strong lǎo hú dà nào bàn xiān táng tài yī xì biàn sān zhī mài strong
老狐大鬧半仙堂 太醫細辨三支脈
cóng lái zǐ mǔ qián wú zhǒng, qiě xǐ jūn chén yào yǒu fāng.
從來子母錢無種,且喜君臣藥有方。
ruò yù yǎng shēng jiān jī dé, xū xīn wèn qǔ bàn xiān táng.
若欲養生兼積德,虛心問取半仙堂。
huà shuō yì zhōu yǒu gè míng yī, xìng yán míng běn rén, nǎi yán jūn píng zhī hòu yì. tā kàn mài yǔ rén bù tóng, yòng sān gè zhǐ tóu lüè diǎn zhe, biàn zhī bìng yuán, suǒ tóu zhī yào, wú yǒu bù yù. gù cǐ chuán chū yī gè hùn míng jiào zuò yán sān diǎn. tā yuán shì tài yī yuàn de yù yī, yīn jǐng dé nián jiān, méng zhào lǐ chén fēi zhī jí, tā shēn zhe sān zhǐ zhǐ yī diǎn biàn zǒu. chén fēi zhī dào tā bù kěn jīng xì yòng xīn, sù yǔ zhēn zōng huáng dì zhī dào, zhēn zōng yào zhì tā bù jìng zhī zuì, lài dé zhòng guān bǎo jiù dào, tā dé gè yì rén chuán shòu, fēi cháng yī kě bǐ, suī rán ráo tā de jì jiào, bì jìng bù yòng tā fāng yào, zhú huí yuán jí. yǐ cǐ tā jiù zài yì zhōu xíng yī, měi yuè chū wǔ shí wǔ èr shí wǔ zhè sān rì shī yào, bù qǔ fēn wén. jiù shì píng rì qǔ yào de, yǒu yào qián yě bù jù, wú yào qián yě bù zhēng, suǒ yǐ qí mén rú shì. gèng yǒu yī jiàn qí chù, bié rén kàn mài zhǐ kàn de běn shēn de bìng huàn, jiù shì jīng tōng dé tài sù mài lǐ, yě zhǐ kàn de běn shēn de guì jiàn shòu yāo. piān tā sān zhǐ yī diǎn, hé jiā yé ér niáng ér qī ér nǚ ér, dàn xì zhì qīn, yǒu zāi wú zāi, jǐn néng xuán duàn. biàn suàn mìng xiān sheng, pái zhe shí èr gōng xīng chén xì xì tuī xiáng, yě méi zhè yàng yǒu zhǔn. zhǐ shì tā pà xiè le tiān jī, bù shí fēn kěn qīng yì shuō. yī rì, zhōu shǒu xiàng gōng shāng le xiē fēng hán, jiē tā qù qiè mài. tā diǎn zhe le mài, biàn dào: zūn guān suǒ huàn, bù xū fú yào. zhǐ xiāo nóng jiān lù ān chá yī wǎn, chéng rè fú xià, dào sān gēng chū hàn, zì rán méi shì. qiě xǐ lìng zhèng fū rén, mù xià dāng yǒu shēng nán zhī qìng. dàn lìng zhǎng zi fù, qiū jiān yǒu chǎn è. zhōu shǒu xiàng gōng dà xiào, xiǎng dào: wǒ fū rén guǒ shì huái tāi, huò zhě yá nèi rén lù le gè xiāo xī, tā jiù cuō wén yī jù, fèng chéng gè nán xǐ yě bù jiàn dé. zhǐ shì wǒ ér fù zài xiāng zhōu jiā zhōng, sān qiān yú lǐ zhī wài, yǒu yùn wú yùn lián wǒ yě bù zhī. kuàng qiě xí fù de huò fú, rú hé zài gōng gōng mài xī nèi kàn chū, wàn wú shì lǐ. dāng yè zhī zhōu zhǐ yī? rè chá, bìng biàn hǎo le. hòu lái fū rén guǒ shēng yī nán, zhī zhōu yě hái dào shì ǒu zhōng. shí yuè nèi jiē dào yī fēng jiā shū, shì tā dà gōng zǐ qīn bǐ, shuō tā xí fù bā yuè èr shí qī rì xiǎo chǎn shēn wáng. zhī zhōu cóng cǐ jìng zhī rú shén, hū wèi bàn xiān. yǐ cǐ wài rén yòu chēng tā yán bàn xiān, qí míng tiān xià wén zhī. yǒu yī piān cí míng lín jiāng xiān, dān dào yán bàn xiān de hǎo chù:
