kǒng zǐ yuē: liù yì yú zhì yī yě. lǐ yǐ jié rén, lè yǐ fā hé, shū yǐ dào shì, shī yǐ dá yì, yì yǐ shén huà, chūn qiū yǐ yì. tài shǐ gōng yuē: tiān dào huī huī, qǐ bù dà zāi! tán yán wēi zhōng, yì kě yǐ jiě fēn.
孔子曰:「六藝於治一也。禮以節人,樂以發和,書以道事,詩以達意,易以神化,春秋以義。」太史公曰:天道恢恢,豈不大哉!談言微中,亦可以解紛。
chún yú kūn zhě, qí zhī zhuì xù yě. zhǎng bù mǎn qī chǐ, huá jī duō biàn, shù shǐ zhū hóu, wèi cháng qū rǔ. qí wēi wáng zhī shí xǐ yǐn, hǎo wèi yín lè zhǎng yè zhī yǐn, shěn miǎn bù zhì, wěi zhèng qīng dài fū. bǎi guān huāng luàn, zhū hóu bìng qīn, guó qiě wēi wáng, zài yú dàn mù, zuǒ yòu mò gǎn jiàn. chún yú kūn shuō zhī yǐ yǐn yuē: guó zhōng yǒu dà niǎo, zhǐ wáng zhī tíng, sān nián bù fēi yòu bù míng, bù zhī cǐ niǎo hé yě? wáng yuē: cǐ niǎo bù fēi zé yǐ, yī fēi chōng tiān bù míng zé yǐ, yī míng jīng rén. yú shì nǎi cháo zhū xiàn lìng zhǎng qī shí èr rén, shǎng yī rén, zhū yī rén, fèn bīng ér chū. zhū hóu zhèn jīng, jiē hái qí qīn dì. wēi xíng sān shí liù nián. yǔ zài tián wán shì jiā zhōng.
淳于髡者,齊之贅婿也。長不滿七尺,滑稽多辯,數使諸侯,未嘗屈辱。齊威王之時喜隱,好為淫樂長夜之飲,沈湎不治,委政卿大夫。百官荒亂,諸侯並侵,國且危亡,在於旦暮,左右莫敢諫。淳于髡說之以隱曰:「國中有大鳥,止王之庭,三年不蜚又不鳴,不知此鳥何也?」王曰:「此鳥不飛則已,一飛沖天;不鳴則已,一鳴驚人。」於是乃朝諸縣令長七十二人,賞一人,誅一人,奮兵而出。諸侯振驚,皆還齊侵地。威行三十六年。語在田完世家中。
wēi wáng bā nián, chǔ dà fā bīng jiā qí. qí wáng shǐ chún yú kūn zhī zhào qǐng jiù bīng, jī jīn bǎi jīn, chē mǎ shí sì. chún yú kūn yǎng tiān dà xiào, guān yīng suǒ jué. wáng yuē: xiān shēng shǎo zhī hū? kūn yuē: hé gǎn! wáng yuē: xiào qǐ yǒu shuō hū? kūn yuē: jīn zhě chén cóng dōng fāng lái, jiàn dào bàng yǒu ráng tián zhě, cāo yī tún tí, jiǔ yī yú, zhù yuē: ōu jù mǎn gōu, wū xié mǎn chē, wǔ gǔ fān shú, rǎng rǎng mǎn jiā. chén jiàn qí suǒ chí zhě xiá ér suǒ yù zhě shē, gù xiào zhī. yú shì qí wēi wáng nǎi yì jī huáng jīn qiān yì, bái bì shí shuāng, chē mǎ bǎi sì. kūn cí ér xíng, zhì zhào. zhào wáng yǔ zhī jīng bīng shí wàn, gé chē qiān shèng. chǔ wén zhī, yè yǐn bīng ér qù.
威王八年,楚大發兵加齊。齊王使淳于髡之趙請救兵,齎金百斤,車馬十駟。淳于髡仰天大笑,冠纓索絕。王曰:「先生少之乎?」髡曰:「何敢!」王曰:「笑豈有說乎?」髡曰:「今者臣從東方來,見道傍有禳田者,操一豚蹄,酒一盂,祝曰:『甌窶滿篝,汙邪滿車,五穀蕃熟,穰穰滿家。』 臣見其所持者狹而所欲者奢,故笑之。」於是齊威王乃益齎黃金千溢,白璧十雙,車馬百駟。髡辭而行,至趙。趙王與之精兵十萬,革車千乘。楚聞之,夜引兵而去。
wēi wáng dà shuō, zhì jiǔ hòu gōng, zhào kūn cì zhī jiǔ. wèn yuē: xiān shēng néng yǐn jǐ hé ér zuì? duì yuē: chén yǐn yī dòu yì zuì, yī shí yì zuì. wēi wáng yuē: xiān shēng yǐn yī dòu ér zuì, è néng yǐn yī shí zāi! qí shuō kě dé wén hū? kūn yuē: cì jiǔ dài wáng zhī qián, zhí fǎ zài bàng, yù shǐ zài hòu, kūn kǒng jù fǔ fú ér yǐn, bù guò yī dòu jìng zuì yǐ. ruò qīn yǒu yán kè, kūn gōu jū hu, dài jiǔ yú qián, shí cì yú lì, fèng shāng shàng shòu, shù qǐ, yǐn bù guò èr dòu jìng zuì yǐ. ruò péng yǒu jiāo yóu, jiǔ bù xiāng jiàn, zú rán xiāng dǔ, huān rán dào gù, sī qíng xiāng yǔ, yǐn kě wǔ liù dòu jìng zuì yǐ. ruò nǎi zhōu lǘ zhī huì, nán nǚ zá zuò, xíng jiǔ jī liú, liù bó tóu hú, xiāng yǐn wèi cáo, wò shǒu wú fá, mù yí bù jīn, qián yǒu duò ěr, hòu yǒu yí zān, kūn qiè lè cǐ, yǐn kě bā dǒu ér zuì èr cān. rì mù jiǔ lán, hé zūn cù zuò, nán nǚ tóng xí, lǚ xì jiāo cuò, bēi pán láng jí, táng shàng zhú miè, zhǔ rén liú kūn ér sòng kè, luó rú jīn jiě, wēi wén xiāng zé, dāng cǐ zhī shí, kūn xīn zuì huān, néng yǐn yī shí. gù yuē jiǔ jí zé luàn, lè jí zé bēi wàn shì jǐn rán, yán bù kě jí, jí zhī ér shuāi. yǐ fěng jiàn yān. qí wáng yuē: shàn. nǎi bà zhǎng yè zhī yǐn, yǐ kūn wèi zhū hóu zhǔ kè. zōng shì zhì jiǔ, kūn cháng zài cè.
