huò wèn: shí gān yǒu yīn yáng gāng róu shēng sǐ zhī fēn, qí shuō rán fǒu? dá yuē: shí gān wǔ yáng wǔ yīn, yáng zhě wèi gāng, yīn zhě wèi róu, qí shēng sǐ zhī fēn rú mǔ shēng zǐ, zi chéng ér mǔ lǎo sǐ, lǐ zhī zì rán. fù yuē: yáng shēng yīn sǐ, yáng sǐ yīn shēng, xún huán nì shùn, biàn huà jiàn yǐ.
或问:十干有阴阳、刚柔、生死之分,其说然否?答曰:十干五阳五阴,阳者为刚,阴者为柔,其生死之分如母生子,子成而母老死,理之自然。赋曰:阳生阴死,阳死阴生,循环逆顺,变化见矣。
jiǎ mù nǎi shí gān zhī shǒu, zhǔ zǎi sì shí, shēng yù wàn wù zài tiān wèi léi wèi lóng, zài dì wèi liáng wèi dòng, wèi zhī yáng mù. qí lù dào yín. yín wèi lí shàng zhī mù, qí gēn yǐ duàn, qí zhī yǐ jué, wèi zhī sǐ mù. sǐ mù zhě, gāng mù yě, xū zhàng fǔ jīn zhuó xuē fāng chéng qí qì. cháng shēng yú hài, hài wèi hé tán chí zhǎo zhī shuǐ, míng yuē sǐ shuǐ, gù sǐ mù fàng sǐ shuǐ zhōng, suī jìn nián jiǔ, bù néng xiǔ huài, pì rú miǎo chūn zhī mù, zài yú shuǐ zhōng zé néng jiān gù. ruò lí shuǐ zhì àn ér yù guǐ shuǐ, guǐ shuǐ zhě, huó shuǐ yě, wèi tiān dì jiān yǔ lù, rì shài yǔ lín, gàn shī bù tiáo, suì chéng kū xiǔ, zé néng shēng huǒ, huǒ wàng ér mù bì fén yǐ, gù yǒu huī fēi yān miè zhī huàn ěr. qiě wǔ shǔ lí huǒ, huǒ lài mù shēng, mù wèi huǒ mǔ, huǒ wèi mù zǐ, zi wàng mǔ shuāi, yān yǒu bù zhōng zhī lǐ? gù jiǎ mù sǐ yú wǔ. jīng yún: mù bù nán bēn. zhèng wèi cǐ yě.
甲木乃十干之首,主宰四时,生育万物;在天为雷为龙,在地为梁为栋,谓之阳木。其禄到寅。寅为离上之木,其根已断,其枝已绝,谓之死木。死木者,刚木也,须仗斧斤斫削方成其器。长生于亥,亥为河潭池沼之水,名曰死水,故死木放死水中,虽浸年久,不能朽坏,譬如杪椿之木,在于水中则能坚固。若离水至岸而遇癸水,癸水者,活水也,为天地间雨露,日晒雨淋,干湿不调,遂成枯朽,则能生火,火旺而木必焚矣,故有灰飞烟灭之患耳。且午属离火,火赖木生,木为火母,火为木子,子旺母衰,焉有不终之理?故甲木死于午。经云:木不南奔。正谓此也。
yǐ mù jì jiǎ zhī hòu, fā yù wàn wù, shēng shēng bù yǐ zài tiān wèi fēng, zài dì wèi shù, wèi zhī yīn mù. qí lù dào mǎo, mǎo wèi shù mù, gēn shēn yè mào, wèi zhī huó mù. huó mù zhě, róu mù yě, jù yáng jīn zhuó fá wéi huàn, wèi qiū zhì mù luò diāo líng, yù rùn tǔ ér péi qí gēn, lì huó shuǐ ér zī qí zhī yè. huó shuǐ zhě, guǐ shuǐ yě, jí tiān zhī yǔ lù, dì zhī quán yuán rùn tǔ zhě, jǐ tǔ yě, rú gēng nòu zhī tǔ, chéng jià sè zhī gōng. jǐ lù zài wǔ, wǔ nǎi liù yáng xiāo jǐn, yī yīn fù shēng, gù dào huā kāi yú wǔ shí, yǐ mù shēng yú wǔ dì. shí yuè jiàn hài, hài nǎi chún yīn sī lìng, rén lù dào hài dāng quán, sǐ shuǐ fàn làn, tǔ báo gēn xū, yǒu shī péi yǎng. gù yǐ mù sǐ yú hài. jīng yún: shuǐ fàn mù fú. zhèng cǐ wèi yě.