話說益州有個名醫,姓嚴名本仁,乃嚴君平之後裔。他看脈與人不同,用三個指頭略點著,便知病源,所投之藥,無有不愈。故此傳出一個諢名叫做嚴三點。他原是太醫院的御醫,因景德年間,蒙召李宸妃之疾,他伸著三指只一點便走。宸妃只道他不肯精細用心,訴與真宗皇帝知道,真宗要治他不敬之罪,賴得眾官保救道,他得個異人傳授,非常醫可比,雖然饒他的計較,畢竟不用他方藥,逐回原籍。以此他就在益州行醫,每月初五、十五、二十五這三日施藥,不取分文。就是平日取藥的,有藥錢也不拒,無藥錢也不爭,所以其門如市。更有一件奇處,別人看脈只看得本身的病患,就是精通得太素脈理,也只看得本身的貴賤壽夭。偏他三指一點,合家爺兒、娘兒、妻兒、女兒,但係至親,有災無災,盡能懸斷。便算命先生,排著十二宮星辰細細推詳,也沒這樣有準。只是他怕洩了天機,不十分肯輕易說。一日,州守相公傷了些風寒,接他去切脈。他點著了脈,便道:「尊官所患,不須服藥。只消濃煎六安茶一碗,乘熱服下,到三更出汗,自然沒事。且喜令正夫人,目下當有生男之慶。但令長子婦,秋間有產厄。」州守相公大笑,想道:「我夫人果是懷胎,或者衙內人露了個消息,他就撮文一句,奉承個男喜也不見得。只是我兒婦在襄州家中,三千餘里之外,有孕無孕連我也不知。況且媳婦的禍福,如何在公公脈息內看出,萬無是理。」當夜知州只一?熱茶,病便好了。後來夫人果生一男,知州也還道是偶中。十月內接到一封家書,是他大公子親筆,說他媳婦八月二十七日小產身亡。知州從此敬之如神,呼為半仙。以此外人又稱他嚴半仙,其名天下聞知。有一篇詞名「臨江仙」,單道嚴半仙的好處:
shì rén qiè mài jiē sān zhǐ, shū tā yī diǎn xiān jī. hé jiā xiū jiù jǐn jiē zhī, huí shēng xū sháo yǐn, xù mìng zhǐ dāo guī. wèn qiè wàng wén jù bù yòng, gé yuán jiàn fǔ fēi qí. cóng lái èr shù bì liáng yī, ruò jiào rén zhǒng xìng, huā mǎn jǐn jiāng xī.
世人切脈皆三指,輸他一點仙機。合家休咎盡皆知,回生須勺飲,續命只刀圭。問切望聞俱不用,隔垣見腑非奇。從來二豎避良醫,若教人種杏,花滿錦江西。
què shuō lǎo hú bàn zuò yǒu bìng de lǎo gài fù, zhòu yè xíng zǒu. dào de yì zhōu chéng nèi, yǐ zhī yán bàn xiān zhù zài hǎi táng lóu xiāng jìn. zhè rì zhèng shì jiǔ yuè shí wǔ, lún gāi shī yào zhī qī, qià hǎo shì zhī zhōu shēng rì, bàn xiān bèi jǐ gè hé zi, wǎng zhōu lǐ hè shòu qù le. fēn fēn de kàn mài qiú yào zhī rén, hé zhǐ bǎi shù, dōu sì sàn děng hòu. yě yǒu zài hǎi táng lóu shǎng qù yóu wán, dài kàn zhōu qián dòng jìng de. zhè zuò lóu zài zhōu yá zhī xī, nǎi táng shí jié dù shǐ lǐ huí suǒ jiàn, wèi liáo zuǒ yàn yóu zhī suǒ. sì wéi biàn zhí hǎi táng, zhì jīn mào shèng. měi cì xīn guān dào rèn, qì lǐ yī fān, jí shì zhěng qí. nà pó zǐ yě wú xīn guān kàn, yī jìng zǒu dào bàn xiān mén shǒu. zhǐ jiàn mén miàn shì yī dài mù shān, shān nèi yǒu yī zuò jiǎ shān, sì wǔ zhū gǔ guì. lǐ miàn sān jiān xiǎo xiǎo táng wū, biǎn shàng xiě bàn xiān táng sān zì, zhè biǎn nǎi shì zhī zhōu suǒ sòng. liǎng páng guà bǎn duì yī lián yún:
卻說老狐扮做有病的老丐婦,晝夜行走。到得益州城內,已知嚴半仙住在海棠樓相近。這日正是九月十五,輪該施藥之期,恰好是知州生日,半仙備幾個盒子,往州裏賀壽去了。紛紛的看脈求藥之人,何止百數,都四散等候。也有在海棠樓上去遊玩,帶看州前動靜的。這座樓在州衙之西,乃唐時節度使李回所建,為僚佐燕遊之所。四圍遍植海棠,至今茂盛。每次新官到任,葺理一番,極是整齊。那婆子也無心觀看,一逕走到半仙門首。只見門面是一帶木柵,柵內有一座假山,四五株古桂。裏面三間小小堂屋,匾上寫半仙堂三字,這匾乃是知州所送。兩旁掛板對一聯云:
qiè mài píng sān diǎn
切脈憑三點;
qū bìng zhǐ yī jì.
