wáng líng zì yàn yún, tài yuán qí rén yě. shū fù yǔn, wèi hàn sī tú, zhū dǒng zhuō. zhuō jiāng lǐ jué guō sì děng wéi zhuō bào chóu, rù cháng ān, shā yǔn, jǐn hài qí jiā. líng jí xiōng chén, shí nián jiē shǎo, yú chéng dé tuō, wáng mìng guī xiāng lǐ. líng jǔ xiào lián, wèi fā gàn zhǎng, shāo qiān zhì zhōng shān tài shǒu, suǒ zài yǒu zhì, tài zǔ pì wèi chéng xiàng yuàn shǔ.
王凌字彦云,太原祁人也。叔父允,为汉司徒,诛董卓。卓将李傕、郭汜等为卓报仇,入长安,杀允,尽害其家。凌及兄晨,时年皆少,逾城得脱,亡命归乡里。凌举孝廉,为发干长,稍迁至中山太守,所在有治,太祖辟为丞相掾属。
wén dì jiàn zuò, bài sàn qí cháng shì, chū wèi yǎn zhōu cì shǐ, yǔ zhāng liáo děng zhì guǎng líng tǎo sūn quán. lín jiāng, yè dà fēng, wú jiāng lǚ fàn děng chuán piào zhì běi àn. líng yǔ zhū jiàng nì jī, bǔ zhǎn shǒu lǔ, huò zhōu chuán, yǒu gōng, fēng yí chéng tíng hòu, jiā jiàn wǔ jiàng jūn, zhuǎn zài qīng zhōu. shì shí hǎi bīn chéng sāng luàn zhī hòu, fǎ dù wèi zhěng. líng bù zhèng shī jiào, shǎng shàn fá è, shén yǒu gāng jì, bǎi xìng chēng zhī, bù róng yú kǒu. hòu cóng cáo xiū zhēng wú, yǔ zéi yù yú jiā shí, xiū jūn shī lì, líng lì zhàn jué wéi, xiū de miǎn nán. réng xǐ wèi yáng yù zhōu cì shǐ, xián dé jūn mín zhī huān xīn. shǐ zhì yù zhōu, jīng xiān xián zhī hòu, qiú wèi xiǎn zhī shì, gè yǒu tiáo jiào, yì yì shén měi. chū, líng yǔ sī mǎ lǎng jiǎ kuí yǒu shàn, jí lín yǎn yù, jì qí míng jī. zhèng shǐ chū, wèi zhēng dōng jiāng jūn, jiǎ jié dū du yáng zhōu zhū jūn shì. èr nián, wú dà jiàng quán cóng shù wàn zhòng kòu què pí, líng lǜ zhū jūn nì tǎo, yǔ zéi zhēng táng, lì zhàn lián rì, zéi tuì zǒu. jìn fēng nán xiāng hòu, yì qiān sān bǎi wǔ shí hù, qiān chē qí jiāng jūn yí tóng sān sī.
文帝践阼,拜散骑常侍,出为兖州刺史,与张辽等至广陵讨孙权。临江,夜大风,吴将吕范等船漂至北岸。凌与诸将逆击,捕斩首虏,获舟船,有功,封宜城亭侯,加建武将军,转在青州。是时海滨乘丧乱之后,法度未整。凌布政施教,赏善罚恶,甚有纲纪,百姓称之,不容於口。后从曹休征吴,与贼遇於夹石,休军失利,凌力战决围,休得免难。仍徙为扬、豫州刺史,咸得军民之欢心。始至豫州,旌先贤之后,求未显之士,各有条教,意义甚美。初,凌与司马朗、贾逵友善,及临兖、豫,继其名迹。正始初,为征东将军,假节都督扬州诸军事。二年,吴大将全琮数万众寇芍陂,凌率诸军逆讨,与贼争塘,力战连日,贼退走。进封南乡侯,邑千三百五十户,迁车骑将军、仪同三司。
shì shí, líng wài shēng líng hú yú yǐ cái néng wéi yǎn zhōu cì shǐ, tún píng ā. jiù shēng bìng diǎn bīng, zhuān huái nán zhī zhòng. líng jiù qiān wèi sī kōng. sī mǎ xuān wáng jì zhū cáo shuǎng, jìn líng wèi tài wèi, jiǎ jié yuè. líng yú mì xié jì, wèi qí wáng bù rèn tiān wèi, chǔ wáng biāo zhǎng ér cái, yù yíng lì biāo dōu xǔ chāng. jiā píng yuán nián jiǔ yuè, yú qiǎn jiàng zhāng shì zhì bái mǎ, yǔ biāo xiāng wèn wǎng lái. líng yòu qiǎn shè rén láo jīng yì luò yáng, yǔ zi guǎng. guǎng yán:" fèi lì dà shì, wù wèi huò xiān." qí shí yī yuè, yú fù qiǎn shì yì biāo, wèi hái, huì yú bìng sǐ. èr nián, yíng huò shǒu nán dòu, líng wèi:" dòu zhōng yǒu xīng, dāng yǒu bào guì zhě." sān nián chūn, wú zéi sāi tú shuǐ. líng yù yīn cǐ fā, dà yán zhū jūn, biǎo qiú tǎo zéi zhào bào bù tīng. líng yīn móu zī shén, qiǎn jiàng jūn yáng hóng yǐ fèi lì shì gào yǎn zhōu cì shǐ huáng huá, huá hóng lián míng yǐ bái tài fù sī mǎ xuān wáng. xuān wáng jiāng zhōng jūn chéng shuǐ dào tǎo líng, xiān xià shè shè líng zuì, yòu jiāng shàng shū guǎng dōng, shǐ wèi shū yù líng, dà jūn yǎn zhì bǎi chǐ bī líng. líng zì zhī shì qióng, nǎi chéng chuán dān chū yíng xuān wáng, qiǎn yuàn wáng yù xiè zuì, sòng yìn shòu jié yuè. jūn dào qiū tóu, líng miàn fù shuǐ cì. xuān wáng chéng zhào qiǎn zhǔ bù jiě fù fǎn fú, jiàn líng, wèi láo zhī, hái yìn shòu jié yuè, qiǎn bù qí liù bǎi rén sòng hái jīng dū. líng zhì xiàng, yǐn yào sǐ. xuān wáng suì zhì shòu chūn. zhāng shì děng jiē zì shǒu, nǎi qióng zhì qí shì. biāo cì sǐ, zhū xiàng lián zhě xī yí sān zú. cháo yì xián yǐ wéi chūn qiū zhī yì, qí cuī zhù zhèng guī shēng jiē jiā zhuī lù, chén shī zhuó guān, zài zài fāng cè. líng yú zuì yí rú jiù diǎn. nǎi fā líng yú zhǒng, pōu guān, bào shī yú suǒ jìn shì sān rì, shāo qí yìn shòu cháo fú, qīn tǔ mái zhī. jìn hóng huá jué wèi xiāng hòu. guǎng yǒu zhì shàng xué xíng, sǐ shí nián sì shí yú.
是时,凌外甥令狐愚以才能为兖州刺史,屯平阿。舅甥并典兵,专淮南之重。凌就迁为司空。司马宣王既诛曹爽,进凌为太尉,假节钺。凌、愚密协计,谓齐王不任天位,楚王彪长而才,欲迎立彪都许昌。嘉平元年九月,愚遣将张式至白马,与彪相问往来。凌又遣舍人劳精诣洛阳,语子广。广言:“废立大事,勿为祸先。”其十一月,愚复遣式诣彪,未还,会愚病死。二年,荧惑守南斗,凌谓:“斗中有星,当有暴贵者。”三年春,吴贼塞涂水。凌欲因此发,大严诸军,表求讨贼;诏报不听。凌阴谋滋甚,遣将军杨弘以废立事告兖州刺史黄华,华、弘连名以白太傅司马宣王。宣王将中军乘水道讨凌,先下赦赦凌罪,又将尚书广东,使为书喻凌,大军掩至百尺逼凌。凌自知势穷,乃乘船单出迎宣王,遣掾王彧谢罪,送印绶、节钺。军到丘头,凌面缚水次。宣王承诏遣主簿解缚反服,见凌,慰劳之,还印绶、节钺,遣步骑六百人送还京都。凌至项,饮药死。宣王遂至寿春。张式等皆自首,乃穷治其事。彪赐死,诸相连者悉夷三族。朝议咸以为春秋之义,齐崔杼、郑归生皆加追戮,陈尸斫棺,载在方策。凌、愚罪宜如旧典。乃发凌、愚冢,剖棺,暴尸於所近市三日,烧其印绶、朝服,亲土埋之。进弘、华爵为乡侯。广有志尚学行,死时年四十馀。
guàn qiū jiǎn zì zhòng gōng, hé dōng wén xǐ rén yě. fù xìng, huáng chū zhōng wèi wǔ wēi tài shǒu, fá pàn róu fú, kāi tōng hé yòu, míng cì jīn chéng tài shǒu sū zé. tǎo zéi zhāng jìn jí tǎo pàn hú yǒu gōng, fēng gāo yáng xiāng hòu. rù wèi jiāng zuò dà jiàng. jiǎn xí fù jué, wèi píng yuán hóu wén xué. míng dì jí wèi, wèi shàng shū láng, qiān yǔ lín jiān. yǐ dōng gōng zhī jiù, shén jiàn qīn dài. chū wèi luò yáng diǎn nóng. shí qǔ nóng mín yǐ zhì gōng shì, jiǎn shàng shū yuē:" chén yú yǐ wéi tiān xià suǒ jí chú zhě èr zéi, suǒ jí wù zhě yī shí. chéng shǐ èr zéi bù miè, shì mín jī dòng, suī chóng měi gōng shì, yóu wú yì yě." qiān jīng zhōu cì shǐ.
毌丘俭字仲恭,河东闻喜人也。父兴,黄初中为武威太守,伐叛柔服,开通河右,名次金城太守苏则。讨贼张进及讨叛胡有功,封高阳乡侯。入为将作大匠。俭袭父爵,为平原侯文学。明帝即位,为尚书郎,迁羽林监。以东宫之旧,甚见亲待。出为洛阳典农。时取农民以治宫室,俭上疏曰:“臣愚以为天下所急除者二贼,所急务者衣食。诚使二贼不灭,士民饥冻,虽崇美宫室,犹无益也。”迁荆州刺史。
qīng lóng zhōng, dì tú tǎo liáo dōng, yǐ jiǎn yǒu gàn cè, xǐ wèi yōu zhōu cì shǐ, jiā dù liáo jiāng jūn, shǐ chí jié, hù wū wán xiào wèi. lǜ yōu zhōu zhū jūn zhì xiāng píng, tún liáo suì. yòu běi píng wū wán chán yú kòu lóu dūn liáo xī wū wán dū du lǜ zhòng wáng hù liú děng, xī suí yuán shàng bēn liáo dōng zhě, lǜ zhòng wǔ qiān yú rén jiàng. kòu lóu dūn qiǎn dì ā luó pán děng yì quē cháo gòng, fēng qí qú lǜ èr shí yú rén wéi hóu wáng, cì yú mǎ zēng cǎi gè yǒu chà. gōng sūn yuān nì yǔ jiǎn zhàn, bù lì, yǐn hái. míng nián, dì qiǎn tài wèi sī mǎ xuān wáng tǒng zhōng jūn jí jiǎn děng zhòng shù wàn tǎo yuān, dìng liáo dōng. jiǎn yǐ gōng jìn fēng ān yì hóu, shí yì sān qiān jiǔ bǎi hù.
青龙中,帝图讨辽东,以俭有幹策,徙为幽州刺史,加度辽将军,使持节,护乌丸校尉。率幽州诸军至襄平,屯辽隧。右北平乌丸单于寇娄敦、辽西乌丸都督率众王护留等,昔随袁尚奔辽东者,率众五千馀人降。寇娄敦遣弟阿罗槃等诣阙朝贡,封其渠率二十馀人为侯、王,赐舆马缯彩各有差。公孙渊逆与俭战,不利,引还。明年,帝遣太尉司马宣王统中军及俭等众数万讨渊,定辽东。俭以功进封安邑侯,食邑三千九百户。
zhèng shǐ zhōng, jiǎn yǐ gāo jù lí shù qīn pàn, dū zhū jūn bù qí wàn rén chū xuán tú, cóng zhū dào tǎo zhī. jù lí wáng gōng jiāng bù qí èr wàn rén, jìn jūn fèi liú shuǐ shàng, dà zhàn liáng kǒu, gōng lián pò zǒu. jiǎn suì shù mǎ xiàn chē, yǐ dēng wán dōu, tú jù lí suǒ dōu, zhǎn huò shǒu lǔ yǐ qiān shù. jù lí pèi zhě míng de lái, shù jiàn gōng, gōng bù cóng qí yán. de lái tàn yuē:" lì jiàn cǐ dì jiāng shēng péng hāo." suì bù shí ér sǐ, jǔ guó xián zhī. jiǎn lìng zhū jūn bù huài qí mù, bù fá qí shù, dé qí qī zǐ, jiē fàng qiǎn zhī. gōng dān jiāng qī zǐ táo cuàn. jiǎn yǐn jūn hái. liù nián, fù zhēng zhī, gōng suì bēn mǎi gōu. jiǎn qiǎn xuán tú tài shǒu wáng qí zhuī zhī, guò wò jǔ qiān yǒu yú lǐ, zhì sù shèn shì nán jiè, kè shí jì gōng, kān wán dōu zhī shān, míng bù nài zhī chéng. zhū suǒ zhū nà bā qiān yú kǒu, lùn gōng shòu shǎng, hóu zhě bǎi yú rén. chuān shān gài guàn, mín lài qí lì.
正始中,俭以高句骊数侵叛,督诸军步骑万人出玄菟,从诸道讨之。句骊王宫将步骑二万人,进军沸流水上,大战梁口,宫连破走。俭遂束马县车,以登丸都,屠句骊所都,斩获首虏以千数。句骊沛者名得来,数谏宫,宫不从其言。得来叹曰:“立见此地将生蓬蒿。”遂不食而死,举国贤之。俭令诸军不坏其墓,不伐其树,得其妻子,皆放遣之。宫单将妻子逃窜。俭引军还。六年,复征之,宫遂奔买沟。俭遣玄菟太守王颀追之,过沃沮千有馀里,至肃慎氏南界,刻石纪功,刊丸都之山,铭不耐之城。诸所诛纳八千馀口,论功受赏,侯者百馀人。穿山溉灌,民赖其利。
qiān zuǒ jiāng jūn, jiǎ jié jiān yù zhōu zhū jūn shì, lǐng yù zhōu cì shǐ, zhuǎn wéi zhèn nán jiāng jūn. zhū gě dàn zhàn yú dōng guān, bù lì, nǎi lìng dàn jiǎn duì huàn. dàn wèi zhèn nán, dū du yù zhōu. jiǎn wèi zhèn dōng, dū du yáng zhōu. wú tài fù zhū gě kè wéi hé féi xīn chéng, jiǎn yǔ wén qīn yù zhī, tài wèi sī mǎ fú dū zhōng jūn dōng jiě wéi, kè tuì huán.
