wáng líng zì yàn yún, tài yuán qí rén yě. shū fù yǔn, wèi hàn sī tú, zhū dǒng zhuō. zhuō jiāng lǐ jué guō sì děng wèi zhuō bào chóu, rù zhǎng ān, shā yǔn, jǐn hài qí jiā. líng jí xiōng chén, shí nián jiē shǎo, yú chéng dé tuō, wáng mìng guī xiāng lǐ. líng jǔ xiào lián, wèi fā gān zhǎng, shāo qiān zhì zhōng shān tài shǒu, suǒ zài yǒu zhì, tài zǔ pì wèi chéng xiàng yuàn shǔ.
王凌字彥雲,太原祁人也。叔父允,為漢司徒,誅董卓。卓將李傕、郭汜等為卓報仇,入長安,殺允,盡害其家。凌及兄晨,時年皆少,逾城得脫,亡命歸鄉里。凌舉孝廉,為發乾長,稍遷至中山太守,所在有治,太祖闢為丞相掾屬。
wén dì jiàn zuò, bài sàn qí cháng shì, chū wèi yǎn zhōu cì shǐ, yǔ zhāng liáo děng zhì guǎng líng tǎo sūn quán. lín jiāng, yè dà fēng, wú jiāng lǚ fàn děng chuán piào zhì běi àn. líng yǔ zhū jiāng nì jī, bǔ zhǎn shǒu lǔ, huò zhōu chuán, yǒu gōng, fēng yí chéng tíng hòu, jiā jiàn wǔ jiāng jūn, zhuǎn zài qīng zhōu. shì shí hǎi bīn chéng sàng luàn zhī hòu, fǎ dù wèi zhěng. líng bù zhèng shī jiào, shǎng shàn fá è, shén yǒu gāng jì, bǎi xìng chēng zhī, bù róng yú kǒu. hòu cóng cáo xiū zhēng wú, yǔ zéi yù yú jiā shí, xiū jūn shī lì, líng lì zhàn jué wéi, xiū de miǎn nán. réng xǐ wèi yáng yù zhōu cì shǐ, xián dé jūn mín zhī huān xīn. shǐ zhì yù zhōu, jīng xiān xián zhī hòu, qiú wèi xiǎn zhī shì, gè yǒu tiáo jiào, yì yì shén měi. chū, líng yǔ sī mǎ lǎng jiǎ kuí yǒu shàn, jí lín yǎn yù, jì qí míng jī. zhèng shǐ chū, wèi zhēng dōng jiāng jūn, jiǎ jié dū du yáng zhōu zhū jūn shì. èr nián, wú dà jiāng quán cóng shù wàn zhòng kòu què pí, líng lǜ zhū jūn nì tǎo, yǔ zéi zhēng táng, lì zhàn lián rì, zéi tuì zǒu. jìn fēng nán xiāng hóu, yì qiān sān bǎi wǔ shí hù, qiān chē qí jiāng jūn yí tóng sān sī.
文帝踐阼,拜散騎常侍,出為兗州刺史,與張遼等至廣陵討孫權。臨江,夜大風,吳將呂范等船漂至北岸。凌與諸將逆擊,捕斬首虜,獲舟船,有功,封宜城亭侯,加建武將軍,轉在青州。是時海濱乘喪亂之後,法度未整。凌布政施教,賞善罰惡,甚有綱紀,百姓稱之,不容於口。後從曹休徵吳,與賊遇於夾石,休軍失利,凌力戰決圍,休得免難。仍徙為揚、豫州刺史,鹹得軍民之歡心。始至豫州,旌先賢之後,求未顯之士,各有條教,意義甚美。初,凌與司馬朗、賈逵友善,及臨兗、豫,繼其名跡。正始初,為征東將軍,假節都督揚州諸軍事。二年,吳大將全琮數萬眾寇芍陂,凌率諸軍逆討,與賊爭塘,力戰連日,賊退走。進封南鄉侯,邑千三百五十戶,遷車騎將軍、儀同三司。
shì shí, líng wài shēng líng hú yú yǐ cái néng wèi yǎn zhōu cì shǐ, tún píng ā. jiù shēng bìng diǎn bīng, zhuān huái nán zhī zhòng. líng jiù qiān wèi sī kōng. sī mǎ xuān wáng jì zhū cáo shuǎng, jìn líng wèi tài wèi, jiǎ jié yuè. líng yú mì xié jì, wèi qí wáng bù rèn tiān wèi, chǔ wáng biāo zhǎng ér cái, yù yíng lì biāo dōu xǔ chāng. jiā píng yuán nián jiǔ yuè, yú qiǎn jiāng zhāng shì zhì bái mǎ, yǔ biāo xiāng wèn wǎng lái. líng yòu qiǎn shè rén láo jīng yì luò yáng, yǔ zi guǎng. guǎng yán: fèi lì dà shì, wù wèi huò xiān. qí shí yī yuè, yú fù qiǎn shì yì biāo, wèi hái, huì yú bìng sǐ. èr nián, yíng huò shǒu nán dòu, líng wèi: dòu zhōng yǒu xīng, dāng yǒu bào guì zhě. sān nián chūn, wú zéi sāi tú shuǐ. líng yù yīn cǐ fā, dà yán zhū jūn, biǎo qiú tǎo zéi zhào bào bù tīng. líng yīn móu zī shén, qiǎn jiāng jūn yáng hóng yǐ fèi lì shì gào yǎn zhōu cì shǐ huáng huá, huá hóng lián míng yǐ bái tài fù sī mǎ xuān wáng. xuān wáng jiāng zhōng jūn chéng shuǐ dào tǎo líng, xiān xià shè shè líng zuì, yòu jiāng shàng shū guǎng dōng, shǐ wèi shū yù líng, dà jūn yǎn zhì bǎi chǐ bī líng. líng zì zhī shì qióng, nǎi chéng chuán dān chū yíng xuān wáng, qiǎn yuàn wáng yù xiè zuì, sòng yìn shòu jié yuè. jūn dào qiū tóu, líng miàn fù shuǐ cì. xuān wáng chéng zhào qiǎn zhǔ bù jiě fù fǎn fú, jiàn líng, wèi láo zhī, hái yìn shòu jié yuè, qiǎn bù qí liù bǎi rén sòng hái jīng dū. líng zhì xiàng, yǐn yào sǐ. xuān wáng suì zhì shòu chūn. zhāng shì děng jiē zì shǒu, nǎi qióng zhì qí shì. biāo cì sǐ, zhū xiāng lián zhě xī yí sān zú. cháo yì xián yǐ wèi chūn qiū zhī yì, qí cuī zhù zhèng guī shēng jiē jiā zhuī lù, chén shī zhuó guān, zài zài fāng cè. líng yú zuì yí rú jiù diǎn. nǎi fā líng yú zhǒng, pōu guān, bào shī yú suǒ jìn shì sān rì, shāo qí yìn shòu cháo fú, qīn tǔ mái zhī. jìn hóng huá jué wèi xiāng hóu. guǎng yǒu zhì shàng xué xíng, sǐ shí nián sì shí yú.
是時,凌外甥令狐愚以才能為兗州刺史,屯平阿。舅甥並典兵,專淮南之重。凌就遷為司空。司馬宣王既誅曹爽,進凌為太尉,假節鉞。凌、愚密協計,謂齊王不任天位,楚王彪長而才,欲迎立彪都許昌。嘉平元年九月,愚遣將張式至白馬,與彪相問往來。凌又遣舍人勞精詣洛陽,語子廣。廣言:「廢立大事,勿為禍先。」其十一月,愚復遣式詣彪,未還,會愚病死。二年,熒惑守南斗,凌謂:「斗中有星,當有暴貴者。」三年春,吳賊塞塗水。凌欲因此發,大嚴諸軍,表求討賊;詔報不聽。凌陰謀滋甚,遣將軍楊弘以廢立事告兗州刺史黃華,華、弘連名以白太傅司馬宣王。宣王將中軍乘水道討凌,先下赦赦凌罪,又將尚書廣東,使為書喻凌,大軍掩至百尺逼凌。凌自知勢窮,乃乘船單出迎宣王,遣掾王彧謝罪,送印綬、節鉞。軍到丘頭,凌面縛水次。宣王承詔遣主簿解縛反服,見凌,慰勞之,還印綬、節鉞,遣步騎六百人送還京都。凌至項,飲藥死。宣王遂至壽春。張式等皆自首,乃窮治其事。彪賜死,諸相連者悉夷三族。朝議咸以為春秋之義,齊崔杼、鄭歸生皆加追戮,陳屍斫棺,載在方策。凌、愚罪宜如舊典。乃發凌、愚冢,剖棺,暴屍於所近市三日,燒其印綬、朝服,親土埋之。進弘、華爵為鄉侯。廣有志尚學行,死時年四十餘。
guàn qiū jiǎn zì zhòng gōng, hé dōng wén xǐ rén yě. fù xìng, huáng chū zhōng wèi wǔ wēi tài shǒu, fá pàn róu fú, kāi tōng hé yòu, míng cì jīn chéng tài shǒu sū zé. tǎo zéi zhāng jìn jí tǎo pàn hú yǒu gōng, fēng gāo yáng xiāng hóu. rù wèi jiāng zuò dà jiàng. jiǎn xí fù jué, wèi píng yuán hóu wén xué. míng dì jí wèi, wèi shàng shū láng, qiān yǔ lín jiān. yǐ dōng gōng zhī jiù, shén jiàn qīn dài. chū wèi luò yáng diǎn nóng. shí qǔ nóng mín yǐ zhì gōng shì, jiǎn shàng shū yuē: chén yú yǐ wèi tiān xià suǒ jí chú zhě èr zéi, suǒ jí wù zhě yī shí. chéng shǐ èr zéi bù miè, shì mín jī dòng, suī chóng měi gōng shì, yóu wú yì yě. qiān jīng zhōu cì shǐ.
毌丘儉字仲恭,河東聞喜人也。父興,黃初中為武威太守,伐叛柔服,開通河右,名次金城太守蘇則。討賊張進及討叛胡有功,封高陽鄉侯。入為將作大匠。儉襲父爵,為平原侯文學。明帝即位,為尚書郎,遷羽林監。以東宮之舊,甚見親待。出為洛陽典農。時取農民以治宮室,儉上疏曰:「臣愚以為天下所急除者二賊,所急務者衣食。誠使二賊不滅,士民飢凍,雖崇美宮室,猶無益也。」遷荊州刺史。
qīng lóng zhōng, dì tú tǎo liáo dōng, yǐ jiǎn yǒu gàn cè, xǐ wèi yōu zhōu cì shǐ, jiā dù liáo jiāng jūn, shǐ chí jié, hù wū wán xiào wèi. lǜ yōu zhōu zhū jūn zhì xiāng píng, tún liáo suì. yòu běi píng wū wán dān yú kòu lóu dūn liáo xī wū wán dū du lǜ zhòng wáng hù liú děng, xī suí yuán shàng bēn liáo dōng zhě, lǜ zhòng wǔ qiān yú rén jiàng. kòu lóu dūn qiǎn dì ā luó pán děng yì què cháo gòng, fēng qí qú lǜ èr shí yú rén wèi hóu wáng, cì yú mǎ zēng cǎi gè yǒu chà. gōng sūn yuān nì yǔ jiǎn zhàn, bù lì, yǐn hái. míng nián, dì qiǎn tài wèi sī mǎ xuān wáng tǒng zhōng jūn jí jiǎn děng zhòng shù wàn tǎo yuān, dìng liáo dōng. jiǎn yǐ gōng jìn fēng ān yì hóu, shí yì sān qiān jiǔ bǎi hù.
青龍中,帝圖討遼東,以儉有幹策,徙為幽州刺史,加度遼將軍,使持節,護烏丸校尉。率幽州諸軍至襄平,屯遼隧。右北平烏丸單于寇婁敦、遼西烏丸都督率眾王護留等,昔隨袁尚奔遼東者,率眾五千餘人降。寇婁敦遣弟阿羅槃等詣闕朝貢,封其渠率二十餘人為侯、王,賜輿馬繒彩各有差。公孫淵逆與儉戰,不利,引還。明年,帝遣太尉司馬宣王統中軍及儉等眾數萬討淵,定遼東。儉以功進封安邑侯,食邑三千九百戶。
zhèng shǐ zhōng, jiǎn yǐ gāo jù lí shù qīn pàn, dū zhū jūn bù qí wàn rén chū xuán tú, cóng zhū dào tǎo zhī. jù lí wáng gōng jiāng bù qí èr wàn rén, jìn jūn fèi liú shuǐ shàng, dà zhàn liáng kǒu, gōng lián pò zǒu. jiǎn suì shù mǎ xiàn chē, yǐ dēng wán dōu, tú jù lí suǒ dōu, zhǎn huò shǒu lǔ yǐ qiān shù. jù lí pèi zhě míng dé lái, shù jiàn gōng, gōng bù cóng qí yán. dé lái tàn yuē: lì jiàn cǐ dì jiāng shēng péng hāo. suì bù shí ér sǐ, jǔ guó xián zhī. jiǎn lìng zhū jūn bù huài qí mù, bù fá qí shù, dé qí qī zǐ, jiē fàng qiǎn zhī. gōng dān jiāng qī zǐ táo cuàn. jiǎn yǐn jūn hái. liù nián, fù zhēng zhī, gōng suì bēn mǎi gōu. jiǎn qiǎn xuán tú tài shǒu wáng qí zhuī zhī, guò wò jǔ qiān yǒu yú lǐ, zhì sù shèn shì nán jiè, kè shí jì gōng, kān wán dōu zhī shān, míng bù nài zhī chéng. zhū suǒ zhū nà bā qiān yú kǒu, lùn gōng shòu shǎng, hóu zhě bǎi yú rén. chuān shān gài guàn, mín lài qí lì.
正始中,儉以高句驪數侵叛,督諸軍步騎萬人出玄菟,從諸道討之。句驪王宮將步騎二萬人,進軍沸流水上,大戰梁口,宮連破走。儉遂束馬縣車,以登丸都,屠句驪所都,斬獲首虜以千數。句驪沛者名得來,數諫宮,宮不從其言。得來嘆曰:「立見此地將生蓬蒿。」遂不食而死,舉國賢之。儉令諸軍不壞其墓,不伐其樹,得其妻子,皆放遣之。宮單將妻子逃竄。儉引軍還。六年,復征之,宮遂奔買溝。儉遣玄菟太守王頎追之,過沃沮千有餘里,至肅慎氏南界,刻石紀功,刊丸都之山,銘不耐之城。諸所誅納八千餘口,論功受賞,侯者百餘人。穿山溉灌,民賴其利。
qiān zuǒ jiāng jūn, jiǎ jié jiān yù zhōu zhū jūn shì, lǐng yù zhōu cì shǐ, zhuǎn wèi zhèn nán jiāng jūn. zhū gé dàn zhàn yú dōng guān, bù lì, nǎi lìng dàn jiǎn duì huàn. dàn wèi zhèn nán, dū du yù zhōu. jiǎn wèi zhèn dōng, dū du yáng zhōu. wú tài fù zhū gé kè wéi hé féi xīn chéng, jiǎn yǔ wén qīn yù zhī, tài wèi sī mǎ fú dū zhōng jūn dōng jiě wéi, kè tuì hái.
