yīn shǐ jiù zhōu, jiù, è. jiù, qí jiǔ fǎn, mǎ yún: jiù zhōu zhě, wèi zhōu suǒ jiù. zhōu rén chéng lí. chéng, shèng yě. suǒ yǐ jiàn è. lí, lì xī fǎn, guó míng, shàng shū dà chuán zuò qí. zǔ yī kǒng, zǔ jǐ hòu xián chén. bēn gào yú shòu, shòu, zhòu yě, yīn xiāng luàn. dì yǐ zhī zǐ, sì lì, bào nüè wú dào. shòu rú zì, chuán yún: shòu, zhòu yě. yīn xiāng luàn. mǎ yún: shòu dú yuē zhòu. huò yuē shòu fù rén zhī yán, gù hào yuē shòu yě. zuò xī bó kān lí. kān yì shèng yě. bó yì zuò bǎi. kān yīn kān, shuō wén zuò lìng gē, yún shā yě. yǐ cǐ kān xùn cì, yīn zhú shén fǎn. shèng, shī zhèng fǎn.
殷始咎周，咎，惡。○咎，其九反，馬云：「咎周者，為周所咎。周人乘黎。乘，勝也。所以見惡。○黎，力兮反，國名，《尚書大傳》作耆。祖伊恐，祖己後賢臣。奔告於受，受，紂也，音相亂。帝乙之子，嗣立，暴虐無道。○受如字，傳云：「受，紂也。音相亂。」馬云：「受讀曰紂。或曰受婦人之言，故號曰受也。」作《西伯戡黎》。戡亦勝也。○伯亦作柏。戡音堪，《說文》作〈令戈〉，雲「殺也」。以此戡訓刺，音竹甚反。勝，詩證反。

