strong pò dí zhǎng jì yī strong
○破敵長技一
xiàn qí
◎陷騎
chén wén wú rén shàn zhōu, jìn rén shàn qí, wú rén fēi bù shàn yú qí yě fān zhǎng yú mǎ, hàn zhǎng yú nǔ, zhū fān fēi bù shàn yú nǔ yě. wú rén shēng yú pǐ zé zhī xiāng, gù zhōu jí zhī shì bù dài yú jiào xí ér zì néng bǐ zhū fān shēng yú chí zhú zhī dì, gù qí shè zhī qiǎo bù dài yú zhǐ shǐ ér zì jīng. shì qǐ dé zhī jiàn wén, qiú zhī yuè xí, rú hàn jìn zhī shì xié? gài rén lì zhī suǒ chōng, bù rú tiān xìng zhī zì qiǎo. chū yú miǎn qiáng xué xí zhī suǒ zhì zhě, qí yǔ fū yǔ shēng jù shēng zhě, guò rén yuǎn yǐ. kuàng jīn rì zhī shì, dì bù kě tóng, jì fēi qí dí. qián dài míng jiāng gù cháng tǎo lùn fān hàn duǎn zhǎng, yǐ qiú zhì qí suǒ néng yǐ. bǐ yǐ qí zhì qí, yóu bù zú yǐ qǔ shèng. kuàng jīn rì sān sī wǔ zhù zhī mǎ, jiē kě shù jì ér lǔ rén yī diāo suǒ zhǐ, dòng zhé shù wàn.
臣聞吳人善舟,晉人善騎,吳人非不善於騎也;番長於馬,漢長於弩,諸番非不善於弩也。吳人生於圮澤之鄉,故舟楫之事不待於教習而自能;彼諸番生於馳逐之地,故騎射之巧不待於指使而自精。是豈得之見聞,求之閱習,如漢晉之士邪?蓋人力之所充,不如天性之自巧。出於勉強學習之所致者,其與夫與生俱生者,過人遠矣。況今日之事,地不可同,技非其敵。前代名將固嘗討論番漢短長,以求致其所能矣。彼以騎制騎,猶不足以取勝。況今日三司、五駐之馬,皆可數計;而虜人一雕所指,動輒數萬。
gù bù shèng qí kě yōu yǐ. nài hé shàng gǎn yán yú jìn qǔ zāi? xū! yàn jì zhī yóu liè, fēi huái hàn zhī zōu jū qín jìn zhī qí shì, fēi jiāng zhè zhī chú mù. mǎ chǎn yú xī xià, ér jūn zhāo yú jiāng huái zhī jiān, gù yǐ wù xìng zhī bù xiāng ān. chú mò yú yíng kǎn zhě yǒu nián, yú zī ér chí qū qiān lǐ, jí pò gǔ chuān, nǎi jí shuǐ cǎo yú huāng shān zhī lú wěi, shì yòu fēng tǔ zhī bù xiāng de. cǐ qí xiāng qù yǒu ruò tiān rǎng. jīn rì zhū jiāng jù kě bù jí liào qí zhǎng jì hū? yì zhě wèi yù qí zhě wú chū yú chē, xiàn qí zhě wú chū yú nǔ. chén cháng xiàn qīng chē zhī zhì yú hòu yǐ. rán chē tú néng zhì qí yú fēng jiāo rèn jiē zhī shí, fēng zhī wèi jiāo rèn zhī wèi jiē, hé yǐ shǐ qí zhī bù kě chěng? nǔ tú néng zhì qí yú sān bǎi bù zhī wài, ér sān bǎi bù zhī nèi hé yǐ shǐ qí zhī bù kě táo? gù jiāng hú xiàn qí zhī fǎ, bì yù yùn jī jiān yú chōng tū zhī shí, shǐ qí léi hōng báo jī zhī fēng jiē yǒu suǒ bù jí shī shè qì jù yú chí chěng zhī jì, shǐ qí fēng huí wù zhuǎn zhī qiǎo jiē yǒu suǒ bù jí chěng. bǐ fāng shì qí yī qí dāng bā zú, wú bì shǐ qí bā qí bù zú yǐ dāng wú zhī yī zú bǐ fāng shì qí yī qí shè zú yǐ dí wú zhī shí gē máo, wú bì shǐ qí shí qí shè bù zú yǐ dí wú zhī yī gē máo. fān mǎ zhī jùn fǎn bù rú wú bù zú zhī néng chí, qí shè zhī jīng fǎn bù rú wú gē jǐ zhī yì zhōng. shì wèi fǎn zhǔ wèi kè, yì duǎn chéng zhǎng. zhèng qián bèi fú nǔ yú lín kě bài qí qí, ér qí guǒ bài duàn mù yú dào kě dé qí mǎ, ér mǎ guǒ dé. jiē cǐ lèi yě.
