tiān dì shè ér mín shēng zhī. dāng cǐ zhī shí yě, mín zhī qí mǔ ér bù zhī qí fù, qí dào qīn qīn ér ài sī. qīn qīn zé bié, ài sī zé xiǎn. mín zhòng, ér yǐ bié xiǎn wèi wù, zé mín luàn. dāng cǐ shí yě, mín wù shèng ér lì zhēng. wù shèng zé zhēng, lì zhēng zé sòng, sòng ér wú zhèng, zé mò de qí xìng yě. gù xián zhě lì zhōng zhèng, shè wú sī, ér mín shuō rén. dāng cǐ shí yě, qīn qīn fèi, shàng xián lì yǐ. fán rén zhě yǐ ài lì wèi wù, ér xián zhě yǐ xiāng chū wèi dào. mín zhòng ér wú zhì, jiǔ ér xiāng chū wèi dào, zé yǒu luàn. gù shèng rén chéng zhī, zuò wèi tǔ dì huò cái nán nǚ zhī fēn. fēn dìng ér wú zhì, bù kě, gù lì jìn jìn lì ér mò zhī sī, bù kě, gù lì guān guān shè ér mò zhī yī, bù kě, gù lì jūn. jì lì jūn, zé shàng xián fèi ér guì guì lì yǐ. rán zé shàng shì qīn qīn ér ài sī, zhōng shì shàng xián ér shuō rén, xià shì guì guì ér zūn guān. shàng xián zhě yǐ dào xiāng chū yě, ér lì jūn zhě shǐ xián wú yòng yě. qīn qīn zhě yǐ sī wèi dào yě, ér zhōng zhèng zhě shǐ sī wú xíng yě. cǐ sān zhě fēi shì xiāng fǎn yě, mín dào bì ér suǒ zhòng yì yě, shì shì biàn ér háng dào yì yě. gù yuē: wáng dào yǒu shéng.
天地設而民生之。當此之時也,民知其母而不知其父,其道親親而愛私。親親則別,愛私則險。民眾,而以別、險為務,則民亂。當此時也,民務勝而力征。務勝則爭,力征則訟,訟而無正,則莫得其性也。故賢者立中正,設無私,而民說仁。當此時也,親親廢,上賢立矣。凡仁者以愛利為務,而賢者以相出為道。民眾而無制,久而相出為道,則有亂。故聖人承之,作為土地、貨財、男女之分。分定而無制,不可,故立禁;禁立而莫之司,不可,故立官;官設而莫之一,不可,故立君。既立君,則上賢廢而貴貴立矣。然則上世親親而愛私,中世上賢而說仁,下世貴貴而尊官。上賢者以道相出也,而立君者使賢無用也。親親者以私為道也,而中正者使私無行也。此三者非事相反也,民道弊而所重易也,世事變而行道異也。故曰:王道有繩。
fū wáng dào yī duān, ér chén dào yì yī duān, suǒ dào zé yì, ér suǒ shéng zé yī yě. gù yuē: mín yú, zé zhī kě yǐ wáng shì zhī, zé lì kě yǐ wáng. mín yú, zé lì yǒu yú ér zhī bù zú shì zhī, zé qiǎo yǒu yú ér lì bù zú. mín zhī shēng, bù zhī zé xué, lì jǐn zé fú. gù shén nóng jiào gēng ér wáng tiān xià, shī qí zhī yě tāng wǔ zhì qiáng ér zhēng zhū hóu, fú qí lì yě. fū mín yú, bù huái zhī ér wèn shì zhī, wú yú lì ér fú. gù yǐ wáng tiān xià zhě bìng xíng, lì zhēng zhū hóu zhě tuì dé.
夫王道一端,而臣道亦一端,所道則異,而所繩則一也。故曰:民愚,則知可以王;世知,則力可以王。民愚,則力有餘而知不足;世知,則巧有餘而力不足。民之生,不知則學,力盡則服。故神農教耕而王天下,師其知也;湯、武致強而征諸侯,服其力也。夫民愚,不懷知而問;世知,無餘力而服。故以王天下者並刑,力征諸侯者退德。
shèng rén bù fǎ gǔ, bù xiū jīn. fǎ gǔ zé hòu yú shí, xiū jīn zé sāi yú shì. zhōu bù fǎ shāng, xià bù fǎ yú, sān dài yì shì, ér jiē kě yǐ wáng. gù xìng wáng yǒu dào, ér chí zhī yì lǐ. wǔ wáng nì qǔ ér guì shùn, zhēng tiān xià ér shàng ràng. qí qǔ zhī yǐ lì, chí zhī yǐ yì. jīn shì qiáng guó shì jiān bìng, ruò guó wù lì shǒu, shàng bù jí yú xià zhī shí, ér xià bù xiū tāng wǔ. tāng wǔ sāi, gù wàn chéng mò bù zhàn, qiān shèng mò bù shǒu. cǐ dào zhī sāi jiǔ yǐ, ér shì zhǔ mò zhī néng fèi yě, gù sān dài bù sì. fēi míng zhǔ mò yǒu néng tīng yě, jīn rì yuàn qǐ zhī yǐ xiào.
