yì yuē: shàng gǔ jié shéng yǐ lǐ, hòu shì shèng rén yì zhī yǐ shū qì. rú zhě yún: fú xī shì shǐ huà bā guà, zào shū qì, yǐ dài jié shéng zhī zhèng, yóu shì wén jí shēng yān. yòu yuē: fú xī shén nóng huáng dì zhī shū wèi zhī' sān fén', yán dà dào yě shǎo hào zhuān xū gāo xīn táng yú zhī shū wèi zhī' wǔ diǎn', yán cháng dào yě. chūn qiū chuán zài chǔ zuǒ shǐ néng dú sān fén wǔ diǎn. lǐ jì yuē: wài shǐ zhǎng sān huáng wǔ dì zhī shū. yóu sī ér yán, zé fén diǎn wén yì, sān wǔ shǐ cè, zhì yú chūn qiū zhī shí yóu dà xíng yú shì. yuán jí hòu gǔ, qí shū bù chuán, wéi táng yú yǐ jiàng, kě dé yán zhě. rán zì yáo ér wǎng, shèng xián yóu shù, qiú qí yī èr, fǎng fú cún yān. ér hòu lái zhū zi, guǎng zào qí shuō, qí yǔ bù jīng, qí shū fēi shèng. gù mǎ qiān yǒu yán: shén nóng yǐ qián, wú bù zhī yǐ. bān gù yì yuē: zhuān xū zhī shì, wèi kě míng yě. sī zé fén diǎn suǒ jì, wú dé ér chēng zhě yān. yòu shuō sān fén wǔ diǎn
《易》曰：「上古結繩以理，後世聖人易之以書契。」儒者云：「伏羲氏始畫八卦，造書契，以代結繩之政，由是文籍生焉。」又曰：「伏羲、神農、黃帝之書謂之'三墳'，言大道也；少昊、顓頊、高辛、唐、虞之書謂之'五典'，言常道也。」《春秋傳》載楚左史能讀三墳、五典。《禮記》曰：「外史掌三皇、五帝之書。」由斯而言，則墳、典文義，三、五史策，至於春秋之時猶大行於世。爰及後古，其書不傳，惟唐、虞已降，可得言者。然自堯而往，聖賢猶述，求其一二，仿佛存焉。而後來諸子，廣造奇說，其語不經，其書非聖。故馬遷有言：「神農已前，吾不知矣。」班固亦曰：「顓頊之事，未可明也。」斯則墳、典所記，無得而稱者焉。右說三墳五典

àn yáo shùn xiāng chéng, yǐ jiàn fén diǎn zhōu jiān èr dài, gè yǒu shū jí. zhì kǒng zǐ tǎo lùn qí yì, shān wèi shàng shū, shǐ zì táng yáo, xià zhōng qín mù, qí yán bǎi piān, ér gè wèi zhī xù.
案堯、舜相承，已見墳、典；周監二代，各有書籍。至孔子討論其義，刪為《尚書》，始自唐堯，下終秦穆，其言百篇，而各為之序。

shǔ qín wèi bù dào, kēng rú jìn xué, kǒng zǐ zhī mò sūn yuē zhōng, bì cáng qí shū. hàn shì lóng xìng, páng qiú rú yǎ, wén gù qín bó shì fú shèng néng chuán qí yè, zhào tài cháng shǐ zhǎng gù cháo cuò shòu yān. shí fú shēng nián qiě bǎi suì, yán bù kě xiǎo, kǒu shòu qí shū, cái èr shí jiǔ piān. zì shì chuán qí xué zhě yǒu ōu yáng shì dà xiǎo xià hóu. xuān dì shí, fù yǒu hé nèi nǚ zǐ, dé tài shì yī piān xiàn zhī, yǔ fú shēng suǒ sòng hé sān shí piān, xíng zhī yú shì. qí piān suǒ zài nián yuè, bù yǔ xù xiāng fú huì, yòu yǔ zuǒ chuán guó yǔ mèng zǐ suǒ yǐn tài shì bù tóng, gù hàn wèi zhū rú, xián yí qí miù.
屬秦為不道，坑儒禁學，孔子之末孫曰忠，壁藏其書。漢室龍興，旁求儒雅，聞故秦博士伏勝能傳其業，詔太常使掌故晁錯受焉。時伏生年且百歲，言不可曉，口授其書，才二十九篇。自是傳其學者有歐陽氏、大小夏侯。宣帝時，復有河內女子，得《泰誓》一篇獻之，與伏生所誦合三十篇，行之於世。其篇所載年月，不與序相符會，又與《左傳》、《國語》、《孟子》所引《泰誓》不同，故漢、魏諸儒，咸疑其謬。

gǔ wén shàng shū zhě, jí kǒng zhōng suǒ cáng, kē dǒu zhī wén zì yě. lǔ gōng wáng huài kǒng zǐ jiù zhái, shǐ dé zhī yú bì zhōng. bó shì kǒng ān guó yǐ xiào fú shēng suǒ sòng, zēng duō èr shí wǔ piān, gèng yǐ lì gǔ zì xiě zhī, biān wèi sì shí liù juǎn. sī mǎ qiān lǚ fǎng qí shì, gù duō yǒu gǔ shuō. ān guó yòu shòu zhào wèi zhī xùn chuán. zhí wǔ dì mò, wū gǔ shì qǐ, jīng jí dào xī, bù huò zòu shàng, cáng zhū sī jiā. liú xiàng qǔ xiào ōu yáng dà xiǎo xià hóu sān jiā jīng wén, tuō wù shén zhòng. zhì yú hòu hàn, kǒng zǐ zhī běn suì jué. qí yǒu jiàn yú jīng diǎn zhě, zhū rú jiē wèi zhī yì shū. wáng sù yì zhù jīn wén shàng shū, ér dà yǔ gǔ wén kǒng chuán xiāng lèi, huò sù sī jiàn qí běn ér dú mì zhī hū?
《古文尚書》者，即孔忠所藏，科斗之文字也。魯恭王壞孔子舊宅，始得之於壁中。博士孔安國以校伏生所誦，增多二十五篇，更以隸古字寫之，編為四十六卷。司馬遷屢訪其事，故多有古說。安國又受詔為之訓傳。值武帝末，巫蠱事起，經籍道息，不獲奏上，藏諸私家。劉向取校歐陽、大小夏侯三家經文，脫誤甚眾。至於後漢，孔子之本遂絕。其有見於經典者，諸儒皆謂之逸書。王肅亦注《今文尚書》，而大與古文孔傳相類，或肅私見其本而獨秘之乎？

jìn yuán dì shí, yù zhāng nèi shǐ méi yí shǐ yǐ kǒng chuán zòu shàng, ér quē shùn diǎn yī piān, nǎi qǔ sù zhī yáo diǎn, cóng shèn huī yǐ xià fēn wèi shùn diǎn yǐ xù zhī. zì shì ōu yáng dà xiǎo xià hòu jiā děng xué, mǎ róng zhèng xuán wáng sù zhū zhù fèi, ér gǔ wén kǒng chuán dú xíng, liè yú xué guān, yǒng wèi shì fàn. qí jiàn wǔ zhōng, wú xìng rén yáo fāng xìng cǎi mǎ wáng zhī yì yǐ zào kǒng chuán shùn diǎn, yún yú dà háng gòu dé, yì què yǐ xiàn. jǔ cháo jí yì, xián yǐ wèi fēi jí jiāng líng bǎn dàng, qí wén rù běi, zhōng yuán xué zhě dé ér yì zhī, bó shì liú xuàn suì qǔ cǐ yī piān liè zhū běn dì. gǔ jīn rén suǒ xí shàng shū shùn diǎn, yuán chū yú yáo shì zhě yān. yòu shuō shàng shū
晉元帝時，豫章內史梅頤始以孔《傳》奏上，而缺《舜典》一篇，乃取肅之《堯典》，從「慎徽」以下分為《舜典》以續之。自是歐陽、大小夏侯家等學，馬融、鄭玄、王肅諸注廢，而古文孔傳獨行，列於學官，永為世范。齊建武中，吳興人姚方興采馬、王之義以造孔傳《舜典》，雲於大航購得，詣闕以獻。舉朝集議，咸以為非及江陵板蕩，其文入北，中原學者得而異之，博士劉炫遂取此一篇列諸本第。古今人所習《尚書·舜典》，元出於姚氏者焉。右說《尚書》

dāng zhōu shì wēi ruò, zhū hóu lì zhēng, kǒng zǐ yīng pìn bù yù, zì wèi ér guī. nǎi yǔ lǔ jūn zǐ zuǒ qiū míng guān shū yú tài shǐ shì, yīn lǔ shǐ jì ér zuò chūn qiū. shàng zūn zhōu gōng yí zhì, xià míng jiāng lái zhī fǎ, zì yǐn jí āi shí èr gōng xíng shì.
當周室微弱，諸侯力爭，孔子應聘不遇，自衛而歸。乃與魯君子左丘明觀書於太史氏，因魯史記而作《春秋》。上遵周公遺制，下明將來之法，自隱及哀十二公行事。