威王大說,置酒後宮,召髡賜之酒。問曰:「先生能飲幾何而醉?」對曰:「臣飲一斗亦醉,一石亦醉。」威王曰:「先生飲一斗而醉,惡能飲一石哉!其說可得聞乎?」髡曰:「賜酒大王之前,執法在傍,御史在後,髡恐懼俯伏而飲,不過一斗徑醉矣。若親有嚴客,髡韝鞠鯱,待酒於前,時賜餘瀝,奉觴上壽,數起,飲不過二斗徑醉矣。若朋友交遊,久不相見,卒然相睹,歡然道故,私情相語,飲可五六斗徑醉矣。若乃州閭之會,男女雜坐,行酒稽留,六博投壺,相引為曹,握手無罰,目眙不禁,前有墮珥,後有遺簪,髡竊樂此,飲可八斗而醉二參。日暮酒闌,合尊促坐,男女同席,履舄交錯,杯盤狼藉,堂上燭滅,主人留髡而送客,羅襦襟解,微聞薌澤,當此之時,髡心最歡,能飲一石。故曰酒極則亂,樂極則悲;萬事盡然,言不可極,極之而衰。」以諷諫焉。齊王曰:「善。」乃罷長夜之飲,以髡為諸侯主客。宗室置酒,髡嘗在側。
qí hòu bǎi yú nián, chǔ yǒu yōu mèng.
其後百餘年,楚有優孟。
yōu mèng, gù chǔ zhī lè rén yě. zhǎng bā chǐ, duō biàn, cháng yǐ tán xiào fěng jiàn. chǔ zhuāng wáng zhī shí, yǒu suǒ ài mǎ, yī yǐ wén xiù, zhì zhī huá wū zhī xià, xí yǐ lù chuáng, dàn yǐ zǎo pú. mǎ bìng féi sǐ, shǐ qún chén sàng zhī, yù yǐ guān guǒ dài fū lǐ zàng zhī. zuǒ yòu zhēng zhī, yǐ wèi bù kě. wáng xià lìng yuē: yǒu gǎn yǐ mǎ jiàn zhě, zuì zhì sǐ. yōu mèng wén zhī, rù diàn mén. yǎng tiān dà kū. wáng jīng ér wèn qí gù. yōu mèng yuē: mǎ zhě wáng zhī suǒ ài yě, yǐ chǔ guó táng táng zhī dà, hé qiú bù dé, ér yǐ dài fū lǐ zàng zhī, báo, qǐng yǐ rén jūn lǐ zàng zhī. wáng yuē: hé rú? duì yuē: chén qǐng yǐ diāo yù wèi guān, wén zǐ wèi guǒ, pián fēng yù zhāng wèi tí còu, fā jiǎ zú wèi chuān kuàng, lǎo ruò fù tǔ, qí zhào péi wèi yú qián, hán wèi yì wèi qí hòu, miào shí tài láo, fèng yǐ wàn hù zhī yì. zhū hóu wén zhī, jiē zhī dài wáng jiàn rén ér guì mǎ yě. wáng yuē: guǎ rén zhī guò yī zhì cǐ hū! wèi zhī nài hé? yōu mèng yuē: qǐng wèi dài wáng liù chù zàng zhī. yǐ lǒng zào wèi guǒ, tóng lì wèi guān, jī yǐ jiāng zǎo, jiàn yǐ mù lán, jì yǐ liáng dào, yī yǐ huǒ guāng, zàng zhī yú rén fù cháng. yú shì wáng nǎi shǐ yǐ mǎ shǔ tài guān, wú lìng tiān xià jiǔ wén yě.
優孟,故楚之樂人也。長八尺,多辯,常以談笑諷諫。楚莊王之時,有所愛馬,衣以文繡,置之華屋之下,席以露床,啗以棗脯。馬病肥死,使群臣喪之,欲以棺槨大夫禮葬之。左右爭之,以為不可。王下令曰:「有敢以馬諫者,罪至死。」優孟聞之,入殿門。仰天大哭。王驚而問其故。優孟曰:「馬者王之所愛也,以楚國堂堂之大,何求不得,而以大夫禮葬之,薄,請以人君禮葬之。」王曰:「何如?」對曰:「臣請以彫玉為棺,文梓為槨,楩楓豫章為題湊,發甲卒為穿壙,老弱負土,齊趙陪位於前,韓魏翼衛其後,廟食太牢,奉以萬戶之邑。諸侯聞之,皆知大王賤人而貴馬也。」王曰:「寡人之過一至此乎!為之柰何?」優孟曰:「請為大王六畜葬之。以壠灶為槨,銅歷為棺,齎以姜棗,薦以木蘭,祭以糧稻,衣以火光,葬之於人腹腸。」於是王乃使以馬屬太官,無令天下久聞也。
chǔ xiāng sūn shū áo zhī qí xián rén yě, shàn dài zhī. bìng qiě sǐ, shǔ qí zǐ yuē: wǒ sǐ, rǔ bì pín kùn. ruò wǎng jiàn yōu mèng, yán wǒ sūn shū áo zhī zǐ yě. jū shù nián, qí zi qióng kùn fù xīn, féng yōu mèng, yǔ yán yuē: wǒ, sūn shū áo zi yě. fù qiě sǐ shí, shǔ wǒ pín kùn wǎng jiàn yōu mèng. yōu mèng yuē: ruò wú yuǎn yǒu suǒ zhī. jí wèi sūn shū áo yì guān, dǐ zhǎng tán yǔ. suì yú, xiàng sūn shū áo, chǔ wáng jí zuǒ yòu bù néng bié yě. zhuāng wáng zhì jiǔ, yōu mèng qián wèi shòu. zhuāng wáng dà jīng, yǐ wèi sūn shū áo fù shēng yě, yù yǐ wèi xiāng. yōu mèng yuē: qǐng guī yǔ fù jì zhī, sān rì ér wèi xiāng. zhuāng wáng xǔ zhī. sān rì hòu, yōu mèng fù lái. wáng yuē: fù yán wèi hé? mèng yuē: fù yán shèn wú wèi, chǔ xiāng bù zú wèi yě. rú sūn shū áo zhī wèi chǔ xiāng, jǐn zhōng wèi lián yǐ zhì chǔ, chǔ wáng dé yǐ bà. jīn sǐ, qí zi wú lì zhuī zhī dì, pín kùn fù xīn yǐ zì yǐn shí. bì rú sūn shū áo, bù rú zì shā. yīn gē yuē: shān jū gēng tián kǔ, nán yǐ dé shí. qǐ ér wèi lì, shēn tān bǐ zhě yú cái, bù gù chǐ rǔ. shēn sǐ jiā shì fù, yòu kǒng shòu qiú wǎng fǎ, wèi jiān chù dà zuì, shēn sǐ ér jiā miè. tān lì ān kě wèi yě! niàn wèi lián lì, fèng fǎ shǒu zhí, jìng sǐ bù gǎn wèi fēi. lián lì ān kě wèi yě! chǔ xiāng sūn shū áo chí lián zhì sǐ, fāng jīn qī zǐ qióng kùn fù xīn ér shí, bù zú wèi yě! yú shì zhuāng wáng xiè yōu mèng, nǎi zhào sūn shū áo zi, fēng zhī qǐn qiū sì bǎi hù, yǐ fèng qí sì. hòu shí shì bù jué. cǐ zhī kě yǐ yán shí yǐ.