遷左將軍,假節監豫州諸軍事,領豫州刺史,轉為鎮南將軍。諸葛誕戰於東關,不利,乃令誕、儉對換。誕為鎮南,都督豫州。儉為鎮東,都督楊州。吳太傅諸葛恪圍合肥新城,儉與文欽御之,太尉司馬孚督中軍東解圍,恪退還。
chū, jiǎn yǔ xià hóu xuán lǐ fēng děng hòu shàn. yáng zhōu cì shǐ qián jiāng jūn wén qīn, cáo shuǎng zhī yì rén yě, xiāo guǒ cū měng, shù yǒu zhàn gōng, hǎo zēng lǔ huò, yǐ jiǎo chǒng shǎng, duō bù jiàn xǔ, yuàn hèn rì shén. jiǎn yǐ jì hòu dài qīn, qíng hǎo huān qià. qīn yì gǎn dài, tóu xīn wú èr. zhèng yuán èr nián zhēng yuè, yǒu huì xīng shù shí zhàng, xī běi jìng tiān, qǐ yú wú chǔ zhī fēn. jiǎn qīn xǐ, yǐ wèi jǐ xiáng. suì jiǎo tài hòu zhào, zuì zhuàng dà jiāng jūn sī mǎ jǐng wáng, yí zhū jùn guó, jǔ bīng fǎn. pò xié huái nán jiāng shǒu zhū bié tún zhě, jí lì mín dà xiǎo, jiē rù shòu chūn chéng, wèi tán yú chéng xī, shà xuè chēng bīng wèi méng, fēn lǎo ruò shǒu chéng, jiǎn qīn zì jiāng wǔ liù wàn zhòng dù huái, xī zhì xiàng. jiǎn jiān shǒu, qīn zài wài wèi yóu bīng.
初,儉與夏侯玄、李豐等厚善。揚州刺史前將軍文欽,曹爽之邑人也,驍果粗猛,數有戰功,好增虜獲,以徼寵賞,多不見許,怨恨日甚。儉以計厚待欽,情好歡洽。欽亦感戴,投心無貳。正元二年正月,有彗星數十丈,西北竟天,起於吳、楚之分。儉、欽喜,以為己祥。遂矯太后詔,罪狀大將軍司馬景王,移諸郡國,舉兵反。迫脅淮南將守諸別屯者,及吏民大小,皆入壽春城,為壇於城西,歃血稱兵為盟,分老弱守城,儉、欽自將五六萬眾渡淮,西至項。儉堅守,欽在外為游兵。
dà jiāng jūn tǒng zhōng wài jūn tǎo zhī, bié shǐ zhū gé dàn dū yù zhōu zhū jūn cóng ān fēng jīn nǐ shòu chūn, zhēng dōng jiāng jūn hú zūn dū qīng xú zhū jūn chū yú qiào sòng zhī jiān, jué qí guī lù. dà jiāng jūn tún rǔ yáng, shǐ jiān jūn wáng jī dū qián fēng zhū jūn jù nán dùn yǐ dài zhī. jīn zhū jūn jiē jiān bì wù yǔ zhàn. jiǎn qīn jìn bù dé dòu, tuì kǒng shòu chūn jiàn xí, bù dé guī, jì qióng bù zhī suǒ wèi. huái nán jiāng shì, jiā jiē zài běi, zhòng xīn jǔ sàn, jiàng zhě xiāng shǔ, wéi huái nán xīn fù nóng mín wèi zhī yòng. dà jiāng jūn qiǎn yǎn zhōu cì shǐ dèng ài dū tài shān zhū jūn wàn yú rén zhì lè jiā, shì ruò yǐ yòu zhī, dà jiāng jūn xún zì zhū zhì. qīn bù zhī, guǒ yè lái yù xí ài děng, huì míng, jiàn dà jūn bīng mǎ shèng, nǎi yǐn hái. dà jiāng jūn zòng xiāo qí zhuī jī, dà pò zhī, qīn dùn zǒu. shì rì, jiǎn wén qīn zhàn bài, kǒng jù yè zǒu, zhòng kuì. bǐ zhì shèn xiàn, zuǒ yòu rén bīng shāo qì jiǎn qù, jiǎn dú yǔ xiǎo dì xiù jí sūn zhòng cáng shuǐ biān cǎo zhōng. ān fēng jīn dū wèi bù mín zhāng shǔ jiù shè shā jiǎn, chuán shǒu jīng dū. shǔ fēng hóu. xiù zhòng zǒu rù wú. jiāng shì zhū wèi jiǎn qīn suǒ pò xié zhě, xī guī jiàng.
大將軍統中外軍討之,別使諸葛誕督豫州諸軍從安風津擬壽春,征東將軍胡遵督青、徐諸軍出於譙、宋之間,絕其歸路。大將軍屯汝陽,使監軍王基督前鋒諸軍據南頓以待之。今諸軍皆堅壁勿與戰。儉、欽進不得斗,退恐壽春見襲,不得歸,計窮不知所為。淮南將士,家皆在北,眾心沮散,降者相屬,惟淮南新附農民為之用。大將軍遣兗州刺史鄧艾督泰山諸軍萬餘人至樂嘉,示弱以誘之,大將軍尋自洙至。欽不知,果夜來欲襲艾等,會明,見大軍兵馬盛,乃引還。大將軍縱驍騎追擊,大破之,欽遁走。是日,儉聞欽戰敗,恐懼夜走,眾潰。比至慎縣,左右人兵稍棄儉去,儉獨與小弟秀及孫重藏水邊草中。安風津都尉部民張屬就射殺儉,傳首京都。屬封侯。秀、重走入吳。將士諸為儉、欽所迫脅者,悉歸降。
jiǎn zi diān wèi zhì shū shì yù shǐ, xiān shí zhī jiǎn móu jiāng fā, sī chū jiāng jiā shǔ táo zǒu xīn ān líng shān shàng. bié gōng xià zhī, yí jiǎn sān zú.
儉子甸為治書侍御史,先時知儉謀將發,私出將家屬逃走新安靈山上。別攻下之,夷儉三族。
qīn wáng rù wú, wú yǐ qīn wèi dōu hù jiǎ jié zhèn běi dà jiāng jūn yōu zhōu mù qiào hóu.
欽亡入吳,吳以欽為都護、假節、鎮北大將軍、幽州牧、譙侯。
zhū gé dàn zì gōng xiū, láng yá yáng dōu rén, zhū gé fēng hòu yě. chū yǐ shàng shū láng wèi xíng yáng lìng, rù wèi lì bù láng. rén yǒu suǒ shǔ tuō, zhé xiǎn qí yán ér chéng yòng zhī, hòu yǒu dāng fǒu, zé gōng yì qí dé shī yǐ wèi bāo biǎn, zì shì qún liáo mò bù shèn qí suǒ jǔ. lèi qiān yù shǐ zhōng chéng shàng shū, yǔ xià hóu xuán dèng yáng děng xiāng shàn, shōu míng cháo tíng, jīng dū xī rán. yán shì zhě yǐ dàn yáng děng xiū fú huá, hé xū yù, jiàn bù kě zhǎng. míng dì è zhī, miǎn dàn guān. huì dì bēng, zhèng shǐ chū, xuán děng bìng zài zhí. fù yǐ dàn wèi yù shǐ zhōng chéng shàng shū, chū wèi yáng zhōu cì shǐ, jiā zhāo wǔ jiāng jūn.
諸葛誕字公休,琅邪陽都人,諸葛豐後也。初以尚書郎為滎陽令,入為吏部郎。人有所屬託,輒顯其言而承用之,後有當否,則公議其得失以為褒貶,自是群僚莫不慎其所舉。累遷御史中丞尚書,與夏侯玄、鄧颺等相善,收名朝廷,京都翕然。言事者以誕、颺等脩浮華,合虛譽,漸不可長。明帝惡之,免誕官。會帝崩,正始初,玄等並在職。復以誕為御史中丞尚書,出為揚州刺史,加昭武將軍。
wáng líng zhī yīn móu yě, tài fù sī mǎ xuān wáng qián jūn dōng fá, yǐ dàn wèi zhèn dōng jiāng jūn jiǎ jié dū du yáng zhōu zhū jūn shì, fēng shān yáng tíng hòu. zhū gé kè xìng dōng guān, qiǎn dàn dū zhū jūn tǎo zhī, yǔ zhàn, bù lì. hái, xǐ wèi zhèn nán jiāng jūn.
王凌之陰謀也,太傅司馬宣王潛軍東伐,以誕為鎮東將軍、假節都督揚州諸軍事,封山陽亭侯。諸葛恪興東關,遣誕督諸軍討之,與戰,不利。還,徙為鎮南將軍。
hòu guàn qiū jiǎn wén qīn fǎn, qiǎn shǐ yì dàn, zhāo hū yù zhōu shì mín. dàn zhǎn qí shǐ, lù bù tiān xià, lìng zhī jiǎn qīn xiōng nì. dà jiāng jūn sī mǎ jǐng wáng dōng zhēng, shǐ dàn dū yù zhōu zhū jūn, dù ān fēng jīn xiàng shòu chūn. jiǎn qīn zhī pò yě, dàn xiān zhì shòu chūn. shòu chūn zhōng shí yú wàn kǒu, wén jiǎn qīn bài, kǒng zhū, xī pò chéng mén chū, liú bèng shān zé, huò sàn zǒu rù wú. yǐ dàn jiǔ zài huái nán, nǎi fù yǐ wèi zhèn dōng dà jiāng jūn yí tóng sān sī dū du yáng zhōu. wú dà jiāng sūn jùn lǚ jù liú zàn děng wén huái nán luàn, huì wén qīn wǎng, nǎi shuài zhòng jiāng qīn jìng zhì shòu chūn shí dàn zhū jūn yǐ zhì, chéng bù kě gōng, nǎi zǒu. dàn qiǎn jiāng jūn jiǎng bān zhuī jī zhī, zhǎn zàn, chuán shǒu, shōu qí yìn jié. jìn fēng gāo píng hóu, yì sān qiān wǔ bǎi hù, zhuǎn wèi zhēng dōng dà jiāng jūn.
後毌丘儉、文欽反,遣使詣誕,招呼豫州士民。誕斬其使,露布天下,令知儉、欽凶逆。大將軍司馬景王東征,使誕督豫州諸軍,渡安風津向壽春。儉、欽之破也,誕先至壽春。壽春中十餘萬口,聞儉、欽敗,恐誅,悉破城門出,流迸山澤,或散走入吳。以誕久在淮南,乃復以為鎮東大將軍、儀同三司、都督揚州。吳大將孫峻、呂據、留贊等聞淮南亂,會文欽往,乃帥眾將欽徑至壽春;時誕諸軍已至,城不可攻,乃走。誕遣將軍蔣班追擊之,斬贊,傳首,收其印節。進封高平侯,邑三千五百戶,轉為征東大將軍。
dàn jì yǔ xuán yáng děng zhì qīn, yòu wáng líng guàn qiū jiǎn lèi jiàn yí miè, jù bù zì ān, qīng tǎng zàng zhèn shī yǐ jié zhòng xīn, hòu yǎng qīn fù jí yáng zhōu qīng xiá zhě shù qiān rén wèi sǐ shì. gān lù yuán nián dōng, wú zéi yù xiàng xú yè, jì dàn suǒ dū bīng mǎ zú yǐ dài zhī, ér fù qǐng shí wàn zhòng shǒu shòu chūn, yòu qiú lín huái zhú chéng yǐ bèi kòu, nèi yù bǎo yǒu huái nán. cháo tíng wēi zhī dàn yǒu zì yí xīn, yǐ dàn jiù chén, yù rù dù zhī. èr nián wǔ yuè, zhēng wèi sī kōng. dàn bèi zhào shū, yù kǒng, suì fǎn. zhào huì zhū jiāng, zì chū gōng yáng zhōu cì shǐ lè chēn, shā zhī. liǎn huái nán jí huái běi jùn xiàn tún tián kǒu shí yú wàn guān bīng, yáng zhōu xīn fù shèng bīng zhě sì wǔ wàn rén, jù gǔ zú yī nián shí, bì chéng zì shǒu. qiǎn zhǎng shǐ wú gāng jiāng xiǎo zi jìng zhì wú qǐng jiù. wú rén dà xǐ, qiǎn jiāng quán yì quán duān táng zī wáng zuò děng, lǜ sān wàn zhòng, mì yǔ wén qīn jù lái yīng dàn. yǐ dàn wèi zuǒ dōu hù jiǎ jié dà sī tú biāo qí jiāng jūn qīng zhōu mù shòu chūn hóu. shì shí zhèn nán jiāng jūn wáng jī shǐ zhì, dū zhū jūn wéi shòu chūn, wèi hé. zī qīn děng cóng chéng dōng běi, yīn shān chéng xiǎn, dé jiāng qí zhòng tū rù chéng.
誕既與玄、颺等至親,又王凌、毌丘儉累見夷滅,懼不自安,傾帑藏振施以結眾心,厚養親附及揚州輕俠者數千人為死士。甘露元年冬,吳賊欲向徐堨,計誕所督兵馬足以待之,而復請十萬眾守壽春,又求臨淮築城以備寇,內欲保有淮南。朝廷微知誕有自疑心,以誕舊臣,欲入度之。二年五月,徵為司空。誕被詔書,愈恐,遂反。召會諸將,自出攻揚州刺史樂綝,殺之。斂淮南及淮北郡縣屯田口十餘萬官兵,揚州新附勝兵者四五萬人,聚谷足一年食,閉城自守。遣長史吳綱將小子靚至吳請救。吳人大喜,遣將全懌、全端、唐咨、王祚等,率三萬眾,密與文欽俱來應誕。以誕為左都護、假節、大司徒、驃騎將軍、青州牧、壽春侯。是時鎮南將軍王基始至,督諸軍圍壽春,未合。咨、欽等從城東北,因山乘險,得將其眾突入城。
liù yuè, chē jià dōng zhēng, zhì xiàng. dà jiāng jūn sī mǎ wén wáng dū zhōng wài zhū jūn èr shí liù wàn zhòng, lín huái tǎo zhī. dà jiāng jūn tún qiū tóu. shǐ jī jí ān dōng jiāng jūn chén qiān děng sì miàn hé wéi, biǎo lǐ zài zhòng, qiàn lěi shén jùn. yòu shǐ jiān jūn shí bāo yǎn zhōu cì shǐ zhōu tài děng, jiǎn ruì zú wèi yóu jūn, bèi wài kòu. qīn děng shù chū fàn wéi, nì jī zǒu zhī. wú jiāng zhū yì zài yǐ dà zhòng lái yíng dàn děng, dù lí jiāng shuǐ, tài děng nì yǔ zhàn, měi cuī qí fēng. sūn chēn yǐ yì zhàn bù jìn, nù ér shā zhī. chéng zhōng shí zhuǎn shǎo, wài jiù bù zhì, zhòng wú suǒ shì. jiāng jūn jiǎng bān jiāo yí, jiē dàn zhǎo yá jì shì zhě yě, qì dàn, yú chéng zì guī dà jiāng jūn. dà jiāng jūn nǎi shǐ fǎn jiān, yǐ qí biàn shuō quán yì děng, yì děng lǜ zhòng shù qiān rén kāi mén lái chū. chéng zhōng zhèn jù, bù zhī suǒ wèi.