jīng chéng yǐ shòu dì zǐ, dì zǐ tuì ér yì yán. qiū míng kǒng shī qí zhēn, gù lùn běn shì ér wèi chuán, míng fū zǐ bù yǐ kōng yán shuō jīng yě. chūn qiū suǒ biǎn dāng shì jūn chén, qí shì shí jiē xíng yú chuán, gù yǐn qí shū ér bù xuān, suǒ yǐ miǎn shí nán yě.
經成以授弟子，弟子退而異言。丘明恐失其真，故論本事而為傳，明夫子不以空言說經也。《春秋》所貶當世君臣，其事實皆形於傳，故隱其書而不宣，所以免時難也。

jí mò shì kǒu shuō liú xíng, gù yǒu gōng yáng gǔ liáng zōu jiā zhī chuán. zōu shì wú shī, jiā shì yǒu lù wú shū, gù bù xiǎn yú shì, hàn xìng, dǒng zhòng shū gōng sūn hóng bìng zhì gōng yáng, qí chuán xí zhě yǒu yán yán èr jiā zhī xué. xuān dì jí wèi, wén wèi tài zǐ sī hǎo gǔ liáng, nǎi zhào míng rú cài qiān qiū xiāo wàng zhī děng dà yì diàn zhōng, yīn zhì bó shì.
及末世口說流行，故有《公羊》、《穀梁》、《鄒》、《夾》之傳。鄒氏無師，夾氏有錄無書，故不顯於世，漢興，董仲舒、公孫弘並治《公羊》，其傳習者有嚴、顏二家之學。宣帝即位，聞衛太子私好《穀梁》，乃召名儒蔡千秋、蕭望之等大議殿中，因置博士。

píng dì chū, lì zuǒ shì. dǎi yú hòu hàn, rú zhě shù tíng huǐ zhī. huì bó shì lǐ fēng zú, suì bù fù bǔ. dǎi hé dì yuán xìng shí yī nián, zhèng xìng fù zǐ zòu qǐng zhòng lì xué guān. zhì wèi jìn, qí shū jiàn xíng, ér èr chuán yì fèi. jīn suǒ yòng zuǒ shì běn, jí dù yù suǒ zhù zhě. yòu shuō chūn qiū.
平帝初，立《左氏》。逮於後漢，儒者數廷毀之。會博士李封卒，遂不復補。逮和帝元興十一年，鄭興父子奏請重立學官。至魏、晉，其書漸行，而二《傳》亦廢。今所用《左氏》本，即杜預所注者。右說《春秋》。

yòu dāng chūn qiū zhī shì, zhū hóu guó zì yǒu shǐ. gù kǒng zǐ qiú zhòng jiā shǐ jì, ér dé bǎi èr shí guó shū. rú chǔ zhī shū, zhèng zhī zhì, lǔ zhī chūn qiū, wèi zhī jì nián, cǐ qí kě dé yán zhě.
又當春秋之世，諸侯國自有史。故孔子求眾家史記，而得百二十國書。如楚之書，鄭之志，魯之春秋，魏之紀年，此其可得言者。

zuǒ qiū míng jì pèi jīng lì chuán, yòu zhuàn zhū yì tóng, hào yuē wài chuán guó yǔ, èr shí yī piān. sī gài cǎi shū zhì děng wén, fēi wéi lǔ zhī shǐ jì ér yǐ.
左丘明既配經立傳，又撰諸異同，號曰《外傳國語》，二十一篇。斯蓋采書、志等文，非唯魯之史記而已。

chǔ hàn zhī jì, yǒu hào shì zhě, lù zì gǔ dì wáng, gōng hóu qīng dài fū zhī shì, zhōng hū qín mò, hào yuē shì běn, shí wǔ piān. chūn qiū zhī hòu, qī xióng bìng zhēng, qín bìng zhū hóu, zé yǒu zhàn guó cè sān shí sān piān. hàn xìng, tài zhōng dài fū lù jiǎ jì lù shí gōng, zuò chǔ hàn chūn qiū jiǔ piān. yòu shuō zuǒ chuán.
楚、漢之際，有好事者，錄自古帝王，公侯、卿大夫之世，終乎秦末，號曰《世本》，十五篇。春秋之後，七雄並爭，秦並諸侯，則有《戰國策》三十三篇。漢興，太中大夫陸賈紀錄時功，作《楚漢春秋》九篇。右說《左傳》。

xiào wǔ zhī shì, tài shǐ gōng sī mǎ tán yù cuò zōng gǔ jīn, lēi chéng yī shǐ, qí yì wèi jiù ér zú. zi qiān nǎi shù fù yí zhì, cǎi zuǒ chuán guó yǔ, shān shì běn zhàn guó cè, jù chǔ hàn liè guó shí shì, shàng zì huáng dì, xià qì lín zhǐ, zuò shí èr běn jì shí biǎo bā shū sān shí shì jiā qī shí liè chuán, fán bǎi sān shí piān, dōu wèi zhī shǐ jì. jué xié liù jīng yì chuán, zhěng qí bǎi jiā zá yán, cáng zhū míng shān, fù zài jīng shī, yǐ qí hòu shèng jūn zǐ.
孝武之世，太史公司馬談欲錯綜古今，勒成一史，其意未就而卒。子遷乃述父遺志，采《左傳》、《國語》，刪《世本》、《戰國策》，據楚、漢列國時事，上自黃帝，下訖麟止，作十二本紀、十表、八書、三十世家、七十列傳，凡百三十篇，都謂之《史記》。厥協《六經》異傳，整齊百家雜言，藏諸名山，副在京師，以俟後聖君子。

zhì xuān dì shí, qiān wài sūn yáng yùn zǔ shù qí shū, suì xuān bù yān. ér shí piān wèi chéng, yǒu lù ér yǐ. yuán chéng zhī jiān, chǔ xiān shēng gèng bǔ qí quē, zuò wǔ dì jì sān wáng shì jiā guī cè rì zhě děng chuán, cí duō bǐ lòu, fēi qiān běn yì yě.
至宣帝時，遷外孫楊惲祖述其書，遂宣布焉。而十篇未成，有錄而已。元、成之間，褚先生更補其缺，作《武帝紀》、《三王世家》、《龜策》、《日者》等傳，辭多鄙陋，非遷本意也。

jìn sàn qí cháng shì bā xī qiào zhōu, yǐ qiān shū zhōu qín yǐ shàng huò cǎi jiā rén zhū zi, bù zhuān jù zhèng jīng, yú shì zuò gǔ shǐ kǎo èr shí wǔ piān, jiē píng jiù diǎn, yǐ jiū qí miù. jīn zé yǔ shǐ jì bìng xíng yú dài yān. yòu shuō shǐ jì
晉散騎常侍巴西譙周，以遷書周、秦已上或采家人諸子，不專據正經，於是作《古史考》二十五篇，皆憑舊典，以糾其謬。今則與《史記》並行於代焉。右說《史記》

shǐ jì suǒ shū, nián zhǐ hàn wǔ, tài chū yǐ hòu, què ér bù líng. qí hòu liú xiàng xiàng zi xīn jí zhū hào shì zhě, ruò féng shāng wèi héng yáng xióng shǐ cén liáng shěn sì rén jìn féng duàn sù jīn dān féng yǎn wéi róng xiāo fèn liú xún děng xiāng cì zhuàn xù, qì yú āi píng jiān, yóu míng shǐ jì.
《史記》所書，年止漢武，太初以後，闕而不靈。其後劉向、向子歆及諸好事者，若馮商、衛衡、揚雄、史岑、梁審、肆仁、晉馮、段肅、金丹、馮衍、韋融、蕭奮、劉恂等相次撰續，迄於哀、平間，猶名《史記》。

zhì jiàn wǔ zhōng, sī tú yuàn bān biāo yǐ wèi qí yán bǐ sú, bù zú yǐ zhǒng qián shǐ yòu xióng xīn bāo měi wěi xīn, wù hòu huò zhòng, bù dāng chuí zhī hòu dài zhě yě. yú shì cǎi qí jiù shì páng guàn yì wén, zuò hòu chuán liù shí wǔ piān. qí zi gù yǐ fù suǒ zhuàn wèi jǐn yī jiā, nǎi qǐ yuán gāo huáng, zhōng hū wáng mǎng, shí yǒu èr shì, èr bǎi sān shí nián, zōng qí xíng shì, shàng xià tōng qià, wèi hàn shū jì biǎo zhì chuán bǎi piān. qí shì wèi bì, huì yǒu shàng shū yún gù sī gǎi zuò shǐ jì zhě, yǒu zhào jīng zhào shū xì, xī lù jiā shū fēng shàng. gù dì chāo yì què zì chén, míng dì yǐn jiàn, yán gù xù fù suǒ zuò, bù gǎn gǎi yì jiù shū, dì yì nǎi jiě. jí chū gù, zhēng yì xiào shū, shòu zhào zú yè. jīng èr shí yú zài, zhì zhāng dì jiàn chū zhōng nǎi chéng.
至建武中，司徒掾班彪以為其言鄙俗，不足以踵前史；又雄、歆褒美偽新，誤後惑眾，不當垂之後代者也。於是采其舊事；旁貫異聞，作《後傳》六十五篇。其子固以父所撰未盡一家，乃起元高皇，終乎王莽，十有二世，二百三十年，綜其行事，上下通洽，為《漢書》紀、表、志、傳百篇。其事未畢，會有上書雲固私改作《史記》者，有詔京兆書系，悉錄家書封上。固弟超詣闕自陳，明帝引見，言固續父所作，不敢改易舊書，帝意乃解。即出固，征詣校書，受詔卒業。經二十餘載，至章帝建初中乃成。

