wéi shuō mìng zǒng bǎi guān, zài zhǒng zǎi zhī rèn. zǒng yīn zǒng.
惟說命總百官，在冢宰之任。○總音揔。

shū wéi shuō mìng zǒng bǎi guān zhèng yì yuē: wéi cǐ fù shuō, shòu wáng mìng zǒng bǎi guān zhī zhí, wèi zài zhǒng zǎi zhī rèn yě. shuō yǐ guān gāo rèn zhòng, nǎi jìn yán yú wáng, gù shǐ tè biāo cǐ jù wèi fā yán zhī duān yě.
[疏]「惟說命總百官」○正義曰：惟此傅說，受王命總百官之職，謂在「冢宰之任」也。說以官高任重，乃進言於王，故史特標此句為發言之端也。

nǎi jìn yú wáng yuē: wū hū! míng wáng fèng ruò tiān dào, jiàn bāng shè dōu, tiān yǒu rì yuè běi dǒu wǔ xīng èr shí bā xiù, jiē yǒu zūn bēi xiāng zhèng zhī fǎ, yán míng wáng fèng shùn cǐ dào, yǐ lì guó shè dōu. sù yīn xiù.
乃進於王曰：「嗚呼！明王奉若天道，建邦設都，天有日月北斗五星二十八宿，皆有尊卑相正之法，言明王奉順此道，以立國設都。○宿音秀。

shū chuán tiān yǒu zhì shè dōu zhèng yì yuē: jìn yǔ yún: dà zhě tiān dì, qí cì jūn chén. yì xì cí yún: tiān chuí xiàng, jiàn jí xiōng, shèng rén xiàng zhī. jiē yán rén jūn fǎ tiān yǐ shè guān, shùn tiān yǐ zhì zhì yě. tiān yǒu rì yuè zhào lín zhòu yè, yóu wáng guān zhī bó lǜ lǐng zhū hóu yě. běi dǒu huán rào běi jí, yóu qīng shì zhī zhōu wèi tiān zǐ yě. wǔ xīng xíng yú liè sù, yóu zhōu mù zhī xǐng chá zhū hóu yě. èr shí bā xiù bù yú sì fāng, yóu zhū hóu wèi tiān zǐ shǒu tǔ yě. tiān xiàng jiē yǒu zūn bēi xiāng zhèng zhī fǎ, yán míng wáng fèng shùn tiān dào yǐ lì guó shè dōu yě. lì guó wèi lì wáng guó jí bāng guó, shè dōu wèi shè dì dū jí zhū hóu guó dōu, zǒng yán jiàn guó lì jiā zhī shì.
[疏]傳「天有」至「設都」○正義曰：《晉語》云：「大者天地，其次君臣。」《易·繫辭》云：「天垂象，見吉凶，聖人象之。」皆言人君法天以設官，順天以致治也。天有日月照臨晝夜，猶王官之伯率領諸侯也。北斗環繞北極，猶卿士之周衛天子也。五星行於列宿，猶州牧之省察諸侯也。二十八宿布於四方，猶諸侯為天子守土也。天象皆有尊卑相正之法，言明王奉順天道以立國設都也。「立國」謂立王國及邦國，「設都」謂設帝都及諸侯國都，總言建國立家之事。

shù hòu wáng jūn gōng, chéng yǐ dài fū shī zhǎng, yán lì jūn chén shàng xià, jiāng chén wèi zhì zhī běn, gù xiān jǔ qí shǐ. wáng, yú fāng fǎn. zhǎng, dīng zhàng fǎn. zhì, zhí lì fǎn, xià tóng.
樹後王君公，承以大夫師長，言立君臣上下，將陳為治之本，故先舉其始。○王，於方反。長，丁丈反。治，直吏反，下同。