六月,車駕東征,至項。大將軍司馬文王督中外諸軍二十六萬眾,臨淮討之。大將軍屯丘頭。使基及安東將軍陳騫等四面合圍,表里再重,塹壘甚峻。又使監軍石苞、兗州刺史州泰等,簡銳卒為游軍,備外寇。欽等數出犯圍,逆擊走之。吳將朱異再以大眾來迎誕等,渡黎漿水,泰等逆與戰,每摧其鋒。孫綝以異戰不進,怒而殺之。城中食轉少,外救不至,眾無所恃。將軍蔣班、焦彝,皆誕爪牙計事者也,棄誕,逾城自歸大將軍。大將軍乃使反間,以奇變說全懌等,懌等率眾數千人開門來出。城中震懼,不知所為。
sān nián zhēng yuè, dàn qīn zī děng dà wèi gōng jù, zhòu yè wǔ liù rì gōng nán wéi, yù jué wéi ér chū. wéi shàng zhū jūn, lín gāo yǐ fā shí chē huǒ jiàn nì shāo pò qí gōng jù, nǔ shǐ jí shí yǔ xià, sǐ shāng zhě bì dì, xuè liú yíng qiàn. fù hái rù chéng, chéng nèi shí zhuǎn jié, jiàng chū zhě shù wàn kǒu. qīn yù jǐn chū běi fāng rén, shěng shí, yǔ wú rén jiān shǒu, dàn bù tīng, yóu shì zhēng hèn. qīn sù yǔ dàn yǒu xì, tú yǐ jì hé, shì jí yù xiāng yí. qīn jiàn dàn jì shì, dàn suì shā qīn. qīn zi yāng jí hǔ jiāng bīng zài xiǎo chéng zhōng, wén qīn sǐ, lè bīng chí fù zhī, zhòng bù wèi yòng. yāng hǔ dān zǒu, yú chéng chū, zì guī dà jiāng jūn. jūn lì qǐng zhū zhī, dà jiāng jūn lìng yuē: qīn zhī zuì bù róng zhū, qí zi gù yīng dāng lù, rán yāng hǔ yǐ qióng guī mìng, qiě chéng wèi bá, shā zhī shì jiān qí xīn yě. nǎi shè yāng hǔ, shǐ jiāng bīng shù bǎi qí chí xún chéng, hū yǔ chéng nèi yún: wén qīn zhī zǐ yóu bù jiàn shā, qí yú hé jù? biǎo yāng hǔ wèi jiāng jūn, gè cì jué guān nèi hóu. chéng nèi xǐ qiě rǎo, yòu rì jī kùn, dàn zī děng zhì lì qióng. dà jiāng jūn nǎi zì lín wéi, sì miàn jìn bīng, tóng shí gǔ zào dēng chéng, chéng nèi wú gǎn dòng zhě. dàn jiǒng jí, dān chéng mǎ, jiāng qí huī xià tū xiǎo chéng mén chū. dà jiāng jūn sī mǎ hú fèn bù bīng nì jī, zhǎn dàn, chuán shǒu, yí sān zú. dàn huī xià shù bǎi rén, zuò bù jiàng jiàn zhǎn, jiē yuē: wèi zhū gé gōng sǐ, bù hèn. qí dé rén xīn rú cǐ. táng zī wáng zuò jí zhū bì jiāng jiē miàn fù jiàng, wú bīng wàn zhòng, qì zhàng jūn shí shān jī.
三年正月,誕、欽、咨等大為攻具,晝夜五六日攻南圍,欲決圍而出。圍上諸軍,臨高以發石車火箭逆燒破其攻具,弩矢及石雨下,死傷者蔽地,血流盈塹。復還入城,城內食轉竭,降出者數萬口。欽欲盡出北方人,省食,與吳人堅守,誕不聽,由是爭恨。欽素與誕有隙,徒以計合,事急愈相疑。欽見誕計事,誕遂殺欽。欽子鴦及虎將兵在小城中,聞欽死,勒兵馳赴之,眾不為用。鴦、虎單走,逾城出,自歸大將軍。軍吏請誅之,大將軍令曰:「欽之罪不容誅,其子固應當戮,然鴦、虎以窮歸命,且城未拔,殺之是堅其心也。」乃赦鴦、虎,使將兵數百騎馳巡城,呼語城內云:「文欽之子猶不見殺,其餘何懼?」表鴦、虎為將軍,各賜爵關內侯。城內喜且擾,又日飢困,誕、咨等智力窮。大將軍乃自臨圍,四面進兵,同時鼓譟登城,城內無敢動者。誕窘急,單乘馬,將其麾下突小城門出。大將軍司馬胡奮部兵逆擊,斬誕,傳首,夷三族。誕麾下數百人,坐不降見斬,皆曰:「為諸葛公死,不恨。」其得人心如此。唐咨、王祚及諸裨將皆面縛降,吳兵萬眾,器仗軍實山積。
chū wéi shòu chūn, yì zhě duō yù jí gōng zhī, dà jiāng jūn yǐ wèi: chéng gù ér zhòng duō, gōng zhī bì lì qū, ruò yǒu wài kòu, biǎo lǐ shòu dí, cǐ wēi dào yě. jīn sān pàn xiāng jù yú gū chéng zhī zhōng, tiān qí huò zhě jiāng shǐ tóng jiù lù, wú dāng yǐ quán cè mí zhī, kě zuò ér zhì yě. dàn yǐ èr nián wǔ yuè fǎn, sān nián èr yuè pò miè. liù jūn àn jiǎ, shēn gōu gāo lěi, ér dàn zì kùn, jìng bù fán gōng ér kè. jí pò shòu chūn, yì zhě yòu yǐ wèi huái nán réng wèi pàn nì, wú bīng shì jiā zài jiāng nán, bù kě zòng, yí xī kēng zhī. dà jiāng jūn yǐ wèi gǔ zhī yòng bīng, quán guó wèi shàng, lù qí yuán è ér yǐ. wú bīng jiù dé wáng hái, shì kě yǐ shì zhōng guó zhī hóng ěr. yī wú suǒ shā, fēn bù sān hé jìn jùn yǐ ān chù zhī.
初圍壽春,議者多欲急攻之,大將軍以為:「城固而眾多,攻之必力屈,若有外寇,表里受敵,此危道也。今三叛相聚於孤城之中,天其或者將使同就戮,吾當以全策縻之,可坐而制也。」誕以二年五月反,三年二月破滅。六軍按甲,深溝高壘,而誕自困,竟不煩攻而克。及破壽春,議者又以為淮南仍為叛逆,吳兵室家在江南,不可縱,宜悉坑之。大將軍以為古之用兵,全國為上,戮其元惡而已。吳兵就得亡還,適可以示中國之弘耳。一無所殺,分布三河近郡以安處之。
táng zī běn lì chéng rén. huáng chū zhōng, lì chéng jùn fǎn, shā tài shǒu xú jī, tuī zī wèi zhǔ. wén dì qiǎn zhū jūn tǎo pò zhī, zī zǒu rù hǎi, suì wáng zhì wú, guān zhì zuǒ jiāng jūn, fēng hóu chí jié. dàn qīn tú lù, zī yì shēng qín, sān pàn jiē huò, tiān xià kuài yān. bài zī ān yuǎn jiāng jūn, qí yú bì jiāng xián jiǎ hào wèi, wú zhòng yuè fú. jiāng dōng gǎn zhī, jiē bù zhū qí jiā. qí huái nán jiāng lì shì mín zhū wèi dàn suǒ xié lüè zhě, wéi zhū qí shǒu nì, yú jiē shè zhī. tīng yāng hǔ shōu liǎn qīn sàng, gěi qí chē niú, zhì zàng jiù mù.
唐咨本利城人。黃初中,利城郡反,殺太守徐箕,推咨為主。文帝遣諸軍討破之,咨走入海,遂亡至吳,官至左將軍,封侯、持節。誕、欽屠戮,咨亦生禽,三叛皆獲,天下快焉。拜咨安遠將軍,其餘裨將咸假號位,吳眾悅服。江東感之,皆不誅其家。其淮南將吏士民諸為誕所脅略者,惟誅其首逆,餘皆赦之。聽鴦、虎收斂欽喪,給其車牛,致葬舊墓。
dèng ài zì shì zài, yì yáng jí yáng rén yě. shǎo gū, tài zǔ pò jīng zhōu, xǐ rǔ nán, wèi nóng mín yǎng dú. nián shí èr, suí mǔ zhì yǐng chuān, dú gù tài qiū zhǎng chén shí bēi wén, yán wén wèi shì fàn, xíng wèi shì zé, ài suì zì míng fàn, zì shì zé. hòu zōng zú yǒu yǔ tóng zhě, gù gǎi yān. wèi dū wèi xué shì, yǐ kǒu chī, bù dé zuò gàn zuǒ. wèi dào tián shǒu cóng cǎo lì. tóng jùn lì fù lián qí jiā pín, zī gěi shén hòu, ài chū bù chēng xiè. měi jiàn gāo shān dà zé, zhé guī dù zhǐ huà jūn yíng chù suǒ, shí rén duō xiào yān. hòu wèi diǎn nóng gāng jì, shàng jì lì, yīn shǐ jiàn tài wèi sī mǎ xuān wáng. xuān wáng qí zhī, pì zhī wèi yuàn, qiān shàng shū láng.
鄧艾字士載,義陽棘陽人也。少孤,太祖破荊州,徙汝南,為農民養犢。年十二,隨母至潁川,讀故太丘長陳寔碑文,言「文為世范,行為士則」,艾遂自名范,字士則。後宗族有與同者,故改焉。為都尉學士,以口吃,不得作幹佐。為稻田守叢草吏。同郡吏父憐其家貧,資給甚厚,艾初不稱謝。每見高山大澤,輒規度指畫軍營處所,時人多笑焉。後為典農綱紀,上計吏,因使見太尉司馬宣王。宣王奇之,辟之為掾,遷尚書郎。
shí yù guǎng tián chù gǔ, wèi miè zéi zī, shǐ ài xíng chén xiàng yǐ dōng zhì shòu chūn. ài yǐ wèi tián liáng shuǐ shǎo, bù zú yǐ jǐn dì lì, yí kāi hé qú, kě yǐ yǐn shuǐ jiāo gài, dà jī jūn liáng, yòu tōng yùn cáo zhī dào. nǎi zhe jì hé lùn yǐ yù qí zhǐ. yòu yǐ wèi xī pò huáng jīn, yīn wèi tún tián, jī gǔ yú xǔ dōu yǐ zhì sì fāng. jīn sān yú yǐ dìng, shì zài huái nán, měi dà jūn zhēng jǔ, yùn bīng guò bàn, gōng fèi jù yì, yǐ wèi dà yì. chén cài zhī jiān, tǔ xià tián liáng, kě shěng xǔ chāng zuǒ yòu zhū dào tián, bìng shuǐ dōng xià. lìng huái běi tún èr wàn rén, huái nán sān wàn rén, shí èr fēn xiū, cháng yǒu sì wàn rén, qiě tián qiě shǒu. shuǐ fēng cháng shōu sān bèi yú xī, jì chú zhòng fèi, suì wán wǔ bǎi wàn hú yǐ wèi jūn zī. liù qī nián jiān, kě jī sān qiān wàn hú yú huái shàng, cǐ zé shí wàn zhī zhòng wǔ nián shí yě. yǐ cǐ chéng wú, wú wǎng ér bù kè yǐ. xuān wáng shàn zhī, shì jiē shī xíng. zhèng shǐ èr nián, nǎi kāi guǎng cáo qú, měi dōng nán yǒu shì, dà jūn xìng zhòng, fàn zhōu ér xià, dá yú jiāng huái, zī shí yǒu chǔ ér wú shuǐ hài, ài suǒ jiàn yě.
時欲廣田畜谷,為滅賊資,使艾行陳、項已東至壽春。艾以為「田良水少,不足以盡地利,宜開河渠,可以引水澆溉,大積軍糧,又通運漕之道。」乃著濟河論以喻其指。又以為「昔破黃巾,因為屯田,積穀於許都以制四方。今三隅已定,事在淮南,每大軍征舉,運兵過半,功費巨億,以為大役。陳、蔡之間,土下田良,可省許昌左右諸稻田,並水東下。令淮北屯二萬人,淮南三萬人,十二分休,常有四萬人,且田且守。水豐常收三倍於西,計除眾費,歲完五百萬斛以為軍資。六七年間,可積三千萬斛於淮上,此則十萬之眾五年食也。以此乘吳,無往而不克矣。」宣王善之,事皆施行。正始二年,乃開廣漕渠,每東南有事,大軍興眾,汎舟而下,達於江、淮,資食有儲而無水害,艾所建也。
chū cān zhēng xī jūn shì, qiān nán ān tài shǒu. jiā píng yuán nián, yǔ zhēng xī jiāng jūn guō huái jù shǔ piān jiāng jūn jiāng wéi. wéi tuì, huái yīn xī jī qiāng. ài yuē: zéi qù wèi yuǎn, huò néng fù hái, yí fēn zhū jūn yǐ bèi bù yú. yú shì liú ài tún bái shuǐ běi. sān rì, wéi qiǎn liào huà zì bái shuǐ nán xiàng ài jié yíng. ài wèi zhū jiāng yuē: wéi jīn zú hái, wú jūn rén shǎo, fǎ dāng lái dù ér bù zuò qiáo. cǐ wéi shǐ huà chí wú, lìng bù dé hái. wéi bì zì dōng xí qǔ táo chéng. táo chéng zài shuǐ běi, qù ài tún liù shí lǐ. ài jí yè qián jūn jìng dào, wéi guǒ lái dù, ér ài xiān zhì jù chéng, dé yǐ bù bài. cì jué guān nèi hóu, jiā tǎo kòu jiāng jūn, hòu qiān chéng yáng tài shǒu.
