jiǎng wǎn zì gōng yǎn líng líng xiāng xiāng rén yě. ruò guàn yǔ wài dì quán líng liú mǐn jù zhī míng. wǎn yǐ zhōu shū zuǒ suí xiān zhǔ rù shǔ, chú guǎng dōu cháng. xiān zhǔ cháng yīn yóu guān yǎn zhì guǎng dōu, jiàn wǎn zhòng shì bù lǐ, shí yòu shěn zuì, xiān zhǔ dà nù, jiāng jiā zuì lù. jūn shī jiāng jūn zhū gě liàng qǐng yuē:" jiǎng wǎn, shè jì zhī qì, fēi bǎi lǐ zhī cái yě. qí wéi zhèng yǐ ān mín wèi běn, bù yǐ xiū shì wèi xiān, yuàn zhǔ gōng zhòng jiā chá zhī." xiān zhǔ yǎ jìng liàng, nǎi bù jiā zuì, cāng cù dàn miǎn guān ér yǐ. wǎn jiàn tuī zhī hòu, yè mèng yǒu yī niú tóu zài mén qián, liú xiě pāng tuó, yì shén è zhī, hū wèn zhān mèng zhào zhí. zhí yuē:" fū jiàn xuè zhě, shì fēn míng yě. niú jiǎo jí bí,' gōng' zì zhī xiàng, jūn wèi bì dāng zhì gōng, dà jí zhī zhēng yě." qǐng zhī, wèi shí fāng lìng. xiān zhǔ wèi hàn zhōng wáng, wǎn rù wèi shàng shū láng. jiàn xìng yuán nián, chéng xiàng liàng kāi fǔ, pì wǎn wèi dōng cáo yuàn. jǔ mào cái, wǎn gù ràng liú yōng yīn huà páng yán liào chún, liàng jiào dá yuē:" sī wéi bèi qīn shě dé, yǐ tiǎn bǎi xìng, zhòng rén jì bù yǐn yú xīn, shí yòu shǐ yuǎn jìn bù jiě qí yì, shì yǐ jūn yí xiǎn qí gōng jǔ, yǐ míng cǐ xuǎn zhī qīng zhòng yě." qiān wèi cān jūn. wǔ nián, liàng zhù hàn zhōng, wǎn yǔ zhǎng shǐ zhāng yì tǒng liú fǔ shì. bā nián, dài yì wèi zhǎng shǐ, jiā fǔ jūn jiāng jūn. liàng shù wài chū, wǎn cháng zú shí zú bīng yǐ xiāng gōng jǐ. liàng měi yán:" gōng yǎn tuō zhì zhōng yǎ, dāng yǔ wú gòng zàn wáng yè zhě yě." mì biǎo hòu zhǔ yuē:" chén ruò bù xìng, hòu shì yí yǐ fù wǎn."
蒋琬字公琰、零陵湘乡人也。弱冠与外弟泉陵刘敏俱知名。琬以州书佐随先主入蜀,除广都长。先主尝因游观奄至广都,见琬众事不理,时又沈醉,先主大怒,将加罪戮。军师将军诸葛亮请曰:“蒋琬,社稷之器,非百里之才也。其为政以安民为本,不以脩饰为先,愿主公重加察之。”先主雅敬亮,乃不加罪,仓卒但免官而已。琬见推之后,夜梦有一牛头在门前,流血滂沱,意甚恶之,呼问占梦赵直。直曰:“夫见血者,事分明也。牛角及鼻,‘公’字之象,君位必当至公,大吉之徵也。”顷之,为什邡令。先主为汉中王,琬入为尚书郎。建兴元年,丞相亮开府,辟琬为东曹掾。举茂才,琬固让刘邕、阴化、庞延、廖淳,亮教答曰:“思惟背亲舍德,以殄百姓,众人既不隐於心,实又使远近不解其义,是以君宜显其功举,以明此选之清重也。”迁为参军。五年,亮住汉中,琬与长史张裔统留府事。八年,代裔为长史,加抚军将军。亮数外出,琬常足食足兵以相供给。亮每言:“公琰讬志忠雅,当与吾共赞王业者也。”密表后主曰:“臣若不幸,后事宜以付琬。”
liàng zú, yǐ wǎn wèi shàng shū lìng, é ér jiā xíng dū hù, jiǎ jié, lǐng yì zhōu cì shǐ, qiān dà jiàng jūn, lù shàng shū shì, fēng ān yáng tíng hòu. shí xīn sàng yuán shuài, yuǎn jìn wēi sǒng. wǎn chū lèi bá cuì, chù qún liáo zhī yòu, jì wú qī róng, yòu wú xǐ sè, shén shǒu jǔ zhǐ, yǒu rú píng rì, yóu shì zhòng wàng jiàn fú, yán xī yuán nián, zhào wǎn yuē:" kòu nán wèi mǐ, cáo ruì jiāo xiōng, liáo dōng sān jùn kǔ qí bào nüè, suì xiāng jiū jié, yǔ zhī lí gé. ruì dà xīng zhòng yì, hái xiāng gōng fá. nǎng qín zhī wáng, shèng guǎng shǒu nán, jīn yǒu cǐ biàn, sī nǎi tiān shí. jūn qí zhì yán, zǒng shuài zhū jūn tún zhù hàn zhōng, xū wú jǔ dòng, dōng xī jǐ jiǎo, yǐ chéng qí xìn." yòu mìng wǎn kāi fǔ, míng nián jiù jiā wèi dà sī mǎ.
