yì yuē:" shàng gǔ jié shéng yǐ lǐ, hòu shì shèng rén yì zhī yǐ shū qì." rú zhě yún:" fú xī shì shǐ huà bā guà, zào shū qì, yǐ dài jié shéng zhī zhèng, yóu shì wén jí shēng yān." yòu yuē:" fú xī shén nóng huáng dì zhī shū wèi zhī' sān fén', yán dà dào yě shǎo hào zhuān xū gāo xīn táng yú zhī shū wèi zhī' wǔ diǎn', yán cháng dào yě." chūn qiū chuán zài chǔ zuǒ shǐ néng dú sān fén wǔ diǎn. lǐ jì yuē:" wài shǐ zhǎng sān huáng wǔ dì zhī shū." yóu sī ér yán, zé fén diǎn wén yì, sān wǔ shǐ cè, zhì yú chūn qiū zhī shí yóu dà xíng yú shì. yuán jí hòu gǔ, qí shū bù chuán, wéi táng yú yǐ jiàng, kě dé yán zhě. rán zì yáo ér wǎng, shèng xián yóu shù, qiú qí yī èr, fǎng fú cún yān. ér hòu lái zhū zǐ, guǎng zào qí shuō, qí yǔ bù jīng, qí shū fēi shèng. gù mǎ qiān yǒu yán:" shén nóng yǐ qián, wú bù zhī yǐ." bān gù yì yuē:" zhuān xū zhī shì, wèi kě míng yě." sī zé fén diǎn suǒ jì, wú de ér chēng zhě yān. yòu shuō sān fén wǔ diǎn
《易》曰:“上古结绳以理,后世圣人易之以书契。”儒者云:“伏羲氏始画八卦,造书契,以代结绳之政,由是文籍生焉。”又曰:“伏羲、神农、黄帝之书谓之'三坟',言大道也;少昊、颛顼、高辛、唐、虞之书谓之'五典',言常道也。”《春秋传》载楚左史能读三坟、五典。《礼记》曰:“外史掌三皇、五帝之书。”由斯而言,则坟、典文义,三、五史策,至于春秋之时犹大行于世。爰及后古,其书不传,惟唐、虞已降,可得言者。然自尧而往,圣贤犹述,求其一二,仿佛存焉。而后来诸子,广造奇说,其语不经,其书非圣。故马迁有言:“神农已前,吾不知矣。”班固亦曰:“颛顼之事,未可明也。”斯则坟、典所记,无得而称者焉。右说三坟五典
àn yáo shùn xiāng chéng, yǐ jiàn fén diǎn zhōu jiān èr dài, gè yǒu shū jí. zhì kǒng zǐ tǎo lùn qí yì, shān wèi shàng shū, shǐ zì táng yáo, xià zhōng qín mù, qí yán bǎi piān, ér gè wèi zhī xù.
案尧、舜相承,已见坟、典;周监二代,各有书籍。至孔子讨论其义,删为《尚书》,始自唐尧,下终秦穆,其言百篇,而各为之序。
shǔ qín wèi bù dào, kēng rú jìn xué, kǒng zǐ zhī mò sūn yuē zhōng, bì cáng qí shū. hàn shì lóng xīng, páng qiú rú yǎ, wén gù qín bó shì fú shèng néng chuán qí yè, zhào tài cháng shǐ zhǎng gù cháo cuò shòu yān. shí fú shēng nián qiě bǎi suì, yán bù kě xiǎo, kǒu shòu qí shū, cái èr shí jiǔ piān. zì shì chuán qí xué zhě yǒu ōu yáng shì dà xiǎo xià hóu. xuān dì shí, fù yǒu hé nèi nǚ zǐ, dé tài shì yī piān xiàn zhī, yǔ fú shēng suǒ sòng hé sān shí piān, xíng zhī yú shì. qí piān suǒ zài nián yuè, bù yǔ xù xiāng fú huì, yòu yǔ zuǒ zhuàn guó yǔ mèng zǐ suǒ yǐn tài shì bù tóng, gù hàn wèi zhū rú, xián yí qí miù.
属秦为不道,坑儒禁学,孔子之末孙曰忠,壁藏其书。汉室龙兴,旁求儒雅,闻故秦博士伏胜能传其业,诏太常使掌故晁错受焉。时伏生年且百岁,言不可晓,口授其书,才二十九篇。自是传其学者有欧阳氏、大小夏侯。宣帝时,复有河内女子,得《泰誓》一篇献之,与伏生所诵合三十篇,行之于世。其篇所载年月,不与序相符会,又与《左传》、《国语》、《孟子》所引《泰誓》不同,故汉、魏诸儒,咸疑其谬。
gǔ wén shàng shū zhě, jí kǒng zhōng suǒ cáng, kē dǒu zhī wén zì yě. lǔ gōng wáng huài kǒng zǐ jiù zhái, shǐ dé zhī yú bì zhōng. bó shì kǒng ān guó yǐ xiào fú shēng suǒ sòng, zēng duō èr shí wǔ piān, gèng yǐ lì gǔ zì xiě zhī, biān wèi sì shí liù juǎn. sī mǎ qiān lǚ fǎng qí shì, gù duō yǒu gǔ shuō. ān guó yòu shòu zhào wèi zhī xùn chuán. zhí wǔ dì mò, wū gǔ shì qǐ, jīng jí dào xī, bù huò zòu shàng, cáng zhū sī jiā. liú xiàng qǔ xiào ōu yáng dà xiǎo xià hóu sān jiā jīng wén, tuō wù shén zhòng. zhì yú hòu hàn, kǒng zǐ zhī běn suì jué. qí yǒu jiàn yú jīng diǎn zhě, zhū rú jiē wèi zhī yì shū. wáng sù yì zhù jīn wén shàng shū, ér dà yǔ gǔ wén kǒng chuán xiāng lèi, huò sù sī jiàn qí běn ér dú mì zhī hū?
《古文尚书》者,即孔忠所藏,科斗之文字也。鲁恭王坏孔子旧宅,始得之于壁中。博士孔安国以校伏生所诵,增多二十五篇,更以隶古字写之,编为四十六卷。司马迁屡访其事,故多有古说。安国又受诏为之训传。值武帝末,巫蛊事起,经籍道息,不获奏上,藏诸私家。刘向取校欧阳、大小夏侯三家经文,脱误甚众。至于后汉,孔子之本遂绝。其有见于经典者,诸儒皆谓之逸书。王肃亦注《今文尚书》,而大与古文孔传相类,或肃私见其本而独秘之乎?
jìn yuán dì shí, yù zhāng nèi shǐ méi yí shǐ yǐ kǒng chuán zòu shàng, ér quē shùn diǎn yī piān, nǎi qǔ sù zhī yáo diǎn, cóng" shèn huī" yǐ xià fēn wéi shùn diǎn yǐ xù zhī. zì shì ōu yáng dà xiǎo xià hòu jiā děng xué, mǎ róng zhèng xuán wáng sù zhū zhù fèi, ér gǔ wén kǒng chuán dú xíng, liè yú xué guān, yǒng wèi shì fàn. qí jiàn wǔ zhōng, wú xīng rén yáo fāng xìng cǎi mǎ wáng zhī yì yǐ zào kǒng chuán shùn diǎn, yún yú dà háng gòu de, yì quē yǐ xiàn. jǔ cháo jí yì, xián yǐ wéi fēi jí jiāng líng bǎn dàng, qí wén rù běi, zhōng yuán xué zhě dé ér yì zhī, bó shì liú xuàn suì qǔ cǐ yī piān liè zhū běn dì. gǔ jīn rén suǒ xí shàng shū shùn diǎn, yuán chū yú yáo shì zhě yān. yòu shuō shàng shū
晋元帝时,豫章内史梅颐始以孔《传》奏上,而缺《舜典》一篇,乃取肃之《尧典》,从“慎徽”以下分为《舜典》以续之。自是欧阳、大小夏侯家等学,马融、郑玄、王肃诸注废,而古文孔传独行,列于学官,永为世范。齐建武中,吴兴人姚方兴采马、王之义以造孔传《舜典》,云于大航购得,诣阙以献。举朝集议,咸以为非及江陵板荡,其文入北,中原学者得而异之,博士刘炫遂取此一篇列诸本第。古今人所习《尚书·舜典》,元出于姚氏者焉。右说《尚书》
dāng zhōu shì wēi ruò, zhū hóu lì zhēng, kǒng zǐ yìng pìn bù yù, zì wèi ér guī. nǎi yǔ lǔ jūn zǐ zuǒ qiū míng guān shū yú tài shǐ shì, yīn lǔ shǐ jì ér zuò chūn qiū. shàng zūn zhōu gōng yí zhì, xià míng jiāng lái zhī fǎ, zì yǐn jí āi shí èr gōng xíng shì.