楚相孫叔敖知其賢人也,善待之。病且死,屬其子曰:「我死,汝必貧困。若往見優孟,言我孫叔敖之子也。」居數年,其子窮困負薪,逢優孟,與言曰:「我,孫叔敖子也。父且死時,屬我貧困往見優孟。」優孟曰:「若無遠有所之。」即為孫叔敖衣冠,抵掌談語。歲餘,像孫叔敖,楚王及左右不能別也。莊王置酒,優孟前為壽。莊王大驚,以為孫叔敖復生也,欲以為相。優孟曰:「請歸與婦計之,三日而為相。」莊王許之。三日後,優孟復來。王曰:「婦言謂何?」孟曰:「婦言慎無為,楚相不足為也。如孫叔敖之為楚相,盡忠為廉以治楚,楚王得以霸。今死,其子無立錐之地,貧困負薪以自飲食。必如孫叔敖,不如自殺。」因歌曰:「山居耕田苦,難以得食。起而為吏,身貪鄙者餘財,不顧恥辱。身死家室富,又恐受賕枉法,為奸觸大罪,身死而家滅。貪吏安可為也!念為廉吏,奉法守職,竟死不敢為非。廉吏安可為也!楚相孫叔敖持廉至死,方今妻子窮困負薪而食,不足為也!」於是莊王謝優孟,乃召孫叔敖子,封之寢丘四百戶,以奉其祀。後十世不絕。此知可以言時矣。
qí hòu èr bǎi yú nián, qín yǒu yōu zhān.
其後二百餘年,秦有優旃。
yōu zhān zhě, qín chàng zhū rú yě. shàn wèi xiào yán, rán hé yú dà dào, qín shǐ huáng shí, zhì jiǔ ér tiān yù, bì dùn zhě jiē zhān hán. yōu zhān jiàn ér āi zhī, wèi zhī yuē: rǔ yù xiū hū? bì dùn zhě jiē yuē: xìng shèn. yōu zhān yuē: wǒ jí hū rǔ, rǔ jí yīng yuē nuò. jū yǒu qǐng, diàn shàng shàng shòu hū wàn suì. yōu zhān lín kǎn dà hū yuē: bì dùn láng! láng yuē: nuò. yōu zhān yuē: rǔ suī zhǎng, hé yì, xìng yǔ lì. wǒ suī duǎn yě, xìng xiū jū. yú shì shǐ huáng shǐ bì dùn zhě dé bàn xiāng dài.
優旃者,秦倡侏儒也。善為笑言,然合於大道,秦始皇時,置酒而天雨,陛楯者皆沾寒。優旃見而哀之,謂之曰:「汝欲休乎?」陛楯者皆曰:「幸甚。」優旃曰:「我即呼汝,汝疾應曰諾。」居有頃,殿上上壽呼萬歲。優旃臨檻大呼曰:「陛楯郎!」郎曰:「諾。」優旃曰:「汝雖長,何益,幸雨立。我雖短也,幸休居。」於是始皇使陛楯者得半相代。
shǐ huáng cháng yì yù dà yuàn yòu, dōng zhì hán gǔ guān, xī zhì yōng chén cāng. yōu zhān yuē: shàn. duō zòng qín shòu yú qí zhōng, kòu cóng dōng fāng lái, lìng mí lù chù zhī zú yǐ. shǐ huáng yǐ gù chuò zhǐ.
始皇嘗議欲大苑囿,東至函谷關,西至雍、陳倉。優旃曰:「善。多縱禽獸於其中,寇從東方來,令麋鹿觸之足矣。」始皇以故輟止。
èr shì lì, yòu yù qī qí chéng. yōu zhān yuē: shàn. zhǔ shàng suī wú yán, chén gù jiāng qǐng zhī. qī chéng suī yú bǎi xìng chóu fèi, rán jiā zāi! qī chéng dàng dàng, kòu lái bù néng shàng. jí yù jiù zhī, yì wèi qī ěr, gù nán wèi yìn shì. yú shì èr shì xiào zhī, yǐ qí gù zhǐ. jū wú hé, èr shì shā sǐ, yōu zhān guī hàn, shù nián ér zú.
二世立,又欲漆其城。優旃曰:「善。主上雖無言,臣固將請之。漆城雖於百姓愁費,然佳哉!漆城蕩蕩,寇來不能上。即欲就之,易為漆耳,顧難為廕室。」於是二世笑之,以其故止。居無何,二世殺死,優旃歸漢,數年而卒。
tài shǐ gōng yuē: chún yú kūn yǎng tiān dà xiào, qí wēi wáng héng xíng. yōu mèng yáo tóu ér gē, fù xīn zhě yǐ fēng. yōu zhān lín kǎn jí hū, bì dùn dé yǐ bàn gèng. qǐ bù yì wěi zāi! chǔ xiān shēng yuē: chén xìng de yǐ jīng shù wèi láng, ér hǎo dú wài jiā chuán yǔ. qiè bù xùn ràng, fù zuò gù shì huá jī zhī yǔ liù zhāng, biān zhī yú zuǒ. kě yǐ lǎn guān yáng yì, yǐ shì hòu shì hào shì zhě dú zhī, yǐ yóu xīn hài ěr, yǐ fù yì shàng fāng tài shǐ gōng zhī sān zhāng.