聖人不法古,不脩今。法古則後於時,脩今則塞於勢。周不法商,夏不法虞,三代異勢,而皆可以王。故興王有道,而持之異理。武王逆取而貴順,爭天下而上讓。其取之以力,持之以義。今世強國事兼併,弱國務力守,上不及虞、夏之時,而下不脩湯、武。湯、武塞,故萬乘莫不戰,千乘莫不守。此道之塞久矣,而世主莫之能廢也,故三代不四。非明主莫有能聽也,今日願啟之以效。
gǔ zhī mín pǔ yǐ hòu, jīn zhī mín qiǎo yǐ wěi. gù xiào yú gǔ zhě, xiān dé ér zhì xiào yú jīn zhě, qián xíng ér fǎ. cǐ sú zhī suǒ huò yě. jīn shì zhī suǒ wèi yì zhě, jiāng lì mín zhī suǒ hǎo, ér fèi qí suǒ è cǐ qí suǒ wèi bù yì zhě, jiāng lì mín zhī suǒ è, ér fèi qí suǒ lè yě. èr zhě míng mào shí yì, bù kě bù chá yě. lì mín zhī suǒ lè, zé mín shāng qí suǒ è lì mín zhī suǒ è, zé mín ān qí suǒ lè. hé yǐ zhī qí rán yě? fū mín yōu zé sī, sī zé chū dù lè zé yín, yín zé shēng yì. gù yǐ xíng zhì zé mín wēi, mín wēi zé wú jiān, wú jiān zé mín ān qí suǒ lè. yǐ yì jiào zé mín zòng, mín zòng zé luàn, luàn zé mín shāng qí suǒ è. wú zhī suǒ wèi xíng zhě, yì zhī běn yě ér shì suǒ wèi yì zhě, bào zhī dào yě. fū zhèng mín zhě, yǐ qí suǒ è, bì zhōng qí suǒ hǎo yǐ qí suǒ hǎo, bì bài qí suǒ è.
古之民朴以厚,今之民巧以偽。故效於古者,先德而治;效於今者,前刑而法。此俗之所惑也。今世之所謂義者,將立民之所好,而廢其所惡;此其所謂不義者,將立民之所惡,而廢其所樂也。二者名貿實易,不可不察也。立民之所樂,則民傷其所惡;立民之所惡,則民安其所樂。何以知其然也?夫民憂則思,思則出度;樂則淫,淫則生佚。故以刑治則民威,民威則無奸,無奸則民安其所樂。以義教則民縱,民縱則亂,亂則民傷其所惡。吾之所謂刑者,義之本也;而世所謂義者,暴之道也。夫正民者,以其所惡,必終其所好;以其所好,必敗其所惡。
zhì guó xíng duō ér shǎng shǎo, gù wáng zhě xíng jiǔ ér shǎng yī, xuē guó shǎng jiǔ ér xíng yī. fū guò yǒu hòu bó, zé xíng yǒu qīng zhòng shàn yǒu dà xiǎo, zé shǎng yǒu duō shǎo. cǐ èr zhě, shì zhī cháng yòng yě. xíng jiā yú zuì suǒ zhōng, zé jiān bù qù shǎng shī yú mín suǒ yì, zé guò bù zhǐ. xíng bù néng qù jiān ér shǎng bù néng zhǐ guò zhě, bì luàn. gù wáng zhě xíng yòng yú jiāng guò, zé dà xié bù shēng shǎng shī yú gào jiān, zé xì guò bù shī. zhì mín néng shǐ dà xié bù shēng xì guò bù shī, zé guó zhì. guó zhì bì qiáng. yī guó xíng zhī, jìng nèi dú zhì. èr guó xíng zhī, bīng zé shǎo qǐn. tiān xià xíng zhī, zhì dé fù lì. cǐ wú yǐ shā xíng zhī fǎn yú dé ér yì hé yú bào yě.
治國刑多而賞少,故王者刑九而賞一,削國賞九而刑一。夫過有厚薄,則刑有輕重;善有大小,則賞有多少。此二者,世之常用也。刑加於罪所終,則奸不去;賞施於民所義,則過不止。刑不能去奸而賞不能止過者,必亂。故王者刑用於將過,則大邪不生;賞施於告奸,則細過不失。治民能使大邪不生、細過不失,則國治。國治必強。一國行之,境內獨治。二國行之,兵則少寢。天下行之,至德復立。此吾以殺刑之反於德而義合於暴也。
gǔ zhě, mín cóng shēng ér qún chù, luàn, gù qiú yǒu shàng yě. rán zé tiān xià zhī lè yǒu shàng yě, jiāng yǐ wèi zhì yě. jīn yǒu zhǔ ér wú fǎ, qí hài yǔ wú zhǔ tóng yǒu fǎ bù shèng qí luàn, yǔ wú fǎ tóng. tiān xià bù ān wú jūn, ér lè shèng qí fǎ, zé jǔ shì yǐ wèi huò yě. fū lì tiān xià zhī mín zhě mò dà yú zhì, ér zhì mò kāng yú lì jūn, lì jūn zhī dào mò guǎng yú shèng fǎ, shèng fǎ zhī wù mò jí yú qù jiān, qù jiān zhī běn mò shēn yú yán xíng. gù wáng zhě yǐ shǎng jìn, yǐ xíng quàn qiú guò bù qiú shàn, jí xíng yǐ qù xíng.
古者,民藂生而群處,亂,故求有上也。然則天下之樂有上也,將以為治也。今有主而無法,其害與無主同;有法不勝其亂,與無法同。天下不安無君,而樂勝其法,則舉世以為惑也。夫利天下之民者莫大於治,而治莫康於立君,立君之道莫廣於勝法,勝法之務莫急於去奸,去奸之本莫深於嚴刑。故王者以賞禁,以刑勸;求過不求善,藉刑以去刑。