shū shù hòu zhì shī zhǎng zhèng yì yuē: cǐ yòu zǒng yán shè guān fēn zhí zhī shì yě. shù, lì yě. hòu wáng wèi tiān zǐ yě. jūn gōng wèi zhū hóu yě. chéng zhě fèng shàng zhī míng. hòu wáng jūn gōng, rén zhǔ yě. dài fū shī zhǎng, rén chén yě. chén dāng fèng xíng jūn mìng, gù yǐ chéng yán zhī. zhōu lǐ lì guān duō yǐ shī wèi míng, shī zhě zhòng suǒ fǎ, yì shì zhǎng zhī yì yě. dài fū yǐ xià, fēn zhí bù tóng, měi guān gè yǒu qí zhǎng, gù yǐ shī zhǎng yán zhī. sān gōng zé jūn gōng zhī nèi bāo zhī, qīng zé dài fū zhī wén jiān zhī, shī zhǎng zhī yán yì tōng yǒu shì. jiāng chén wèi zhì zhī běn, gù xiān jǔ qí shǐ, lüè yán shè guān, gù cí bù xiáng bèi. wèi zhì zhī běn, wéi tiān cōng míng yǐ xià jiē shì yě.
[疏]「樹後」至「師長」○正義曰：此又總言設官分職之事也。「樹」，立也。「後王」謂天子也。「君公」謂諸侯也。「承」者奉上之名。「後王君公」，人主也。「大夫師長」，人臣也。臣當奉行君命，故以「承」言之。《周禮》立官多以「師」為名，「師」者眾所法，亦是長之義也。大夫已下，分職不同，每官各有其長，故以「師長」言之。三公則「君公」之內包之，卿則「大夫」之文兼之，「師長」之言亦通有士。將陳為治之本，故先舉其始，略言設官，故辭不詳備。為治之本，「惟天聰明」已下皆是也。

bù wéi yì yù, wéi yǐ luàn mín. bù shǐ yǒu wèi zhě yì yù mín shàng, yán lì zhī zhǔ shǐ zhì mín. yù, yáng lǜ fǎn. wéi tiān cōng míng, wéi shèng shí xiàn, wéi chén qīn ruò, wéi mín cóng yì. xiàn, fǎ yě. yán shèng wáng fǎ tiān yǐ lì jiào, chén jìng shùn ér fèng zhī, mín yǐ cóng shàng wèi zhì. cóng, cái róng fǎn.
不惟逸豫，惟以亂民。不使有位者逸豫民上，言立之主使治民。○豫，羊慮反。惟天聰明，惟聖時憲，惟臣欽若，惟民從乂。憲，法也。言聖王法天以立教，臣敬順而奉之，民以從上為治。○從，才容反。

shū chuán xiàn fǎ zhì wèi zhì zhèng yì yuē: xiàn, fǎ, shì gǔ wén. rén zhī wén jiàn yú ěr mù, tiān wú xíng tǐ, jiǎ rén shì yǐ yán yě. cōng wèi wú suǒ bù wén, míng wèi wú suǒ bù jiàn. wéi shèng rén yú shì fǎ tiān, yán fǎ tiān yǐ lì jiào, yú xià wú bù wén jiàn, chú qí suǒ è, nà zhī yú shàn. suī fù yùn yǒu tuī yí, dào yǒu shēng jiàng, qí suǒ shī wèi wèi cháng bù fǎ tiān yě. chén jìng shùn ér fèng zhī, fèng jí shàng wén chéng yě, fèng chéng jūn mìng ér bù zhī yú mín. mín yǐ cóng shàng wèi zhì, bù cóng shàng mìng zé luàn, gù cóng yì yě.
[疏]傳「憲法」至「為治」○正義曰：「憲，法」，《釋詁》文。人之聞見於耳目，天無形體，假人事以言也。「聰」謂無所不聞，「明」謂無所不見。惟聖人於是法天，言法天以立教，於下無不聞見，除其所惡，納之於善。雖復運有推移，道有升降，其所施為未嘗不法天也。「臣敬順而奉之」，「奉」即上文「承」也，奉承君命而布之於民。「民以從上為治」，不從上命則亂，故「從乂」也。