太史公曰:淳于髡仰天大笑,齊威王橫行。優孟搖頭而歌,負薪者以封。優旃臨檻疾呼,陛楯得以半更。豈不亦偉哉!褚先生曰:臣幸得以經術為郎,而好讀外家傳語。竊不遜讓,復作故事滑稽之語六章,編之於左。可以覽觀揚意,以示後世好事者讀之,以游心駭耳,以附益上方太史公之三章。
wǔ dì shí yǒu suǒ xìng chàng guō shè rén zhě, fā yán chén cí suī bù hé dà dào, rán lìng rén zhǔ hé shuō. wǔ dì shǎo shí, dōng wǔ hòu mǔ cháng yǎng dì, dì zhuàng shí, hào zhī yuē dà rǔ mǔ. lǜ yī yuè zài cháo. cháo zòu rù, yǒu zhào shǐ xìng chén mǎ yóu qīng yǐ bó wǔ shí pǐ cì rǔ mǔ, yòu fèng yǐn sūn yǎng rǔ mǔ. rǔ mǔ shàng shū yuē: mǒu suǒ yǒu gōng tián, yuán dé jiǎ qiàn zhī. dì yuē: rǔ mǔ yù de zhī hū? yǐ cì rǔ mǔ. rǔ mǔ suǒ yán, wèi cháng bù tīng. yǒu zhào de lìng rǔ mǔ chéng chē xíng chí dào zhōng. dāng cǐ zhī shí, gōng qīng dà chén jiē jìng zhòng rǔ mǔ. rǔ mǔ jiā zǐ sūn nú cóng zhě héng bào zhǎng ān zhōng, dāng dào chè dùn rén chē mǎ, duó rén yī fú. wén yú zhōng, bù rěn zhì zhī fǎ. yǒu sī qǐng xǐ rǔ mǔ jiā shì, chù zhī yú biān. zòu kě. rǔ mǔ dāng rù zhì qián, miàn jiàn cí. rǔ mǔ xiān jiàn guō shè rén, wèi xià qì. shè rén yuē: jí rù jiàn cí qù, jí bù shù hái gù. rǔ mǔ rú qí yán, xiè qù, jí bù shù hái gù. guō shè rén jí yán mà zhī yuē: duō! lǎo nǚ zǐ! hé bù jí xíng! bì xià yǐ zhuàng yǐ, níng shàng xū rǔ rǔ ér huó xié? shàng hé hái gù! yú shì rén zhǔ lián yān bēi zhī, nǎi xià zhào zhǐ wú xǐ rǔ mǔ, fá zhé zèn zhī zhě.
武帝時有所幸倡郭舍人者,發言陳辭雖不合大道,然令人主和說。武帝少時,東武侯母常養帝,帝壯時,號之曰「大乳母」。率一月再朝。朝奏入,有詔使幸臣馬游卿以帛五十匹賜乳母,又奉飲Я飧養乳母。乳母上書曰:「某所有公田,原得假倩之。」帝曰:「乳母欲得之乎?」以賜乳母。乳母所言,未嘗不聽。有詔得令乳母乘車行馳道中。當此之時,公卿大臣皆敬重乳母。乳母家子孫奴從者橫暴長安中,當道掣頓人車馬,奪人衣服。聞於中,不忍致之法。有司請徙乳母家室,處之於邊。奏可。乳母當入至前,面見辭。乳母先見郭舍人,為下泣。舍人曰:「即入見辭去,疾步數還顧。」乳母如其言,謝去,疾步數還顧。郭舍人疾言罵之曰:「咄!老女子!何不疾行!陛下已壯矣,寧尚須汝乳而活邪?尚何還顧!」於是人主憐焉悲之,乃下詔止無徙乳母,罰謫譖之者。
wǔ dì shí, qí rén yǒu dōng fāng shēng míng shuò, yǐ hào gǔ chuán shū, ài jīng shù, duō suǒ bó guān wài jiā zhī yǔ. shuò chū rù zhǎng ān, zhì gōng chē shàng shū, fán yòng sān qiān zòu dú. gōng chē lìng liǎng rén gòng chí jǔ qí shū, jǐn rán néng shèng zhī. rén zhǔ cóng shàng fāng dú zhī, zhǐ, zhé yǐ qí chù, dú zhī èr yuè nǎi jǐn. zhào bài yǐ wèi láng, cháng zài cè shì zhōng. shù zhào zhì qián tán yǔ, rén zhǔ wèi cháng bù shuō yě. shí zhào cì zhī shí yú qián. fàn yǐ, jǐn huái qí yú ròu chí qù, yī jǐn wū. shù cì jiān bó, yán jiē ér qù. tú yòng suǒ cì qián bó, qǔ shǎo fù yú zhǎng ān zhōng hǎo nǚ. lǜ qǔ fù yī suì suǒ zhě jí qì qù, gèng qǔ fù. suǒ cì qián cái jǐn suǒ zhī yú nǚ zǐ. rén zhǔ zuǒ yòu zhū láng bàn hū zhī kuáng rén. rén zhǔ wén zhī, yuē: lìng shuò zài shì wú wèi shì xíng zhě, ruò děng ān néng jí zhī zāi! shuò rèn qí zi wèi láng, yòu wèi shì yè zhě, cháng chí jié chū shǐ. shuò xíng diàn zhōng, láng wèi zhī yuē: rén jiē yǐ xiān shēng wèi kuáng. shuò yuē: rú shuò děng, suǒ wèi bì shì yú cháo tíng jiān zhě yě. gǔ zhī rén, nǎi bì shì yú shēn shān zhōng. shí zuò xí zhōng, jiǔ hān, jù dì gē yuē: lù shěn yú sú, bì shì jīn mǎ mén. gōng diàn zhōng kě yǐ bì shì quán shēn, hé bì shēn shān zhī zhōng, hāo lú zhī xià. jīn mǎ mén zhě, huàn shǔ mén yě, mén bàng yǒu tóng mǎ, gù wèi zhī yuē jīn mǎ mén.
武帝時,齊人有東方生名朔,以好古傳書,愛經術,多所博觀外家之語。朔初入長安,至公車上書,凡用三千奏牘。公車令兩人共持舉其書,僅然能勝之。人主從上方讀之,止,輒乙其處,讀之二月乃盡。詔拜以為郎,常在側侍中。數召至前談語,人主未嘗不說也。時詔賜之食於前。飯已,盡懷其餘肉持去,衣盡汙。數賜縑帛,檐揭而去。徒用所賜錢帛,取少婦於長安中好女。率取婦一歲所者即棄去,更取婦。所賜錢財盡索之於女子。人主左右諸郎半呼之「狂人」。人主聞之,曰:「令朔在事無為是行者,若等安能及之哉!」朔任其子為郎,又為侍謁者,常持節出使。朔行殿中,郎謂之曰:「人皆以先生為狂。」朔曰:「如朔等,所謂避世於朝廷間者也。古之人,乃避世於深山中。」時坐席中,酒酣,據地歌曰:「陸沈於俗,避世金馬門。宮殿中可以避世全身,何必深山之中,蒿廬之下。」金馬門者,宦署門也,門傍有銅馬,故謂之曰「金馬門」。
