yīn jì cuò tiān mìng, cuò, luàn yě. cuò, qī gè fǎn, mǎ yún:" fèi yě." wēi zǐ zuò gào fù shī shǎo shī. gào èr shī ér qù zhòu. shǎo, shī zhào fǎn.
殷既错天命,错,乱也。○错,七各反,马云:“废也。”微子作诰父师、少师。告二师而去纣。○少,诗照反。
shū" yīn jì" zhì" shǎo shī" zhèng yì yuē: yīn zhòu jì bào nüè wú dào, cuò luàn tiān mìng, qí xiōng wēi zǐ zhī zhòu bì wáng, yǐ zuò yán gào gào fù shī jī zǐ shǎo shī bǐ gàn. shǐ xù qí shì ér zuò cǐ piān yě. míng yuē wēi zǐ ér bù yán" zuò wēi zǐ" zhě, yǐ yán" wēi zǐ zuò gào", yǐ kě zhī ér shěng wén yě. chuán" cuò, luàn yě" zhèng yì yuē: jiāo cuò shì hún luàn zhī yì, gù wèi luàn yě. bù zhǐ yán zhòu è ér yán" cuò luàn tiān mìng" zhě, tiān shēng zhēng mín, lì jūn yǐ mù zhī, wèi jūn ér wú jūn dào, shì cuò luàn tiān mìng, wèi è zhī dà, gù jǔ cǐ yǐ jiàn è zhī jí ěr.
[疏]“殷既”至“少师”○正义曰:殷纣既暴虐无道,错乱天命,其兄微子知纣必亡,以作言诰告父师箕子、少师比干。史叙其事而作此篇也。名曰《微子》而不言“作《微子》”者,已言“微子作诰”,以可知而省文也。○传“错,乱也”○正义曰:交错是浑乱之义,故为乱也。不指言纣恶而言“错乱天命”者,天生烝民,立君以牧之,为君而无君道,是错乱天命,为恶之大,故举此以见恶之极耳。
wēi zǐ wēi, qí nèi guó míng. zi, jué. wèi zhòu qīng shì, qù wú dào.
微子微,圻内国名。子,爵。为纣卿士,去无道。
shū chuán" wēi qí" zhì" wú dào" zhèng yì yuē: wēi guó zài qí nèi, xiān rú xiāng chuán wéi rán. zhèng xuán yǐ wéi wēi yǔ jī jù zài qí nèi, kǒng suī bù yán jī, yì dāng zài qí nèi yě. wáng sù yún:" wēi, guó míng. zi, jué. rù wèi wáng qīng shì." sù yì gài yǐ wēi wèi qí wài, gù yán" rù" yě. wēi zǐ míng qǐ, shì jiā zuò kāi, bì hàn jǐng dì huì yě. qǐ yǔ qí dì zhòng yǎn, jiē shì zhòu zhī tóng mǔ shù xiōng, shǐ jì chēng" wēi zhòng yǎn". yǎn yì chēng" wēi" zhě, wēi zǐ fēng wēi, yǐ wēi wèi shì, gù dì yì chēng wēi, yóu rú chūn qiū zhī shì yú gōng zhī dì chēng yú shū, jì gōng zhī dì chēng jì shū. wēi zǐ ruò fēi dà chén, zé wú jiǎ yōu zhòu, yì bù bì xū qù, yǐ cǐ zhī qí wèi qīng shì yě. chuán yún" qù wú dào" zhě, yǐ" qù" jiàn qí wèi qīng shì yě.
[疏]传“微圻”至“无道”○正义曰:微国在圻内,先儒相传为然。郑玄以为微与箕俱在圻内,孔虽不言箕,亦当在圻内也。王肃云:“微,国名。子,爵。入为王卿士。”肃意盖以微为圻外,故言“入”也。微子名启,《世家》作开,避汉景帝讳也。启与其弟仲衍,皆是纣之同母庶兄,《史记》称“微仲衍”。衍亦称“微”者,微子封微,以微为氏,故弟亦称微,犹如春秋之世虞公之弟称虞叔,祭公之弟称祭叔。微子若非大臣,则无假忧纣,亦不必须去,以此知其为卿士也。传云“去无道”者,以“去”见其为卿士也。
wēi zǐ ruò yuē:" fù shī shǎo shī, fù shī, tài shī, sān gōng, jī zǐ yě. shǎo shī, gū qīng, bǐ gàn. wēi zǐ yǐ zhòu jù jiàn, zhī qí bì wáng, shùn qí shì ér yán zhī. yīn qí fú huò luàn zhèng sì fāng. huò, yǒu yě. yán yīn qí bù yǒu zhì zhèng sì fāng zhī shì, jiāng bì wáng. zhì, zhí lì fǎn. wǒ zǔ dǐ suì chén yú shàng, yán tāng zhì suì qí gōng, chén liè yú shàng shì. wǒ yòng shěn xù yú jiǔ, yòng luàn bài jué dé yú xià. wǒ, zhòu yě. shěn miǎn xù you, bài luàn tāng dé yú hòu shì. shěn, xú zhí jīn fǎn. xù, kuàng jù fǎn, yǐ jiǔ wèi xiōng yuē xù, shuō wén zuò yǒu jù, yún:" jiǔ you." miǎn, miàn shàn fǎn. you yīn yǒng, shuō wén yú mìng fǎn, yǒu jù jiǔ yě. yīn wǎng bù xiǎo dà, hǎo cǎo qiè jiān guǐ. cǎo yě qiè dào, yòu wèi jiān guǐ yú nèi wài. hǎo, hū bào fǎn. guǐ yīn guǐ.
