xī zhě hào yīng zhī shì, yǐ dài mù shā shòu, rén mín shǎo ér mù shòu duō, huáng dì zhī shì, bù mí bù luǎn, guān wú gōng bèi zhī mín, sǐ bù de yòng guǒ. shì bù tóng, jiē wáng zhě, shí yì yě. shén nóng zhī shì, nán gēng ér shí, fù zhī ér yī xíng zhèng bù yòng ér zhì, jiǎ bīng bù qǐ ér wáng. shén nóng jì méi, yǐ qiáng shèng ruò, yǐ zhòng bào guǎ, gù huáng dì zuò wèi jūn chén shàng xià zhī yì yì zi xiōng dì zhī lǐ fū fù fēi pǐ zhī hé, nèi xíng dāo jù, wài yòng jiǎ bīng. gù shí biàn yě. yóu cǐ guān zhī, shén nóng fēi gāo yú huáng dì yě, rán qí míng zūn zhě, yǐ shì yú shí yě. gù yǐ zhàn qù zhàn, suī zhàn kě yě yǐ shā qù shā, suī shā kě yě yǐ xíng qù xíng, suī zhòng xíng kě yě.
昔者昊英之世，以代木殺獸，人民少而木獸多，黃帝之世，不麛不卵，官無供備之民，死不得用槨。事不同，皆王者，時異也。神農之世，男耕而食，婦織而衣；刑政不用而治，甲兵不起而王。神農既沒，以強勝弱，以眾暴寡，故黃帝作為君臣上下之義、義子兄弟之禮、夫婦妃匹之合，內行刀鋸，外用甲兵。故時變也。由此觀之，神農非高於黃帝也，然其名尊者，以適於時也。故以戰去戰，雖戰可也；以殺去殺，雖殺可也；以刑去刑，雖重刑可也。

xī zhī néng zhì tiān xià zhě, bì xiān zhì qí mín zhě yě néng shèng qiáng dí zhě, bì xiān shèng qí mín zhě yě. gù shèng mín zhī běn zài zhì mín, ruò yě yú jīn táo yú tǔ yě. běn bù jiān, zé mín rú fēi niǎo qín shòu, qí shú néng zhì zhī? mín běn, fǎ yě. gù shàn zhì zhě sāi mín yǐ fǎ, ér míng dì zuò yǐ.
昔之能制天下者，必先制其民者也；能勝強敵者，必先勝其民者也。故勝民之本在制民，若冶於金、陶於土也。本不堅，則民如飛鳥禽獸，其孰能制之？民本，法也。故善治者塞民以法，而名地作矣。

míng zūn dì guǎng, yǐ zhì wáng zhě, hé gù? míng bēi dì xuē, yǐ zhì yú wáng zhě, hé gù? zhàn bà zhě yě. bù shèng ér wáng bù bài ér wáng zhě, zì gǔ jí jīn wèi cháng yǒu yě, mín yǒng zhě, zhàn shèng mín bù yǒng zhě, zhàn bài. néng yī mín yú zhàn zhě, mín yǒng bù néng yī mín yú zhàn zhě, mín bù yǒng, shèng wáng jiàn wáng zhī zhì yú bīng yě, gù jǔ guó ér zé zhī yú bīng. rù qí guó, guān qí zhì, bīng yòng zhě qiáng. xī yǐ zhī mín zhī jiàn yòng zhě yě? mín zhī jiàn zhàn yě, rú è láng zhī jiàn ròu, zé mín yòng yǐ. fán zhàn zhě, mín zhī suǒ è yě. néng shǐ mín lè zhàn zhě wáng. qiáng guó zhī mín, fù yí qí zi, shǐ yí qí dì, qī yí qí fū, jiē yuē: bù dé, wú fǎn!
名尊地廣，以至王者，何故？名卑地削，以至於亡者，何故？戰罷者也。不勝而王、不敗而亡者，自古及今未嘗有也，民勇者，戰勝；民不勇者，戰敗。能壹民於戰者，民勇；不能壹民於戰者，民不勇，聖王見王之致於兵也，故舉國而責之於兵。入其國，觀其治，兵用者強。奚以知民之見用者也？民之見戰也，如餓狼之見肉，則民用矣。凡戰者，民之所惡也。能使民樂戰者王。強國之民，父遺其子，史遺其弟，妻遺其夫，皆曰：「不得，無返！」

yòu yuē: shī fǎ lí lìng, ruò sǐ, wǒ sǐ. xiāng zhì zhī. xíng jiān wú suǒ táo, qiān xǐ wú suǒ rù. xíng jiān zhī zhì, lián yǐ wǔ, biàn zhī yǐ zhāng, shù zhī yǐ lìng. zhuō wú suǒ chù, bà wú suǒ shēng. shì yǐ sān jūn zhī zhòng, cóng lìng rú liú, sǐ ér bù xuán zhǒng.
又曰：「失法離令，若死，我死。鄉治之。行間無所逃，遷徙無所入。」行間之治，連以五，辨之以章，束之以令。拙無所處，罷無所生。是以三軍之眾，從令如流，死而不旋踵。