shí huì jù gōng xià bó shì zhū xiān shēng yǔ lùn yì, gòng nán zhī yuē: sū qín zhāng yí yī dāng wàn chéng zhī zhǔ, ér dōu qīng xiàng zhī wèi, zé jí hòu shì. jīn zǐ dài fū xiū xiān wáng zhī shù, mù shèng rén zhī yì, fěng sòng shī shū bǎi jiā zhī yán, bù kě shèng shù. zhe yú zhú bó, zì yǐ wèi hǎi nèi wú shuāng, jí kě wèi bó wén biàn zhì yǐ. rán xī lì jǐn zhōng yǐ shì shèng dì, kuàng rì chí jiǔ, jī shù shí nián, guān bù guò shì láng, wèi bù guò zhí jǐ, yì zhě shàng yǒu yí xíng xié? qí gù hé yě? dōng fāng shēng yuē: shì gù fēi zi suǒ néng bèi yě. bǐ yī shí yě, cǐ yī shí yě, qǐ kě tóng zāi! fū zhāng yí sū qín zhī shí, zhōu shì dà huài, zhū hóu bù cháo, lì zhèng zhēng quán, xiāng qín yǐ bīng, bìng wèi shí èr guó, wèi yǒu cí xióng, dé shì zhě jiàng, shī shì zhě wáng, gù shuō tīng xíng tōng, shēn chù zūn wèi, zé jí hòu shì, zi sūn zhǎng róng. jīn fēi rán yě. shèng dì zài shàng, dé liú tiān xià, zhū hóu bīn fú, wēi zhèn sì yí, lián sì hǎi zhī wài yǐ wèi xí, ān yú fù yú, tiān xià píng jūn, hé wèi yī jiā, dòng fā jǔ shì, yóu rú yùn zhī zhǎng zhōng. xián yǔ bù xiào, hé yǐ yì zāi? fāng jīn yǐ tiān xià zhī dà, shì mín zhī zhòng, jié jīng chí shuō, bìng jìn fú còu zhě, bù kě shèng shù. xī lì mù yì, kùn yú yī shí, huò shī mén hù. shǐ zhāng yí sū qín yǔ pū bìng shēng yú jīn zhī shì, céng bù néng dé zhǎng gù, ān gǎn wàng cháng shì shì láng hū! chuán yuē: tiān xià wú hài zāi, suī yǒu shèng rén, wú suǒ shī qí cái shàng xià hé tóng, suī yǒu xián zhě, wú suǒ lì gōng. gù yuē shí yì zé shì yì. suī rán, ān kě yǐ bù wù xiū shēn hū? shī yuē: gǔ zhōng yú gōng, shēng wén yú wài. hè míng jiǔ gāo, shēng wén yú tiān. . gǒu néng xiū shēn, hé huàn bù róng! tài gōng gōng xíng rén yì qī shí èr nián, féng wén wáng, de xíng qí shuō, fēng yú qí, qī bǎi suì ér bù jué. cǐ shì zhī suǒ yǐ rì yè zī zī, xiū xué háng dào, bù gǎn zhǐ yě. jīn shì zhī chù shì, shí suī bù yòng, jué rán dú lì, kuài rán dú chù, shàng guān xǔ yóu, xià chá jiē yú, cè tóng fàn lǐ, zhōng hé zǐ xū, tiān xià hé píng, yǔ yì xiāng fú, guǎ ǒu shǎo tú, gù qí cháng yě. zi hé yí yú yú zāi! yú shì zhū xiān shēng mò rán wú yǐ yīng yě.
時會聚宮下博士諸先生與論議,共難之曰:「蘇秦、張儀一當萬乘之主,而都卿相之位,澤及後世。今子大夫修先王之術,慕聖人之義,諷誦詩書百家之言,不可勝數。著於竹帛,自以為海內無雙,即可謂博聞辯智矣。然悉力盡忠以事聖帝,曠日持久,積數十年,官不過侍郎,位不過執戟,意者尚有遺行邪?其故何也?」東方生曰:「是固非子所能備也。彼一時也,此一時也,豈可同哉!夫張儀、蘇秦之時,周室大壞,諸侯不朝,力政爭權,相禽以兵,並為十二國,未有雌雄,得士者彊,失士者亡,故說聽行通,身處尊位,澤及後世,子孫長榮。今非然也。聖帝在上,德流天下,諸侯賓服,威振四夷,連四海之外以為席,安於覆盂,天下平均,合為一家,動發舉事,猶如運之掌中。賢與不肖,何以異哉?方今以天下之大,士民之眾,竭精馳說,並進輻湊者,不可勝數。悉力慕義,困於衣食,或失門戶。使張儀、蘇秦與仆並生於今之世,曾不能得掌故,安敢望常侍侍郎乎!傳曰:『天下無害菑,雖有聖人,無所施其才;上下和同,雖有賢者,無所立功。』 故曰時異則事異。雖然,安可以不務修身乎?詩曰:『鼓鍾於宮,聲聞於外。鶴鳴九皋,聲聞於天。』 。苟能修身,何患不榮!太公躬行仁義七十二年,逢文王,得行其說,封於齊,七百歲而不絕。此士之所以日夜孜孜,修學行道,不敢止也。今世之處士,時雖不用,崛然獨立,塊然獨處,上觀許由,下察接輿,策同范蠡,忠合子胥,天下和平,與義相扶,寡偶少徒,固其常也。子何疑於余哉!」於是諸先生默然無以應也。
jiàn zhāng gōng hòu gé zhòng lì zhōng yǒu wù chū yān, qí zhuàng shì mí. yǐ wén, wǔ dì wǎng lín shì zhī. wèn zuǒ yòu qún chén xí shì tōng jīng shù zhě, mò néng zhī. zhào dōng fāng shuò shì zhī. shuò yuē: chén zhī zhī, yuán cì měi jiǔ liáng fàn dà sūn chén, chén nǎi yán. zhào yuē: kě. yǐ yòu yuē: mǒu suǒ yǒu gōng tián yú chí pú wěi shù qǐng, bì xià yǐ cì chén, chén shuò nǎi yán. zhào yuē: kě. yú shì shuò nǎi kěn yán, yuē: suǒ wèi zōu yá zhě yě. yuǎn fāng dāng lái guī yì, ér zōu yá xiān jiàn. qí chǐ qián hòu ruò yī, qí děng wú yá, gù wèi zhī zōu yá. qí hòu yī suì suǒ, xiōng nú hùn xié wáng guǒ jiāng shí wàn zhòng lái jiàng hàn. nǎi fù cì dōng fāng shēng qián cái shén duō.
建章宮後閤重櫟中有物出焉,其狀似麋。以聞,武帝往臨視之。問左右群臣習事通經術者,莫能知。詔東方朔視之。朔曰:「臣知之,原賜美酒粱飯大飧臣,臣乃言。」詔曰:「可。」已又曰:「某所有公田魚池蒲葦數頃,陛下以賜臣,臣朔乃言。」詔曰:「可。」於是朔乃肯言,曰:「所謂騶牙者也。遠方當來歸義,而騶牙先見。其齒前後若一,齊等無牙,故謂之騶牙。」其後一歲所,匈奴混邪王果將十萬眾來降漢。乃復賜東方生錢財甚多。
zhì lǎo, shuò qiě sǐ shí, jiàn yuē: shī yún yíng yíng qīng yíng, zhǐ yú fān. kǎi tì jūn zǐ, wú xìn chán yán. chán yán wǎng jí, jiāo luàn sì guó . yuán bì xià yuǎn qiǎo nìng, tuì chán yán. dì yuē: jīn gù dōng fāng shuò duō shàn yán? guài zhī. jū wú jǐ hé, shuò guǒ bìng sǐ. chuán yuē: niǎo zhī jiāng sǐ, qí míng yě āi rén zhī jiāng sǐ, qí yán yě shàn. cǐ zhī wèi yě.