当周室微弱,诸侯力争,孔子应聘不遇,自卫而归。乃与鲁君子左丘明观书于太史氏,因鲁史记而作《春秋》。上遵周公遗制,下明将来之法,自隐及哀十二公行事。
jīng chéng yǐ shòu dì zǐ, dì zǐ tuì ér yì yán. qiū míng kǒng shī qí zhēn, gù lùn běn shì ér wèi chuán, míng fū zǐ bù yǐ kōng yán shuō jīng yě. chūn qiū suǒ biǎn dāng shì jūn chén, qí shì shí jiē xíng yú chuán, gù yǐn qí shū ér bù xuān, suǒ yǐ miǎn shí nán yě.
经成以授弟子,弟子退而异言。丘明恐失其真,故论本事而为传,明夫子不以空言说经也。《春秋》所贬当世君臣,其事实皆形于传,故隐其书而不宣,所以免时难也。
jí mò shì kǒu shuō liú xíng, gù yǒu gōng yáng gǔ liáng zōu jiā zhī chuán. zōu shì wú shī, jiā shì yǒu lù wú shū, gù bù xiǎn yú shì, hàn xìng, dǒng zhòng shū gōng sūn hóng bìng zhì gōng yáng, qí chuán xí zhě yǒu yán yán èr jiā zhī xué. xuān dì jí wèi, wén wèi tài zǐ sī hǎo gǔ liáng, nǎi zhào míng rú cài qiān qiū xiāo wàng zhī děng dà yì diàn zhōng, yīn zhì bó shì.
及末世口说流行,故有《公羊》、《穀梁》、《邹》、《夹》之传。邹氏无师,夹氏有录无书,故不显于世,汉兴,董仲舒、公孙弘并治《公羊》,其传习者有严、颜二家之学。宣帝即位,闻卫太子私好《穀梁》,乃召名儒蔡千秋、萧望之等大议殿中,因置博士。
píng dì chū, lì zuǒ shì. dǎi yú hòu hàn, rú zhě shù tíng huǐ zhī. huì bó shì lǐ fēng zú, suì bù fù bǔ. dǎi hé dì yuán xìng shí yī nián, zhèng xìng fù zǐ zòu qǐng zhòng lì xué guān. zhì wèi jìn, qí shū jiàn xíng, ér èr chuán yì fèi. jīn suǒ yòng zuǒ shì běn, jí dù yù suǒ zhù zhě. yòu shuō chūn qiū.
平帝初,立《左氏》。逮于后汉,儒者数廷毁之。会博士李封卒,遂不复补。逮和帝元兴十一年,郑兴父子奏请重立学官。至魏、晋,其书渐行,而二《传》亦废。今所用《左氏》本,即杜预所注者。右说《春秋》。
yòu dāng chūn qiū zhī shì, zhū hóu guó zì yǒu shǐ. gù kǒng zǐ qiú zhòng jiā shǐ jì, ér dé bǎi èr shí guó shū. rú chǔ zhī shū, zhèng zhī zhì, lǔ zhī chūn qiū, wèi zhī jì nián, cǐ qí kě dé yán zhě.
又当春秋之世,诸侯国自有史。故孔子求众家史记,而得百二十国书。如楚之书,郑之志,鲁之春秋,魏之纪年,此其可得言者。
zuǒ qiū míng jì pèi jīng lì zhuàn, yòu zhuàn zhū yì tóng, hào yuē wài zhuàn guó yǔ, èr shí yī piān. sī gài cǎi shū zhì děng wén, fēi wéi lǔ zhī shǐ jì ér yǐ.
左丘明既配经立传,又撰诸异同,号曰《外传国语》,二十一篇。斯盖采书、志等文,非唯鲁之史记而已。
chǔ hàn zhī jì, yǒu hào shì zhě, lù zì gǔ dì wáng, gōng hóu qīng dài fū zhī shì, zhōng hū qín mò, hào yuē shì běn, shí wǔ piān. chūn qiū zhī hòu, qī xióng bìng zhēng, qín bìng zhū hóu, zé yǒu zhàn guó cè sān shí sān piān. hàn xìng, tài zhōng dài fū lù jiǎ jì lù shí gōng, zuò chǔ hàn chūn qiū jiǔ piān. yòu shuō zuǒ zhuàn.
楚、汉之际,有好事者,录自古帝王,公侯、卿大夫之世,终乎秦末,号曰《世本》,十五篇。春秋之后,七雄并争,秦并诸侯,则有《战国策》三十三篇。汉兴,太中大夫陆贾纪录时功,作《楚汉春秋》九篇。右说《左传》。
xiào wǔ zhī shì, tài shǐ gōng sī mǎ tán yù cuò zōng gǔ jīn, lēi chéng yī shǐ, qí yì wèi jiù ér zú. zi qiān nǎi shù fù yí zhì, cǎi zuǒ zhuàn guó yǔ, shān shì běn zhàn guó cè, jù chǔ hàn liè guó shí shì, shàng zì huáng dì, xià qì lín zhǐ, zuò shí èr běn jì shí biǎo bā shū sān shí shì jiā qī shí liè zhuàn, fán bǎi sān shí piān, dōu wèi zhī shǐ jì. jué xié liù jīng yì chuán, zhěng qí bǎi jiā zá yán, cáng zhū míng shān, fù zài jīng shī, yǐ qí hòu shèng jūn zǐ.
孝武之世,太史公司马谈欲错综古今,勒成一史,其意未就而卒。子迁乃述父遗志,采《左传》、《国语》,删《世本》、《战国策》,据楚、汉列国时事,上自黄帝,下讫麟止,作十二本纪、十表、八书、三十世家、七十列传,凡百三十篇,都谓之《史记》。厥协《六经》异传,整齐百家杂言,藏诸名山,副在京师,以俟后圣君子。
zhì xuān dì shí, qiān wài sūn yáng yùn zǔ shù qí shū, suì xuān bù yān. ér shí piān wèi chéng, yǒu lù ér yǐ. yuán chéng zhī jiān, chǔ xiān shēng gèng bǔ qí quē, zuò wǔ dì jì sān wáng shì jiā guī cè rì zhě děng chuán, cí duō bǐ lòu, fēi qiān běn yì yě.
至宣帝时,迁外孙杨惲祖述其书,遂宣布焉。而十篇未成,有录而已。元、成之间,褚先生更补其缺,作《武帝纪》、《三王世家》、《龟策》、《日者》等传,辞多鄙陋,非迁本意也。
jìn sàn qí cháng shì bā xī qiáo zhōu, yǐ qiān shū zhōu qín yǐ shàng huò cǎi jiā rén zhū zǐ, bù zhuān jù zhèng jīng, yú shì zuò gǔ shǐ kǎo èr shí wǔ piān, jiē píng jiù diǎn, yǐ jiū qí miù. jīn zé yǔ shǐ jì bìng xíng yú dài yān. yòu shuō shǐ jì
晋散骑常侍巴西谯周,以迁书周、秦已上或采家人诸子,不专据正经,于是作《古史考》二十五篇,皆凭旧典,以纠其谬。今则与《史记》并行于代焉。右说《史记》
shǐ jì suǒ shū, nián zhǐ hàn wǔ, tài chū yǐ hòu, quē ér bù líng. qí hòu liú xiàng xiàng zi xīn jí zhū hào shì zhě, ruò féng shāng wèi héng yáng xióng shǐ cén liáng shěn sì rén jìn féng duàn sù jīn dān féng yǎn wéi róng xiāo fèn liú xún děng xiāng cì zhuàn xù, qì yú āi píng jiān, yóu míng shǐ jì.
《史记》所书,年止汉武,太初以后,阙而不灵。其后刘向、向子歆及诸好事者,若冯商、卫衡、扬雄、史岑、梁审、肆仁、晋冯、段肃、金丹、冯衍、韦融、萧奋、刘恂等相次撰续,迄于哀、平间,犹名《史记》。
zhì jiàn wǔ zhōng, sī tú yuàn bān biāo yǐ wéi qí yán bǐ sú, bù zú yǐ zhǒng qián shǐ yòu xióng xīn bāo měi wěi xīn, wù hòu huò zhòng, bù dàng chuí zhī hòu dài zhě yě. yú shì cǎi qí jiù shì páng guàn yì wén, zuò hòu chuán liù shí wǔ piān. qí zi gù yǐ fù suǒ zhuàn wèi jǐn yī jiā, nǎi qǐ yuán gāo huáng, zhōng hū wáng mǎng, shí yǒu èr shì, èr bǎi sān shí nián, zōng qí xíng shì, shàng xià tōng qià, wèi hàn shū jì biǎo zhì chuán bǎi piān. qí shì wèi bì, huì yǒu shàng shū yún gù sī gǎi zuò shǐ jì zhě, yǒu zhào jīng zhào shū xì, xī lù jiā shū fēng shàng. gù dì chāo yì quē zì chén, míng dì yǐn jiàn, yán gù xù fù suǒ zuò, bù gǎn gǎi yì jiù shū, dì yì nǎi jiě. jí chū gù, zhēng yì jiào shū, shòu zhào zú yè. jīng èr shí yú zài, zhì zhāng dì jiàn chū zhōng nǎi chéng.
