而眾論咸謂如不克捷,還路甚難,非長策也。於是遣尚書令費禕、中監軍姜維等喻指。琬承命上疏曰:「芟穢弭難,臣職是掌。自臣奉辭漢中,已經六年,臣既闇弱,加嬰疾疢,規方無成,夙夜憂慘。今魏跨帶九州,根蒂滋蔓,平除未易。若東西併力,首尾掎角,雖未能速得如志,且當分裂蠶食,先摧其支黨。然吳期二三,連不克果,俯仰惟艱,實忘寢食。輒與費禕等議,以涼州胡塞之要,進退有資,賊之所惜;且羌、胡乃心思漢如渴,又昔偏軍入羌,郭淮破走,算其長短,以為事首,宜以姜維為涼州刺史。若維征行,銜持河右,臣當帥軍為維鎮繼。今涪水陸四通,惟急是應,若東北有虞,赴之不難。」由是琬遂還住涪。疾轉增劇,至九年卒,諡曰恭。
zi bīn sì, wèi suī wǔ jiāng jūn hàn chéng hù jūn. wèi dà jiāng jūn zhōng huì zhì hàn chéng, yǔ bīn shū yuē: bā shǔ xián zhì wén wǔ zhī shì duō yǐ. zhì yú zú xià zhū gé sī yuǎn, pì zhū cǎo mù, wú qì lèi yě. sāng zǐ zhī jìng, gǔ jīn suǒ dūn. xī dào, yù fèng zhān zūn dà jūn gōng hóu mù, dāng sǎ sǎo fén yíng, fèng cí zhì jìng. yuàn gào qí suǒ zài! bīn dá shū yuē: zhī wéi chòu wèi yì juàn zhī lóng, yǎ tuō tōng liú, wèi jù lái wèi yě. wáng kǎo xī zāo jí chèn, wáng yú fú xiàn, bo yún qí jí, suì ān cuò zhī. zhī jūn xī mài, nǎi yù qū jià xiū jìng fén mù. shì yǔ yóu fù, yán zi zhī rén yě, wén mìng gǎn chuàng, yǐ zēng qíng sī. huì dé bīn shū bào, jiā tàn yì yì, jí zhì fú, rú qí shū yún.
子斌嗣,為綏武將軍、漢城護軍。魏大將軍鍾會至漢城,與斌書曰:「巴蜀賢智文武之士多矣。至於足下、諸葛思遠,譬諸草木,吾氣類也。桑梓之敬,古今所敦。西到,欲奉瞻尊大君公侯墓,當灑掃墳塋,奉祠致敬。願告其所在!「斌答書曰:「知惟臭味意眷之隆,雅託通流,未拒來謂也。亡考昔遭疾疢,亡於涪縣,卜雲其吉,遂安厝之。知君西邁,乃欲屈駕脩敬墳墓。視予猶父,顏子之仁也,聞命感愴,以增情思。」會得斌書報,嘉嘆意義,及至涪,如其書雲。
hòu zhǔ jì jiàng dèng ài, bīn yì huì yú fú, dài yǐ jiāo yǒu zhī lǐ. suí huì zhì chéng dū, wèi luàn bīng suǒ shā. bīn dì xiǎn, wèi tài zǐ pū, huì yì ài qí cái xué, yǔ bīn tóng shí sǐ.
後主既降鄧艾,斌詣會於涪,待以交友之禮。隨會至成都,為亂兵所殺。斌弟顯,為太子仆,會亦愛其才學,與斌同時死。
liú mǐn, zuǒ hù jūn yáng wēi jiāng jūn, yǔ zhèn běi dà jiāng jūn wáng píng jù zhèn hàn zhōng. wèi qiǎn dà jiāng jūn cáo shuǎng xí shǔ shí, yì zhě huò wèi dàn kě shǒu chéng, bù chū jù dí, bì zì yǐn tuì. mǐn yǐ wèi nán nǚ bù yě, nóng gǔ qī mǔ, ruò tīng dí rù, zé dà shì qù yǐ. suì shuài suǒ lǐng yǔ píng jù xìng shì, duō zhāng qí zhì, mí gèn bǎi yú lǐ. huì dà jiāng jūn fèi yī cóng chéng dū zhì, wèi jūn jí tuì, mǐn yǐ gōng fēng yún tíng hòu.