出參征西軍事,遷南安太守。嘉平元年,與征西將軍郭淮拒蜀偏將軍姜維。維退,淮因西擊羌。艾曰:「賊去未遠,或能復還,宜分諸軍以備不虞。」於是留艾屯白水北。三日,維遣廖化自白水南向艾結營。艾謂諸將曰:「維今卒還,吾軍人少,法當來渡而不作橋。此維使化持吾,令不得還。維必自東襲取洮城。」洮城在水北,去艾屯六十里。艾即夜潛軍徑到,維果來渡,而艾先至據城,得以不敗。賜爵關內侯,加討寇將軍,後遷城陽太守。
shì shí bīng zhōu yòu xián wáng liú bào bìng wèi yī bù, ài shàng yán yuē: róng dí shòu xīn, bù yǐ yì qīn, qiáng zé qīn bào, ruò zé nèi fù, gù zhōu xuān yǒu xiǎn yǔn zhī kòu, hàn zǔ yǒu píng chéng zhī wéi. měi xiōng nú yī shèng, wèi qián dài zhòng huàn. zì dān yú zài wài, mò néng qiān zhì zhǎng bēi. yòu ér zhì zhī, shǐ lái rù shì. yóu shì qiāng yí shī tǒng, hé sàn wú zhǔ. yǐ dān yú zài nèi, wàn lǐ shùn guǐ. jīn dān yú zhī zūn rì shū, wài tǔ zhī wēi jìn zhòng, zé hú lǔ bù kě bù shēn bèi yě. wén liú bào bù yǒu pàn hú, kě yīn pàn gē wèi èr guó, yǐ fēn qí shì. qù bēi gōng xiǎn qián cháo, ér zi bù jì yè, yí jiā qí zi xiǎn hào, shǐ jū yàn mén. lí guó ruò kòu, zhuī lù jiù xūn, cǐ yù biān zhǎng jì yě. yòu chén: qiāng hú yǔ mín tóng chù zhě, yí yǐ jiàn chū zhī, shǐ jū mín biǎo chóng lián chǐ zhī jiào, sāi jiān guǐ zhī lù. dà jiāng jūn sī mǎ jǐng wáng xīn fǔ zhèng, duō nà yòng yān. qiān rǔ nán tài shǒu, zhì zé xún qiú xī suǒ hòu jǐ lì fù, jiǔ yǐ sǐ, qiǎn lì jì zhī, zhòng yí qí mǔ, jǔ qí zi yǔ jì lì. ài suǒ zài, huāng yě kāi pì, jūn mín bìng fēng.
是時并州右賢王劉豹並為一部,艾上言曰:「戎狄獸心,不以義親,強則侵暴,弱則內附,故周宣有玁狁之寇,漢祖有平城之圍。每匈奴一盛,為前代重患。自單于在外,莫能牽制長卑。誘而致之,使來入侍。由是羌夷失統,合散無主。以單于在內,萬里順軌。今單于之尊日疏,外土之威浸重,則胡虜不可不深備也。聞劉豹部有叛胡,可因叛割為二國,以分其勢。去卑功顯前朝,而子不繼業,宜加其子顯號,使居雁門。離國弱寇,追錄舊勛,此御邊長計也。」又陳:「羌胡與民同處者,宜以漸出之,使居民表崇廉恥之教,塞奸宄之路。」大將軍司馬景王新輔政,多納用焉。遷汝南太守,至則尋求昔所厚己吏父,久已死,遣吏祭之,重遺其母,舉其子與計吏。艾所在,荒野開闢,軍民並豐。
zhū gé kè wéi hé féi xīn chéng, bù kè, tuì guī. ài yán jǐng wáng yuē: sūn quán yǐ méi, dà chén wèi fù, wú míng zōng dà zú, jiē yǒu bù qǔ, zǔ bīng zhàng shì, zú yǐ jiàn mìng. kè xīn bǐng guó zhèng, ér nèi wú qí zhǔ, bù niàn fǔ xù shàng xià yǐ lì gēn jī, jìng yú wài shì, nüè yòng qí mín, xī guó zhī zhòng, dùn yú jiān chéng, sǐ zhě wàn shù, zài huò ér guī, cǐ kè huò zuì zhī rì yě. xī zi xū wú qǐ shāng yāng lè yì jiē jiàn rèn shí jūn, zhǔ méi ér bài. kuàng kè cái fēi sì xián, ér bù lǜ dà huàn, qí wáng kě dài yě. kè guī, guǒ jiàn zhū. qiān yǎn zhōu cì shǐ, jiā zhèn wēi jiāng jūn. shàng yán yuē: guó zhī suǒ jí, wéi nóng yǔ zhàn, guó fù zé bīng qiáng, bīng qiáng zé zhàn shèng. rán nóng zhě, shèng zhī běn yě. kǒng zǐ yuē' zú shí zú bīng', shí zài bīng qián yě. shàng wú shè jué zhī quàn, zé xià wú cái chù zhī gōng. jīn shǐ kǎo jī zhī shǎng, zài yú jī sù fù mín, zé jiāo yóu zhī lù jué, fú huá zhī yuán sāi yǐ.
諸葛恪圍合肥新城,不克,退歸。艾言景王曰:「孫權已沒,大臣未附,吳名宗大族,皆有部曲,阻兵仗勢,足以建命。恪新秉國政,而內無其主,不念撫恤上下以立根基,競於外事,虐用其民,悉國之眾,頓於堅城,死者萬數,載禍而歸,此恪獲罪之日也。昔子胥、吳起、商鞅、樂毅皆見任時君,主沒而敗。況恪才非四賢,而不慮大患,其亡可待也。」恪歸,果見誅。遷兗州刺史,加振威將軍。上言曰:「國之所急,惟農與戰,國富則兵強,兵強則戰勝。然農者,勝之本也。孔子曰'足食足兵',食在兵前也。上無設爵之勸,則下無財畜之功。今使考績之賞,在於積粟富民,則交遊之路絕,浮華之原塞矣。」
gāo guì xiāng gōng jí zūn wèi, jìn fēng fāng chéng tíng hòu. guàn qiū jiǎn zuò luàn, qiǎn jiàn bù jī shū, yù yí huò dà zhòng, ài zhǎn zhī, jiān dào jìn jūn, xiān qù lè jiā chéng, zuò fú qiáo. sī mǎ jǐng wáng zhì, suì jù zhī. wén qīn yǐ hòu dà jūn pò bài yú chéng xià, ài zhuī zhī zhì qiū tóu. qīn bēn wú. wú dà jiāng jūn sūn jùn děng hào shí wàn zhòng, jiāng dù jiāng, zhèn dōng jiāng jūn zhū gé dàn qiǎn ài jù féi yáng, ài yǐ yǔ zéi shì xiāng yuǎn, fēi yào hài zhī dì, zhé yí tún fù tíng, qiǎn tài shān tài shǒu zhū gé xù děng yú lí jiāng jù zhàn, suì zǒu zhī. qí nián zhēng bài zhǎng shuǐ xiào wèi. yǐ pò qīn děng gōng, jìn fēng fāng chéng xiāng hóu, xíng ān xī jiāng jūn. jiě yōng zhōu cì shǐ wáng jīng wéi yú dí dào, jiāng wéi tuì zhù zhōng tí, nǎi yǐ ài wèi ān xī jiāng jūn, jiǎ jié lǐng hù dōng qiāng xiào wèi. yì zhě duō yǐ wèi wéi lì yǐ jié, wèi néng gèng chū. ài yuē: táo xī zhī bài, fēi xiǎo shī yě pò jūn shā jiāng, cāng lǐn kōng xū, bǎi xìng liú lí, jǐ yú wēi wáng. jīn yǐ cè yán zhī, bǐ yǒu chéng shèng zhī shì, wǒ yǒu xū ruò zhī shí, yī yě. bǐ shàng xià xiāng xí, wǔ bīng xī lì, wǒ jiāng yì bīng xīn, qì zhàng wèi fù, èr yě. bǐ yǐ chuán xíng, wú yǐ lù jūn, láo yì bù tóng, sān yě. dí dào lǒng xī nán ān qí shān, gè dāng yǒu shǒu, bǐ zhuān wèi yī, wǒ fēn wèi sì, sì yě. cóng nán ān lǒng xī, yīn shí qiāng gǔ, ruò qù qí shān, shú mài qiān qǐng, wèi zhī xiàn ěr, wǔ yě. zéi yǒu xiá shù, qí lái bì yǐ. qǐng zhī, wéi guǒ xiàng qí shān, wén ài yǐ yǒu bèi, nǎi huí cóng dǒng tíng qù nán ān, ài jù wǔ chéng shān yǐ xiāng chí. wéi yǔ ài zhēng xiǎn, bù kè, qí yè, dù wèi dōng xíng, yuán shān qù shàng guī, ài yǔ zhàn yú duàn gǔ, dà pò zhī. gān lù yuán nián zhào yuē: nì zéi jiāng wéi lián nián jiǎo xiá, mín yí sāo dòng, xī tǔ bù níng. ài chóu huà yǒu fāng, zhōng yǒng fèn fā, zhǎn jiāng shí shù, guó shǒu qiān jì guó wēi zhèn yú bā shǔ, wǔ shēng yáng yú jiāng mín. jīn yǐ ài wèi zhèn xī jiāng jūn dū du lǒng yòu zhū jūn shì, jìn fēng dèng hóu. fēn wǔ bǎi hù fēng zǐ zhōng wèi tíng hòu. èr nián, jù jiāng wéi yú zhǎng chéng, wéi tuì hái. qiān zhēng xī jiāng jūn, qián hòu zēng yì fán liù qiān liù bǎi hù. jǐng yuán sān nián, yòu pò wéi yú hóu hé, wéi què bǎo dá zhōng. sì nián qiū, zhào zhū jūn zhēng shǔ, dà jiāng jūn sī mǎ wén wáng jiē zhǐ shòu jié dù, shǐ ài yǔ wéi xiāng zhuì lián yōng zhōu cì shǐ zhū gé xù yào wéi, lìng bù dé guī. ài qiǎn tiān shuǐ tài shǒu wáng qí děng zhí gōng wéi yíng, lǒng xī tài shǒu qiān hóng děng yāo qí qián, jīn chéng tài shǒu yáng xīn děng yì gān sōng. wéi wén zhōng huì zhū jūn yǐ rù hàn zhōng, yǐn tuì hái. xīn děng zhuī niè yú qiáng chuān kǒu, dà zhàn, wéi bài zǒu. wén yōng zhōu yǐ sāi dào, tún qiáo tóu, cóng kǒng hán gǔ rù běi dào, yù chū yōng zhōu hòu. zhū gé xù wén zhī, què hái sān shí lǐ. wéi rù běi dào sān shí yú lǐ, wén xù jūn què, xún hái, cóng qiáo tóu guò, xù qù jié wéi, jiào yī rì bù jí. wéi suì dōng yǐn, hái shǒu jiàn gé. zhōng huì gōng wéi wèi néng kè. ài shàng yán: jīn zéi cuī shé, yí suì chéng zhī, cóng yīn píng yóu xié jìng jīng hàn dé yáng tíng qù fú, chū jiàn gé xī bǎi lǐ, qù chéng dū sān bǎi yú lǐ, qí bīng chōng qí fù xīn. jiàn gé zhī shǒu bì hái fù fú, zé huì fāng guǐ ér jìn jiàn gé zhī jūn bù hái, zé yīng fú zhī bīng guǎ yǐ. jūn zhì yǒu zhī yuē:' gōng qí wú bèi, chū qí bù yì.' jīn yǎn qí kōng xū, pò zhī bì yǐ.
高貴鄉公即尊位,進封方城亭侯。毌丘儉作亂,遣健步齎書,欲疑惑大眾,艾斬之,兼道進軍,先趣樂嘉城,作浮橋。司馬景王至,遂據之。文欽以後大軍破敗於城下,艾追之至丘頭。欽奔吳。吳大將軍孫峻等號十萬眾,將渡江,鎮東將軍諸葛誕遣艾據肥陽,艾以與賊勢相遠,非要害之地,輒移屯附亭,遣泰山太守諸葛緒等於黎漿拒戰,遂走之。其年徵拜長水校尉。以破欽等功,進封方城鄉侯,行安西將軍。解雍州刺史王經圍於狄道,姜維退駐鍾提,乃以艾為安西將軍,假節、領護東羌校尉。議者多以為維力已竭,未能更出。艾曰:「洮西之敗,非小失也;破軍殺將,倉廩空虛,百姓流離,幾於危亡。今以策言之,彼有乘勝之勢,我有虛弱之實,一也。彼上下相習,五兵犀利,我將易兵新,器杖未復,二也。彼以船行,吾以陸軍,勞逸不同,三也。狄道、隴西、南安、祁山,各當有守,彼專為一,我分為四,四也。從南安、隴西,因食羌谷,若趣祁山,熟麥千頃,為之縣餌,五也。賊有黠數,其來必矣。」頃之,維果向祁山,聞艾已有備,乃回從董亭趣南安,艾據武城山以相持。維與艾爭險,不克,其夜,渡渭東行,緣山趣上邽,艾與戰於段谷,大破之。甘露元年詔曰:「逆賊姜維連年狡黠,民夷騷動,西土不寧。艾籌畫有方,忠勇奮發,斬將十數,馘首千計;國威震於巴、蜀,武聲揚於江、岷。今以艾為鎮西將軍、都督隴右諸軍事,進封鄧侯。分五百戶封子忠為亭侯。「二年,拒姜維於長城,維退還。遷征西將軍,前後增邑凡六千六百戶。景元三年,又破維於侯和,維卻保沓中。四年秋,詔諸軍征蜀,大將軍司馬文王皆指授節度,使艾與維相綴連;雍州刺史諸葛緒要維,令不得歸。艾遣天水太守王頎等直攻維營,隴西太守牽弘等邀其前,金城太守楊欣等詣甘松。維聞鍾會諸軍已入漢中,引退還。欣等追躡於強川口,大戰,維敗走。聞雍州已塞道,屯橋頭,從孔函谷入北道,欲出雍州後。諸葛緒聞之,卻還三十里。維入北道三十餘里,聞緒軍卻,尋還,從橋頭過,緒趣截維,較一日不及。維遂東引,還守劍閣。鍾會攻維未能克。艾上言:「今賊摧折,宜遂乘之,從陰平由邪徑經漢德陽亭趣涪,出劍閣西百里,去成都三百餘里,奇兵沖其腹心。劍閣之守必還赴涪,則會方軌而進;劍閣之軍不還,則應涪之兵寡矣。軍志有之曰:'攻其無備,出其不意。'今掩其空虛,破之必矣。」
dōng shí yuè, ài zì yīn píng dào héng wú rén zhī dì qī bǎi yú lǐ, záo shān tōng dào, zào zuò qiáo gé. shān gāo gǔ shēn, zhì wèi jiān xiǎn, yòu liáng yùn jiāng guì, pín yú wēi dài. ài yǐ zhān zì guǒ, tuī zhuǎn ér xià. jiāng shì jiē pān mù yuán yá, yú guàn ér jìn. xiān dēng zhì jiāng yóu, shǔ shǒu jiāng mǎ miǎo jiàng. shǔ wèi jiāng jūn zhū gé zhān zì fú hái mián zhú, liè chén dài ài. ài qiǎn zǐ huì táng tíng hòu zhōng děng chū qí yòu, sī mǎ shī zuǎn děng chū qí zuǒ. zhōng zuǎn zhàn bù lì, bìng tuì hái, yuē: zéi wèi kě jī. ài nù yuē: cún wáng zhī fēn, zài cǐ yī jǔ, hé bù kě zhī yǒu? nǎi chì zhōng zuǎn děng, jiāng zhǎn zhī. zhōng zuǎn chí hái gèng zhàn, dà pò zhī, zhǎn zhān jí shàng shū zhāng zūn děng shǒu, jìn jūn dào luò. liú chán qiǎn shǐ fèng huáng dì xǐ shòu, wèi jiān yì ài qǐng jiàng.
