cún wáng huò fú, qí yào zài shēn, shèng rén zhòng jiè, jìng shèn suǒ hū. zhōng yōng yuē: mò jiàn hū yǐn, mò xiǎn hū wēi gù jūn zǐ néng shèn qí dú yě. yàn yuē: chéng wú gòu, sī wú rǔ. fū bù chéng bù sī ér yǐ cún shēn quán guó zhě yì nán yǐ. shī yuē: zhàn zhàn jīng jīng, rú lín shēn yuān, rú lǚ bó bīng. cǐ zhī wèi yě.
存亡禍福,其要在身,聖人重誡,敬慎所忽。中庸曰:「莫見乎隱,莫顯乎微;故君子能慎其獨也。」諺曰:「誠無垢,思無辱。」夫不誠不思而以存身全國者亦難矣。詩曰:「戰戰兢兢,如臨深淵,如履薄冰。」此之謂也。
xī chéng wáng fēng zhōu gōng, zhōu gōng cí bù shòu, nǎi fēng zhōu gōng zǐ bó qín yú lǔ, jiāng cí qù, zhōu gōng jiè zhī yuē: qù yǐ! zi qí wú yǐ lǔ guó jiāo shì yǐ. wǒ, wén wáng zhī zǐ yě, wǔ wáng zhī dì yě, jīn wáng zhī shū fù yě yòu xiāng tiān zǐ, wú yú tiān xià yì bù qīng yǐ. rán cháng yī mù sān wò fà, yī shí ér sān tǔ bǔ, yóu kǒng shī tiān xià zhī shì. wú wén zhī yuē: dé xíng guǎng dà ér shǒu yǐ gōng zhě róng, tǔ dì bó yù ér shǒu yǐ jiǎn zhě ān, lù wèi zūn shèng ér shǒu yǐ bēi zhě guì, rén zhòng bīng qiáng ér shǒu yǐ wèi zhě shèng, cōng míng ruì zhì ér shǒu yǐ yú zhě yì, bó wén duō jì ér shǒu yǐ qiǎn zhě guǎng cǐ liù shǒu zhě, jiē qiān dé yě. fū guì wèi tiān zǐ, fù yǒu sì hǎi, bù qiān zhě xiān tiān xià wáng qí shēn, jié zhòu shì yě, kě bù shèn hū! gù yì yuē, yǒu yī dào, dà zú yǐ shǒu tiān xià, zhōng zú yǐ shǒu guó jiā, xiǎo zú yǐ shǒu qí shēn, qiān zhī wèi yě. fū tiān dào huǐ mǎn ér yì qiān, dì dào biàn mǎn ér liú qiān, guǐ shén hài mǎn ér fú qiān, rén dào è mǎn ér hǎo qiān. shì yǐ yī chéng zé quē rèn, gōng chéng zé quē yú, wū chéng zé jiā cuò shì bù chéng zhě, tiān dào rán yě. yì yuē: qiān hēng, jūn zǐ yǒu zhōng jí. shī yuē: tāng jiàng bù chí, shèng jìng rì jī. qí jiè zhī zāi! zi qí wú yǐ lǔ guó jiāo shì yǐ.
昔成王封周公,周公辭不受,乃封周公子伯禽於魯,將辭去,周公戒之曰:「去矣!子其無以魯國驕士矣。我,文王之子也,武王之弟也,今王之叔父也;又相天子,吾於天下亦不輕矣。然嘗一沐三握髮,一食而三吐哺,猶恐失天下之士。吾聞之曰:德行廣大而守以恭者榮,土地博裕而守以儉者安,祿位尊盛而守以卑者貴,人眾兵強而守以畏者勝,聰明睿智而守以愚者益,博聞多記而守以淺者廣;此六守者,皆謙德也。夫貴為天子,富有四海,不謙者先天下亡其身,桀紂是也,可不慎乎!故易曰,有一道,大足以守天下,中足以守國家,小足以守其身,謙之謂也。『夫天道毀滿而益謙,地道變滿而流謙,鬼神害滿而福謙,人道惡滿而好謙。』是以衣成則缺衽,宮成則缺隅,屋成則加錯;示不成者,天道然也。易曰:『謙亨,君子有終吉。』詩曰:『湯降不遲,聖敬日躋。』其戒之哉!子其無以魯國驕士矣。」