微子若曰:“父师、少师,父师,太师,三公,箕子也。少师,孤卿,比干。微子以纣距谏,知其必亡,顺其事而言之。殷其弗或乱正四方。或,有也。言殷其不有治正四方之事,将必亡。○治,直吏反。我祖底遂陈于上,言汤致遂其功,陈列於上世。我用沈酗于酒,用乱败厥德于下。我,纣也。沈湎酗蒏,败乱汤德於后世。○沈,徐直金反。酗,况具反,以酒为凶曰酗,《说文》作〈酉句〉,云:“酒蒏。”湎,面善反。蒏音咏,《说文》于命反,〈酉句〉酒也。殷罔不小大,好草窃奸宄。草野窃盗,又为奸宄於内外。○好,呼报反。宄音轨。
qīng shì shī shī fēi dù, fán yǒu gū zuì, nǎi wǎng héng huò. liù qīng diǎn shì xiāng shī xiào, wèi fēi fǎ dù, jiē yǒu gū zuì, wú bǐng cháng dé zhòng zhě. dù rú zì. xiǎo mín fāng xìng, xiāng wèi dí chóu. qīng shì jì luàn, ér xiǎo rén gè qǐ yī fāng, gòng wèi dí chóu. yán bù hé tóng. chóu, cháng zhōu fǎn. jīn yīn qí lún sàng, ruò shè dà shuǐ, qí wú jīn yá. lún, méi yě. yán yīn jiāng méi wáng, rú shè dà shuǐ, wú yá jì, wú suǒ yī jiù. lún yīn lún, xú lì yǔn fǎn. sàng, xī làng fǎn. yá, wǔ jiē fǎn, yòu yí jiā fǎn. yīn suì sàng, yuè zhì yú jīn." yán suì sàng wáng yú shì, zhì yú jīn, dào bù dài jiǔ.
卿士师师非度,凡有辜罪,乃罔恒获。六卿典士相师效,为非法度,皆有辜罪,无秉常得中者。○度如字。小民方兴,相为敌雠。卿士既乱,而小人各起一方,共为敌雠。言不和同。○雠,常周反。今殷其沦丧,若涉大水,其无津涯。沦,没也。言殷将没亡,如涉大水,无涯际,无所依就。○沦音伦,徐力允反。丧,息浪反。涯,五皆反,又宜佳反。殷遂丧,越至于今。”言遂丧亡於是,至於今,到不待久。
shū" wēi zǐ" zhì" yú jīn" zhèng yì yuē: wēi zǐ jiāng yù qù yīn, shùn qí qù shì ér yán, yuē" fù shī"" shǎo shī", hū èr shī yǔ zhī yán yě. jīn yīn guó qí jiāng bù fù yǒu zhì zhèng sì fāng zhī shì, yán qí bì miè wáng yě. xī wǒ zǔ chéng tāng, zhì xíng qí dào, suì qí gōng yè, chén liè yú shàng shì yǐ. jīn wǒ zhòu wéi yòng shěn miǎn xù yú jiǔ, yòng shì luàn bài qí zǔ zhī dé yú xià. yóu zhòu luàn bài zhī gù, jīn rì yīn rén wú bù xiǎo dà jiē hǎo cǎo qiè jiān guǐ. suī zài cháo qīng shì, xiāng shī shī wèi fēi fǎ dù zhī shì. cháo tíng zhī chén jiē yǒu gū zuì, nǎi wú yǒu yī rén néng bǐng cháng dé zhòng zhě. zài wài xiǎo rén, fāng fāng gè qǐ, xiāng yǔ gòng wèi dí chóu. huāng luàn rú cǐ, jīn yīn qí méi, wáng ruò shè dà shuǐ, qí wú jīn jì yá àn. yīn suì sàng wáng, yán bù fù jiǔ yě." cǐ sàng wáng yú shì, zhì yú jīn, dào bì bù dé gèng jiǔ yě". chuán" fù shī" zhì" yán zhī" zhèng yì yuē: yǐ bì mìng zhī piān wáng hū bì gōng wèi" fù shī", bì gōng shí wéi tài shī yě. zhōu guān yún:" tài shī tài fù tài bǎo, zī wéi sān gōng. shǎo shī shǎo fù shǎo bǎo yuē sān gū." jiā yǔ yún:" bǐ gàn guān zé shǎo shī." shǎo shī shì bǐ gàn, zhī tài shī shì jī zǐ yě. biàn jiǎn shū chuán, bú jiàn jī zǐ zhī míng, wéi sī mǎ biāo zhù zhuāng zi yún:" jī zǐ míng xū yú." bù zhī chū hé shū yě. zhōu guān yǐ shǎo shī wèi gū, cǐ chuán yán" gū qīng" zhě, gū yì qīng yě, kǎo gōng jì yuē" wài yǒu jiǔ shì, jiǔ qīng cháo yān", shì sān gū liù qīng gòng wèi jiǔ qīng yě. bǐ gàn bù yán fēng jué, huò běn wú jué, huò yǒu ér bù yán yě. jiā yǔ yún:" bǐ gàn shì zhòu zhī qīn, zé zhū fù." zhī bǐ gàn shì zhòu zhī zhū fù ěr. jī zǐ zé wú wén. sòng shì jiā yún:" jī zǐ zhě, zhòu qīn qī yě." zhǐ yán qīn qī, bù zhī wèi fù wèi xiōng yě. zhèng xuán wáng sù jiē yǐ jī zǐ wèi zhòu zhī zhū fù, fú qián dù yù yǐ wéi zhòu zhī shù xiōng, jì wú zhèng wén, gè yǐ yì yán zhī ěr. wēi zǐ yǐ zhòu jù jiàn, zhī qí bì wáng, xīn yù qù zhī, gù shùn qí qù shì ér yán, hū èr shī