劉敏,左護軍、揚威將軍,與鎮北大將軍王平俱鎮漢中。魏遣大將軍曹爽襲蜀時,議者或謂但可守城,不出拒敵,必自引退。敏以為男女布野,農谷棲畝,若聽敵入,則大事去矣。遂帥所領與平據興勢,多張旗幟,彌亘百餘里。會大將軍費禕從成都至,魏軍即退,敏以功封雲亭侯。
fèi yī zì wén wěi, jiāng xià méng rén yě. shǎo gū, yī zú fù bó rén. bó rén gū, yì zhōu mù liú zhāng zhī mǔ yě. zhāng qiǎn shǐ yíng rén, rén jiāng yī yóu xué rù shǔ. huì xiān zhǔ dìng shǔ, yī suì liú yì tǔ, yǔ rǔ nán xǔ shū lóng nán jùn dǒng yǔn qí míng. shí xǔ jìng sàng zi, yǔn yǔ yī yù gòng huì qí zàng suǒ. yǔn bái fù hé qǐng chē, hé qiǎn kāi hòu lù chē gěi zhī. yǔn yǒu nán zài zhī sè, yī biàn cóng qián xiān shàng. jí zhì sàng suǒ, zhū gé liàng jí zhū guì rén xī jí, chē chéng shén xiān, yǔn yóu shén sè wèi tài, ér yī yàn rán zì ruò. chí chē rén hái, hé wèn zhī, zhī qí rú cǐ, nǎi wèi yǔn yuē: wú cháng yí rǔ yú wén wěi yōu liè wèi bié yě, ér jīn ér hòu, wú yì le yǐ.
費禕字文偉,江夏鄳人也。少孤,依族父伯仁。伯仁姑,益州牧劉璋之母也。璋遣使迎仁,仁將禕遊學入蜀。會先主定蜀,禕遂留益土,與汝南許叔龍、南郡董允齊名。時許靖喪子,允與禕欲共會其葬所。允白父和請車,和遣開後鹿車給之。允有難載之色,禕便從前先上。及至喪所,諸葛亮及諸貴人悉集,車乘甚鮮,允猶神色未泰,而禕晏然自若。持車人還,和問之,知其如此,乃謂允曰:「吾常疑汝於文偉優劣未別也,而今而後,吾意了矣。」
xiān zhǔ lì tài zǐ, yī yǔ yǔn jù wèi shè rén, qiān shù zǐ. hòu zhǔ jiàn wèi, wèi huáng mén shì láng. chéng xiàng liàng nán zhēng hái, qún liáo yú shù shí lǐ féng yíng, nián wèi duō zài yī yòu, ér liàng tè mìng yī tóng zài, yóu shì zhòng rén mò bù yì guān. liàng yǐ chū cóng nán guī, yǐ yī wèi zhāo xìn xiào wèi shǐ wú. sūn quán xìng jì huá jī, cháo zhāo wú fāng, zhū gé kè yáng dào děng cái bó guǒ biàn, lùn nán fēng zhì, yī cí shùn yì dǔ, jù lǐ yǐ dá, zhōng bù néng qū. quán shén qì zhī, wèi yī yuē: jūn tiān xià shū dé, bì dāng gǔ gōng shǔ cháo, kǒng bù néng shù lái yě. hái, qiān wèi shì zhōng. liàng běi zhù hàn zhōng, qǐng yī wèi cān jūn. yǐ fèng shǐ chēng zhǐ, pín fán zhì wú. jiàn xìng bā nián, zhuǎn wèi zhōng hù jūn, hòu yòu wèi sī mǎ. zhí jūn shī wèi yán yǔ zhǎng shǐ yáng yí xiāng zēng è, měi zhì bìng zuò zhēng lùn, yán huò jǔ rèn nǐ yí, yí qì tì héng jí. yī cháng rù qí zuò jiān, jiàn yù fēn bié, zhōng liàng zhī shì, gè jǐn yán yí zhī yòng zhě, yī kuāng jiù zhī lì yě. liàng zú, yī wèi hòu jūn shī. qǐng zhī, dài jiǎng wǎn wèi shàng shū lìng. wǎn zì hàn zhōng hái fú, yī qiān dà jiāng jūn, lù shàng shū shì.