至建武中,司徒掾班彪以为其言鄙俗,不足以踵前史;又雄、歆褒美伪新,误后惑众,不当垂之后代者也。于是采其旧事;旁贯异闻,作《后传》六十五篇。其子固以父所撰未尽一家,乃起元高皇,终乎王莽,十有二世,二百三十年,综其行事,上下通洽,为《汉书》纪、表、志、传百篇。其事未毕,会有上书云固私改作《史记》者,有诏京兆书系,悉录家书封上。固弟超诣阙自陈,明帝引见,言固续父所作,不敢改易旧书,帝意乃解。即出固,征诣校书,受诏卒业。经二十余载,至章帝建初中乃成。
gù hòu zuò dòu shì shì, zú yú luò yáng yù, shū pō sǎn luàn, mò néng zōng lǐ. qí mèi cáo dà jiā, bó xué néng zhǔ wén, fèng zhào xiào xù. yòu xuǎn gāo cái láng mǎ róng děng shí rén, cóng dà jiā shòu dú. qí bā biǎo nǎi tiān wén zhì děng, yóu wèi kè chéng, duō shì dài zhào dōng guān mǎ xù suǒ zuò. ér gǔ jīn rén biǎo yóu bù lèi běn shū.
固后坐窦氏事,卒于洛阳狱,书颇散乱,莫能综理。其妹曹大家,博学能属文,奉诏校叙。又选高才郎马融等十人,从大家受读。其八表乃《天文志》等,犹未克成,多是待诏东观马续所作。而《古今人表》尤不类本书。
shǐ zì hàn mò, qì hū chén shì, wèi qí zhù jiě zhě fán sān shí wǔ jiā, zhì yú zhuān mén shòu yè, suì yǔ wǔ jīng xiāng yà.
始自汉末,迄乎陈世,为其注解者凡三十五家,至于专门受业,遂与《五经》相亚。
chū, hàn xiàn dì yǐ gù shū wén fán nán shěng, nǎi zhào shì zhōng xún yuè yī zuǒ shì chuán tǐ, shān wèi hàn jì sān shí piān, mìng mì shū gěi zhǐ bǐ. jīng wǔ liù nián nǎi jiù. qí yán jiǎn yào, yì yǔ jì chuán bìng xíng. yòu shuō hàn shū
初,汉献帝以固书文繁难省,乃诏侍中荀悦依《左氏传》体,删为《汉纪》三十篇,命秘书给纸笔。经五六年乃就。其言简要,亦与纪传并行。右说《汉书》
zài hàn zhōng xīng, míng dì shǐ zhào bān gù yǔ suī yáng lìng chén zōng cháng líng lìng yǐn mǐn sī lì cóng shì mèng yì zuò shì zǔ běn jì, bìng zhuàn gōng chén jí xīn shì píng lín gōng sūn shù shì, zuò liè zhuàn zài jì èr shí bā piān.
在汉中兴,明帝始诏班固与睢阳令陈宗、长陵令尹敏、司隶从事孟异作《世祖本纪》,并撰功臣及新市、平林、公孙述事,作列传、载记二十八篇。
zì shì yǐ lái, chūn qiū kǎo jì yì yǐ huàn bǐng, ér zhōng chén yì shì mò zhī zhuàn lēi. yú shì yòu zhào shǐ guān yè zhě pú yè liú zhēn jí jiàn yì dài fū lǐ yóu zá zuò jì biǎo míng chén jié shì rú lín wài qī zhū chuán, qǐ zì jiàn wǔ, qì hū yǒng chū. shì yè chuí jìng, ér zhēn yóu jì zú. fù mìng dài zhōng fú wú jì yǔ jiàn yì dài fū huáng jǐng zuò zhū wáng wáng zǐ gōng chén ēn zé hóu biǎo nán yú dān xī qiāng chuán dì lǐ zhì. zhì yuán jiā yuán nián, fù lìng tài zhōng dài fū biān sháo dà jūn yíng sī mǎ cuī shí yì láng zhū mù cáo shòu zá zuò xiào mù chóng jí shùn liè huáng hòu chuán, yòu zēng wài qī chuán rù sī ān děng hòu, rú lín liè zhuàn rù cuī zhuàn zhū rén. shí shòu yòu yǔ yì láng yán dǔ zá zuò bǎi guān biǎo, shùn dì gōng chén sūn chéng guō yuàn jí zhèng zhòng cài lún děng chuán. fán bǎi shí yǒu sì piān, hào yuē hàn jì. xī píng zhōng, guāng lù dài fu mǎ rì dī yì láng cài yōng yáng biāo lú zhí zhù zuò dōng guān, jiē xù jì chuán zhī kě chéng zhě, ér yōng bié zuò cháo huì chē fú èr zhì. hòu zuò shì xǐ shuò fāng, shàng shū qiú hái, xù chéng shí zhì. huì dǒng zhuō zuò luàn, dà jià xī qiān, shǐ chén fèi qì, jiù wén sàn yì. jí zài xǔ dōu, yáng biāo pō cún zhù jì. zhì yú míng xián jūn zǐ, zì yǒng chū yǐ xià quē xù. wèi huáng chū zhōng, wéi zhe xiān xián biǎo, gù hàn jì cán quē, zhì jìn wú chéng.
自是以来,春秋考纪亦以焕炳,而忠臣义士莫之撰勒。于是又诏史官谒者仆射刘珍及谏议大夫李尤杂作记、表、名臣、节士、儒林、外戚诸传,起自建武,讫乎永初。事业垂竟,而珍、尤继卒。复命待中伏无忌与谏议大夫黄景作诸王、王子、功臣、恩泽侯表、南于单、西羌传、地理志。至元嘉元年,复令太中大夫边韶、大军营司马崔寔、议郎朱穆、曹寿杂作《孝穆》、《崇》及《顺烈皇后传》,又增《外戚传》入思安等后,《儒林列传》入崔篆诸人。寔、寿又与议郎延笃杂作《百官表》,顺帝功臣《孙程》、《郭愿》及《郑众》、《蔡伦》等传。凡百十有四篇,号曰《汉纪》。熹平中,光禄大夫马日磾、议郎蔡邕、杨彪、卢植著作东观,接续纪传之可成者,而邕别作《朝会》、《车服》二志。后坐事徙朔方,上书求还,续成十志。会董卓作乱,大驾西迁,史臣废弃,旧文散佚。及在许都,杨彪颇存注记。至于名贤君子,自永初已下阙续。魏黄初中,唯著《先贤表》,故《汉记》残缺,至晋无成。
tài shǐ zhōng, mì shū chéng sī mǎ biāo shǐ tǎo lùn zhòng shū, zhuì qí suǒ wén, qǐ yuán xìng wǔ, zhōng yú xiào xiàn, lù shì shí èr, biān nián èr bǎi, tōng zōng shàng xià, páng yǐn shù shì, wèi jì zhì chuán fán bā shí piān, hào yuē xù hàn shū. yòu sàn qí cháng shì huá jiào shān dìng dōng guān jì wéi hàn hòu shū, dì jì shí èr huáng hòu jì èr diǎn shí liè zhuàn qī shí pǔ sān, zǒng jiǔ shí qī piān. qí shí diǎn jìng bù chéng ér zú. zì sī yǐ wǎng, zuò zhě xiāng jì, wèi biān nián zhě sì zú, chuàng jì chuán zhě wǔ jiā, tuī qí suǒ zhǎng, huá shì jū zuì. ér zāo jìn shì dōng xǐ, sān wéi yī cún.
泰始中,秘书丞司马彪始讨论众书,缀其所闻,起元兴武,终于孝献,录世十二,编年二百,通综上下,旁引庶事,为纪、志、传凡八十篇,号曰《续汉书》。又散骑常侍华峤删定《东观记》为《汉后书》,帝纪十二、皇后纪二、典十、列传七十、谱三,总九十七篇。其十典竟不成而卒。自斯已往,作者相继,为编年者四族,创纪传者五家,推其所长,华氏居最。而遭晋室东徙,三惟一存。
zhì sòng xuān chéng tài shǒu fàn yè, nǎi guǎng jí xué tú, qióng lǎn jiù jí, shān fán bǔ lüè, zuò hòu hàn shū, fán shí jì shí zhì bā shí liè zhuàn, hé wéi bǎi piān. huì yè yǐ zuì bèi shōu, qí shí zhì yì wèi chéng ér sǐ. xiān shì, jìn dōng yáng tài shǒu yuán hóng chāo cuō hàn shì hòu shū, yī xún yuè tǐ, zhe hòu hàn jì sān shí piān. shì yán hàn zhōng xīng shǐ zhě, wéi fàn yuán èr jiā ér yǐ. yòu shuō hòu hàn shū
至宋宣城太守范晔,乃广集学徒,穷览旧籍,删烦补略,作《后汉书》,凡十纪、十志、八十列传,合为百篇。会晔以罪被收,其十志亦未成而死。先是,晋东阳太守袁宏抄撮《汉氏后书》,依荀悦体,著《后汉纪》三十篇。世言汉中兴史者,唯范、袁二家而已。右说《后汉书》
wèi shǐ, huáng chū tài hé zhōng shǐ mìng shàng shū wèi jì móu xí cǎo chuàng jì chuán, lèi zài bù chéng. yòu mìng shì zhōng wéi dàn yīng qú, mì shū jiān wáng shěn dà jiàng jūn cóng shì zhōng láng ruǎn jí, sī tú yòu zhǎng shǐ sūn gāi sī lì xiào wèi fù xuán děng, fù gòng zhuàn dìng. qí hòu wáng shěn dú jiù qí yè, lēi chéng wèi shū sì shí sì juǎn. qí shū duō wéi shí huì, shū fēi shí lù.