guó zhī luàn yě, fēi qí fǎ luàn yě, fēi fǎ bù yòng yě. guó jiē yǒu fǎ, ér wú shǐ fǎ bì xíng zhī fǎ. guó jiē yǒu jìn jiān xié xíng dào zéi zhī fǎ, ér wú shǐ jiān xié dào zéi bì děi zhī fǎ, wèi jiān xié dào zéi zhě sǐ xíng, ér jiān xié dào zéi bù zhǐ zhě, bù bì děi. bì děi ér shàng yǒu jiān xié dào zéi zhě, xíng qīng yě, xíng qīng zhě, bù dé zhū yě bì děi zhě, xíng zhě zhòng yě. gù shàn zhì zhě, xíng bù shàn ér bù shǎng shàn, gù bù xíng ér mín shàn. bù xíng ér mín shàn, xíng zhòng yě. xíng zhòng zhě, mín bù gǎn fàn, gù wú xíng yě ér mín mò gǎn wèi fēi, shì yī guó jiē shàn yě, gù bù shǎng shàn ér mín shàn. shǎng shàn zhī bù kě yě, yóu shǎng bù dào. gù shàn zhì zhě, shǐ zhí kě xìn, ér kuàng bó yí hū? bù néng zhì zhě, shǐ bó yí kě yí, ér kuàng zhí hū? shì bù néng wèi jiān, suī zhí kě xìn yě shì dé wèi jiān, suī bó yí kě yí yě.
國之亂也，非其法亂也，非法不用也。國皆有法，而無使法必行之法。國皆有禁奸邪、刑盜賊之法，而無使奸邪、盜賊必得之法，為奸邪、盜賊者死刑，而奸邪、盜賊不止者，不必得。必得而尚有奸邪、盜賊者，刑輕也，刑輕者，不得誅也；必得者，刑者眾也。故善治者，刑不善而不賞善，故不刑而民善。不刑而民善，刑重也。刑重者，民不敢犯，故無刑也；而民莫敢為非，是一國皆善也，故不賞善而民善。賞善之不可也，猶賞不盜。故善治者，使跖可信，而況伯夷乎？不能治者，使伯夷可疑，而況跖乎？勢不能為奸，雖跖可信也；勢得為奸，雖伯夷可疑也。

guó huò zhòng zhì, huò zhòng luàn. míng zhǔ zài shàng, suǒ jǔ bì xián, zé fǎ kě zài xián. fǎ kě zài xián, zé fǎ zài xià, bù xiào bù gǎn wèi fēi, shì wèi zhòng zhì. bù míng zhǔ zài shàng, suǒ jǔ bì bù xiào, guó wú míng fǎ, bù xiào zhě gǎn wèi fēi, shì wèi zhòng luàn. bīng huò zhòng qiáng. huò zhòng ruò, mín gù yù zhàn, yòu bù dé bù zhàn, shì wèi zhòng qiáng. tóng gù bù yù zhàn, yòu dé wú zhàn, shì wèi zhòng ruò.
國或重治，或重亂。明主在上，所舉必賢，則法可在賢。法可在賢，則法在下，不肖不敢為非，是謂重治。不明主在上，所舉必不肖，國無明法，不肖者敢為非，是謂重亂。兵或重強。或重弱，民固欲戰，又不得不戰，是謂重強。同固不欲戰，又得無戰，是謂重弱。

míng zhǔ bù làn fù guì qí chén. suǒ wèi fù zhě, fēi sù mǐ zhū yù yě? suǒ wèi guì zhě, fēi jué wèi guān zhí yě? fèi fǎ zuò sī jué lù zhī, fù guì. fán rén zhǔ dé xíng fēi chū rén yě, zhī fēi chū rén yě, yǒng lì fēi guò rén yě. rán mín suī yǒu shèng zhī, fú gǎn wǒ móu yǒng lì, fú gǎn wǒ shā suī zhòng, bù gǎn shèng qí zhǔ suī mín zhì yì wàn zhī shù, xiàn zhòng shǎng ér mín bù gǎn zhēng, xíng fá ér mín bù gǎn yuàn zhě, fǎ yě. guó luàn zhě, mín duō sī yì bīng ruò zhě, mín duō sī yǒng. zé xuē guó zhī suǒ yǐ qǔ jué lù zhě duō tú wáng guó zhī yù, jiàn jué qīng lù. bù zuò ér shí, bù zhàn ér róng, wú jué ér zūn, wú lù ér fù, wú guān ér zhǎng, cǐ zhī wèi jiān mín. suǒ wèi zhì zhǔ wú zhōng chén, cí fù wú xiào zǐ, yù wú shàn yán, jiē yǐ fǎ xiāng sī yě, mìng xiāng zhèng yě. bù néng dú wèi fēi, ér mò yǔ rén wèi fēi. suǒ wèi fù zhě, rù duō ér chū guǎ. yī fú yǒu zhì, yǐn shí yǒu jié, zé chū guǎ yǐ. nǚ shì jǐn yú nèi, nán shì jǐn yú wài, zé rù duō yǐ.
明主不濫富貴其臣。所謂富者，非粟米珠玉也？所謂貴者，非爵位官職也？廢法作私爵祿之，富貴。凡人主德行非出人也，知非出人也，勇力非過人也。然民雖有聖知，弗敢我謀；勇力，弗敢我殺；雖眾，不敢勝其主；雖民至億萬之數，縣重賞而民不敢爭，行罰而民不敢怨者，法也。國亂者，民多私義；兵弱者，民多私勇。則削國之所以取爵祿者多塗；亡國之欲，賤爵輕祿。不作而食，不戰而榮，無爵而尊，無祿而富，無官而長，此之謂奸民。所謂「治主無忠臣，慈父無孝子」，欲無善言，皆以法相司也，命相正也。不能獨為非，而莫與人為非。所謂富者，入多而出寡。衣服有制，飲食有節，則出寡矣。女事盡於內，男事盡於外，則入多矣。