wéi kǒu qǐ xiū, wéi jiǎ zhòu qǐ róng, jiǎ, kǎi. zhòu, dōu móu yě. yán bù kě qīng jiào lìng, yì yòng bīng. zhòu, zhí yòu fǎn. kǎi, kǔ dài fǎn. dōu, dīng hóu fǎn. móu, mò hóu fǎn. yì, yǐ shì fǎn. wéi yī shang zài sì, wéi gān gē shěng jué gōng. yán fú bù kě jiā fēi qí rén, bīng bù kě rèn fēi qí cái. sì, xī sì fǎn. shěng, xī jǐng fǎn, yī běn zuò shěng.
惟口起羞，惟甲冑起戎，甲，鎧。胄，兜鍪也。言不可輕教令，易用兵。○胄，直又反。鎧，苦代反。兜，丁侯反。鍪，莫侯反。易，以豉反。惟衣裳在笥，惟干戈省厥躬。言服不可加非其人，兵不可任非其才。○笥，息嗣反。省，息井反，一本作眚。

shū wéi kǒu zhì jué gōng zhèng yì yuē: yán wáng zhě fǎ tiān shī huà, qí jǔ zhǐ bù kě bù shèn. wéi kǒu chū lìng bù shàn, yǐ qǐ xiū rǔ wéi jiǎ zhòu fá fēi qí zuì, yǐ qǐ róng bīng yán bù kě qīng jiào lìng, yì yòng bīng yě. wéi yī shang zài qiè sì, bù kě jiā fēi qí rén, guān qí néng zú chēng zhí, rán hòu cì zhī. wéi gān gē zài fǔ kù, bù kě rèn fēi qí cái, shěng qí shēn kān jiāng shuài, rán hòu shòu zhī. shàng èr jù shì xiāng lèi, xià èr jù wén bù tóng zhě, yī shang yán zài qiè sì, gān gē bù yán suǒ zài, gān gē yún shěng jué gōng, yī shang bù yán shì qí rén, lìng qí hù xiāng zú yě. chuán jiǎ kǎi zhì yòng bīng zhèng yì yuē: jīng chuán zhī wén wú kǎi yǔ dōu móu, gài qín hàn yǐ lái shǐ yǒu cǐ míng, chuán yǐ jīn xiǎo gǔ yě. gǔ zhī jiǎ zhòu jiē yòng xī sì, wèi yǒu yòng tiě zhě, ér móu kǎi zhī zì jiē cóng jīn, gài hòu shì shǐ yòng tiě ěr. kǒu zhī chū yán wèi jiào lìng, jiǎ zhòu xìng shī nǎi yòng zhī, yán bù kě qīng jiào lìng, yì yòng bīng yě. yì yì qīng yě. ān wēi zài chū lìng, lìng zhī bù shàn, zé rén wéi bèi zhī, shì qǐ xiū yě. jìng luàn zài yòng bīng, fá zhī wú zuì, zé rén pàn wéi zhī, shì qǐ róng yě. chuán yán fú zhì qí cái zhèng yì yuē: fēi qí rén fēi qí cái, yì tóng ér hù wén yě. zhōu lǐ dà zōng bó: yǐ jiǔ yí zhī mìng zhèng bāng guó zhī wèi, yī mìng shòu zhí, zài mìng shòu fú, sān mìng shòu wèi, sì mìng shòu qì, wǔ mìng cì zé, liù mìng cì guān, qī mìng cì guó, bā mìng zuò mù, jiǔ mìng zuò bó. zhèng yún: yī mìng shǐ jiàn, mìng wèi zhèng lì. shòu zhí, zhì zhí shì yě. liè guó zhī shì yī mìng, wáng zhī xià shì yì yī mìng. zài mìng shòu fú, shòu xuán miǎn zhī fú. liè guó zhī dài fū zài mìng, wáng zhī zhōng shì yì zài mìng. rán zé zài mìng yǐ shàng shǐ shòu yī fú, wèi cì zhī shí zài guān zhī qiè sì yě. jiǎ zhòu gān gē jù shì jūn qì, shàng yán bù kě qīng yòng bīng, cǐ yán bù kě wàng wěi rén, suī wén zhòng ér yì yì yě.
[疏]「惟口」至「厥躬」○正義曰：言王者法天施化，其舉止不可不慎。惟口出令不善，以起羞辱；惟甲冑伐非其罪，以起戎兵；言不可輕教令，易用兵也。惟衣裳在篋笥，不可加非其人，觀其能足稱職，然後賜之。惟干戈在府庫，不可任非其才，省其身堪將帥，然後授之。上二句事相類，下二句文不同者，衣裳言在篋笥，干戈不言所在，干戈雲「省厥躬」，衣裳不言視其人，令其互相足也。○傳「甲鎧」至「用兵」○正義曰：經傳之文無「鎧」與「兜鍪」，蓋秦漢已來始有此名，傳以今曉古也。古之甲冑皆用犀兕，未有用鐵者，而「鍪」、「鎧」之字皆從金，蓋後世始用鐵耳。口之出言為教令，甲冑興師乃用之，言不可輕教令，易用兵也。「易」亦輕也。安危在出令，令之不善，則人違背之，是「起羞」也。靜亂在用兵，伐之無罪，則人叛違之，是「起戎」也。○傳「言服」至「其才」○正義曰：「非其人」、「非其才」，義同而互文也。《周禮·大宗伯》：「以九儀之命正邦國之位，一命受職，再命受服，三命受位，四命受器，五命賜則，六命賜官，七命賜國，八命作牧，九命作伯。」鄭云：「一命始見，命為正吏。受職，治職事也。列國之士一命，王之下士亦一命。再命受服，受玄冕之服。列國之大夫再命，王之中士亦再命。」然則「再命」已上始受衣服，未賜之時在官之篋笥也。甲冑干戈俱是軍器，上言不可輕用兵，此言不可妄委人，雖文重而意異也。