yǐ gào zhī. chuán" huò yǒu" zhì" bì wáng" zhèng yì yuē:" huò" zhě bù dìng zhī cí, qí shì yù dāng rán, zé shì yǒu cǐ shì, gù yǐ" huò" wèi yǒu yě. zhèng xuán lún yǔ zhù yì yún:" huò zhī yán yǒu yě, bù yǒu yán wú yě." tiān zǐ, tiān xià zhī zhǔ, suǒ yǐ zhì zhèng sì fāng," yán yīn qí bù yǒu zhì zhèng sì fāng zhī shì", yán jiāng bì wáng. chuán" wǒ zhòu" zhì" hòu shì" zhèng yì yuē: shì jiǔ luàn dé, shì zhòu zhī xíng, gù zhī" wǒ", wǒ zhòu yě. rén yǐ jiǔ luàn, ruò shěn yú shuǐ, gù yǐ dān jiǔ wèi" shěn" yě. miǎn rán shì qí tóng zhī yì, shī yún:" tiān bù miǎn ěr yǐ jiǔ." zhèng yún:" tiān bù tóng rǔ yán sè yǐ jiǔ." shì" miǎn" wèi jiǔ biàn miàn sè, miǎn rán qí tóng, wú fù píng shí zhī róng yě. shuō wén yún:" xù, you yě." rán zé" xù"" you" yī wù, wèi yǐn jiǔ zuì ér fā nù. jīng yán luàn bài qí dé, bì yǒu suǒ shǔ, shàng yán" wǒ zǔ" zhǐ wèi chéng tāng, zhī yán" bài luàn tāng dé yú hòu shì" yě. shàng wèi qián shì, gù xià wèi hòu shì yě. chuán" liù qīng" zhì" zhōng zhě" zhèng yì yuē:" shì" xùn shì yě, gù" qīng shì" wèi" liù qīng diǎn shì"." shī shī" yán xiāng shī xiào wèi fēi fǎ dù zhī shì yě. zhǐ yán" qīng shì", yǐ guì zhě shàng ěr, jiàn jiàn zhě jiē rán. gù wáng sù yún:" qīng shì yǐ xià, zhuǎn xiāng shī xiào wèi fēi fǎ dù zhī shì yě." zhèng yún:" fán yóu jiē yě." chuán yì yì rán, yǐ" fán" wèi jiē, yán qīng shì yǐ xià zài cháo zhī chén, qí suǒ jǔ dòng jiē yǒu gū zuì, wú rén néng bǐng cháng xíng dé zhòng zhèng zhě.
[疏]“微子”至“于今”○正义曰:微子将欲去殷,顺其去事而言,曰“父师”、“少师”,呼二师与之言也。今殷国其将不复有治正四方之事,言其必灭亡也。昔我祖成汤,致行其道,遂其功业,陈列於上世矣。今我纣惟用沈湎酗E1於酒,用是乱败其祖之德於下。由纣乱败之故,今日殷人无不小大皆好草窃奸宄。虽在朝卿士,相师师为非法度之事。朝廷之臣皆有辜罪,乃无有一人能秉常得中者。在外小人,方方各起,相与共为敌雠。荒乱如此,今殷其没,亡若涉大水,其无津济涯岸。殷遂丧亡,言不复久也。“此丧亡於是,至於今,到必不得更久也”。○传“父师”至“言之”○正义曰:以《毕命》之篇王呼毕公为“父师”,毕公时为太师也。《周官》云:“太师、太傅、太保,兹惟三公。少师、少傅、少保曰三孤。”《家语》云:“比干官则少师。”少师是比干,知太师是箕子也。遍检书传,不见箕子之名,惟司马彪注《庄子》云:“箕子名胥馀。”不知出何书也。《周官》以少师为孤,此传言“孤卿”者,孤亦卿也,《考工记》曰“外有九室,九卿朝焉”,是三孤六卿共为九卿也。比干不言封爵,或本无爵,或有而不言也。《家语》云:“比干是纣之亲,则诸父。”知比干是纣之诸父耳。箕子则无文。《宋世家》云:“箕子者,纣亲戚也。”止言亲戚,不知为父为兄也。郑玄、王肃皆以箕子为纣之诸父,服虔、杜预以为纣之庶兄,既无正文,各以意言之耳。微子以纣距谏,知其必亡,心欲去之,故顺其去事而言,呼二师以告之。○传“或有”至“必亡”○正义曰:“或”者不定之辞,其事欲当然,则是有此事,故以“或”为有也。郑玄《论语注》亦云:“或之言有也,不有言无也。”天子,天下之主,所以治正四方,“言殷其不有治正四方之事”,言将必亡。○传“我纣”至“后世”○正义曰:嗜酒乱德,是纣之行,故知“我”,我纣也。人以酒乱,若沈於水,故以耽酒为“沈”也。湎然是齐同之意,《诗》云:“天不湎尔以酒。”郑云:“天不同汝颜色以酒。”是“湎”谓酒变面色,湎然齐同,无复平时之容也。《说文》云:“酗,蒏也。”然则“酗”、“蒏”一物,谓饮酒醉而发怒。经言乱败其德,必有所属,上言“我祖”指谓成汤,知言“败乱汤德於后世”也。上谓前世,故下为后世也。○传“六卿”至“中者”○正义曰:“士”训事也,故“卿士”为“六卿典事”。“师师”言相师效为非法度之事也。止言“卿士”,以贵者尚尔,见贱者皆然。故王肃云:“卿士以下,转相师效为非法度之事也。”郑云:“凡犹皆也。”传意亦然,以“凡”为皆,言卿士以下在朝之臣,其所举动皆有辜罪,无人能秉常行得中正者。
yuē:" fù shī shǎo shī, wǒ qí fā chū kuáng, wú jiā mào xùn yú huāng. wǒ niàn yīn wáng, fā jí shēng kuáng, zài jiā mào luàn, gù yù dùn chū yú huāng yě. yán chóu mèn. chū, chǐ suì fǎn. mào, zì yòu zuò máo, mò bào fǎn, zhù tóng. dùn, tú kùn fǎn, xú tú dùn fǎn, yī yīn dōu kùn fǎn. jīn ěr wú zhǐ, gào yǔ diān jī, ruò zhī hé qí?" rǔ wú zhǐ yì gào wǒ yīn bāng diān yǔn jī zhuì, rú zhī hé qí jiù zhī? jī, zǐ xì fǎn, yù piān zǐ xī fǎn, qiē yùn zǔ jī fǎn. yǔn, yú mǐn fǎn.