魏史,黄初、太和中始命尚书卫觊、缪袭草创纪传,累载不成。又命侍中韦诞、应璩,秘书监王沈、大将军从事中郎阮藉,司徒右长史孙该、司隶校尉傅玄等,复共撰定。其后王沈独就其业,勒成《魏书》四十四卷。其书多为时讳,殊非实录。
wú dà dì zhī jì nián, shǐ mìng tài shǐ dīng fú láng zhōng xiàng jùn zhuàn wú shū. fú jùn jù fēi shǐ cái, qí wén bù zú jì lù. zhì shǎo dì shí, gèng chì wéi yào zhōu zhāo xuē yíng liáng guǎng huá hé fǎng qiú wǎng shì, xiāng yǔ jì shù. bìng zuò zhī zhōng, yào yíng wéi shǒu. dāng guī mìng hóu shí, zhāo guǎng xiān wáng, yào yíng xǐ chù, shǐ guān jiǔ quē, shū suì wú wén. hé biǎo qǐng zhào yào yíng xù chéng qián shǐ, qí hòu yào dú zhōng qí shū, dìng wèi wǔ shí wǔ juǎn.
吴大帝之季年,始命太史丁孚、郎中项峻撰《吴书》。孚、峻俱非史才,其文不足纪录。至少帝时,更敕韦曜、周昭、薛莹、梁广、华覈访求往事,相与记述。并作之中,曜、莹为首。当归命侯时,昭广先亡,曜、莹徙黜,史官久阙,书遂无闻。覈表请召曜、莹续成前史,其后曜独终其书,定为五十五卷。
zhì jìn shòu mìng, hǎi nèi dà tóng, zhù zuò chén shòu nǎi jí sān guó shǐ, zhuàn wèi guó zhì fán liù shí wǔ piān. xià hóu zhàn shí yì zhe wèi shū, jiàn shòu suǒ zuò, biàn huài yǐ cǎo ér bà. jí shòu zú, liáng zhōu dà zhōng zhèng fàn yūn biǎo yán guó zhì míng hū dé shī, cí duō quàn jiè, yǒu yì fēng huà, yuàn chuí cǎi lù. yú shì zhào xià hé nán yǐn, jiù jiā xiě qí shū.
至晋受命,海内大同,著作陈寿乃集三国史,撰为《国志》凡六十五篇。夏侯湛时亦著《魏书》,见寿所作,便坏已草而罢。及寿卒,梁州大中正范頵表言《国志》明乎得失,辞多劝戒,有益风化,愿垂采录。于是诏下河南尹,就家写其书。
xiān shì, wèi shí jīng zhào yú huàn sī zhuàn wèi lüè, shì zhǐ míng dì. qí hòu sūn shèng zhuàn wèi shì chūn qiū, wáng yǐn zhuàn shǔ jì, zhāng bó zhuàn wú lù, yì wén cuò chū, qí liú zuì duō. sòng wén dì yǐ guó zhì zài shì shāng yú jiǎn lüè, nǎi mìng zhòng shū láng péi sōng zhī jiān cǎi zhòng shū, bǔ zhù qí quē. yóu shì shì yán sān guó zhì zhě, yǐ péi zhù wèi běn yān. yòu shuō sān guó zhì
先是,魏时京兆鱼豢私撰《魏略》,事止明帝。其后孙盛撰《魏氏春秋》,王隐撰《蜀记》,张勃撰《吴录》,异闻错出,其流最多。宋文帝以《国志》载事伤于简略,乃命中书郎裴松之兼采众书,补注其阙。由是世言《三国志》者,以裴《注》为本焉。右说《三国志》
jìn shǐ, luò jīng shí, zhù zuò láng lù jī shǐ zhuàn sān zǔ jì, zuǒ zhù zuò láng shù xī yòu zhuàn shí zhì. huì zhōng cháo sāng luàn, qí shū bù cún. xiān shì, lì yáng lìng chén jùn wáng quán yǒu zhù shù cái, měi sī lù jìn shì jí gōng chén xíng zhuàng, wèi jiù ér zú. zi yǐn bó xué duō wén, shòu fù yí yè, xī dōu shì jī, duō suǒ xiáng jiū. guò jiāng wèi zhù zuò láng, shòu zhào zhuàn jìn shǐ. wèi qí tóng liáo yú yù suǒ sù, zuò shì miǎn guān. jiā pín wú zī, shū wèi suì jiù, nǎi yī zhēng xī jiāng jūn yǔ liàng yú wǔ chāng zhèn. liàng gěi qí zhǐ bǐ, yóu shì huò chéng, fán wèi jìn shū bā shí jiǔ juǎn. xián kāng liù nián, shǐ yì quē zòu shàng. yǐn suī hǎo shù zuò, ér cí zhuō cái dùn. qí shū biān cì yǒu xù zhě, jiē quán suǒ xiū zhāng jù hùn màn zhě, bì yǐn suǒ zuò. shí shàng shū láng lǐng guó shǐ gàn bǎo yì zhuàn jìn jì, zì xuān qì mǐn qī dì, wǔ shí sān nián, fán èr shí èr juǎn. qí shū jiǎn lüè, zhí ér néng wǎn, shèn wéi dāng shí suǒ chēng.
晋史,洛京时,著作郎陆机始撰《三祖纪》,佐著作郎束晳又撰十志。会中朝丧乱,其书不存。先是,历阳令陈郡王铨有著述才,每私录晋事及功臣行状,未就而卒。子隐博学多闻,受父遗业,西都事迹,多所详究。过江为著作郎,受诏撰晋史。为其同僚虞预所诉,坐事免官。家贫无资,书未遂就,乃依征西将军瘐亮于武昌镇。亮给其纸笔,由是获成,凡为《晋书》八十九卷。咸康六年,始诣阙奏上。隐虽好述作,而辞拙才钝。其书编次有序者,皆铨所修;章句混漫者,必隐所作。时尚书郎领国史干宝亦撰《晋纪》,自宣迄愍七帝,五十三年,凡二十二卷。其书简略,直而能婉,甚为当时所称。
jìn jiāng zuǒ shǐ guān, zì dèng càn sūn shèng tán dào luán wáng sháo zhī yǐ xià, xiāng cì jì zuò. yuǎn zé piān jì liǎng dì, jìn zé wéi xù bā cháo. zhì sòng xiāng dōng tài shǒu hé fǎ shèng, shǐ zhuàn jìn zhōng xīng shū, lēi chéng yī jiā, shǒu wěi gāi bèi. qí yǐn shì dōng guǎn zāng róng xù yòu jí dōng xī èr shǐ, hé chéng yī shū.
晋江左史官,自邓粲、孙盛、檀道鸾、王韶之已下,相次继作。远则偏记两帝,近则唯叙八朝。至宋湘东太守何法盛,始撰《晋中兴书》,勒成一家,首尾该备。齐隐士东莞臧荣绪又集东、西二史,合成一书。
huáng jiā zhēn guān zhōng, yǒu zhào yǐ qián hòu jìn shǐ shí yǒu bā jiā, zhì zuò suī duō, wèi néng jǐn shàn, nǎi chì shǐ guān gèng jiā zuǎn lù. cǎi zhèng diǎn yǔ zá shuō shù shí yú bù, jiān yǐn wěi shǐ shí liù guó shū, wèi jì shí zhì shí èr liè zhuàn qī shí zài jì sān shí, bìng xù lì mù lù hé wéi bǎi sān shí èr juǎn. zì shì yán jìn shǐ zhě, jiē qì qí jiù běn, jìng cóng xīn zhuàn zhě yān. yòu shuō jìn shū.