kǒng zǐ dú yì zhì yú sǔn yì, zé kuì rán ér tàn, zi xià bì xí ér wèn yuē: fū zǐ hé wèi tàn? kǒng zǐ yuē: fū zì sǔn zhě yì. zì yì zhě quē, wú shì yǐ tàn yě. zi xià yuē: rán zé xué zhě bù kě yǐ yì hū? kǒng zǐ yuē: fǒu, tiān zhī dào chéng zhě, wèi cháng dé jiǔ yě. fū xué zhě yǐ xū shòu zhī, gù yuē dé, gǒu bù zhī chí mǎn, zé tiān xià zhī shàn yán bù dé rù qí ěr yǐ. xī yáo lǚ tiān zǐ zhī wèi, yóu yǔn gōng yǐ chí zhī, xū jìng yǐ dài xià, gù bǎi zài yǐ yú shèng, qì jīn ér yì zhāng. kūn wú zì zāng ér mǎn yì, qióng gāo ér bù shuāi, gù dāng shí ér kuī bài, qì jīn ér yú è, shì fēi sǔn yì zhī zhēng yǔ? wú gù yuē qiān yě zhě, zhì gōng yǐ cún qí wèi zhě yě. fū fēng míng ér dòng gù néng dà, gǒu dà zé kuī yǐ, wú jiè zhī, gù yuē tiān xià zhī shàn yán bù dé rù qí ěr yǐ. rì zhōng zé zè, yuè yíng zé shí, tiān dì yíng xū, yǔ shí xiāo xī shì yǐ shèng rén bù gǎn dāng shèng. shēng yú ér yù sān rén zé xià, èr rén zé shì, diào qí yíng xū, gù néng zhǎng jiǔ yě. zi xià yuē: shàn, qǐng zhōng shēn sòng zhī.
孔子讀易至於損益,則喟然而嘆,子夏避席而問曰:「夫子何為嘆?」孔子曰:「夫自損者益。自益者缺,吾是以嘆也。」子夏曰:「然則學者不可以益乎?」孔子曰:「否,天之道成者,未嘗得久也。夫學者以虛受之,故曰得,苟不知持滿,則天下之善言不得入其耳矣。昔堯履天子之位,猶允恭以持之,虛靜以待下,故百載以逾盛,迄今而益章。昆吾自臧而滿意,窮高而不衰,故當時而虧敗,迄今而逾惡,是非損益之徵與?吾故曰謙也者,致恭以存其位者也。夫豐明而動故能大,苟大則虧矣,吾戒之,故曰天下之善言不得入其耳矣。日中則昃,月盈則食,天地盈虛,與時消息;是以聖人不敢當盛。升輿而遇三人則下,二人則軾,調其盈虛,故能長久也。」子夏曰:「善,請終身誦之。」
kǒng zǐ guān yú zhōu miào ér yǒu yī qì yān, kǒng zǐ wèn shǒu miào zhě yuē: cǐ wèi hé qì? duì yuē: gài wèi yòu zuò zhī qì. kǒng zǐ yuē: wú wén yòu zuò zhī qì, mǎn zé fù, xū zé yī, zhōng zé zhèng, yǒu zhī hū? duì yuē: rán. kǒng zǐ shǐ zǐ lù qǔ shuǐ ér shì zhī, mǎn zé fù, zhōng zé zhèng, xū zé yī, kǒng zǐ kuì rán tàn yuē: wū hū! è yǒu mǎn ér bù fù zhě zāi! zǐ lù yuē: gǎn wèn chí mǎn yǒu dào hū? kǒng zǐ yuē: chí mǎn zhī dào, yì ér sǔn zhī. zǐ lù yuē: sǔn zhī yǒu dào hū? kǒng zǐ yuē: gāo ér néng xià, mǎn ér néng xū, fù ér néng jiǎn, guì ér néng bēi, zhì ér néng yú, yǒng ér néng qiè, biàn ér néng nè, bó ér néng qiǎn, míng ér néng àn shì wèi sǔn ér bù jí, néng xíng cǐ dào, wéi zhì dé zhě jí zhī. yì yuē: bù sǔn ér yì zhī, gù sǔn zì sǔn ér zhōng, gù yì.