曰:“父师、少师,我其发出狂,吾家耄逊于荒。我念殷亡,发疾生狂,在家耄乱,故欲遯出於荒野。言愁闷。○出,尺遂反。耄,字又作旄,莫报反,注同。遯,徒困反,徐徒顿反,一音都困反。今尔无指,告予颠隮,若之何其?”汝无指意告我殷邦颠陨隮坠,如之何其救之?○隮,子细反,《玉篇》子兮反,《切韵》祖稽反。陨,于敏反。
shū" yuē fù shī" zhì" hé qí" zhèng yì yuē: wēi zǐ jì yán zhòu luàn, nǎi wèn shēn zhī suǒ yí, zhǐ ér fù yán, gù bié jiā yī" yuē fù shī shǎo shī", gèng hū ér gào zhī yě." wǒ niàn yīn wáng zhī gù, qí xīn fā jí shēng kuáng, wú zài jiā xīn nèi mào luàn, yù xùn dùn chū yú huāng yě. jīn rǔ fù shī shǎo shī wú zhǐ miè wáng zhī yì gào wǒ yún, yīn bāng qí yǔn zhuì, zé dāng rú zhī hé qí jiù zhī hū?" kǒng qí liú jǐ gòng jiù zhī yě. chuán" wǒ niàn" zhì" chóu mèn" zhèng yì yuē: kuáng shēng yú xīn ér chū yú wài, gù chuán yǐ" chū kuáng" wèi" shēng kuáng". yīng qú shī yún" jī niàn fā kuáng chī", cǐ qí shì yě. zài jiā sī niàn zhī shēn, jīng shén yì yǐ mào luàn. zhèng xuán yún:" mào, hūn luàn yě." zài jiā bù kān mào luàn, gù yù dùn chū yú huāng yě, yán chóu mèn zhī zhì. shī yún:" jià yán chū yóu, yǐ xiě wǒ yōu." yì cǐ yì yě. chuán" rǔ wú" zhì" jiù zhī" zhèng yì yuē:" wú zhǐ yì gào wǒ zhě", wèi wú zhǐ yīn wáng zhī shì gào wǒ, yán yīn jiāng yǔn zhuì, yù liú wǒ jiù zhī." diān" wèi cóng shàng ér yǔn," jī" wèi zhuì yú gōu hè, jiē miè wáng zhī yì yě. zhāo shí sān nián zuǒ zhuàn yuē:" xiǎo rén lǎo ér wú zi, zhī jī yú gōu hè yǐ." wáng sù yún:" jī, jī gōu hè." yán cǐ" jī" zhī yì rú zuǒ zhuàn yě.
[疏]“曰父师”至“何其”○正义曰:微子既言纣乱,乃问身之所宜,止而复言,故别加一“曰父师少师”,更呼而告之也。“我念殷亡之故,其心发疾生狂,吾在家心内耄乱,欲逊遯出於荒野。今汝父师少师无指灭亡之意告我云,殷邦其陨坠,则当如之何其救之乎?”恐其留己共救之也。○传“我念”至“愁闷”○正义曰:狂生於心而出於外,故传以“出狂”为“生狂”。应璩诗云“积念发狂痴”,此其事也。在家思念之深,精神益以耄乱。郑玄云:“耄,昏乱也。”在家不堪耄乱,故欲遯出於荒野,言愁闷之至。《诗》云:“驾言出游,以写我忧。”亦此意也。○传“汝无”至“救之”○正义曰:“无指意告我者”,谓无指殷亡之事告我,言殷将陨坠,欲留我救之。“颠”谓从上而陨,“隮”谓坠於沟壑,皆灭亡之意也。昭十三年《左传》曰:“小人老而无子,知隮於沟壑矣。”王肃云:“隮,隮沟壑。”言此“隮”之义如《左传》也。
fù shī ruò yuē:" wáng zǐ, bǐ gàn bú jiàn, míng xīn tóng, shěng wén. wēi zǐ dì yǐ yuán zǐ, gù yuē wáng zǐ. jiàn, xián biàn fǎn. shěng, suǒ jǐng fǎn. tiān dú jiàng zāi huāng yīn bāng, fāng xìng shěn xù yú jiǔ, tiān shēng zhòu wèi luàn, shì tiān dú xià zāi, sì fāng huà zhòu shěn miǎn, bù kě rú hé. nǎi wǎng wèi wèi, fú qí gǒu zhǎng jiù yǒu wèi rén. yán qǐ shěn miǎn, shàng bù wèi