固不勝其可憂矣。奈何尚敢言於進取哉?吁!燕冀之游鬣,非淮漢之騶駒;秦晉之騎士,非江浙之芻牧。馬產於西夏,而軍招於江淮之間,固已物性之不相諳。芻秣於營檻者有年,於茲而馳驅千里,脊破骨穿,乃藉水草於荒山之蘆葦,是又風土之不相得。此其相去有若天壤。今日諸將詎可不急料其長技乎?議者謂御騎者無出於車,陷騎者無出於弩。臣嘗獻輕車之制於後矣。然車徒能制騎於鋒交刃接之時,鋒之未交、刃之未接,何以使騎之不可逞?弩徒能制騎於三百步之外,而三百步之內何以使騎之不可逃?故江湖陷騎之法,必欲運機緘於衝突之時,使其雷轟雹擊之鋒皆有所不及施;設器具於馳騁之際,使其風回霧轉之巧皆有所不及逞。彼方恃其一騎當八卒,吾必使其八騎不足以當吾之一卒;彼方恃其一騎射足以敵吾之十戈矛,吾必使其十騎射不足以敵吾之一戈矛。番馬之駿反不如吾步卒之能馳,騎射之精反不如吾戈戟之易中。是謂反主為客,易短成長。正前輩伏弩於林可敗其騎,而騎果敗;斷木於道可得其馬,而馬果得。皆此類也。
rán xiàn qí zhī fǎ, jiāng hú chuán xí bù zhǐ yī duān. dà shuài bù guò lǔ qí zhòng duō, bù róng dòu dí, cì qí suǒ xíng zhī dào, zhì wèi xiàn qí zhī jù, wù lìng zéi zhī. rán hòu shì zhī yǐ ruò, yǐ yòu qí bì lái dàn zhī yǐ lì, yǐ zhì qí bì zhì. shǐ qí duò wǒ zhī quān huán ér bù zì zhī, rù wǒ zhī xiàn jǐng ér bù kě tuō. qí fǎ yǒu liù. yī yuē fú qiāng. wèi yòng huǒ liàn zhú qiāng xié mái chéng liè, què yú qiāng tóu suǒ dào chù jué dì chéng kū, zhǎng yī chǐ wǔ cùn kuò bàn zhī, yòng zhú yī chǐ bā cùn mái zài nèi. cì yǐ zhú quān wǎn qiāng zhe dì, fù yǐ cǎo cí, bù lìng zhī jiàn. fù yòng wǎn qiāng zhú quān cóng kū nèi xì tí tóu suǒ, bié yè yú qiāng tóu suǒ zhǐ chù yī zhàng xǔ. yù zéi mǎ tī dòng, tí tóu suǒ yè qù wǎn qiāng zhú quān, zé qiāng tóu xiàng dí, qǐ dì sān chǐ, zéi mǎ wú bù zhōng shāng. èr yuē bàn suǒ. yòng má suǒ gè zhǎng wǔ zhàng yǐ xià, liǎng tóu jí zhōng jiān gè zhǎng yī zhàng, yòng mù zhuāng xì suǒ, dīng zhī yú dì. yòng qīng zhú gān wǔ tiáo chēng suǒ yāo, kòng dī zhe dì, kòu yǐ jī jié mù gōu, rú liè zhī zhì. yù mǎ zú chù dòng jī jié, zé chēng suǒ zhú qù dì sān chǐ, zéi mǎ wú bù bèi bàn. sān yuē mǎ tuō. wèi yòng zhú xuē chéng jīn huǒ, qí zhǎng shù bèi yú jīn, qí zhuī shén ruì, yòng yǐ zān dì qí wěi zé yòng rè tāng zhǔ guò, lìng chuí suì hé má, gè yǐ chéng suǒ suǒ wěi yòu ān kòu tóu, kòu zhuǎn yú zhú piàn zhī shàng réng jiāng qiāng gǎn yè suǒ yú zhú piàn zhī shǒu. yù mǎ bèi tào ér zǒu, zé suǒ wěi zhī qiāng zì zhuō qí tuǐ fù. sì yuē mǎ tǒng. yòng jué dì chéng