gù hòu zuò dòu shì shì, zú yú luò yáng yù, shū pō sàn luàn, mò néng zōng lǐ. qí mèi cáo dà jiā, bó xué néng shǔ wén, fèng zhào xiào xù. yòu xuǎn gāo cái láng mǎ róng děng shí rén, cóng dà jiā shòu dú. qí bā biǎo nǎi tiān wén zhì děng, yóu wèi kè chéng, duō shì dài zhào dōng guān mǎ xù suǒ zuò. ér gǔ jīn rén biǎo yóu bù lèi běn shū.
固後坐竇氏事，卒於洛陽獄，書頗散亂，莫能綜理。其妹曹大家，博學能屬文，奉詔校敘。又選高才郎馬融等十人，從大家受讀。其八表乃《天文志》等，猶未克成，多是待詔東觀馬續所作。而《古今人表》尤不類本書。

shǐ zì hàn mò, qì hū chén shì, wèi qí zhù jiě zhě fán sān shí wǔ jiā, zhì yú zhuān mén shòu yè, suì yǔ wǔ jīng xiāng yà.
始自漢末，迄乎陳世，為其註解者凡三十五家，至於專門受業，遂與《五經》相亞。

chū, hàn xiàn dì yǐ gù shū wén fán nán shěng, nǎi zhào shì zhōng xún yuè yī zuǒ shì chuán tǐ, shān wèi hàn jì sān shí piān, mìng mì shū gěi zhǐ bǐ. jīng wǔ liù nián nǎi jiù. qí yán jiǎn yào, yì yǔ jì chuán bìng xíng. yòu shuō hàn shū
初，漢獻帝以固書文繁難省，乃詔侍中荀悅依《左氏傳》體，刪為《漢紀》三十篇，命秘書給紙筆。經五六年乃就。其言簡要，亦與紀傳並行。右說《漢書》

zài hàn zhōng xìng, míng dì shǐ zhào bān gù yǔ suī yáng lìng chén zōng zhǎng líng lìng yǐn mǐn sī lì cóng shì mèng yì zuò shì zǔ běn jì, bìng zhuàn gōng chén jí xīn shì píng lín gōng sūn shù shì, zuò liè chuán zài jì èr shí bā piān.
在漢中興，明帝始詔班固與睢陽令陳宗、長陵令尹敏、司隸從事孟異作《世祖本紀》，並撰功臣及新市、平林、公孫述事，作列傳、載記二十八篇。

zì shì yǐ lái, chūn qiū kǎo jì yì yǐ huàn bǐng, ér zhōng chén yì shì mò zhī zhuàn lēi. yú shì yòu zhào shǐ guān yè zhě pú shè liú zhēn jí jiàn yì dài fū lǐ yóu zá zuò jì biǎo míng chén jié shì rú lín wài qī zhū chuán, qǐ zì jiàn wǔ, qì hū yǒng chū. shì yè chuí jìng, ér zhēn yóu jì zú. fù mìng dài zhōng fú wú jì yǔ jiàn yì dài fū huáng jǐng zuò zhū wáng wáng zǐ gōng chén ēn zé hóu biǎo nán yú dān xī qiāng chuán dì lǐ zhì. zhì yuán jiā yuán nián, fù lìng tài zhōng dài fū biān sháo dà jūn yíng sī mǎ cuī shí yì láng zhū mù cáo shòu zá zuò xiào mù chóng jí shùn liè huáng hòu chuán, yòu zēng wài qī chuán rù sī ān děng hòu, rú lín liè chuán rù cuī zhuàn zhū rén. shí shòu yòu yǔ yì láng yán dǔ zá zuò bǎi guān biǎo, shùn dì gōng chén sūn chéng guō yuàn jí zhèng zhòng cài lún děng chuán. fán bǎi shí yǒu sì piān, hào yuē hàn jì. xī píng zhōng, guāng lù dài fū mǎ rì dī yì láng cài yōng yáng biāo lú zhí zhù zuò dōng guān, jiē xù jì chuán zhī kě chéng zhě, ér yōng bié zuò cháo huì chē fú èr zhì. hòu zuò shì xǐ shuò fāng, shàng shū qiú hái, xù chéng shí zhì. huì dǒng zhuō zuò luàn, dà jià xī qiān, shǐ chén fèi qì, jiù wén sàn yì. jí zài xǔ dōu, yáng biāo pō cún zhù jì. zhì yú míng xián jūn zǐ, zì yǒng chū yǐ xià què xù. wèi huáng chū zhōng, wéi zhe xiān xián biǎo, gù hàn jì cán quē, zhì jìn wú chéng.
自是以來，春秋考紀亦以煥炳，而忠臣義士莫之撰勒。於是又詔史官謁者僕射劉珍及諫議大夫李尤雜作記、表、名臣、節士、儒林、外戚諸傳，起自建武，訖乎永初。事業垂竟，而珍、尤繼卒。復命待中伏無忌與諫議大夫黃景作諸王、王子、功臣、恩澤侯表、南於單、西羌傳、地理志。至元嘉元年，復令太中大夫邊韶、大軍營司馬崔寔、議郎朱穆、曹壽雜作《孝穆》、《崇》及《順烈皇后傳》，又增《外戚傳》入思安等後，《儒林列傳》入崔篆諸人。寔、壽又與議郎延篤雜作《百官表》，順帝功臣《孫程》、《郭願》及《鄭眾》、《蔡倫》等傳。凡百十有四篇，號曰《漢紀》。熹平中，光祿大夫馬日磾、議郎蔡邕、楊彪、盧植著作東觀，接續紀傳之可成者，而邕別作《朝會》、《車服》二志。後坐事徙朔方，上書求還，續成十志。會董卓作亂，大駕西遷，史臣廢棄，舊文散佚。及在許都，楊彪頗存註記。至於名賢君子，自永初已下闕續。魏黃初中，唯著《先賢表》，故《漢記》殘缺，至晉無成。

tài shǐ zhōng, mì shū chéng sī mǎ biāo shǐ tǎo lùn zhòng shū, zhuì qí suǒ wén, qǐ yuán xìng wǔ, zhōng yú xiào xiàn, lù shì shí èr, biān nián èr bǎi, tōng zōng shàng xià, páng yǐn shù shì, wèi jì zhì chuán fán bā shí piān, hào yuē xù hàn shū. yòu sàn qí cháng shì huá jiào shān dìng dōng guān jì wèi hàn hòu shū, dì jì shí èr huáng hòu jì èr diǎn shí liè chuán qī shí pǔ sān, zǒng jiǔ shí qī piān. qí shí diǎn jìng bù chéng ér zú. zì sī yǐ wǎng, zuò zhě xiāng jì, wèi biān nián zhě sì zú, chuàng jì chuán zhě wǔ jiā, tuī qí suǒ zhǎng, huá shì jū zuì. ér zāo jìn shì dōng xǐ, sān wéi yī cún.
泰始中，秘書丞司馬彪始討論眾書，綴其所聞，起元興武，終於孝獻，錄世十二，編年二百，通綜上下，旁引庶事，為紀、志、傳凡八十篇，號曰《續漢書》。又散騎常侍華嶠刪定《東觀記》為《漢後書》，帝紀十二、皇后紀二、典十、列傳七十、譜三，總九十七篇。其十典竟不成而卒。自斯已往，作者相繼，為編年者四族，創紀傳者五家，推其所長，華氏居最。而遭晉室東徙，三惟一存。

zhì sòng xuān chéng tài shǒu fàn yè, nǎi guǎng jí xué tú, qióng lǎn jiù jí, shān fán bǔ lüè, zuò hòu hàn shū, fán shí jì shí zhì bā shí liè chuán, hé wèi bǎi piān. huì yè yǐ zuì bèi shōu, qí shí zhì yì wèi chéng ér sǐ. xiān shì, jìn dōng yáng tài shǒu yuán hóng chāo cuō hàn shì hòu shū, yī xún yuè tǐ, zhe hòu hàn jì sān shí piān. shì yán hàn zhōng xìng shǐ zhě, wéi fàn yuán èr jiā ér yǐ. yòu shuō hòu hàn shū
至宋宣城太守范曄，乃廣集學徒，窮覽舊籍，刪煩補略，作《後漢書》，凡十紀、十志、八十列傳，合為百篇。會曄以罪被收，其十志亦未成而死。先是，晉東陽太守袁宏抄撮《漢氏後書》，依荀悅體，著《後漢紀》三十篇。世言漢中興史者，唯范、袁二家而已。右說《後漢書》