shū yīn shǐ zhì kān lí zhèng yì yuē: wén wáng gōng yè shāo gāo, wáng zhào jiàn zhe, yīn zhī cháo tíng zhī chén shǐ wèi è zhōu jiā. suǒ yǐ wèi è zhī zhě, yǐ zhōu rén fá ér shèng lí yì gù yě. yīn chén zǔ yī jiàn zhōu kè lí guó zhī yì, kǒng qí zhōng bì fá yīn, bēn zǒu gào shòu, yán yīn jiāng miè. shǐ xù qí shì, zuò xī bó kān lí. chuán jiù è, yòu yún chéng shèng zhì jiàn è zhèng yì yuē: yì xì cí yún wú jiù zhě shàn bǔ guò yě, zé jiù shì guò zhī bié míng, yǐ bǐ guò ér zēng è zhī, gù jiù wèi è yě. yǐ qí shèng lí, suǒ yǐ jiàn è, shì qí jiàn è zhī yóu, shì zhōu rén shèng lí zhī hòu shǐ è zhī. shī máo chuán yún: chéng, líng yě. chéng jià shì jiā líng zhī yì, gù chéng wèi shèng yě. zhèng xuán yún: zhòu wén wén wáng duàn yú ruì zhī sòng, yòu sān fá jiē shèng, ér shǐ wèi è zhī. suǒ yán jù shū chuán wèi shuō, fú shēng shū chuán yún wén wáng shòu mìng, yī nián duàn yú ruì zhī zhì, èr nián fá yú, sān nián fá mì xū, sì nián fá quǎn yí, wǔ nián fá qí, liù nián fá chóng, qī nián ér bēng. qí jí lí yě. chéng lí zhī qián shǐ yán è zhōu, gù zhèng yǐ fá yú fá mì xū fá quǎn yí sān fá jiē shèng, shǐ wèi è zhī. wǔ chéng piān wén wáng dàn yīng tiān mìng, jiǔ nián nǎi bēng, zé fá guó zhī nián bù dé rú shū chuán suǒ shuō, wèi bì jiàn sān fá jiē shèng shǐ wèi zhī. chuán zǔ jǐ hòu xián chén zhèng yì yuē: cǐ wú suǒ chū, zhèng yǐ tóng wèi zǔ shì, zhī shì qí hòu, míng néng xiān jué, gù zhī xián chén. chuán shòu zhòu zhì wú dào zhèng yì yuē: jīng yún bēn gào yú wáng, wáng wú shì hào, gù xù yán shòu yǐ míng zhī. cǐ jí tài shì wǔ chéng jiē hū cǐ jūn wèi shòu, zì wài shū chuán jiē hū wèi zhòu. shòu jí zhòu yě, yīn xiāng luàn, gù zì gǎi yì ěr. yīn běn jì yún: dì yǐ bēng, zi xīn lì, shì wèi dì xīn, tiān xià wèi zhī zhòu. zhèng xuán yún: zhòu, dì yǐ zhī shǎo zǐ, míng xīn. dì yǐ ài ér yù lì yān, hào yuē shòu dé, shí rén chuán shēng zhuǎn zuò zhòu yě. shǐ zhǎng shū, zhī qí běn, gù yuē shòu, yǔ kǒng dà tóng. shì fǎ yún: cán yì sǔn shàn yuē zhòu. yīn shí wèi yǒu shì fǎ, hòu rén jiàn qí è, wèi zuò è yì ěr. chuán kān yì shèng yě zhèng yì yuē: kān, shèng, shì gǔ wén. sūn yán yuē: kān, qiáng zhī shèng yě.
[疏]「殷始」至「戡黎」○正義曰：文王功業稍高，王兆漸著，殷之朝廷之臣始畏惡周家。所以畏惡之者，以周人伐而勝黎邑故也。殷臣祖伊見周克黎國之易，恐其終必伐殷，奔走告受，言殷將滅。史敘其事，作《西伯戡黎》。○傳「咎惡」，又雲「乘勝」至「見惡」○正義曰：《易·繫辭》雲「無咎者善補過也」，則「咎」是過之別名，以彼過而憎惡之，故「咎」為惡也。以其勝黎，所以見惡，釋其見惡之由，是周人勝黎之後始惡之。《詩毛傳》云：「乘，陵也。」乘駕是加陵之意，故「乘」為勝也。鄭玄云：「紂聞文王斷虞芮之訟，又三伐皆勝，而始畏惡之。」所言據《書傳》為說，伏生《書傳》雲「文王受命，一年斷虞芮之質，二年伐邘，三年伐密須，四年伐犬夷，五年伐耆，六年伐崇，七年而崩」。耆即黎也。乘黎之前始言惡周，故鄭以伐邘、伐密須、伐犬夷三伐皆勝，始畏惡之。《武成》篇文王「誕膺天命」，九年乃崩，則伐國之年不得如《書傳》所說，未必見三伐皆勝始畏之。○傳「祖己後賢臣」○正義曰：此無所出，正以同為祖氏，知是其後，明能先覺，故知賢臣。○傳「受紂」至「無道」○正義曰：經雲「奔告於王」，王無諡號，故序言「受」以明之。此及《泰誓》、《武成》皆呼此君為「受」，自外書傳皆呼為「紂」。「受」即「紂」也，音相亂，故字改易耳。《殷本紀》云：「帝乙崩，子辛立，是為帝辛，天下謂之紂。」鄭玄云：「紂，帝乙之少子，名辛。帝乙愛而欲立焉，號曰受德，時人傳聲轉作紂也。」史掌書，知其本，故曰「受」，與孔大同。《諡法》云：「殘義損善曰紂。」殷時未有諡法，後人見其惡，為作惡義耳。○傳「戡亦勝也」○正義曰：「戡，勝」，《釋詁》文。孫炎曰：「戡，強之勝也。」

xī bó kān lí
西伯戡黎

xī bó jì kān lí, jìn wáng qí zhī zhū hóu, zài shàng dǎng dōng běi. jìn, fù jìn zhī jìn. qí, jù yī fǎn.
西伯既戡黎，近王圻之諸侯，在上黨東北。○近，附近之近。圻，巨依反。