乙木继甲之后,发育万物,生生不已;在天为风,在地为树,谓之阴木。其禄到卯,卯为树木,根深叶茂,谓之活木。活木者,柔木也,惧阳金斫伐为患,畏秋至木落凋零,欲润土而培其根,利活水而滋其枝叶。活水者,癸水也,即天之雨露,地之泉源;润土者,己土也,如耕耨之土,成稼穑之功。己禄在午,午乃六阳消尽,一阴复生,故稻花开于午时,乙木生于午地。十月建亥,亥乃纯阴司令,壬禄到亥当权,死水泛滥,土薄根虚,有失培养。故乙木死于亥。经云:水泛木浮。正此谓也。
bǐng huǒ lì hū zhōng tiān, pǔ zhào liù hé zài tiān wèi rì wèi diàn, zài dì wèi lú wèi yě, wèi zhī yáng huǒ. qí lù zài sì, sì wèi lú yě zhī huǒ, wèi zhī sǐ huǒ. sǐ huǒ zhě, gāng huǒ yě, xǐ sǐ mù fā shēng qí yàn, è jīn tǔ yǎn qí guāng. sǐ mù zhě, jiǎ mù yě, jiǎ lù zài yín, yín nǎi yáng mù zhī yuán, mù shèng huǒ shēng, yǐn yú mù shí zhī jiān, fēi rén yòng zhī, bù néng shēng fà, gù wǔ yáng jiē chū hū zì rán ér wèi xiān tiān, wǔ yīn jiē xì hū rén shì ér wèi hòu tiān, bǐng huǒ shēng yú yín, qí lǐ shén míng. rú tài yáng zhī huǒ zì dōng ér shēng, zhì xī ér méi, qiě yǒu shǔ duì, duì wèi zé jǐ tǔ shēng jīn, jīn qì shèng, yǎn xī bǐng huǒ zhī guāng, bù néng xiǎn huī, qǐ wú huì hū? gù bǐng huǒ shēng yú yín ér sǐ yú yǒu. jīng yún: huǒ wú xī xiàng. zhèng cǐ wèi dīng huǒ jì bǐng zhī hòu, wèi wàn wù zhī jīng, wén míng zhī xiàng zài tiān wèi liè xīng, zài dì wèi dēng huǒ, wèi zhī yīn huǒ. qí lù dào wǔ, nǎi liù yīn zhī shǒu, nèi yǒu yǐ mù, néng shēng dīng huǒ. yǐ wèi huó mù, dīng wèi huó huǒ. huó huǒ zhě, róu huǒ yě, dīng xǐ yǐ mù ér shēng, nǎi yīn shēng yīn yě, rú shì rén yòng cài yóu má yóu wèi dēng zhú zhī yì, fū yóu nǎi yǐ mù zhī gāo yě. zhì yú yǒu shí, sì yīn sī quán, dēng huǒ zé néng huī huáng, liè xīng zé néng càn làn, gù dīng shēng yú yǒu zhì yú yín dì, sān yáng dāng hé, yáng huǒ ér shēng, yīn huǒ ér tuì, rú rì dōng shēng, liè xīng yǐn yào, dēng suī yǒu yàn, bù xiǎn qí guāng. gù dīng shēng yú yǒu ér sǐ yú yín yě. jīng yún: huǒ míng zé miè. zhèng wèi cǐ yě.