孔子觀於周廟而有欹器焉,孔子問守廟者曰:「此為何器?」對曰:「蓋為右坐之器。」孔子曰:「吾聞右坐之器,滿則覆,虛則欹,中則正,有之乎?」對曰:「然。」孔子使子路取水而試之,滿則覆,中則正,虛則欹,孔子喟然嘆曰:「嗚呼!惡有滿而不覆者哉!」子路曰:「敢問持滿有道乎?」孔子曰:「持滿之道,挹而損之。」子路曰:「損之有道乎?」孔子曰:「高而能下,滿而能虛,富而能儉,貴而能卑,智而能愚,勇而能怯,辯而能訥,博而能淺,明而能闇;是謂損而不極,能行此道,唯至德者及之。易曰:『不損而益之,故損;自損而終,故益。』」
cháng chuāng yǒu jí, lǎo zi wǎng wèn yān, yuē: xiān shēng jí shén yǐ, wú yí jiào kě yǐ yǔ zhū dì zǐ zhě hū? cháng chuāng yuē: zi suī bù wèn, wú jiāng yǔ zi. cháng chuāng yuē: guò gù xiāng ér xià chē, zi zhī zhī hū? lǎo zǐ yuē: guò gù xiāng ér xià chē, fēi wèi qí bù wàng gù yé? cháng chuāng yuē: xī, shì yǐ. cháng chuāng yuē: guò qiáo mù ér qū, zi zhī zhī hū? lǎo zǐ yuē: guò qiáo mù ér qū, fēi wèi jìng lǎo yé? cháng chuāng yuē: xī, shì yǐ. zhāng qí kǒu ér shì lǎo zǐ yuē: wú shé cún hū? lǎo zǐ yuē: rán. wú chǐ cún hū? lǎo zǐ yuē: wáng. cháng chuāng yuē: zi zhī zhī hū? lǎo zǐ yuē: fū shé zhī cún yě, qǐ fēi yǐ qí róu yé? chǐ zhī wáng yě, qǐ fēi yǐ qí gāng yé? cháng chuāng yuē: xī, shì yǐ. tiān xià zhī shì yǐ jǐn yǐ, wú yǐ fù yǔ zi zāi!
常摐有疾,老子往問焉,曰:「先生疾甚矣,無遺教可以語諸弟子者乎?」常摐曰:「子雖不問,吾將語子。」常摐曰:「過故鄉而下車,子知之乎?」老子曰:「過故鄉而下車,非謂其不忘故耶?」常摐曰:「嘻,是已。」常摐曰:「過喬木而趨,子知之乎?」老子曰:「過喬木而趨,非謂敬老耶?」常摐曰:「嘻,是已。」張其口而示老子曰:「吾舌存乎?」老子曰:「然。」「吾齒存乎?」老子曰:「亡。」常摐曰:「子知之乎?」老子曰:「夫舌之存也,豈非以其柔耶?齒之亡也,豈非以其剛耶?」常摐曰:「嘻,是已。天下之事已盡矣,無以復語子哉!」
hán píng zi wèn yú shū xiàng yuē: gāng yǔ róu shú jiān? duì yuē: chén nián bā shí yǐ, chǐ zài duò ér shé shàng cún, lǎo dān yǒu yán yuē: tiān xià zhī zhì róu, chí chěng hū tiān xià zhī zhì jiān. yòu yuē: rén zhī shēng yě róu ruò, qí sǐ yě gāng qiáng wàn wù cǎo mù zhī shēng yě róu, qí sǐ yě kū gǎo. yīn cǐ guān zhī, róu ruò zhě shēng zhī tú yě, gāng qiáng zhě sǐ zhī tú yě. fū shēng zhě huǐ ér bì fù, sǐ zhě pò ér yù wáng wú shì yǐ zhī róu zhī jiān yú gāng yě. píng zǐ yuē: shàn zāi! rán zé zi zhī xíng hé cóng? shū xiàng yuē: chén yì róu ěr, hé yǐ gāng wèi? píng zǐ yuē: róu wú nǎi hū? shū xiàng yuē: róu zhě niǔ ér bù zhé, lián ér bù quē, hé wèi yě? tiān zhī dào, wēi zhě shèng, shì yǐ liǎng jūn xiāng jiā ér róu zhě kè zhī liǎng chóu zhēng lì, ér ruò zhě dé yān. yì yuē: tiān dào kuī mǎn ér yì qiān, dì dào biàn mǎn ér liú qiān, guǐ shén hài mǎn ér fú qiān, rén dào è mǎn ér hǎo qiān. fū huái qiān bù zú zhī, róu ruò ér sì dào zhě zhù zhī, zé ān wǎng ér bù dé qí zhì hū? píng zǐ yuē: shàn!