皇家贞观中,有诏以前后晋史十有八家,制作虽多,未能尽善,乃敕史官更加纂录。采正典与杂说数十余部,兼引伪史十六国书,为纪十、志十二、列传七十、载记三十,并叙例、目录合为百三十二卷。自是言晋史者,皆弃其旧本,竞从新撰者焉。右说《晋书》。
sòng shǐ, yuán jiā zhōng, zhù zuò láng hé chéng tiān cǎo chuàng jì chuán. zì cǐ yǐ wài, xī wěi fèng cháo qǐng shān qiān zhī bǔ chéng tiān cán quē. hòu yòu mìng péi sōng zhī xù chéng guó shǐ. sōng zhī xún zú, shǐ zuǒ sūn chōng zhī biǎo qiú bié zì chuàng lì, wèi yī jiā zhī yán. xiào jiàn chū, yòu chì nán tái shì yù shǐ sū bǎo shēng xù zào zhū chuán, yuán jiā míng chén jiē qí suǒ zhuàn. bǎo shēng bèi zhū. dà míng liù nián, yòu mìng zhù zuò láng xú yuán zhǒng chéng qián zuò. yuán yīn hé shān sū suǒ shù, lēi chéng yī shū, qí zāng zhì lǔ shuǎng wáng sēng dá zhū chuán, yòu jiē xiào wǔ zì zào, ér xù shì duō xū, nán yǐ qǔ xìn. zì yǒng guāng yǐ hòu, zhì shàn ràng shí yú nián zhōng, quē ér bù zài. zhì qí zhù zuò shěn yuē, gèng bǔ zhuì suǒ yí, zhì chéng xīn shǐ. shǐ zì yì xī zhào hào, zhōng hū shēng míng sān nián. wèi jì shí zhì sān shí liè zhuàn liù shí, hé bǎi chuán, míng yuē sòng shū.
宋史,元嘉中,著作郎何承天草创纪传。自此以外,悉委奉朝请山谦之补承天残缺。后又命裴松之续成国史。松之寻卒,史佐孙冲之表求别自创立,为一家之言。孝建初,又敕南台侍御史苏宝生续造诸传,元嘉名臣皆其所撰。宝生被诛。大明六年,又命著作郎徐爰踵成前作。爰因何、山、苏所述,勒成一书,其《臧质》、《鲁爽》、《王僧达》诸传,又皆孝武自造,而序事多虚,难以取信。自永光已后,至禅让十余年中,阙而不载。至齐著作沈约,更补缀所遗,制成新史。始自义熙肇号,终乎昇明三年。为纪十、志三十、列传六十,合百传,名曰《宋书》。
yǒng míng mò, qí shū jì xíng, hé dōng péi zi yě gèng shān wèi sòng lüè èr shí juǎn. shěn yuē jiàn ér tàn yuē:" wú suǒ bù dǎi yě." yóu shì shì zhī yán sòng shǐ zhě, yǐ péi lüè wéi shàng, shěn shū cì zhī. yòu shuō sòng shū.
永明末,其书既行,河东裴子野更删为《宋略》二十卷。沈约见而叹曰:“吾所不逮也。”由是世之言宋史者,以裴《略》为上,沈《书》次之。右说《宋书》。
qí shǐ, jiāng yān shǐ shòu zhào zhù shù, yǐ wéi shǐ zhī suǒ nán, wú chū yú zhì, gù xiān zhe shí zhì, yǐ jiàn qí cái. shěn yuē fù zhuàn qí shǐ èr shí piān. liáng tiān jiàn zhōng, tài wèi lù shì xiāo zǐ xiǎn qǐ zhuàn qí shǐ, shū chéng biǎo zòu zhī. zhào fù mì gé. qǐ shēng míng zhī nián, jǐn yǒng yuán zhī dài. wèi jì bā zhì shí yī liè zhuàn sì shí, hé chéng wǔ shí jiǔ piān.
齐史,江淹始受诏著述,以为史之所难,无出于志,故先著十《志》,以见其才。沈约复撰齐史二十篇。梁天建中,太尉录事萧子显启撰齐史,书成表奏之。诏付秘阁。起昇明之年,尽永元之代。为纪八、志十一、列传四十,合成五十九篇。
shí fèng cháo qǐng wú jūn yì biǎo qǐng zhuàn qí shǐ, qǐ gěi qǐ jū zhù bìng qún chén xíng zhuàng. yǒu zhào:" qí shì gù shì, bù zài liú sú, wén jiàn jì duō, kě zì sōu fǎng yě." jūn suì zhuàn qí chūn qiū sān shí piān. qí shū chēng liáng dì wèi qí míng zuǒ mìng, dì è qí shí, zhào fán zhī. rán qí sī běn jìng néng yǔ xiāo shì suǒ zhuàn bìng chuán yú hòu. yòu shuō qí shū.
时奉朝请吴均亦表请撰齐史,乞给起居注并群臣行状。有诏:“齐氏故事,布在流俗,闻见既多,可自搜访也。”均遂撰《齐春秋》三十篇。其书称梁帝为齐明佐命,帝恶其实,诏燔之。然其私本竟能与萧氏所撰并传于后。右说《齐书》。
liáng shǐ, wǔ dì shí, shěn yuē yǔ jǐ shì zhōng zhōu xìng sì bù bīng xiào wèi bào xíng qīng mì shū jiān xiè hào xiāng chéng zhuàn lù, yǐ yǒu bǎi piān. zhí chéng shèng lún mò, bìng cóng fén dàng. lú jiāng hé zhī yuán pèi guó liú fán yǐ suǒ wén jiàn, qióng qí shǐ mò, gè zhuàn liáng diǎn sān shí piān, ér jì chuán zhī shū wèi yǒu qí zuò. chén cí bù láng zhōng yáo chá yǒu zhì zhuàn lēi, shī gōng wèi zhōu. dàn jì dāng cháo wù, jiān zhī guó shǐ, zhì yú chén wáng, qí shū bù jiù.
梁史,武帝时,沈约与给事中周兴嗣、步兵校尉鲍行卿、秘书监谢昊相承撰录,已有百篇。值承圣沦没,并从焚荡。庐江何之元、沛国刘璠以所闻见,穷其始末,各撰《梁典》三十篇,而纪传之书未有其作。陈祠部郎中姚察有志撰勒,施功未周。但既当朝务,兼知国史,至于陈亡,其书不就。
chén shǐ, chū yǒu wú jùn gù yě wáng běi dì fù zài gè wèi zhuàn shǐ xué shì, qí wǔ wén èr dì jì jí gù fù suǒ xiū. tài jiàn chū, zhōng shū láng lù qióng xù zhuàn zhū piān, shì shāng fán zá, yáo chá jiù jiā shān gǎi, cū yǒu tiáo guàn. jí jiāng dōng bù shǒu, chí yǐ rù guān. suí wén dì cháng suǒ liáng chén shì jī, chá jù yǐ suǒ chéng měi piān xù zòu, ér yī wéi rěn rǎn, jìng wèi jué bǐ.
陈史,初有吴郡顾野王、北地傅縡各为撰史学士,其武、文二帝纪即顾、傅所修。太建初,中书郎陆琼续撰诸篇,事伤繁杂,姚察就加删改,粗有条贯。及江东不守,持以入关。隋文帝尝索梁、陈事迹,察具以所成每篇续奏,而依违荏苒,竟未绝笔。
huáng jiā zhēn guān chū, qí zi sī lián wèi zhù zuò láng, fèng zhào zhuàn chéng sān shǐ. yú shì píng qí jiù gǎo, jiā yǐ xīn lù, mí lì jiǔ zài, fāng shǐ bì gōng. dìng wèi liáng shū wǔ shí juǎn chén shū sān shí liù juǎn, jīn bìng xíng shì yān. yòu shuō liáng shū chén shū.
皇家贞观初,其子思廉为著作郎,奉诏撰成三史。于是凭其旧稿,加以新录,弥历九载,方始毕功。定为《梁书》五十卷、《陈书》三十六卷,今并行世焉。右说《梁书》、《陈书》。
shí liù guó shǐ, qián zhào liú cōng shí, lǐng zuǒ guó shǐ gōng shī yù zhuàn gāo zǔ běn jì jí gōng chén chuán èr shí rén, shén dé liáng shǐ zhī tǐ, líng xiū zèn qí shàn bàng guāng dì, cōng nù ér zhū zhī. liú yào shí, píng yú zi hé bāo zhuàn hàn zhào jì shí piān, shì zhǐ dāng nián, bù zhōng yào miè.
十六国史,前赵刘聪时,领左国史公师彧撰《高祖本纪》及功臣传二十人,甚得良史之体,凌修谮其讪谤光帝,聪怒而诛之。刘曜时,平舆子和苞撰《汉赵记》十篇,事止当年,不终曜灭。
hòu zhào shí lè lìng qí chén xú guāng zōng lì fù chàng zhèng yīn děng zhuàn shàng dǎng guó jì qǐ jū zhù zhào shū. qí hòu yòu lìng wáng lán chén ān chéng yīn xú jī děng xiāng cì zhuàn shù. zhì shí hǔ, bìng lìng kān xuē, shǐ lēi gōng yè bù chuán. qí hòu yān tài fù zhǎng shǐ tián róng sòng shàng shū kù bù láng guō zhòng chǎn běi zhōng láng cān jūn wáng dù zhuī zhuàn èr shí shì, jí wèi yè dōu jì zhào jì děng shū.
后赵石勒令其臣徐光、宗历、傅畅、郑愔等撰《上党国记》、《起居注》、《赵书》。其后又令王兰、陈安、程阴、徐机等相次撰述。至石虎,并令刊削,使勒功业不传。其后燕太傅长史田融、宋尚书库部郎郭仲产、北中郎参军王度追撰二石事,集为《邺都记》、《赵记》等书。
qián yān yǒu qǐ jū zhù, dù fǔ quán lù yǐ wéi yàn jì. hòu yān jiàn xìng yuán nián, dǒng tǒng shòu zhào cǎo chuàng hòu shū, zhe běn jì bìng zuǒ mìng gōng chén wáng gōng liè zhuàn, hé sān shí juǎn. mù róng chuí chēng qí xù shì fù shàn, zú chéng yī jiā zhī yán. dàn bāo shù guò měi, yǒu cán dǒng shǐ zhī zhí. qí hòu shēn xiù fàn hēng gè qǔ qián hòu èr yàn hé chéng yī shǐ.