wèi shǐ, huáng chū tài hé zhōng shǐ mìng shàng shū wèi jì móu xí cǎo chuàng jì chuán, lèi zài bù chéng. yòu mìng shì zhōng wéi dàn yīng qú, mì shū jiān wáng shěn dà jiāng jūn cóng shì zhōng láng ruǎn jí, sī tú yòu zhǎng shǐ sūn gāi sī lì xiào wèi fù xuán děng, fù gòng zhuàn dìng. qí hòu wáng shěn dú jiù qí yè, lēi chéng wèi shū sì shí sì juǎn. qí shū duō wèi shí huì, shū fēi shí lù.
魏史，黃初、太和中始命尚書衛覬、繆襲草創紀傳，累載不成。又命侍中韋誕、應璩，秘書監王沈、大將軍從事中郎阮藉，司徒右長史孫該、司隸校尉傅玄等，復共撰定。其後王沈獨就其業，勒成《魏書》四十四卷。其書多為時諱，殊非實錄。

wú dà dì zhī jì nián, shǐ mìng tài shǐ dīng fú láng zhōng xiàng jùn zhuàn wú shū. fú jùn jù fēi shǐ cái, qí wén bù zú jì lù. zhì shǎo dì shí, gèng chì wéi yào zhōu zhāo xuē yíng liáng guǎng huá hé fǎng qiú wǎng shì, xiāng yǔ jì shù. bìng zuò zhī zhōng, yào yíng wèi shǒu. dāng guī mìng hóu shí, zhāo guǎng xiān wáng, yào yíng xǐ chù, shǐ guān jiǔ què, shū suì wú wén. hé biǎo qǐng zhào yào yíng xù chéng qián shǐ, qí hòu yào dú zhōng qí shū, dìng wèi wǔ shí wǔ juǎn.
吳大帝之季年，始命太史丁孚、郎中項峻撰《吳書》。孚、峻俱非史才，其文不足紀錄。至少帝時，更敕韋曜、周昭、薛瑩、梁廣、華覈訪求往事，相與記述。並作之中，曜、瑩為首。當歸命侯時，昭廣先亡，曜、瑩徙黜，史官久闕，書遂無聞。覈表請召曜、瑩續成前史，其後曜獨終其書，定為五十五卷。

zhì jìn shòu mìng, hǎi nèi dà tóng, zhù zuò chén shòu nǎi jí sān guó shǐ, zhuàn wèi guó zhì fán liù shí wǔ piān. xià hóu zhàn shí yì zhe wèi shū, jiàn shòu suǒ zuò, biàn huài yǐ cǎo ér bà. jí shòu zú, liáng zhōu dà zhōng zhèng fàn yūn biǎo yán guó zhì míng hū dé shī, cí duō quàn jiè, yǒu yì fēng huà, yuàn chuí cǎi lù. yú shì zhào xià hé nán yǐn, jiù jiā xiě qí shū.
至晉受命，海內大同，著作陳壽乃集三國史，撰為《國志》凡六十五篇。夏侯湛時亦著《魏書》，見壽所作，便壞已草而罷。及壽卒，梁州大中正范頵表言《國志》明乎得失，辭多勸戒，有益風化，願垂採錄。於是詔下河南尹，就家寫其書。

xiān shì, wèi shí jīng zhào yú huàn sī zhuàn wèi lüè, shì zhǐ míng dì. qí hòu sūn shèng zhuàn wèi shì chūn qiū, wáng yǐn zhuàn shǔ jì, zhāng bó zhuàn wú lù, yì wén cuò chū, qí liú zuì duō. sòng wén dì yǐ guó zhì zài shì shāng yú jiǎn lüè, nǎi mìng zhòng shū láng péi sōng zhī jiān cǎi zhòng shū, bǔ zhù qí què. yóu shì shì yán sān guó zhì zhě, yǐ péi zhù wèi běn yān. yòu shuō sān guó zhì
先是，魏時京兆魚豢私撰《魏略》，事止明帝。其後孫盛撰《魏氏春秋》，王隱撰《蜀記》，張勃撰《吳錄》，異聞錯出，其流最多。宋文帝以《國志》載事傷於簡略，乃命中書郎裴松之兼采眾書，補註其闕。由是世言《三國志》者，以裴《注》為本焉。右說《三國志》

jìn shǐ, luò jīng shí, zhù zuò láng lù jī shǐ zhuàn sān zǔ jì, zuǒ zhù zuò láng shù xī yòu zhuàn shí zhì. huì zhōng cháo sàng luàn, qí shū bù cún. xiān shì, lì yáng lìng chén jùn wáng quán yǒu zhù shù cái, měi sī lù jìn shì jí gōng chén xíng zhuàng, wèi jiù ér zú. zi yǐn bó xué duō wén, shòu fù yí yè, xī dōu shì jī, duō suǒ xiáng jiū. guò jiāng wèi zhù zuò láng, shòu zhào zhuàn jìn shǐ. wèi qí tóng liáo yú yù suǒ sù, zuò shì miǎn guān. jiā pín wú zī, shū wèi suì jiù, nǎi yī zhēng xī jiāng jūn yǔ liàng yú wǔ chāng zhèn. liàng gěi qí zhǐ bǐ, yóu shì huò chéng, fán wèi jìn shū bā shí jiǔ juǎn. xián kāng liù nián, shǐ yì què zòu shàng. yǐn suī hǎo shù zuò, ér cí zhuō cái dùn. qí shū biān cì yǒu xù zhě, jiē quán suǒ xiū zhāng jù hùn màn zhě, bì yǐn suǒ zuò. shí shàng shū láng lǐng guó shǐ gàn bǎo yì zhuàn jìn jì, zì xuān qì mǐn qī dì, wǔ shí sān nián, fán èr shí èr juǎn. qí shū jiǎn lüè, zhí ér néng wǎn, shén wèi dāng shí suǒ chēng.
晉史，洛京時，著作郎陸機始撰《三祖紀》，佐著作郎束晳又撰十志。會中朝喪亂，其書不存。先是，歷陽令陳郡王銓有著述才，每私錄晉事及功臣行狀，未就而卒。子隱博學多聞，受父遺業，西都事跡，多所詳究。過江為著作郎，受詔撰晉史。為其同僚虞預所訴，坐事免官。家貧無資，書未遂就，乃依征西將軍瘐亮於武昌鎮。亮給其紙筆，由是獲成，凡為《晉書》八十九卷。咸康六年，始詣闕奏上。隱雖好述作，而辭拙才鈍。其書編次有序者，皆銓所修；章句混漫者，必隱所作。時尚書郎領國史干寶亦撰《晉紀》，自宣迄愍七帝，五十三年，凡二十二卷。其書簡略，直而能婉，甚為當時所稱。

jìn jiāng zuǒ shǐ guān, zì dèng càn sūn shèng tán dào luán wáng sháo zhī yǐ xià, xiāng cì jì zuò. yuǎn zé piān jì liǎng dì, jìn zé wéi xù bā cháo. zhì sòng xiāng dōng tài shǒu hé fǎ shèng, shǐ zhuàn jìn zhōng xìng shū, lēi chéng yī jiā, shǒu wěi gāi bèi. qí yǐn shì dōng guǎn zāng róng xù yòu jí dōng xī èr shǐ, hé chéng yī shū.
晉江左史官，自鄧粲、孫盛、檀道鸞、王韶之已下，相次繼作。遠則偏記兩帝，近則唯敘八朝。至宋湘東太守何法盛，始撰《晉中興書》，勒成一家，首尾該備。齊隱士東莞臧榮緒又集東、西二史，合成一書。

huáng jiā zhēn guān zhōng, yǒu zhào yǐ qián hòu jìn shǐ shí yǒu bā jiā, zhì zuò suī duō, wèi néng jǐn shàn, nǎi chì shǐ guān gèng jiā zuǎn lù. cǎi zhèng diǎn yǔ zá shuō shù shí yú bù, jiān yǐn wěi shǐ shí liù guó shū, wèi jì shí zhì shí èr liè chuán qī shí zài jì sān shí, bìng xù lì mù lù hé wèi bǎi sān shí èr juǎn. zì shì yán jìn shǐ zhě, jiē qì qí jiù běn, jìng cóng xīn zhuàn zhě yān. yòu shuō jìn shū.
皇家貞觀中，有詔以前後晉史十有八家，製作雖多，未能盡善，乃敕史官更加纂錄。采正典與雜說數十餘部，兼引偽史十六國書，為紀十、志十二、列傳七十、載記三十，並敘例、目錄合為百三十二卷。自是言晉史者，皆棄其舊本，競從新撰者焉。右說《晉書》。