shū xī bó kān lí zhèng yì yuē: zhèng xuán yún: xī bó, zhōu wén wáng yě. shí guó yú qí, fēng wèi yōng zhōu bó yě. guó zài xī, gù yuē xī bó. wáng sù yún: wáng zhě zhōng fēn tiān xià, wèi èr gōng zǒng zhì zhī, wèi zhī èr bó, dé zhuān xíng zhēng fá, wén wáng wèi xī bó. lí hóu wú dào, wén wáng fá ér shèng zhī. liǎng shuō bù tóng, kǒng wú míng jiě. xià chuán yún wén wáng lǜ zhū hóu yǐ shì zhòu, fēi dú lǜ yī zhōu zhī zhū hóu yě. lùn yǔ chēng sān fēn tiān xià yǒu qí èr, yǐ fú shi yīn, wèi wén wáng yě. zhōng nǎi sān fēn yǒu èr, qǐ dú yī zhōu mù hū? qiě yán xī bó duì dōng wèi míng, bù dé yǐ guó zài xī ér chēng xī bó yě, gài tóng wáng sù zhī shuō. chuán jìn wáng zhì dōng běi zhèng yì yuē: lí guó, hàn zhī shàng dǎng jùn hú guān suǒ zhì lí tíng shì yě. zhòu dōu zhāo gē, wáng qí qiān lǐ, lí zài zhāo gē zhī xī, gù wèi jìn wáng qí zhī zhū hóu yě. zhèng yún: rù zhòu qí nèi. wén wáng yóu shàng shì zhòu, bù kě fá qí qí nèi. suǒ yán qí nèi, yì wú wén yě.
[疏]「西伯戡黎」○正義曰：鄭玄云：「西伯，周文王也。時國於岐，封為雍州伯也。國在西，故曰西伯。」王肅云：「王者中分天下，為二公總治之，謂之二伯，得專行征伐，文王為西伯。黎侯無道，文王伐而勝之。」兩說不同，孔無明解。下傳雲「文王率諸侯以事紂」，非獨率一州之諸侯也。《論語》稱「三分天下有其二，以服事殷」，謂文王也。終乃三分有二，豈獨一州牧乎？且言「西伯」對東為名，不得以國在西而稱「西伯」也，蓋同王肅之說。○傳「近王」至「東北」○正義曰：黎國，漢之上黨郡壺關所治黎亭是也。紂都朝歌，王圻千里，黎在朝歌之西，故為「近王圻之諸侯」也。鄭云：「入紂圻內。」文王猶尚事紂，不可伐其圻內。所言「圻內」，亦無文也。

zǔ yī kǒng, bēn gào yú wáng. yuē: tiān zǐ, tiān jì qì wǒ yīn mìng, wén wáng lǜ zhū hóu yǐ shì zhòu, nèi bǐng wáng xīn, zhòu bù néng zhì, jīn yòu kè yǒu lí guó, pò jìn wáng qí, gù zhī tiān yǐ bì qì yīn zhī wáng mìng. yán jiāng huà wèi zhōu. wáng xīn, yú kuàng fǎn, xià zhù yí wáng zhě tóng.
祖伊恐，奔告於王。曰：「天子，天既訖我殷命，文王率諸侯以事紂，內秉王心，紂不能制，今又克有黎國，迫近王圻，故知天已畢訖殷之王命。言將化為周。○王心，於況反，下注「宜王者」同。

shū chuán wén wáng zhì wèi zhōu zhēng yì yuē: xiāng sì nián zuǒ chuán yún: wén wáng lǜ yīn zhī pàn guó yǐ shì zhòu. shì lǜ zhū hóu gòng shì zhòu yě. mào suī shì zhòu, nèi bǐng wáng xīn, bù dé xíng wēi, yǒu jiāng wáng zhī yì. ér zhòu bù néng zhì, rì yì qiáng dà, jīn fù kè yǒu lí guó, pò jìn wáng qí, shì yǒu tiān zhù zhī lì, gù yún tiān yǐ bì qì yīn zhī wáng mìng, yán yīn zuò zhì cǐ ér bì, jiāng yù huà wèi zhōu yě.
[疏]傳「文王」至「為周」○正義曰：襄四年《左傳》云：「文王率殷之叛國以事紂。」是率諸侯共事紂也。貌雖事紂，內秉王心，布德行威，有將王之意。而紂不能制，日益強大，今復克有黎國，迫近王圻，似有天助之力，故云「天已畢訖殷之王命」，言殷祚至此而畢，將欲化為周也。