jǐng, shēn yī chǐ kuò sān cùn, nèi zhì zǎn zhuī. yù mǎ zú bèi xiàn, zé zǎn zhuī zì cì qí tí zhǒng. wǔ yuē qīng jǐng. wèi yú má mài cǎo jiè zhī dì jué ér chéng jǐng, bù jū guǎng xiá, shàng yǐ lú xí ruò pán zhú xí zhī shǔ fù zhī, ér yǎn yǐ má mài cǎo jiè, suí qí wù zhī lèi sè, shǐ dí mǎ bù jué zú xiàn. liù yuē bái jǐng. wèi yǐ chén shā tǔ shí zhī dì jué ér chéng jǐng, bù jū guǎng xiá, shàng yǐ lú xí zhú liè zhī shǔ fù zhī, ér yǎn yǐ chén tǔ shā shí, suí qí dì zhī yán sè, shǐ dí mǎ bù jué zú xiàn. yǐ shàng liù fǎ, jiē yú dào lù yù xiān xiū shè, yǐ dài qí lái. rán qì yòng zhī shè, fēi shùn xī kě chéng zhì zuò zhī jiān, fēi qǐng kè kě bàn. nǎi ruò cāng zú xiāng féng, bù qī ér yù, qián bù dé yǐ yīng qí fēng, hòu bù dé yǐ bì qí ruì. dāng shì zhī shí, bù fèi cùn tǔ chǐ mù, ér zéi mǎ zì dǐ yú sǔn shāng bù láo pǐ mǎ zhǐ lún, ér zéi qí zì zhì yú diān fù.
然陷騎之法,江湖傳襲不止一端。大率不過虜騎眾多,不容斗敵,伺其所行之道,制為陷騎之具,勿令賊知。然後示之以弱,以誘其必來;啖之以利,以致其必至。使其墮我之圈圜而不自知,入我之陷阱而不可脫。其法有六。一曰伏槍。謂用火煉竹槍斜埋成列,卻於槍頭所到處掘地成窟,長一尺五寸、闊半之,用竹一尺八寸埋在內。次以竹圈挽槍著地,覆以草茨,不令知見。復用挽槍竹圈從窟內系提頭索,別曳於槍頭所指處一丈許。遇賊馬踢動,提頭索曳去挽槍竹圈,則槍頭向敵,起地三尺,賊馬無不中傷。二曰絆索。用麻索各長五丈已下,兩頭及中間各長一丈,用木樁系索,釘之於地。用青竹竿五條撐索腰,控低著地,扣以機結木鈎,如獵之制。遇馬足觸動機結,則撐索竹去地三尺,賊馬無不被絆。三曰馬拖。謂用竹削成筋火,其長數倍於筋,其錐甚銳,用以簪地;其尾則用熱湯煮過,令槌碎和麻,各以成索;索尾又安扣頭,扣轉於竹片之上;仍將槍桿曳索於竹片之首。遇馬被套而走,則索尾之槍自卓其腿腹。四曰馬筒。用掘地成阱,深一尺、闊三寸,內置攢錐。遇馬足被陷,則攢錐自刺其蹄踵。五曰青阱。謂於麻麥草芥之地掘而成阱,不拘廣狹,上以蘆席、箬盤、竹蓆之屬覆之,而掩以麻麥草芥,隨其物之類色,使敵馬不覺足陷。六曰白阱。謂以塵沙、土石之地掘而成阱,不拘廣狹,上以蘆席、竹{列}之屬覆之,而掩以塵土、沙石,隨其地之顏色,使敵馬不覺足陷。已上六法,皆於道路預先修設,以待其來。然器用之設,非瞬息可成;製作之艱,非頃刻可辦。乃若倉卒相逢,不期而遇,前不得以嬰其鋒,後不得以避其銳。當是之時,不費寸土尺木,而賊馬自抵於損傷;不勞匹馬只輪,而賊騎自至於顛覆。
qí fǎ yì liù: yī yuē cì qiú, sì fāng yǒu fēng, zhōng jiān yǒu dì, yǐ tiě wèi zhī èr yuē jí lí, lì zhī yǐ fēng, cuì zhī yǐ dú, yǐ tiě wèi zhī sān yuē máo zhēn, qí xíng rú zhēn ér shāo dà, yǐ tiě wèi zhī sì yuē é xiàng, qí xíng liǎng qū ér shàng xià jiē ruì, yǐ tiě wèi zhī wǔ yuē líng jiǎo, yǐ tiě wèi líng jiǎo liù yuē zào jiǎo, yǐ tiě wèi zào jiǎo. yǐ shàng liù fǎ, jiē yù