前燕有起居注,杜辅全录以为《燕纪》。后燕建兴元年,董统受诏草创后书,著本纪并佐命功臣、王公列传,合三十卷。慕容垂称其叙事富赡,足成一家之言。但褒述过美,有惭董史之直。其后申秀、范亨各取前后二燕合成一史。
nán yàn, yǒu zhào jùn wáng jǐng huī, cháng shì dé chāo, zhuàn èr zhǔ qǐ jū zhù. chāo wáng, shì yú féng shì, guān zhì zhōng shū lìng, réng zhuàn nán yàn lù liù juǎn.
南燕,有赵郡王景晖,尝事德超,撰二主起居注。超亡,仕于冯氏,官至中书令,仍撰《南燕录》六卷。
shǔ chū hào yuē chéng, hòu gǎi chēng hàn. lǐ shì sàn qí cháng shì cháng qú zhuàn hàn zhī shū shí juǎn. hòu rù jìn mì gé, gǎi wéi shǔ lǐ shū. qú yòu zhuàn huá yáng guó zhì, jù zài lǐ shì xìng miè.
蜀初号曰成,后改称汉。李势散骑常侍常璩撰《汉之书》十卷。后入晋秘阁,改为《蜀李书》。璩又撰《华阳国志》,具载李氏兴灭。
qián liáng, zhāng jùn shí wǔ nián, lìng qí xī cáo biān liú jí nèi wài shì, yǐ fù xiù cái suǒ suí, zuò liáng guó chūn qiū wǔ shí juǎn. yòu zhāng zhòng huá hù jūn cān jūn liú qìng zài dōng wǎn zhuān xiū guó shǐ èr shí yú nián, zhe liáng jì shí èr juǎn. jiàn kāng tài shǒu suǒ huī cóng shì zhōng láng liú bǐng yòu gè zhe liáng shū.
前凉,张骏十五年,令其西曹边浏集内外事,以付秀才索绥,作《凉国春秋》五十卷。又张重华护军参军刘庆在东菀专修国史二十余年,著《凉记》十二卷。建康太守索晖、从事中郎刘昞又各著《凉书》。
qián qín shǐ guān, chū yǒu zhào yuān chē jìng liáng xī wéi tán xiāng jì zhù shù. fú jiān cháng qǔ ér guān zhī, jiàn gǒu tài hòu xìng lǐ wēi shì, nù ér fén miè qí běn. hòu zhù zuò láng dǒng fěi zhuī lù jiù yǔ, shí bù yī cún. jí sòng wǔ dì rù guān, céng fǎng qín guó shì, yòu mìng liáng zhōu cì shǐ jí hàn wèn zhū chóu chí, bìng wú suǒ huò. xiān shì, qín mì shū láng zhào zhěng xiū zhuàn guó shǐ, zhí qín miè, yǐn yú shāng luò shān, zhù shū bù chuò, yǒu féng yì chē pín zhù qí jīng fèi. zhěng zú, hàn nǎi qǐ pín zuǎn chéng qí shū, yǐ yuán jiā jiǔ nián qǐ, zhì èr shí bā nián fāng bà, dìng wèi sān juǎn. ér nián yuè shī cì, shǒu wěi bù lún. hé dōng péi jǐng rén yòu zhèng qí é pì, shān wèi qín jì shí yī piān.
前秦史官,初有赵渊、车敬、梁熙、韦谭相继著述。苻坚尝取而观之,见苟太后幸李威事,怒而焚灭其本。后著作郎董朏追录旧语,十不一存。及宋武帝入关,曾访秦国事,又命梁州刺史吉翰问诸仇池,并无所获。先是,秦秘书郎赵整修撰国史,值秦灭,隐于商洛山,著书不辍,有冯翊、车频助其经费。整卒,翰乃启频纂成其书,以元嘉九年起,至二十八年方罢,定为三卷。而年月失次,首尾不伦。河东裴景仁又正其讹僻,删为《秦纪》十一篇。
hòu qín, fú fēng mǎ sēng qián hé dōng wèi lóng jǐng bìng zhe qín shǐ. jí yáo shì zhī miè, cán quē zhě duō. hóng cóng dì hé dōu, shì wèi wèi zuǒ mín shàng shū, yòu zhuī zhuàn qín jì shí juǎn.
后秦,扶风马僧虔、何东卫隆景并著《秦史》。及姚氏之灭,残缺者多。泓从弟和都,仕魏为佐民尚书,又追撰《秦纪》十卷。
xià, tiān shuǐ zhào sī qún běi dì zhāng yuān, yú zhēn xìng chéng guāng zhī shì, bìng shòu mìng zhe qí guó shū. jí tǒng wàn zhī wáng, duō jiàn fén shāo.
夏,天水赵思群、北地张渊,于真兴、承光之世,并受命著其国书。及统万之亡,多见焚烧。
xī liáng yǔ xī qín, qí shǐ huò dāng dài suǒ shū, huò tā bāng suǒ lù. duàn guī lóng jì lǚ shì, zōng qīn jì jǔ qú shì, guō sháo jì tū fā shì, hán xiǎn zōng jì féng shì. wéi yǒu sì zhě kě zhī, zì yú bù xiáng shuí zuò.
西凉与西秦,其史或当代所书,或他邦所录。段龟龙记吕氏,宗钦记沮渠氏,郭韶记秃发氏,韩显宗记冯氏。唯有四者可知,自馀不详谁作。
wèi shì huáng mén shì láng cuī hóng, nǎi kǎo hé zhòng jiā, biàn qí tóng yì, chú fán bǔ quē, cuò zōng gāng jì, yì qí guó shū yuē lù, zhǔ jì yuē chuán, dōu wèi zhī shí liù guó chūn qiū. hóng shǐ yǐ jǐng míng zhī chū qiú zhū guó yì shǐ, dǎi zhèng shǐ yuán nián, jiū jí jī bèi, ér yóu quē shǔ shì, bù guǒ chéng shū. tuī qiú shí yǒu wǔ nián, shǐ yú jiāng dōng gòu huò, nǎi zēng qí piān mù, lēi wèi shí juǎn. hóng mò hòu, yǒng ān zhōng, qí zi shàn xiě zòu shàng, qǐng cáng zhū mì gé. yóu shì wěi shǐ xuān bù, dà xíng yú shí. yòu shuō shí liù guó chūn qiū.
魏氏黄门侍郎崔鸿,乃考覈众家,辨其同异,除烦补阙,错综纲纪,易其国书曰录,主纪曰传,都谓之《十六国春秋》。鸿始以景明之初求诸国逸史,逮正始元年,鸠集稽备,而犹阙蜀事,不果成书。推求十有五年,始于江东购获,乃增其篇目,勒为十卷。鸿殁后,永安中,其子缮写奏上,请藏诸秘阁。由是伪史宣布,大行于时。右说《十六国春秋》。
yuán wèi shǐ, dào wǔ shí, shǐ lìng dèng yuān zhe guó jì, wéi wèi shí juǎn, ér tiáo lì wèi chéng. jì hū míng yuán, fèi ér bù shù. shén lù jiā èr nián, yòu zhào jí zhū wén shì cuī hào hào dì jiàn gāo dǎng dèng yǐng cháo jì fàn hēng huáng fǔ děng zhuàn guó shū, wèi sān shí juǎn. yòu tè mìng hào zǒng jiān shǐ rèn, wù cóng shí lù. fù yǐ zhōng shū láng gāo yǔn sàn qí shì láng zhāng wěi bìng cān zhù zuò, xù chéng qián shǐ shū, xù shù guó shì, wú yǐn suǒ è, ér kān shí xiě zhī, yǐ shì xíng lù. hào zuò cǐ yí sān zú, tóng zuō sǐ zhě bǎi èr shí bā rén. zì shì suì fèi shǐ guān. zhì wén chéng dì hé píng yuán nián, shǐ fù qí zhí, ér yǐ gāo yǔn diǎn zhù zuò, xiū guó jì. yǔn nián yǐ jiǔ shí, shǒu mù jù shuāi. shí yǒu jiào shū láng liú mó, cháng yú jī zhuì, nǎi lìng zhí bǐ ér kǒu zhàn shòu zhī. rú shì zhě wǔ liù suì. suǒ chéng piān juǎn, mó yǒu lì yān. chū, guó jì zì dèng cuī yǐ xià, jiē xiāng chéng zuò biān nián tǐ. zhì xiào wén tài hé shí yī nián, zhào mì shū chéng lǐ biāo, zhù zuò láng cuī guāng shǐ fēn wéi jì chuán yì kē. xuān wǔ shí, mìng xíng luán zhuī zhuàn xiào wén qǐ jū zhù. jì ér cuī guāng wáng zūn yè bǔ xù, xià qì xiào míng zhī shì. wēn zi shēng fù xiū xiào zhuāng jì, jì yīn wáng huī yè zhuàn biàn zōng shì lù. wèi shǐ guān sī suǒ zhuàn, jǐn yú sī yǐ.