迁左将军,假节监豫州诸军事,领豫州刺史,转为镇南将军。诸葛诞战于东关,不利,乃令诞、俭对换。诞为镇南,都督豫州。俭为镇东,都督杨州。吴太傅诸葛恪围合肥新城,俭与文钦御之,太尉司马孚督中军东解围,恪退还。
chū, jiǎn yǔ xià hóu xuán lǐ fēng děng hòu shàn. yáng zhōu cì shǐ qián jiāng jūn wén qīn, cáo shuǎng zhī yì rén yě, xiāo guǒ cū měng, shù yǒu zhàn gōng, hǎo zēng lǔ huò, yǐ jiǎo chǒng shǎng, duō bú jiàn xǔ, yuàn hèn rì shén. jiǎn yǐ jì hòu dài qīn, qíng hǎo huān qià. qīn yì gǎn dài, tóu xīn wú èr. zhèng yuán èr nián zhēng yuè, yǒu huì xīng shù shí zhàng, xī běi jìng tiān, qǐ yú wú chǔ zhī fēn. jiǎn qīn xǐ, yǐ wéi jǐ xiáng. suì jiǎo tài hòu zhào, zuì zhuàng dà jiàng jūn sī mǎ jǐng wáng, yí zhū jùn guó, jǔ bīng fǎn. pò xié huái nán jiāng shǒu zhū bié tún zhě, jí lì mín dà xiǎo, jiē rù shòu chūn chéng, wèi tán yú chéng xī, shà xuè chēng bīng wèi méng, fēn lǎo ruò shǒu chéng, jiǎn qīn zì jiāng wǔ liù wàn zhòng dù huái, xī zhì xiàng. jiǎn jiān shǒu, qīn zài wài wèi yóu bīng.
初,俭与夏侯玄、李丰等厚善。扬州刺史前将军文钦,曹爽之邑人也,骁果粗猛,数有战功,好增虏获,以徼宠赏,多不见许,怨恨日甚。俭以计厚待钦,情好欢洽。钦亦感戴,投心无贰。正元二年正月,有彗星数十丈,西北竟天,起于吴、楚之分。俭、钦喜,以为己祥。遂矫太后诏,罪状大将军司马景王,移诸郡国,举兵反。迫胁淮南将守诸别屯者,及吏民大小,皆入寿春城,为坛於城西,歃血称兵为盟,分老弱守城,俭、钦自将五六万众渡淮,西至项。俭坚守,钦在外为游兵。
dà jiàng jūn tǒng zhōng wài jūn tǎo zhī, bié shǐ zhū gě dàn dū yù zhōu zhū jūn cóng ān fēng jīn nǐ shòu chūn, zhēng dōng jiāng jūn hú zūn dū qīng xú zhū jūn chū yú qiáo sòng zhī jiān, jué qí guī lù. dà jiàng jūn tún rǔ yáng, shǐ jiān jūn wáng jī dū qián fēng zhū jūn jù nán dùn yǐ dài zhī. jīn zhū jūn jiē jiān bì wù yǔ zhàn. jiǎn qīn jìn bù dé dòu, tuì kǒng shòu chūn jiàn xí, bù dé guī, jì qióng bù zhī suǒ wéi. huái nán jiàng shì, jiā jiē zài běi, zhòng xīn jǔ sàn, jiàng zhě xiāng shǔ, wéi huái nán xīn fù nóng mín wèi zhī yòng. dà jiàng jūn qiǎn yǎn zhōu cì shǐ dèng ài dū tài shān zhū jūn wàn yú rén zhì lè jiā, shì ruò yǐ yòu zhī, dà jiàng jūn xún zì zhū zhì. qīn bù zhī, guǒ yè lái yù xí ài děng, huì míng, jiàn dà jūn bīng mǎ shèng, nǎi yǐn hái. dà jiàng jūn zòng xiāo qí zhuī jī, dà pò zhī, qīn dùn zǒu. shì rì, jiǎn wén qīn zhàn bài, kǒng jù yè zǒu, zhòng kuì. bǐ zhì shèn xiàn, zuǒ yòu rén bīng shāo qì jiǎn qù, jiǎn dú yǔ xiǎo dì xiù jí sūn zhòng cáng shuǐ biān cǎo zhōng. ān fēng jīn dū wèi bù mín zhāng shǔ jiù shè shā jiǎn, chuán shǒu jīng dū. shǔ fēng hóu. xiù zhòng zǒu rù wú. jiàng shì zhū wèi jiǎn qīn suǒ pò xié zhě, xī guī xiáng.
大将军统中外军讨之,别使诸葛诞督豫州诸军从安风津拟寿春,征东将军胡遵督青、徐诸军出于谯、宋之间,绝其归路。大将军屯汝阳,使监军王基督前锋诸军据南顿以待之。今诸军皆坚壁勿与战。俭、钦进不得斗,退恐寿春见袭,不得归,计穷不知所为。淮南将士,家皆在北,众心沮散,降者相属,惟淮南新附农民为之用。大将军遣兖州刺史邓艾督泰山诸军万馀人至乐嘉,示弱以诱之,大将军寻自洙至。钦不知,果夜来欲袭艾等,会明,见大军兵马盛,乃引还。大将军纵骁骑追击,大破之,钦遁走。是日,俭闻钦战败,恐惧夜走,众溃。比至慎县,左右人兵稍弃俭去,俭独与小弟秀及孙重藏水边草中。安风津都尉部民张属就射杀俭,传首京都。属封侯。秀、重走入吴。将士诸为俭、钦所迫胁者,悉归降。
jiǎn zi diān wèi zhì shū shì yù shǐ, xiān shí zhī jiǎn móu jiāng fā, sī chū jiāng jiā shǔ táo zǒu xīn ān líng shān shàng. bié gōng xià zhī, yí jiǎn sān zú.
俭子甸为治书侍御史,先时知俭谋将发,私出将家属逃走新安灵山上。别攻下之,夷俭三族。
qīn wáng rù wú, wú yǐ qīn wèi dū hù jiǎ jié zhèn běi dà jiàng jūn yōu zhōu mù qiáo hóu.
钦亡入吴,吴以钦为都护、假节、镇北大将军、幽州牧、谯侯。
zhū gě dàn zì gōng xiū, láng yá yáng dōu rén, zhū gě fēng hòu yě. chū yǐ shàng shū láng wèi xíng yáng lìng, rù wèi lì bù láng. rén yǒu suǒ shǔ tuō, zhé xiǎn qí yán ér chéng yòng zhī, hòu yǒu dāng fǒu, zé gōng yì qí dé shī yǐ wéi bāo biǎn, zì shì qún liáo mò bù shèn qí suǒ jǔ. lèi qiān yù shǐ zhōng chéng shàng shū, yǔ xià hóu xuán dèng yáng děng xiāng shàn, shōu míng cháo tíng, jīng dū xī rán. yán shì zhě yǐ dàn yáng děng xiū fú huá, hé xū yù, jiàn bù kě zhǎng. míng dì è zhī, miǎn dàn guān. huì dì bēng, zhèng shǐ chū, xuán děng bìng zài zhí. fù yǐ dàn wèi yù shǐ zhōng chéng shàng shū, chū wèi yáng zhōu cì shǐ, jiā zhāo wǔ jiàng jūn.
诸葛诞字公休,琅邪阳都人,诸葛丰后也。初以尚书郎为荥阳令,入为吏部郎。人有所属讬,辄显其言而承用之,后有当否,则公议其得失以为褒贬,自是群僚莫不慎其所举。累迁御史中丞尚书,与夏侯玄、邓飏等相善,收名朝廷,京都翕然。言事者以诞、飏等脩浮华,合虚誉,渐不可长。明帝恶之,免诞官。会帝崩,正始初,玄等并在职。复以诞为御史中丞尚书,出为扬州刺史,加昭武将军。
wáng líng zhī yīn móu yě, tài fù sī mǎ xuān wáng qián jūn dōng fá, yǐ dàn wèi zhèn dōng jiāng jūn jiǎ jié dū du yáng zhōu zhū jūn shì, fēng shān yáng tíng hòu. zhū gě kè xìng dōng guān, qiǎn dàn dū zhū jūn tǎo zhī, yǔ zhàn, bù lì. hái, xǐ wèi zhèn nán jiāng jūn.
王凌之阴谋也,太傅司马宣王潜军东伐,以诞为镇东将军、假节都督扬州诸军事,封山阳亭侯。诸葛恪兴东关,遣诞督诸军讨之,与战,不利。还,徙为镇南将军。
hòu guàn qiū jiǎn wén qīn fǎn, qiǎn shǐ yì dàn, zhāo hū yù zhōu shì mín. dàn zhǎn qí shǐ, lù bù tiān xià, lìng zhī jiǎn qīn xiōng nì. dà jiàng jūn sī mǎ jǐng wáng dōng zhēng, shǐ dàn dū yù zhōu zhū jūn, dù ān fēng jīn xiàng shòu chūn. jiǎn qīn zhī pò yě, dàn xiān zhì shòu chūn. shòu chūn zhōng shí yú wàn kǒu, wén jiǎn qīn bài, kǒng zhū, xī pò chéng mén chū, liú bèng shān zé, huò sàn zǒu rù wú. yǐ dàn jiǔ zài huái nán, nǎi fù yǐ wéi zhèn dōng dà jiàng jūn yí tóng sān sī dū du yáng zhōu. wú dà jiàng sūn jùn lǚ jù liú zàn děng wén huái nán luàn, huì wén qīn wǎng, nǎi shuài zhòng jiāng qīn jìng zhì shòu chūn shí dàn zhū jūn yǐ zhì, chéng bù kě gōng, nǎi zǒu. dàn qiǎn jiàng jūn jiǎng bān zhuī jī zhī, zhǎn zàn, chuán shǒu, shōu qí yìn jié. jìn fēng gāo píng hóu, yì sān qiān wǔ bǎi hù, zhuǎn wéi zhēng dōng dà jiàng jūn.
后毌丘俭、文钦反,遣使诣诞,招呼豫州士民。诞斩其使,露布天下,令知俭、钦凶逆。大将军司马景王东征,使诞督豫州诸军,渡安风津向寿春。俭、钦之破也,诞先至寿春。寿春中十馀万口,闻俭、钦败,恐诛,悉破城门出,流迸山泽,或散走入吴。以诞久在淮南,乃复以为镇东大将军、仪同三司、都督扬州。吴大将孙峻、吕据、留赞等闻淮南乱,会文钦往,乃帅众将钦径至寿春;时诞诸军已至,城不可攻,乃走。诞遣将军蒋班追击之,斩赞,传首,收其印节。进封高平侯,邑三千五百户,转为征东大将军。
dàn jì yǔ xuán yáng děng zhì qīn, yòu wáng líng guàn qiū jiǎn lèi jiàn yí miè, jù bù zì ān, qīng tǎng zàng zhèn shī yǐ jié zhòng xīn, hòu yǎng qīn fù jí yáng zhōu qīng xiá zhě shù qiān rén wéi sǐ shì. gān lù yuán nián dōng, wú zéi yù xiàng xú yè, jì dàn suǒ dū bīng mǎ zú yǐ dài zhī, ér fù qǐng shí wàn zhòng shǒu shòu chūn, yòu qiú lín huái zhù chéng yǐ bèi kòu, nèi yù bǎo yǒu huái nán. cháo tíng wēi zhī dàn yǒu zì yí xīn, yǐ dàn jiù chén, yù rù dù zhī. èr nián wǔ yuè, zhēng wèi sī kōng. dàn bèi zhào shū, yù kǒng, suì fǎn. zhào huì zhū jiàng, zì chū gōng yáng zhōu cì shǐ lè chēn, shā zhī. liǎn huái nán jí huái běi jùn xiàn tún tián kǒu shí yú wàn guān bīng, yáng zhōu xīn fù shèng bīng zhě sì wǔ wàn rén, jù gǔ zú yī nián shí, bì chéng zì shǒu. qiǎn zhǎng shǐ wú gāng jiāng xiǎo zi jìng zhì wú qǐng jiù. wú rén dà xǐ, qiǎn jiàng quán yì quán duān táng zī wáng zuò děng, lǜ sān wàn zhòng, mì yǔ wén qīn jù lái yīng dàn. yǐ dàn wèi zuǒ dū hù jiǎ jié dà sī tú piào qí jiāng jūn qīng zhōu mù shòu chūn hóu. shì shí zhèn nán jiāng jūn wáng jī shǐ zhì, dū zhū jūn wéi shòu chūn, wèi hé. zī qīn děng cóng chéng dōng běi, yīn shān chéng xiǎn, dé jiāng qí zhòng tū rù chéng.
诞既与玄、飏等至亲,又王凌、毌丘俭累见夷灭,惧不自安,倾帑藏振施以结众心,厚养亲附及扬州轻侠者数千人为死士。甘露元年冬,吴贼欲向徐堨,计诞所督兵马足以待之,而复请十万众守寿春,又求临淮筑城以备寇,内欲保有淮南。朝廷微知诞有自疑心,以诞旧臣,欲入度之。二年五月,徵为司空。诞被诏书,愈恐,遂反。召会诸将,自出攻扬州刺史乐綝,杀之。敛淮南及淮北郡县屯田口十馀万官兵,扬州新附胜兵者四五万人,聚谷足一年食,闭城自守。遣长史吴纲将小子靓至吴请救。吴人大喜,遣将全怿、全端、唐咨、王祚等,率三万众,密与文钦俱来应诞。以诞为左都护、假节、大司徒、骠骑将军、青州牧、寿春侯。是时镇南将军王基始至,督诸军围寿春,未合。咨、钦等从城东北,因山乘险,得将其众突入城。
liù yuè, chē jià dōng zhēng, zhì xiàng. dà jiàng jūn sī mǎ wén wáng dū zhōng wài zhū jūn èr shí liù wàn zhòng, lín huái tǎo zhī. dà jiàng jūn tún qiū tóu. shǐ jī jí ān dōng jiāng jūn chén qiān děng sì miàn hé wéi, biǎo lǐ zài zhòng, qiàn lěi shén jùn. yòu shǐ jiān jūn shí bāo yǎn zhōu cì shǐ zhōu tài děng, jiǎn ruì zú wèi yóu jūn, bèi wài kòu. qīn děng shǔ chū fàn wéi, nì jī zǒu zhī. wú jiāng zhū yì zài yǐ dà zhòng lái yíng dàn děng, dù lí jiāng shuǐ, tài děng nì yǔ zhàn, měi cuī qí fēng. sūn chēn yǐ yì zhàn bù jìn, nù ér shā zhī. chéng zhōng shí zhuǎn shǎo, wài jiù bù zhì, zhòng wú suǒ shì. jiāng jūn jiǎng bān jiāo yí, jiē dàn zhǎo yá jì shì zhě yě, qì dàn, yú chéng zì guī dà jiàng jūn. dà jiàng jūn nǎi shǐ fǎn jiàn, yǐ qí biàn shuō quán yì děng, yì děng lǜ zhòng shù qiān rén kāi mén lái chū. chéng zhōng zhèn jù, bù zhī suǒ wéi.