sòng shǐ, yuán jiā zhōng, zhù zuò láng hé chéng tiān cǎo chuàng jì chuán. zì cǐ yǐ wài, xī wěi fèng cháo qǐng shān qiān zhī bǔ chéng tiān cán quē. hòu yòu mìng péi sōng zhī xù chéng guó shǐ. sōng zhī xún zú, shǐ zuǒ sūn chōng zhī biǎo qiú bié zì chuàng lì, wèi yī jiā zhī yán. xiào jiàn chū, yòu chì nán tái shì yù shǐ sū bǎo shēng xù zào zhū chuán, yuán jiā míng chén jiē qí suǒ zhuàn. bǎo shēng bèi zhū. dà míng liù nián, yòu mìng zhù zuò láng xú yuán zhǒng chéng qián zuò. yuán yīn hé shān sū suǒ shù, lēi chéng yī shū, qí zāng zhì lǔ shuǎng wáng sēng dá zhū chuán, yòu jiē xiào wǔ zì zào, ér xù shì duō xū, nán yǐ qǔ xìn. zì yǒng guāng yǐ hòu, zhì chán ràng shí yú nián zhōng, què ér bù zài. zhì qí zhù zuò shěn yuē, gèng bǔ zhuì suǒ yí, zhì chéng xīn shǐ. shǐ zì yì xī zhào hào, zhōng hū shēng míng sān nián. wèi jì shí zhì sān shí liè chuán liù shí, hé bǎi chuán, míng yuē sòng shū.
宋史，元嘉中，著作郎何承天草創紀傳。自此以外，悉委奉朝請山謙之補承天殘缺。後又命裴松之續成國史。松之尋卒，史佐孫沖之表求別自創立，為一家之言。孝建初，又敕南台侍御史蘇寶生續造諸傳，元嘉名臣皆其所撰。寶生被誅。大明六年，又命著作郎徐爰踵成前作。爰因何、山、蘇所述，勒成一書，其《臧質》、《魯爽》、《王僧達》諸傳，又皆孝武自造，而序事多虛，難以取信。自永光已後，至禪讓十餘年中，闕而不載。至齊著作沈約，更補綴所遺，製成新史。始自義熙肇號，終乎昇明三年。為紀十、志三十、列傳六十，合百傳，名曰《宋書》。

yǒng míng mò, qí shū jì xíng, hé dōng péi zi yě gèng shān wèi sòng lüè èr shí juǎn. shěn yuē jiàn ér tàn yuē: wú suǒ bù dǎi yě. yóu shì shì zhī yán sòng shǐ zhě, yǐ péi lüè wèi shàng, shěn shū cì zhī. yòu shuō sòng shū.
永明末，其書既行，河東裴子野更刪為《宋略》二十卷。沈約見而嘆曰：「吾所不逮也。」由是世之言宋史者，以裴《略》為上，沈《書》次之。右說《宋書》。

qí shǐ, jiāng yān shǐ shòu zhào zhù shù, yǐ wèi shǐ zhī suǒ nán, wú chū yú zhì, gù xiān zhe shí zhì, yǐ jiàn qí cái. shěn yuē fù zhuàn qí shǐ èr shí piān. liáng tiān jiàn zhōng, tài wèi lù shì xiāo zi xiǎn qǐ zhuàn qí shǐ, shū chéng biǎo zòu zhī. zhào fù mì gé. qǐ shēng míng zhī nián, jǐn yǒng yuán zhī dài. wèi jì bā zhì shí yī liè chuán sì shí, hé chéng wǔ shí jiǔ piān.
齊史，江淹始受詔著述，以為史之所難，無出於志，故先著十《志》，以見其才。沈約復撰齊史二十篇。梁天建中，太尉錄事蕭子顯啟撰齊史，書成表奏之。詔付秘閣。起昇明之年，盡永元之代。為紀八、志十一、列傳四十，合成五十九篇。

shí fèng cháo qǐng wú jūn yì biǎo qǐng zhuàn qí shǐ, qǐ gěi qǐ jū zhù bìng qún chén xíng zhuàng. yǒu zhào: qí shì gù shì, bù zài liú sú, wén jiàn jì duō, kě zì sōu fǎng yě. jūn suì zhuàn qí chūn qiū sān shí piān. qí shū chēng liáng dì wèi qí míng zuǒ mìng, dì è qí shí, zhào fán zhī. rán qí sī běn jìng néng yǔ xiāo shì suǒ zhuàn bìng chuán yú hòu. yòu shuō qí shū.
時奉朝請吳均亦表請撰齊史，乞給起居注並群臣行狀。有詔：「齊氏故事，布在流俗，聞見既多，可自搜訪也。」均遂撰《齊春秋》三十篇。其書稱梁帝為齊明佐命，帝惡其實，詔燔之。然其私本竟能與蕭氏所撰並傳於後。右說《齊書》。

liáng shǐ, wǔ dì shí, shěn yuē yǔ gěi shì zhōng zhōu xìng sì bù bīng xiào wèi bào xíng qīng mì shū jiān xiè hào xiāng chéng zhuàn lù, yǐ yǒu bǎi piān. zhí chéng shèng lún méi, bìng cóng fén dàng. lú jiāng hé zhī yuán pèi guó liú fán yǐ suǒ wén jiàn, qióng qí shǐ mò, gè zhuàn liáng diǎn sān shí piān, ér jì chuán zhī shū wèi yǒu qí zuò. chén cí bù láng zhōng yáo chá yǒu zhì zhuàn lēi, shī gōng wèi zhōu. dàn jì dāng cháo wù, jiān zhī guó shǐ, zhì yú chén wáng, qí shū bù jiù.
梁史，武帝時，沈約與給事中周興嗣、步兵校尉鮑行卿、秘書監謝昊相承撰錄，已有百篇。值承聖淪沒，並從焚盪。廬江何之元、沛國劉璠以所聞見，窮其始末，各撰《梁典》三十篇，而紀傳之書未有其作。陳祠部郎中姚察有志撰勒，施功未周。但既當朝務，兼知國史，至於陳亡，其書不就。

chén shǐ, chū yǒu wú jùn gù yě wáng běi dì fù zài gè wèi zhuàn shǐ xué shì, qí wǔ wén èr dì jì jí gù fù suǒ xiū. tài jiàn chū, zhōng shū láng lù qióng xù zhuàn zhū piān, shì shāng fán zá, yáo chá jiù jiā shān gǎi, cū yǒu tiáo guàn. jí jiāng dōng bù shǒu, chí yǐ rù guān. suí wén dì cháng suǒ liáng chén shì jī, chá jù yǐ suǒ chéng měi piān xù zòu, ér yī wéi rěn rǎn, jìng wèi jué bǐ.
陳史，初有吳郡顧野王、北地傅縡各為撰史學士，其武、文二帝紀即顧、傅所修。太建初，中書郎陸瓊續撰諸篇，事傷繁雜，姚察就加刪改，粗有條貫。及江東不守，持以入關。隋文帝嘗索梁、陳事跡，察具以所成每篇續奏，而依違荏苒，竟未絕筆。

huáng jiā zhēn guān chū, qí zi sī lián wèi zhù zuò láng, fèng zhào zhuàn chéng sān shǐ. yú shì píng qí jiù gǎo, jiā yǐ xīn lù, mí lì jiǔ zài, fāng shǐ bì gōng. dìng wèi liáng shū wǔ shí juǎn chén shū sān shí liù juǎn, jīn bìng xíng shì yān. yòu shuō liáng shū chén shū.
皇家貞觀初，其子思廉為著作郎，奉詔撰成三史。於是憑其舊稿，加以新錄，彌歷九載，方始畢功。定為《梁書》五十卷、《陳書》三十六卷，今並行世焉。右說《梁書》、《陳書》。

shí liù guó shǐ, qián zhào liú cōng shí, lǐng zuǒ guó shǐ gōng shī yù zhuàn gāo zǔ běn jì jí gōng chén chuán èr shí rén, shén dé liáng shǐ zhī tǐ, líng xiū zèn qí shàn bàng guāng dì, cōng nù ér zhū zhī. liú yào shí, píng yú zi hé bāo zhuàn hàn zhào jì shí piān, shì zhǐ dāng nián, bù zhōng yào miè.
十六國史，前趙劉聰時，領左國史公師彧撰《高祖本紀》及功臣傳二十人，甚得良史之體，凌修譖其訕謗光帝，聰怒而誅之。劉曜時，平輿子和苞撰《漢趙記》十篇，事止當年，不終曜滅。

hòu zhào shí lè lìng qí chén xú guāng zōng lì fù chàng zhèng yīn děng zhuàn shàng dǎng guó jì qǐ jū zhù zhào shū. qí hòu yòu lìng wáng lán chén ān chéng yīn xú jī děng xiāng cì zhuàn shù. zhì shí hǔ, bìng lìng kān xuē, shǐ lēi gōng yè bù chuán. qí hòu yàn tài fù zhǎng shǐ tián róng sòng shàng shū kù bù láng guō zhòng chǎn běi zhōng láng cān jūn wáng dù zhuī zhuàn èr shí shì, jí wèi yè dōu jì zhào jì děng shū.
後趙石勒令其臣徐光、宗歷、傅暢、鄭愔等撰《上黨國記》、《起居注》、《趙書》。其後又令王蘭、陳安、程陰、徐機等相次撰述。至石虎，並令刊削，使勒功業不傳。其後燕太傅長史田融、宋尚書庫部郎郭仲產、北中郎參軍王度追撰二石事，集為《鄴都記》、《趙記》等書。