冬十月,艾自陰平道行無人之地七百餘里,鑿山通道,造作橋閣。山高谷深,至為艱險,又糧運將匱,頻於危殆。艾以氈自裹,推轉而下。將士皆攀木緣崖,魚貫而進。先登至江由,蜀守將馬邈降。蜀衛將軍諸葛瞻自涪還綿竹,列陳待艾。艾遣子惠唐亭侯忠等出其右,司馬師纂等出其左。忠、纂戰不利,並退還,曰:「賊未可擊。」艾怒曰:「存亡之分,在此一舉,何不可之有?」乃叱忠、纂等,將斬之。忠、纂馳還更戰,大破之,斬瞻及尚書張遵等首,進軍到雒。劉禪遣使奉皇帝璽綬,為箋詣艾請降。
ài zhì chéng dū, chán lǜ tài zǐ zhū wáng jí qún chén liù shí yú rén miàn fù yú chèn yì jūn mén, ài zhí jié jiě fù fén chèn, shòu ér yòu zhī. jiǎn yù jiāng shì, wú suǒ lǔ lüè, suī nà jiàng fù, shǐ fù jiù yè, shǔ rén chēng yān. zhé yī dèng yǔ gù shì, chéng zhì bài chán xíng biāo qí jiāng jūn, tài zǐ fèng chē zhū wáng fù mǎ dū wèi. shǔ qún sī gè suí gāo xià bài wèi wáng guān, huò lǐng ài guān shǔ. yǐ shī zuǎn lǐng yì zhōu cì shǐ, lǒng xī tài shǒu qiān hóng děng lǐng shǔ zhōng zhū jùn. shǐ yú mián zhú zhú tái yǐ wèi jīng guān, yòng zhāng zhàn gōng. shì zú sǐ shì zhě, jiē yǔ shǔ bīng tóng gòng mái cáng. ài shēn zì jīn fá, wèi shǔ shì dài fū yuē: zhū jūn lài zāo mǒu, gù dé yǒu jīn rì ěr. ruò yù wú hàn zhī tú, yǐ tiǎn miè yǐ. yòu yuē: jiāng wéi zì yī shí xióng ér yě, yǔ mǒu xiāng zhí, gù qióng ěr. yǒu shí zhě xiào zhī.
艾至成都,禪率太子諸王及群臣六十餘人面縛輿櫬詣軍門,艾執節解縛焚櫬,受而宥之。檢御將士,無所虜略,綏納降附,使復舊業,蜀人稱焉。輒依鄧禹故事,承制拜禪行驃騎將軍,太子奉車、諸王駙馬都尉。蜀群司各隨高下拜為王官,或領艾官屬。以師纂領益州刺史,隴西太守牽弘等領蜀中諸郡。使於綿竹築台以為京觀,用彰戰功。士卒死事者,皆與蜀兵同共埋藏。艾深自矜伐,謂蜀士大夫曰:「諸君賴遭某,故得有今日耳。若遇吳漢之徒,已殄滅矣。」又曰:「姜維自一時雄兒也,與某相值,故窮耳。」有識者笑之。
shí èr yuè, zhào yuē: ài yào wēi fèn wǔ, shēn rù lǔ tíng, zhǎn jiāng qiān qí, xiāo qí jīng ní, shǐ tiě hào zhī zhǔ, qǐ shǒu xì jǐng, lì shì bū zhū, yī zhāo ér píng. bīng bù yú shí, zhàn bù zhōng rì, yún chè xí juǎn, dàng dìng bā shǔ. suī bái qǐ pò qiáng chǔ, hán xìn kè jìn zhào, wú hàn qín zi yáng, yà fū miè qī guó, jì gōng lùn měi, bù zú bǐ xūn yě. qí yǐ ài wèi tài wèi, zēng yì èr wàn hù, fēng zǐ èr rén tíng hòu, gè shí yì qiān hù. ài yán sī mǎ wén wáng yuē: bīng yǒu xiān shēng ér hòu shí zhě, jīn yīn píng shǔ zhī shì yǐ chéng wú, wú rén zhèn kǒng, xí juǎn zhī shí yě. rán dà jǔ zhī hòu, jiāng shì pí láo, bù kě biàn yòng, qiě xú huǎn zhī liú lǒng yòu bīng èr wàn rén, shǔ bīng èr wàn rén, zhǔ yán xìng yě, wèi jūn nóng yào yòng, bìng zuò zhōu chuán, yù shùn liú zhī shì, rán hòu fā shǐ gào yǐ lì hài, wú bì guī huà, kě bù zhēng ér dìng yě. jīn yí hòu liú chán yǐ zhì sūn xiū, ān shì mín yǐ lái yuǎn rén, ruò biàn sòng chán yú jīng dū, wú yǐ wèi liú xǐ, zé yú xiàng huà zhī xīn bù quàn. yí quán tíng liú, xū lái nián qiū dōng, bǐ ěr wú yì zú píng. yǐ wèi kě fēng chán wèi fú fēng wáng, xī qí zī cái, gōng qí zuǒ yòu. jùn yǒu dǒng zhuō wù, wèi zhī gōng shě. jué qí zi wèi gōng hóu, shí jùn nèi xiàn, yǐ xiǎn guī mìng zhī chǒng. kāi guǎng líng chéng yáng yǐ dài wú rén, zé wèi wēi huái dé, wàng fēng ér cóng yǐ. wén wáng shǐ jiān jūn wèi guàn yù ài: shì dāng xū bào, bù yí zhé xíng. ài zhòng yán yuē: xián mìng zhēng xíng, fèng zhǐ shòu zhī cè, yuán è jì fú zhì yú chéng zhì bài jiǎ, yǐ ān chū fù, wèi hé quán yí. jīn shǔ jǔ zhòng guī mìng, dì jǐn nán hǎi, dōng jiē wú huì, yí zǎo zhèn dìng. ruò dài guó mìng, wǎng fù dào tú, yán yǐn rì yuè. chūn qiū zhī yì, dài fū chū jiāng, yǒu kě yǐ ān shè jì, lì guó jiā, zhuān zhī kě yě. jīn wú wèi bīn shì yǔ shǔ lián, bù kě jū cháng yǐ shī shì jī. bīng fǎ, jìn bù qiú míng, tuì bù bì zuì, ài suī wú gǔ rén zhī jié, zhōng bù zì xián yǐ sǔn yú guó yě. zhōng huì hú liè shī zuǎn děng jiē bái ài suǒ zuò bèi nì, biàn xìn yǐ jié. zhào shū kǎn chē zhēng ài.
十二月,詔曰:「艾曜威奮武,深入虜庭,斬將搴旗,梟其鯨鯢,使僣號之主,稽首系頸,歷世逋誅,一朝而平。兵不逾時,戰不終日,雲徹席捲,盪定巴蜀。雖白起破強楚,韓信克勁趙,吳漢禽子陽,亞夫滅七國,計功論美,不足比勛也。其以艾為太尉,增邑二萬戶,封子二人亭侯,各食邑千戶。」艾言司馬文王曰:「兵有先聲而後實者,今因平蜀之勢以乘吳,吳人震恐,席捲之時也。然大舉之後,將士疲勞,不可便用,且徐緩之;留隴右兵二萬人,蜀兵二萬人,煮鹽興冶,為軍農要用,並作舟船,豫順流之事,然後發使告以利害,吳必歸化,可不征而定也。今宜厚劉禪以致孫休,安士民以來遠人,若便送禪於京都,吳以為流徙,則於向化之心不勸。宜權停留,須來年秋冬,比爾吳亦足平。以為可封禪為扶風王,錫其資財,供其左右。郡有董卓塢,為之宮舍。爵其子為公侯,食郡內縣,以顯歸命之寵。開廣陵、城陽以待吳人,則畏威懷德,望風而從矣。」文王使監軍衛瓘喻艾:「事當須報,不宜輒行。」艾重言曰:「銜命征行,奉指授之策,元惡既服;至於承制拜假,以安初附,謂合權宜。今蜀舉眾歸命,地盡南海,東接吳會,宜早鎮定。若待國命,往復道途,延引日月。春秋之義,大夫出疆,有可以安社稷,利國家,專之可也。今吳未賓;勢與蜀連,不可拘常以失事機。兵法,進不求名,退不避罪,艾雖無古人之節,終不自嫌以損於國也。「鍾會、胡烈、師纂等皆白艾所作悖逆,變釁以結。詔書檻車徵艾。
ài fù zǐ jì qiú, zhōng huì zhì chéng dū, xiān sòng ài, rán hòu zuò luàn. huì yǐ sǐ, ài běn yíng jiāng shì zhuī chū ài kǎn chē, yíng hái. guàn qiǎn tián xù děng tǎo ài, yù yú mián zhú xī, zhǎn zhī. zi zhōng yǔ ài jù sǐ, yú zi zài luò yáng zhě xī zhū, xǐ ài qī zǐ jí sūn yú xī yù.
艾父子既囚,鍾會至成都,先送艾,然後作亂。會已死,艾本營將士追出艾檻車,迎還。瓘遣田續等討艾,遇於綿竹西,斬之。子忠與艾俱死,餘子在洛陽者悉誅,徙艾妻子及孫於西域。
chū, ài dāng fá shǔ, mèng zuò shān shàng ér yǒu liú shuǐ, yǐ wèn tiǎn lǔ hù jūn yuán shào. shào yuē: àn yì guà, shān shàng yǒu shuǐ yuē jiǎn. jiǎn yáo yuē:' jiǎn lì xī nán, bù lì dōng běi.' kǒng zǐ yuē:' jiǎn lì xī nán, wǎng yǒu gōng yě bù lì dōng běi, qí dào qióng yě.' wǎng bì kè shǔ, dài bù hái hū! ài wǔ rán bù lè.
初,艾當伐蜀,夢坐山上而有流水,以問殄虜護軍爰邵。邵曰:「按易卦,山上有水曰蹇。蹇繇曰:'蹇利西南,不利東北。'孔子曰:'蹇利西南,往有功也;不利東北,其道窮也。'往必克蜀,殆不還乎!」艾憮然不樂。
tài shǐ yuán nián, jìn shì jiàn zuò, zhào yuē: xī tài wèi wáng líng móu fèi qí wáng, ér wáng jìng bù zú yǐ shǒu wèi. zhēng xī jiāng jūn dèng ài, jīn gōng shī jié, shí yīng dà pì. rán bèi shū zhī rì, bà qiǎn rén zhòng, shù shǒu shòu zuì, bǐ yú qiú shēng suì wèi è zhě, chéng fù bù tóng. jīn dà shè dé hái, ruò wú zi sūn zhě tīng shǐ lì hòu, lìng jì sì bù jué. sān nián, yì láng duàn zhuó shàng shū lǐ ài yuē: ài xīn huái zhì zhōng ér hé fǎn nì zhī míng, píng dìng bā shǔ ér shòu yí miè zhī zhū, chén qiè dào zhī. xī zāi, yán ài zhī fǎn yě! ài xìng gāng jí, qīng fàn yǎ sú, bù néng xié tóng péng lèi, gù mò kěn lǐ zhī. chén gǎn yán ài bù fǎn zhī zhuàng. xī jiāng wéi yǒu duàn lǒng yòu zhī zhì, ài xiū zhì bèi shǒu, jī gǔ qiáng bīng. zhí suì xiōng hàn, ài wèi qū zhǒng, shēn bèi wū yī, shǒu zhí lěi sì, yǐ lǜ jiāng shì. shàng xià xiāng gǎn, mò bù jǐn lì. ài chí jié shǒu biān, suǒ tǒng wàn shù, ér bù nán pū lǔ zhī láo, shì mín zhī yì, fēi zhí jié zhōng qín, shú néng ruò cǐ? gù luò mén duàn gǔ zhī zhàn, yǐ shǎo jī duō, cuī pò qiáng zéi. xiān dì zhī qí kě rèn, wěi ài miào shèng, shòu yǐ zhǎng cè. ài shòu mìng wàng shēn, shù mǎ xiàn chē, zì tóu sǐ dì, yǒng qì líng yún, shì zhòng chéng shì, shǐ liú chán jūn chén miàn fù, chā shǒu qū xī. ài gōng míng yǐ chéng, dāng shū zhī zhú bó, chuán zuò wàn shì. qī shí lǎo gōng, fǎn yù hé qiú! ài chéng shì yǎng yù zhī ēn, xīn bù zì yí, jiǎo mìng chéng zhì, quán ān shè jì suī wéi cháng kē, yǒu hé gǔ yì, yuán xīn dìng zuì, běn zài kě lùn. zhōng huì jì ài wēi míng, gòu chéng qí shì. zhōng ér shòu zhū, xìn ér jiàn yí, tóu xiàn mǎ fú, zhū zi bìng zhǎn, jiàn zhī zhě chuí qì, wén zhī zhě tàn xī. bì xià lóng xìng, chǎn hóng dà dù, shì zhū xián jì, shòu zhū zhī jiā, bù jū xù yòng. xī qín mín lián bái qǐ zhī wú zuì, wú rén shāng zi xū zhī yuān kù, jiē wèi lì cí. jīn tiān xià mín rén wèi ài dào xīn tòng hèn, yì yóu shì yě. chén yǐ wèi ài shēn shǒu fēn lí, juān qì cǎo tǔ, yí shōu shī sàng, hái qí tián zhái. yǐ píng shǔ zhī gōng, shào fēng qí sūn, shǐ hé guān dìng shì, sǐ wú yú hèn. shè yuān hún yú huáng quán, shōu xìn yì yú hòu shì, zàng yī rén ér tiān xià mù qí xíng, mái yī hún ér tiān xià guī qí yì, suǒ wèi zhě guǎ ér yuè zhě zhòng yǐ. jiǔ nián, zhào yuē: ài yǒu gōng xūn, shòu zuì bù táo xíng, ér zi sūn wèi mín lì, zhèn cháng mǐn zhī. qí yǐ dí sūn lǎng wèi láng zhōng.