六月,车驾东征,至项。大将军司马文王督中外诸军二十六万众,临淮讨之。大将军屯丘头。使基及安东将军陈骞等四面合围,表里再重,堑垒甚峻。又使监军石苞、兖州刺史州泰等,简锐卒为游军,备外寇。钦等数出犯围,逆击走之。吴将朱异再以大众来迎诞等,渡黎浆水,泰等逆与战,每摧其锋。孙綝以异战不进,怒而杀之。城中食转少,外救不至,众无所恃。将军蒋班、焦彝,皆诞爪牙计事者也,弃诞,逾城自归大将军。大将军乃使反间,以奇变说全怿等,怿等率众数千人开门来出。城中震惧,不知所为。
sān nián zhēng yuè, dàn qīn zī děng dà wéi gōng jù, zhòu yè wǔ liù rì gōng nán wéi, yù jué wéi ér chū. wéi shàng zhū jūn, lín gāo yǐ fā shí chē huǒ jiàn nì shāo pò qí gōng jù, nǔ shǐ jí shí yǔ xià, sǐ shāng zhě bì dì, xuè liú yíng qiàn. fù huán rù chéng, chéng nèi shí zhuǎn jié, jiàng chū zhě shù wàn kǒu. qīn yù jǐn chū běi fāng rén, shěng shí, yǔ wú rén jiān shǒu, dàn bù tīng, yóu shì zhēng hèn. qīn sù yǔ dàn yǒu xì, tú yǐ jì hé, shì jí yù xiāng yí. qīn jiàn dàn jì shì, dàn suì shā qīn. qīn zi yāng jí hǔ jiàng bīng zài xiǎo chéng zhōng, wén qīn sǐ, lè bīng chí fù zhī, zhòng bù wéi yòng. yāng hǔ dān zǒu, yú chéng chū, zì guī dà jiàng jūn. jūn lì qǐng zhū zhī, dà jiàng jūn lìng yuē:" qīn zhī zuì bù róng zhū, qí zi gù yīng dāng lù, rán yāng hǔ yǐ qióng guī mìng, qiě chéng wèi bá, shā zhī shì jiān qí xīn yě." nǎi shè yāng hǔ, shǐ jiāng bīng shù bǎi qí chí xún chéng, hū yǔ chéng nèi yún:" wén qīn zhī zǐ yóu bú jiàn shā, qí yú hé jù?" biǎo yāng hǔ wèi jiāng jūn, gè cì jué guān nèi hóu. chéng nèi xǐ qiě rǎo, yòu rì jī kùn, dàn zī děng zhì lì qióng. dà jiàng jūn nǎi zì lín wéi, sì miàn jìn bīng, tóng shí gǔ zào dēng chéng, chéng nèi wú gǎn dòng zhě. dàn jiǒng jí, dān chéng mǎ, jiāng qí huī xià tū xiǎo chéng mén chū. dà jiàng jūn sī mǎ hú fèn bù bīng nì jī, zhǎn dàn, chuán shǒu, yí sān zú. dàn huī xià shù bǎi rén, zuò bù jiàng jiàn zhǎn, jiē yuē:" wèi zhū gě gōng sǐ, bù hèn." qí dé rén xīn rú cǐ. táng zī wáng zuò jí zhū pí jiàng jiē miàn fù jiàng, wú bīng wàn zhòng, qì zhàng jūn shí shān jī.
三年正月,诞、钦、咨等大为攻具,昼夜五六日攻南围,欲决围而出。围上诸军,临高以发石车火箭逆烧破其攻具,弩矢及石雨下,死伤者蔽地,血流盈堑。复还入城,城内食转竭,降出者数万口。钦欲尽出北方人,省食,与吴人坚守,诞不听,由是争恨。钦素与诞有隙,徒以计合,事急愈相疑。钦见诞计事,诞遂杀钦。钦子鸯及虎将兵在小城中,闻钦死,勒兵驰赴之,众不为用。鸯、虎单走,逾城出,自归大将军。军吏请诛之,大将军令曰:“钦之罪不容诛,其子固应当戮,然鸯、虎以穷归命,且城未拔,杀之是坚其心也。”乃赦鸯、虎,使将兵数百骑驰巡城,呼语城内云:“文钦之子犹不见杀,其馀何惧?”表鸯、虎为将军,各赐爵关内侯。城内喜且扰,又日饥困,诞、咨等智力穷。大将军乃自临围,四面进兵,同时鼓噪登城,城内无敢动者。诞窘急,单乘马,将其麾下突小城门出。大将军司马胡奋部兵逆击,斩诞,传首,夷三族。诞麾下数百人,坐不降见斩,皆曰:“为诸葛公死,不恨。”其得人心如此。唐咨、王祚及诸裨将皆面缚降,吴兵万众,器仗军实山积。
chū wéi shòu chūn, yì zhě duō yù jí gōng zhī, dà jiàng jūn yǐ wéi:" chéng gù ér zhòng duō, gōng zhī bì lì qū, ruò yǒu wài kòu, biǎo lǐ shòu dí, cǐ wēi dào yě. jīn sān pàn xiāng jù yú gū chéng zhī zhōng, tiān qí huò zhě jiāng shǐ tóng jiù lù, wú dāng yǐ quán cè mí zhī, kě zuò ér zhì yě." dàn yǐ èr nián wǔ yuè fǎn, sān nián èr yuè pò miè. liù jūn àn jiǎ, shēn gōu gāo lěi, ér dàn zì kùn, jìng bù fán gōng ér kè. jí pò shòu chūn, yì zhě yòu yǐ wéi huái nán réng wèi pàn nì, wú bīng shì jiā zài jiāng nán, bù kě zòng, yí xī kēng zhī. dà jiàng jūn yǐ wéi gǔ zhī yòng bīng, quán guó wèi shàng, lù qí yuán è ér yǐ. wú bīng jiù dé wáng hái, shì kě yǐ shì zhōng guó zhī hóng ěr. yī wú suǒ shā, fēn bù sān hé jìn jùn yǐ ān chǔ zhī.
初围寿春,议者多欲急攻之,大将军以为:“城固而众多,攻之必力屈,若有外寇,表里受敌,此危道也。今三叛相聚於孤城之中,天其或者将使同就戮,吾当以全策縻之,可坐而制也。”诞以二年五月反,三年二月破灭。六军按甲,深沟高垒,而诞自困,竟不烦攻而克。及破寿春,议者又以为淮南仍为叛逆,吴兵室家在江南,不可纵,宜悉坑之。大将军以为古之用兵,全国为上,戮其元恶而已。吴兵就得亡还,適可以示中国之弘耳。一无所杀,分布三河近郡以安处之。
táng zī běn lì chéng rén. huáng chū zhōng, lì chéng jùn fǎn, shā tài shǒu xú jī, tuī zī wéi zhǔ. wén dì qiǎn zhū jūn tǎo pò zhī, zī zǒu rù hǎi, suì wáng zhì wú, guān zhì zuǒ jiāng jūn, fēng hóu chí jié. dàn qīn tú lù, zī yì shēng qín, sān pàn jiē huò, tiān xià kuài yān. bài zī ān yuǎn jiāng jūn, qí yú pí jiàng xián jiǎ hào wèi, wú zhòng yuè fú. jiāng dōng gǎn zhī, jiē bù zhū qí jiā. qí huái nán jiāng lì shì mín zhū wèi dàn suǒ xié lüè zhě, wéi zhū qí shǒu nì, yú jiē shè zhī. tīng yāng hǔ shōu liǎn qīn sàng, gěi qí chē niú, zhì zàng jiù mù.
唐咨本利城人。黄初中,利城郡反,杀太守徐箕,推咨为主。文帝遣诸军讨破之,咨走入海,遂亡至吴,官至左将军,封侯、持节。诞、钦屠戮,咨亦生禽,三叛皆获,天下快焉。拜咨安远将军,其馀裨将咸假号位,吴众悦服。江东感之,皆不诛其家。其淮南将吏士民诸为诞所胁略者,惟诛其首逆,馀皆赦之。听鸯、虎收敛钦丧,给其车牛,致葬旧墓。
dèng ài zì shì zài, yì yáng jí yáng rén yě. shǎo gū, tài zǔ pò jīng zhōu, xǐ rǔ nán, wèi nóng mín yǎng dú. nián shí èr, suí mǔ zhì yǐng chuān, dú gù tài qiū zhǎng chén shí bēi wén, yán" wén wèi shì fàn, xíng wéi shì zé", ài suì zì míng fàn, zì shì zé. hòu zōng zú yǒu yǔ tóng zhě, gù gǎi yān. wèi dū wèi xué shì, yǐ kǒu chī, bù dé zuò gàn zuǒ. wèi dào tián shǒu cóng cǎo lì. tóng jùn lì fù lián qí jiā pín, zī gěi shén hòu, ài chū bù chēng xiè. měi jiàn gāo shān dà zé, zhé guī dù zhǐ huà jūn yíng chù suǒ, shí rén duō xiào yān. hòu wèi diǎn nóng gāng jì, shàng jì lì, yīn shǐ jiàn tài wèi sī mǎ xuān wáng. xuān wáng qí zhī, pì zhī wèi yuàn, qiān shàng shū láng.
邓艾字士载,义阳棘阳人也。少孤,太祖破荆州,徙汝南,为农民养犊。年十二,随母至颍川,读故太丘长陈寔碑文,言“文为世范,行为士则”,艾遂自名范,字士则。后宗族有与同者,故改焉。为都尉学士,以口吃,不得作幹佐。为稻田守丛草吏。同郡吏父怜其家贫,资给甚厚,艾初不称谢。每见高山大泽,辄规度指画军营处所,时人多笑焉。后为典农纲纪,上计吏,因使见太尉司马宣王。宣王奇之,辟之为掾,迁尚书郎。
shí yù guǎng tián chù gǔ, wèi miè zéi zī, shǐ ài xíng chén xiàng yǐ dōng zhì shòu chūn. ài yǐ wéi" tián liáng shuǐ shǎo, bù zú yǐ jǐn dì lì, yí kāi hé qú, kě yǐ yǐn shuǐ jiāo gài, dà jī jūn liáng, yòu tōng yùn cáo zhī dào." nǎi zhe jì hé lùn yǐ yù qí zhǐ. yòu yǐ wéi" xī pò huáng jīn, yīn wèi tún tián, jī gǔ yú xǔ dōu yǐ zhì sì fāng. jīn sān yú yǐ dìng, shì zài huái nán, měi dà jūn zhēng jǔ, yùn bīng guò bàn, gōng fèi jù yì, yǐ wéi dà yì. chén cài zhī jiān, tǔ xià tián liáng, kě shěng xǔ chāng zuǒ yòu zhū dào tián, bìng shuǐ dōng xià. lìng huái běi tún èr wàn rén, huái nán sān wàn rén, shí èr fēn xiū, cháng yǒu sì wàn rén, qiě tián qiě shǒu. shuǐ fēng cháng shōu sān bèi yú xī, jì chú zhòng fèi, suì wán wǔ bǎi wàn hú yǐ wéi jūn zī. liù qī nián jiān, kě jī sān qiān wàn hú yú huái shàng, cǐ zé shí wàn zhī zhòng wǔ nián shí yě. yǐ cǐ chéng wú, wú wǎng ér bù kè yǐ." xuān wáng shàn zhī, shì jiē shī xíng. zhèng shǐ èr nián, nǎi kāi guǎng cáo qú, měi dōng nán yǒu shì, dà jūn xìng zhòng, fàn zhōu ér xià, dá yú jiāng huái, zī shí yǒu chǔ ér wú shuǐ hài, ài suǒ jiàn yě.
时欲广田畜谷,为灭贼资,使艾行陈、项已东至寿春。艾以为“田良水少,不足以尽地利,宜开河渠,可以引水浇溉,大积军粮,又通运漕之道。”乃著济河论以喻其指。又以为“昔破黄巾,因为屯田,积谷于许都以制四方。今三隅已定,事在淮南,每大军征举,运兵过半,功费巨亿,以为大役。陈、蔡之间,土下田良,可省许昌左右诸稻田,并水东下。令淮北屯二万人,淮南三万人,十二分休,常有四万人,且田且守。水丰常收三倍於西,计除众费,岁完五百万斛以为军资。六七年间,可积三千万斛於淮上,此则十万之众五年食也。以此乘吴,无往而不克矣。”宣王善之,事皆施行。正始二年,乃开广漕渠,每东南有事,大军兴众,汎舟而下,达于江、淮,资食有储而无水害,艾所建也。
chū cān zhēng xī jūn shì, qiān nán ān tài shǒu. jiā píng yuán nián, yǔ zhēng xī jiāng jūn guō huái jù shǔ piān jiàng jūn jiāng wéi. wéi tuì, huái yīn xī jī qiāng. ài yuē:" zéi qù wèi yuǎn, huò néng fù huán, yí fēn zhū jūn yǐ bèi bù yú." yú shì liú ài tún bái shuǐ běi. sān rì, wéi qiǎn liào huà zì bái shuǐ nán xiàng ài jié yíng. ài wèi zhū jiàng yuē:" wéi jīn zú hái, wú jūn rén shǎo, fǎ dāng lái dù ér bù zuò qiáo. cǐ wéi shǐ huà chí wú, lìng bù dé hái. wéi bì zì dōng xí qǔ táo chéng." táo chéng zài shuǐ běi, qù ài tún liù shí lǐ. ài jí yè qián jūn jìng dào, wéi guǒ lái dù, ér ài xiān zhì jù chéng, dé yǐ bù bài. cì jué guān nèi hóu, jiā tǎo kòu jiāng jūn, hòu qiān chéng yáng tài shǒu.