至老,朔且死時,諫曰:「詩云『營營青蠅,止於蕃。愷悌君子,無信讒言。讒言罔極,交亂四國』 。原陛下遠巧佞,退讒言。」帝曰:「今顧東方朔多善言?」怪之。居無幾何,朔果病死。傳曰:「鳥之將死,其鳴也哀;人之將死,其言也善。」此之謂也。
wǔ dì shí, dà jiāng jūn wèi qīng zhě, wèi hòu xiōng yě, fēng wèi zhǎng píng hóu. cóng jūn jī xiōng nú, zhì yú wú shuǐ shàng ér hái, zhǎn shǒu bǔ lǔ, yǒu gōng lái guī, zhào cì jīn qiān jīn. jiāng jūn chū gōng mén, qí rén dōng guō xiān shēng yǐ fāng shì dài zhào gōng chē, dāng dào zhē wèi jiāng jūn chē, bài yè yuē: yuán bái shì. jiāng jūn zhǐ chē qián, dōng guō xiān shēng páng chē yán yuē: wáng fū rén xīn de xìng yú shàng, jiā pín. jīn jiāng jūn dé jīn qiān jīn, chéng yǐ qí bàn cì wáng fū rén zhī qīn, rén zhǔ wén zhī bì xǐ. cǐ suǒ wèi qí cè biàn jì yě. wèi jiāng jūn xiè zhī yuē: xiān shēng xìng gào zhī yǐ biàn jì, qǐng fèng jiào. yú shì wèi jiāng jūn nǎi yǐ wǔ bǎi jīn wèi wáng fū rén zhī qīn shòu. wáng fū rén yǐ wén wǔ dì. dì yuē: dà jiāng jūn bù zhī wèi cǐ. wèn zhī ān suǒ shòu jì cè, duì yuē: shòu zhī dài zhào zhě dōng guō xiān shēng. zhào zhào dōng guō xiān shēng, bài yǐ wèi jùn dū wèi. dōng guō xiān shēng jiǔ dài zhào gōng chē, pín kùn jī hán, yī bì, lǚ bù wán. xíng xuě zhōng, lǚ yǒu shàng wú xià, zú jǐn jiàn dì. dào zhōng rén xiào zhī, dōng guō xiān shēng yīng zhī yuē: shuí néng lǚ xíng xuě zhōng, lìng rén shì zhī, qí shàng lǚ yě, qí lǚ xià chù nǎi shì rén zú zhě hū? jí qí bài wèi èr qiān dàn, pèi qīng guā chū gōng mén, xíng xiè zhǔ rén. gù suǒ yǐ tóng guān dài zhào zhě, děng bǐ zǔ dào yú dōu mén wài. róng huá dào lù, lì míng dāng shì. cǐ suǒ wèi yī hè huái bǎo zhě yě. dāng qí pín kùn shí, rén mò shěng shì zhì qí guì yě, nǎi zhēng fù zhī. yàn yuē: xiāng mǎ shī zhī shòu, xiàng shì shī zhī pín. qí cǐ zhī wèi xié?
武帝時,大將軍衛青者,衛後兄也,封為長平侯。從軍擊匈奴,至余吾水上而還,斬首捕虜,有功來歸,詔賜金千斤。將軍出宮門,齊人東郭先生以方士待詔公車,當道遮衛將軍車,拜謁曰:「原白事。」將軍止車前,東郭先生旁車言曰:「王夫人新得幸於上,家貧。今將軍得金千斤,誠以其半賜王夫人之親,人主聞之必喜。此所謂奇策便計也。」衛將軍謝之曰:「先生幸告之以便計,請奉教。」於是衛將軍乃以五百金為王夫人之親壽。王夫人以聞武帝。帝曰:「大將軍不知為此。」問之安所受計策,對曰:「受之待詔者東郭先生。」詔召東郭先生,拜以為郡都尉。東郭先生久待詔公車,貧困饑寒,衣敝,履不完。行雪中,履有上無下,足盡踐地。道中人笑之,東郭先生應之曰:「誰能履行雪中,令人視之,其上履也,其履下處乃似人足者乎?」及其拜為二千石,佩青緺出宮門,行謝主人。故所以同官待詔者,等比祖道於都門外。榮華道路,立名當世。此所謂衣褐懷寶者也。當其貧困時,人莫省視;至其貴也,乃爭附之。諺曰:「相馬失之瘦,相士失之貧。」其此之謂邪?
wáng fū rén bìng shén, rén zhǔ zhì zì wǎng wèn zhī yuē: zi dāng wèi wáng, yù ān suǒ zhì zhī? duì yuē: yuán jū luò yáng. rén zhǔ yuē: bù kě. luò yáng yǒu wǔ kù áo cāng, dāng guān kǒu, tiān xià yān hóu. zì xiān dì yǐ lái, chuán bù wèi zhì wáng. rán guān dōng guó mò dà yú qí, kě yǐ wèi qí wáng. wáng fū rén yǐ shǒu jī tóu, hū xìng shèn. wáng fū rén sǐ, hào yuē qí wáng tài hòu hōng.
王夫人病甚,人主至自往問之曰:「子當為王,欲安所置之?」對曰:「原居洛陽。」人主曰:「不可。洛陽有武庫、敖倉,當關口,天下咽喉。自先帝以來,傳不為置王。然關東國莫大於齊,可以為齊王。」王夫人以手擊頭,呼「幸甚」。王夫人死,號曰「齊王太后薨」。
xī zhě, qí wáng shǐ chún yú kūn xiàn hú yú chǔ. chū yì mén, dào fēi qí hú, tú jiē kōng lóng, zào zhà chéng cí, wǎng jiàn chǔ wáng yuē: qí wáng shǐ chén lái xiàn hú, guò yú shuǐ shàng, bù rěn hú zhī kě, chū ér yǐn zhī, qù wǒ fēi wáng. wú yù cì fù jiǎo jǐng ér sǐ. kǒng rén zhī yì wú wáng yǐ niǎo shòu zhī gù lìng shì zì shāng shā yě. hú, máo wù, duō xiāng lèi zhě, wú yù mǎi ér dài zhī, shì bù xìn ér qī wú wáng yě. yù fù tuó guó bēn wáng, tòng wú liǎng zhǔ shǐ bù tōng. gù lái fú guò, kòu tóu shòu zuì dài wáng. chǔ wáng yuē: shàn, qí wáng yǒu xìn shì ruò cǐ zāi! hòu cì zhī, cái bèi hú zài yě.