亮卒,以琬为尚书令,俄而加行都护,假节,领益州刺史,迁大将军,录尚书事,封安阳亭侯。时新丧元帅,远近危悚。琬出类拔萃,处群僚之右,既无戚容,又无喜色,神守举止,有如平日,由是众望渐服,延熙元年,诏琬曰:“寇难未弭,曹叡骄凶,辽东三郡苦其暴虐,遂相纠结,与之离隔。叡大兴众役,还相攻伐。曩秦之亡,胜、广首难,今有此变,斯乃天时。君其治严,总帅诸军屯住汉中,须吴举动,东西掎角,以乘其衅。”又命琬开府,明年就加为大司马。
dōng cáo yuàn yáng xì sù xìng jiǎn lüè, wǎn yǔ yán lùn, shí bù yìng dá. huò yù gòu xì yú wǎn yuē:" gōng yǔ xì yǔ ér bú jiàn yīng, xì zhī màn shàng, bù yì shén hū!" wǎn yuē:" rén xīn bù tóng, gè rú qí miàn miàn cóng hòu yán, gǔ rén zhī suǒ jiè yě. xì yù zàn wú shì yé, zé fēi qí běn xīn, yù fǎn wú yán, zé xiǎn wú zhī fēi, shì yǐ mò rán, shì xì zhī kuài yě." yòu dū nóng yáng mǐn céng huǐ wǎn yuē:" zuò shì kuì kuì, chéng fēi jí qián rén." huò yǐ bái wǎn, zhǔ zhě qǐng tuī zhì mǐn, wǎn yuē:" wú shí bù rú qián rén, wú kě tuī yě." zhǔ zhě zhòng jù tīng bù tuī, zé qǐ wèn qí kuì kuì zhī zhuàng. wǎn yuē:" gǒu qí bù rú, zé shì bù dàng lǐ, shì bù dàng lǐ, zé kuì kuì yǐ. fù hé wèn xié?" hòu mǐn zuò shì xì yù, zhòng rén yóu jù qí bì sǐ, wǎn xīn wú shì mò, dé miǎn zhòng zuì. qí hào wù cún dào, jiē cǐ lèi yě.
东曹掾杨戏素性简略,琬与言论,时不应答。或欲构戏於琬曰:“公与戏语而不见应,戏之慢上,不亦甚乎!”琬曰:“人心不同,各如其面;面从后言,古人之所诫也。戏欲赞吾是耶,则非其本心,欲反吾言,则显吾之非,是以默然,是戏之快也。”又督农杨敏曾毁琬曰:“作事愦愦,诚非及前人。”或以白琬,主者请推治敏,琬曰:“吾实不如前人,无可推也。”主者重据听不推,则乞问其愦愦之状。琬曰:“苟其不如,则事不当理,事不当理,则愦愦矣。复何问邪?”后敏坐事系狱,众人犹惧其必死,琬心无適莫,得免重罪。其好恶存道,皆此类也。
wǎn yǐ wéi xī zhū gě liàng shù kuī qín chuān, dào xiǎn yùn jiān, jìng bù néng kè, bù ruò chéng shuǐ dōng xià. nǎi duō zuò zhōu chuán, yù yóu hàn, miǎn xí wèi xìng shàng yōng. huì jiù jí lián dòng, wèi shí de xíng. ér zhòng lùn xián wèi rú bù kè jié, hái lù shén nán, fēi cháng cè yě. yú shì qiǎn shàng shū lìng fèi yī zhōng jiān jūn jiāng wéi děng yù zhǐ. wǎn chéng mìng shàng shū yuē:" shān huì mǐ nán, chén zhí shì zhǎng. zì chén fèng cí hàn zhōng, yǐ jīng liù nián, chén jì àn ruò, jiā yīng jí chèn, guī fāng wú chéng, sù yè yōu cǎn. jīn wèi kuà dài jiǔ zhōu, gēn dì zī màn, píng chú wèi yì. ruò dōng xī bìng lì, shǒu wěi jǐ jiǎo, suī wèi néng sù dé rú zhì, qiě dāng fēn liè cán shí, xiān cuī qí zhī dǎng. rán wú qī èr sān, lián bù kè guǒ, fǔ yǎng wéi jiān, shí wàng qǐn shí. zhé yǔ fèi yī děng yì, yǐ liáng zhōu hú sāi zhī yào, jìn tuì yǒu zī, zéi zhī suǒ xī qiě qiāng hú nǎi xīn sī hàn rú kě, yòu xī piān jūn rù qiāng, guō huái pò zǒu, suàn qí cháng duǎn, yǐ wéi shì shǒu, yí yǐ jiāng wéi wèi liáng zhōu cì shǐ. ruò wéi zhēng xíng, xián chí hé yòu, chén dāng shuài jūn wèi wéi zhèn jì. jīn fú shuǐ lù sì tòng, wéi jí shì yīng, ruò dōng běi yǒu yú, fù zhī bù nán." yóu shì wǎn suì hái zhù fú. jí zhuǎn zēng jù, zhì jiǔ nián zú, shì yuē gōng.