泰始元年,晉室踐阼,詔曰:「昔太尉王凌謀廢齊王,而王竟不足以守位。征西將軍鄧艾,矜功失節,實應大辟。然被書之日,罷遣人眾,束手受罪,比於求生遂為惡者,誠復不同。今大赦得還,若無子孫者聽使立後,令祭祀不絕。「三年,議郎段灼上疏理艾曰:「艾心懷至忠而荷反逆之名,平定巴蜀而受夷滅之誅,臣竊悼之。惜哉,言艾之反也!艾性剛急,輕犯雅俗,不能協同朋類,故莫肯理之。臣敢言艾不反之狀。昔姜維有斷隴右之志,艾脩治備守,積穀強兵。值歲凶旱,艾為區種,身被烏衣,手執耒耜,以率將士。上下相感,莫不盡力。艾持節守邊,所統萬數,而不難仆虜之勞,士民之役,非執節忠勤,孰能若此?故落門、段谷之戰,以少擊多,摧破強賊。先帝知其可任,委艾廟勝,授以長策。艾受命忘身,束馬縣車,自投死地,勇氣陵雲,士眾乘勢,使劉禪君臣面縛,叉手屈膝。艾功名以成,當書之竹帛,傳祚萬世。七十老公,反欲何求!艾誠恃養育之恩,心不自疑,矯命承制,權安社稷;雖違常科,有合古義,原心定罪,本在可論。鍾會忌艾威名,構成其事。忠而受誅,信而見疑,頭縣馬巿,諸子並斬,見之者垂泣,聞之者嘆息。陛下龍興,闡弘大度,釋諸嫌忌,受誅之家,不拘敘用。昔秦民憐白起之無罪,吳人傷子胥之冤酷,皆為立祠。今天下民人為艾悼心痛恨,亦猶是也。臣以為艾身首分離,捐棄草土,宜收屍喪,還其田宅。以平蜀之功,紹封其孫,使闔棺定諡,死無餘恨。赦冤魂於黃泉,收信義於後世,葬一人而天下慕其行,埋一魂而天下歸其義,所為者寡而悅者眾矣。」九年,詔曰:「艾有功勳,受罪不逃刑,而子孫為民隸,朕常愍之。其以嫡孫朗為郎中。」
ài zài xī shí, xiū zhì zhàng sāi, zhú qǐ chéng wù. tài shǐ zhōng, qiāng lǔ dà pàn, pín shā cì shǐ, liáng zhōu dào duàn. lì mín ān quán zhě, jiē bǎo ài suǒ zhú wù yān.
艾在西時,修治障塞,築起城塢。泰始中,羌虜大叛,頻殺刺史,涼州道斷。吏民安全者,皆保艾所築塢焉。
ài zhōu lǐ shí bèi nán yáng zhōu tài, yì hǎo lì gōng yè, shàn yòng bīng, guān zhì zhēng lǔ jiāng jūn jiǎ jié dū du jiāng nán zhū jūn shì. jǐng yuán èr nián hōng, zhuī zèng wèi jiāng jūn, shì yuē zhuàng hóu.
艾州里時輩南陽州泰,亦好立功業,善用兵,官至征虜將軍、假節都督江南諸軍事。景元二年薨,追贈衛將軍,諡曰壯侯。
zhōng huì zì shì jì, yǐng chuān zhǎng shè rén, tài fù yáo xiǎo zi yě. shǎo mǐn huì sù chéng. zhōng hù jūn jiǎng jì zhe lùn, wèi guān qí móu zǐ, zú yǐ zhī rén. huì nián wǔ suì, yáo qiǎn jiàn jì, jì shén yì zhī, yuē: fēi cháng rén yě. jí zhuàng, yǒu cái shù jì yì, ér bó xué jīng liàn míng lǐ, yǐ yè xù zhòu, yóu shì huò shēng yù. zhèng shǐ zhōng, yǐ wèi mì shū láng, qiān shàng shū zhōng shū shì láng. gāo guì xiāng gōng jí zūn wèi, cì jué guān nèi hóu.
鍾會字士季,潁川長社人,太傅繇小子也。少敏惠夙成。中護軍蔣濟著論,謂「觀其眸子,足以知人。」會年五歲,繇遣見濟,濟甚異之,曰:「非常人也。」及壯,有才數技藝,而博學精練名理,以夜續晝,由是獲聲譽。正始中,以為秘書郎,遷尚書中書侍郎。高貴鄉公即尊位,賜爵關內侯。
guàn qiū jiǎn zuò luàn, dà jiāng jūn sī mǎ jǐng wáng dōng zhēng, huì cóng, diǎn zhī mì shì, wèi jiāng jūn sī mǎ wén wáng wèi dà jūn hòu jì. jǐng wáng hōng yú xǔ chāng, wén wáng zǒng tǒng liù jūn, huì móu mó wéi wò. shí zhōng zhào chì shàng shū fù gǔ, yǐ dōng nán xīn dìng, quán liú wèi jiāng jūn tún xǔ chāng wèi nèi wài zhī yuán, lìng gǔ lǜ zhū jūn hái. huì yǔ gǔ móu, shǐ gǔ biǎo shàng, zhé yǔ wèi jiāng jūn jù fā, hái dào luò shuǐ nán tún zhù. yú shì cháo tíng bài wén wáng wèi dà jiāng jūn fǔ zhèng, huì qiān huáng mén shì láng, fēng dōng wǔ tíng hòu, yì sān bǎi hù.
毌丘儉作亂,大將軍司馬景王東征,會從,典知密事,衛將軍司馬文王為大軍後繼。景王薨於許昌,文王總統六軍,會謀謨帷幄。時中詔敕尚書傅嘏,以東南新定,權留衛將軍屯許昌為內外之援,令嘏率諸軍還。會與嘏謀,使嘏表上,輒與衛將軍俱發,還到雒水南屯住。於是朝廷拜文王為大將軍、輔政,會遷黃門侍郎,封東武亭侯,邑三百戶。
gān lù èr nián, zhēng zhū gé dàn wèi sī kōng, shí huì sàng níng zài jiā, cè dàn bì bù cóng mìng, chí bái wén wáng. wén wáng yǐ shì yǐ shī xíng, bù fù zhuī gǎi. jí dàn fǎn, chē jià zhù xiàng, wén wáng zhì shòu chūn, huì fù cóng xíng.
甘露二年,徵諸葛誕為司空,時會喪寧在家,策誕必不從命,馳白文王。文王以事已施行,不復追改。及誕反,車駕住項,文王至壽春,會復從行。
chū, wú dà jiāng quán cóng, sūn quán zhī hūn qīn zhòng chén yě, cóng zi yì sūn jìng cóng zi duān piān jī děng, jiē jiāng bīng lái jiù dàn. yì xiōng zi huī yí liú jiàn yè, yǔ qí jiā nèi zhēng sòng, xié qí mǔ, jiāng bù qǔ shù shí jiā dù jiāng, zì guī wén wáng. huì jiàn cè, mì wèi huī yí zuò shū, shǐ huī yí suǒ qīn xìn jī rù chéng gào yì děng, shuō wú zhōng nù yì děng bù néng bá shòu chūn, yù jǐn zhū zhū jiāng jiā, gù táo lái guī mìng. yì děng kǒng jù, suì jiāng suǒ lǐng kāi dōng chéng mén chū jiàng, jiē méng fēng chǒng, chéng zhōng yóu shì guāi lí. shòu chūn zhī pò, huì móu jū duō, qīn dài rì lóng, shí rén wèi zhī zǐ fáng. jūn hái, qiān wèi tài pú, gù cí bù jiù. yǐ zhōng láng zài dà jiāng jūn fǔ guǎn jì shì shì, wèi fù xīn zhī rèn. yǐ tǎo zhū gé dàn gōng, jìn jué chén hóu, lǚ ràng bù shòu. zhào yuē: huì diǎn zōng jūn shì, cān tóng jì cè, liào dí zhì shèng, yǒu móu mó zhī xūn, ér tuī chǒng gù ràng, cí zhǐ kuǎn shí, qián hòu lèi zhòng, zhì bù kě duó. fū chéng gōng bù chù, gǔ rén suǒ zhòng, qí tīng huì suǒ zhí, yǐ chéng qí měi. qiān sī lì xiào wèi. suī zài wài sī, shí zhèng sǔn yì, dāng shì yǔ duó, wú bù zōng diǎn. jī kāng děng jiàn zhū, jiē huì móu yě.
初,吳大將全琮,孫權之婚親重臣也,琮子懌、孫靜、從子端、翩、緝等,皆將兵來救誕。懌兄子輝、儀留建業,與其家內爭訟,攜其母,將部曲數十家渡江,自歸文王。會建策,密為輝、儀作書,使輝、儀所親信齎入城告懌等,說吳中怒懌等不能拔壽春,欲盡誅諸將家,故逃來歸命。懌等恐懼,遂將所領開東城門出降,皆蒙封寵,城中由是乖離。壽春之破,會謀居多,親待日隆,時人謂之子房。軍還,遷為太僕,固辭不就。以中郎在大將軍府管記室事,為腹心之任。以討諸葛誕功,進爵陳侯,屢讓不受。詔曰:「會典綜軍事,參同計策,料敵制勝,有謀謨之勛,而推寵固讓,辭指款實,前後累重,志不可奪。夫成功不處,古人所重,其聽會所執,以成其美。」遷司隸校尉。雖在外司,時政損益,當世與奪,無不綜典。嵇康等見誅,皆會謀也。
wén wáng yǐ shǔ dà jiāng jiāng wéi lǚ rǎo biān chuí, liào shǔ guó xiǎo mín pí, zī lì dān jié, yù dà jǔ tú shǔ. wéi huì yì yǐ wèi shǔ kě qǔ, yù gòng chóu dù dì xíng, kǎo lùn shì shì. jǐng yuán sān nián dōng, yǐ huì wèi zhèn xī jiāng jūn jiǎ jié dū du guān zhōng zhū jūn shì. wén wáng chì qīng xú yǎn yù jīng yáng zhū zhōu, bìng shǐ zuò chuán, yòu lìng táng zī zuò fú hǎi dà chuán, wài wèi jiāng fá wú zhě. sì nián qiū, nǎi xià zhào shǐ dèng ài zhū gé xù gè tǒng zhū jūn sān wàn yú rén, ài qù gān sōng dá zhōng lián zhuì wéi, xù qù wǔ jiē qiáo tóu jué wéi guī lù. huì tǒng shí yú wàn zhòng, fēn cóng xié gǔ luò gǔ rù. xiān mìng yá mén jiāng xǔ yí zài qián zhì dào, huì zài hòu xíng, ér qiáo chuān, mǎ zú xiàn, yú shì zhǎn yí. yí zhě, xǔ chǔ zhī zǐ, yǒu gōng wáng shì, yóu bù yuán dài. zhū jūn wén zhī, mò bù zhèn sǒng. shǔ lìng zhū wéi jiē bù dé zhàn, tuì hái hàn lè èr chéng shǒu. wèi xìng tài shǒu liú qīn qù zǐ wǔ gǔ, zhū jūn shù dào píng xíng, zhì hàn zhōng. shǔ jiān jūn wáng hán shǒu lè chéng, hù jūn jiǎng bīn shǒu hàn chéng, bīng gè wǔ qiān. huì shǐ hù jūn xún kǎi qián jiāng jūn lǐ fǔ gè tǒng wàn rén, kǎi wéi hàn chéng, fǔ wéi lè chéng. huì jìng guò, xī chū yáng ān kǒu, qiǎn rén jì zhū gé liàng zhī mù. shǐ hù jūn hú liè děng xíng qián, gōng pò guān chéng, dé kù cáng jī gǔ. jiāng wéi zì dá zhōng hái, zhì yīn píng, hé jí shì zhòng, yù fù guān chéng. wèi dào, wén qí yǐ pò, tuì qù bái shuǐ, yǔ shǔ jiāng zhāng yì liào huà děng hé shǒu jiàn gé jù huì. huì yí xí shǔ jiāng lì shì mín yuē:
文王以蜀大將姜維屢擾邊陲,料蜀國小民疲,資力單竭,欲大舉圖蜀。惟會亦以為蜀可取,豫共籌度地形,考論事勢。景元三年冬,以會為鎮西將軍、假節都督關中諸軍事。文王敕青、徐、兗、豫、荊、揚諸州,並使作船,又令唐咨作浮海大船,外為將伐吳者。四年秋,乃下詔使鄧艾、諸葛緒各統諸軍三萬餘人,艾趣甘松、沓中連綴維,緒趣武街、橋頭絕維歸路。會統十餘萬眾,分從斜谷、駱谷入。先命牙門將許儀在前治道,會在後行,而橋穿,馬足陷,於是斬儀。儀者,許褚之子,有功王室,猶不原貸。諸軍聞之,莫不震竦。蜀令諸圍皆不得戰,退還漢、樂二城守。魏興太守劉欽趣子午谷,諸軍數道平行,至漢中。蜀監軍王含守樂城,護軍蔣斌守漢城,兵各五千。會使護軍荀愷、前將軍李輔各統萬人,愷圍漢城,輔圍樂城。會徑過,西出陽安口,遣人祭諸葛亮之墓。使護軍胡烈等行前,攻破關城,得庫藏積穀。姜維自沓中還,至陰平,合集士眾,欲赴關城。未到,聞其已破,退趣白水,與蜀將張翼、廖化等合守劍閣拒會。會移檄蜀將吏士民曰:
wǎng zhě hàn zuò shuāi wēi, lǜ tǔ fēn bēng, shēng mín zhī mìng, jǐ yú mǐn miè. tài zǔ wǔ huáng dì shén wǔ shèng zhé, bō luàn fǎn zhèng, zhěng qí jiāng zhuì, zào wǒ qū xià. gāo zǔ wén huáng dì yīng tiān shùn mín, shòu mìng jiàn zuò. liè zǔ míng huáng dì yì shì chóng guāng, huī tà hóng yè. rán jiāng shān zhī wài, yì zhèng shū sú, lǜ tǔ qí mín wèi méng wáng huà, cǐ sān zǔ suǒ yǐ gù huái yí hèn yě. jīn zhǔ shàng shèng dé qīn míng, shào lóng qián xù, zǎi fǔ zhōng sù míng yǔn, qú láo wáng shì, bù zhèng chuí huì ér wàn bāng xié hé, shī dé bǎi mán ér sù shèn zhì gòng. dào bǐ bā shǔ, dú wèi fěi mín, mǐn cǐ bǎi xìng, láo yì wèi yǐ. shì yǐ mìng shòu liù shī, gōng xíng tiān fá, zhēng xī yōng zhōu zhèn xī zhū jūn, wǔ dào bìng jìn. gǔ zhī xíng jūn, yǐ rén wèi běn, yǐ yì zhì zhī wáng zhě zhī shī, yǒu zhēng wú zhàn gù yú shùn wǔ gàn qī ér fú yǒu miáo, zhōu wǔ yǒu sàn cái fā lǐn biǎo lǘ zhī yì. jīn zhèn xī fèng cí xián mìng, shè tǒng róng zhòng, shù hóng wén gào zhī xùn, yǐ jì yuán yuán zhī mìng, fēi yù qióng wǔ jí zhàn, yǐ kuài yī zhāo zhī zhèng, gù lüè chén ān wēi zhī yào, qí jìng tīng huà yán.