出参征西军事,迁南安太守。嘉平元年,与征西将军郭淮拒蜀偏将军姜维。维退,淮因西击羌。艾曰:“贼去未远,或能复还,宜分诸军以备不虞。”於是留艾屯白水北。三日,维遣廖化自白水南向艾结营。艾谓诸将曰:“维今卒还,吾军人少,法当来渡而不作桥。此维使化持吾,令不得还。维必自东袭取洮城。”洮城在水北,去艾屯六十里。艾即夜潜军径到,维果来渡,而艾先至据城,得以不败。赐爵关内侯,加讨寇将军,后迁城阳太守。
shì shí bīng zhōu yòu xián wáng liú bào bìng wèi yī bù, ài shàng yán yuē:" róng dí shòu xīn, bù yǐ yì qīn, qiáng zé qīn bào, ruò zé nèi fù, gù zhōu xuān yǒu xiǎn yǔn zhī kòu, hàn zǔ yǒu píng chéng zhī wéi. měi xiōng nú yī shèng, wèi qián dài zhòng huàn. zì chán yú zài wài, mò néng qiān zhì zhǎng bēi. yòu ér zhì zhī, shǐ lái rù shì. yóu shì qiāng yí shī tǒng, hé sàn wú zhǔ. yǐ chán yú zài nèi, wàn lǐ shùn guǐ. jīn chán yú zhī zūn rì shū, wài tǔ zhī wēi jìn zhòng, zé hú lǔ bù kě bù shēn bèi yě. wén liú bào bù yǒu pàn hú, kě yīn pàn gē wèi èr guó, yǐ fēn qí shì. qù bēi gōng xiǎn qián cháo, ér zi bù jì yè, yí jiā qí zi xiǎn hào, shǐ jū yàn mén. lí guó ruò kòu, zhuī lù jiù xūn, cǐ yù biān cháng jì yě." yòu chén:" qiāng hú yǔ mín tóng chǔ zhě, yí yǐ jiàn chū zhī, shǐ jū mín biǎo chóng lián chǐ zhī jiào, sāi jiān guǐ zhī lù." dà jiàng jūn sī mǎ jǐng wáng xīn fǔ zhèng, duō nà yòng yān. qiān rǔ nán tài shǒu, zhì zé xún qiú xī suǒ hòu jǐ lì fù, jiǔ yǐ sǐ, qiǎn lì jì zhī, zhòng yí qí mǔ, jǔ qí zi yǔ jì lì. ài suǒ zài, huāng yě kāi pì, jūn mín bìng fēng.
是时并州右贤王刘豹并为一部,艾上言曰:“戎狄兽心,不以义亲,强则侵暴,弱则内附,故周宣有玁狁之寇,汉祖有平城之围。每匈奴一盛,为前代重患。自单于在外,莫能牵制长卑。诱而致之,使来入侍。由是羌夷失统,合散无主。以单于在内,万里顺轨。今单于之尊日疏,外土之威浸重,则胡虏不可不深备也。闻刘豹部有叛胡,可因叛割为二国,以分其势。去卑功显前朝,而子不继业,宜加其子显号,使居雁门。离国弱寇,追录旧勋,此御边长计也。”又陈:“羌胡与民同处者,宜以渐出之,使居民表崇廉耻之教,塞奸宄之路。”大将军司马景王新辅政,多纳用焉。迁汝南太守,至则寻求昔所厚己吏父,久已死,遣吏祭之,重遗其母,举其子与计吏。艾所在,荒野开辟,军民并丰。
zhū gě kè wéi hé féi xīn chéng, bù kè, tuì guī. ài yán jǐng wáng yuē:" sūn quán yǐ méi, dà chén wèi fù, wú míng zōng dà zú, jiē yǒu bù qǔ, zǔ bīng zhàng shì, zú yǐ jiàn mìng. kè xīn bǐng guó zhèng, ér nèi wú qí zhǔ, bù niàn fǔ xù shàng xià yǐ lì gēn jī, jìng yú wài shì, nüè yòng qí mín, xī guó zhī zhòng, dùn yú jiān chéng, sǐ zhě wàn shù, zài huò ér guī, cǐ kè huò zuì zhī rì yě. xī zi xū wú qǐ shāng yāng lè yì jiē jiàn rèn shí jūn, zhǔ méi ér bài. kuàng kè cái fēi sì xián, ér bù lǜ dà huàn, qí wáng kě dài yě." kè guī, guǒ jiàn zhū. qiān yǎn zhōu cì shǐ, jiā zhèn wēi jiāng jūn. shàng yán yuē:" guó zhī suǒ jí, wéi nóng yǔ zhàn, guó fù zé bīng qiáng, bīng qiáng zé zhàn shèng. rán nóng zhě, shèng zhī běn yě. kǒng zǐ yuē' zú shí zú bīng', shí zài bīng qián yě. shàng wú shè jué zhī quàn, zé xià wú cái chù zhī gōng. jīn shǐ kǎo jī zhī shǎng, zài yú jī sù fù mín, zé jiāo yóu zhī lù jué, fú huá zhī yuán sāi yǐ."
诸葛恪围合肥新城,不克,退归。艾言景王曰:“孙权已没,大臣未附,吴名宗大族,皆有部曲,阻兵仗势,足以建命。恪新秉国政,而内无其主,不念抚恤上下以立根基,竞於外事,虐用其民,悉国之众,顿於坚城,死者万数,载祸而归,此恪获罪之日也。昔子胥、吴起、商鞅、乐毅皆见任时君,主没而败。况恪才非四贤,而不虑大患,其亡可待也。”恪归,果见诛。迁兖州刺史,加振威将军。上言曰:“国之所急,惟农与战,国富则兵强,兵强则战胜。然农者,胜之本也。孔子曰'足食足兵',食在兵前也。上无设爵之劝,则下无财畜之功。今使考绩之赏,在於积粟富民,则交游之路绝,浮华之原塞矣。”
gāo guì xiāng gōng jí zūn wèi, jìn fēng fāng chéng tíng hòu. guàn qiū jiǎn zuò luàn, qiǎn jiàn bù jī shū, yù yí huò dà zhòng, ài zhǎn zhī, jiān dào jìn jūn, xiān qù lè jiā chéng, zuò fú qiáo. sī mǎ jǐng wáng zhì, suì jù zhī. wén qīn yǐ hòu dà jūn pò bài yú chéng xià, ài zhuī zhī zhì qiū tóu. qīn bēn wú. wú dà jiàng jūn sūn jùn děng hào shí wàn zhòng, jiāng dù jiāng, zhèn dōng jiāng jūn zhū gě dàn qiǎn ài jù féi yáng, ài yǐ yǔ zéi shì xiāng yuǎn, fēi yào hài zhī dì, zhé yí tún fù tíng, qiǎn tài shān tài shǒu zhū gě xù děng yú lí jiāng jù zhàn, suì zǒu zhī. qí nián zhēng bài zhǎng shuǐ xiào wèi. yǐ pò qīn děng gōng, jìn fēng fāng chéng xiāng hòu, xíng ān xī jiāng jūn. jiě yōng zhōu cì shǐ wáng jīng wéi yú dí dào, jiāng wéi tuì zhù zhōng tí, nǎi yǐ ài wèi ān xī jiāng jūn, jiǎ jié lǐng hù dōng qiāng xiào wèi. yì zhě duō yǐ wéi wéi lì yǐ jié, wèi néng gèng chū. ài yuē:" táo xī zhī bài, fēi xiǎo shī yě pò jūn shā jiāng, cāng lǐn kōng xū, bǎi xìng liú lí, jǐ yú wēi wáng. jīn yǐ cè yán zhī, bǐ yǒu chéng shèng zhī shì, wǒ yǒu xū ruò zhī shí, yī yě. bǐ shàng xià xiāng xí, wǔ bīng xī lì, wǒ jiāng yì bīng xīn, qì zhàng wèi fù, èr yě. bǐ yǐ chuán xíng, wú yǐ lù jūn, láo yì bù tóng, sān yě. dí dào lǒng xī nán ān qí shān, gè dāng yǒu shǒu, bǐ zhuān wèi yī, wǒ fēn wéi sì, sì yě. cóng nán ān lǒng xī, yīn shí qiāng gǔ, ruò qù qí shān, shú mài qiān qǐng, wèi zhī xiàn ěr, wǔ yě. zéi yǒu xiá shù, qí lái bì yǐ." qǐng zhī, wéi guǒ xiàng qí shān, wén ài yǐ yǒu bèi, nǎi huí cóng dǒng tíng qù nán ān, ài jù wǔ chéng shān yǐ xiāng chí. wéi yǔ ài zhēng xiǎn, bù kè, qí yè, dù wèi dōng xíng, yuán shān qù shàng guī, ài yǔ zhàn yú duàn gǔ, dà pò zhī. gān lù yuán nián zhào yuē:" nì zéi jiāng wéi lián nián jiǎo xiá, mín yí sāo dòng, xī tǔ bù níng. ài chóu huà yǒu fāng, zhōng yǒng fèn fā, zhǎn jiāng shí shù, guó shǒu qiān jì guó wēi zhèn yú bā shǔ, wǔ shēng yáng yú jiāng mín. jīn yǐ ài wèi zhèn xī jiāng jūn dū du lǒng yòu zhū jūn shì, jìn fēng dèng hóu. fēn wǔ bǎi hù fēng zǐ zhōng wèi tíng hòu." èr nián, jù jiāng wéi yú cháng chéng, wéi tuì huán. qiān zhēng xī jiāng jūn, qián hòu zēng yì fán liù qiān liù bǎi hù. jǐng yuán sān nián, yòu pò wéi yú hóu hé, wéi què bǎo dá zhōng. sì nián qiū, zhào zhū jūn zhēng shǔ, dà jiàng jūn sī mǎ wén wáng jiē zhǐ shòu jié dù, shǐ ài yǔ wéi xiāng zhuì lián yōng zhōu cì shǐ zhū gě xù yào wéi, lìng bù dé guī. ài qiǎn tiān shuǐ tài shǒu wáng qí děng zhí gōng wéi yíng, lǒng xī tài shǒu qiān hóng děng yāo qí qián, jīn chéng tài shǒu yáng xīn děng yì gān sōng. wéi wén zhōng huì zhū jūn yǐ rù hàn zhōng, yǐn tuì huán. xīn děng zhuī niè yú qiáng chuān kǒu, dà zhàn, wéi bài zǒu. wén yōng zhōu yǐ sāi dào, tún qiáo tóu, cóng kǒng hán gǔ rù běi dào, yù chū yōng zhōu hòu. zhū gě xù wén zhī, què hái sān shí lǐ. wéi rù běi dào sān shí yú lǐ, wén xù jūn què, xún hái, cóng qiáo tóu guò, xù qù jié wéi, jiào yī rì bù jí. wéi suì dōng yǐn, hái shǒu jiàn gé. zhōng huì gōng wéi wèi néng kè. ài shàng yán:" jīn zéi cuī shé, yí suì chéng zhī, cóng yīn píng yóu xié jìng jīng hàn dé yáng tíng qù fú, chū jiàn gé xī bǎi lǐ, qù chéng dū sān bǎi yú lǐ, qí bīng chōng qí fù xīn. jiàn gé zhī shǒu bì hái fù fú, zé huì fāng guǐ ér jìn jiàn gé zhī jūn bù hái, zé yīng fú zhī bīng guǎ yǐ. jūn zhì yǒu zhī yuē:' gōng qí wú bèi, chū qí bù yì.' jīn yǎn qí kōng xū, pò zhī bì yǐ."
高贵乡公即尊位,进封方城亭侯。毌丘俭作乱,遣健步赍书,欲疑惑大众,艾斩之,兼道进军,先趣乐嘉城,作浮桥。司马景王至,遂据之。文钦以后大军破败於城下,艾追之至丘头。钦奔吴。吴大将军孙峻等号十万众,将渡江,镇东将军诸葛诞遣艾据肥阳,艾以与贼势相远,非要害之地,辄移屯附亭,遣泰山太守诸葛绪等于黎浆拒战,遂走之。其年徵拜长水校尉。以破钦等功,进封方城乡侯,行安西将军。解雍州刺史王经围於狄道,姜维退驻锺提,乃以艾为安西将军,假节、领护东羌校尉。议者多以为维力已竭,未能更出。艾曰:“洮西之败,非小失也;破军杀将,仓廪空虚,百姓流离,几於危亡。今以策言之,彼有乘胜之势,我有虚弱之实,一也。彼上下相习,五兵犀利,我将易兵新,器杖未复,二也。彼以船行,吾以陆军,劳逸不同,三也。狄道、陇西、南安、祁山,各当有守,彼专为一,我分为四,四也。从南安、陇西,因食羌谷,若趣祁山,熟麦千顷,为之县饵,五也。贼有黠数,其来必矣。”顷之,维果向祁山,闻艾已有备,乃回从董亭趣南安,艾据武城山以相持。维与艾争险,不克,其夜,渡渭东行,缘山趣上邽,艾与战於段谷,大破之。甘露元年诏曰:“逆贼姜维连年狡黠,民夷骚动,西土不宁。艾筹画有方,忠勇奋发,斩将十数,馘首千计;国威震於巴、蜀,武声扬於江、岷。今以艾为镇西将军、都督陇右诸军事,进封邓侯。分五百户封子忠为亭侯。“二年,拒姜维于长城,维退还。迁征西将军,前后增邑凡六千六百户。景元三年,又破维于侯和,维卻保沓中。四年秋,诏诸军征蜀,大将军司马文王皆指授节度,使艾与维相缀连;雍州刺史诸葛绪要维,令不得归。艾遣天水太守王颀等直攻维营,陇西太守牵弘等邀其前,金城太守杨欣等诣甘松。维闻锺会诸军已入汉中,引退还。欣等追蹑於强川口,大战,维败走。闻雍州已塞道,屯桥头,从孔函谷入北道,欲出雍州后。诸葛绪闻之,卻还三十里。维入北道三十馀里,闻绪军卻,寻还,从桥头过,绪趣截维,较一日不及。维遂东引,还守剑阁。锺会攻维未能克。艾上言:“今贼摧折,宜遂乘之,从阴平由邪径经汉德阳亭趣涪,出剑阁西百里,去成都三百馀里,奇兵冲其腹心。剑阁之守必还赴涪,则会方轨而进;剑阁之军不还,则应涪之兵寡矣。军志有之曰:'攻其无备,出其不意。'今掩其空虚,破之必矣。”
dōng shí yuè, ài zì yīn píng dào héng wú rén zhī dì qī bǎi yú lǐ, záo shān tōng dào, zào zuò qiáo gé. shān gāo gǔ shēn, zhì wéi jiān xiǎn, yòu liáng yùn jiàng kuì, pín yú wēi dài. ài yǐ zhān zì guǒ, tuī zhuǎn ér xià. jiàng shì jiē pān mù yuán yá, yú guàn ér jìn. xiān dēng zhì jiāng yóu, shǔ shǒu jiāng mǎ miǎo jiàng. shǔ wèi jiāng jūn zhū gě zhān zì fú hái mián zhú, liè chén dài ài. ài qiǎn zǐ huì táng tíng hòu zhōng děng chū qí yòu, sī mǎ shī zuǎn děng chū qí zuǒ. zhōng zuǎn zhàn bù lì, bìng tuì huán, yuē:" zéi wèi kě jī." ài nù yuē:" cún wáng zhī fēn, zài cǐ yī jǔ, hé bù kě zhī yǒu?" nǎi chì zhōng zuǎn děng, jiāng zhǎn zhī. zhōng zuǎn chí hái gèng zhàn, dà pò zhī, zhǎn zhān jí shàng shū zhāng zūn děng shǒu, jìn jūn dào luò. liú chán qiǎn shǐ fèng huáng dì xǐ shòu, wèi jiān yì ài qǐng xiáng.