先主立太子,禕與允俱為舍人,遷庶子。後主踐位,為黃門侍郎。丞相亮南征還,群寮於數十里逢迎,年位多在禕右,而亮特命禕同載,由是眾人莫不易觀。亮以初從南歸,以禕為昭信校尉使吳。孫權性既滑稽,嘲啁無方,諸葛恪、羊衟等才博果辯,論難鋒至,禕辭順義篤,據理以答,終不能屈。權甚器之,謂禕曰:「君天下淑德,必當股肱蜀朝,恐不能數來也。」還,遷為侍中。亮北住漢中,請禕為參軍。以奉使稱旨,頻煩至吳。建興八年,轉為中護軍,後又為司馬。值軍師魏延與長史楊儀相憎惡,每至並坐爭論,延或舉刃擬儀,儀泣涕橫集。禕常入其坐間,諫喻分別,終亮之世,各盡延、儀之用者,禕匡救之力也。亮卒,禕為後軍師。頃之,代蔣琬為尚書令。琬自漢中還涪,禕遷大將軍,錄尚書事。
yán xī qī nián, wèi jūn cì yú xìng shì, jiǎ yī jié, lǜ zhòng wǎng yù zhī. guāng lù dài fū lái mǐn zhì yī xǔ bié, qiú gòng wéi qí. yú shí yǔ xí jiāo chí. rén mǎ huàn jiǎ, yán jià yǐ qì, yī yǔ mǐn liú yì duì xì, sè wú yàn juàn. mǐn yuē: xiàng liáo guān shì jūn ěr! jūn xìn kě rén, bì néng bàn zéi zhě yě. yī zhì, dí suì tuì, fēng chéng xiāng hóu. wǎn gù ràng zhōu zhí, yī fù lǐng yì zhōu cì shǐ. yī dāng guó gōng míng, lüè yǔ wǎn bǐ. shí yī nián, chū zhù hàn zhōng. zì wǎn jí yī, suī zì shēn zài wài, qìng shǎng xíng wēi, jiē yáo xiān zī duàn, rán hòu nǎi xíng, qí tuī rèn rú cǐ. hòu shí sì nián xià, hái chéng dū, chéng dū wàng qì zhě yún dū yì wú zǎi xiàng wèi, gù dōng fù běi tún hàn shòu. yán xī shí wǔ nián, mìng yī kāi fǔ. shí liù nián suì shǒu dà huì, wèi jiàng rén guō xiū zài zuò. yī huān yǐn shěn zuì, wèi xiū shǒu rèn suǒ hài, shì yuē jìng hóu. zi chéng sì, wèi huáng mén shì láng. chéng dì gōng, shàng gōng zhǔ. yī zhǎng nǚ pèi tài zǐ xuán wèi fēi.
延熙七年,魏軍次於興勢,假禕節,率眾往御之。光祿大夫來敏至禕許別,求共圍棋。於時羽檄交馳。人馬擐甲,嚴駕已訖,禕與敏留意對戲,色無厭倦。敏曰:「向聊觀試君耳!君信可人,必能辦賊者也。」禕至,敵遂退,封成鄉侯。琬固讓州職,禕復領益州刺史。禕當國功名,略與琬比。十一年,出住漢中。自琬及禕,雖自身在外,慶賞刑威,皆遙先諮斷,然後乃行,其推任如此。後十四年夏,還成都,成都望氣者雲都邑無宰相位,故冬復北屯漢壽。延熙十五年,命禕開府。十六年歲首大會,魏降人郭脩在坐。禕歡飲沈醉,為脩手刃所害,諡曰敬侯。子承嗣,為黃門侍郎。承弟恭,尚公主。禕長女配太子璿為妃。
jiāng wéi zì bó yuē, tiān shuǐ jì rén yě. shǎo gū, yǔ mǔ jū. hǎo zhèng shì xué. shì jùn shàng jì yuàn, zhōu pì wèi cóng shì. yǐ fù jiǒng xī wèi jùn gōng cáo, zhí qiāng róng pàn luàn, shēn wèi jùn jiāng, méi yú zhàn chǎng, cì wéi guān zhōng láng, cān běn jùn jūn shì. jiàn xìng liù nián, chéng xiàng zhū gé liàng jūn xiàng qí shān, shí tiān shuǐ tài shǒu shì chū àn xíng, wéi jí gōng cáo liáng xù zhǔ bù yǐn shǎng zhǔ jì liáng qián děng cóng xíng. tài shǒu wén shǔ jūn chuí zhì, ér zhū xiàn xiǎng yīng, yí wéi děng jiē yǒu yì xīn, yú shì