往者漢祚衰微,率土分崩,生民之命,幾於泯滅。太祖武皇帝神武聖哲,撥亂反正,拯其將墜,造我區夏。高祖文皇帝應天順民,受命踐阼。烈祖明皇帝奕世重光,恢拓洪業。然江山之外,異政殊俗,率土齊民未蒙王化,此三祖所以顧懷遺恨也。今主上聖德欽明,紹隆前緒,宰輔忠肅明允,劬勞王室,布政垂惠而萬邦協和,施德百蠻而肅慎致貢。悼彼巴蜀,獨為匪民,愍此百姓,勞役未已。是以命授六師,龔行天罰,征西、雍州、鎮西諸軍,五道並進。古之行軍,以仁為本,以義治之;王者之師,有徵無戰;故虞舜舞干戚而服有苗,周武有散財、發廩、表閭之義。今鎮西奉辭銜命,攝統戎重,庶弘文告之訓,以濟元元之命,非欲窮武極戰,以快一朝之政,故略陳安危之要,其敬聽話言。
yì zhōu xiān zhǔ yǐ mìng shì yīng cái, xìng bīng shuò yě, kùn zhì jì xú zhī jiāo, zhì mìng shào bù zhī shǒu, tài zǔ zhěng ér jì zhī, yǔ lóng dà hǎo. zhōng gèng bèi wéi, qì tóng jí yì, zhū gé kǒng míng réng guī qín chuān, jiāng bó yuē lǚ chū lǒng yòu, láo dòng wǒ biān jìng, qīn rǎo wǒ dī qiāng, fāng guó jiā duō gù, wèi huáng xiū jiǔ fá zhī zhēng yě. jīn biān jìng yì qīng, fāng nèi wú shì, chù lì dài shí, bìng bīng yī xiàng, ér bā shǔ yī zhōu zhī zhòng, fēn zhāng shǒu bèi, nán yǐ yù tiān xià zhī shī. duàn gǔ hóu hé jǔ shāng zhī qì, nán yǐ dí táng táng zhī chén. bǐ nián yǐ lái, céng wú níng suì, zhēng fū qín cuì, nán yǐ dāng zi lái zhī mín. cǐ jiē zhū xián suǒ qīn jiàn yě. shǔ xiàng zhuàng jiàn qín yú qín, gōng sūn shù shòu shǒu yú hàn, jiǔ zhōu zhī xiǎn, shì fēi yī xìng. cǐ jiē zhū xián suǒ bèi wén yě. míng zhě jiàn wēi yú wú xíng, zhì zhě guī huò yú wèi méng, shì yǐ wēi zǐ qù shāng, zhǎng wèi zhōu bīn, chén píng bèi xiàng, lì gōng yú hàn. qǐ yàn ān zhèn dú, huái lù ér bù biàn zāi? jīn guó cháo lóng tiān fù zhī ēn, zǎi fǔ hóng kuān shù zhī dé, xiān huì hòu zhū, hǎo shēng è shā. wǎng zhě wú jiāng sūn yī jǔ zhòng nèi fù, wèi wèi shàng sī, chǒng zhì shū yì. wén qīn táng zī wèi guó dà hài, pàn zhǔ chóu zéi, hái wèi róng shǒu. zī kùn bī qín huò, qīn èr zi hái jiàng, jiē jiāng jūn fēng hóu zī yǔ wén guó shì. yī děng qióng cù guī mìng, yóu jiā shèng chǒng, kuàng bā shǔ xián zhī jiàn jī ér zuò zhě zāi! chéng néng shēn jiàn chéng bài, miǎo rán gāo dǎo, tóu jī wēi zǐ zhī zōng, cuò shēn chén píng zhī guǐ, zé fú tóng gǔ rén, qìng liú lái yì, bǎi xìng shì mín, ān dǔ jiù yè, nóng bù yì mǔ, fú bù huí sì, qù lěi luǎn zhī wēi, jiù yǒng ān zhī fú, qǐ bù měi yǔ! ruò tōu ān dàn xī, mí ér bù fǎn, dà bīng yī fā, yù shí jiē suì, suī yù huǐ zhī, yì wú jí yǐ. qí xiáng zé lì hài, zì qiú duō fú, gè jù xuān bù, xián shǐ wén zhī.
益州先主以命世英才,興兵朔野,困躓冀、徐之郊,制命紹、布之手,太祖拯而濟之,與隆大好。中更背違,棄同即異,諸葛孔明仍規秦川,姜伯約屢出隴右,勞動我邊境,侵擾我氐、羌,方國家多故,未遑修九伐之徵也。今邊境乂清,方內無事,畜力待時,並兵一向,而巴蜀一州之眾,分張守備,難以御天下之師。段谷、侯和沮傷之氣,難以敵堂堂之陳。比年以來,曾無寧歲,征夫勤瘁,難以當子來之民。此皆諸賢所親見也。蜀相壯見禽於秦,公孫述授首於漢,九州之險,是非一姓。此皆諸賢所備聞也。明者見危於無形,智者規禍於未萌,是以微子去商,長為周賓,陳平背項,立功於漢。豈晏安鴆毒,懷祿而不變哉?今國朝隆天覆之恩,宰輔弘寬恕之德,先惠後誅,好生惡殺。往者吳將孫壹舉眾內附,位為上司,寵秩殊異。文欽、唐咨為國大害,叛主仇賊,還為戎首。咨困逼禽獲,欽二子還降,皆將軍、封侯;咨與聞國事。壹等窮踧歸命,猶加盛寵,況巴蜀賢知見機而作者哉!誠能深鑒成敗,邈然高蹈,投跡微子之蹤,錯身陳平之軌,則福同古人,慶流來裔,百姓士民,安堵舊業,農不易畝,巿不回肆,去累卵之危,就永安之福,豈不美與!若偷安旦夕,迷而不反,大兵一發,玉石皆碎,雖欲悔之,亦無及已。其詳擇利害,自求多福,各具宣布,咸使聞知。
dèng ài zhuī jiāng wéi dào yīn píng, jiǎn xuǎn jīng ruì, yù cóng hàn dé yáng rù jiāng yóu zuǒ dān dào yì mián zhú, qù chéng dū, yǔ zhū gé xù gòng xíng. xù yǐ běn shòu jié dù yāo jiāng wéi, xī xíng fēi běn zhào, suì jìn jūn qián xiàng bái shuǐ, yǔ huì hé. huì qiǎn jiāng jūn tián zhāng děng cóng jiàn gé xī, jìng chū jiāng yóu. wèi zhì bǎi lǐ, zhāng xiān pò shǔ fú bīng sān xiào, ài shǐ zhāng xiān dēng. suì zhǎng qū ér qián. huì yǔ xù jūn xiàng jiàn gé, huì yù zhuān jūn shì, mì bái xù wèi nuò bù jìn, kǎn chē zhēng hái. jūn xī shǔ huì, jìn gōng jiàn gé, bù kè, yǐn tuì, shǔ jūn bǎo xiǎn jù shǒu. ài suì zhì mián zhú, dà zhàn, zhǎn zhū gé zhān. wéi děng wén zhān sì pò, lǜ qí zhòng dōng rù yú bā. huì nǎi jìn jūn zhì fú, qiǎn hú liè tián xù páng huì děng zhuī wéi. ài jìn jūn xiàng chéng dū, liú chán yì ài jiàng, qiǎn shǐ chì wéi děng lìng jiàng yú huì. wéi zhì guǎng hàn qī xiàn, lìng bīng xī fàng qì zhàng, sòng jié chuán yú hú liè, biàn cóng dōng dào yì huì jiàng. huì shàng yán yuē: zéi jiāng wéi zhāng yì liào huà dǒng jué děng táo sǐ dùn zǒu, yù qù chéng dū. chén zhé qiǎn sī mǎ xià hóu xián hù jūn hú liè děng, jīng cóng jiàn gé, chū xīn dū dà dù jié qí qián, cān jūn yuán qīng shān jiāng jūn jù ān děng niè qí hòu, cān jūn huáng fǔ kǎi jiāng jūn wáng mǎi děng cóng fú nán chū chōng qí fù, chén jù fú xiàn wèi dōng xī shì yuán. wéi děng suǒ tǒng bù qí sì wǔ wàn rén, huàn jiǎ lì bīng, sāi chuān tián gǔ, shù bǎi lǐ zhōng shǒu wěi xiāng jì, píng shì qí zhòng, fāng guǐ ér xī. chén chì xián kǎi děng lìng fēn bīng jù shì, guǎng zhāng luó wǎng, nán dù zǒu wú zhī dào, xī sāi chéng dū zhī lù, běi jué yuè yì zhī jìng, sì miàn yún jí, shǒu wěi bìng jìn, qī lù duàn jué, zǒu fú wú dì. chén yòu shǒu shū shēn yù, kāi shì shēng lù, qún kòu kùn bī, zhī mìng qióng shù jǐn, jiě jiǎ tóu gē, miàn fù wěi zhì, yìn shòu wàn shù, zī qì shān jī. xī shùn wǔ gàn qī, yǒu miáo zì fú mù yě zhī shī, shāng lǚ dǎo gē: yǒu zhēng wú zhàn, dì wáng zhī shèng yè. quán guó wèi shàng, pò guó cì zhī quán jūn wèi shàng, pò jūn cì zhī: yòng bīng zhī lìng diǎn. bì xià shèng dé, móu zōng qián dài, yì fǔ zhōng míng, qí guǐ gōng dàn, rén yù qún shēng, yì zhēng bù huì, shū sú xiàng huà, wú sī bù fú, shī bù yú shí, bīng bù xuè rèn, wàn lǐ tóng fēng, jiǔ zhōu gòng guàn. chén zhé fèng xuān zhào mìng, dǎo yáng ēn huà, fù qí shè jì, ān qí lǘ wǔ, shě qí fù diào, chí qí zhēng yì, xùn zhī dé lǐ yǐ yí qí fēng, shì zhī guǐ yí yǐ yì qí sú, bǎi xìng xīn xīn, rén huái yì yù, hòu lái qí sū, yì wú yǐ guò. huì yú shì jìn jiǎn shì zhòng bù dé chāo lüè, xū jǐ yòu nà, yǐ jiē shǔ zhī qún sī, yǔ wéi qíng hǎo huān shén. shí èr yuè zhào yuē: huì suǒ xiàng cuī bì, qián wú qiáng dí, jiān zhì zhòng chéng, wǎng luó bèng yì. shǔ zhī háo shuài, miàn fù guī mìng, móu wú yí cè, jǔ wú fèi gōng. fán suǒ jiàng zhū, dòng yǐ wàn jì, quán shèng dú kè, yǒu zhēng wú zhàn. tà píng xī xià, fāng yú qīng yàn. qí yǐ huì wèi sī tú, jìn fēng xiàn hóu, zēng yì wàn hù. fēng zǐ èr rén tíng hòu, yì gè qiān hù.