wáng wéi jiè zī, yǔn zī kè míng, nǎi wǎng bù xiū. yán wáng jiè shèn cǐ sì wéi zhī shì, xìn néng míng, zhèng nǎi wú bù měi. wéi zhì luàn zài shù guān. yán suǒ guān dé rén zé zhì, shī rén zé luàn. guān bù jí sī nì, wéi qí néng. bù jiā sī nì, wéi néng shì guān. nì, nǚ yǐ fǎn. jué wǎng jí è dé, wéi qí xián. yán fēi xián bù jué.
王惟戒茲，允茲克明，乃罔不休。言王戒慎此四「惟」之事，信能明，政乃無不美。惟治亂在庶官。言所官得人則治，失人則亂。官不及私昵，惟其能。不加私昵，惟能是官。○昵，女乙反。爵罔及惡德，惟其賢。言非賢不爵。

shū guān bù zhì qí xián zhèng yì yuē: wáng zhì yún: lùn dìng rán hòu guān zhī, rèn guān rán hòu jué zhī. zhèng yún: guān zhī, shǐ zhī shì shǒu yě. jué zhī, mìng zhī yě. rán zé zhì qí shì wèi zhī guān, shòu qí wèi wèi zhī jué, guān jué yī yě, suǒ cóng yán zhī yì ěr. xián wèi dé xíng, néng wèi cái yòng zhì shì bì yòng néng, gù guān yún wéi qí néng shòu wèi yí dé xián, gù jué yún wéi qí xián. shī xù yún: rèn xián shǐ néng. zhōu lǐ xiāng dài fū: sān nián zé dà bǐ, kǎo qí dé háng dào yì, ér yǔ xián zhě néng zhě. zhèng yún: xián zhě, yǒu dé xíng zhě. néng zhě, yǒu dào yì zhě. shì xián néng wèi yì ěr. sī nì wèi zhī qí bù kě ér yòng zhī, è dé wèi bù zhī qí fēi ér rèn zhī, jiè wáng shǐ shěn qiú rén, jué sī hǎo yě.
[疏]「官不」至「其賢」○正義曰：《王制》云：「論定然後官之，任官然後爵之。」鄭云：「官之，使之試守也。爵之，命之也。」然則治其事謂之「官」，受其位謂之「爵」，「官」、「爵」一也，所從言之異耳。「賢」謂德行，「能」謂才用；治事必用能，故「官」雲「惟其能」；受位宜得賢，故「爵」雲「惟其賢」。《詩序》云：「任賢使能。」《周禮·鄉大夫》：「三年則大比，考其德行道藝，而與賢者能者。」鄭云：「賢者，有德行者。能者，有道藝者。」是「賢」、「能」為異耳。「私昵」謂知其不可而用之，「惡德」謂不知其非而任之，戒王使審求人，絕私好也。