冬十月,艾自阴平道行无人之地七百馀里,凿山通道,造作桥阁。山高谷深,至为艰险,又粮运将匮,频於危殆。艾以毡自裹,推转而下。将士皆攀木缘崖,鱼贯而进。先登至江由,蜀守将马邈降。蜀卫将军诸葛瞻自涪还绵竹,列陈待艾。艾遣子惠唐亭侯忠等出其右,司马师纂等出其左。忠、纂战不利,并退还,曰:“贼未可击。”艾怒曰:“存亡之分,在此一举,何不可之有?”乃叱忠、纂等,将斩之。忠、纂驰还更战,大破之,斩瞻及尚书张遵等首,进军到雒。刘禅遣使奉皇帝玺绶,为笺诣艾请降。
ài zhì chéng dū, chán lǜ tài zǐ zhū wáng jí qún chén liù shí yú rén miàn fù yú chèn yì jūn mén, ài zhí jié jiě fù fén chèn, shòu ér yòu zhī. jiǎn yù jiàng shì, wú suǒ lǔ lüè, suí nà xiáng fù, shǐ fù jiù yè, shǔ rén chēng yān. zhé yī dèng yǔ gù shì, chéng zhì bài chán xíng piào qí jiāng jūn, tài zǐ fèng chē zhū wáng fù mǎ dū wèi. shǔ qún sī gè suí gāo xià bài wèi wáng guān, huò lǐng ài guān shǔ. yǐ shī zuǎn lǐng yì zhōu cì shǐ, lǒng xī tài shǒu qiān hóng děng lǐng shǔ zhōng zhū jùn. shǐ yú mián zhú zhù tái yǐ wéi jīng guān, yòng zhāng zhàn gōng. shì zú sǐ shì zhě, jiē yǔ shǔ bīng tóng gòng mái cáng. ài shēn zì jīn fá, wèi shǔ shì dài fū yuē:" zhū jūn lài zāo mǒu, gù dé yǒu jīn rì ěr. ruò yù wú hàn zhī tú, yǐ tiǎn miè yǐ." yòu yuē:" jiāng wéi zì yī shí xióng ér yě, yǔ mǒu xiāng zhí, gù qióng ěr." yǒu shí zhě xiào zhī.
艾至成都,禅率太子诸王及群臣六十馀人面缚舆榇诣军门,艾执节解缚焚榇,受而宥之。检御将士,无所虏略,绥纳降附,使复旧业,蜀人称焉。辄依邓禹故事,承制拜禅行骠骑将军,太子奉车、诸王驸马都尉。蜀群司各随高下拜为王官,或领艾官属。以师纂领益州刺史,陇西太守牵弘等领蜀中诸郡。使於绵竹筑台以为京观,用彰战功。士卒死事者,皆与蜀兵同共埋藏。艾深自矜伐,谓蜀士大夫曰:“诸君赖遭某,故得有今日耳。若遇吴汉之徒,已殄灭矣。”又曰:“姜维自一时雄儿也,与某相值,故穷耳。”有识者笑之。
shí èr yuè, zhào yuē:" ài yào wēi fèn wǔ, shēn rù lǔ tíng, zhǎn jiàng qiān qí, xiāo qí jīng ní, shǐ tiě hào zhī zhǔ, qǐ shǒu xì jǐng, lì shì bū zhū, yī zhāo ér píng. bīng bù yú shí, zhàn bù zhōng rì, yún chè xí juǎn, dàng dìng bā shǔ. suī bái qǐ pò qiáng chǔ, hán xìn kè jìn zhào, wú hàn qín zi yáng, yà fū miè qī guó, jì gōng lùn měi, bù zú bǐ xūn yě. qí yǐ ài wèi tài wèi, zēng yì èr wàn hù, fēng zǐ èr rén tíng hòu, gè shí yì qiān hù." ài yán sī mǎ wén wáng yuē:" bīng yǒu xiān shēng ér hòu shí zhě, jīn yīn píng shǔ zhī shì yǐ chéng wú, wú rén zhèn kǒng, xí juǎn zhī shí yě. rán dà jǔ zhī hòu, jiàng shì pí láo, bù kě biàn yòng, qiě xú huǎn zhī liú lǒng yòu bīng èr wàn rén, shǔ bīng èr wàn rén, zhǔ yán xìng yě, wèi jūn nóng yào yòng, bìng zuò zhōu chuán, yù shùn liú zhī shì, rán hòu fā shǐ gào yǐ lì hài, wú bì guī huà, kě bù zhēng ér dìng yě. jīn yí hòu liú chán yǐ zhì sūn xiū, ān shì mín yǐ lái yuǎn rén, ruò biàn sòng chán yú jīng dū, wú yǐ wéi liú xǐ, zé yú xiàng huà zhī xīn bù quàn. yí quán tíng liú, xū lái nián qiū dōng, bǐ ěr wú yì zú píng. yǐ wéi kě fēng shàn wèi fú fēng wáng, xī qí zī cái, gōng qí zuǒ yòu. jùn yǒu dǒng zhuō wù, wèi zhī gōng shě. jué qí zi wèi gōng hóu, shí jùn nèi xiàn, yǐ xiǎn guī mìng zhī chǒng. kāi guǎng líng chéng yáng yǐ dài wú rén, zé wèi wēi huái dé, wàng fēng ér cóng yǐ." wén wáng shǐ jiān jūn wèi guàn yù ài:" shì dāng xū bào, bù yí zhé xíng." ài zhòng yán yuē:" xián mìng zhēng xíng, fèng zhǐ shòu zhī cè, yuán è jì fú zhì yú chéng zhì bài jiǎ, yǐ ān chū fù, wèi hé quán yí. jīn shǔ jǔ zhòng guī mìng, dì jǐn nán hǎi, dōng jiē wú huì, yí zǎo zhèn dìng. ruò dài guó mìng, wǎng fù dào tú, yán yǐn rì yuè. chūn qiū zhī yì, dài fū chū jiāng, yǒu kě yǐ ān shè jì, lì guó jiā, zhuān zhī kě yě. jīn wú wèi bīn shì yǔ shǔ lián, bù kě jū cháng yǐ shī shì jī. bīng fǎ, jìn bù qiú míng, tuì bù bì zuì, ài suī wú gǔ rén zhī jié, zhōng bù zì xián yǐ sǔn yú guó yě." zhōng huì hú liè shī zuǎn děng jiē bái ài suǒ zuò bèi nì, biàn xìn yǐ jié. zhào shū jiàn chē zhēng ài.
十二月,诏曰:“艾曜威奋武,深入虏庭,斩将搴旗,枭其鲸鲵,使僣号之主,稽首系颈,历世逋诛,一朝而平。兵不逾时,战不终日,云彻席卷,荡定巴蜀。虽白起破强楚,韩信克劲赵,吴汉禽子阳,亚夫灭七国,计功论美,不足比勋也。其以艾为太尉,增邑二万户,封子二人亭侯,各食邑千户。”艾言司马文王曰:“兵有先声而后实者,今因平蜀之势以乘吴,吴人震恐,席卷之时也。然大举之后,将士疲劳,不可便用,且徐缓之;留陇右兵二万人,蜀兵二万人,煮盐兴冶,为军农要用,并作舟船,豫顺流之事,然后发使告以利害,吴必归化,可不征而定也。今宜厚刘禅以致孙休,安士民以来远人,若便送禅於京都,吴以为流徙,则於向化之心不劝。宜权停留,须来年秋冬,比尔吴亦足平。以为可封禅为扶风王,锡其资财,供其左右。郡有董卓坞,为之宫舍。爵其子为公侯,食郡内县,以显归命之宠。开广陵、城阳以待吴人,则畏威怀德,望风而从矣。”文王使监军卫瓘喻艾:“事当须报,不宜辄行。”艾重言曰:“衔命征行,奉指授之策,元恶既服;至于承制拜假,以安初附,谓合权宜。今蜀举众归命,地尽南海,东接吴会,宜早镇定。若待国命,往复道途,延引日月。春秋之义,大夫出疆,有可以安社稷,利国家,专之可也。今吴未宾;势与蜀连,不可拘常以失事机。兵法,进不求名,退不避罪,艾虽无古人之节,终不自嫌以损于国也。“锺会、胡烈、师纂等皆白艾所作悖逆,变衅以结。诏书槛车徵艾。
ài fù zǐ jì qiú, zhōng huì zhì chéng dū, xiān sòng ài, rán hòu zuò luàn. huì yǐ sǐ, ài běn yíng jiàng shì zhuī chū ài jiàn chē, yíng hái. guàn qiǎn tián xù děng tǎo ài, yù yú mián zhú xī, zhǎn zhī. zi zhōng yǔ ài jù sǐ, yú zi zài luò yáng zhě xī zhū, xǐ ài qī zǐ jí sūn yú xī yù.
艾父子既囚,锺会至成都,先送艾,然后作乱。会已死,艾本营将士追出艾槛车,迎还。瓘遣田续等讨艾,遇於绵竹西,斩之。子忠与艾俱死,馀子在洛阳者悉诛,徙艾妻子及孙於西域。
chū, ài dāng fá shǔ, mèng zuò shān shàng ér yǒu liú shuǐ, yǐ wèn tiǎn lǔ hù jūn yuán shào. shào yuē:" àn yì guà, shān shàng yǒu shuǐ yuē jiǎn. jiǎn yáo yuē:' jiǎn lì xī nán, bù lì dōng běi.' kǒng zǐ yuē:' jiǎn lì xī nán, wǎng yǒu gōng yě bù lì dōng běi, qí dào qióng yě.' wǎng bì kè shǔ, dài bù hái hū!" ài wǔ rán bù lè.
初,艾当伐蜀,梦坐山上而有流水,以问殄虏护军爰邵。邵曰:“按易卦,山上有水曰蹇。蹇繇曰:'蹇利西南,不利东北。'孔子曰:'蹇利西南,往有功也;不利东北,其道穷也。'往必克蜀,殆不还乎!”艾怃然不乐。
tài shǐ yuán nián, jìn shì jiàn zuò, zhào yuē:" xī tài wèi wáng líng móu fèi qí wáng, ér wáng jìng bù zú yǐ shǒu wèi. zhēng xī jiāng jūn dèng ài, jīn gōng shī jié, shí yīng dà pì. rán bèi shū zhī rì, bà qiǎn rén zhòng, shù shǒu shòu zuì, bǐ yú qiú shēng suì wèi è zhě, chéng fù bù tóng. jīn dà shè dé hái, ruò wú zǐ sūn zhě tīng shǐ lì hòu, lìng jì sì bù jué." sān nián, yì láng duàn zhuó shàng shū lǐ ài yuē:" ài xīn huái zhì zhōng ér hé fǎn nì zhī míng, píng dìng bā shǔ ér shòu yí miè zhī zhū, chén qiè dào zhī. xī zāi, yán ài zhī fǎn yě! ài xìng gāng jí, qīng fàn yǎ sú, bù néng xié tóng péng lèi, gù mò kěn lǐ zhī. chén gǎn yán ài bù fǎn zhī zhuàng. xī jiāng wéi yǒu duàn lǒng yòu zhī zhì, ài xiū zhì bèi shǒu, jī gǔ qiáng bīng. zhí suì xiōng hàn, ài wèi qū zhǒng, shēn bèi wū yī, shǒu zhí lěi sì, yǐ lǜ jiàng shì. shàng xià xiāng gǎn, mò bù jìn lì. ài chí jié shǒu biān, suǒ tǒng wàn shù, ér bù nán pū lǔ zhī láo, shì mín zhī yì, fēi zhí jié zhōng qín, shú néng ruò cǐ? gù luò mén duàn gǔ zhī zhàn, yǐ shǎo jī duō, cuī pò qiáng zéi. xiān dì zhī qí kě rèn, wěi ài miào shèng, shòu yǐ cháng cè. ài shòu mìng wàng shēn, shù mǎ xiàn chē, zì tóu sǐ dì, yǒng qì líng yún, shì zhòng chéng shì, shǐ liú chán jūn chén miàn fù, chā shǒu qū xī. ài gōng míng yǐ chéng, dāng shū zhī zhú bó, chuán zuò wàn shì. qī shí lǎo gōng, fǎn yù hé qiú! ài chéng shì yǎng yù zhī ēn, xīn bù zì yí, jiǎo mìng chéng zhì, quán ān shè jì suī wéi cháng kē, yǒu hé gǔ yì, yuán xīn dìng zuì, běn zài kě lùn. zhōng huì jì ài wēi míng, gòu chéng qí shì. zhōng ér shòu zhū, xìn ér jiàn yí, tóu xiàn mǎ fú, zhū zǐ bìng zhǎn, jiàn zhī zhě chuí qì, wén zhī zhě tàn xī. bì xià lóng xīng, chǎn hóng dà dù, shì zhū xián jì, shòu zhū zhī jiā, bù jū xù yòng. xī qín mín lián bái qǐ zhī wú zuì, wú rén shāng zi xū zhī yuān kù, jiē wèi lì cí. jīn tiān xià mín rén wéi ài dào xīn tòng hèn, yì yóu shì yě. chén yǐ wéi ài shēn shǒu fēn lí, juān qì cǎo tǔ, yí shōu shī sàng, hái qí tián zhái. yǐ píng shǔ zhī gōng, shào fēng qí sūn, shǐ hé guān dìng shì, sǐ wú yú hèn. shè yuān hún yú huáng quán, shōu xìn yì yú hòu shì, zàng yī rén ér tiān xià mù qí xíng, mái yī hún ér tiān xià guī qí yì, suǒ wéi zhě guǎ ér yuè zhě zhòng yǐ." jiǔ nián, zhào yuē:" ài yǒu gōng xūn, shòu zuì bù táo xíng, ér zǐ sūn wèi mín lì, zhèn cháng mǐn zhī. qí yǐ dí sūn lǎng wèi láng zhōng."