琬以为昔诸葛亮数闚秦川,道险运艰,竟不能克,不若乘水东下。乃多作舟船,欲由汉,沔袭魏兴、上庸。会旧疾连动,未时得行。而众论咸谓如不克捷,还路甚难,非长策也。於是遣尚书令费祎、中监军姜维等喻指。琬承命上疏曰:“芟秽弭难,臣职是掌。自臣奉辞汉中,已经六年,臣既闇弱,加婴疾疢,规方无成,夙夜忧惨。今魏跨带九州,根蒂滋蔓,平除未易。若东西并力,首尾掎角,虽未能速得如志,且当分裂蚕食,先摧其支党。然吴期二三,连不克果,俯仰惟艰,实忘寝食。辄与费祎等议,以凉州胡塞之要,进退有资,贼之所惜;且羌、胡乃心思汉如渴,又昔偏军入羌,郭淮破走,算其长短,以为事首,宜以姜维为凉州刺史。若维征行,衔持河右,臣当帅军为维镇继。今涪水陆四通,惟急是应,若东北有虞,赴之不难。”由是琬遂还住涪。疾转增剧,至九年卒,谥曰恭。
zi bīn sì, wèi suí wǔ jiàng jūn hàn chéng hù jūn. wèi dà jiàng jūn zhōng huì zhì hàn chéng, yǔ bīn shū yuē:" bā shǔ xián zhì wén wǔ zhī shì duō yǐ. zhì yú zú xià zhū gě sī yuǎn, pì zhū cǎo mù, wú qì lèi yě. sāng zǐ zhī jìng, gǔ jīn suǒ dūn. xī dào, yù fèng zhān zūn dà jūn gōng hóu mù, dāng sǎ sǎo fén yíng, fèng cí zhì jìng. yuàn gào qí suǒ zài!" bīn dá shū yuē:" zhī wéi chòu wèi yì juàn zhī lóng, yǎ tuō tōng liú, wèi jù lái wèi yě. wáng kǎo xī zāo jí chèn, wáng yú fú xiàn, bo yún qí jí, suì ān cuò zhī. zhī jūn xī mài, nǎi yù qū jià xiū jìng fén mù. shì yǔ yóu fù, yán zi zhī rén yě, wén mìng gǎn chuàng, yǐ zēng qíng sī." huì de bīn shū bào, jiā tàn yì yì, jí zhì fú, rú qí shū yún.
子斌嗣,为绥武将军、汉城护军。魏大将军锺会至汉城,与斌书曰:“巴蜀贤智文武之士多矣。至於足下、诸葛思远,譬诸草木,吾气类也。桑梓之敬,古今所敦。西到,欲奉瞻尊大君公侯墓,当洒扫坟茔,奉祠致敬。愿告其所在!“斌答书曰:“知惟臭味意眷之隆,雅讬通流,未拒来谓也。亡考昔遭疾疢,亡於涪县,卜云其吉,遂安厝之。知君西迈,乃欲屈驾脩敬坟墓。视予犹父,颜子之仁也,闻命感怆,以增情思。”会得斌书报,嘉叹意义,及至涪,如其书云。
hòu zhǔ jì jiàng dèng ài, bīn yì huì yú fú, dài yǐ jiāo yǒu zhī lǐ. suí huì zhì chéng dū, wèi luàn bīng suǒ shā. bīn dì xiǎn, wèi tài zǐ pū, huì yì ài qí cái xué, yǔ bīn tóng shí sǐ.
后主既降邓艾,斌诣会於涪,待以交友之礼。随会至成都,为乱兵所杀。斌弟显,为太子仆,会亦爱其才学,与斌同时死。
liú mǐn, zuǒ hù jūn yáng wēi jiāng jūn, yǔ zhèn běi dà jiàng jūn wáng píng jù zhèn hàn zhōng. wèi qiǎn dà jiàng jūn cáo shuǎng xí shǔ shí, yì zhě huò wèi dàn kě shǒu chéng, bù chū jù dí, bì zì yǐn tuì. mǐn yǐ wéi nán nǚ bù yě, nóng gǔ qī mǔ, ruò tīng dí rù, zé dà shì qù yǐ. suì shuài suǒ lǐng yǔ píng jù xìng shì, duō zhāng qí zhì, mí gèn bǎi yú lǐ. huì dà jiàng jūn fèi yī cóng chéng dū zhì, wèi jūn jí tuì, mǐn yǐ gōng fēng yún tíng hòu.
刘敏,左护军、扬威将军,与镇北大将军王平俱镇汉中。魏遣大将军曹爽袭蜀时,议者或谓但可守城,不出拒敌,必自引退。敏以为男女布野,农谷栖亩,若听敌入,则大事去矣。遂帅所领与平据兴势,多张旗帜,弥亘百馀里。会大将军费祎从成都至,魏军即退,敏以功封云亭侯。
fèi yī zì wén wěi, jiāng xià méng rén yě. shǎo gū, yī zú fù bó rén. bó rén gū, yì zhōu mù liú zhāng zhī mǔ yě. zhāng qiǎn shǐ yíng rén, rén jiāng yī yóu xué rù shǔ. huì xiān zhǔ dìng shǔ, yī suì liú yì tǔ, yǔ rǔ nán xǔ shū lóng nán jùn dǒng yǔn qí míng. shí xǔ jìng sàng zi, yǔn yǔ yī yù gòng huì qí zàng suǒ. yǔn bái fù hé qǐng chē, hé qiǎn kāi hòu lù chē gěi zhī. yǔn yǒu nán zài zhī sè, yī biàn cóng qián xiān shàng. jí zhì sàng suǒ, zhū gě liàng jí zhū guì rén xī jí, chē chéng shén xiān, yǔn yóu shén sè wèi tài, ér yī yàn rán zì ruò. chí chē rén hái, hé wèn zhī, zhī qí rú cǐ, nǎi wèi yǔn yuē:" wú cháng yí rǔ yú wén wěi yōu liè wèi bié yě, ér jīn ér hòu, wú yì le yǐ."