yè wáng bǎo shàng guī. wéi děng jué tài shǒu qù, zhuī chí, zhì chéng mén, chéng mén yǐ bì, bù nà. wéi děng xiāng shuài hái jì, jì yì bù rù wéi. wéi děng nǎi jù yì zhū gé liàng. huì mǎ sù bài yú jiē tíng, liàng bá jiāng xī xiàn qiān yú jiā jí wéi děng hái, gù wéi suì yǔ mǔ xiāng shī. liàng pì wéi wèi cāng cáo yuàn, jiā fèng yì jiāng jūn, fēng dāng yáng tíng hòu, shí nián èr shí qī. liàng yǔ liú fǔ zhǎng shǐ zhāng yì cān jūn jiǎng wǎn shū yuē: jiāng bó yuē zhōng qín shí shì, sī lǜ jīng mì, kǎo qí suǒ yǒu, yǒng nán jì cháng zhū rén bù rú yě. qí rén, liáng zhōu shàng shì yě. yòu yuē: xū xiān jiào zhōng hǔ bù bīng wǔ liù qiān rén. jiāng bó yuē shén mǐn yú jūn shì, jì yǒu dǎn yì, shēn jiě bīng yì. cǐ rén xīn cún hàn shì, ér cái jiān yú rén, bì jiào jūn shì, dāng qiǎn yì gōng, jìn jiàn zhǔ shàng. hòu qiān zhōng jiān jūn zhēng xī jiāng jūn.
姜維字伯約,天水冀人也。少孤,與母居。好鄭氏學。仕郡上計掾,州闢為從事。以父冏昔為郡功曹,值羌、戎叛亂,身衛郡將,沒於戰場,賜維官中郎,參本郡軍事。建興六年,丞相諸葛亮軍向祁山,時天水太守適出案行,維及功曹梁緒、主簿尹賞、主記梁虔等從行。太守聞蜀軍垂至,而諸縣響應,疑維等皆有異心,於是夜亡保上邽。維等覺太守去,追遲,至城門,城門已閉,不納。維等相率還冀,冀亦不入維。維等乃俱詣諸葛亮。會馬謖敗於街亭,亮拔將西縣千餘家及維等還,故維遂與母相失。亮辟維為倉曹掾,加奉義將軍,封當陽亭侯,時年二十七。亮與留府長史張裔、參軍蔣琬書曰:「姜伯約忠勤時事,思慮精密,考其所有,永南、季常諸人不如也。其人,涼州上士也。」又曰:「須先教中虎步兵五六千人。姜伯約甚敏於軍事,既有膽義,深解兵意。此人心存漢室,而才兼於人,畢教軍事,當遣詣宮,覲見主上。」後遷中監軍征西將軍。
shí èr nián, liàng zú, wéi hái chéng dū, wèi yòu jiān jūn fǔ hàn jiāng jūn, tǒng zhū jūn, jìn fēng píng xiāng hóu. yán xī yuán nián, suí dà jiāng jūn jiǎng wǎn zhù hàn zhōng. wǎn jì qiān dà sī mǎ, yǐ wéi wèi sī mǎ, shù lǜ piān jūn xī rù. liù nián, qiān zhèn xī dà jiāng jūn, lǐng liáng zhōu cì shǐ. shí nián, qiān wèi jiāng jūn, yǔ dà jiāng jūn fèi yī gòng lù shàng shū shì. shì suì, wèn shān píng kāng yí fǎn, wéi lǜ zhòng tǎo dìng zhī. yòu chū lǒng xī nán ān jīn chéng jiè, yǔ wèi dà jiāng jūn guō huái xià hóu bà děng zhàn yú táo xī. hú wáng zhì wú dài děng jǔ bù luò jiàng, wéi jiāng hái ān chù zhī. shí èr nián, jiǎ wéi jié, fù chū xī píng, bù kè ér hái. wéi zì yǐ liàn xī fāng fēng sú, jiān fù qí cái wǔ, yù yòu zhū qiāng hú yǐ wèi yǔ yì, wèi zì lǒng yǐ xī kě duàn ér yǒu yě. měi yù xìng jūn dà jǔ, fèi yī cháng cái zhì bù cóng, yǔ qí bīng bù guò wàn rén.