丙火丽乎中天,普照六合;在天为日为电,在地为炉为冶,谓之阳火。其禄在巳,巳为炉冶之火,谓之死火。死火者,刚火也,喜死木发生其焰,恶金、土掩其光。死木者,甲木也,甲禄在寅,寅乃阳木之垣,木盛火生,隐于木石之间,非人用之,不能生发,故五阳皆出乎自然而为先天,五阴皆系乎人事而为后天,丙火生于寅,其理甚明。如太阳之火自东而升,至西而没,且酉属兑,兑为泽;己土生金,金气盛,掩息丙火之光,不能显辉,岂无晦乎?故丙火生于寅而死于酉。经云:火无西向。正此谓丁火继丙之后,为万物之精,文明之象;在天为列星,在地为灯火,谓之阴火。其禄到午,乃六阴之首,内有乙木,能生丁火。乙为活木,丁为活火。活火者,柔火也,丁喜乙木而生,乃阴生阴也,如世人用菜油麻油为灯烛之义,夫油乃乙木之膏也。至于酉时,四阴司权,灯火则能辉煌,列星则能灿烂,故丁生于酉;至于寅地,三阳当合,阳火而生,阴火而退,如日东升,列星隐耀,灯虽有焰,不显其光。故丁生于酉而死于寅也。经云:火明则灭。正谓此也。
wù tǔ hóng méng wèi pàn, bào yī shǒu zhōng, tiān dì jì fēn, hòu zài wàn wù, jù yú zhōng yāng, sàn yú sì wéi. zài tiān wèi wù, zài dì wèi shān, wèi zhī yáng tǔ. qí lù zài sì, sì wèi lú yě zhī huǒ, duàn liàn chéng qì, kòu zhī yǒu shēng, qí xìng gāng měng, nán yǐ chù fàn. xǐ yáng huǒ xiāng shēng, wèi yīn jīn dào qì. yáng huǒ zhě, bǐng huǒ yě, bǐng shēng yú yín, yín shǔ gěn, gěn wèi shān, shān wèi gāng tǔ, jí wù tǔ yě, lài bǐng huǒ ér shēng yān. zhì yú yǒu dì, yǒu shǔ duì, jīn hào dào wù tǔ zhī qì, nǎi jīn shèng tǔ xū, mǔ shuāi zi wàng, yòu jīn jī shí suì, qǐ néng yán shòu? gù wù tǔ shēng yú yín ér sǐ yú yǒu. jīng yún: tǔ xū zé bēng. zhèng cǐ wèi yě.
戊土鸿蒙未判,抱一守中,天地既分,厚载万物,聚于中央,散于四维。在天为雾,在地为山,谓之阳土。其禄在巳,巳为炉冶之火,锻炼成器,叩之有声,其性刚猛,难以触犯。喜阳火相生,畏阴金盗气。阳火者,丙火也,丙生于寅,寅属艮,艮为山,山为刚土,即戊土也,赖丙火而生焉。至于酉地,酉属兑,金耗盗戊土之气,乃金盛土虚,母衰子旺,又金击石碎,岂能延寿?故戊土生于寅而死于酉。经云:土虚则崩。正此谓也。
jǐ tǔ jì wù zhī hòu, nǎi tiān zhī yuán qì, dì zhī zhēn tǔ. qīng qì shàng shēng, chōng hé tiān dì, zhuó qì xià jiàng, jù shēng wàn wù, wèi zhī yīn tǔ. tiān dì rén sān cái jiē bù kě quē cǐ tǔ, rú qián kūn zhōng yī méi shuò, yīn yáng shī cǐ, qǐ néng pèi ǒu? gù yú sì háng wú bù zài, yú sì shí zé jì wàng yān, nǎi zhēn tǔ yě. xǐ dīng huǒ ér shēng, wèi yáng huǒ ér zào. qí lù dào wǔ, wǔ zhōng dīng huǒ néng shēng sì tǔ, bèi yǐ mù dào qí zāi péi zhī qì. zhì yú yǒu dì, dīng huǒ ér shēng, dīng huǒ jì shēng, jǐ tǔ yì néng shēng yě zhì yín yòng shì, mù huǒ sī quán, duàn liàn jǐ tǔ, suì chéng cí shí, fǎn shī zhōng hé zhī qì, qǐ yǒu bù sǔn zhī lǐ? gù jǐ tǔ shēng yú yǒu ér sǐ yú yín. jīng yún: huǒ zào tǔ liè. zhèng cǐ wèi yě.
己土继戊之后,乃天之元气,地之真土。清气上升,冲和天地,浊气下降,聚生万物,谓之阴土。天地人三才皆不可缺此土,如乾坤中一媒妁,阴阳失此,岂能配偶?故于四行无不在,于四时则寄旺焉,乃真土也。喜丁火而生,畏阳火而燥。其禄到午,午中丁火能生巳土,被乙木盗其栽培之气。至于酉地,丁火而生,丁火既生,己土亦能生也;至寅用事,木火司权,锻炼己土,遂成磁石,反失中和之气,岂有不损之理?故己土生于酉而死于寅。经云:火燥土裂。正此谓也。
gēng jīn zhǎng tiān dì sù shā zhī quán, zhǔ rén jiān bīng gé zhī biàn. zài tiān wèi fēng shuāng, zài dì wèi jīn tiě, wèi zhī yáng jīn. qí lù dào shēn, shēn nǎi gāng jīn, xǐ wù tǔ ér shēng, wèi guǐ shuǐ ér nì cháng shēng yú sì, sì zhōng wù tǔ néng shēng gēng jīn, nǎi yáng shēng yáng yě sì wèi lú yě zhī huǒ, duàn liàn gēng jīn, suì chéng zhōng dǐng zhī qì, kòu zhī yǒu shēng, ruò yù shuǐ tǔ chén mái zé wú shēng yě, suǒ wèi jīn shí wú shēng. zhì yú zi dì, shuǐ wàng zhī xiāng, jīn hán shuǐ lěng, zi wàng mǔ shuāi, yì zāo chén nì zhī huàn, qǐ néng fù shēng? gù gēng jīn shēng yú sì ér sǐ yú zi. jīng yún: jīn chén shuǐ dǐ. zhèng cǐ wèi yě.
庚金掌天地肃杀之权,主人间兵革之变。在天为风霜,在地为金铁,谓之阳金。其禄到申,申乃刚金,喜戊土而生,畏癸水而溺;长生于巳,巳中戊土能生庚金,乃阳生阳也;巳为炉冶之火,锻炼庚金,遂成钟鼎之器,叩之有声,若遇水土沉埋则无声也,所谓金实无声。至于子地,水旺之乡,金寒水冷,子旺母衰,亦遭沉溺之患,岂能复生?故庚金生于巳而死于子。经云:金沉水底。正此谓也。
xīn jīn jì gēng zhī hòu, wèi wǔ jīn zhī shǒu, bā shí zhī yuán. zài tiān wèi rì yuè, nǎi tài yīn zhī jīng, zài dì wèi jīn, jīn nǎi shān shí zhī kuàng, wèi zhī yīn jīn. qí lù dào yǒu, yǒu zhōng jǐ tǔ néng shēng xīn jīn, nǎi yīn shēng yīn yě, wèi zhī róu jīn, wèi tài yīn zhī jīng. cháng shēng yú zi, zi nǎi kǎn shuǐ zhī yuán, kǎn zhōng yī yáng shǔ jīn, lìng yǒu èr yīn shǔ tǔ, tǔ néng shēng jīn, zi yǐn mǔ tāi, wèi xiǎn qí tǐ, dé zi shuǐ dàng yàng, táo qù fú shā, fāng néng chū sè, cǐ nǎi shuǐ jì jīn huī, sè guāng míng yíng. zhì yú sì dì, sì wèi lú yě zhī huǒ, jiāng xīn jīn liàn chéng sǐ qì, yì bèi sì zhōng wù tǔ mái mò, qí xíng bù néng biàn huà, qǐ néng fù shēng? gù xīn jīn shēng yú zi ér sǐ yú sì yě. jīng yún tǔ zhòng jīn mái. zhèng wèi cǐ yě.