韓平子問於叔向曰:「剛與柔孰堅?」對曰:「臣年八十矣,齒再墮而舌尚存,老聃有言曰:『天下之至柔,馳騁乎天下之至堅。』又曰:『人之生也柔弱,其死也剛強;萬物草木之生也柔■,其死也枯槁。因此觀之,柔弱者生之徒也,剛強者死之徒也。』夫生者毀而必復,死者破而愈亡;吾是以知柔之堅於剛也。」平子曰:「善哉!然則子之行何從?」叔向曰:「臣亦柔耳,何以剛為?」平子曰:「柔無乃■乎?」叔向曰:「柔者紐而不折,廉而不缺,何為■也?天之道,微者勝,是以兩軍相加而柔者克之;兩仇爭利,而弱者得焉。易曰:『天道虧滿而益謙,地道變滿而流謙,鬼神害滿而福謙,人道惡滿而好謙。』夫懷謙不足之,柔弱而四道者助之,則安往而不得其志乎?」平子曰:「善!」
huán gōng yuē: jīn gāng zé zhé, gé gāng zé liè rén jūn gāng zé guó jiā miè, rén chén gāng zé jiāo yǒu jué. fū gāng zé bù hé, bù hé zé bù kě yòng. shì gù sì mǎ bù hé, qǔ dào bù zhǎng fù zǐ bù hé, qí shì pò wáng xiōng dì bù hé, bù néng jiǔ tóng fū qī bù hé, jiā shì dà xiōng. yì yuē: èr rén tóng xīn, qí lì duàn jīn. yóu bù gāng yě.
桓公曰:「金剛則折,革剛則裂;人君剛則國家滅,人臣剛則交友絕。夫剛則不和,不和則不可用。是故四馬不和,取道不長;父子不和,其世破亡;兄弟不和,不能久同;夫妻不和,家室大凶。易曰:『二人同心,其利斷金。』由不剛也。」
lǎo zǐ yuē: dé qí suǒ lì, bì lǜ qí suǒ hài lè qí suǒ chéng, bì gù qí suǒ bài. rén wèi shàn zhě, tiān bào yǐ fú rén wèi bù shàn zhě, tiān bào yǐ huò yě. gù yuē: huò xī fú suǒ yǐ fú xī huò suǒ fú jiè zhī, shèn zhī! jūn zǐ bù wù, hé yǐ bèi zhī? fū shàng zhī tiān zé bù shī shí xià zhī dì zé bù. rì yè shèn zhī, zé wú zāi hài.
老子曰:「得其所利,必慮其所害;樂其所成,必顧其所敗。人為善者,天報以福;人為不善者,天報以禍也。故曰:禍兮福所倚;福兮禍所伏;戒之,慎之!君子不務,何以備之?夫上知天、則不失時;下知地、則不。日夜慎之,則無災害。」
zēng zǐ yǒu jí, céng yuán bào shǒu, céng huá bào zú, zēng zǐ yuē: wú wú yán shì zhī cái, hé yǐ gào rǔ? suī wú néng, jūn zǐ wù yì. fū huá duō shí shǎo zhě, tiān yě yán duō xíng shǎo zhě, rén yě. fū fēi niǎo yǐ shān wèi bēi, ér céng cháo qí diān yú biē yǐ yuān wèi qiǎn, ér chuān xué qí zhōng rán suǒ yǐ dé zhě ěr yě. jūn zǐ gǒu néng wú yǐ lì hài shēn, zé rǔ ān cóng zhì hū? guān dài yú huàn chéng, bìng jiā yú shǎo yù, huò shēng yú xiè duò, xiào shuāi yú qī zǐ chá cǐ sì zhě, shèn zhōng rú shǐ. shī yuē: mí bù yǒu chū, xiān kè yǒu zhōng.
曾子有疾,曾元抱首,曾華抱足,曾子曰:「吾無顏氏之才,何以告汝?雖無能,君子務益。夫華多實少者,天也;言多行少者,人也。夫飛鳥以山為卑,而層巢其巔;魚鱉以淵為淺,而穿穴其中;然所以得者餌也。君子苟能無以利害身,則辱安從至乎?官怠於宦成,病加於少愈,禍生於懈惰,孝衰於妻子;察此四者,慎終如始。詩曰:『靡不有初,鮮克有終。』」
dān kuài yuē: guó yǒu wǔ hán, ér bīng dòng bù yǔ yān yī yuē zhèng wài, èr yuē nǚ lì, sān yuē móu xiè, sì yuē bù jìng qīng shì ér guó jiā bài, wǔ yuē bù néng zhì nèi ér wù wài cǐ wǔ zhě yī jiàn, suī cí wú fú, chú huò bì děi, zhì fú zé dài.