tiān zāi, xià bù wèi xián rén. wéi lì gǒu lǎo zhī zhǎng zhì shì zhī xián, bù yòng qí jiào, fǎ zhòu gù. fú, fú wù fǎn. gǒu, gōng kǒu fǎn. zhǎng, dīng zhàng fǎn, zhù tóng. jīn yīn mín nǎi rǎng qiè shén qí zhī xī quán shēng yòng, yǐ róng jiāng shí, wú zāi. zì lái ér qǔ yuē rǎng. sè chún yuē xī. tǐ wán yuē quán. niú yáng shǐ yuē shēng. qì shí yuē yòng. dào tiān dì zōng miào shēng yòng, xiāng róng xíng shí zhī, wú zāi zuì zhī zhě. yán zhèng luàn. rǎng, rú yáng fǎn, yīn lái ér qǔ yuē rǎng. qiè, mǎ yún:" wǎng dào yuē qiè." shén qí, tiān yuē shén, dì yuē qí. xī, xǔ yí fǎn. quán yīn quán. jiàng jiān yīn mín, yòng yì chóu liǎn, zhào dí chóu bù dài. xià shì yīn mín, suǒ yòng zhì zhě, jiē zhòng fù shāng mín liǎn jù yuàn chóu zhī dào, ér yòu jí xíng bào nüè, zì zhào dí chóu bù jiě dài. chóu rú zì, xià tóng. xú yún:" zhèng yīn chóu." mǎ běn zuò chóu, yún:" shù yě." yàn, lì jiǎn fǎn mǎ zhèng lì yàn fǎn, wèi fù liǎn yě xú yún:" zhèng lì jiàn fǎn." zhì, zhí lì fǎn. jí, qī jì fǎn, shù yě yòu jì lì fǎn běn yòu zuò jí, rú zì, zhì yě. jiě, jiā mài fǎn. zuì hé yú yī, duō jí wǎng zhào. yán yīn mín shàng xià yǒu zuì, jiē hé yú yī fǎ zhòu, gù shǐ mín duō jí bìng, ér wú zhào jiù zhī zhě. jí, zài yì fǎn. shāng jīn qí yǒu zāi, wǒ xìng shòu qí bài. zāi miè zài jìn, wǒ qǐ shòu qí bài, yán zōng shì dà chén yì bù rěn qù. shāng qí lún sàng, wǒ wǎng wèi chén pú. zhào wáng zǐ chū dí. shāng qí méi wáng, wǒ èr rén wú suǒ wéi chén pú, yù yǐ sǐ jiàn zhòu. wǒ jiào wáng zǐ chū, hé yú dào. chén pú, yī běn wú chén zì. wǒ jiù yún kè zi, wáng zǐ fú chū, wǒ nǎi diān jī. kè, bìng yě. wǒ jiǔ zhī zi xián, yán yú dì yǐ. bìng lì zi, dì yǐ bù kěn. bìng zi bù dé lì, zé yí wèi yīn hòu zhě zi. jīn ruò bù chū táo nàn, wǒ yīn jiā zōng miào nǎi yǔn zhuì wú zhǔ. jiù yún, mǎ yún:" yán yě." kè yīn kè, mǎ yún:" qīn kè yě." nán, nǎi dàn fǎn. zì jìng rén zì xiàn yú xiān wáng, gè zì móu xíng qí zhì, rén rén zì xiàn dá yú xiān wáng, yǐ bù shī dào. jìng, mǎ běn zuò qīng, wèi jié yě. wǒ bù gù xíng dùn." yán jiāng yǔ zhòu jù sǐ, suǒ zhí gè yì, jiē guī yú rén, míng jūn zǐ zhī dào, chū chǔ yǔ mò fēi yī tú. gù yīn gù, xú yīn gǔ.