费祎字文伟,江夏鄳人也。少孤,依族父伯仁。伯仁姑,益州牧刘璋之母也。璋遣使迎仁,仁将祎游学入蜀。会先主定蜀,祎遂留益土,与汝南许叔龙、南郡董允齐名。时许靖丧子,允与祎欲共会其葬所。允白父和请车,和遣开后鹿车给之。允有难载之色,祎便从前先上。及至丧所,诸葛亮及诸贵人悉集,车乘甚鲜,允犹神色未泰,而祎晏然自若。持车人还,和问之,知其如此,乃谓允曰:“吾常疑汝於文伟优劣未别也,而今而后,吾意了矣。”
xiān zhǔ lì tài zǐ, yī yǔ yǔn jù wèi shè rén, qiān shù zǐ. hòu zhǔ jiàn wèi, wèi huáng mén shì láng. chéng xiàng liàng nán zhēng hái, qún liáo yú shù shí lǐ féng yíng, nián wèi duō zài yī yòu, ér liàng tè mìng yī tóng zài, yóu shì zhòng rén mò bù yì guān. liàng yǐ chū cóng nán guī, yǐ yī wèi zhāo xìn xiào wèi shǐ wú. sūn quán xìng jì huá jī, cháo zhāo wú fāng, zhū gě kè yáng dào děng cái bó guǒ biàn, lùn nàn fēng zhì, yī cí shùn yì dǔ, jù lǐ yǐ dá, zhōng bù néng qū. quán shén qì zhī, wèi yī yuē:" jūn tiān xià shū dé, bì dāng gǔ gōng shǔ cháo, kǒng bù néng shù lái yě." hái, qiān wèi shì zhōng. liàng běi zhù hàn zhōng, qǐng yī wèi cān jūn. yǐ fèng shǐ chēng zhǐ, pín fán zhì wú. jiàn xìng bā nián, zhuǎn wéi zhōng hù jūn, hòu yòu wèi sī mǎ. zhí jūn shī wèi yán yǔ zhǎng shǐ yáng yí xiāng zēng wù, měi zhì bìng zuò zhēng lùn, yán huò jǔ rèn nǐ yí, yí qì tì héng jí. yī cháng rù qí zuò jiān, jiàn yù fēn bié, zhōng liàng zhī shì, gè jǐn yán yí zhī yòng zhě, yī kuāng jiù zhī lì yě. liàng zú, yī wèi hòu jūn shī. qǐng zhī, dài jiǎng wǎn wèi shàng shū lìng. wǎn zì hàn zhōng hái fú, yī qiān dà jiàng jūn, lù shàng shū shì.
先主立太子,祎与允俱为舍人,迁庶子。后主践位,为黄门侍郎。丞相亮南征还,群寮於数十里逢迎,年位多在祎右,而亮特命祎同载,由是众人莫不易观。亮以初从南归,以祎为昭信校尉使吴。孙权性既滑稽,嘲啁无方,诸葛恪、羊衟等才博果辩,论难锋至,祎辞顺义笃,据理以答,终不能屈。权甚器之,谓祎曰:“君天下淑德,必当股肱蜀朝,恐不能数来也。”还,迁为侍中。亮北住汉中,请祎为参军。以奉使称旨,频烦至吴。建兴八年,转为中护军,后又为司马。值军师魏延与长史杨仪相憎恶,每至并坐争论,延或举刃拟仪,仪泣涕横集。祎常入其坐间,谏喻分别,终亮之世,各尽延、仪之用者,祎匡救之力也。亮卒,祎为后军师。顷之,代蒋琬为尚书令。琬自汉中还涪,祎迁大将军,录尚书事。
yán xī qī nián, wèi jūn cì yú xìng shì, jiǎ yī jié, lǜ zhòng wǎng yù zhī. guāng lù dài fu lái mǐn zhì yī xǔ bié, qiú gòng wéi qí. yú shí yǔ xí jiāo chí. rén mǎ huàn jiǎ, yán jià yǐ qì, yī yǔ mǐn liú yì duì xì, sè wú yàn juàn. mǐn yuē:" xiàng liáo guān shì jūn ěr! jūn xìn kě rén, bì néng bàn zéi zhě yě." yī zhì, dí suì tuì, fēng chéng xiāng hòu. wǎn gù ràng zhōu zhí, yī fù lǐng yì zhōu cì shǐ. yī dāng guó gōng míng, lüè yǔ wǎn bǐ. shí yī nián, chū zhù hàn zhōng. zì wǎn jí yī, suī zì shēn zài wài, qìng shǎng xíng wēi, jiē yáo xiān zī duàn, rán hòu nǎi xíng, qí tuī rèn rú cǐ. hòu shí sì nián xià, hái chéng dū, chéng dū wàng qì zhě yún dū yì wú zǎi xiàng wèi, gù dōng fù běi tún hàn shòu. yán xī shí wǔ nián, mìng yī kāi fǔ. shí liù nián suì shǒu dà huì, wèi jiàng rén guō xiū zài zuò. yī huān yǐn shěn zuì, wèi xiū shǒu rèn suǒ hài, shì yuē jìng hóu. zi chéng sì, wèi huáng mén shì láng. chéng dì gōng, shàng gōng zhǔ. yī cháng nǚ pèi tài zǐ xuán wèi fēi.