泰始元年,晋室践阼,诏曰:“昔太尉王凌谋废齐王,而王竟不足以守位。征西将军邓艾,矜功失节,实应大辟。然被书之日,罢遣人众,束手受罪,比于求生遂为恶者,诚复不同。今大赦得还,若无子孙者听使立后,令祭祀不绝。“三年,议郎段灼上疏理艾曰:“艾心怀至忠而荷反逆之名,平定巴蜀而受夷灭之诛,臣窃悼之。惜哉,言艾之反也!艾性刚急,轻犯雅俗,不能协同朋类,故莫肯理之。臣敢言艾不反之状。昔姜维有断陇右之志,艾脩治备守,积谷强兵。值岁凶旱,艾为区种,身被乌衣,手执耒耜,以率将士。上下相感,莫不尽力。艾持节守边,所统万数,而不难仆虏之劳,士民之役,非执节忠勤,孰能若此?故落门、段谷之战,以少击多,摧破强贼。先帝知其可任,委艾庙胜,授以长策。艾受命忘身,束马县车,自投死地,勇气陵云,士众乘势,使刘禅君臣面缚,叉手屈膝。艾功名以成,当书之竹帛,传祚万世。七十老公,反欲何求!艾诚恃养育之恩,心不自疑,矫命承制,权安社稷;虽违常科,有合古义,原心定罪,本在可论。锺会忌艾威名,构成其事。忠而受诛,信而见疑,头县马巿,诸子并斩,见之者垂泣,闻之者叹息。陛下龙兴,阐弘大度,释诸嫌忌,受诛之家,不拘叙用。昔秦民怜白起之无罪,吴人伤子胥之冤酷,皆为立祠。今天下民人为艾悼心痛恨,亦犹是也。臣以为艾身首分离,捐弃草土,宜收尸丧,还其田宅。以平蜀之功,绍封其孙,使阖棺定谥,死无馀恨。赦冤魂于黄泉,收信义于后世,葬一人而天下慕其行,埋一魂而天下归其义,所为者寡而悦者众矣。”九年,诏曰:“艾有功勋,受罪不逃刑,而子孙为民隶,朕常愍之。其以嫡孙朗为郎中。”
ài zài xī shí, xiū zhì zhàng sāi, zhù qǐ chéng wù. tài shǐ zhōng, qiāng lǔ dà pàn, pín shā cì shǐ, liáng zhōu dào duàn. lì mín ān quán zhě, jiē bǎo ài suǒ zhù wù yān.
艾在西时,修治障塞,筑起城坞。泰始中,羌虏大叛,频杀刺史,凉州道断。吏民安全者,皆保艾所筑坞焉。
ài zhōu lǐ shí bèi nán yáng zhōu tài, yì hǎo lì gōng yè, shàn yòng bīng, guān zhì zhēng lǔ jiāng jūn jiǎ jié dū du jiāng nán zhū jūn shì. jǐng yuán èr nián hōng, zhuī zèng wèi jiāng jūn, shì yuē zhuàng hóu.
艾州里时辈南阳州泰,亦好立功业,善用兵,官至征虏将军、假节都督江南诸军事。景元二年薨,追赠卫将军,谥曰壮侯。
zhōng huì zì shì jì, yǐng chuān zhǎng shè rén, tài fù yáo xiǎo zi yě. shǎo mǐn huì sù chéng. zhōng hù jūn jiǎng jì zhe lùn, wèi" guān qí móu zǐ, zú yǐ zhī rén." huì nián wǔ suì, yáo qiǎn jiàn jì, jì shén yì zhī, yuē:" fēi cháng rén yě." jí zhuàng, yǒu cái shù jì yì, ér bó xué jīng liàn míng lǐ, yǐ yè xù zhòu, yóu shì huò shēng yù. zhèng shǐ zhōng, yǐ wéi mì shū láng, qiān shàng shū zhōng shū shì láng. gāo guì xiāng gōng jí zūn wèi, cì jué guān nèi hóu.
锺会字士季,颍川长社人,太傅繇小子也。少敏惠夙成。中护军蒋济著论,谓“观其眸子,足以知人。”会年五岁,繇遣见济,济甚异之,曰:“非常人也。”及壮,有才数技艺,而博学精练名理,以夜续昼,由是获声誉。正始中,以为秘书郎,迁尚书中书侍郎。高贵乡公即尊位,赐爵关内侯。
guàn qiū jiǎn zuò luàn, dà jiàng jūn sī mǎ jǐng wáng dōng zhēng, huì cóng, diǎn zhī mì shì, wèi jiāng jūn sī mǎ wén wáng wèi dà jūn hòu jì. jǐng wáng hōng yú xǔ chāng, wén wáng zǒng tǒng liù jūn, huì móu mó wéi wò. shí zhōng zhào chì shàng shū fù gǔ, yǐ dōng nán xīn dìng, quán liú wèi jiāng jūn tún xǔ chāng wèi nèi wài zhī yuán, lìng gǔ lǜ zhū jūn hái. huì yǔ gǔ móu, shǐ gǔ biǎo shàng, zhé yǔ wèi jiāng jūn jù fā, hái dào luò shuǐ nán tún zhù. yú shì cháo tíng bài wén wáng wèi dà jiàng jūn fǔ zhèng, huì qiān huáng mén shì láng, fēng dōng wǔ tíng hòu, yì sān bǎi hù.
毌丘俭作乱,大将军司马景王东征,会从,典知密事,卫将军司马文王为大军后继。景王薨於许昌,文王总统六军,会谋谟帷幄。时中诏敕尚书傅嘏,以东南新定,权留卫将军屯许昌为内外之援,令嘏率诸军还。会与嘏谋,使嘏表上,辄与卫将军俱发,还到雒水南屯住。於是朝廷拜文王为大将军、辅政,会迁黄门侍郎,封东武亭侯,邑三百户。
gān lù èr nián, zhēng zhū gě dàn wèi sī kōng, shí huì sàng níng zài jiā, cè dàn bì bù cóng mìng, chí bái wén wáng. wén wáng yǐ shì yǐ shī xíng, bù fù zhuī gǎi. jí dàn fǎn, chē jià zhù xiàng, wén wáng zhì shòu chūn, huì fù cóng xíng.
甘露二年,徵诸葛诞为司空,时会丧宁在家,策诞必不从命,驰白文王。文王以事已施行,不复追改。及诞反,车驾住项,文王至寿春,会复从行。
chū, wú dà jiàng quán cóng, sūn quán zhī hūn qīn zhòng chén yě, cóng zi yì sūn jìng cóng zǐ duān piān jī děng, jiē jiāng bīng lái jiù dàn. yì xiōng zi huī yí liú jiàn yè, yǔ qí jiā nèi zhēng sòng, xié qí mǔ, jiāng bù qǔ shù shí jiā dù jiāng, zì guī wén wáng. huì jiàn cè, mì wèi huī yí zuò shū, shǐ huī yí suǒ qīn xìn jī rù chéng gào yì děng, shuō wú zhōng nù yì děng bù néng bá shòu chūn, yù jǐn zhū zhū jiàng jiā, gù táo lái guī mìng. yì děng kǒng jù, suì jiāng suǒ lǐng kāi dōng chéng mén chū jiàng, jiē méng fēng chǒng, chéng zhōng yóu shì guāi lí. shòu chūn zhī pò, huì móu jū duō, qīn dài rì lóng, shí rén wèi zhī zǐ fáng. jūn hái, qiān wèi tài pú, gù cí bù jiù. yǐ zhōng láng zài dà jiàng jūn fǔ guǎn jì shì shì, wèi fù xīn zhī rèn. yǐ tǎo zhū gě dàn gōng, jìn jué chén hóu, lǚ ràng bù shòu. zhào yuē:" huì diǎn zōng jūn shì, cān tóng jì cè, liào dí zhì shèng, yǒu móu mó zhī xūn, ér tuī chǒng gù ràng, cí zhǐ kuǎn shí, qián hòu lèi zhòng, zhì bù kě duó. fū chéng gōng bù chǔ, gǔ rén suǒ zhòng, qí tīng huì suǒ zhí, yǐ chéng qí měi." qiān sī lì xiào wèi. suī zài wài sī, shí zhèng sǔn yì, dāng shì yǔ duó, wú bù zōng diǎn. jī kāng děng jiàn zhū, jiē huì móu yě.
初,吴大将全琮,孙权之婚亲重臣也,琮子怿、孙静、从子端、翩、缉等,皆将兵来救诞。怿兄子辉、仪留建业,与其家内争讼,携其母,将部曲数十家渡江,自归文王。会建策,密为辉、仪作书,使辉、仪所亲信赍入城告怿等,说吴中怒怿等不能拔寿春,欲尽诛诸将家,故逃来归命。怿等恐惧,遂将所领开东城门出降,皆蒙封宠,城中由是乖离。寿春之破,会谋居多,亲待日隆,时人谓之子房。军还,迁为太仆,固辞不就。以中郎在大将军府管记室事,为腹心之任。以讨诸葛诞功,进爵陈侯,屡让不受。诏曰:“会典综军事,参同计策,料敌制胜,有谋谟之勋,而推宠固让,辞指款实,前后累重,志不可夺。夫成功不处,古人所重,其听会所执,以成其美。”迁司隶校尉。虽在外司,时政损益,当世与夺,无不综典。嵇康等见诛,皆会谋也。
wén wáng yǐ shǔ dà jiàng jiāng wéi lǚ rǎo biān chuí, liào shǔ guó xiǎo mín pí, zī lì dān jié, yù dà jǔ tú shǔ. wéi huì yì yǐ wéi shǔ kě qǔ, yù gòng chóu dù dì xíng, kǎo lùn shì shì. jǐng yuán sān nián dōng, yǐ huì wèi zhèn xī jiāng jūn jiǎ jié dū du guān zhōng zhū jūn shì. wén wáng chì qīng xú yǎn yù jīng yáng zhū zhōu, bìng shǐ zuò chuán, yòu lìng táng zī zuò fú hǎi dà chuán, wài wèi jiāng fá wú zhě. sì nián qiū, nǎi xià zhào shǐ dèng ài zhū gě xù gè tǒng zhū jūn sān wàn yú rén, ài qù gān sōng dá zhōng lián zhuì wéi, xù qù wǔ jiē qiáo tóu jué wéi guī lù. huì tǒng shí yú wàn zhòng, fēn cóng xié gǔ luò gǔ rù. xiān mìng yá mén jiāng xǔ yí zài qián zhì dào, huì zài hòu xíng, ér qiáo chuān, mǎ zú xiàn, yú shì zhǎn yí. yí zhě, xǔ chǔ zhī zǐ, yǒu gōng wáng shì, yóu bù yuán dài. zhū jūn wén zhī, mò bù zhèn sǒng. shǔ lìng zhū wéi jiē bù dé zhàn, tuì huán hàn lè èr chéng shǒu. wèi xìng tài shǒu liú qīn qù zǐ wǔ gǔ, zhū jūn shù dào píng xíng, zhì hàn zhōng. shǔ jiān jūn wáng hán shǒu lè chéng, hù jūn jiǎng bīn shǒu hàn chéng, bīng gè wǔ qiān. huì shǐ hù jūn xún kǎi qián jiāng jūn lǐ fǔ gè tǒng wàn rén, kǎi wéi hàn chéng, fǔ wéi lè chéng. huì jìng guò, xī chū yáng ān kǒu, qiǎn rén jì zhū gě liàng zhī mù. shǐ hù jūn hú liè děng xíng qián, gōng pò guān chéng, dé kù cáng jī gǔ. jiāng wéi zì dá zhōng hái, zhì yīn píng, hé jí shì zhòng, yù fù guān chéng. wèi dào, wén qí yǐ pò, tuì qù bái shuǐ, yǔ shǔ jiāng zhāng yì liào huà děng hé shǒu jiàn gé jù huì. huì yí xí shǔ jiāng lì shì mín yuē:
文王以蜀大将姜维屡扰边陲,料蜀国小民疲,资力单竭,欲大举图蜀。惟会亦以为蜀可取,豫共筹度地形,考论事势。景元三年冬,以会为镇西将军、假节都督关中诸军事。文王敕青、徐、兖、豫、荆、扬诸州,并使作船,又令唐咨作浮海大船,外为将伐吴者。四年秋,乃下诏使邓艾、诸葛绪各统诸军三万馀人,艾趣甘松、沓中连缀维,绪趣武街、桥头绝维归路。会统十馀万众,分从斜谷、骆谷入。先命牙门将许仪在前治道,会在后行,而桥穿,马足陷,於是斩仪。仪者,许褚之子,有功王室,犹不原贷。诸军闻之,莫不震竦。蜀令诸围皆不得战,退还汉、乐二城守。魏兴太守刘钦趣子午谷,诸军数道平行,至汉中。蜀监军王含守乐城,护军蒋斌守汉城,兵各五千。会使护军荀恺、前将军李辅各统万人,恺围汉城,辅围乐城。会径过,西出阳安口,遣人祭诸葛亮之墓。使护军胡烈等行前,攻破关城,得库藏积谷。姜维自沓中还,至阴平,合集士众,欲赴关城。未到,闻其已破,退趣白水,与蜀将张翼、廖化等合守剑阁拒会。会移檄蜀将吏士民曰:
wǎng zhě hàn zuò shuāi wēi, lǜ tǔ fēn bēng, shēng mín zhī mìng, jǐ yú mǐn miè. tài zǔ wǔ huáng dì shén wǔ shèng zhé, bō luàn fǎn zhèng, zhěng qí jiāng zhuì, zào wǒ qū xià. gāo zǔ wén huáng dì yìng tiān shùn mín, shòu mìng jiàn zuò. liè zǔ míng huáng dì yì shì chóng guāng, huī tà hóng yè. rán jiāng shān zhī wài, yì zhèng shū sú, lǜ tǔ qí mín wèi méng wáng huà, cǐ sān zǔ suǒ yǐ gù huái yí hèn yě. jīn zhǔ shàng shèng dé qīn míng, shào lóng qián xù, zǎi fǔ zhōng sù míng yǔn, qú láo wáng shì, bù zhèng chuí huì ér wàn bāng xié hé, shī dé bǎi mán ér sù shèn zhì gòng. dào bǐ bā shǔ, dú wèi fěi mín, mǐn cǐ bǎi xìng, láo yì wèi yǐ. shì yǐ mìng shòu liù shī, gōng xíng tiān fá, zhēng xī yōng zhōu zhèn xī zhū jūn, wǔ dào bìng jìn. gǔ zhī xíng jūn, yǐ rén wèi běn, yǐ yì zhì zhī wáng zhě zhī shī, yǒu zhēng wú zhàn gù yú shùn wǔ gàn qī ér fú yǒu miáo, zhōu wǔ yǒu sàn cái fā lǐn biǎo lǘ zhī yì. jīn zhèn xī fèng cí xián mìng, shè tǒng róng zhòng, shù hóng wén gào zhī xùn, yǐ jì yuán yuán zhī mìng, fēi yù qióng wǔ jí zhàn, yǐ kuài yī zhāo zhī zhèng, gù lüè chén ān wēi zhī yào, qí jìng tīng huà yán.