驅病只一劑。
pó zǐ yǎn kuài, dōu kàn zài yǎn lǐ. tā zhǔ zhe yī gēn zhú zhàng, zhī zài duì mén yán xià zhàn zhe. wǔ kè shí fēn, zhǐ tīng dé rén shuō dào: lái le! lái le! zǒu dào jiē shàng yī wàng, zhǐ jiàn bàn xiān qí gè bái mǎ, jiā tóng pěng zhe yī tào dà yī fú hé jǐ gè kōng hé zi, cóng dōng ér huí. yīn zhī zhōu liú tā zǎo fàn, suǒ yǐ huí dé chí le. zhòng rén děng de bù nài fán, sān tíng lǐ tóu yǐ sàn le yī tíng, yòu yǒu yī duō zǐ zài zhōu qián cì hou, suí zhe mǎ wěi lái de. bàn xiān dào shān lán mén shǒu xià mǎ, yě bù jìn zhái, jìng zài táng zhōng zhàn zhe. zhòng rén ái sān dǐng sì, cù yōng jiāng lái, yī gè gè shēn chū shǒu lái, qiú tài yī kàn mài, yě yǒu chuán shuō jiā zhōng bìng yuán de. bàn xiān ái cì liú shuǐ bān kàn qù, yī miàn kǒu zhōng shuō fāng, yī miàn jiā tóng qǔ yào. yě yǒu jiān jì, yě yǒu wán sàn, yě yǒu nèi kē wài kē, shí lái gè jiā tóng fēn tóu dǎ fā, bù de liǎng gè shí chén, dōu yǐ sàn wán. nà bàn xiān zǎo yǐ qiè mài píng sān diǎn, ruò yī zhe píng cháng yī zhě, diào qǐ xī lái, táng bǐng bān zhuàng qǐ rì zi, yě kàn bù liǎo xǔ duō mài. yòu zǎo shì yòng yào zhǐ yī jì, yī zhe shí yī dòng le yào xiāng, biàn shì liǎng sān dài shí lái jì hái wèi shōu gōng, suí nǐ máo chái yì bān duī qǐ yào liào, qiān rén bāo wàn rén pèi, yě fā fù bù kāi zhè qǐ bìng rén. bàn xiān píng rì shī yào, zhǐ yǐ wǔ shí wèi xiàn, guò wǔ biàn bù fā yào le. yīn jīn rì chū qù chí, tè dì máng dào shēn shí fāng bì. yǒu shī wèi zhèng:
婆子眼快,都看在眼裏。他拄著一根竹杖,只在對門簷下站著。午刻時分,只聽得人說道:「來了!來了!」走到街上一望,只見半仙騎個白馬,家僮捧著一套大衣服和幾個空盒子,從東而回。因知州留他早飯,所以回得遲了。眾人等得不耐煩,三停裏頭已散了一停,又有一多子在州前伺候,隨著馬尾來的。半仙到柵欄門首下馬,也不進宅,逕在堂中站著。眾人捱三頂四,簇擁將來,一個個伸出手來,求太醫看脈,也有傳說家中病源的。半仙捱次流水般看去,一面口中說方,一面家僮取藥。也有煎劑,也有丸散,也有內科外科,十來個家僮分頭打發,不的兩個時辰,都已散完。那半仙早已切脈憑三點,若依著平常醫者,調起息來,糖餅般撞起日子,也看不了許多脈。又早是用藥只一劑,依著時醫動了藥箱,便是兩三袋、十來劑還未收攻,隨你茅柴一般堆起藥料,千人包、萬人配,也發付不開這起病人。半仙平日施藥,只以午時為限,過午便不發藥了。因今日出去遲,特地忙到申時方畢。有詩為證:
shén yǐn wú rú xī shǔ yán, xiān yī xiān bo yī jiā jiān.
神隱無如西蜀嚴,仙醫仙卜一家兼。
zhǐ yīn qǐ yào mén rú shì, yě xué jūn píng zǎo xià lián.
只因乞藥門如市,也學君平早下簾。
pó zǐ jiàn zhòng rén ái ái jǐ jǐ, míng zhī zì jǐ yǒu xiē qiāo ér qī zhī, gǔ ér guài zhī, bù gǎn qiǎng qián. qiě zàn zài jiǎ shān xià dǎ dǔn, bǐ jí zhòng rén sàn le, jí pǎo shàng qián, bàn xiān yǐ jìn zhái qù le. nà pó zǐ hái wàng tā chū lái, dāi dāi dì kào zhe shān mén kǒu sǐ děng. kàn kàn dào wǎn, zhǐ jiàn lǎo guǎn jiā shǒu zhōng ná yī jù suǒ chū lái guān shān mén, pó zǐ zhe le máng, yíng shàng qián lái, shēn shēn dào gè wàn fú, lǎo guǎn jiā dào: nǐ chāo huà yě xū gǎn zǎo, rú jīn guān mén bì hù de shí hòu, shuí jiā zhè děng biàn dāng, ná zhe qián lái zài mén kǒu děng nǐ bù shī. pó zǐ tīng shuō, shuāng yǎn diào lèi dào: lǎo xí fù bú shì chāo huà de, shì qiú yào de. lǎo guǎn jiā dào: jiù shì qiú yào, yě yǒu gè shí hòu. ǎn lǎo yé máng le yī rì, cái dé bàn gè shí chén qīng xián, zhōng bù rán wèi nǐ yī gè lǎo qǐ pó, huài le ǎn jiā de guī