suǒ wèi míng zhě, wú suǒ bù jiàn, zé qún chén bù gǎn wèi jiān, bǎi xìng bù gǎn wèi fēi. shì yǐ rén zhǔ chù kuāng chuáng zhī shàng, tīng sī zhú zhī shēng, ér wú xià zhì. suǒ wèi míng zhě, shǐ zhòng bù dé bù wèi. suǒ wèi qiáng zhě, tiān xià shèng. tiān xià shèng, shì gù hé lì. shì yǐ yǒng qiáng bù gǎn wèi bào, shèng zhī bù gǎn wèi zhà ér xū yòng jiān tiān xià zhī zhòng, mò gǎn bù wèi qí suǒ hǎo ér pì qí suǒ è. suǒ wèi qiáng zhě, shǐ yǒng lì bù dé bù wèi jǐ yòng. qí zhì zú, tiān xià yì zhī bù zú, tiān xià shuō zhī. shì tiān xià zhě, tiān xià qù zhī zì shì zhě, dé tiān xià. dé tiān xià zhě, xiān zì dé zhě yě néng shèng qiáng dí zhě, xiān zì shèng zhě yě.
所謂明者，無所不見，則群臣不敢為奸，百姓不敢為非。是以人主處匡床之上，聽絲竹之聲，而無下治。所謂明者，使眾不得不為。所謂強者，天下勝。天下勝，是故合力。是以勇強不敢為暴，聖知不敢為詐而虛用；兼天下之眾，莫敢不為其所好而辟其所惡。所謂強者，使勇力不得不為己用。其志足，天下益之；不足，天下說之。恃天下者，天下去之；自恃者，得天下。得天下者，先自得者也；能勝強敵者，先自勝者也。

shèng rén zhī bì rán zhī lǐ bì wèi zhī shí shì, gù wèi bì zhì zhī zhèng, zhàn bì yǒng zhī mín, xíng bì tīng zhī lìng. shì yǐ bīng chū ér wú dí, lìng xíng ér tiān xià fú cóng. huáng hú zhī fēi, yī jǔ qiān lǐ, yǒu bì fēi zhī bèi yě lì lì jù jù, rì zǒu qiān lǐ, yǒu bì zǒu zhī shì yě hǔ bào xióng pí, zhì ér wú dí, yǒu bì shèng zhī lǐ yě. shèng rén jiàn běn rán zhī zhèng, zhī bì rán zhī lǐ, gù qí zhì mín yě, rú yǐ gāo xià zhì shuǐ, rú yǐ zào shī zhì huǒ. gù yuē: rén zhě néng rén yú rén, ér bù néng shǐ rén rén yì zhě néng ài yú rén, ér bù néng shǐ rén ài. shì yǐ zhī rén yì zhī bù zú yǐ zhì tiān xià yě. shèng rén yǒu bì xìn zhī xìng, yòu yǒu shǐ tiān xià bù dé bù xìn zhī fǎ. suǒ wèi yì zhě, wèi rén chén zhōng, wèi rén zǐ xiào, shǎo zhǎng yǒu lǐ, nán nǚ yǒu bié fēi qí yì yě, è bù gǒu shí, sǐ bù gǒu shēng. cǐ nǎi yǒu fǎ zhī cháng yě. shèng wáng zhě bù guì yì ér guì fǎ, fǎ bì míng, lìng bì xíng, zé yǐ yǐ.
聖人知必然之理、必為之時勢，故為必治之政，戰必勇之民，行必聽之令。是以兵出而無敵，令行而天下服從。黃鵠之飛，一舉千里，有必飛之備也；麗麗、巨巨，日走千里，有必走之勢也；虎、豹、熊、羆，鷙而無敵，有必勝之理也。聖人見本然之政，知必然之理，故其制民也，如以高下制水，如以燥濕制火。故曰：仁者能仁於人，而不能使人仁；義者能愛於人，而不能使人愛。是以知仁義之不足以治天下也。聖人有必信之性，又有使天下不得不信之法。所謂義者，為人臣忠，為人子孝，少長有禮，男女有別；非其義也，餓不苟食，死不苟生。此乃有法之常也。聖王者不貴義而貴法，法必明，令必行，則已矣。