十二年,亮卒,維還成都,為右監軍輔漢將軍,統諸軍,進封平襄侯。延熙元年,隨大將軍蔣琬住漢中。琬既遷大司馬,以維為司馬,數率偏軍西入。六年,遷鎮西大將軍,領涼州刺史。十年,遷衛將軍,與大將軍費禕共錄尚書事。是歲,汶山平康夷反,維率眾討定之。又出隴西、南安、金城界,與魏大將軍郭淮、夏侯霸等戰於洮西。胡王治無戴等舉部落降,維將還安處之。十二年,假維節,復出西平,不克而還。維自以練西方風俗,兼負其才武,欲誘諸羌、胡以為羽翼,謂自隴以西可斷而有也。每欲興軍大舉,費禕常裁製不從,與其兵不過萬人。
shí liù nián chūn, yī zú. xià, wéi lǜ shù wàn rén chū shí yíng, jīng dǒng tíng, wéi nán ān, wèi yōng zhōu cì shǐ chén tài jiě wéi zhì luò mén, wéi liáng jǐn tuì hái. míng nián, jiā dū zhōng wài jūn shì. fù chū lǒng xī, shǒu dí dào zhǎng lǐ jiǎn jǔ chéng jiàng. jìn wéi xiāng wǔ, yǔ wèi jiāng xú zhì jiāo fēng, zhǎn shǒu pò dí, wèi jūn bài tuì. wéi chéng shèng duō suǒ jiàng xià, bá hé guān dí dào lín táo sān xiàn mín hái, hòu shí bā nián, fù yǔ chē qí jiāng jūn xià hóu bà děng jù chū dí dào, dà pò wèi yōng zhōu cì shǐ wáng jīng yú táo xī, jīng zhòng sǐ zhě shù wàn rén. jīng tuì bǎo dí dào chéng, wéi wéi zhī. wèi zhēng xī jiāng jūn chén tài jìn bīng jiě wéi, wéi què zhù zhōng tí.
十六年春,禕卒。夏,維率數萬人出石營,經董亭,圍南安,魏雍州刺史陳泰解圍至洛門,維糧盡退還。明年,加督中外軍事。復出隴西,守狄道長李簡舉城降。進圍襄武,與魏將徐質交鋒,斬首破敵,魏軍敗退。維乘勝多所降下,拔河關、狄道、臨洮三縣民還,後十八年,復與車騎將軍夏侯霸等俱出狄道,大破魏雍州刺史王經於洮西,經眾死者數萬人。經退保狄道城,維圍之。魏徵西將軍陳泰進兵解圍,維卻住鍾題。
shí jiǔ nián chūn, jiù qiān wéi wèi dà jiāng jūn. gèng zhěng lēi róng mǎ, yǔ zhèn xī dà jiāng jūn hú jì qī huì shàng guī, jì shī shì bù zhì, gù wéi wèi wèi dà jiāng dèng ài suǒ pò yú duàn gǔ, xīng sàn liú lí, sǐ zhě shén zhòng. zhòng shù yóu shì yuàn dú, ér lǒng yǐ xī yì sāo dòng bù níng, wéi xiè guò yǐn fù, qiú zì biǎn xuē. wèi hòu jiāng jūn, xíng dà jiāng jūn shì.
十九年春,就遷維為大將軍。更整勒戎馬,與鎮西大將軍胡濟期會上邽,濟失誓不至,故維為魏大將鄧艾所破於段谷,星散流離,死者甚眾。眾庶由是怨讟,而隴已西亦騷動不寧,維謝過引負,求自貶削。為後將軍,行大將軍事。
èr shí nián, wèi zhēng dōng dà jiāng jūn zhū gé dàn fǎn yú huái nán, fēn guān zhōng bīng dōng xià. wéi yù chéng xū xiàng qín chuān, fù lǜ shù wàn rén chū luò gǔ, jìng zhì shěn lǐng. shí zhǎng chéng jī gǔ shén duō ér shǒu bīng nǎi shǎo, wén wéi fāng dào, zhòng jiē huáng jù. wèi dà jiāng jūn sī mǎ wàng jù zhī, dèng ài yì zì lǒng yòu, jiē jūn yú zhǎng chéng. wéi qián zhù máng shuǐ, jiē yǐ shān wèi yíng. wàng ài bàng wèi jiān wéi, wéi shù xià tiāo zhàn, wàng ài bù yīng. jǐng yào yuán nián, wéi wén dàn pò bài, nǎi hái chéng dū. fù bài dà jiāng jūn.