jǔ. ǎn jiù shì jìn qù bǐng huà, yě gān tǎo lǎo yé chēn zé. pó zǐ dào: lǎo shēn ān dé zhōu dì fāng jū zhù, lái lù shén yuǎn, gǎn chí le xiē ér. zhǐ yīn yǒu gè qí zhèng, qiú tài yī jiù liáo, wàng lǎo gōng gōng fāng biàn zé gè. jiù rén yī mìng, shèng zào qī jí fú tú. yī jiā yǒu gē gǔ zhī xīn, lǎo gōng gōng ruò kěn bǐng zhī tài yī yī shēng, huò zhě tài yī kě lián jiàn, kěn chū táng lái yě bù jiàn dé. shuō bà, yī shǒu chēng zhe zhú gān, yī shǒu chě zhù lǎo guǎn jiā de yī mèi, qū zhe yī zhī tuǐ, guì jiāng xià qù. lǎo guǎn jiā jiāo zào qǐ lái, fā zuò dào: nǐ zhè lǎo qǐ pó, hǎo bù xiǎo shì, zhè bān yǔ nǐ jiǎng míng liǎo, hái yào wāi chán. nǐ biàn yǒu qí zhèng, liào jīn wǎn yě bù huì sǐ. jiù shì huáng dì lǎo guān ér chì zhǐ xuān zhào, hǎo dǎi yě děng míng rì dòng shēn. shuō bà, biàn bǎ shǒu chě qǐ nà pó zǐ, yào shuāng tā chū qù. nà pó zǐ shuāng jiǎo tiào dì, jiào qǐ qū lái, jīng dòng le lǐ miàn yán bàn xiān, jiào gè shū tóng chuán huà chū lái, wèn dào: hé rén xuān rǎng? pó zǐ zhèng dài shàng qián fēn sù, bèi lǎo guǎn jiā yī shǒu lā kāi, xiàng shū tóng shuō dào: zhè lǎo qǐ pó, rén bù xiàng rén, guǐ bù xiàng guǐ, zhè bān shí hòu què lái wèn lǎo yé qǔ yào, jiào tā ái guò yī yè yě bù kěn, hǎo yì quàn tā chū qù, dào jiào qǐ qū lái. shū tóng dào: nà lǐ zǒu lái zhè lǎo pó zǐ, zhí nèn bù dá dào lǐ, nǐ yòu bú shì sān cì liǎng cì de hǎo zhǔ gù, zuò chéng ǎn mén jìn guò qián de. yòu bú shì shén me fū rén xiǎo jiě, biàn sǐ le, zhǐ dāng shǎo le yī zhī lǎo mǔ gǒu. zhōu shǒu xiàng gōng shì yī zhōu zhī zhǔ, tā qǔ yào yě xū àn zhe shí hòu, bù gǎn qiāo mén dǎ hù, nǐ què rú cǐ sā pō fàng diāo, kuài kuài chū qù biàn xiū. rě nǎo wǒ jiā lǎo yé, xiě gè sān cùn kuò de tiē ér, sòng nǐ dào zhōu shǒu xiàng gōng chù, zhǐ pà bìng dào bìng bù sǐ, dǎ dào yào dǎ sǐ. yī tóu shuō, yī tóu bāng zhe lǎo guǎn jiā, jiāng shǒu pī xiōng shuāng nà pó zǐ. nà pó zǐ fā lài qǐ lái, dà jiào yī shēng, bǎ guǎi zhàng pāo zài yī biān, mò rán dǎo dì. miàn pí jiàn huáng, sì zhī bù jǔ. zhèng shì:
婆子見眾人捱捱擠擠,明知自己有些蹺而蹊之,古而怪之,不敢搶前。且暫在假山下打盹,比及眾人散了,急跑上前,半仙已進宅去了。那婆子還望他出來,呆呆地靠著柵門口死等。看看到晚,只見老管家手中拿一巨鎖出來關柵門,婆子著了忙,迎上前來,深深道個萬福,老管家道:「你抄化也須趕早,如今關門閉戶的時候,誰家這等便當,拿著錢來在門口等你布施。」婆子聽說,雙眼弔淚道:「老媳婦不是抄化的,是求藥的。」老管家道:「就是求藥,也有個時候。俺老爺忙了一日,才得半個時辰清閒,終不然為你一個老乞婆,壞了俺家的規矩。俺就是進去稟話,也乾討老爺嗔責。」婆子道:「老身安德州地方居住,來路甚遠,趕遲了些兒。只因有個奇症,求太醫救療,望老公公方便則個。救人一命,勝造七級浮屠。醫家有割股之心,老公公若肯稟知太醫一聲,或者太醫可憐見,肯出堂來也不見得。」說罷,一手撐著竹竿,一手扯住老管家的衣袂,屈著一隻腿,跪將下去。老管家焦燥起來,發作道:「你這老乞婆,好不曉事,這般與你講明了,還要歪纏。你便有奇症,料今晚也不會死。就是皇帝老官兒敕旨宣召,好歹也等明日動身。」說罷,便把手扯起那婆子,要雙他出去。那婆子雙腳跳地,叫起屈來,驚動了裏面嚴半仙,教個書僮傳話出來,問道:「何人喧嚷?」婆子正待上前分訴,被老管家一手拉開,向書僮說道:「這老乞婆,人不像人,鬼不像鬼,這般時候卻來問老爺取藥,教他捱過一夜也不肯,好意勸他出去,到叫起屈來。」書僮道:「那裏走來這老婆子,直恁不達道理,你又不是三次兩次的好主顧,作成俺門進過錢的。又不是什麼夫人小姐,便死了,只當少了一隻老母狗。州守相公是一州之主,他取藥也須按著時候,不敢敲門打戶,你卻如此撒潑放刁,快快出去便休。惹惱我家老爺,寫個三寸闊的帖兒,送你到州守相公處,只怕病到病不死,打到要打死。」一頭說,一頭幫著老管家,將手劈胸雙那婆子。那婆子發賴起來,大叫一聲,把枴杖拋在一邊,驀然倒地。麵皮漸黃,四肢不舉。正是:
shēn shì sān qiū bài yè, mìng rú wǔ gǔ cán dēng.