父师若曰:“王子,比干不见,明心同,省文。微子帝乙元子,故曰王子。○见,贤遍反。省,所景反。天毒降灾荒殷邦,方兴沈酗于酒,天生纣为乱,是天毒下灾,四方化纣沈湎,不可如何。乃罔畏畏,咈其耇长旧有位人。言起沈湎,上不畏天灾,下不畏贤人。违戾耇老之长致仕之贤,不用其教,法纣故。○咈,扶勿反。耇,工口反。长,丁丈反,注同。今殷民乃攘窃神祇之牺牷牲用,以容将食,无灾。自来而取曰攘。色纯曰牺。体完曰牷。牛羊豕曰牲。器实曰用。盗天地宗庙牲用,相容行食之,无灾罪之者。言政乱。○攘,如羊反,因来而取曰攘。窃,马云:“往盗曰窃。”神祇,天曰神,地曰祇。牺,许宜反。牷音全。降监殷民,用乂雠敛,召敌雠不怠。下视殷民,所用治者,皆重赋伤民、敛聚怨雠之道,而又亟行暴虐,自召敌雠不解怠。○雠如字,下同。徐云:“郑音畴。”马本作稠,云:“数也。”艳,力检反;马、郑力艳反,谓赋敛也;徐云:“郑力剑反。”治,直吏反。亟,欺忌反,数也;又纪力反;本又作极,如字,至也。解,佳卖反。罪合于一,多瘠罔诏。言殷民上下有罪,皆合於一法纣,故使民多瘠病,而无诏救之者。○瘠,在益反。商今其有灾,我兴受其败。灾灭在近,我起受其败,言宗室大臣义不忍去。商其沦丧,我罔为臣仆。诏王子出迪。商其没亡,我二人无所为臣仆,欲以死谏纣。我教王子出,合於道。○臣仆,一本无臣字。我旧云刻子,王子弗出,我乃颠隮。刻,病也。我久知子贤,言於帝乙。病立子,帝乙不肯。病子不得立,则宜为殷后者子。今若不出逃难,我殷家宗庙乃陨坠无主。○旧云,马云:“言也。”刻音克,马云:“侵刻也。”难,乃旦反。自靖人自献于先王,各自谋行其志,人人自献达于先王,以不失道。○靖,马本作清,谓洁也。我不顾行遁。”言将与纣俱死,所执各异,皆归於仁,明君子之道,出处语默非一途。○顾音故,徐音鼓。
shū" fù shī" zhì" xíng dùn" zhèng yì yuē: fù shī yì shùn qí shì ér bào wēi zǐ yuē:" wáng zǐ, jīn tiān kù dú xià zāi, shēng cǐ hūn nüè zhī jūn, yǐ huāng luàn yīn zhī bāng guó. zhòu jì shěn miǎn, sì fāng huà zhī, jiē qǐ ér shěn miǎn xù you yú jiǔ, bù kě rú hé. xiǎo rén jiē zì fàng zì, nǎi wú suǒ. shàng bù wèi tiān zāi, xià bù wèi xián rén, wéi lì qí gǒu lǎo zhī zhǎng yǔ jiù yǒu jué wèi zhì shì zhī xián rén. jīn yīn mín nǎi rǎng qiè jì sì shén zhī zhī xī quán shēng yòng, yǐ xiāng tōng róng, xíng qǔ shí zhī, wú zāi zuì zhī zhě." dào tiān dì dà sì zhī wù yòng ér bù dé zuì, yán zhèng luàn shén yě." wǒ yòu xià shì yīn mín, suǒ yòng wèi zhì zhě, jiē chóu yuàn liǎn jù zhī dào" yě. yán zhòng fù shāng mín, mín yǐ zài shàng wèi chóu, zhòng fù nǎi shì liǎn chóu yě." jì wéi zhòng fù, yòu jí xíng bào nüè, cǐ suǒ yǐ yì zhāo mín yuàn, shì nǎi zì zhào dí chóu bù xiè dài yě. shàng xià gè yǒu zuì, hé yú yī zhòu zhī shēn". yán zhòu huà zhī shǐ rán yě." gù shǐ mín duō jí bìng, ér wú zhào jiù zhī zhě. shāng jīn qí yǒu miè wáng zhī zāi, wǒ qǐ ér shòu qí bài. shāng qí méi wáng sàng miè, wǒ wú suǒ wéi rén chén pú". yán bù kě bié shì tā rén, bì yù jiàn qǔ sǐ yě." wǒ jiào wáng zǐ chū bēn yú wài, shì dào yě. wǒ jiǔ yún zǐ xián, yán yú dì yǐ, yù lì zi, bù kěn. wǒ nǎi bìng shāng zi bù dé lì wèi wáng, zé yí zhōng wèi yīn hòu. ruò wáng zǐ bù chū, zé wǒ yīn jiā zōng miào nǎi yǔn zhuì wú zhǔ". jì quàn zhī chū, jí yǔ zhī bié yún:" gè zì móu xíng qí zhì, rén rén gè zì xiàn dá yú xiān wáng, wǒ bù gù niàn xíng dùn zhī shì." míng qī yǔ zhòu jù sǐ. chuán" bǐ gàn" zhì" wáng zǐ" zhèng yì yuē: zī èr rén ér yī rén dá," míng xīn tóng, shěng wén" yě. zhèng yún:" shǎo shī bù dá, zhì zài bì sǐ." rán zé jī zǐ běn yì qǐ bì qiú shēng hū? shēn ruò qiú shēng, hé yǐ bù qù? jì" bù gù xíng dùn", míng qī yú bì sǐ, dàn zhòu zì bù shā zhī ěr. ruò bǐ gàn yì yì, jī zǐ zé bié yǒu dá, ān dé mò ér bù yán? kǒng jiě" xīn tóng" shì yě." wēi zǐ dì yǐ yuán zǐ", wēi zǐ zhī mìng yǒu qí wén yě. fù shī yán wēi zǐ wèi" wáng zǐ", zé fù shī fēi wáng zǐ yǐ, zhèng wáng děng yǐ wéi zhòu zhī zhū fù dàng shì shí yě. chuán" tiān shēng" zhì" rú hé" zhèng yì yuē:" huāng yīn bāng" zhě, nǎi shì zhòu yě, ér yún" tiān dú jiàng zāi", gù yán" tiān shēng zhòu wèi luàn", běn zhī yú tiān, tiān dú xià zāi yě. yǐ wēi zǐ yún" ruò zhī hé", cǐ dá bǐ yì, gù yán" sì fāng huà zhòu shěn miǎn, bù kě rú hé". chuán" yán qǐ" zhì" zhòu gù" zhèng yì yuē: wén zài" fāng xìng shěn xù" zhī xià, zé cǐ wú suǒ wèi wèi zhě, wèi dāng shí sì fāng zhī mín yě. mín suǒ dāng wèi, wéi wèi tiān yú rén ěr, gù