二十年,魏徵東大將軍諸葛誕反於淮南,分關中兵東下。維欲乘虛向秦川,復率數萬人出駱谷,徑至沈嶺。時長城積穀甚多而守兵乃少,聞維方到,眾皆惶懼。魏大將軍司馬望拒之,鄧艾亦自隴右,皆軍於長城。維前住芒水,皆倚山為營。望、艾傍渭堅圍,維數下挑戰,望、艾不應。景耀元年,維聞誕破敗,乃還成都。復拜大將軍。
chū, xiān zhǔ liú wèi yán zhèn hàn zhōng, jiē shí bīng zhū wéi yǐ yù wài dí, dí ruò lái gōng, shǐ bù dé rù. jí xìng shì zhī yì, wáng píng hàn jù cáo shuǎng, jiē chéng cǐ zhì. wéi jiàn yì, yǐ wèi cuò shǒu zhū wéi, suī hé zhōu yì zhòng mén zhī yì, rán shì kě yù dí, bù huò dà lì. bù ruò shǐ wén dí zhì, zhū wéi jiē liǎn bīng jù gǔ, tuì jiù hàn lè èr chéng, shǐ dí bù dé rù píng, qiě zhòng guān zhèn shǒu yǐ hàn zhī. yǒu shì zhī rì, lìng yóu jūn bìng jìn yǐ cì qí xū. dí gōng guān bù kè, yě wú sàn gǔ, qiān lǐ xiàn liáng, zì rán pí fá. yǐn tuì zhī rì, rán hòu zhū chéng bìng chū, yǔ yóu jūn bìng lì bó zhī, cǐ tiǎn dí zhī shù yě. yú shì lìng dū hàn zhōng hú jì què zhù hàn shòu, jiān jūn wáng hán shǒu lè chéng, hù jūn jiǎng bīn shǒu hàn chéng, yòu yú xī ān jiàn wēi wǔ wèi shí mén wǔ chéng jiàn chāng lín yuǎn jiē lì wéi shǒu.
初,先主留魏延鎮漢中,皆實兵諸圍以御外敵,敵若來攻,使不得入。及興勢之役,王平捍拒曹爽,皆承此制。維建議,以為錯守諸圍,雖合周易「重門」之義,然適可禦敵,不獲大利。不若使聞敵至,諸圍皆斂兵聚谷,退就漢、樂二城,使敵不得入平,且重關鎮守以捍之。有事之日,令游軍並進以伺其虛。敵攻關不克,野無散谷,千里縣糧,自然疲乏。引退之日,然後諸城並出,與游軍併力搏之,此殄敵之術也。於是令督漢中胡濟卻住漢壽,監軍王含守樂城,護軍蔣斌守漢城,又於西安、建威、武衛、石門、武城、建昌、臨遠皆立圍守。
wǔ nián, wéi lǜ zhòng chū hàn hóu hé, wèi dèng ài suǒ pò, hái zhù dá zhōng. wéi běn jī lǚ tuō guó, lěi nián gōng zhàn, gōng jī bù lì, ér huàn guān huáng hào děng nòng quán yú nèi, yòu dà jiāng jūn yán yǔ yǔ hào xié bǐ, ér hào yīn yù fèi wéi shù yǔ. wéi yì yí zhī. gù zì wēi jù, bù fù hái chéng dū. liù nián, wéi biǎo hòu zhǔ: wén zhōng huì zhì bīng guān zhōng, yù guī jìn qǔ, yí bìng qiǎn zhāng yì liào huà dū zhū jūn fēn hù yáng ān guān kǒu yīn píng qiáo tóu yǐ fáng wèi rán. hào zhēng xìn guǐ wū, wèi dí zhōng bù zì zhì, qǐ hòu zhǔ qǐn qí shì, ér qún chén