延熙七年,魏军次于兴势,假祎节,率众往御之。光禄大夫来敏至祎许别,求共围棋。于时羽檄交驰。人马擐甲,严驾已讫,祎与敏留意对戏,色无厌倦。敏曰:“向聊观试君耳!君信可人,必能办贼者也。”祎至,敌遂退,封成乡侯。琬固让州职,祎复领益州刺史。祎当国功名,略与琬比。十一年,出住汉中。自琬及祎,虽自身在外,庆赏刑威,皆遥先谘断,然后乃行,其推任如此。后十四年夏,还成都,成都望气者云都邑无宰相位,故冬复北屯汉寿。延熙十五年,命祎开府。十六年岁首大会,魏降人郭脩在坐。祎欢饮沈醉,为脩手刃所害,谥曰敬侯。子承嗣,为黄门侍郎。承弟恭,尚公主。祎长女配太子璿为妃。
jiāng wéi zì bó yuē, tiān shuǐ jì rén yě. shǎo gū, yǔ mǔ jū. hǎo zhèng shì xué. shì jùn shàng jì yuàn, zhōu pì wèi cóng shì. yǐ fù jiǒng xī wèi jùn gōng cáo, zhí qiāng róng pàn luàn, shēn wèi jùn jiāng, méi yú zhàn chǎng, cì wéi guān zhōng láng, cān běn jùn jūn shì. jiàn xìng liù nián, chéng xiàng zhū gě liàng jūn xiàng qí shān, shí tiān shuǐ tài shǒu shì chū àn xíng, wéi jí gōng cáo liáng xù zhǔ bù yǐn shǎng zhǔ jì liáng qián děng cóng xíng. tài shǒu wén shǔ jūn chuí zhì, ér zhū xiàn xiǎng yìng, yí wéi děng jiē yǒu yì xīn, yú shì yè wáng bǎo shàng guī. wéi děng jué tài shǒu qù, zhuī chí, zhì chéng mén, chéng mén yǐ bì, bù nà. wéi děng xiāng shuài hái jì, jì yì bù rù wéi. wéi děng nǎi jù yì zhū gě liàng. huì mǎ sù bài yú jiē tíng, liàng bá jiāng xī xiàn qiān yú jiā jí wéi děng hái, gù wéi suì yǔ mǔ xiāng shī. liàng pì wéi wèi cāng cáo yuàn, jiā fèng yì jiāng jūn, fēng dāng yáng tíng hòu, shí nián èr shí qī. liàng yǔ liú fǔ zhǎng shǐ zhāng yì cān jūn jiǎng wǎn shū yuē:" jiāng bó yuē zhōng qín shí shì, sī lǜ jīng mì, kǎo qí suǒ yǒu, yǒng nán jì cháng zhū rén bù rú yě. qí rén, liáng zhōu shàng shì yě." yòu yuē:" xū xiān jiào zhōng hǔ bù bīng wǔ liù qiān rén. jiāng bó yuē shén mǐn yú jūn shì, jì yǒu dǎn yì, shēn jiě bīng yì. cǐ rén xīn cún hàn shì, ér cái jiān yú rén, bì jiào jūn shì, dāng qiǎn yì gōng, jìn jiàn zhǔ shàng." hòu qiān zhōng jiān jūn zhēng xī jiāng jūn.
姜维字伯约,天水冀人也。少孤,与母居。好郑氏学。仕郡上计掾,州辟为从事。以父冏昔为郡功曹,值羌、戎叛乱,身卫郡将,没於战场,赐维官中郎,参本郡军事。建兴六年,丞相诸葛亮军向祁山,时天水太守適出案行,维及功曹梁绪、主簿尹赏、主记梁虔等从行。太守闻蜀军垂至,而诸县响应,疑维等皆有异心,於是夜亡保上邽。维等觉太守去,追迟,至城门,城门已闭,不纳。维等相率还冀,冀亦不入维。维等乃俱诣诸葛亮。会马谡败於街亭,亮拔将西县千馀家及维等还,故维遂与母相失。亮辟维为仓曹掾,加奉义将军,封当阳亭侯,时年二十七。亮与留府长史张裔、参军蒋琬书曰:“姜伯约忠勤时事,思虑精密,考其所有,永南、季常诸人不如也。其人,凉州上士也。”又曰:“须先教中虎步兵五六千人。姜伯约甚敏於军事,既有胆义,深解兵意。此人心存汉室,而才兼於人,毕教军事,当遣诣宫,觐见主上。”后迁中监军征西将军。
shí èr nián, liàng zú, wéi hái chéng dū, wèi yòu jiān jūn fǔ hàn jiāng jūn, tǒng zhū jūn, jìn fēng píng xiāng hóu. yán xī yuán nián, suí dà jiàng jūn jiǎng wǎn zhù hàn zhōng. wǎn jì qiān dà sī mǎ, yǐ wéi wèi sī mǎ, shù lǜ piān jūn xī rù. liù nián, qiān zhèn xī dà jiàng jūn, lǐng liáng zhōu cì shǐ. shí nián, qiān wèi jiāng jūn, yǔ dà jiàng jūn fèi yī gòng lù shàng shū shì. shì suì, wèn shān píng kāng yí fǎn, wéi lǜ zhòng tǎo dìng zhī. yòu chū lǒng xī nán ān jīn chéng jiè, yǔ wèi dà jiàng jūn guō huái xià hóu bà děng zhàn yú táo xī. hú wáng zhì wú dài děng jǔ bù luò jiàng, wéi jiāng hái ān chǔ zhī. shí èr nián, jiǎ wéi jié, fù chū xī píng, bù kè ér hái. wéi zì yǐ liàn xī fāng fēng sú, jiān fù qí cái wǔ, yù yòu zhū qiāng hú yǐ wéi yǔ yì, wèi zì lǒng yǐ xī kě duàn ér yǒu yě. měi yù xìng jūn dà jǔ, fèi yī cháng cái zhì bù cóng, yǔ qí bīng bù guò wàn rén.