辛金继庚之后,为五金之首,八石之元。在天为日月,乃太阴之精,在地为金,金乃山石之矿,谓之阴金。其禄到酉,酉中己土能生辛金,乃阴生阴也,谓之柔金,为太阴之精。长生于子,子乃坎水之垣,坎中一阳属金,另有二阴属土,土能生金,子隐母胎,未显其体,得子水荡漾,淘去浮砂,方能出色,此乃水济金辉,色光明莹。至于巳地,巳为炉冶之火,将辛金炼成死器,亦被巳中戊土埋没,其形不能变化,岂能复生?故辛金生于子而死于巳也。经云;土重金埋。正谓此也。
rén shuǐ xǐ yáng tǔ ér wèi dī àn zhī zhù, wèi yīn mù ér wèi dào qì zhī yōu. zài tiān wèi yún, zài dì wèi zé, wèi zhī yáng shuǐ. qí lù zài hài, hài wèi chí zhǎo cún liú zhī shuǐ, wèi zhī sǐ shuǐ. sǐ shuǐ zhě, gāng shuǐ yě, lài gēng jīn ér shēng, gēng lù dào shēn, néng shēng rén shuǐ, nǎi wǔ xíng zhuǎn yǎng zhī qì. zhì yú mǎo dì, mǎo nǎi huā yè shù mù, mù wàng yú mǎo zé néng kè tǔ, tǔ xū zé bēng, gù dī àn bēng tuí, ér rén shuǐ zǒu xiè, sǎn màn sì yě, liú ér bù fǎn, yòu bèi yīn mù dào qì, qǐ dé cún huó? gù rén shuǐ shēng yú shēn ér sǐ yú mǎo yě. jīng yún: sǐ shuǐ héng liú. zhèng wèi cǐ yě.
壬水喜阳土而为堤岸之助,畏阴木而为盗气之忧。在天为云,在地为泽,谓之阳水。其禄在亥,亥为池沼存留之水,谓之死水。死水者,刚水也,赖庚金而生,庚禄到申,能生壬水,乃五行转养之气。至于卯地,卯乃花叶树木,木旺于卯则能克土,土虚则崩,故堤岸崩颓,而壬水走泄,散漫四野,流而不返,又被阴木盗气,岂得存活?故壬水生于申而死于卯也。经云:死水横流。正谓此也。
guǐ shuǐ jì rén zhī hòu, nǎi tiān gān yī zhōu yīn yáng zhī qì, chéng yú zhōng ér fǎn yú shǐ zhī jiàn, gù qí wèi shuǐ qīng zhuó yǐ fēn, sàn zhū sì fāng, yǒu rùn xià zhù tǔ zhī gōng, zī shēng wàn wù zhī dé. zài tiān wèi yǔ lù, zài dì wèi quán mài, wèi zhī yīn shuǐ. qí lù zài zi, zi nǎi yīn jí yáng shēng zhī dì, xīn shēng gēng sǐ zhī yuán guǐ wèi huó shuǐ, huó shuǐ zhě, róu shuǐ yě, xǐ yīn jīn ér shēng, wèi yáng jīn ér zhì, yù yīn mù xíng qí gēn zé néng shū tōng yīn tǔ, yīn tǔ jì tōng yú dì mài zé néng liú chàng. èr yuè jiàn mǎo, wèi huā guǒ shù mù, mù wàng tǔ wū, guǐ shuǐ fāng dé tōng dá. zhì yú shēn dì, sān yīn yòng shì, fǒu guà sī quán, tiān dì bù jiāo, wàn wù bù tōng, shēn zhōng kūn tǔ gēng jīn suì chéng wéi yàn, shǐ guǐ shuǐ bù néng liú chàng, kùn yú chí zhǎo, wú suǒ shī shè, qǐ zài shēng wù? gù guǐ shuǐ shēng yú mǎo ér sǐ yú shēn. jīng yún: shuǐ bù xī liú. zhèng wèi cǐ yě.