lǜ shàn yǐ dòng, dòng wéi jué shí. fēi shàn fēi shí bù kě dòng. yǒu qí shàn, sàng jué shàn. jīn qí néng, sàng jué gōng. suī tiān zǐ yì bì ràng yǐ dé zhī. sàng, xī làng fǎn.
慮善以動，動惟厥時。非善非時不可動。有其善，喪厥善。矜其能，喪厥功。雖天子亦必讓以得之。○喪，息浪反。

shū yǒu qí zhì jué gōng zhèng yì yuē: rén shēng shàng qiān ràng ér zēng zì qǔ, zì yǒu qí shàn, zé rén bù yǐ wèi shàn, gù shí shàn ér sàng qí shàn. zì kuā qí néng, zé rén bù yǐ wèi néng, gù shí néng ér sàng qí néng. yóu qí zì qǔ, gù rén bù yǔ zhī. yǒu qí shàn zé fá shàn yě. shùn měi yǔ yún: rǔ wéi bù jīn, tiān xià mò yǔ rǔ zhēng néng. rǔ wéi bù fá, tiān xià mò yǔ rǔ zhēng gōng. shì yán tuī ér bù yǒu, gù míng fǎn guī zhī yě.
[疏]「有其」至「厥功」○正義曰：人生尚謙讓而憎自取，自有其善，則人不以為善，故實善而喪其善。自誇其能，則人不以為能，故實能而喪其能。由其自取，故人不與之。「有其善」則伐善也。舜美禹云：「汝惟不矜，天下莫與汝爭能。汝惟不伐，天下莫與汝爭功。」是言推而不有，故名反歸之也。

wéi shì shì nǎi qí yǒu bèi, yǒu bèi wú huàn. shì shì, fēi yī shì. wú qǐ chǒng nà wǔ, kāi chǒng fēi qí rén, zé nà wǔ zhī dào.
惟事事乃其有備，有備無患。事事，非一事。無啟寵納侮，開寵非其人，則納侮之道。

shū wú qǐ chǒng nà wǔ zhèng yì yuē: jūn zǐ wèi gāo yì gōng, xiǎo rén dé chǒng zé màn. ruò chǒng xiǎo rén, zé bì shì chǒng màn zhǔ, wú dé kāi xiǎo rén yǐ chǒng, zì nà cǐ qīng wǔ yě. kāi wèi jūn chū ēn yǐ chǒng chén, nà wèi chén rù màn yǐ qīng wáng, jù jūn ér yán kāi nà, yǐ chū rù wèi wén yě.
[疏]「無啟寵納侮」○正義曰：君子位高益恭，小人得寵則慢。若寵小人，則必恃寵慢主，無得開小人以寵，自納此輕侮也。「開」謂君出恩以寵臣，「納」謂臣入慢以輕王，據君而言「開」、「納」，以出、入為文也。