昔者,齊王使淳于髡獻鵠於楚。出邑門,道飛其鵠,徒揭空籠,造詐成辭,往見楚王曰:「齊王使臣來獻鵠,過於水上,不忍鵠之渴,出而飲之,去我飛亡。吾欲刺腹絞頸而死。恐人之議吾王以鳥獸之故令士自傷殺也。鵠,毛物,多相類者,吾欲買而代之,是不信而欺吾王也。欲赴佗國奔亡,痛吾兩主使不通。故來服過,叩頭受罪大王。」楚王曰:「善,齊王有信士若此哉!」厚賜之,財倍鵠在也。
wǔ dì shí, zhēng běi hǎi tài shǒu yì xíng zài suǒ. yǒu wén xué zú shǐ wáng xiān shēng zhě, zì qǐng yǔ tài shǒu jù, wú yǒu yì yú jūn, jūn xǔ zhī. zhū fǔ yuàn gōng cáo bái yún: wáng xiān shēng shì jiǔ, duō yán shǎo shí, kǒng bù kě yǔ jù. tài shǒu yuē: xiān shēng yì yù xíng, bù kě nì. suì yǔ jù. xíng zhì gōng xià, dài zhào gōng fǔ mén. wáng xiān shēng tú huái qián gū jiǔ, yǔ wèi zú pú shè yǐn, rì zuì, bù shì qí tài shǒu. tài shǒu rù guì bài. wáng xiān shēng wèi hù láng yuē: xìng wèi wǒ hū wú jūn zhì mén nèi yáo yǔ. hù láng wèi hū tài shǒu. tài shǒu lái, wàng jiàn wáng xiān shēng. wáng xiān shēng yuē: tiān zǐ jí wèn jūn hé yǐ zhì běi hǎi lìng wú dào zéi, jūn duì yuē hé zāi? duì yuē: xuǎn zé xián cái, gè rèn zhī yǐ qí néng, shǎng yì děng, fá bù xiào. wáng xiān shēng yuē: duì rú shì, shì zì yù zì fá gōng, bù kě yě. yuán jūn duì yán, fēi chén zhī lì, jǐn bì xià shén líng wēi wǔ suǒ biàn huà yě. tài shǒu yuē: nuò. zhào rù, zhì yú diàn xià, yǒu zhào wèn zhī yuē: hé yú zhì běi hǎi, lìng dào zéi bù qǐ? kòu tóu duì yán: fēi chén zhī lì, jǐn bì xià shén líng wēi wǔ zhī suǒ biàn huà yě. wǔ dì dà xiào, yuē: yú hū! ān dé zhǎng zhě zhī yǔ ér chēng zhī! ān suǒ shòu zhī? duì yuē: shòu zhī wén xué zú shǐ. dì yuē: jīn ān zài? duì yuē: zài gōng fǔ mén wài. yǒu zhào zhào bài wáng xiān shēng wèi shuǐ héng chéng, yǐ běi hǎi tài shǒu wèi shuǐ héng dū wèi. chuán yuē: měi yán kě yǐ shì, zūn xíng kě yǐ jiā rén. jūn zǐ xiāng sòng yǐ yán, xiǎo rén xiāng sòng yǐ cái.
武帝時,徵北海太守詣行在所。有文學卒史王先生者,自請與太守俱,「吾有益於君」,君許之。諸府掾功曹白云:「王先生嗜酒,多言少實,恐不可與俱。」太守曰:「先生意欲行,不可逆。」遂與俱。行至宮下,待詔宮府門。王先生徒懷錢沽酒,與衛卒僕射飲,日醉,不視其太守。太守入跪拜。王先生謂戶郎曰:「幸為我呼吾君至門內遙語。」戶郎為呼太守。太守來,望見王先生。王先生曰:「天子即問君何以治北海令無盜賊,君對曰何哉?」對曰:「選擇賢材,各任之以其能,賞異等,罰不肖。」王先生曰:「對如是,是自譽自伐功,不可也。原君對言,非臣之力,盡陛下神靈威武所變化也。」太守曰:「諾。」召入,至於殿下,有詔問之曰:「何於治北海,令盜賊不起?」叩頭對言:「非臣之力,盡陛下神靈威武之所變化也。」武帝大笑,曰:「於呼!安得長者之語而稱之!安所受之?」對曰:「受之文學卒史。」帝曰:「今安在?」對曰:「在宮府門外。」有詔召拜王先生為水衡丞,以北海太守為水衡都尉。傳曰:「美言可以市,尊行可以加人。君子相送以言,小人相送以財。」
wèi wén hóu shí, xī mén bào wèi yè lìng. bào wǎng dào yè, huì zhǎng lǎo, wèn zhī mín suǒ jí kǔ. zhǎng lǎo yuē: kǔ wèi hé bó qǔ fù, yǐ gù pín. bào wèn qí gù, duì yuē: yè sān lǎo tíng yuàn cháng suì fù liǎn bǎi xìng, shōu qǔ qí qián dé shù bǎi wàn, yòng qí èr sān shí wàn wèi hé bó qǔ fù, yǔ zhù wū gòng fēn qí yú qián chí guī. dāng qí shí, wū xíng shì xiǎo jiā nǚ hǎo zhě, yún shì dāng wèi hé bó fù, jí pīng qǔ. xǐ mù zhī, wèi zhì xīn zēng qǐ hú yī, jiān jū zhāi jiè wèi zhì zhāi gōng hé shàng, zhāng tí jiàng wéi, nǚ jū qí zhōng. wèi jù niú jiǔ fàn shí, shí yú rì. gòng fěn shì zhī, rú jià nǚ chuáng xí, lìng nǚ jū qí shàng, fú zhī hé zhōng. shǐ fú, xíng shù shí lǐ nǎi méi. qí rén jiā yǒu hǎo nǚ zhě, kǒng dà wū zhù wèi hé bó qǔ zhī, yǐ gù duō chí nǚ yuǎn táo wáng. yǐ gù chéng zhōng yì kōng wú rén, yòu kùn pín, suǒ cóng lái jiǔ yuǎn yǐ. mín rén sú yǔ yuē jí bù wèi hé bó qǔ fù, shuǐ lái piào méi, nì qí rén mín yún. xī mén bào yuē: zhì wèi hé bó qǔ fù shí, yuán sān lǎo wū zhù fù lǎo sòng nǚ hé shàng, xìng lái gào yǔ zhī, wú yì wǎng sòng nǚ. jiē yuē: nuò.