鄧艾追姜維到陰平,簡選精銳,欲從漢德陽入江由、左儋道詣綿竹,趣成都,與諸葛緒共行。緒以本受節度邀姜維,西行非本詔,遂進軍前向白水,與會合。會遣將軍田章等從劍閣西,徑出江由。未至百里,章先破蜀伏兵三校,艾使章先登。遂長驅而前。會與緒軍向劍閣,會欲專軍勢,密白緒畏懦不進,檻車徵還。軍悉屬會,進攻劍閣,不克,引退,蜀軍保險拒守。艾遂至綿竹,大戰,斬諸葛瞻。維等聞瞻巳破,率其眾東入於巴。會乃進軍至涪,遣胡烈、田續、龐會等追維。艾進軍向成都,劉禪詣艾降,遣使敕維等令降於會。維至廣漢郪縣,令兵悉放器仗,送節傳於胡烈,便從東道詣會降。會上言曰:「賊姜維、張翼、廖化、董厥等逃死遁走,欲趣成都。臣輒遣司馬夏侯咸、護軍胡烈等,經從劍閣,出新都、大渡截其前,參軍爰青彡、將軍句安等躡其後,參軍皇甫闓、將軍王買等從涪南出沖其腹,臣據涪縣為東西勢援。維等所統步騎四五萬人,擐甲厲兵,塞川填谷,數百里中首尾相繼,憑恃其眾,方軌而西。臣敕咸、闓等令分兵據勢,廣張羅罔,南杜走吳之道,西塞成都之路,北絕越逸之徑,四面雲集,首尾並進,蹊路斷絕,走伏無地。臣又手書申喻,開示生路,群寇困逼,知命窮數盡,解甲投戈,面縛委質,印綬萬數,資器山積。昔舜舞干戚,有苗自服;牧野之師,商旅倒戈:有徵無戰,帝王之盛業。全國為上,破國次之;全軍為上,破軍次之:用兵之令典。陛下聖德,侔蹤前代,翼輔忠明,齊軌公旦,仁育群生,義征不譓,殊俗向化,無思不服,師不逾時,兵不血刃,萬里同風,九州共貫。臣輒奉宣詔命,導揚恩化,復其社稷,安其閭伍,舍其賦調,弛其征役,訓之德禮以移其風,示之軌儀以易其俗,百姓欣欣,人懷逸豫,後來其蘇,義無以過。」會於是禁檢士眾不得鈔略,虛己誘納,以接蜀之群司,與維情好歡甚。十二月詔曰:「會所向摧弊,前無強敵,緘制眾城,罔羅迸逸。蜀之豪帥,面縛歸命,謀無遺策,舉無廢功。凡所降誅,動以萬計,全勝獨克,有徵無戰。拓平西夏,方隅清晏。其以會為司徒,進封縣侯,增邑萬戶。封子二人亭侯,邑各千戶。」
huì nèi yǒu yì zhì, yīn dèng ài chéng zhì zhuān shì, mì bái ài yǒu fǎn zhuàng, yú shì zhào shū kǎn chē zhēng ài. sī mǎ wén wáng jù ài huò bù cóng mìng, chì huì bìng jìn jūn chéng dū, jiān jūn wèi guàn zài huì qián xíng, yǐ wén wáng shǒu bǐ lìng xuān yù ài jūn, ài jūn jiē shì zhàng, suì shōu ài rù kǎn chē. huì suǒ dàn wéi ài, ài jì qín ér huì xún zhì, dú tǒng dà zhòng, wēi zhèn xī tǔ. zì wèi gōng míng gài shì, bù kě fù wèi rén xià, jiā měng jiāng ruì zú jiē zài jǐ shǒu, suì móu fǎn. yù shǐ jiāng wéi děng jiē jiāng shǔ bīng chū xié gǔ, huì zì jiāng dà zhòng suí qí hòu. jì zhì zhǎng ān, lìng qí shì cóng lù dào, bù bīng cóng shuǐ dào shùn liú fú wèi rù hé, yǐ wèi wǔ rì kě dào mèng jīn, yǔ qí huì luò yáng, yī dàn tiān xià kě dìng yě. huì dé wén wáng shū yún: kǒng dèng ài huò bù jiù zhēng, jīn qiǎn zhōng hù jūn jiǎ chōng jiāng bù qí wàn rén jìng rù xié gǔ, tún lè chéng, wú zì jiāng shí wàn tún zhǎng ān, xiāng jiàn zài jìn. huì dé shū, jīng hū suǒ qīn yǔ zhī yuē: dàn qǔ dèng ài, xiāng guó zhī wǒ néng dú bàn zhī jīn lái dà zhòng, bì jué wǒ yì yǐ, biàn dāng sù fā. shì chéng, kě dé tiān xià bù chéng, tuì bǎo shǔ hàn, bù shī zuò liú bèi yě. wǒ zì huái nán yǐ lái, huà wú yí cè, sì hǎi suǒ gòng zhī yě. wǒ yù chí cǐ ān guī hū! huì yǐ wǔ nián zhēng yuè shí wǔ rì zhì, qí míng rì, xī qǐng hù jūn jùn shǒu yá mén qí dū yǐ shàng jí shǔ zhī gù guān, wèi tài hòu fā sàng yú shǔ cháo táng. jiǎo tài hòu yí zhào, shǐ huì qǐ bīng fèi wén wáng, jiē bān shì zuò shàng rén, shǐ xià yì qì, shū bǎn shǔ zhì, gèng shǐ suǒ qīn xìn dài lǐng zhū jūn. suǒ qǐng qún guān, xī bì zhe yì zhōu zhū cáo wū zhōng, chéng mén gōng mén jiē bì, yán bīng wéi shǒu. huì zhàng xià dū qiū jiàn běn shǔ hú liè, liè jiàn zhī wén wáng, huì qǐng yǐ zì suí, rèn ài zhī. jiàn mǐn liè dú zuò, qǐ huì, shǐ tīng nèi yī qīn bīng chū qǔ yǐn shí, zhū yá mén suí lì gè nèi yī rén. liè dài yǔ qīn bīng jí shū yǔ qí zǐ yuē: qiū jiàn mì shuō xiāo xī, huì yǐ zuò dà kēng, bái bàng shù qiān, yù xī hū wài bīng rù, rén cì bái jīn xiàn, bài wèi sàn jiāng, yǐ cì bàng shā kēng zhōng. zhū yá mén qīn bīng yì xián shuō cǐ yǔ, yī yè chuán xiāng gào, jiē biàn. huò wèi huì: kě jǐn shā yá mén qí dū yǐ shàng. huì yóu yù wèi jué. shí bā rì rì zhōng, liè jūn bīng yǔ liè ér léi gǔ chū mén, zhū jūn bīng bù qī jiē gǔ zào chū, céng wú dū cù zhī zhě, ér zhēng xiān fù chéng. shí fāng gěi yǔ jiāng wéi kǎi zhàng, bái wài yǒu xiōng xiōng shēng, shì shī huǒ, yǒu qǐng, bái bīng zǒu xiàng chéng. huì jīng, wèi wéi yuē: bīng lái shì yù zuò è, dāng yún hé? wéi yuē: dàn dāng jī zhī ěr. huì qiǎn bīng xī shā suǒ bì zhū yá mén jùn shǒu, nèi rén gòng jǔ jī yǐ zhù mén, bīng zhuó mén, bù néng pò. sī xū, mén wài yǐ tī dēng chéng, huò shāo chéng wū, yǐ fù luàn jìn, shǐ xià rú yǔ, yá mén jùn shǒu gè yuán wū chū, yǔ qí zú bīng xiāng de. jiāng wéi lǜ huì zuǒ yòu zhàn, shǒu shā wǔ liù rén, zhòng jì gé zhǎn wéi, zhēng fù shā huì. huì shí nián sì shí, jiāng shì sǐ zhě shù bǎi rén.
會內有異志,因鄧艾承制專事,密白艾有反狀,於是詔書檻車徵艾。司馬文王懼艾或不從命,敕會並進軍成都,監軍衛瓘在會前行,以文王手筆令宣喻艾軍,艾軍皆釋仗,遂收艾入檻車。會所憚惟艾,艾既禽而會尋至,獨統大眾,威震西土。自謂功名蓋世,不可復為人下,加猛將銳卒皆在己手,遂謀反。欲使姜維等皆將蜀兵出斜谷,會自將大眾隨其後。既至長安,令騎士從陸道,步兵從水道順流浮渭入河,以為五日可到孟津,與騎會洛陽,一旦天下可定也。會得文王書云:「恐鄧艾或不就徵,今遣中護軍賈充將步騎萬人徑入斜谷,屯樂城,吾自將十萬屯長安,相見在近。」會得書,驚呼所親語之曰:「但取鄧艾,相國知我能獨辦之;今來大重,必覺我異矣,便當速發。事成,可得天下;不成,退保蜀漢,不失作劉備也。我自淮南以來,畫無遺策,四海所共知也。我欲持此安歸乎!」會以五年正月十五日至,其明日,悉請護軍、郡守、牙門騎督以上及蜀之故官,為太后發喪於蜀朝堂。矯太后遺詔,使會起兵廢文王,皆班示坐上人,使下議訖,書版署置,更使所親信代領諸軍。所請群官,悉閉著益州諸曹屋中,城門宮門皆閉,嚴兵圍守。會帳下督丘建本屬胡烈,烈薦之文王,會請以自隨,任愛之。建愍烈獨坐,啟會,使聽內一親兵出取飲食,諸牙門隨例各內一人。烈紿語親兵及疏與其子曰:「丘建密說消息,會已作大坑,白棓數千,欲悉呼外兵入,人賜白〈巾臽〉,拜為散將,以次棓殺坑中。」諸牙門親兵亦咸說此語,一夜傳相告,皆遍。或謂會:「可盡殺牙門騎督以上。」會猶豫未決。十八日日中,烈軍兵與烈兒雷鼓出門,諸軍兵不期皆鼓譟出,曾無督促之者,而爭先赴城。時方給與姜維鎧杖,白外有匈匈聲,似失火,有頃,白兵走向城。會驚,謂維曰:「兵來似欲作惡,當云何?」維曰:「但當擊之耳。「會遣兵悉殺所閉諸牙門郡守,內人共舉機以柱門,兵斫門,不能破。斯須,門外倚梯登城,或燒城屋,蟻附亂進,矢下如雨,牙門、郡守各緣屋出,與其卒兵相得。姜維率會左右戰,手殺五六人,眾既格斬維,爭赴殺會。會時年四十,將士死者數百人。
chū, ài wèi tài wèi, huì wèi sī tú, jiē chí jié dū du zhū jūn rú gù, xián wèi shòu mìng ér bì. huì xiōng yù, yǐ sì nián dōng hōng, huì jìng wèi zhī wèn. huì xiōng zi yōng, suí huì yǔ jù sǐ, huì suǒ yǎng xiōng zi yì jí jùn chān děng xià yù, dāng fú zhū. sī mǎ wén wáng biǎo tiān zǐ xià zhào yuē: jùn děng zǔ fù yáo, sān zǔ zhī shì, jí wèi tái sī, zuǒ mìng lì xūn, xiǎng shí miào tíng. fù yù, lì zhí nèi wài, gàn shì yǒu jī. xī chǔ sī zi wén zhī zhì, bù miè dòu shì zhī sì. jìn lù chéng xuān zhī zhōng, yòng cún zhào shì zhī hòu. yǐ huì yōng zhī zuì, ér jué yáo yù zhī lèi, wú yǒu mǐn rán! jùn chān xiōng dì tè yuán, yǒu guān jué zhě rú gù. wéi yì jí yōng xī fú fǎ. huò yuē, yù céng mì qǐ sī mǎ wén wáng, yán huì xié shù nán bǎo, bù kě zhuān rèn, gù yòu jùn děng yún.
初,艾為太尉,會為司徒,皆持節、都督諸軍如故,咸未受命而斃。會兄毓,以四年冬薨,會竟未知問。會兄子邕,隨會與俱死,會所養兄子毅及峻、辿等下獄,當伏誅。司馬文王表天子下詔曰:「峻等祖父繇,三祖之世,極位台司,佐命立勛,饗食廟庭。父毓,歷職內外,幹事有績。昔楚思子文之治,不滅斗氏之祀。晉錄成宣之忠,用存趙氏之後。以會、邕之罪,而絕繇、毓之類,吾有愍然!峻、辿兄弟特原,有官爵者如故。惟毅及邕息伏法。」或曰,毓曾密啟司馬文王,言會挾術難保,不可專任,故宥峻等雲。
chū, wén wáng yù qiǎn huì fá shǔ, xī cáo shǔ shào tì qiú jiàn yuē: jīn qiǎn zhōng huì lǜ shí yú wàn zhòng fá shǔ, yú wèi huì dān shēn wú zhòng rèn, bù ruò shǐ yú rén xíng. wén wáng xiào yuē: wǒ níng dāng fù bù zhī cǐ yé? shǔ wèi tiān xià zuò huàn, shǐ mín bù dé ān xī, wǒ jīn fá zhī rú zhǐ zhǎng ěr, ér zhòng rén jiē yán shǔ bù kě fá. fū rén xīn yù qiè zé zhì yǒng bìng jié, zhì yǒng bìng jié ér qiáng shǐ zhī, shì wèi dí qín ěr. wéi zhōng huì yǔ rén yì tóng, jīn qiǎn huì fá shǔ, bì kě miè shǔ. miè shǔ zhī hòu, jiù rú qīng suǒ lǜ, dāng hé suǒ néng yī bàn yé? fán bài jūn zhī jiāng bù kě yǐ yǔ yǒng, wáng guó zhī dài fū bù kě yǔ tú cún, xīn dǎn yǐ pò gù yě. ruò shǔ yǐ pò, yí mín zhèn kǒng, bù zú yǔ tú shì zhōng guó jiāng shì gè zì sī guī, bù kěn yǔ tóng yě. ruò zuò è, zhī zì miè zú ěr. qīng bù xū yōu cǐ, shèn mò shǐ rén wén yě. jí huì bái dèng ài bù guǐ, wén wáng jiāng xī, tì fù yuē: zhōng huì suǒ tǒng, wǔ liù bèi yú dèng ài, dàn kě chì huì qǔ ài, bù zú zì xíng. wén wáng yuē: qīng wàng qián shí suǒ yán xié, ér gèng yún kě bù xū xíng hū? suī ěr, cǐ yán bù kě xuān yě. wǒ yào zì dāng yǐ xìn yì dài rén, dàn rén bù dāng fù wǒ, wǒ qǐ kě xiān rén shēng xīn zāi! jìn rì jiǎ hù jūn wèn wǒ, yán: pō yí zhōng huì bù? wǒ dá yán:' rú jīn qiǎn qīng xíng, níng kě fù yí qīng xié?' jiǎ yì wú yǐ yì wǒ yǔ yě. wǒ dào zhǎng ān, zé zì le yǐ. jūn zhì zhǎng ān, huì guǒ yǐ sǐ, xián rú suǒ cè.
初,文王欲遣會伐蜀,西曹屬邵悌求見曰:「今遣鍾會率十餘萬眾伐蜀,愚謂會單身無重任,不若使餘人行。」文王笑曰:「我寧當復不知此耶?蜀為天下作患,使民不得安息,我今伐之如指掌耳,而眾人皆言蜀不可伐。夫人心豫怯則智勇並竭,智勇並竭而強使之,適為敵禽耳。惟鍾會與人意同,今遣會伐蜀,必可滅蜀。滅蜀之後,就如卿所慮,當何所能一辦耶?凡敗軍之將不可以語勇,亡國之大夫不可與圖存,心膽以破故也。若蜀以破,遺民震恐,不足與圖事;中國將士各自思歸,不肯與同也。若作惡,祗自滅族耳。卿不須憂此,慎莫使人聞也。」及會白鄧艾不軌,文王將西,悌復曰:「鍾會所統,五六倍於鄧艾,但可敕會取艾,不足自行。」文王曰:「卿忘前時所言邪,而更雲可不須行乎?雖爾,此言不可宣也。我要自當以信義待人,但人不當負我,我豈可先人生心哉!近日賈護軍問我,言:『頗疑鍾會不?』我答言:'如今遣卿行,寧可復疑卿邪?'賈亦無以易我語也。我到長安,則自了矣。「軍至長安,會果已死,咸如所策。
huì cháng lùn yì wú hù tǐ cái xìng tóng yì. jí huì sǐ hòu, yú huì jiā dé shū èr shí piān, míng yuē dào lùn, ér shí xíng míng jiā yě, qí wén shì huì. chū, huì ruò guàn yǔ shān yáng wáng bì bìng zhī míng. bì hǎo lùn rú dào, cí cái yì biàn, zhù yì jí lǎo zi, wèi shàng shū láng, nián èr shí yú zú.
會嘗論易無互體、才性同異。及會死後,於會家得書二十篇,名曰道論,而實刑名家也,其文似會。初,會弱冠與山陽王弼並知名。弼好論儒道,辭才逸辯,注易及老子,為尚書郎,年二十餘卒。
píng yuē: wáng líng fēng jié gé shàng, guàn qiū jiǎn cái shí bá gàn, zhū gé dàn yán yì wēi zhòng, zhōng huì jīng liàn cè shù, xián yǐ xiǎn míng, zhì zī róng rèn, ér jiē xīn dà zhì yū, bù lǜ huò nán, biàn rú fā jī, zōng zú tú dì, qǐ bù miù huò xié! dèng ài jiǎo rán qiáng zhuàng, lì gōng lì shì, rán àn yú fáng huàn, jiù bài xuán zhì, qǐ yuǎn zhī hū zhū gé kè ér bù néng jìn zì jiàn, cǐ gài gǔ rén suǒ wèi mù lùn zhě yě.
評曰:王凌風節格尚,毌丘儉才識拔幹,諸葛誕嚴毅威重,鍾會精練策數,咸以顯名,致茲榮任,而皆心大志迂,不慮禍難,變如發機,宗族塗地,豈不謬惑邪!鄧艾矯然強壯,立功立事,然闇於防患,咎敗旋至,豈遠知乎諸葛恪而不能近自見,此蓋古人所謂目論者也。