十二年,亮卒,维还成都,为右监军辅汉将军,统诸军,进封平襄侯。延熙元年,随大将军蒋琬住汉中。琬既迁大司马,以维为司马,数率偏军西入。六年,迁镇西大将军,领凉州刺史。十年,迁卫将军,与大将军费祎共录尚书事。是岁,汶山平康夷反,维率众讨定之。又出陇西、南安、金城界,与魏大将军郭淮、夏侯霸等战於洮西。胡王治无戴等举部落降,维将还安处之。十二年,假维节,复出西平,不克而还。维自以练西方风俗,兼负其才武,欲诱诸羌、胡以为羽翼,谓自陇以西可断而有也。每欲兴军大举,费祎常裁制不从,与其兵不过万人。
shí liù nián chūn, yī zú. xià, wéi lǜ shù wàn rén chū shí yíng, jīng dǒng tíng, wéi nán ān, wèi yōng zhōu cì shǐ chén tài jiě wéi zhì luò mén, wéi liáng jǐn tuì huán. míng nián, jiā dū zhōng wài jūn shì. fù chū lǒng xī, shǒu dí dào cháng lǐ jiǎn jǔ chéng jiàng. jìn wéi xiāng wǔ, yǔ wèi jiāng xú zhì jiāo fēng, zhǎn shǒu pò dí, wèi jūn bài tuì. wéi chéng shèng duō suǒ jiàng xià, bá hé guān dí dào lín táo sān xiàn mín hái, hòu shí bā nián, fù yǔ chē qí jiāng jūn xià hóu bà děng jù chū dí dào, dà pò wèi yōng zhōu cì shǐ wáng jīng yú táo xī, jīng zhòng sǐ zhě shù wàn rén. jīng tuì bǎo dí dào chéng, wéi wéi zhī. wèi zhēng xī jiāng jūn chén tài jìn bīng jiě wéi, wéi què zhù zhōng tí.
十六年春,祎卒。夏,维率数万人出石营,经董亭,围南安,魏雍州刺史陈泰解围至洛门,维粮尽退还。明年,加督中外军事。复出陇西,守狄道长李简举城降。进围襄武,与魏将徐质交锋,斩首破敌,魏军败退。维乘胜多所降下,拔河关、狄道、临洮三县民还,后十八年,复与车骑将军夏侯霸等俱出狄道,大破魏雍州刺史王经於洮西,经众死者数万人。经退保狄道城,维围之。魏征西将军陈泰进兵解围,维卻住锺题。
shí jiǔ nián chūn, jiù qiān wéi wèi dà jiàng jūn. gèng zhěng lēi róng mǎ, yǔ zhèn xī dà jiàng jūn hú jì qī huì shàng guī, jì shī shì bù zhì, gù wéi wèi wèi dà jiàng dèng ài suǒ pò yú duàn gǔ, xīng sàn liú lí, sǐ zhě shén zhòng. zhòng shù yóu shì yuàn dú, ér lǒng yǐ xī yì sāo dòng bù níng, wéi xiè guò yǐn fù, qiú zì biǎn xuē. wèi hòu jiāng jūn, xíng dà jiàng jūn shì.
十九年春,就迁维为大将军。更整勒戎马,与镇西大将军胡济期会上邽,济失誓不至,故维为魏大将邓艾所破於段谷,星散流离,死者甚众。众庶由是怨讟,而陇已西亦骚动不宁,维谢过引负,求自贬削。为后将军,行大将军事。
èr shí nián, wèi zhēng dōng dà jiàng jūn zhū gě dàn fǎn yú huái nán, fēn guān zhōng bīng dōng xià. wéi yù chéng xū xiàng qín chuān, fù lǜ shù wàn rén chū luò gǔ, jìng zhì shěn lǐng. shí cháng chéng jī gǔ shén duō ér shǒu bīng nǎi shǎo, wén wéi fāng dào, zhòng jiē huáng jù. wèi dà jiàng jūn sī mǎ wàng jù zhī, dèng ài yì zì lǒng yòu, jiē jūn yú cháng chéng. wéi qián zhù máng shuǐ, jiē yǐ shān wèi yíng. wàng ài bàng wèi jiān wéi, wéi shù xià tiǎo zhàn, wàng ài bù yīng. jǐng yào yuán nián, wéi wén dàn pò bài, nǎi hái chéng dū. fù bài dà jiàng jūn.