qián yān yǒu qǐ jū zhù, dù fǔ quán lù yǐ wèi yàn jì. hòu yàn jiàn xìng yuán nián, dǒng tǒng shòu zhào cǎo chuàng hòu shū, zhe běn jì bìng zuǒ mìng gōng chén wáng gōng liè chuán, hé sān shí juǎn. mù róng chuí chēng qí xù shì fù shàn, zú chéng yī jiā zhī yán. dàn bāo shù guò měi, yǒu cán dǒng shǐ zhī zhí. qí hòu shēn xiù fàn hēng gè qǔ qián hòu èr yàn hé chéng yī shǐ.
前燕有起居注，杜輔全錄以為《燕紀》。後燕建興元年，董統受詔草創後書，著本紀並佐命功臣、王公列傳，合三十卷。慕容垂稱其敘事富贍，足成一家之言。但褒述過美，有慚董史之直。其後申秀、范亨各取前後二燕合成一史。

nán yàn, yǒu zhào jùn wáng jǐng huī, cháng shì dé chāo, zhuàn èr zhǔ qǐ jū zhù. chāo wáng, shì yú féng shì, guān zhì zhōng shū lìng, réng zhuàn nán yàn lù liù juǎn.
南燕，有趙郡王景暉，嘗事德超，撰二主起居注。超亡，仕於馮氏，官至中書令，仍撰《南燕錄》六卷。

shǔ chū hào yuē chéng, hòu gǎi chēng hàn. lǐ shì sàn qí cháng shì cháng qú zhuàn hàn zhī shū shí juǎn. hòu rù jìn mì gé, gǎi wèi shǔ lǐ shū. qú yòu zhuàn huá yáng guó zhì, jù zài lǐ shì xìng miè.
蜀初號曰成，後改稱漢。李勢散騎常侍常璩撰《漢之書》十卷。後入晉秘閣，改為《蜀李書》。璩又撰《華陽國志》，具載李氏興滅。

qián liáng, zhāng jùn shí wǔ nián, lìng qí xī cáo biān liú jí nèi wài shì, yǐ fù xiù cái suǒ suī, zuò liáng guó chūn qiū wǔ shí juǎn. yòu zhāng zhòng huá hù jūn cān jūn liú qìng zài dōng wǎn zhuān xiū guó shǐ èr shí yú nián, zhe liáng jì shí èr juǎn. jiàn kāng tài shǒu suǒ huī cóng shì zhōng láng liú bǐng yòu gè zhe liáng shū.
前涼，張駿十五年，令其西曹邊瀏集內外事，以付秀才索綏，作《涼國春秋》五十卷。又張重華護軍參軍劉慶在東菀專修國史二十餘年，著《涼記》十二卷。建康太守索暉、從事中郎劉昞又各著《涼書》。

qián qín shǐ guān, chū yǒu zhào yuān chē jìng liáng xī wéi tán xiāng jì zhù shù. fú jiān cháng qǔ ér guān zhī, jiàn gǒu tài hòu xìng lǐ wēi shì, nù ér fén miè qí běn. hòu zhù zuò láng dǒng fěi zhuī lù jiù yǔ, shí bù yī cún. jí sòng wǔ dì rù guān, céng fǎng qín guó shì, yòu mìng liáng zhōu cì shǐ jí hàn wèn zhū chóu chí, bìng wú suǒ huò. xiān shì, qín mì shū láng zhào zhěng xiū zhuàn guó shǐ, zhí qín miè, yǐn yú shāng luò shān, zhe shū bù chuò, yǒu féng yì chē pín zhù qí jīng fèi. zhěng zú, hàn nǎi qǐ pín zuǎn chéng qí shū, yǐ yuán jiā jiǔ nián qǐ, zhì èr shí bā nián fāng bà, dìng wèi sān juǎn. ér nián yuè shī cì, shǒu wěi bù lún. hé dōng péi jǐng rén yòu zhèng qí é pì, shān wèi qín jì shí yī piān.
前秦史官，初有趙淵、車敬、梁熙、韋譚相繼著述。苻堅嘗取而觀之，見苟太后幸李威事，怒而焚滅其本。後著作郎董朏追錄舊語，十不一存。及宋武帝入關，曾訪秦國事，又命梁州刺史吉翰問諸仇池，並無所獲。先是，秦秘書郎趙整修撰國史，值秦滅，隱於商洛山，著書不輟，有馮翊、車頻助其經費。整卒，翰乃啟頻纂成其書，以元嘉九年起，至二十八年方罷，定為三卷。而年月失次，首尾不倫。河東裴景仁又正其訛僻，刪為《秦紀》十一篇。

hòu qín, fú fēng mǎ sēng qián hé dōng wèi lóng jǐng bìng zhe qín shǐ. jí yáo shì zhī miè, cán quē zhě duō. hóng cóng dì hé dōu, shì wèi wèi zuǒ mín shàng shū, yòu zhuī zhuàn qín jì shí juǎn.
後秦，扶風馬僧虔、何東衛隆景並著《秦史》。及姚氏之滅，殘缺者多。泓從弟和都，仕魏為佐民尚書，又追撰《秦紀》十卷。

xià, tiān shuǐ zhào sī qún běi dì zhāng yuān, yú zhēn xìng chéng guāng zhī shì, bìng shòu mìng zhe qí guó shū. jí tǒng wàn zhī wáng, duō jiàn fén shāo.
夏，天水趙思群、北地張淵，於真興、承光之世，並受命著其國書。及統萬之亡，多見焚燒。

xī liáng yǔ xī qín, qí shǐ huò dāng dài suǒ shū, huò tā bāng suǒ lù. duàn guī lóng jì lǚ shì, zōng qīn jì jǔ qú shì, guō sháo jì tū fà shì, hán xiǎn zōng jì féng shì. wéi yǒu sì zhě kě zhī, zì yú bù xiáng shuí zuò.
西涼與西秦，其史或當代所書，或他邦所錄。段龜龍記呂氏，宗欽記沮渠氏，郭韶記禿髮氏，韓顯宗記馮氏。唯有四者可知，自餘不詳誰作。

wèi shì huáng mén shì láng cuī hóng, nǎi kǎo hé zhòng jiā, biàn qí tóng yì, chú fán bǔ què, cuò zōng gāng jì, yì qí guó shū yuē lù, zhǔ jì yuē chuán, dōu wèi zhī shí liù guó chūn qiū. hóng shǐ yǐ jǐng míng zhī chū qiú zhū guó yì shǐ, dǎi zhèng shǐ yuán nián, jiū jí jī bèi, ér yóu què shǔ shì, bù guǒ chéng shū. tuī qiú shí yǒu wǔ nián, shǐ yú jiāng dōng gòu huò, nǎi zēng qí piān mù, lēi wèi shí juǎn. hóng mò hòu, yǒng ān zhōng, qí zi shàn xiě zòu shàng, qǐng cáng zhū mì gé. yóu shì wěi shǐ xuān bù, dà xíng yú shí. yòu shuō shí liù guó chūn qiū.
魏氏黃門侍郎崔鴻，乃考覈眾家，辨其同異，除煩補闕，錯綜綱紀，易其國書曰錄，主紀曰傳，都謂之《十六國春秋》。鴻始以景明之初求諸國逸史，逮正始元年，鳩集稽備，而猶闕蜀事，不果成書。推求十有五年，始於江東購獲，乃增其篇目，勒為十卷。鴻歿後，永安中，其子繕寫奏上，請藏諸秘閣。由是偽史宣布，大行於時。右說《十六國春秋》。

yuán wèi shǐ, dào wǔ shí, shǐ lìng dèng yuān zhe guó jì, wéi wèi shí juǎn, ér tiáo lì wèi chéng. jì hū míng yuán, fèi ér bù shù. shén lù jiā èr nián, yòu zhào jí zhū wén shì cuī hào hào dì jiàn gāo dǎng dèng yǐng cháo jì fàn hēng huáng fǔ děng zhuàn guó shū, wèi sān shí juǎn. yòu tè mìng hào zǒng jiān shǐ rèn, wù cóng shí lù. fù yǐ zhōng shū láng gāo yǔn sàn qí shì láng zhāng wěi bìng cān zhù zuò, xù chéng qián shǐ shū, xù shù guó shì, wú yǐn suǒ è, ér kān shí xiě zhī, yǐ shì xíng lù. hào zuò cǐ yí sān zú, tóng zuō sǐ zhě bǎi èr shí bā rén. zì shì suì fèi shǐ guān. zhì wén chéng dì hé píng yuán nián, shǐ fù qí zhí, ér yǐ gāo yǔn diǎn zhù zuò, xiū guó jì. yǔn nián yǐ jiǔ shí, shǒu mù jù shuāi. shí yǒu xiào shū láng liú mó, zhǎng yú jī zhuì, nǎi lìng zhí bǐ ér kǒu zhàn shòu zhī. rú shì zhě wǔ liù suì. suǒ chéng piān juǎn, mó yǒu lì yān. chū, guó jì zì dèng cuī yǐ xià, jiē xiāng chéng zuò biān nián tǐ. zhì xiào wén tài hé shí yī nián, zhào mì shū chéng lǐ biāo, zhù zuò láng cuī guāng shǐ fēn wèi jì chuán yì kē. xuān wǔ shí, mìng xíng luán zhuī zhuàn xiào wén qǐ jū zhù. jì ér cuī guāng wáng zūn yè bǔ xù, xià qì xiào míng zhī shì. wēn zi shēng fù xiū xiào zhuāng jì, jì yīn wáng huī yè zhuàn biàn zōng shì lù. wèi shǐ guān sī suǒ zhuàn, jǐn yú sī yǐ.
元魏史，道武時，始令鄧淵著國紀，唯為十卷，而條例未成。暨乎明元，廢而不述。神｛鹿加｝二年，又詔集諸文士崔浩、浩弟鑒、高讜、鄧潁、晁繼、范亨、黃輔等撰國書，為三十卷。又特命浩總監史任，務從實錄。復以中書郎高允、散騎侍郎張偉並參著作，續成前史書，敘述國事，無隱所惡，而刊石寫之，以示行路。浩坐此夷三族，同作死者百二十八人。自是遂廢史官。至文成帝和平元年，始復其職，而以高允典著作，修國記。允年已九十，手目俱衰。時有校書郎劉模，長於緝綴，乃令執筆而口占授之。如是者五六歲。所成篇卷，模有力焉。初，國記自鄧、崔以下，皆相承作編年體。至孝文太和十一年，詔秘書丞李彪，著作郎崔光始分為紀傳異科。宣武時，命邢巒追撰《孝文起居注》。既而崔光、王遵業補續，下訖孝明之世。溫子昇復修《孝莊紀》，濟陰王暉業撰《辨宗室錄》。魏史官私所撰，盡於斯矣。