身似三秋敗葉,命如五鼓殘燈。
zòng rán wèi bì biàn sǐ, mù xià shǎo jí duō xiōng.
縱然未必便死,目下少吉多凶。
lǎo guǎn jiā jiàn shì tóu bù hǎo, dào mán yuàn shū tóng qǐ lái, dào: wǒ lǎo rén jiā gōng shuō le tā yī fān, nǐ lái shōu kē biàn hǎo, yě lái zhù xìng, mà tā yī chǎng, yòu qù tuī tuī rǔ rǔ, zhè bìng qiè qiè de pó zǐ, rú hé dāng dé! nǐ zì qù bǐng fù lǎo yé, bù gàn wǒ lǎo rén jiā shì. shū tóng yě huāng le, zhǐ de qù bào yǔ bàn xiān, rú cǐ rú cǐ. bàn xiān zhèng zài shū fáng nèi jìng zuò, tīng shuō dà jīng, huāng máng zǒu chū qián táng, dào jiǎ shān biān kàn shí, nà pó zǐ yǐ bèi lǎo guǎn jiā huàn xǐng, zhēng zhe shuāng yǎn dāi kàn, zhǐ bù dòng dàn. bàn xiān jiào lǎo guǎn jiā chě qǐ tā yòu shǒu, yòng sān gè tōng líng rù miào de zhǐ tóu, xiàng tā cùn guān chǐ sān zhī mài shàng yī diǎn, yòu jiào chě qǐ tā zuǒ shǒu yì bān diǎn guò. jiào shēng: guài zāi! cǐ mài bù bǐ xún cháng. biàn huí shēn dào hòu miàn gōng shì tīng lǐ zuò xià, jiào shū tóng qù huàn mā mā nà fú nà pó zǐ jìn lái, wǒ zì yǒu huà shuō. lǎo mā mā chū qù duì pó zǐ shuō dào: lǎo yé dào nǐ mài qì yǒu xiē gǔ guài, huàn nǐ jìn hòu táng lái, yǒu huà hé nǐ xì jiǎng. nà pó zǐ qǐ xiān hái zhí jiāng jiāng de tǎng zài dì xià, dé le zhè gè xiāo xī, fēn míng shì mù zuò de tiào hǔ, bō dòng le jī kuò, yī tiào tiào jiāng qǐ lái. jiù dì xià shí qǐ guǎi zhàng, yě bù yòng rén fú chí, bǎ sān bù bìng zuò liǎng bù, nào sōng sōng de zǒu jìn hòu táng qù le, lián lǎo mā mā dào gǎn tā jiǎo gēn bu shàng, luò hòu le jǐ bù. lǎo guǎn jiā kàn zhe xiào dào: zhè qǐ pó yuán lái huì zhà sǐ, xià huài le rén yě. què shuō yán bàn xiān zài hòu tīng, míng huàng huǎng diǎn zhe yī zhī là zhú zuò zhe. kàn jiàn pó zǐ jìn lái, huāng máng píng qù zhòng rén, huàn tā jìn qián wèn dào: nǐ nà lǐ jū zhù? pó zǐ dào: lǎo xí fù dé ān zhōu rén shì. bàn xiān dào: nǐ xiū yào mán wǒ, wǒ kàn nǐ rén zhī xíng, shòu zhī mài, qí zhōng bì yǒu yuán gù. pó zǐ àn àn xiǎng dào: hǎo gè xiān shēng liào shì mán tā bù guò. jiàn sì xià wú rén, huāng máng guì xià dào: shí bù xiāng mán, shēn shì yàn mén shān xià lǎo hú, yīn mù bàn xiān dà míng, tè qiú zhěn mài. bàn xiān dào: nǐ de mài wǒ yǐ zhī dào le, nǐ bù hài bié bìng, zhǐ hài xiē jiù ér nǚ de bìng. huāng de pó zǐ lián kē jǐ gè tóu fāng pá qǐ lái dào: tài yī shì zhēn xiān, hé zhǐ bàn yě. lǎo xí fù qīn shēng zhǐ cún xià yī nán yī nǚ, jīn ér zi bèi rén shè shāng zuǒ tuǐ, zhǐ yào sǐ bú yào huó. biàn jiāng chù ér jiàn chuāng lì hài, bèi xì shuō le yī biàn. bàn xiān dào: chuāng què bù fáng shì, zhǐ shì jīn gǔ yǒu shāng, biàn hǎo qǐ lái, zhè zuǒ tuǐ yǐ bǐ bù dé yòu tuǐ, zhǐ pà yào zuò gè qué zǐ. pó zǐ dào: ruò dé le xìng mìng, biàn sǔn què yī zhī tuǐ, yě shì xiǎo shì. dài ér chuāng kǒu hé shí, lǎo xí fù hái yào lǜ lǐng tā lái dào ēn guān zhái shàng bài xiè. bàn xiān dào: zhè gè duàn bù xiāo de. wǒ hái yǒu jù huà shuō, jù nǐ mài qì, nǐ nǚ ér yě yǒu zāi è. nà pó zǐ xīn tóu, yòu xiàng bèi bàng chuí chuí le yī xià. tā jiàn bàn xiān yǐ qián yǔ yǔ líng yàn, yòu shuō chū zhè jù huà lái, rú hé bù huāng, biàn lián máng dào: wǒ nǚ ér zāi è, dāng zài hé shí, yǒu fán ēn guān zuò gè dà fāng biàn, suǒ xìng jiù qǔ tā zé gè, lǎo xí fù shēng sǐ bù wàng. bàn xiān dào: nǐ nǚ ér de zāi è, què yǒu qí qí guài guài, lián wǒ yě tuī xiáng bù chū yě, zhī zài zhè yī nián bàn zài shàng biàn jiàn. dà dǐ nǐ men jiāng shòu jiǎ rén, hǒng nòng yú mín, shàng wú chāo xíng dù shì zhī xué, xià wú jīng tiān dòng dì zhī shù, yī dàn shù qióng mìng jǐn, yīng quǎn jiē wèi jìn dí yǐ. bǐ rú nǐ ér zi, zǎo shì shè le zuǒ tuǐ, ruò zhōng zhe yào hài zhī chù, suī lú yī biǎn què, yě zhǐ hǎo dào gè kě lián liǎng zì, shì cǐ què bù wǎng sòng le yī sǐ. wǒ kàn nǐ yòu shǒu chǐ mài, mìng gēn láo gù zuǒ shǒu cùn mài, xīn qiào líng tōng. dà yǒu dào yuán. kuàng nǐ děng shēng yú shān gǔ, rù shì bù shēn, qī qíng liù yù, qiān lèi shàng shǎo. hé bù chèn cǐ jīng lì wèi shuāi, qiú shī fǎng dào, yī jiā ér tuō luò pí máo, yǒng lí kǔ è, qǐ bù měi zāi! zhǐ zhè yī xí huà, shuō dé pó zǐ lèi xià rú yǔ, yòu kē xià tóu qù dào: duō xiè ēn guān zhǐ jiào. bàn xiān huàn yī gè zhǎng wài kē yào de jiā tóng chū lái, fēn fù qǔ yī wán jiǔ líng xù mìng dān, yòu qǔ liǎng gè gāo yào, gè jiāng zhǐ lái guǒ hǎo, bǎ yǔ pó zǐ, dào: cǐ wán yòng hǎo jiǔ diào fú, zì rán méi shì. zhǐ shì jiàn jì rù gǔ, zhǐ pà jiàn zú hái zài lǐ miàn, ruò bù qǔ chū, yī shēng zài lǐ miàn zuò tòng. kě jiāng wēn shuǐ xǐ jìng chuāng kǒu, jiāng cǐ bá dú gāo tiē shàng, dài tā zǐ xuè liú jǐn, tǎng chū xīn xuè lái, rán hòu huàn guò shén xiān jiē gǔ gāo, bǎi rì zhī wài, biàn kě xíng dòng. yòu dào: wǒ fāng cái zhǔ fù zhī yán, dōu shì hǎo huà, nǐ xū jì qǔ. biàn huàn lǎo mā mā sòng tā chū qù. nà pó zǐ jiē le yào, xiè le yòu xiè, suí zhe lǎo mā mā zǒu guò qián táng, zhuàng jiàn lǎo guǎn jiā hái zài nà lǐ shǒu mén, pó zǐ yòu duì tā dào gè wàn fú, qǐ dòng mò guài. chū le shān mén, huān tiān xǐ dì de qù le. zhè lǐ bàn xiān xīn zhōng yě zì hài rán, gèng bù xiàng rén shuō zhī. yǒu shī wèi zhèng:
老管家見勢頭不好,倒埋怨書僮起來,道:「我老人家攻說了他一番,你來收科便好,也來助興,罵他一場,又去推推辱辱,這病怯怯的婆子,如何當得!你自去稟復老爺,不干我老人家事。」書僮也慌了,只得去報與半仙,如此如此。半仙正在書房內靜坐,聽說大驚,慌忙走出前堂,到假山邊看時,那婆子已被老管家喚醒,睜著雙眼呆看,只不動彈。半仙叫老管家扯起他右手,用三個通靈入妙的指頭,向他寸關尺三支脈上一點,又教扯起他左手一般點過。叫聲:「怪哉!此脈不比尋常。」便回身到後面公事廳裏坐下,叫書僮去喚嬤嬤那扶那婆子進來,我自有話說。老嬤嬤出去對婆子說道:「老爺道你脈氣有些古怪,喚你進後堂來,有話和你細講。」那婆子起先還直僵僵的躺在地下,得了這個消息,分明似木做的跳虎,撥動了機括,一跳跳將起來。就地下拾起枴杖,也不用人扶持,把三步併做兩步,鬧鬆鬆的走進後堂去了,連老嬤嬤倒趕他腳跟不上,落後了幾步。老管家看著笑道:「這乞婆原來會詐死,嚇壞了人也。」卻說嚴半仙在後廳,明晃晃點著一枝蠟燭坐著。看見婆子進來,慌忙屏去眾人,喚他近前問道:「你那裏居住?」婆子道:「老媳婦德安州人氏。」半仙道:「你休要瞞我,我看你人之形,獸之脈,其中必有緣故。」婆子暗暗想道:「好個先生料是瞞他不過。」見四下無人,慌忙跪下道:「實不相瞞,身是雁門山下老狐,因慕半仙大名,特求診脈。」半仙道:「你的脈我已知道了,你不害別病,只害些救兒女的病。」慌得婆子連磕幾個頭方爬起來道:「太醫是真仙,何止半也。老媳婦親生止存下一男一女,今兒子被人射傷左腿,只要死不要活。」便將黜兒箭瘡利害,備細說了一遍。半仙道:「瘡卻不妨事,只是筋骨有傷,便好起來,這左腿已比不得右腿,只怕要做個瘸子。」婆子道:「若得了性命,便損卻一隻腿,也是小事。待兒瘡口合時,老媳婦還要率領他來到恩官宅上拜謝。」半仙道:「這個斷不消得。我還有句話說,據你脈氣,你女兒也有災厄。」那婆子心頭,又像被棒槌搥了一下。他見半仙以前語語靈驗,又說出這句話來,如何不慌,便連忙道:「我女兒災厄,當在何時,有煩恩官做個大方便,索性救取他則個,老媳婦生死不忘。」半仙道:「你女兒的災厄,卻有奇奇怪怪,連我也推詳不出也,只在這一年半載上便見。大抵你們將獸假人,哄弄愚民,上無超形度世之學,下無驚天動地之術,一旦數窮命盡,鷹犬皆為勁敵矣。比如你兒子,早是射了左腿,若中著要害之處,雖盧醫扁鵲,也只好道個可憐兩字,似此卻不枉送了一死。我看你右手尺脈,命根牢固;左手寸脈,心竅靈通。大有道緣。況你等生於山谷,入世不深,七情六慾,牽累尚少。何不趁此精力未衰,求師訪道,一家兒脫落皮毛,永離苦厄,豈不美哉!」只這一席話,說得婆子淚下如雨,又磕下頭去道:「多謝恩官指教。」半仙喚一個掌外科藥的家童出來,吩咐取一丸九靈續命丹,又取兩個膏藥,各將紙來裹好,把與婆子,道:「此丸用好酒調服,自然沒事。只是箭既入骨,只怕箭鏃還在裏面,若不取出,一生在裏面作痛。可將溫水洗淨瘡口,將此拔毒膏貼上,待他紫血流盡,淌出新血來,然後換過神仙接骨膏,百日之外,便可行動。」又道:「我方才囑咐之言,都是好話,你須記取。」便喚老嬤嬤送他出去。那婆子接了藥,謝了又謝,隨著老嬤嬤走過前堂,撞見老管家還在那裏守門,婆子又對他道個萬福,起動莫怪。出了柵門,歡天喜地的去了。這裏半仙心中也自駭然,更不向人說知。有詩為證:
huí shēng qǐ sǐ wèi wèi qí, shòu mài rén xíng nà de zhī.
回生起死未為奇,獸脈人形那得知。
xīn huà yī fān zhōng bù xiè, shǐ zhī yī shù jí xiān jī.
心話一番終不洩,始知醫術即仙機。
què shuō nà pó zǐ lián yè yú chéng ér chū, lù shàng mǎi le yī dà píng wú huī de hǎo jiǔ, zhí dào dé ān zhōu yàn mén shān xià. zhè lǐ chù ér shēn yín bù jué, mèi ér cùn bù bù lí de bàn tā. gē mèi liǎng gè xuán xuán ér wàng. yī jiàn pó zǐ zuān jìn tǔ dòng, xīn xǐ wú liàng. pó zǐ jiāng píng jiǔ shāo dé gǔn rè, bǎ zhè jiǔ líng xù mìng dān yòng jiǔ báo báo de diào zài cí ōu lǐ miàn, fú qǐ chù ér jiāng yào guàn xià qù, yòu bǎ xiē jiǔ yǔ tā guò kǒu, rú fǎ jiāng bá dú gāo tiē shàng huàn chù. zhǐ jiàn chù ér duì zhe tǔ? lǐ miàn, yī jué shuì qù, zú zú yǒu sān gè shí chén bù xǐng. pó zǐ hé mèi ér shǒu zhe kàn tā, dōu dào: tā yǒu hǎo jǐ rì bù céng hé yǎn, zhè yī fān shuì zhe, xiǎng shì bù téng tòng le, zhè jiù jiàn dé yào lì. kàn tā tuǐ wān lǐ liú xià yī duī nóng xuè, gāo yào yǐ zì fú xià, pà jīng tā shuì, bù gǎn dòng dàn. shǎo tíng chù ér xǐng lái, jiào dào: chuāng shàng hǎo shēng qí yǎng nán guò. pó zǐ jiē kāi gāo yào kàn shí, nóng xuè lǐ miàn, yǐn yǐn lòu chū yī jiàn dōng xī, pó zǐ jiāng xì cǎo zhǎn jìng wò chuò, bǎ zhǐ zhǎo qù bō shí, yī gè chǎn tóu jiàn zú