xiān dǎ zào, yù yù yòng zé lìng quán chā sā zhì zài dì. rán píng yuán kuàng yě, wǒ zhī ér dí bù zhī, nǎi kě shī qiǎo. dào xiá lù ài, dí xiǎn ér wǒ yì xiǎn, jiāng hé yǐ wèi liǎng nán jiàn qiǎo zhī cè? mò ruò yīn dì shè xiǎn, shǐ dí qí zhī lái kě rù ér bù kě chū, wú jūn zhī lì kě jiàn ér bù kě duó. qí fǎ yǒu bā. yī yuē tī quān. yǐ zhú wèi quān, chā yú mǎ dào, yǐ suǒ xù yú zhú quān zhī shàng, yòng tào mǎ zú. èr yuē jié jìng. yòng zhú nǔ yī zhāng zhú yán qī piàn bō líng yī zhī, yǐ mǎ wěi tóu fà zhī shǔ yè zhī mǎ dào. mǎ tóu chù zhī, zé jiàn fā mǎ dào. sān yuē fá mù. mǎ xíng yú lín yuè zhī zhōng, lìng fá mù héng dào, zé mǎ bù kě guò. réng zhǐ lìng bàn shé, bù dé fá duàn, kǒng wèi dí rén xià mǎ tuō yè lí lù.
其法亦六:一曰刺球,四方有鋒,中間有蒂,以鐵為之;二曰蒺藜,礪之以鋒,萃之以毒,以鐵為之;三曰茅針,其形如針而稍大,以鐵為之;四曰鵝項,其形兩曲而上下皆銳,以鐵為之;五曰菱角,以鐵為菱角;六曰皂角,以鐵為皂角。已上六法,皆預先打造,遇欲用則令筌插、撒擲在地。然平原曠野,我知而敵不知,乃可施巧。道狹路隘,敵險而我亦險,將何以為兩難見巧之策?莫若因地設險,使敵騎之來可入而不可出,吾軍之利可見而不可奪。其法有八。一曰踢圈。以竹為圈,插於馬道,以索續於竹圈之上,用套馬足。二曰截徑。用竹弩一張、竹檐七片、菠菱一隻,以馬尾、頭髮之屬曳之馬道。馬頭觸之,則箭發馬倒。三曰伐木。馬行於林樾之中,令伐木橫道,則馬不可過。仍止令半折,不得伐斷,恐為敵人下馬拖曳離路。
sì yuē jié cǎo. wèi mǎ xíng yú cǎo yě zhī zhōng, qí zhèng lù gù lìng duàn jué zhuān shí, duī sāi chái cí, què yú sì wéi yòng cǎo jié fù qí shāo, lìng lán bàn guò lù. mǎ jí zǒu zé bèi bàn, zhòng duì jiē dào. wǔ yuē zhǒng bīng. wèi dào lù xiǎn jùn, huò gāo pō jùn àn, huò xié chéng dǒu gǎng, dāng lìng yíng fēng guàn shuǐ, shuǐ jié chéng bīng, zé huá liū bù kě guò. liù yuē liè shí. wèi mǎ dào zhǎi xiá, liǎng páng jiē tǔ mù, dāng lìng chāo jué sāi lù. qī yuē duàn qiáo. wèi mǎ jīng guò qiáo liáng bì huǐ chāi, lìng bù de dù. bā yuē láng yá bǎn. wèi yòng bǎn dīng láng yá dīng yú shàng, xíng zé zài yú liáng chē zhī shàng, yòng zé mái yú shā lì zhī dì. sì shàng bā fǎ, jiē néng xiàn zéi qí yú dào xiá xiǎn yào, qiě è zéi yú xiǎn. cǐ gù kě yòng. zéi zhī xiǎn ér bù rù, jiāng ān yòng zhī? zài wǒ zé yǒu yòu qí zhī shù, shǐ zéi mǎ jiàn cǐ yǒng yuè ér qián, bēn téng ér zhì, zì