元魏史,道武时,始令邓渊著国纪,唯为十卷,而条例未成。暨乎明元,废而不述。神{鹿加}二年,又诏集诸文士崔浩、浩弟鉴、高谠、邓颍、晁继、范亨、黄辅等撰国书,为三十卷。又特命浩总监史任,务从实录。复以中书郎高允、散骑侍郎张伟并参著作,续成前史书,叙述国事,无隐所恶,而刊石写之,以示行路。浩坐此夷三族,同作死者百二十八人。自是遂废史官。至文成帝和平元年,始复其职,而以高允典著作,修国记。允年已九十,手目俱衰。时有校书郎刘模,长于缉缀,乃令执笔而口占授之。如是者五六岁。所成篇卷,模有力焉。初,国记自邓、崔以下,皆相承作编年体。至孝文太和十一年,诏秘书丞李彪,著作郎崔光始分为纪传异科。宣武时,命邢峦追撰《孝文起居注》。既而崔光、王遵业补续,下讫孝明之世。温子昇复修《孝庄纪》,济阴王晖业撰《辨宗室录》。魏史官私所撰,尽于斯矣。
qí tiān bǎo èr nián, chì mì shū jiān wèi shōu bó cǎi jiù wén, lēi chéng yī shǐ yòu mìng diāo róu xīn yuán zhí fáng yán yòu mù jī zhòng ràng péi áng zhī, gāo xiào gàn děng zhù qí biān cì. shōu suǒ qǔ shǐ guān, jù xiāng líng hū, gù diāo xīn zhū zǐ bìng fá shǐ cái, wéi yǐ fǎng fó xué liú, píng fù dé jìn. yú shì dà zhēng bǎi jiā pǔ zhuàng, zhēn zhuó yǐ chéng wèi shū. shàng zì dào wǔ, xià zhōng xiào jìng, jì chuán yǔ zhì fán bǎi sān shí juǎn. shōu chǎn qí shì, yú wèi shì duō bù píng. jì dǎng běi cháo, yòu hòu wū jiāng zuǒ. xìng zēng shèng jǐ, xǐ niàn jiù è, jiǎ mén shèng dé yǔ zhī yǒu yuàn zhě, mò bù bèi yǐ chǒu yán, méi qí shàn shì. qiān nù suǒ zhì, huǐ jí gāo céng. shū chéng shǐ zòu, zhào shōu yú shàng shū shěng yǔ zhū jiā lùn tǎo. qián hòu liè sù zhě bǎi yǒu yú rén. shí shàng shū lìng yáng zūn yàn, yī dài guì chén, shì qīng cháo yě, shōu zhuàn qí jiā chuán shén měi, shì yǐ shēn bèi dǎng yuán. zhū sòng shǐ zhě jiē huò zhòng fá, huò yǒu bì yú yù zhōng. qún yuàn bàng shēng bù xī. xiào zhāo shì, chì shōu gèng jiā yán shěn, rán hòu xuān bù yú wài. wǔ chéng cháng fǎng zhū qún chén, yóu yún bù shí, yòu lìng zhì gǎi, qí suǒ biàn yì shén duō. yóu shì shì báo qí shū, hào wèi" huì shǐ".
齐天保二年,敕秘书监魏收博采旧闻,勒成一史又命刁柔、辛元植、房延祐、〈目击〉仲让、裴昂之,高孝幹等助其编次。收所取史官,惧相凌忽,故刁、辛诸子并乏史才,唯以仿佛学流,凭附得进。于是大征百家谱状,斟酌以成《魏书》。上自道武,下终孝靖,纪传与志凡百三十卷。收谄齐氏,於魏室多不平。既党北朝,又厚诬江左。性憎胜己,喜念旧恶,甲门盛德与之有怨者,莫不被以丑言,没其善事。迁怒所至,毁及高曾。书成始奏,诏收于尚书省与诸家论讨。前后列诉者百有余人。时尚书令杨遵彦,一代贵臣,势倾朝野,收撰其家传甚美,是以深被党援。诸讼史者皆获重罚,或有毙于狱中。群怨谤声不息。孝昭世,敕收更加研审,然后宣布于外。武成尝访诸群臣,犹云不实,又令治改,其所变易甚多。由是世薄其书,号为”秽史”。
zhì suí kāi huáng, chì zhù zuò láng wèi dàn yǔ yán zhī tuī xīn dé yuán gèng zhuàn wèi shū, jiǎo zhèng shōu shī. dàn yǐ xī wèi wéi zhēn, dōng wèi wèi wěi, gù wén gōng liè jì, xiào jìng chēng chuán. hé jì chuán lùn lì, zǒng jiǔ shí èr piān. yáng dì yǐ dàn shū yóu wèi néng shàn, yòu chì zuǒ pú yè yáng sù bié zhuàn, xué shì pān huī chǔ liàng ōu yáng xún děng zuǒ zhī. huì sù hōng ér zhǐ. jīn shì chēng wèi shǐ zhě, yóu yǐ shōu běn wéi zhǔ yān. yòu shuō wèi shū
至隋开皇,敕著作郎魏澹与颜之推、辛德源更撰《魏书》,矫正收失。澹以西魏为真,东魏为伪,故文、恭列纪,孝靖称传。合纪、传、论例,总九十二篇。炀帝以澹书犹未能善,又敕左仆射杨素别撰,学士潘徽、褚亮、欧阳询等佐之。会素薨而止。今世称魏史者,犹以收本为主焉。右说《魏书》
gāo qí shǐ, tiān tǒng chū, tài cháng shǎo qīng zǔ xiào zhēng shù xiàn wǔ qǐ jū, míng yuē huáng chū chuán tiān lù. shí zhōng shū shì láng lù yuán guī cháng cóng wén xuān zhēng tǎo, zhe huáng dì shí lù, wéi jì xíng shī, bù zài tā shì. zì wǔ píng hòu, shǐ guān yáng xiū zhī dù tái qīng zǔ chóng rú cuī zi fā děng xiāng jì zhù jì.
高齐史,天统初,太常少卿祖孝征述献武起居,名曰《黄初传天录》。时中书侍郎陆元规常从文宣征讨,著《皇帝实录》,唯记行师,不载它事。自武平后,史官阳休之、杜台卿、祖崇儒、崔子发等相继注记。
dǎi yú qí miè, suí mì shū jiān wáng shào nèi shǐ lìng lǐ dé lín bìng shǎo shì yè zhōng, duō shí gù shì. wáng nǎi píng shù qǐ jū zhù, guǎng yǐ yì wén, zào biān nián shū, hào yuē qí zhì, shí yǒu liù juǎn. lǐ zài qí yù xiū guó shǐ, chuàng jì chuán shū èr shí qī juǎn. zì kāi huáng chū, fèng zhào xù zhuàn, zēng duō qí shǐ sān shí bā piān, yǐ shàng sòng guān, cáng zhī mì fǔ. huáng jiā zhēn guān chū, chì qí zi zhōng shū shè rén bǎi yào réng qí jiù lù, zá cǎi tā shū, yǎn wèi wǔ shí juǎn. jīn zhī yán qí shǐ zhě, wéi wáng lǐ èr jiā yún. yòu shuō běi qí shū.
逮于齐灭,隋秘书监王劭、内史令李德林并少仕邺中,多识故事。王乃凭述起居注,广以异闻,造编年书,号曰《齐志》,时有六卷。李在齐预修国史,创纪传书二十七卷。自开皇初,奉诏续撰,增多齐史三十八篇,以上送官,藏之秘府。皇家贞观初,敕其子中书舍人百药仍其旧录,杂采它书,演为五十卷。今之言齐史者,惟王、李二家云。右说《北齐书》。
yǔ wén zhōu shǐ, dà tǒng nián yǒu mì shū chéng liǔ qiú jiān lǐng zhù zuò, zhí cí zhèng sè, shì yǒu kě chēng. zhì suí kāi huáng zhōng, mì shū jiān niú hóng zhuī zhuàn zhōu jì shí yǒu bā piān, lüè xù jì gāng, réng jiē dǐ wǔ. huáng jiā zhēn guān chū, chì mì shū chéng líng hú dé fēn mì shū láng cén wén běn gòng jiā xiū jī, dìng wèi zhōu shū wǔ shí juǎn. yòu shuō hòu zhōu shū.