二十年,魏征东大将军诸葛诞反於淮南,分关中兵东下。维欲乘虚向秦川,复率数万人出骆谷,径至沈岭。时长城积谷甚多而守兵乃少,闻维方到,众皆惶惧。魏大将军司马望拒之,邓艾亦自陇右,皆军于长城。维前住芒水,皆倚山为营。望、艾傍渭坚围,维数下挑战,望、艾不应。景耀元年,维闻诞破败,乃还成都。复拜大将军。
chū, xiān zhǔ liú wèi yán zhèn hàn zhōng, jiē shí bīng zhū wéi yǐ yù wài dí, dí ruò lái gōng, shǐ bù dé rù. jí xìng shì zhī yì, wáng píng hàn jù cáo shuǎng, jiē chéng cǐ zhì. wéi jiàn yì, yǐ wéi cuò shǒu zhū wéi, suī hé zhōu yì" zhòng mén" zhī yì, rán shì kě yù dí, bù huò dà lì. bù ruò shǐ wén dí zhì, zhū wéi jiē liǎn bīng jù gǔ, tuì jiù hàn lè èr chéng, shǐ dí bù dé rù píng, qiě zhòng guān zhèn shǒu yǐ hàn zhī. yǒu shì zhī rì, lìng yóu jūn bìng jìn yǐ cì qí xū. dí gōng guān bù kè, yě wú sàn gǔ, qiān lǐ xiàn liáng, zì rán pí fá. yǐn tuì zhī rì, rán hòu zhū chéng bìng chū, yǔ yóu jūn bìng lì bó zhī, cǐ tiǎn dí zhī shù yě. yú shì lìng dū hàn zhōng hú jì què zhù hàn shòu, jiān jūn wáng hán shǒu lè chéng, hù jūn jiǎng bīn shǒu hàn chéng, yòu yú xī ān jiàn wēi wǔ wèi shí mén wǔ chéng jiàn chāng lín yuǎn jiē lì wéi shǒu.
初,先主留魏延镇汉中,皆实兵诸围以御外敌,敌若来攻,使不得入。及兴势之役,王平捍拒曹爽,皆承此制。维建议,以为错守诸围,虽合周易“重门”之义,然適可御敌,不获大利。不若使闻敌至,诸围皆敛兵聚谷,退就汉、乐二城,使敌不得入平,且重关镇守以捍之。有事之日,令游军并进以伺其虚。敌攻关不克,野无散谷,千里县粮,自然疲乏。引退之日,然后诸城并出,与游军并力搏之,此殄敌之术也。於是令督汉中胡济卻住汉寿,监军王含守乐城,护军蒋斌守汉城,又於西安、建威、武卫、石门、武城、建昌、临远皆立围守。
wǔ nián, wéi lǜ zhòng chū hàn hóu hé, wèi dèng ài suǒ pò, hái zhù dá zhōng. wéi běn jī lǚ tuō guó, lěi nián gōng zhàn, gōng jī bù lì, ér huàn guān huáng hào děng nòng quán yú nèi, yòu dà jiàng jūn yán yǔ yǔ hào xié bǐ, ér hào yīn yù fèi wéi shù yǔ. wéi yì yí zhī. gù zì wēi jù, bù fù huán chéng dū. liù nián, wéi biǎo hòu zhǔ:" wén zhōng huì zhì bīng guān zhōng, yù guī jìn qǔ, yí bìng qiǎn zhāng yì liào huà dū zhū jūn fēn hù yáng ān guān kǒu yīn píng qiáo tóu yǐ fáng wèi rán." hào zhēng xìn guǐ wū, wèi dí zhōng bù zì zhì, qǐ hòu zhǔ qǐn qí shì, ér qún chén bù zhī. jí zhōng huì jiāng xiàng luò gǔ, dèng ài jiāng rù dá zhōng, rán hòu nǎi qiǎn yòu chē qí liào huà yì dá zhōng wèi wéi yuán, zuǒ chē qí zhāng yì fǔ guó dà jiàng jūn dǒng jué děng yì yáng ān guān kǒu yǐ wéi zhū wéi wài zhù. bǐ zhì yīn píng, wén wèi jiāng zhū gě xù xiàng jiàn wēi, gù zhù dài zhī. yuè yú, wéi wèi dèng ài suǒ cuī, hái zhù yīn píng. zhōng huì gōng wéi hàn lè èr chéng, qiǎn bié jiāng jìn gōng guān kǒu, jiǎng shū kāi chéng chū jiàng, fù qiān gé dòu ér sǐ. huì gōng lè chéng, bù néng kè, wén guān kǒu yǐ xià, cháng qū ér qián. yì jué fǔ zhì hàn shòu, wéi huà yì shě yīn píng ér tuì, shì yǔ yì jué hé, jiē tuì bǎo jiàn gé yǐ jù huì. huì yǔ wéi shū yuē:" gōng hóu yǐ wén wǔ zhī dé, huái mài shì zhī lüè, gōng jì bā hàn, shēng chàng huá xià, yuǎn jìn mò bù guī míng. měi wéi chóu xī, cháng tóng dà huà, wú zhá zhèng qiáo, néng yù sī hǎo." wéi bù dá shū, liè yíng shǒu xiǎn. huì bù néng kè, liáng yùn xiàn yuǎn, jiāng yì hái guī.
五年,维率众出汉、侯和,为邓艾所破,还住沓中。维本羁旅讬国,累年攻战,功绩不立,而宦官黄皓等弄权於内,右大将军阎宇与皓协比,而皓阴欲废维树宇。维亦疑之。故自危惧,不复还成都。六年,维表后主:“闻锺会治兵关中,欲规进取,宜并遣张翼、廖化督诸军分护阳安关口、阴平桥头以防未然。”皓徵信鬼巫,谓敌终不自致,启后主寝其事,而群臣不知。及锺会将向骆谷,邓艾将入沓中,然后乃遣右车骑廖化诣沓中为维援,左车骑张翼、辅国大将军董厥等诣阳安关口以为诸围外助。比至阴平,闻魏将诸葛绪向建威,故住待之。月馀,维为邓艾所摧,还住阴平。锺会攻围汉、乐二城,遣别将进攻关口,蒋舒开城出降,傅佥格斗而死。会攻乐城,不能克,闻关口已下,长驱而前。翼、厥甫至汉寿,维、化亦舍阴平而退,適与翼、厥合,皆退保剑阁以拒会。会与维书曰:“公侯以文武之德,怀迈世之略,功济巴、汉,声畅华夏,远近莫不归名。每惟畴昔,尝同大化,吴札、郑乔,能喻斯好。”维不答书,列营守险。会不能克,粮运县远,将议还归。
ér dèng ài zì yīn píng yóu jǐng gǔ dào bàng rù, suì pò zhū gě zhān yú mián zhú. hòu zhǔ qǐng xiáng yú ài, ài qián jù chéng dū. wéi děng chū wén zhān pò, huò wén hòu zhǔ yù gù shǒu chéng dū, huò wén yù dōng rù wú, huò wén yù nán rù jiàn níng, yú shì yǐn jūn yóu guǎng hàn qī dào yǐ shěn xū shí. xún bèi hòu zhǔ chì lìng, nǎi tóu gē fàng jiǎ, yì huì yú fú jūn qián, jiàng shì xián nù, bá dāo kǎn shí.