zhī èr wèi zhě, shàng bù wèi tiān, xià bù wèi xián rén. wéi lì gǒu zhǎng yǔ jiù yǒu wèi rén, jí shì bù wèi xián rén, gù bù yòng qí jiào, zhòu wú suǒ wèi, cǐ mín wú suǒ wèi, wèi fǎ zhòu gù yě. chuán" zì lái" zhì" zhèng luàn" zhèng yì yuē:" rǎng"" qiè" tóng wén, zé" rǎng" shì qiè lèi. shì gǔ yún:" rǎng, yīn yě." shì yīn qí zì lái ér qǔ zhī míng" rǎng" yě. shuō wén yún:" xī, zōng miào shēng yě." qū lǐ yún:" tiān zǐ yǐ xī niú." tiān zǐ jì shēng bì yòng chún sè, gù zhī" sè chún yuē xī" yě. zhōu lǐ:" mù rén zhǎng mù liù shēng, yǐ gōng jì sì zhī shēng quán." yǐ" quán" wèi yán, bì shì tǐ quán jù yě, gù" tǐ wán yuē quán". jīng zhuàn duō yán" sān shēng", zhī" shēng" shì niú yáng shǐ yě. yǐ" xī"" quán"" shēng" sān zhě jì wèi zǔ shí, zé" yòng" zhě fǔ guǐ zhī shí, wèi shǔ jì dào liáng, gù yún" qì shí yuē yòng", wèi zī shèng yě. lǐ" tiān yuē shén, dì yuē zhī", jǔ tiān dì zé rén guǐ zài qí jiān yǐ, gù zǒng yún" dào tiān dì zōng miào shēng yòng" yě. xùn" jiāng" wèi xíng," xiāng róng xíng shí zhī" wèi suǒ sī xiāng tōng róng, shǐ dào zhě de xíng dào ér shí zhī. dà jì sì zhī wù, wù zhī zhòng zhě, dào ér wú zuì, yán zhèng luàn shén yě. hàn wèi yǐ lái zhe lǜ jiē yún:" gǎn dào jiāo sì zōng miào zhī wù, wú duō shǎo jiē sǐ." wèi tè zhòng gù yě. chuán" xià shì" zhì" xiè dài" zhèng yì yuē: jī zǐ shēn wéi sān gōng, xià guān shì sú, gù yún" xià shì yīn mín"." suǒ yòng zhì zhě" wèi qīng shì yǐ xià shì zhì mín zhī guān yě. yǐ zhòu bào nüè, wù chēng shàng zhǐ," jiē zhòng fù shāng mín". mín jì shāng yǐ, zé yǐ shàng wèi chóu, tài shì suǒ wèi" nüè wǒ zé chóu" shì yě. zhòng liǎn mín cái, nǎi shì" jù liǎn yuàn chóu zhī dào". jì wéi zhòng liǎn, ér yòu jí xíng bào nüè. jí, jí yě. jí xíng bào nüè, yù yǐ wēi mín, nǎi shì" zì zhào dí chóu". qín xíng nüè zhèng, shì" bù xiè dài" yě. chuán" shāng qí" zhì" yú dào" zhèng yì yuē:" yǒu zāi" yǔ" lún sàng" yī shì, ér chóng chū wén zhě, shàng yán" shāng jīn qí yǒu zāi, wǒ xìng shòu qí bài", nì yán zāi suī wèi zhì, zhì zé jǐ bì shòu huò cǐ yán" shāng qí lún sàng, wǒ wǎng wèi chén pú", yù yán yīn miè zhī hòu, yán jǐ bù shì yì xìng, cí yǒu èr yì, gù chóng chū qí wén. wǒ wú suǒ wéi chén pú, yán bù néng yú rén wèi chén pú, bì yù yǐ sǐ jiàn zhòu. dàn jī zǐ zhī jiàn, zhí zhòu nù bù shèn, gù dé bù sǐ ěr." wǒ jiào wáng zǐ chū, hé yú dào", bǎo quán shēn mìng, zhōng wèi yīn hòu, shǐ zōng miào yǒu zhǔ, xiǎng sì bù jué, shì hé qí dào yě. chuán" kè bìng" zhì" wú zhǔ" zhèng yì yuē:" kè" zhě, shāng hài zhī yì, gù wèi bìng yě. lǚ shì chūn qiū zhòng dōng jì yún:" zhòu zhī mǔ shēng wēi zǐ qǐ yǔ zhòng yǎn, qí shí yóu shàng wèi qiè, gǎi ér wèi qī hòu shēng zhòu. zhòu zhī fù yù lì wēi zǐ qǐ wèi tài zǐ, tài shǐ jù fǎ ér zhēng, yuē:' yǒu qī zhī zǐ, bù kě lì qiè zhī zǐ.' gù lì zhòu wèi hòu." yú shí jī zǐ gài wèi qǐng lì qǐ ér dì yǐ bù tīng, jīn zhuī hèn qí shì, wǒ jiǔ zhī zi xián, yán yú dì yǐ, yù lì zi wèi tài zǐ, ér dì yǐ bù kěn, wǒ bìng zi bù dé lì, zé yí wèi yīn hòu. chuán" yán jiāng" zhì" yī tú" zhèng yì yuē: bù kěn dùn yǐ qiú shēng," yán jiāng yǔ zhòu jù sǐ" yě. huò qù huò liú, suǒ zhí gè yì, jiē guī yú rén. kǒng zǐ chēng" yīn yǒu sān rén yān", shì" jiē guī yú rén" yě. yì xì cí yuē:" jūn zǐ zhī dào, huò chū huò chù, huò mò huò yǔ." shì" fēi yī tú" yě. hé yàn yún:" rén zhě ài rén, sān rén xíng yì ér tóng chēng rén zhě, yǐ qí jù zài yōu luàn níng mín."