宇文周史,大统年有秘书丞柳虬兼领著作,直辞正色,事有可称。至隋开皇中,秘书监牛弘追撰《周纪》十有八篇,略叙纪纲,仍皆抵忤。皇家贞观初,敕秘书丞令狐德棻、秘书郎岑文本共加修缉,定为《周书》五十卷。右说《后周书》。
suí shǐ, dāng kāi huáng rén shòu shí, wáng shào wèi shū bā shí juǎn, yǐ lèi xiāng cóng, dìng qí piān mù. zhì yú biān nián jì chuán, bìng quē qí tǐ. yáng dì shì, wéi yǒu wáng zhòu děng suǒ xiū dà yè qǐ jū zhù. jí jiāng dū zhī huò, réng duō sàn yì. huáng jiā zhēn guān chū, chì zhōng shū shì láng yán shī gǔ jǐ shì zhōng kǒng yǐng dá gòng zhuàn chéng suí shū wǔ shí wǔ juǎn, yǔ xīn zhuàn zhōu shū bìng xíng yú shí.
隋史,当开皇仁寿时,王劭为书八十卷,以类相从,定其篇目。至于编年、纪传,并阙其体。炀帝世,惟有王胄等所修《大业起居注》。及江都之祸,仍多散逸。皇家贞观初,敕中书侍郎颜师古、给事中孔颖达共撰成《隋书》五十五卷,与新撰《周书》并行于时。
chū, tài zōng yǐ liáng chén jí qí zhōu suí shì bìng wèi yǒu shū, nǎi mìng xué shì fēn xiū. shì jù yú shàng. réng shǐ mì shū jiān wèi zhēng zǒng zhī qí wù, fán yǒu zàn lùn, zhēng duō yù yān. shǐ yǐ zhēn guān sān nián chuàng zào, zhì shí bā nián fāng jiù, hé wéi wǔ dài jì chuán, bìng mù lù fán èr bǎi wǔ shí èr juǎn. shū chéng, xià yú shǐ gé. wéi yǒu shí zhì, duàn wèi sān shí juǎn, xún nǐ xù zòu, wèi yǒu qí wén. yòu zhào zuǒ pú yè yú zhì níng tài shǐ lìng lǐ chún fēng zhù zuò láng wéi ān rén fú xǐ láng lǐ yán shòu tóng zhuàn. qí xiān zhuàn shǐ rén, wéi líng hú dé fēn zhòng yù qí shì. tài zōng bēng hòu, kān lēi shǐ chéng. qí piān dì suī biān rù suí shū qí shí bié xíng, sú chēng wéi wǔ dài shǐ zhì. yòu shuō suí shū.
初,太宗以梁、陈及齐、周、隋氏并未有书,乃命学士分修。事具于上。仍使秘书监魏征总知其务,凡有赞论,征多预焉。始以贞观三年创造,至十八年方就,合为《五代纪传》,并目录凡二百五十二卷。书成,下于史阁。惟有十志,断为三十卷,寻拟续奏,未有其文。又诏左仆射于志宁、太史令李淳风、著作郎韦安仁、符玺郎李延寿同撰。其先撰史人,唯令狐德棻重预其事。太宗崩后,刊勒始成。其篇第虽编入《隋书》其实别行,俗称为《五代史志》。右说《隋书》。
wéi dà táng zhī shòu mìng yě, yì níng wǔ dé jiān, gōng bù shàng shū wēn dà yá shǒu zhuàn chuàng yè qǐ jū zhù sān piān. zì shì sī kōng fáng xuán líng jǐ shì zhōng xǔ jìng zōng zhù zuò zuǒ láng jìng bō xiāng cì lì biān nián tǐ, hào wèi" shí lù". qì hū sān dì, shì yǒu qí shū.
惟大唐之受命也,义宁、武德间,工部尚书温大雅首撰《创业起居注》三篇。自是司空房玄龄、给事中许敬宗、著作佐郎敬播相次立编年体,号为”实录”。迄乎三帝,世有其书。
zhēn guān chū, yáo sī jiān lián zhuàn jì chuán, cū chéng sān shí juǎn. zhì xiǎn qìng yuán nián, tài wèi zhǎng sūn wú jì yǔ yú zhì níng líng hú dé fēn zhù zuò láng liú yìn zhī yáng rén qīng qǐ jū láng gù yìn děng, yīn qí jiù zuò, zhuì yǐ hòu shì, fù wèi wǔ shí juǎn. suī yún fán zá, shí yǒu kě guān. lóng shuò zhōng, jìng zōng yòu yǐ tài zǐ shǎo shī zǒng tǒng shǐ rèn. gèng zēng qián zuò, hùn chéng bǎi juǎn. rú gāo zōng běn jì jí yǒng huī míng chén sì yí děng chuán, duō shì qí suǒ zào. yòu qǐ cǎo shí zhì, wèi bàn ér zhōng. jìng zōng suǒ zuò jì chuán, huò qū xī shí zhǐ, huò wěi shì sī hàn, fán yǒu huǐ yù, duō fēi shí lù. bì fāng zhū wèi bó qǐ, yì yóu zhāng héng zhī cài yōng yān. qí hòu zuǒ shǐ lǐ rén shí xù zhuàn yú zhì níng xǔ jìng zōng lǐ yì fǔ děng chuán, zài yán jì shì, jiàn tuī zhí xiào. xī qí duǎn suì, gōng yè wèi zhōng. zhì cháng shòu zhōng, chūn guān shì láng niú fèng jí yòu duàn zì wǔ dé, zhōng yú hóng dào, zhuàn wèi táng shū bǎi yǒu shí juǎn. fèng jí yǐ yīn lóng bù cái, ér zhé yì yī dài dà diǎn, fán suǒ zhuàn lù, jiē suǒ zé sī jiā xíng zhuàng, ér shì rén xù shì hǎn néng zì yuǎn. huò yán jiē bǐ xīng, quán lèi yǒng gē, huò yǔ duō bǐ pǔ, shí tóng wén àn, ér zǒng rù biān cì, liǎo wú lí gé. qí yǒu chū zì xiōng yì, shēn qí jī zhù, fā yán zé chī bǐ guài dàn, xù shì zé cēn cī dǎo cuò. gù yuè qí piān dì, qǐ wèi kě guān pī qí zhāng jù, bù shí suǒ yǐ. jì ér xī shōu yáo xǔ zhū běn, yù shǐ qí shū dú xíng. yóu shì huáng jiā jiù shì, cán quē dài jìn.
贞观初,姚思兼廉撰纪传,粗成三十卷。至显庆元年,太尉长孙无忌与于志宁、令狐德棻、著作郎刘胤之、杨仁卿、起居郎顾胤等,因其旧作,缀以后事,复为五十卷。虽云繁杂,时有可观。龙朔中,敬宗又以太子少师总统史任。更增前作,混成百卷。如《高宗本纪》及永徽名臣、四夷等传,多是其所造。又起草十志,未半而终。敬宗所作纪传,或曲希时旨,或猥饰私憾,凡有毁誉,多非实录。必方诸魏伯起,亦犹张衡之蔡邕焉。其后左史李仁实续撰《于志宁》、《许敬宗》、《李义府》等传,载言记事,见推直笑。惜其短岁,功业未终。至长寿中,春官侍郎牛凤及又断自武德,终于弘道,撰为《唐书》百有十卷。凤及以喑聋不才,而辄议一代大典,凡所撰录,皆索责私家行状,而世人叙事罕能自远。或言皆比兴,全类詠歌,或语多鄙朴,实同文案,而总入编次,了无厘革。其有出自胸臆,申其机杼,发言则嗤鄙怪诞,叙事则参差倒错。故阅其篇第,岂谓可观;披其章句,不识所以。既而悉收姚、许诸本,欲使其书独行。由是皇家旧事,残缺殆尽。
cháng ān zhōng, yú yǔ zhèng jiàn dài fū zhū jìng zé sī fēng láng zhōng xú jiān zuǒ shí yí wú jīng fèng zhào gèng zhuàn táng shū, lēi chéng bā shí juǎn, shén lóng yuán nián yòu yǔ jiān jīng děng chóng xiū zé tiān shí lù, biān wèi èr shí juǎn, fū jiù shǐ zhī huài, qí luàn rú shéng, cuò zōng jiān nán, qī yuè fāng bì. suī yán wú kě zé, shì duō yí hèn, shù jiāng lái xuē gǎo, yóu yǒu píng yān.
长安中,余与正谏大夫朱敬则、司封郎中徐坚、左拾遗吴兢奉诏更撰《唐书》,勒成八十卷,神龙元年又与坚、兢等重修《则天实录》,编为二十卷,夫旧史之坏,其乱如绳,错综艰难,期月方毕。虽言无可择,事多遗恨,庶将来削稿,犹有凭焉。
dà dǐ zì gǔ shǐ chén zhuàn lù, qí gěng gài rú cǐ. gài shǔ cí bǐ shì, yǐ yuè xì nián, wèi shǐ shì zhī gēn běn, zuò shēng rén zhī ěr mù zhě, lüè jǐn yú sī yǐ. zì yú piān jì xiǎo shuō, zé bù xiá jù ér lùn zhī, yòu shuō táng shū.
大抵自古史臣撰录,其梗概如此。盖属词比事,以月系年,为史氏之根本,作生人之耳目者,略尽于斯矣。自馀偏记小说,则不暇具而论之,右说《唐书》。