往者汉祚衰微,率土分崩,生民之命,几于泯灭。太祖武皇帝神武圣哲,拨乱反正,拯其将坠,造我区夏。高祖文皇帝应天顺民,受命践阼。烈祖明皇帝奕世重光,恢拓洪业。然江山之外,异政殊俗,率土齐民未蒙王化,此三祖所以顾怀遗恨也。今主上圣德钦明,绍隆前绪,宰辅忠肃明允,劬劳王室,布政垂惠而万邦协和,施德百蛮而肃慎致贡。悼彼巴蜀,独为匪民,愍此百姓,劳役未已。是以命授六师,龚行天罚,征西、雍州、镇西诸军,五道并进。古之行军,以仁为本,以义治之;王者之师,有征无战;故虞舜舞干戚而服有苗,周武有散财、发廪、表闾之义。今镇西奉辞衔命,摄统戎重,庶弘文告之训,以济元元之命,非欲穷武极战,以快一朝之政,故略陈安危之要,其敬听话言。
yì zhōu xiān zhǔ yǐ mìng shì yīng cái, xīng bīng shuò yě, kùn zhì jì xú zhī jiāo, zhì mìng shào bù zhī shǒu, tài zǔ zhěng ér jì zhī, yǔ lóng dà hǎo. zhōng gèng bèi wéi, qì tóng jí yì, zhū gě kǒng míng réng guī qín chuān, jiāng bó yuē lǚ chū lǒng yòu, láo dòng wǒ biān jìng, qīn rǎo wǒ dī qiāng, fāng guó jiā duō gù, wèi huáng xiū jiǔ fá zhī zhēng yě. jīn biān jìng yì qīng, fāng nèi wú shì, chù lì dài shí, bìng bīng yī xiàng, ér bā shǔ yī zhōu zhī zhòng, fēn zhāng shǒu bèi, nán yǐ yù tiān xià zhī shī. duàn gǔ hóu hé jǔ shāng zhī qì, nán yǐ dí táng táng zhī chén. bǐ nián yǐ lái, céng wú níng suì, zhēng fū qín cuì, nán yǐ dāng zǐ lái zhī mín. cǐ jiē zhū xián suǒ qīn jiàn yě. shǔ xiàng zhuàng jiàn qín yú qín, gōng sūn shù shòu shǒu yú hàn, jiǔ zhōu zhī xiǎn, shì fēi yī xìng. cǐ jiē zhū xián suǒ bèi wén yě. míng zhě jiàn wēi yú wú xíng, zhì zhě guī huò yú wèi méng, shì yǐ wēi zǐ qù shāng, zhǎng wèi zhōu bīn, chén píng bèi xiàng, lì gōng yú hàn. qǐ yàn ān zhèn dú, huái lù ér bù biàn zāi? jīn guó cháo lóng tiān fù zhī ēn, zǎi fǔ hóng kuān shù zhī dé, xiān huì hòu zhū, hǎo shēng è shā. wǎng zhě wú jiāng sūn yī jǔ zhòng nèi fù, wèi wèi shàng sī, chǒng zhì shū yì. wén qīn táng zī wèi guó dà hài, pàn zhǔ chóu zéi, hái wèi róng shǒu. zī kùn bī qín huò, qīn èr zi hái jiàng, jiē jiāng jūn fēng hóu zī yù wén guó shì. yī děng qióng cù guī mìng, yóu jiā shèng chǒng, kuàng bā shǔ xián zhī jiàn jī ér zuò zhě zāi! chéng néng shēn jiàn chéng bài, miǎo rán gāo dǎo, tóu jī wēi zǐ zhī zōng, cuò shēn chén píng zhī guǐ, zé fú tóng gǔ rén, qìng liú lái yì, bǎi xìng shì mín, ān dǔ jiù yè, nóng bù yì mǔ, fú bù huí sì, qù lěi luǎn zhī wēi, jiù yǒng ān zhī fú, qǐ bù měi yǔ! ruò tōu ān dàn xī, mí ér bù fǎn, dà bīng yī fà, yù shí jiē suì, suī yù huǐ zhī, yì wú jí yǐ. qí xiáng zé lì hài, zì qiú duō fú, gè jù xuān bù, xián shǐ wén zhī.
益州先主以命世英才,兴兵朔野,困踬冀、徐之郊,制命绍、布之手,太祖拯而济之,与隆大好。中更背违,弃同即异,诸葛孔明仍规秦川,姜伯约屡出陇右,劳动我边境,侵扰我氐、羌,方国家多故,未遑修九伐之征也。今边境乂清,方内无事,畜力待时,并兵一向,而巴蜀一州之众,分张守备,难以御天下之师。段谷、侯和沮伤之气,难以敌堂堂之陈。比年以来,曾无宁岁,征夫勤瘁,难以当子来之民。此皆诸贤所亲见也。蜀相壮见禽於秦,公孙述授首于汉,九州之险,是非一姓。此皆诸贤所备闻也。明者见危于无形,智者规祸于未萌,是以微子去商,长为周宾,陈平背项,立功于汉。岂晏安鸩毒,怀禄而不变哉?今国朝隆天覆之恩,宰辅弘宽恕之德,先惠后诛,好生恶杀。往者吴将孙壹举众内附,位为上司,宠秩殊异。文钦、唐咨为国大害,叛主仇贼,还为戎首。咨困逼禽获,钦二子还降,皆将军、封侯;咨与闻国事。壹等穷踧归命,犹加盛宠,况巴蜀贤知见机而作者哉!诚能深鉴成败,邈然高蹈,投迹微子之踪,错身陈平之轨,则福同古人,庆流来裔,百姓士民,安堵旧业,农不易亩,巿不回肆,去累卵之危,就永安之福,岂不美与!若偷安旦夕,迷而不反,大兵一发,玉石皆碎,虽欲悔之,亦无及已。其详择利害,自求多福,各具宣布,咸使闻知。
dèng ài zhuī jiāng wéi dào yīn píng, jiǎn xuǎn jīng ruì, yù cóng hàn dé yáng rù jiāng yóu zuǒ dān dào yì mián zhú, qù chéng dū, yǔ zhū gě xù gòng xíng. xù yǐ běn shòu jié dù yāo jiāng wéi, xī xíng fēi běn zhào, suì jìn jūn qián xiàng bái shuǐ, yù huì hé. huì qiǎn jiàng jūn tián zhāng děng cóng jiàn gé xī, jìng chū jiāng yóu. wèi zhì bǎi lǐ, zhāng xiān pò shǔ fú bīng sān xiào, ài shǐ zhāng xiān dēng. suì cháng qū ér qián. huì yǔ xù jūn xiàng jiàn gé, huì yù zhuān jūn shì, mì bái xù wèi nuò bù jìn, jiàn chē zhēng hái. jūn xī shǔ huì, jìn gōng jiàn gé, bù kè, yǐn tuì, shǔ jūn bǎo xiǎn jù shǒu. ài suì zhì mián zhú, dà zhàn, zhǎn zhū gě zhān. wéi děng wén zhān sì pò, lǜ qí zhòng dōng rù yú bā. huì nǎi jìn jūn zhì fú, qiǎn hú liè tián xù páng huì děng zhuī wéi. ài jìn jūn xiàng chéng dū, liú chán yì ài jiàng, qiǎn shǐ chì wéi děng lìng jiàng yú huì. wéi zhì guǎng hàn qī xiàn, lìng bīng xī fàng qì zhàng, sòng jié chuán yú hú liè, biàn cóng dōng dào yì huì jiàng. huì shàng yán yuē:" zéi jiāng wéi zhāng yì liào huà dǒng jué děng táo sǐ dùn zǒu, yù qù chéng dū. chén zhé qiǎn sī mǎ xià hóu xián hù jūn hú liè děng, jīng cóng jiàn gé, chū xīn dū dà dù jié qí qián, cān jūn yuán qīng shān jiāng jūn jù ān děng niè qí hòu, cān jūn huáng fǔ kǎi jiāng jūn wáng mǎi děng cóng fú nán chū chōng qí fù, chén jù fú xiàn wèi dōng xī shì yuán. wéi děng suǒ tǒng bù qí sì wǔ wàn rén, huàn jiǎ lì bīng, sāi chuān tián gǔ, shù bǎi lǐ zhōng shǒu wěi xiāng jì, píng shì qí zhòng, fāng guǐ ér xī. chén chì xián kǎi děng lìng fēn bīng jù shì, guǎng zhāng luó wǎng, nán dù zǒu wú zhī dào, xī sāi chéng dū zhī lù, běi jué yuè yì zhī jìng, sì miàn yún jí, shǒu wěi bìng jìn, qī lù duàn jué, zǒu fú wú dì. chén yòu shǒu shū shēn yù, kāi shì shēng lù, qún kòu kùn bī, zhī mìng qióng shù jǐn, jiě jiǎ tóu gē, miàn fù wěi zhì, yìn shòu wàn shù, zī qì shān jī. xī shùn wǔ gàn qī, yǒu miáo zì fú mù yě zhī shī, shāng lǚ dǎo gē: yǒu zhēng wú zhàn, dì wáng zhī shèng yè. quán guó wèi shàng, pò guó cì zhī quán jūn wèi shàng, pò jūn cì zhī: yòng bīng zhī lìng diǎn. bì xià shèng dé, móu zōng qián dài, yì fǔ zhōng míng, qí guǐ gōng dàn, rén yù qún shēng, yì zhēng bù huì, shū sú xiàng huà, wú sī bù fú, shī bù yú shí, bīng bù xuè rèn, wàn lǐ tóng fēng, jiǔ zhōu gòng guàn. chén zhé fèng xuān zhào mìng, dǎo yáng ēn huà, fù qí shè jì, ān qí lǘ wǔ, shě qí fù diào, chí qí zhēng yì, xùn zhī dé lǐ yǐ yí qí fēng, shì zhī guǐ yí yǐ yì qí sú, bǎi xìng xīn xīn, rén huái yì yù, hòu lái qí sū, yì wú yǐ guò." huì yú shì jìn jiǎn shì zhòng bù dé chāo lüè, xū jǐ yòu nà, yǐ jiē shǔ zhī qún sī, yǔ wéi qíng hǎo huān shén. shí èr yuè zhào yuē:" huì suǒ xiàng cuī bì, qián wú qiáng dí, jiān zhì zhòng chéng, wǎng luó bèng yì. shǔ zhī háo shuài, miàn fù guī mìng, móu wú yí cè, jǔ wú fèi gōng. fán suǒ jiàng zhū, dòng yǐ wàn jì, quán shèng dú kè, yǒu zhēng wú zhàn. tà píng xī xià, fāng yú qīng yàn. qí yǐ huì wèi sī tú, jìn fēng xiàn hóu, zēng yì wàn hù. fēng zǐ èr rén tíng hòu, yì gè qiān hù."