dǐ sǐ wáng, zì tóu xiàn jǐng, ér bù róng zhǐ è. qí fǎ yǒu sì. yī yuē chú yòu. wèi dí mǎ xíng yuǎn, jiǔ què cǎo chú, gù xià zhì xiàn jǐng qiāng cì, ér shàng fù chú mò, shǐ mǎ jiàn zhī, zì tóu sǐ dì. èr yuē ěr yòu. wèi zéi mǎ jī è rì jiǔ, gù xià zhì xiàn jǐng qiāng cì, ér shàng fù shū sù dòu liào, shǐ mǎ jiàn zhī, zì tóu sǐ dì. sān yuē xiàn qīng. wèi zéi mǎ rù jìng, jiǔ bù mù fàng, yǒu cǎo cí qīng cāng zhī dì, shè xiàn jǐng qiāng cì, shǐ zéi mǎ wàng jiàn cǎo sè, ér bù gù xiǎn xiàn. sì yuē xiàn bái. wèi zéi mǎ rù jìng, jiǔ bù jí yǐn, jí yú bēi chí xī jiàn zhī dì, shè xiàn jǐng zhuī cì, shǐ zéi mǎ wàng jiàn shuǐ sè, ér bù gù xiǎn xiàn. yǐ shàng sì fǎ, jiē lìng zéi mǎ zì yuè shuǐ huǒ ér qián. fán èr shí sì fǎ, jiē xiàn qí jǐn kǒu. qí tā rú shuǐ yào zhī mì fēng shā zhī biàn, suī yuē ào miào, rán zá yǐ fú dàn, gū zhì wù lùn. chéng néng míng cǐ, fù lèi tuī ér yì gāi zhī, wú jiāng fǎn lǜ lǔ qí zhī bù duō zhì ěr, hé lǜ qí zhǎng jì zhī bù zhì zāi!
四曰結草。謂馬行於草野之中,其正路故令斷絕磚石,堆塞柴茨,卻於四圍用草結縛其稍,令闌絆過路。馬急走則被絆,眾隊皆倒。五曰種冰。謂道路險峻,或高坡峻岸,或斜城陡崗,當令迎風灌水,水結成冰,則滑溜不可過。六曰裂石。謂馬道窄狹,兩旁皆土木,當令抄掘塞路。七曰斷橋。謂馬經過橋樑必毀拆,令不得度。八曰琅琊版。謂用版釘琅琊釘於上,行則載於糧車之上,用則埋於沙礫之地。巳上八法,皆能陷賊騎於道狹險要,且扼賊於險。此固可用。賊知險而不入,將安用之?在我則有誘騎之術,使賊馬見此踴躍而前,奔騰而至,自抵死亡,自投陷阱,而不容止遏。其法有四。一曰芻誘。謂敵馬行遠,久闕草芻,故下置陷阱、槍刺,而上覆芻秣,使馬見之,自投死地。二曰餌誘。謂賊馬飢餓日久,故下置陷阱、槍刺,而上覆菽粟豆料,使馬見之,自投死地。三曰獻青。謂賊馬入境,久不牧放,有草茨青蒼之地,設陷阱、槍刺,使賊馬望見草色,而不顧險陷。四曰獻白。謂賊馬入境,久不汲飲,即於陂池、溪澗之地,設陷阱、錐刺,使賊馬望見水色,而不顧險陷。已上四法,皆令賊馬自越水火而前。凡二十四法,皆陷騎緊口。其他如水藥之秘、風沙之變,雖曰奧妙,然雜以浮誕,姑置勿論。誠能明此,復類推而意該之,吾將反慮虜騎之不多至耳,何慮其長技之不制哉!
jīn rì guó jiā xī nán zhī chéng yì jì duàn xù ér bù dēng, huái hàn zhī jū yǎng qiě shōu mǎi zhī wú shù, sān sī jiāng shàng zhī chú mù fù bù wén yú zēng yì, ér xiàn qí zhī cè, zhū jiāng wèi wén yǒu zhī qí yī èr zhě. chén gù zhí qí dà lüè ér jiàn yán zhī. ruò fú jiāng hú suǒ xì zhī lùn, chén bù fù wèi bì xià xiàn. shì wèi xiàn qí.
今日國家西南之程驛既斷續而不登,淮、漢之駒養且收買之無術,三司、江上之芻牧復不聞於增益,而陷騎之策,諸將未聞有知其一二者。臣故摭其大略而僭言之。若夫江湖瑣細之論,臣不復為陛下獻。是謂陷騎。