gé rén yuán guī, wǎng gǎn zhī jí. zhì rén yǐ rén shì guān yīn, dà guī yǐ shén líng kǎo zhī, jiē wú zhī jí.
格人元龜，罔敢知吉。至人以人事觀殷，大龜以神靈考之，皆無知吉。

shū chuán zhì rén zhì zhī jí zhèng yì yuē: gé xùn wèi zhì, zhì rén wèi zhì dào zhī rén, yǒu suǒ shí jiě zhě yě. zhì rén yǐ rén shì guān yīn, dà guī yǒu shén líng nì zhī lái wù, gù dà guī yǐ shén líng kǎo zhī. èr zhě jiē wú zhī yīn yǒu jí zhě, yán bì xiōng yě. zǔ yī wèi bì wèn zhì rén, qīn zhuó guī, dàn jiǎ zhī yǐ wèi yán ěr.
[疏]傳「至人」至「知吉」○正義曰：「格」訓為至，「至人」謂至道之人，有所識解者也。至人以人事觀殷，大龜有神靈逆知來物，故「大龜以神靈考之」。二者皆無知殷有吉者，言必凶也。祖伊未必問至人，親灼龜，但假之以為言耳。

fēi xiān wáng bù xiāng wǒ hòu rén, wéi wáng yín xì yòng zì jué. fēi xiān zǔ bù zhù zi sūn, yǐ wáng yín guò xì dài, yòng zì jué yú xiān wáng. xiāng, xī liàng fǎn. gù tiān qì wǒ, bù yǒu kāng shí. bù yú tiān xìng, bù dí lǜ diǎn. yǐ zhòu zì jué yú xiān wáng, gù tiān yì qì zhī, zōng miào bù yǒu ān shí yú tiān xià. ér wáng bù dù zhī tiān xìng mìng suǒ zài, ér suǒ xíng bù dǎo xún cháng fǎ. yán duō zuì. dù, dài luò fǎn.
非先王不相我後人，惟王淫戲用自絕。非先祖不助子孫，以王淫過戲怠，用自絕於先王。○相，息亮反。故天棄我，不有康食。不虞天性，不迪率典。以紂自絕於先王，故天亦棄之，宗廟不有安食於天下。而王不度知天性命所在，而所行不蹈循常法。言多罪。○度，待洛反。

shū chuán yǐ zhòu zhì duō zuì zhèng yì yuē: lǐ jì chēng wàn wù běn yú tiān, rén běn yú zǔ, zé tiān yǔ xiān wáng jù shì rén jūn zhī běn. zhòu jì zì jué yú xiān wáng, yì zì jué yú tiān. shàng jīng yán zhòu zì jué xiān wáng, cǐ yán tiān qì zhòu, hù míng zhòu zì jué, rán hòu tiān yǔ xiān wáng qì jué zhī. gù chuán shēn tōng qí yì, yǐ zhòu zì jué xiān wáng, gù tiān yì qì zhī. yì zhě, yì xiān wáng, yán xiān wáng yǔ tiān jù qì zhī yě. xiào jīng yán tiān zǐ dé wàn guó zhī huān xīn, yǐ shì qí xiān wáng, rán hòu jì zé guǐ xiǎng zhī. jīn zhòu jì zì jué yú xiān wáng, xiān wáng bù yǒu ān shí yú tiān xià, yán zhòu suī yǐ tiān zǐ zhī zūn shì zōng miào, zōng miào zhī shén bù dé ān shí yě. ér wáng bù dù zhī tiān mìng suǒ zài, bù zhī yǐ zhī xìng mìng dāng jǐn yě, ér suǒ xíng bù dǎo xún cháng fǎ, dòng xī wéi fǎ, yán duō zuì.
[疏]傳「以紂」至「多罪」○正義曰：《禮記》稱「萬物本於天，人本於祖」，則天與先王俱是人君之本。紂既自絕於先王，亦自絕於天。上經言紂自絕先王，此言天棄紂，互明紂自絕，然後天與先王棄絕之。故傳申通其意，「以紂自絕先王，故天亦棄之」。「亦」者，亦先王，言先王與天俱棄之也。《孝經》言天子得萬國之歡心，以事其先王，然後祭則鬼享之。今紂既自絕於先王，先王不有安食於天下，言紂雖以天子之尊事宗廟，宗廟之神不得安食也。而王不度知天命所在，不知已之性命當盡也，而所行不蹈循常法，動悉違法，言多罪。