suí shǒu ér chū. yuán lái zhào yī yòng de shì gè chǎn tóu jiàn, qǐ chū zhǐ bá chū dé jiàn gàn, nà jiàn zú cì rù gǔ zhōng, wèi zēng chū dé, dāng shí xīn máng yì luàn, bù jí xì kàn. dào cǐ fāng zhī bàn xiān shí jiàn zhī gāo, yì jiàn bá dú gāo zhī miào chù. pó zǐ jiān xiē jiě dú de cǎo tóu tāng, qīng qīng de yǔ tā xǐ jìng, zhǐ jiàn gǔ sǔn jīn shāng, ròu kāi pí làn, lín lín de liú chū xiān xuè lái, cǎn bù kě yán. máng jiāng shén xiān jiē gǔ gāo hōng kāi tiē shàng, yòng xiē bù juàn zhī lèi, huǎn huǎn zhā fù. guò le yī yè, míng rì yòu jiě kāi shōu shí yī biàn, rú cǐ qī rì, nóng shuǐ jù jǐn. cóng cǐ bù qù dòng tā, diào yǎng dào sì wǔ shí rì, lǐ miàn zhǎng chū xīn ròu lái, jīn luò yě jiù hé shùn, miǎn qiáng zhēng zhā dé qǐ. bàn mián bàn zuò, bù gǎn chū tǔ dòng zhī wài. dào bǎi rì mǎn zú, qù le gāo yào, quán rán bù jué. zhǐ céng jīng gāo yào tiē chù, chì guāng guāng de jīng ròu, bàn gēn máo yě bù shēng chū lái. xíng dòng zhī shí, zuǒ tuǐ bǐ yòu tuǐ yǐ zì duǎn le èr cùn. pó zǐ wū zì huān xǐ dào: yán bàn xiān shuō, zhǐ pà bù miǎn zuò gè qué zǐ, jīn guǒ rán yǐ. kě gǎi xìng míng wèi zuǒ qué ér, yǐ shí bàn xiān zhī gōng. zì cǐ huàn zuò zuǒ qué, yì míng zuǒ chù, qù le hú xìng bù yòng.
卻說那婆子連夜踰城而出,路上買了一大瓶無灰的好酒,直到德安州雁門山下。這裏黜兒呻吟不絕,媚兒寸步不離的伴他。哥妹兩個懸懸而望。一見婆子鑽進土洞,欣喜無量。婆子將瓶酒燒得滾熱,把這九靈續命丹用酒薄薄的調在磁甌裏面,扶起黜兒將藥灌下去,又把些酒與他過口,如法將拔毒膏貼上患處。只見黜兒對著土?裏面,一覺睡去,足足有三個時辰不醒。婆子和媚兒守著看他,都道:「他有好幾日不曾合眼,這一番睡著,想是不疼痛了,這就見得藥力。」看他腿彎裏流下一堆膿血,膏藥已自浮下,怕驚他睡,不敢動彈。少停黜兒醒來,叫道:「瘡上好生奇癢難過。」婆子揭開膏藥看時,膿血裏面,隱隱露出一件東西,婆子將細草展淨齷齪,把指爪去撥時,一個鏟頭箭鏃隨手而出。原來趙壹用的是個鏟頭箭,起初只拔出得箭幹,那箭鏃刺入骨中,未曾出得,當時心忙意亂,不及細看。到此方知半仙識見之高,亦見拔毒膏之妙處。婆子煎些解毒的草頭湯,輕輕的與他洗淨,只見骨損筋傷,肉開皮爛,淋淋的流出鮮血來,慘不可言。忙將神仙接骨膏烘開貼上,用些布絹之類,緩緩扎縛。過了一夜,明日又解開收拾一遍,如此七日,膿水俱盡。從此不去動他,調養到四五十日,裏面長出新肉來,筋絡也就和順,勉強掙扎得起。半眠半坐,不敢出土洞之外。到百日滿足,去了膏藥,全然不覺。只曾經膏藥貼處,赤光光的精肉,半根毛也不生出來。行動之時,左腿比右腿已自短了二寸。婆子兀自歡喜道:「嚴半仙說,只怕不免做個瘸子,今果然矣。可改姓名為左瘸兒,以識半仙之功。」自此喚做左瘸,亦名左黜,去了胡姓不用。
yī rì, zuǒ qué ér chū le tǔ dòng, xián zǒu yī huí. zǒu dào lín zi lǐ miàn, zhèng shì jiù shí zhōng jiàn zhī chù. xiǎng dào: cǐ chóu rú hé bù bào! pǎo huí yǔ mǔ hú shāng yì. nà pó zǐ zhèng yǐ gè tǔ àn zuò zhe, wén cǐ yǔ, hū rán diào lèi. nǐ dào wèi hé? zhè biàn shì mǔ hú dào yuán shēn chù. zhèng shì:
一日,左瘸兒出了土洞,閒走一回。走到林子裏面,正是舊時中箭之處。想道:「此仇如何不報!」跑回與母狐商議。那婆子正倚個土案坐著,聞此語,忽然弔淚。你道為何?這便是母狐道緣深處。正是:
fù guì chǎng zhōng, fǎn zhāo yīn yáng zhī huàn.
富貴場中,反招陰陽之患。
zāi yāng shòu chù, fān kāi dào dé zhī yuán.
災殃受處,翻開道德之緣。
bì jìng pó zǐ shuō chū shén me huà lái, zhè qué zǐ de chóu hái bào dé chéng bào bù chéng, qiě tīng xià huí fēn jiě.
畢竟婆子說出什麼話來,這瘸子的仇還報得成報不成,且聽下回分解。