wú chǐ guò zuò fēi. chǐ guò wù ér wén zhī, suì chéng dà fēi.
無恥過作非。恥過誤而文之，遂成大非。

shū chuán chǐ guò zhì dà fēi zhèng yì yuē: zhòng huī zhī měi chéng tāng yún: gǎi guò bù lìn. míng xiǎo rén yǒu guò, jiē xī ér bù gǎi. lùn yǔ yún: xiǎo rén zhī guò yě bì wén. chǐ yǒu guò wù ér gèng yǐ yán cí wén shì zhī, wàng rén bù jué, qí fēi mí shén, gù suì chéng dà fēi yě.
[疏]傳「恥過」至「大非」○正義曰：仲虺之美成湯云：「改過不吝。」明小人有過，皆惜而不改。《論語》云：「小人之過也必文。」恥有過誤而更以言辭文飾之，望人不覺，其非彌甚，故「遂成大非」也。

wéi jué yōu jū, zhèng shì wéi chún. qí suǒ jū xíng, jiē rú suǒ yán, zé wáng zhī zhèng shì chún cuì. chún yīn chún. cuì, suī suì fǎn. dú yú jì sì, shí wèi fú qīn. lǐ fán zé luàn, shì shén zé nán. jì bù yù shù, shù zé dú, dú zé bù jìng. shì shén lǐ fán, zé luàn ér nán xíng. gāo zōng zhī sì tè fēng shù jìn miào, gù shuō yīn yǐ jiè zhī. dú, tú mù fǎn. shù, sè jiǎo fǎn.
惟厥攸居，政事惟醇。其所居行，皆如所言，則王之政事醇粹。○醇音純。粹，雖遂反。黷於祭祀，時謂弗欽。禮煩則亂，事神則難。」祭不欲數，數則黷，黷則不敬。事神禮煩，則亂而難行。高宗之祀特豐數近廟，故說因以戒之。○黷，徒木反。數，色角反。

shū chuán jì bù zhì jiè zhī zhèng yì yuē: jì bù yù shù, shù zé dú, dú zé bù jìng, lǐ jì jì yì wén yě. cǐ yī jīng jiē yán jì sì zhī shì, lǐ fán yì wèi jì sì zhī fán, gù chuán zǒng yún: shì shén lǐ fán, zé luàn ér nán xíng. kǒng yǐ gāo zōng róng rì zǔ yǐ xùn zhū wáng sì wú fēng yú nì, wèi fù shuō cǐ yán wèi bǐ shì ér fā, gù yún gāo zōng zhī sì tè fēng shù yú jìn miào, gù shuō yīn ér jiè zhī.
[疏]傳「祭不」至「戒之」○正義曰：「祭不欲數，數則黷，黷則不敬」，《禮記·祭義》文也。此一經皆言祭祀之事，「禮煩」亦謂祭祀之煩，故傳總云：「事神禮煩，則亂而難行。」孔以《高宗肜日》祖已訓諸王「祀無豐於昵」，謂傅說此言為彼事而發，故云高宗之祀特豐數於近廟，故說因而戒之。

wáng yuē: zhǐ zāi! shuō nǎi yán wéi fú. zhǐ, měi yě. měi qí suǒ yán jiē kě fú xíng. nǎi bù liáng yú yán, yǔ wǎng wén yú xíng. rǔ ruò bù shàn yú suǒ yán, zé wǒ wú wén yú suǒ xíng zhī shì. shuō bài qǐ shǒu, yuē: fēi zhī zhī jiān, xíng zhī wéi jiān. yán zhī zhī yì, xíng zhī nán. yǐ miǎn gāo zōng. wáng chén bù jiān, yǔn xié yú xiān wáng chéng dé, wáng xīn chéng bù yǐ xíng zhī wèi nán, zé xìn hé yú xiān wáng chéng dé. chén, shì lín fǎn. wéi shuō bù yán yǒu jué jiù. wáng néng xíng shàn, ér shuō bù yán, zé yǒu qí jiù zuì.
王曰：「旨哉！說乃言惟服。旨，美也。美其所言皆可服行。乃不良於言，予罔聞於行。」汝若不善於所言，則我無聞於所行之事。說拜稽首，曰：「非知之艱，行之惟艱。言知之易，行之難。以勉高宗。王忱不艱，允協於先王成德，王心誠不以行之為難，則信合於先王成德。○忱，市林反。惟說不言有厥咎。」王能行善，而說不言，則有其咎罪。