chūn qiū zuǒ shì chuán měi yǒu fā lùn, jiǎ jūn zǐ yǐ chēng zhī. èr chuán yún gōng yáng zǐ gǔ liáng zǐ, shǐ jì yún tài shǐ gōng. jì ér bān gù yuē zàn, xún yuè yuē lùn, dōng guān yuē xù, xiè chéng yuē quán, chén shòu yuē píng, wáng yǐn yuē yì, hé fǎ shèng yuē shù, cháng qú yuē zhuàn, liú bǐng yuē zòu, yuán hóng péi zi yě zì xiǎn xìng míng, huáng fǔ mì gě hóng liè qí suǒ hào. shǐ guān suǒ zhuàn, tōng chēng shǐ chén. qí míng wàn shū, qí yì yī kuí. bì qǔ biàn yú shí zhě, zé zǒng guī lùn zàn yān.
《春秋左氏傳》每有發論，假君子以稱之。二《傳》雲公羊子、穀梁子，《史記》雲太史公。既而班固曰贊，荀悅曰論，《東觀》曰序，謝承曰詮，陳壽曰評，王隱曰議，何法盛曰述，常璩曰撰，劉昺曰奏，袁宏、裴子野自顯姓名，皇甫謐、葛洪列其所號。史官所撰，通稱史臣。其名萬殊，其義一揆。必取便於時者，則總歸論贊焉。

fū lùn zhě, suǒ yǐ biàn yí huò, shì níng zhì. ruò yú zhì gòng le, gù wú qí shāng què. qiū míng jūn zǐ yuē zhě, qí yì shí zài yú sī. sī mǎ qiān shǐ xiàn yǐ piān zhōng, gè shū yī lùn. bì lǐ yǒu fēi yào, zé qiáng shēng qí wén, shǐ lùn zhī fán, shí méng yú cǐ. fū nǐ chūn qiū chéng shǐ, chí lùn yóu yí kuò lüè. qí yǒu běn wú yí shì, zhé shè lùn yǐ cái zhī, cǐ jiē sī xùn bǐ duān, gǒu xuàn wén cǎi, jiā cí měi jù, jì zhū jiǎn cè, qǐ zhī shǐ shū zhī dà tǐ, zài xuē zhī zhǐ guī zhě zāi? bì xún qí dé shī, kǎo qí yì tóng, zi zhǎng dàn bó wú wèi, chéng zuò nuò huǎn bù qiè, xián cái jiān chū, gé shì tóng kē. mèng jiān cí wéi wēn yǎ, lǐ duō qiè dāng. qí yóu měi zhě, yǒu diǎn gào zhī fēng, piān piān yì yì, liáng kě yǒng yě. zhòng yù yì lǐ suī zhǎng, shī zài fán fù. zì zī yǐ jiàng, liú dàng wàng fǎn, dà dǐ jiē huá duō yú shí, lǐ shǎo yú wén, gǔ qí xióng cí, kuā qí lì shì. bì zé qí shàn zhě, zé gàn bǎo fàn yè péi zi yě shì qí zuì yě, shěn yuē zāng róng xù xiāo zi xiǎn yì qí cì yě, sūn ān guó dōu wú zú cǎi, xí záo chǐ shí yǒu kě guān. ruò yuán yàn bó zhī wù shì xuán yán, xiè líng yùn zhī xū zhāng gāo lùn, yù zhī wú dāng, céng hé zú yún! wáng shào zhì zài jiǎn zhí, yán jiān bǐ yě, gǒu dé qí lǐ, suì wàng qí wén. guān guò zhī rén, sī zhī wèi yǐ. dà táng xiū jìn shū, zuò zhě jiē dāng dài cí rén, yuǎn qì shǐ bān, jìn zōng xú yǔ. fū yǐ shì bǐ qīng báo zhī jù, ér biān wèi shǐ jí zhī wén, wú yì jiā fěn dài yú zhuàng fū, fú qǐ wán yú gāo shì zhě yǐ.
夫論者，所以辯疑惑，釋凝滯。若愚智共了，固無俟商榷。丘明「君子曰」者，其義實在於斯。司馬遷始限以篇終，各書一論。必理有非要，則強生其文，史論之煩，實萌於此。夫擬《春秋》成史，持論尤宜闊略。其有本無疑事，輒設論以裁之，此皆私徇筆端，苟衒文彩，嘉辭美句，寄諸簡冊，豈知史書之大體，載削之指歸者哉？必尋其得失，考其異同，子長淡泊無味，承祚懦緩不切，賢才間出，隔世同科。孟堅辭惟溫雅，理多愜當。其尤美者，有典誥之風，翩翩奕奕，良可詠也。仲豫義理雖長，失在繁富。自茲以降，流宕忘返，大抵皆華多於實，理少於文，鼓其雄辭，夸其儷事。必擇其善者，則干寶、范曄、裴子野是其最也，沈約、臧榮緒、蕭子顯抑其次也，孫安國都無足采，習鑿齒時有可觀。若袁彥伯之務飾玄言，謝靈運之虛張高論，玉卮無當，曾何足雲！王劭志在簡直，言兼鄙野，苟得其理，遂忘其文。觀過知仁，斯之謂矣。大唐修《晉書》，作者皆當代詞人，遠棄史、班，近宗徐、庾。夫以飾彼輕薄之句，而編為史籍之文，無異加粉黛於壯夫，服綺紈於高士者矣。