而邓艾自阴平由景谷道傍入,遂破诸葛瞻於绵竹。后主请降於艾,艾前据成都。维等初闻瞻破,或闻后主欲固守成都,或闻欲东入吴,或闻欲南入建宁,於是引军由广汉、郪道以审虚实。寻被后主敕令,乃投戈放甲,诣会於涪军前,将士咸怒,拔刀砍石。
huì hòu dài wéi děng, jiē quán hái qí yìn hào jié gài. huì yǔ wéi chū zé tóng yù, zuò zé tóng xí, wèi zhǎng shǐ dù yù yuē:" yǐ bó yuē bǐ zhōng tǔ míng shì, gōng xiū tài chū bù néng shèng yě." huì jì gòu dèng ài, ài jiàn chē zhēng, yīn jiāng wéi děng yì chéng dū, zì chēng yì zhōu mù yǐ pàn. yù shòu wéi bīng wǔ wàn rén, shǐ wèi qián qū. wèi jiàng shì fèn nù, shā huì jí wéi, wéi qī zǐ jiē fú zhū.
会厚待维等,皆权还其印号节盖。会与维出则同轝,坐则同席,谓长史杜预曰:“以伯约比中土名士,公休、太初不能胜也。”会既构邓艾,艾槛车徵,因将维等诣成都,自称益州牧以叛。欲授维兵五万人,使为前驱。魏将士愤怒,杀会及维,维妻子皆伏诛。
xì zhèng zhe lùn lùn wéi yuē:" jiāng bó yuē jù shàng jiàng zhī zhòng, chù qún chén zhī yòu, zhái shè bì báo, zī cái wú yú, cè shì wú qiè yìng zhī xiè, hòu tíng wú shēng yuè zhī yú, yī fú qǔ gōng, yú mǎ qǔ bèi, yǐn shí jié zhì, bù shē bù yuē, guān gěi fèi yòng, suí shǒu xiāo jǐn chá qí suǒ yǐ rán zhě, fēi yǐ jī tān lì zhuó, yì qíng zì gē yě, zhí wèi rú shì wèi zú, bù zài duō qiú. fán rén zhī tán, cháng yù chéng huǐ bài, fú gāo yì xià, xián yǐ jiāng wéi tóu cuò wú suǒ, shēn sǐ zōng miè, yǐ shì biǎn xuē, bù fù liào tī, yì hū chūn qiū bāo biǎn zhī yì yǐ. rú jiāng wéi zhī lè xué bù juàn, qīng sù jié yuē, zì yī shí zhī yí biǎo yě."
郤正著论论维曰:“姜伯约据上将之重,处群臣之右,宅舍弊薄,资财无馀,侧室无妾媵之亵,后庭无声乐之娱,衣服取供,舆马取备,饮食节制,不奢不约,官给费用,随手消尽;察其所以然者,非以激贪厉浊,抑情自割也,直谓如是为足,不在多求。凡人之谈,常誉成毁败,扶高抑下,咸以姜维投厝无所,身死宗灭,以是贬削,不复料擿,异乎春秋褒贬之义矣。如姜维之乐学不倦,清素节约,自一时之仪表也。”
wéi xī suǒ jù zhì shǔ, liáng xù guān zhì dà hóng lú, yǐn shǎng zhí jīn wú, liáng qián dà zhǎng qiū, jiē xiān shǔ wáng méi.
维昔所俱至蜀,梁绪官至大鸿胪,尹赏执金吾,梁虔大长秋,皆先蜀亡没。
píng yuē: jiǎng wǎn fāng zhěng yǒu wēi zhòng, fèi yī kuān jì ér bó ài, xián chéng zhū gě zhī chéng guī, yīn xún ér bù gé, shì yǐ biān jìng wú yú, bāng jiā hé yī, rán yóu wèi jǐn zhì xiǎo zhī yí, jū jìng zhī lǐ yě. jiāng wéi cū yǒu wén wǔ, zhì lì gōng míng, ér wán zhòng dú lǚ, míng duàn bù zhōu, zhōng zhì yǔn bì. lǎo zi yǒu yún:" zhì dà guó zhě yóu pēng xiǎo xiān." kuàng yú qū qū zuì ěr, ér kě lǚ rǎo hū zāi?
评曰:蒋琬方整有威重,费祎宽济而博爱,咸承诸葛之成规,因循而不革,是以边境无虞,邦家和一,然犹未尽治小之宜,居静之理也。姜维粗有文武,志立功名,而玩众黩旅,明断不周,终致陨毙。老子有云:“治大国者犹烹小鲜。”况於区区蕞尔,而可屡扰乎哉?