邓艾追姜维到阴平,简选精锐,欲从汉德阳入江由、左儋道诣绵竹,趣成都,与诸葛绪共行。绪以本受节度邀姜维,西行非本诏,遂进军前向白水,与会合。会遣将军田章等从剑阁西,径出江由。未至百里,章先破蜀伏兵三校,艾使章先登。遂长驱而前。会与绪军向剑阁,会欲专军势,密白绪畏懦不进,槛车徵还。军悉属会,进攻剑阁,不克,引退,蜀军保险拒守。艾遂至绵竹,大战,斩诸葛瞻。维等闻瞻巳破,率其众东入于巴。会乃进军至涪,遣胡烈、田续、庞会等追维。艾进军向成都,刘禅诣艾降,遣使敕维等令降于会。维至广汉郪县,令兵悉放器仗,送节传於胡烈,便从东道诣会降。会上言曰:“贼姜维、张翼、廖化、董厥等逃死遁走,欲趣成都。臣辄遣司马夏侯咸、护军胡烈等,经从剑阁,出新都、大渡截其前,参军爰青彡、将军句安等蹑其后,参军皇甫闿、将军王买等从涪南出冲其腹,臣据涪县为东西势援。维等所统步骑四五万人,擐甲厉兵,塞川填谷,数百里中首尾相继,凭恃其众,方轨而西。臣敕咸、闿等令分兵据势,广张罗罔,南杜走吴之道,西塞成都之路,北绝越逸之径,四面云集,首尾并进,蹊路断绝,走伏无地。臣又手书申喻,开示生路,群寇困逼,知命穷数尽,解甲投戈,面缚委质,印绶万数,资器山积。昔舜舞干戚,有苗自服;牧野之师,商旅倒戈:有征无战,帝王之盛业。全国为上,破国次之;全军为上,破军次之:用兵之令典。陛下圣德,侔踪前代,翼辅忠明,齐轨公旦,仁育群生,义征不譓,殊俗向化,无思不服,师不逾时,兵不血刃,万里同风,九州共贯。臣辄奉宣诏命,导扬恩化,复其社稷,安其闾伍,舍其赋调,弛其征役,训之德礼以移其风,示之轨仪以易其俗,百姓欣欣,人怀逸豫,后来其苏,义无以过。”会于是禁检士众不得钞略,虚己诱纳,以接蜀之群司,与维情好欢甚。十二月诏曰:“会所向摧弊,前无强敌,缄制众城,罔罗迸逸。蜀之豪帅,面缚归命,谋无遗策,举无废功。凡所降诛,动以万计,全胜独克,有征无战。拓平西夏,方隅清晏。其以会为司徒,进封县侯,增邑万户。封子二人亭侯,邑各千户。”
huì nèi yǒu yì zhì, yīn dèng ài chéng zhì zhuān shì, mì bái ài yǒu fǎn zhuàng, yú shì zhào shū jiàn chē zhēng ài. sī mǎ wén wáng jù ài huò bù cóng mìng, chì huì bìng jìn jūn chéng dū, jiān jūn wèi guàn zài huì qián xíng, yǐ wén wáng shǒu bǐ lìng xuān yù ài jūn, ài jūn jiē shì zhàng, suì shōu ài rù jiàn chē. huì suǒ dàn wéi ài, ài jì qín ér huì xún zhì, dú tǒng dà zhòng, wēi zhèn xī tǔ. zì wèi gōng míng gài shì, bù kě fù wéi rén xià, jiā měng jiàng ruì zú jiē zài jǐ shǒu, suì móu fǎn. yù shǐ jiāng wéi děng jiē jiāng shǔ bīng chū xié gǔ, huì zì jiāng dà zhòng suí qí hòu. jì zhì cháng ān, lìng qí shì cóng lù dào, bù bīng cóng shuǐ dào shùn liú fú wèi rù hé, yǐ wéi wǔ rì kě dào mèng jīn, yǔ qí huì luò yáng, yī dàn tiān xià kě dìng yě. huì de wén wáng shū yún:" kǒng dèng ài huò bù jiù zhēng, jīn qiǎn zhōng hù jūn jiǎ chōng jiāng bù qí wàn rén jìng rù xié gǔ, tún lè chéng, wú zì jiāng shí wàn tún cháng ān, xiāng jiàn zài jìn." huì de shū, jīng hū suǒ qīn yǔ zhī yuē:" dàn qǔ dèng ài, xiàng guó zhī wǒ néng dú bàn zhī jīn lái dà zhòng, bì jué wǒ yì yǐ, biàn dāng sù fā. shì chéng, kě dé tiān xià bù chéng, tuì bǎo shǔ hàn, bù shī zuò liú bèi yě. wǒ zì huái nán yǐ lái, huà wú yí cè, sì hǎi suǒ gòng zhī yě. wǒ yù chí cǐ ān guī hū!" huì yǐ wǔ nián zhēng yuè shí wǔ rì zhì, qí míng rì, xī qǐng hù jūn jùn shǒu yá mén qí dū yǐ shàng jí shǔ zhī gù guān, wèi tài hòu fā sāng yú shǔ cháo táng. jiǎo tài hòu yí zhào, shǐ huì qǐ bīng fèi wén wáng, jiē bān shì zuò shàng rén, shǐ xià yì qì, shū bǎn shǔ zhì, gèng shǐ suǒ qīn xìn dài lǐng zhū jūn. suǒ qǐng qún guān, xī bì zhe yì zhōu zhū cáo wū zhōng, chéng mén gōng mén jiē bì, yán bīng wéi shǒu. huì zhàng xià dū qiū jiàn běn shǔ hú liè, liè jiàn zhī wén wáng, huì qǐng yǐ zì suí, rèn ài zhī. jiàn mǐn liè dú zuò, qǐ huì, shǐ tīng nèi yī qīn bīng chū qǔ yǐn shí, zhū yá mén suí lì gè nèi yī rén. liè dài yǔ qīn bīng jí shū yǔ qí zǐ yuē:" qiū jiàn mì shuō xiāo xī, huì yǐ zuò dà kēng, bái bàng shù qiān, yù xī hū wài bīng rù, rén cì bái jīn xiàn, bài wèi sàn jiāng, yǐ cì bàng shā kēng zhōng." zhū yá mén qīn bīng yì xián shuō cǐ yǔ, yī yè chuán xiāng gào, jiē biàn. huò wèi huì:" kě jǐn shā yá mén qí dū yǐ shàng." huì yóu yù wèi jué. shí bā rì rì zhōng, liè jūn bīng yǔ liè ér léi gǔ chū mén, zhū jūn bīng bù qī jiē gǔ zào chū, céng wú dū cù zhī zhě, ér zhēng xiān fù chéng. shí fāng gěi yǔ jiāng wéi kǎi zhàng, bái wài yǒu xiōng xiōng shēng, shì shī huǒ, yǒu qǐng, bái bīng zǒu xiàng chéng. huì jīng, wèi wéi yuē:" bīng lái shì yù zuò è, dāng yún hé?" wéi yuē:" dàn dāng jī zhī ěr." huì qiǎn bīng xī shā suǒ bì zhū yá mén jùn shǒu, nèi rén gòng jǔ jī yǐ zhù mén, bīng zhuó mén, bù néng pò. sī xū, mén wài yǐ tī dēng chéng, huò shāo chéng wū, yǐ fù luàn jìn, shǐ xià rú yǔ, yá mén jùn shǒu gè yuán wū chū, yǔ qí zú bīng xiāng de. jiāng wéi lǜ huì zuǒ yòu zhàn, shǒu shā wǔ liù rén, zhòng jì gé zhǎn wéi, zhēng fù shā huì. huì shí nián sì shí, jiàng shì sǐ zhě shù bǎi rén.
会内有异志,因邓艾承制专事,密白艾有反状,於是诏书槛车徵艾。司马文王惧艾或不从命,敕会并进军成都,监军卫瓘在会前行,以文王手笔令宣喻艾军,艾军皆释仗,遂收艾入槛车。会所惮惟艾,艾既禽而会寻至,独统大众,威震西土。自谓功名盖世,不可复为人下,加猛将锐卒皆在己手,遂谋反。欲使姜维等皆将蜀兵出斜谷,会自将大众随其后。既至长安,令骑士从陆道,步兵从水道顺流浮渭入河,以为五日可到孟津,与骑会洛阳,一旦天下可定也。会得文王书云:“恐邓艾或不就徵,今遣中护军贾充将步骑万人径入斜谷,屯乐城,吾自将十万屯长安,相见在近。”会得书,惊呼所亲语之曰:“但取邓艾,相国知我能独办之;今来大重,必觉我异矣,便当速发。事成,可得天下;不成,退保蜀汉,不失作刘备也。我自淮南以来,画无遗策,四海所共知也。我欲持此安归乎!”会以五年正月十五日至,其明日,悉请护军、郡守、牙门骑督以上及蜀之故官,为太后发丧于蜀朝堂。矫太后遗诏,使会起兵废文王,皆班示坐上人,使下议讫,书版署置,更使所亲信代领诸军。所请群官,悉闭著益州诸曹屋中,城门宫门皆闭,严兵围守。会帐下督丘建本属胡烈,烈荐之文王,会请以自随,任爱之。建愍烈独坐,启会,使听内一亲兵出取饮食,诸牙门随例各内一人。烈绐语亲兵及疏与其子曰:“丘建密说消息,会已作大坑,白棓数千,欲悉呼外兵入,人赐白〈巾臽〉,拜为散将,以次棓杀坑中。”诸牙门亲兵亦咸说此语,一夜传相告,皆遍。或谓会:“可尽杀牙门骑督以上。”会犹豫未决。十八日日中,烈军兵与烈儿雷鼓出门,诸军兵不期皆鼓噪出,曾无督促之者,而争先赴城。时方给与姜维铠杖,白外有匈匈声,似失火,有顷,白兵走向城。会惊,谓维曰:“兵来似欲作恶,当云何?”维曰:“但当击之耳。“会遣兵悉杀所闭诸牙门郡守,内人共举机以柱门,兵斫门,不能破。斯须,门外倚梯登城,或烧城屋,蚁附乱进,矢下如雨,牙门、郡守各缘屋出,与其卒兵相得。姜维率会左右战,手杀五六人,众既格斩维,争赴杀会。会时年四十,将士死者数百人。
chū, ài wèi tài wèi, huì wèi sī tú, jiē chí jié dū du zhū jūn rú gù, xián wèi shòu mìng ér bì. huì xiōng yù, yǐ sì nián dōng hōng, huì jìng wèi zhī wèn. huì xiōng zi yōng, suí huì yǔ jù sǐ, huì suǒ yǎng xiōng zi yì jí jùn chān děng xià yù, dāng fú zhū. sī mǎ wén wáng biǎo tiān zǐ xià zhào yuē:" jùn děng zǔ fù yáo, sān zǔ zhī shì, jí wèi tái sī, zuǒ mìng lì xūn, xiǎng shí miào tíng. fù yù, lì zhí nèi wài, gàn shì yǒu jī. xī chǔ sī zi wén zhī zhì, bù miè dòu shì zhī sì. jìn lù chéng xuān zhī zhōng, yòng cún zhào shì zhī hòu. yǐ huì yōng zhī zuì, ér jué yáo yù zhī lèi, wú yǒu mǐn rán! jùn chān xiōng dì tè yuán, yǒu guān jué zhě rú gù. wéi yì jí yōng xī fú fǎ." huò yuē, yù céng mì qǐ sī mǎ wén wáng, yán huì xié shù nán bǎo, bù kě zhuān rèn, gù yòu jùn děng yún.
初,艾为太尉,会为司徒,皆持节、都督诸军如故,咸未受命而毙。会兄毓,以四年冬薨,会竟未知问。会兄子邕,随会与俱死,会所养兄子毅及峻、辿等下狱,当伏诛。司马文王表天子下诏曰:“峻等祖父繇,三祖之世,极位台司,佐命立勋,飨食庙庭。父毓,历职内外,幹事有绩。昔楚思子文之治,不灭斗氏之祀。晋录成宣之忠,用存赵氏之后。以会、邕之罪,而绝繇、毓之类,吾有愍然!峻、辿兄弟特原,有官爵者如故。惟毅及邕息伏法。”或曰,毓曾密启司马文王,言会挟术难保,不可专任,故宥峻等云。
chū, wén wáng yù qiǎn huì fá shǔ, xī cáo shǔ shào tì qiú jiàn yuē:" jīn qiǎn zhōng huì lǜ shí yú wàn zhòng fá shǔ, yú wèi huì dān shēn wú zhòng rèn, bù ruò shǐ yú rén xíng." wén wáng xiào yuē:" wǒ níng dāng fù bù zhī cǐ yé? shǔ wèi tiān xià zuò huàn, shǐ mín bù dé ān xī, wǒ jīn fá zhī rú zhǐ zhǎng ěr, ér zhòng rén jiē yán shǔ bù kě fá. fū rén xīn yù qiè zé zhì yǒng bìng jié, zhì yǒng bìng jié ér qiáng shǐ zhī, shì wèi dí qín ěr. wéi zhōng huì yú rén yì tóng, jīn qiǎn huì fá shǔ, bì kě miè shǔ. miè shǔ zhī hòu, jiù rú qīng suǒ lǜ, dāng hé suǒ néng yī bàn yé? fán bài jūn zhī jiàng bù kě yǐ yǔ yǒng, wáng guó zhī dài fū bù kě yǔ tú cún, xīn dǎn yǐ pò gù yě. ruò shǔ yǐ pò, yí mín zhèn kǒng, bù zú yǔ tú shì zhōng guó jiàng shì gè zì sī guī, bù kěn yǔ tóng yě. ruò zuò è, zhī zì miè zú ěr. qīng bù xū yōu cǐ, shèn mò shǐ rén wén yě." jí huì bái dèng ài bù guǐ, wén wáng jiāng xī, tì fù yuē:" zhōng huì suǒ tǒng, wǔ liù bèi yú dèng ài, dàn kě chì huì qǔ ài, bù zú zì xíng." wén wáng yuē:" qīng wàng qián shí suǒ yán xié, ér gèng yún kě bù xū xíng hū? suī ěr, cǐ yán bù kě xuān yě. wǒ yào zì dāng yǐ xìn yì dài rén, dàn rén bù dàng fù wǒ, wǒ qǐ kě xiān rén shēng xīn zāi! jìn rì jiǎ hù jūn wèn wǒ, yán:' pō yí zhōng huì bù?' wǒ dá yán:' rú jīn qiǎn qīng xíng, nìng kě fù yí qīng xié?' jiǎ yì wú yǐ yì wǒ yǔ yě. wǒ dào cháng ān, zé zì le yǐ." jūn zhì cháng ān, huì guǒ yǐ sǐ, xián rú suǒ cè.
初,文王欲遣会伐蜀,西曹属邵悌求见曰:“今遣锺会率十馀万众伐蜀,愚谓会单身无重任,不若使馀人行。”文王笑曰:“我宁当复不知此耶?蜀为天下作患,使民不得安息,我今伐之如指掌耳,而众人皆言蜀不可伐。夫人心豫怯则智勇并竭,智勇并竭而强使之,適为敌禽耳。惟锺会与人意同,今遣会伐蜀,必可灭蜀。灭蜀之后,就如卿所虑,当何所能一办耶?凡败军之将不可以语勇,亡国之大夫不可与图存,心胆以破故也。若蜀以破,遗民震恐,不足与图事;中国将士各自思归,不肯与同也。若作恶,祗自灭族耳。卿不须忧此,慎莫使人闻也。”及会白邓艾不轨,文王将西,悌复曰:“锺会所统,五六倍于邓艾,但可敕会取艾,不足自行。”文王曰:“卿忘前时所言邪,而更云可不须行乎?虽尔,此言不可宣也。我要自当以信义待人,但人不当负我,我岂可先人生心哉!近日贾护军问我,言:‘颇疑锺会不?’我答言:'如今遣卿行,宁可复疑卿邪?'贾亦无以易我语也。我到长安,则自了矣。“军至长安,会果已死,咸如所策。
huì cháng lùn yì wú hù tǐ cái xìng tóng yì. jí huì sǐ hòu, yú huì jiā dé shū èr shí piān, míng yuē dào lùn, ér shí xíng míng jiā yě, qí wén shì huì. chū, huì ruò guàn yǔ shān yáng wáng bì bìng zhī míng. bì hǎo lùn rú dào, cí cái yì biàn, zhù yì jí lǎo zi, wèi shàng shū láng, nián èr shí yú zú.
会尝论易无互体、才性同异。及会死后,于会家得书二十篇,名曰道论,而实刑名家也,其文似会。初,会弱冠与山阳王弼并知名。弼好论儒道,辞才逸辩,注易及老子,为尚书郎,年二十馀卒。
píng yuē: wáng líng fēng jié gé shàng, guàn qiū jiǎn cái shí bá gàn, zhū gě dàn yán yì wēi zhòng, zhōng huì jīng liàn cè shù, xián yǐ xiǎn míng, zhì zī róng rèn, ér jiē xīn dà zhì yū, bù lǜ huò nán, biàn rú fā jī, zōng zú tú dì, qǐ bù miù huò xié! dèng ài jiǎo rán qiáng zhuàng, lì gōng lì shì, rán àn yú fáng huàn, jiù bài xuán zhì, qǐ yuǎn zhī hū zhū gě kè ér bù néng jìn zì jiàn, cǐ gài gǔ rén suǒ wèi mù lùn zhě yě.
评曰:王凌风节格尚,毌丘俭才识拔幹,诸葛诞严毅威重,锺会精练策数,咸以显名,致兹荣任,而皆心大志迂,不虑祸难,变如发机,宗族涂地,岂不谬惑邪!邓艾矫然强壮,立功立事,然闇于防患,咎败旋至,岂远知乎诸葛恪而不能近自见,此盖古人所谓目论者也。