jīn wǒ mín wǎng fú yù sàng, yuē: tiān hé bù jiàng wēi? dà mìng bù zhì? jīn wáng qí rú tái. zhì, zhì yě. mín wú bù yù wáng zhī wáng, yán: tiān hé bù xià zuì zhū zhī? yǒu dà mìng yí wáng zhě, hé yǐ bù zhì? wáng zhī xiōng hài, qí rú wǒ suǒ yán. zhì yīn zhì, běn yòu zuò zhí nǚ.
今我民罔弗欲喪，曰：『天曷不降威？大命不摯？』今王其如台。」摯，至也。民無不欲王之亡，言：「天何不下罪誅之？有大命宜王者，何以不至？」王之凶害，其如我所言。○摯音至，本又作{執女}。

shū chuán zhì zhì yě zhì suǒ yán zhèng yì yuē: zhì zhì tóng yīn, gù zhì wèi zhì yě. yán tiān hé bù xià zuì zhū zhī, hèn qí jiǔ xíng nüè zhèng, yù de zǎo shā zhī yě. yǒu dà mìng yí wáng zhě, hé yǐ bù zhì, xiàng wàng dà shèng zhī jūn, yù lìng zǎo fá zhòu yě. wáng zhī xiōng huò, qí rú wǒ zhī suǒ yán, yǐ wáng bù xìn, gù shěn gào zhī yě.
[疏]傳「摯至也」至「所言」○正義曰：摯」、「至」同音，故「摯」為至也。「言天何不下罪誅之」，恨其久行虐政，欲得早殺之也。「有大命宜王者，何以不至」，向望大聖之君，欲令早伐紂也。「王之凶禍，其如我之所言」，以王不信，故審告之也。

wáng yuē: wū hū! wǒ shēng bù yǒu mìng zài tiān? yán wǒ shēng yǒu shòu mìng zài tiān, mín zhī suǒ yán, qǐ néng hài wǒ. suì è zhī cí. zǔ yī fǎn yuē: wū hū! nǎi zuì duō cān zài shàng, nǎi néng zé mìng yú tiān? fǎn, bào zhòu yě, yán rǔ zuì è zhòng duō, cān liè yú shàng tiān, tiān zhū fá rǔ, rǔ néng zé mìng yú tiān, jù tiān zhū hū? cān, qī nán fǎn, mǎ yún: cān zì lèi zài shàng. yīn zhī jí sàng, zhǐ nǎi gōng, bù wú lù yú ěr bāng. yán yīn zhī jiù wáng, zhǐ rǔ gōng shì suǒ zhì, rǔ bù dé wú sǐ lù yú yīn guó, bì jiāng miè wáng, lì kě dài.
王曰：「嗚呼！我生不有命在天？」言我生有壽命在天，民之所言，豈能害我。遂惡之辭。祖伊反曰：「嗚呼！乃罪多參在上，乃能責命於天？」反，報紂也，言汝罪惡眾多，參列於上天，天誅罰汝，汝能責命於天，拒天誅乎？○參，七南反，馬云：「參字累在上。」殷之即喪，指乃功，不無戮於爾邦。」言殷之就亡，指汝功事所致，汝不得無死戮於殷國，必將滅亡，立可待。