[疏]“父师”至“行遁”○正义曰:父师亦顺其事而报微子曰:“王子,今天酷毒下灾,生此昏虐之君,以荒乱殷之邦国。纣既沈湎,四方化之,皆起而沈湎酗蒏於酒,不可如何。小人皆自放恣,乃无所。上不畏天灾,下不畏贤人,违戾其耇老之长与旧有爵位致仕之贤人。今殷民乃攘窃祭祀神祗之牺牷牲用,以相通容,行取食之,无灾罪之者。”盗天地大祀之物用而不得罪,言政乱甚也。“我又下视殷民,所用为治者,皆雠怨敛聚之道”也。言重赋伤民,民以在上为雠,重赋乃是敛雠也。“既为重赋,又急行暴虐,此所以益招民怨,是乃自召敌雠不懈怠也。上下各有罪,合於一纣之身”。言纣化之使然也。“故使民多瘠病,而无诏救之者。商今其有灭亡之灾,我起而受其败。商其没亡丧灭,我无所为人臣仆”。言不可别事他人,必欲谏取死也。“我教王子出奔於外,是道也。我久云子贤,言於帝乙,欲立子,不肯。我乃病伤子不得立为王,则宜终为殷后。若王子不出,则我殷家宗庙乃陨坠无主”。既劝之出,即与之别云:“各自谋行其志,人人各自献达於先王,我不顾念行遁之事。”明期与纣俱死。○传“比干”至“王子”○正义曰:谘二人而一人答,“明心同,省文”也。郑云:“少师不答,志在必死。”然则箕子本意岂必求生乎?身若求生,何以不去?既“不顾行遁”,明期於必死,但纣自不杀之耳。若比干意异,箕子则别有答,安得默而不言?孔解“心同”是也。“微子帝乙元子”,《微子之命》有其文也。父师言微子为“王子”,则父师非王子矣,郑、王等以为纣之诸父当是实也。○传“天生”至“如何”○正义曰:“荒殷邦”者,乃是纣也,而云“天毒降灾”,故言“天生纣为乱”,本之於天,天毒下灾也。以微子云“若之何”,此答彼意,故言“四方化纣沈湎,不可如何”。○传“言起”至“纣故”○正义曰:文在“方兴沈酗”之下,则此无所畏畏者,谓当时四方之民也。民所当畏,惟畏天与人耳,故知二畏者,上不畏天,下不畏贤人。违戾耇长与旧有位人,即是不畏贤人,故不用其教,纣无所畏,此民无所畏,谓法纣故也。○传“自来”至“政乱”○正义曰:“攘”、“窃”同文,则“攘”是窃类。《释诂》云:“攘,因也。”是因其自来而取之名“攘”也。《说文》云:“牺,宗庙牲也。”《曲礼》云:“天子以牺牛。”天子祭牲必用纯色,故知“色纯曰牺”也。《周礼》:“牧人掌牧六牲,以供祭祀之牲牷。”以“牷”为言,必是体全具也,故“体完曰牷”。经传多言“三牲”,知“牲”是牛羊豕也。以“牺”、“牷”、“牲”三者既为俎实,则“用”者簠簋之实,谓黍稷稻粱,故云“器实曰用”,谓粢盛也。《礼》“天曰神,地曰祗”,举天地则人鬼在其间矣,故总云“盗天地宗庙牲用”也。训“将”为行,“相容行食之”谓所司相通容,使盗者得行盗而食之。大祭祀之物,物之重者,盗而无罪,言政乱甚也。汉魏以来著律皆云:“敢盗郊祀宗庙之物,无多少皆死。”为特重故也。○传“下视”至“懈怠”○正义曰:箕子身为三公,下观世俗,故云“下视殷民”。“所用治者”谓卿士已下是治民之官也。以纣暴虐,务称上旨,“皆重赋伤民”。民既伤矣,则以上为雠,《泰誓》所谓“虐我则雠”是也。重敛民财,乃是“聚敛怨雠之道”。既为重敛,而又亟行暴虐。亟,急也。急行暴虐,欲以威民,乃是“自召敌雠”。勤行虐政,是“不懈怠”也。○传“商其”至“於道”○正义曰:“有灾”与“沦丧”一事,而重出文者,上言“商今其有灾,我兴受其败”,逆言灾虽未至,至则己必受祸;此言“商其沦丧,我罔为臣仆”,豫言殷灭之后,言己不事异姓,辞有二意,故重出其文。我无所为臣仆,言不能与人为臣仆,必欲以死谏纣。但箕子之谏,值纣怒不甚,故得不死耳。“我教王子出,合於道”,保全身命,终为殷后,使宗庙有主,享祀不绝,是合其道也。○传“刻病”至“无主”○正义曰:“刻”者,伤害之义,故为病也。《吕氏春秋·仲冬纪》云:“纣之母生微子启与仲衍,其时犹尚为妾,改而为妻后生纣。纣之父欲立微子启为太子,太史据法而争,曰:‘有妻之子,不可立妾之子。’故立纣为后。”於时箕子盖谓请立启而帝乙不听,今追恨其事,我久知子贤,言於帝乙,欲立子为太子,而帝乙不肯,我病子不得立,则宜为殷后。○传“言将”至“一途”○正义曰:不肯遁以求生,“言将与纣俱死”也。或去或留,所执各异,皆归於仁。孔子称“殷有三仁焉”,是“皆归於仁”也。《易·系辞》曰:“君子之道,或出或处,或默或语。”是“非一途”也。何晏云:“仁者爱人,三人行异而同称仁者,以其俱在忧乱宁民。”