魏文侯時,西門豹為鄴令。豹往到鄴,會長老,問之民所疾苦。長老曰:「苦為河伯娶婦,以故貧。」豹問其故,對曰:「鄴三老、廷掾常歲賦斂百姓,收取其錢得數百萬,用其二三十萬為河伯娶婦,與祝巫共分其餘錢持歸。當其時,巫行視小家女好者,雲是當為河伯婦,即娉取。洗沐之,為治新繒綺縠衣,間居齋戒;為治齋宮河上,張緹絳帷,女居其中。為具牛酒飯食,十餘日。共粉飾之,如嫁女床蓆,令女居其上,浮之河中。始浮,行數十里乃沒。其人家有好女者,恐大巫祝為河伯取之,以故多持女遠逃亡。以故城中益空無人,又困貧,所從來久遠矣。民人俗語曰『即不為河伯娶婦,水來漂沒,溺其人民』 雲。」西門豹曰:「至為河伯娶婦時,原三老、巫祝、父老送女河上,幸來告語之,吾亦往送女。」皆曰:「諾。」
zhì qí shí, xī mén bào wǎng huì zhī hé shàng. sān lǎo guān shǔ háo zhǎng zhě lǐ fù lǎo jiē huì, yǐ rén mín wǎng guān zhī zhě sān èr qiān rén. qí wū, lǎo nǚ zǐ yě, yǐ nián qī shí. cóng dì zǐ nǚ shí rén suǒ, jiē yī zēng dān yī, lì dà wū hòu. xī mén bào yuē: hū hé bó fù lái, shì qí hǎo chǒu. jí jiāng nǚ chū wéi zhōng, lái zhì qián. bào shì zhī, gù wèi sān lǎo wū zhù fù lǎo yuē: shì nǚ zǐ bù hǎo, fán dà wū yù wèi rù bào hé bó, dé gèng qiú hǎo nǚ, hòu rì sòng zhī. jí shǐ lì zú gòng bào dà wū yù tóu zhī hé zhōng. yǒu qǐng, yuē: wū yù hé jiǔ yě? dì zǐ qù zhī! fù yǐ dì zǐ yī rén tóu hé zhōng. yǒu qǐng, yuē: dì zǐ hé jiǔ yě? fù shǐ yī rén qù zhī! fù tóu yī dì zǐ hé zhōng. fán tóu sān dì zǐ. xī mén bào yuē: wū yù dì zǐ shì nǚ zǐ yě, bù néng bái shì, fán sān lǎo wèi rù bái zhī. fù tóu sān lǎo hé zhōng. xī mén bào zān bǐ qìng zhé, xiāng hé lì dài liáng jiǔ. zhǎng lǎo lì bàng guān zhě jiē jīng kǒng. xī mén bào gù yuē: wū yù sān lǎo bù lái hái, nài zhī hé? yù fù shǐ tíng yuàn yǔ háo zhǎng zhě yī rén rù qù zhī. jiē kòu tóu, kòu tóu qiě pò, é xuè liú dì, sè rú sǐ huī. xī mén bào yuē: nuò, qiě liú dài zhī xū yú. xū yú, bào yuē: tíng yuàn qǐ yǐ. zhuàng hé bó liú kè zhī jiǔ, ruò jiē bà qù guī yǐ. yè lì mín dà jīng kǒng, cóng shì yǐ hòu, bù gǎn fù yán wèi hé bó qǔ fù.
至其時,西門豹往會之河上。三老、官屬、豪長者、里父老皆會,以人民往觀之者三二千人。其巫,老女子也,已年七十。從弟子女十人所,皆衣繒單衣,立大巫後。西門豹曰:「呼河伯婦來,視其好醜。」即將女出帷中,來至前。豹視之,顧謂三老、巫祝、父老曰:「是女子不好,煩大巫嫗為入報河伯,得更求好女,後日送之。」即使吏卒共抱大巫嫗投之河中。有頃,曰:「巫嫗何久也?弟子趣之!」復以弟子一人投河中。有頃,曰:「弟子何久也?復使一人趣之!」復投一弟子河中。凡投三弟子。西門豹曰:「巫嫗弟子是女子也,不能白事,煩三老為入白之。」復投三老河中。西門豹簪筆磬折,鄉河立待良久。長老、吏傍觀者皆驚恐。西門豹顧曰:「巫嫗、三老不來還,柰之何?」欲復使廷掾與豪長者一人入趣之。皆叩頭,叩頭且破,額血流地,色如死灰。西門豹曰:「諾,且留待之須臾。」須臾,豹曰:「廷掾起矣。狀河伯留客之久,若皆罷去歸矣。」鄴吏民大驚恐,從是以後,不敢復言為河伯娶婦。
xī mén bào jí fā mín záo shí èr qú, yǐn hé shuǐ guàn mín tián, tián jiē gài. dāng qí shí, mín zhì qú shǎo fán kǔ, bù yù yě. bào yuē: mín kě yǐ lè chéng, bù kě yǔ lǜ shǐ. jīn fù lǎo zǐ dì suī huàn kǔ wǒ, rán bǎi suì hòu qī lìng fù lǎo zi sūn sī wǒ yán. zhì jīn jiē dé shuǐ lì, mín rén yǐ gěi zú fù. shí èr qú jīng jué chí dào, dào hàn zhī lì, ér zhǎng lì yǐ wèi shí èr qú qiáo jué chí dào, xiāng bǐ jìn, bù kě. yù hé qú shuǐ, qiě zhì chí dào hé sān qú wèi yī qiáo. yè mín rén fù lǎo bù kěn tīng zhǎng lì, yǐ wèi xī mén jūn suǒ wèi yě, xián jūn zhī fǎ shì bù kě gèng yě. zhǎng lì zhōng tīng zhì zhī. gù xī mén bào wèi yè lìng, míng wén tiān xià, zé liú hòu shì, wú jué yǐ shí, jǐ kě wèi fēi xián dài fū zāi!
西門豹即發民鑿十二渠,引河水灌民田,田皆溉。當其時,民治渠少煩苦,不欲也。豹曰:「民可以樂成,不可與慮始。今父老子弟雖患苦我,然百歲後期令父老子孫思我言。」至今皆得水利,民人以給足富。十二渠經絕馳道,到漢之立,而長吏以為十二渠橋絕馳道,相比近,不可。欲合渠水,且至馳道合三渠為一橋。鄴民人父老不肯聽長吏,以為西門君所為也,賢君之法式不可更也。長吏終聽置之。故西門豹為鄴令,名聞天下,澤流後世,無絕已時,幾可謂非賢大夫哉!
chuán yuē: zi chǎn zhì zhèng, mín bù néng qī zi jiàn zhì dān fù, mín bù rěn qī xī mén bào zhì yè, mín bù gǎn qī. sān zi zhī cái néng shuí zuì xián zāi? biàn zhì zhě dāng néng bié zhī.
傳曰:「子產治鄭,民不能欺;子賤治單父,民不忍欺;西門豹治鄴,民不敢欺。」三子之才能誰最賢哉?辨治者當能別之。
huá jī chī yí, rú zhī rú wéi. mǐn jié zhī biàn, xué bù shī cí. chún yú suǒ jué, zhào guó xìng shī. chǔ yōu jù xiāng, qǐn qiū huò cí. wěi zāi fāng shuò, sān zhāng jì zhī.
滑稽鴟夷,如脂如韋。敏捷之變,學不失詞。淳于索絕,趙國興師。楚優拒相,寢丘獲祠。偉哉方朔,三章紀之。