qí tiān bǎo èr nián, chì mì shū jiān wèi shōu bó cǎi jiù wén, lēi chéng yī shǐ yòu mìng diāo róu xīn yuán zhí fáng yán yòu mù jī zhòng ràng péi áng zhī, gāo xiào gàn děng zhù qí biān cì. shōu suǒ qǔ shǐ guān, jù xiāng líng hū, gù diāo xīn zhū zi bìng fá shǐ cái, wéi yǐ fǎng fú xué liú, píng fù dé jìn. yú shì dà zhēng bǎi jiā pǔ zhuàng, zhēn zhuó yǐ chéng wèi shū. shàng zì dào wǔ, xià zhōng xiào jìng, jì chuán yǔ zhì fán bǎi sān shí juǎn. shōu chǎn qí shì, yú wèi shì duō bù píng. jì dǎng běi cháo, yòu hòu wū jiāng zuǒ. xìng zēng shèng jǐ, xǐ niàn jiù è, jiǎ mén shèng dé yǔ zhī yǒu yuàn zhě, mò bù bèi yǐ chǒu yán, méi qí shàn shì. qiān nù suǒ zhì, huǐ jí gāo céng. shū chéng shǐ zòu, zhào shōu yú shàng shū shěng yǔ zhū jiā lùn tǎo. qián hòu liè sù zhě bǎi yǒu yú rén. shí shàng shū lìng yáng zūn yàn, yī dài guì chén, shì qīng cháo yě, shōu zhuàn qí jiā chuán shén měi, shì yǐ shēn bèi dǎng yuán. zhū sòng shǐ zhě jiē huò zhòng fá, huò yǒu bì yú yù zhōng. qún yuàn bàng shēng bù xī. xiào zhāo shì, chì shōu gèng jiā yán shěn, rán hòu xuān bù yú wài. wǔ chéng cháng fǎng zhū qún chén, yóu yún bù shí, yòu lìng zhì gǎi, qí suǒ biàn yì shén duō. yóu shì shì báo qí shū, hào wèi huì shǐ.
齊天保二年，敕秘書監魏收博採舊聞，勒成一史又命刁柔、辛元植、房延祐、〈目擊〉仲讓、裴昂之，高孝幹等助其編次。收所取史官，懼相凌忽，故刁、辛諸子並乏史才，唯以仿佛學流，憑附得進。於是大征百家譜狀，斟酌以成《魏書》。上自道武，下終孝靖，紀傳與志凡百三十卷。收諂齊氏，於魏室多不平。既黨北朝，又厚誣江左。性憎勝己，喜念舊惡，甲門盛德與之有怨者，莫不被以醜言，沒其善事。遷怒所至，毀及高曾。書成始奏，詔收於尚書省與諸家論討。前後列訴者百有餘人。時尚書令楊遵彥，一代貴臣，勢傾朝野，收撰其家傳甚美，是以深被黨援。諸訟史者皆獲重罰，或有斃於獄中。群怨謗聲不息。孝昭世，敕收更加研審，然後宣布於外。武成嘗訪諸群臣，猶雲不實，又令治改，其所變易甚多。由是世薄其書，號為」穢史」。

zhì suí kāi huáng, chì zhù zuò láng wèi dàn yǔ yán zhī tuī xīn dé yuán gèng zhuàn wèi shū, jiǎo zhèng shōu shī. dàn yǐ xī wèi wèi zhēn, dōng wèi wèi wěi, gù wén gōng liè jì, xiào jìng chēng chuán. hé jì chuán lùn lì, zǒng jiǔ shí èr piān. yáng dì yǐ dàn shū yóu wèi néng shàn, yòu chì zuǒ pú shè yáng sù bié zhuàn, xué shì pān huī chǔ liàng ōu yáng xún děng zuǒ zhī. huì sù hōng ér zhǐ. jīn shì chēng wèi shǐ zhě, yóu yǐ shōu běn wèi zhǔ yān. yòu shuō wèi shū
至隋開皇，敕著作郎魏澹與顏之推、辛德源更撰《魏書》，矯正收失。澹以西魏為真，東魏為偽，故文、恭列紀，孝靖稱傳。合紀、傳、論例，總九十二篇。煬帝以澹書猶未能善，又敕左僕射楊素別撰，學士潘徽、褚亮、歐陽詢等佐之。會素薨而止。今世稱魏史者，猶以收本為主焉。右說《魏書》

gāo qí shǐ, tiān tǒng chū, tài cháng shǎo qīng zǔ xiào zhēng shù xiàn wǔ qǐ jū, míng yuē huáng chū chuán tiān lù. shí zhōng shū shì láng lù yuán guī cháng cóng wén xuān zhēng tǎo, zhe huáng dì shí lù, wéi jì xíng shī, bù zài tā shì. zì wǔ píng hòu, shǐ guān yáng xiū zhī dù tái qīng zǔ chóng rú cuī zi fā děng xiāng jì zhù jì.
高齊史，天統初，太常少卿祖孝征述獻武起居，名曰《黃初傳天錄》。時中書侍郎陸元規常從文宣征討，著《皇帝實錄》，唯記行師，不載它事。自武平後，史官陽休之、杜台卿、祖崇儒、崔子發等相繼註記。

dǎi yú qí miè, suí mì shū jiān wáng shào nèi shǐ lìng lǐ dé lín bìng shǎo shì yè zhōng, duō shí gù shì. wáng nǎi píng shù qǐ jū zhù, guǎng yǐ yì wén, zào biān nián shū, hào yuē qí zhì, shí yǒu liù juǎn. lǐ zài qí yù xiū guó shǐ, chuàng jì chuán shū èr shí qī juǎn. zì kāi huáng chū, fèng zhào xù zhuàn, zēng duō qí shǐ sān shí bā piān, yǐ shàng sòng guān, cáng zhī mì fǔ. huáng jiā zhēn guān chū, chì qí zi zhōng shū shè rén bǎi yào réng qí jiù lù, zá cǎi tā shū, yǎn wèi wǔ shí juǎn. jīn zhī yán qí shǐ zhě, wéi wáng lǐ èr jiā yún. yòu shuō běi qí shū.
逮於齊滅，隋秘書監王劭、內史令李德林並少仕鄴中，多識故事。王乃憑述起居注，廣以異聞，造編年書，號曰《齊志》，時有六卷。李在齊預修國史，創紀傳書二十七卷。自開皇初，奉詔續撰，增多齊史三十八篇，以上送官，藏之秘府。皇家貞觀初，敕其子中書舍人百藥仍其舊錄，雜采它書，演為五十卷。今之言齊史者，惟王、李二家雲。右說《北齊書》。

yǔ wén zhōu shǐ, dà tǒng nián yǒu mì shū chéng liǔ qiú jiān lǐng zhù zuò, zhí cí zhèng sè, shì yǒu kě chēng. zhì suí kāi huáng zhōng, mì shū jiān niú hóng zhuī zhuàn zhōu jì shí yǒu bā piān, lüè xù jì gāng, réng jiē dǐ wǔ. huáng jiā zhēn guān chū, chì mì shū chéng líng hú dé fēn mì shū láng cén wén běn gòng jiā xiū jī, dìng wèi zhōu shū wǔ shí juǎn. yòu shuō hòu zhōu shū.
宇文周史，大統年有秘書丞柳虬兼領著作，直辭正色，事有可稱。至隋開皇中，秘書監牛弘追撰《周紀》十有八篇，略敘紀綱，仍皆抵忤。皇家貞觀初，敕秘書丞令狐德棻、秘書郎岑文本共加修緝，定為《周書》五十卷。右說《後周書》。