癸水继壬之后,乃天干一周阴阳之气,成于终而反于始之渐,故其为水清浊以分,散诸四方,有润下助土之功,滋生万物之德。在天为雨露,在地为泉脉,谓之阴水。其禄在子,子乃阴极阳生之地,辛生庚死之垣;癸为活水,活水者,柔水也,喜阴金而生,畏阳金而滞,欲阴木行其根则能疏通阴土,阴土既通于地脉则能流畅。二月建卯,为花果树木,木旺土屋,癸水方得通达。至于申地,三阴用事,否卦司权,天地不交,万物不通,申中坤土、庚金遂成围堰,使癸水不能流畅,困于池沼,无所施设,岂再生物?故癸水生于卯而死于申。经云:水不西流。正谓此也。
lùn yuē: wǔ háng zhǎng shēng zhī lǐ yǔ wàn wù yì tóng. qiě rú rì zhī chū chū shí, guāng míng kě guān, zhì wǔ lí gōng, guāng míng yù shén, yuè zhī chū chū, qiǎo ruò é méi, zhì wàng guāng míng yuán jié ruò rén zhī shēng, zì shǎo zhì zhuàng, zì lǎo zhì sǐ, cháng lǐ yě. rén zhī chū shēng yě, yīng hái tí xiào ér yǐ, zhì zhuàng xián yú fāng biàn, wàn wù jiē yī tóng.
论曰:五行长生之理与万物亦同。且如日之初出时,光明可观,至午离宫,光明愈甚,月之初出,巧若蛾眉,至望光明圆洁;若人之生,自少至壮,自老至死,常理也。人之初生也,婴孩啼笑而已,至壮贤愚方辨,万物皆一同。
jiǎ mù shēng hài, hài lìng shǔ shuǐ, jiǎ mù jū yān, mù wàng yú chūn, zhì yín lín guān guī lù, jiǎ mù dé yuán, zhì wǔ zé sǐ bǐng huǒ shēng yín, yín lìng shǔ mù, bǐng huǒ jū yān, huǒ wàng yú xià, zhì yǐ lín guān guī lù, bǐng huǒ dé yuán, zhì yǒu zé sǐ gēng jīn shēng sì, sì shēn wù tǔ, gēng jīn jū yān, jīn wàng yú qiū, zhì shēn lín guān guī lù, gēng jīn dé yuán, zhì zi zé sǐ rén shuǐ shēng shēn, shēn lìng shǔ jīn, rén shuǐ jū yān, shuǐ wàng yú dōng, zhì hài lín guān guī lù, rén shuǐ dé yuán, zhì mǎo zé sǐ wù tǔ shēng yú yín, yín zhōng yǒu huǒ, wù tǔ shēng yān, sān yáng zhī shí, tǔ gāo yǐ dòng, wàn wù fā shēng, shì wù shēng yú yín yě. tǔ wàng yú sì jì, huǒ tǔ yǒu rú mǔ zǐ xiāng shēng, suǒ yǐ wù suí bǐng lín guān guī lù sì.
甲木生亥,亥令属水,甲木居焉,木旺于春,至寅临官归禄,甲木得垣,至午则死;丙火生寅,寅令属木,丙火居焉,火旺于夏,至已临官归禄,丙火得垣,至酉则死;庚金生巳,巳申戊土,庚金居焉,金旺于秋,至申临官归禄,庚金得垣,至子则死;壬水生申,申令属金,壬水居焉,水旺于冬,至亥临官归禄,壬水得垣,至卯则死;戊土生于寅,寅中有火,戊土生焉,三阳之时,土膏以动,万物发生,是戊生于寅也。土旺于四季,火土有如母子相生,所以戊随丙临官归禄巳。