bù zhī. jí zhōng huì jiāng xiàng luò gǔ, dèng ài jiāng rù dá zhōng, rán hòu nǎi qiǎn yòu chē qí liào huà yì dá zhōng wèi wéi yuán, zuǒ chē qí zhāng yì fǔ guó dà jiāng jūn dǒng jué děng yì yáng ān guān kǒu yǐ wèi zhū wéi wài zhù. bǐ zhì yīn píng, wén wèi jiāng zhū gé xù xiàng jiàn wēi, gù zhù dài zhī. yuè yú, wéi wèi dèng ài suǒ cuī, hái zhù yīn píng. zhōng huì gōng wéi hàn lè èr chéng, qiǎn bié jiāng jìn gōng guān kǒu, jiǎng shū kāi chéng chū jiàng, fù qiān gé dòu ér sǐ. huì gōng lè chéng, bù néng kè, wén guān kǒu yǐ xià, zhǎng qū ér qián. yì jué fǔ zhì hàn shòu, wéi huà yì shě yīn píng ér tuì, shì yǔ yì jué hé, jiē tuì bǎo jiàn gé yǐ jù huì. huì yǔ wéi shū yuē: gōng hóu yǐ wén wǔ zhī dé, huái mài shì zhī lüè, gōng jì bā hàn, shēng chàng huá xià, yuǎn jìn mò bù guī míng. měi wéi chóu xī, cháng tóng dà huà, wú zhá zhèng qiáo, néng yù sī hǎo. wéi bù dá shū, liè yíng shǒu xiǎn. huì bù néng kè, liáng yùn xiàn yuǎn, jiāng yì hái guī.
五年,維率眾出漢、侯和,為鄧艾所破,還住沓中。維本羈旅託國,累年攻戰,功績不立,而宦官黃皓等弄權於內,右大將軍閻宇與皓協比,而皓陰欲廢維樹宇。維亦疑之。故自危懼,不復還成都。六年,維表後主:「聞鍾會治兵關中,欲規進取,宜並遣張翼、廖化督諸軍分護陽安關口、陰平橋頭以防未然。」皓徵信鬼巫,謂敵終不自致,啟後主寢其事,而群臣不知。及鍾會將向駱谷,鄧艾將入沓中,然後乃遣右車騎廖化詣沓中為維援,左車騎張翼、輔國大將軍董厥等詣陽安關口以為諸圍外助。比至陰平,聞魏將諸葛緒向建威,故住待之。月餘,維為鄧艾所摧,還住陰平。鍾會攻圍漢、樂二城,遣別將進攻關口,蔣舒開城出降,傅僉格鬥而死。會攻樂城,不能克,聞關口已下,長驅而前。翼、厥甫至漢壽,維、化亦舍陰平而退,適與翼、厥合,皆退保劍閣以拒會。會與維書曰:「公侯以文武之德,懷邁世之略,功濟巴、漢,聲暢華夏,遠近莫不歸名。每惟疇昔,嘗同大化,吳札、鄭喬,能喻斯好。」維不答書,列營守險。會不能克,糧運縣遠,將議還歸。
ér dèng ài zì yīn píng yóu jǐng gǔ dào bàng rù, suì pò zhū gé zhān yú mián zhú. hòu zhǔ qǐng jiàng yú ài, ài qián jù chéng dū. wéi děng chū wén zhān pò, huò wén hòu zhǔ yù gù shǒu chéng dū, huò wén yù dōng rù wú, huò wén yù nán rù jiàn níng, yú shì yǐn jūn yóu guǎng hàn qī dào yǐ shěn xū shí. xún bèi hòu zhǔ chì lìng, nǎi tóu gē fàng jiǎ, yì huì yú fú jūn qián, jiāng shì xián nù, bá dāo kǎn shí.