shǐ zhī yǒu lùn yě, gài yù shì wú chóng chū, wén shěng kě zhī. rú tài shǐ gōng yuē: guān zhāng liáng mào rú měi fù rén xiàng yǔ zhòng tóng, qǐ shùn miáo yì. cǐ zé bié jiā tā yǔ, yǐ bǔ shū zhōng, suǒ wèi shì wú chóng chū zhě yě. yòu rú bān gù zàn yuē: shí jiàn zhī huàn yī, jūn zǐ fēi zhī yáng wáng sūn luǒ zàng, xián yú qín shǐ huáng yuǎn yǐ. cǐ zé piàn yán rú yuē, ér zhū yì shén bèi, suǒ wèi wén shěng kě zhī zhě yě. jí hòu lái zàn yǔ zhī zuò, duō lù jì chuán zhī yán, qí yǒu suǒ yì, wéi jiā wén shì ér yǐ. zhì yú shèn zhě, zé tiān zǐ cāo xíng, jù zhū jì mò, jì yǐ lùn yuē, jiē wǔ qián xiū, jì lùn bù shū, tú wèi zài liè.
史之有論也，蓋欲事無重出，文省可知。如太史公曰：觀張良貌如美婦人；項羽重瞳，豈舜苗裔。此則別加他語，以補書中，所謂事無重出者也。又如班固贊曰：石建之浣衣，君子非之；楊王孫裸葬，賢於秦始皇遠矣。此則片言如約，而諸義甚備，所謂文省可知者也。及後來贊語之作，多錄紀傳之言，其有所異，唯加文飾而已。至於甚者，則天子操行，具諸紀末，繼以論曰，接武前修，紀論不殊，徒為再列。

mǎ qiān zì xù chuán hòu, lì xiě zhū piān, gè xù qí yì. jì ér bān gù biàn wèi shī tǐ, hào zhī yuē shù. fàn yè gǎi bǐ shù míng, hū zhī yǐ zàn. xún shù zàn wèi lì, piān yǒu yī zhāng, shì duō zhě zé yuē zhī shǐ shǎo, lǐ guǎ zhě zé zhāng zhī lìng dà, míng shí duō shuǎng, xiáng lüè bù tóng. qiě yù guān rén zhī shàn è, shǐ zhī bāo biǎn, gài wú jiǎ yú cǐ yě.
馬遷《自序傳》後，歷寫諸篇，各敘其意。既而班固變為詩體，號之曰述。范曄改彼述名，呼之以贊。尋述贊為例，篇有一章，事多者則約之使少，理寡者則張之令大，名實多爽，詳略不同。且欲觀人之善惡，史之褒貶，蓋無假於此也。

rán gù zhī zǒng shù, hé zài yī piān, shǐ qí tiáo guàn yǒu xù, lì rán kě yuè. wèi zōng hòu shū, shí tóng bān shì, nǎi gè fù běn shì, shū yú juàn mò, piān mù xiāng lí, duàn jué shī cì. ér hòu shēng zuò zhě, bù wù qí fēi, rú xiāo lǐ nán běi qí shǐ, dà táng xīn xiū jìn shǐ, jiē yī fàn shū wù běn, piān zhōng yǒu zàn. fū měi juǎn lì lùn, qí fán yǐ duō, ér sì lùn yǐ zàn, wèi dú mí shén. yì yóu wén shì zhì bēi, xù zhōng ér xù yǐ míng yuē shì shì yǎn fǎ, yì jǐn ér xuān yǐ jì yán. gǒu zhuàn shǐ ruò sī, nán yǐ yì fū jiǎn yào zhě yǐ.
然固之總述，合在一篇，使其條貫有序，歷然可閱。蔚宗《後書》，實同班氏，乃各附本事，書於卷末，篇目相離，斷絕失次。而後生作者，不悟其非，如蕭、李、南、北《齊史》，大唐新修《晉史》，皆依范《書》誤本，篇終有贊。夫每卷立論，其煩已多，而嗣論以贊，為黷彌甚。亦猶文士制碑，序終而續以銘曰；釋氏演法，義盡而宣以偈言。苟撰史若斯，難以議夫簡要者矣。

zhì ruò yǔ duó guāi yí, shì fēi shī zhōng, rú bān gù zhī shēn pái jiǎ yì, fàn yè zhī xū měi kuí xiāo, chén shòu wèi zhū gé bù dǎi guǎn xiāo, wèi shōu chēng ěr zhū kě fāng yī huò, huò yán shāng qí shí, huò nǐ fēi qí lún. bì bèi jiā jī nán, zé wǔ chē nán jǐn. gù lüè chén gěng gài, yī yán yǐ bì zhī.
至若與奪乖宜，是非失中，如班固之深排賈誼，范曄之虛美隗囂，陳壽謂諸葛不逮管、蕭，魏收稱爾朱可方伊、霍，或言傷其實，或擬非其倫。必備加擊難，則五車難盡。故略陳梗概，一言以蔽之。