suí shǐ, dāng kāi huáng rén shòu shí, wáng shào wèi shū bā shí juǎn, yǐ lèi xiāng cóng, dìng qí piān mù. zhì yú biān nián jì chuán, bìng què qí tǐ. yáng dì shì, wéi yǒu wáng zhòu děng suǒ xiū dà yè qǐ jū zhù. jí jiāng dū zhī huò, réng duō sàn yì. huáng jiā zhēn guān chū, chì zhōng shū shì láng yán shī gǔ gěi shì zhōng kǒng yǐng dá gòng zhuàn chéng suí shū wǔ shí wǔ juǎn, yǔ xīn zhuàn zhōu shū bìng xíng yú shí.
隋史，當開皇仁壽時，王劭為書八十卷，以類相從，定其篇目。至於編年、紀傳，並闕其體。煬帝世，惟有王胄等所修《大業起居注》。及江都之禍，仍多散逸。皇家貞觀初，敕中書侍郎顏師古、給事中孔穎達共撰成《隋書》五十五卷，與新撰《周書》並行於時。

chū, tài zōng yǐ liáng chén jí qí zhōu suí shì bìng wèi yǒu shū, nǎi mìng xué shì fēn xiū. shì jù yú shàng. réng shǐ mì shū jiān wèi zhēng zǒng zhī qí wù, fán yǒu zàn lùn, zhēng duō yù yān. shǐ yǐ zhēn guān sān nián chuàng zào, zhì shí bā nián fāng jiù, hé wèi wǔ dài jì chuán, bìng mù lù fán èr bǎi wǔ shí èr juǎn. shū chéng, xià yú shǐ gé. wéi yǒu shí zhì, duàn wèi sān shí juǎn, xún nǐ xù zòu, wèi yǒu qí wén. yòu zhào zuǒ pú shè yú zhì níng tài shǐ lìng lǐ chún fēng zhù zuò láng wéi ān rén fú xǐ láng lǐ yán shòu tóng zhuàn. qí xiān zhuàn shǐ rén, wéi líng hú dé fēn zhòng yù qí shì. tài zōng bēng hòu, kān lēi shǐ chéng. qí piān dì suī biān rù suí shū qí shí bié xíng, sú chēng wèi wǔ dài shǐ zhì. yòu shuō suí shū.
初，太宗以梁、陳及齊、周、隋氏並未有書，乃命學士分修。事具於上。仍使秘書監魏徵總知其務，凡有贊論，征多預焉。始以貞觀三年創造，至十八年方就，合為《五代紀傳》，並目錄凡二百五十二卷。書成，下於史閣。惟有十志，斷為三十卷，尋擬續奏，未有其文。又詔左僕射于志寧、太史令李淳風、著作郎韋安仁、符璽郎李延壽同撰。其先撰史人，唯令狐德棻重預其事。太宗崩後，刊勒始成。其篇第雖編入《隋書》其實別行，俗稱為《五代史志》。右說《隋書》。

wéi dà táng zhī shòu mìng yě, yì níng wǔ dé jiān, gōng bù shàng shū wēn dà yá shǒu zhuàn chuàng yè qǐ jū zhù sān piān. zì shì sī kōng fáng xuán líng gěi shì zhōng xǔ jìng zōng zhù zuò zuǒ láng jìng bō xiāng cì lì biān nián tǐ, hào wèi shí lù. qì hū sān dì, shì yǒu qí shū.
惟大唐之受命也，義寧、武德間，工部尚書溫大雅首撰《創業起居注》三篇。自是司空房玄齡、給事中許敬宗、著作佐郎敬播相次立編年體，號為」實錄」。迄乎三帝，世有其書。

zhēn guān chū, yáo sī jiān lián zhuàn jì chuán, cū chéng sān shí juǎn. zhì xiǎn qìng yuán nián, tài wèi zhǎng sūn wú jì yǔ yú zhì níng líng hú dé fēn zhù zuò láng liú yìn zhī yáng rén qīng qǐ jū láng gù yìn děng, yīn qí jiù zuò, zhuì yǐ hòu shì, fù wèi wǔ shí juǎn. suī yún fán zá, shí yǒu kě guān. lóng shuò zhōng, jìng zōng yòu yǐ tài zǐ shǎo shī zǒng tǒng shǐ rèn. gèng zēng qián zuò, hùn chéng bǎi juǎn. rú gāo zōng běn jì jí yǒng huī míng chén sì yí děng chuán, duō shì qí suǒ zào. yòu qǐ cǎo shí zhì, wèi bàn ér zhōng. jìng zōng suǒ zuò jì chuán, huò qū xī shí zhǐ, huò wěi shì sī hàn, fán yǒu huǐ yù, duō fēi shí lù. bì fāng zhū wèi bó qǐ, yì yóu zhāng héng zhī cài yōng yān. qí hòu zuǒ shǐ lǐ rén shí xù zhuàn yú zhì níng xǔ jìng zōng lǐ yì fǔ děng chuán, zài yán jì shì, jiàn tuī zhí xiào. xī qí duǎn suì, gōng yè wèi zhōng. zhì zhǎng shòu zhōng, chūn guān shì láng niú fèng jí yòu duàn zì wǔ dé, zhōng yú hóng dào, zhuàn wèi táng shū bǎi yǒu shí juǎn. fèng jí yǐ yīn lóng bù cái, ér zhé yì yī dài dà diǎn, fán suǒ zhuàn lù, jiē suǒ zé sī jiā xíng zhuàng, ér shì rén xù shì hǎn néng zì yuǎn. huò yán jiē bǐ xìng, quán lèi yǒng gē, huò yǔ duō bǐ pǔ, shí tóng wén àn, ér zǒng rù biān cì, le wú lí gé. qí yǒu chū zì xiōng yì, shēn qí jī zhù, fā yán zé chī bǐ guài dàn, xù shì zé cān chà dào cuò. gù yuè qí piān dì, qǐ wèi kě guān pī qí zhāng jù, bù shí suǒ yǐ. jì ér xī shōu yáo xǔ zhū běn, yù shǐ qí shū dú xíng. yóu shì huáng jiā jiù shì, cán quē dài jǐn.
貞觀初，姚思兼廉撰紀傳，粗成三十卷。至顯慶元年，太尉長孫無忌與于志寧、令狐德棻、著作郎劉胤之、楊仁卿、起居郎顧胤等，因其舊作，綴以後事，復為五十卷。雖雲繁雜，時有可觀。龍朔中，敬宗又以太子少師總統史任。更增前作，混成百卷。如《高宗本紀》及永徽名臣、四夷等傳，多是其所造。又起草十志，未半而終。敬宗所作紀傳，或曲希時旨，或猥飾私憾，凡有毀譽，多非實錄。必方諸魏伯起，亦猶張衡之蔡邕焉。其後左史李仁實續撰《于志寧》、《許敬宗》、《李義府》等傳，載言記事，見推直笑。惜其短歲，功業未終。至長壽中，春官侍郎牛鳳及又斷自武德，終於弘道，撰為《唐書》百有十卷。鳳及以喑聾不才，而輒議一代大典，凡所撰錄，皆索責私家行狀，而世人敘事罕能自遠。或言皆比興，全類詠歌，或語多鄙朴，實同文案，而總入編次，了無釐革。其有出自胸臆，申其機杼，發言則嗤鄙怪誕，敘事則參差倒錯。故閱其篇第，豈謂可觀；披其章句，不識所以。既而悉收姚、許諸本，欲使其書獨行。由是皇家舊事，殘缺殆盡。

zhǎng ān zhōng, yú yǔ zhèng jiàn dài fū zhū jìng zé sī fēng láng zhōng xú jiān zuǒ shí yí wú jīng fèng zhào gèng zhuàn táng shū, lēi chéng bā shí juǎn, shén lóng yuán nián yòu yǔ jiān jīng děng chóng xiū zé tiān shí lù, biān wèi èr shí juǎn, fū jiù shǐ zhī huài, qí luàn rú shéng, cuò zōng jiān nán, qī yuè fāng bì. suī yán wú kě zé, shì duō yí hèn, shù jiāng lái xuē gǎo, yóu yǒu píng yān.
長安中，余與正諫大夫朱敬則、司封郎中徐堅、左拾遺吳兢奉詔更撰《唐書》，勒成八十卷，神龍元年又與堅、兢等重修《則天實錄》，編為二十卷，夫舊史之壞，其亂如繩，錯綜艱難，期月方畢。雖言無可擇，事多遺恨，庶將來削稿，猶有憑焉。

dà dǐ zì gǔ shǐ chén zhuàn lù, qí gěng gài rú cǐ. gài shǔ cí bǐ shì, yǐ yuè xì nián, wèi shǐ shì zhī gēn běn, zuò shēng rén zhī ěr mù zhě, lüè jǐn yú sī yǐ. zì yú piān jì xiǎo shuō, zé bù xiá jù ér lùn zhī, yòu shuō táng shū.
大抵自古史臣撰錄，其梗概如此。蓋屬詞比事，以月系年，為史氏之根本，作生人之耳目者，略盡於斯矣。自餘偏記小說，則不暇具而論之，右說《唐書》。