而鄧艾自陰平由景谷道傍入,遂破諸葛瞻於綿竹。後主請降於艾,艾前據成都。維等初聞瞻破,或聞後主欲固守成都,或聞欲東入吳,或聞欲南入建寧,於是引軍由廣漢、郪道以審虛實。尋被後主敕令,乃投戈放甲,詣會於涪軍前,將士咸怒,拔刀砍石。
huì hòu dài wéi děng, jiē quán hái qí yìn hào jié gài. huì yǔ wéi chū zé tóng yù, zuò zé tóng xí, wèi zhǎng shǐ dù yù yuē: yǐ bó yuē bǐ zhōng tǔ míng shì, gōng xiū tài chū bù néng shèng yě. huì jì gòu dèng ài, ài kǎn chē zhēng, yīn jiāng wéi děng yì chéng dū, zì chēng yì zhōu mù yǐ pàn. yù shòu wéi bīng wǔ wàn rén, shǐ wèi qián qū. wèi jiāng shì fèn nù, shā huì jí wéi, wéi qī zǐ jiē fú zhū.
會厚待維等,皆權還其印號節蓋。會與維出則同轝,坐則同席,謂長史杜預曰:「以伯約比中土名士,公休、太初不能勝也。」會既構鄧艾,艾檻車徵,因將維等詣成都,自稱益州牧以叛。欲授維兵五萬人,使為前驅。魏將士憤怒,殺會及維,維妻子皆伏誅。
xì zhèng zhe lùn lùn wéi yuē: jiāng bó yuē jù shàng jiāng zhī zhòng, chù qún chén zhī yòu, zhái shè bì báo, zī cái wú yú, cè shì wú qiè yìng zhī xiè, hòu tíng wú shēng lè zhī yú, yī fú qǔ gōng, yú mǎ qǔ bèi, yǐn shí jié zhì, bù shē bù yuē, guān gěi fèi yòng, suí shǒu xiāo jǐn chá qí suǒ yǐ rán zhě, fēi yǐ jī tān lì zhuó, yì qíng zì gē yě, zhí wèi rú shì wèi zú, bù zài duō qiú. fán rén zhī tán, cháng yù chéng huǐ bài, fú gāo yì xià, xián yǐ jiāng wéi tóu cuò wú suǒ, shēn sǐ zōng miè, yǐ shì biǎn xuē, bù fù liào tī, yì hū chūn qiū bāo biǎn zhī yì yǐ. rú jiāng wéi zhī lè xué bù juàn, qīng sù jié yuē, zì yī shí zhī yí biǎo yě.
郤正著論論維曰:「姜伯約據上將之重,處群臣之右,宅舍弊薄,資財無餘,側室無妾媵之褻,後庭無聲樂之娛,衣服取供,輿馬取備,飲食節制,不奢不約,官給費用,隨手消盡;察其所以然者,非以激貪厲濁,抑情自割也,直謂如是為足,不在多求。凡人之談,常譽成毀敗,扶高抑下,咸以姜維投厝無所,身死宗滅,以是貶削,不復料擿,異乎春秋褒貶之義矣。如姜維之樂學不倦,清素節約,自一時之儀表也。」
wéi xī suǒ jù zhì shǔ, liáng xù guān zhì dà hóng lú, yǐn shǎng zhí jīn wú, liáng qián dà zhǎng qiū, jiē xiān shǔ wáng méi.
維昔所俱至蜀,梁緒官至大鴻臚,尹賞執金吾,梁虔大長秋,皆先蜀亡沒。
píng yuē: jiǎng wǎn fāng zhěng yǒu wēi zhòng, fèi yī kuān jì ér bó ài, xián chéng zhū gé zhī chéng guī, yīn xún ér bù gé, shì yǐ biān jìng wú yú, bāng jiā hé yī, rán yóu wèi jǐn zhì xiǎo zhī yí, jū jìng zhī lǐ yě. jiāng wéi cū yǒu wén wǔ, zhì lì gōng míng, ér wán zhòng dú lǚ, míng duàn bù zhōu, zhōng zhì yǔn bì. lǎo zi yǒu yún: zhì dà guó zhě yóu pēng xiǎo xiān. kuàng yú qū qū zuì ěr, ér kě lǚ rǎo hū zāi?
評曰:蔣琬方整有威重,費禕寬濟而博愛,咸承諸葛之成規,因循而不革,是以邊境無虞,邦家和一,然猶未盡治小之宜,居靜之理也。姜維粗有文武,志立功名,而玩眾黷旅,明斷不周,終致隕斃。老子有云:「治大國者猶烹小鮮。」況於區區蕞爾,而可屢擾乎哉?