單快曰:「國有五寒,而冰凍不與焉;一曰政外,二曰女厲,三曰謀泄,四曰不敬卿士而國家敗,五曰不能治內而務外;此五者一見,雖祠無福,除禍必得,致福則貸。」
kǒng zǐ yuē: cún wáng huò fú, jiē zài jǐ ér yǐ, tiān zāi dì yāo, yì bù néng shā yě. xī zhě yīn wáng dì xīn zhī shí, jué shēng wū yú chéng zhī yú, gōng rén zhàn zhī yuē: fán xiǎo yǐ shēng jù, guó jiā bì zhǐ, wáng míng bì bèi. dì xīn xǐ jué zhī dé, bù zhì guó jiā, kàng bào wú jí, wài kòu nǎi zhì, suì wáng yīn guó, cǐ nì tiān zhī shí, guǐ fú fǎn wèi huò zhì. yīn wáng wǔ dīng zhī shí, xiān wáng dào quē, xíng fǎ chí, sāng gǔ jù shēng yú cháo, qī yuè ér dà gǒng, gōng rén zhàn zhī yuē: sāng gǔ zhě, yě wù yě yě wù shēng yú cháo, yì cháo wáng hū! wǔ dīng kǒng hài, cè shēn xiū xíng, sī xiān wáng zhī zhèng, xìng miè guó, jì jué shì, jǔ yì mín, míng yǎng lǎo zhī dào sān nián zhī hòu, yuǎn fāng zhī jūn, zhòng yì ér cháo zhě liù guó, cǐ yíng tiān shí dé huò fǎn wèi fú yě. gù yāo niè zhě, tiān suǒ yǐ jǐng tiān zǐ zhū hóu yě è mèng zhě, suǒ yǐ jǐng shì dài fū yě. gù yāo niè bù shèng shàn zhèng, è mèng bù shèng shàn xíng yě zhì zhì zhī jí, huò fǎn wèi fú. gù tài jiǎ yuē: tiān zuò niè, yóu kě wéi zì zuò niè, bù kě huàn.
孔子曰:「存亡禍福,皆在己而已,天災地妖,亦不能殺也。」昔者殷王帝辛之時,爵生烏於城之隅,工人占之曰:「凡小以生巨,國家必祉,王名必倍。」帝辛喜爵之德,不治國家,亢暴無極,外寇乃至,遂亡殷國,此逆天之時,詭福反為禍至。殷王武丁之時,先王道缺,刑法弛,桑谷俱生於朝,七月而大拱,工人占之曰:「桑谷者,野物也;野物生於朝,意朝亡乎!」武丁恐駭,側身修行,思先王之政,興滅國,繼絕世,舉逸民,明養老之道;三年之後,遠方之君,重譯而朝者六國,此迎天時得禍反為福也。故妖孽者,天所以警天子諸侯也;惡夢者,所以警士大夫也。故妖孽不勝善政,惡夢不勝善行也;至治之極,禍反為福。故太甲曰:「天作孽,猶可違;自作孽,不可逭。」
shí chóu yuē: chūn qiū yǒu hū rán ér zú yǐ wáng zhě, guó jūn bù kě yǐ bù shèn yě! fēi qiè bù yī, zú yǐ wáng gōng zú bù qīn, zú yǐ wáng dà chén bù rèn, zú yǐ wáng guó jué bù yòng, zú yǐ wáng qīn nìng jìn chán, zú yǐ wáng jǔ bǎi shì bù shí, zú yǐ wáng shǐ mín bù jié, zú yǐ wáng xíng fá bù zhōng, zú yǐ wáng nèi shī zhòng xīn, zú yǐ wáng wài mān dà guó, zú yǐ wáng.
石讎曰:「春秋有忽然而足以亡者,國君不可以不慎也!妃妾不一,足以亡;公族不親,足以亡;大臣不任,足以亡;國爵不用,足以亡;親佞近讒,足以亡;舉百事不時,足以亡;使民不節,足以亡;刑罰不中,足以亡;內失眾心,足以亡;外嫚大國,足以亡。」
fū fú shēng yú yǐn yuē, ér huò shēng yú dé yì, qí qǐng gōng shì yě. qí qǐng gōng huán gōng zhī zǐ sūn yě, dì guǎng mín zhòng, bīng qiáng guó fù, yòu dé bà zhě zhī yú zūn, jiāo jiǎn dài ào, wèi cháng kěn chū huì tóng zhū hóu, nǎi xìng shī fá lǔ, fǎn bài wèi shī yú xīn zhú, qīng xiǎo mān dà zhī xíng shén. é ér jìn lǔ wǎng pìn, yǐ shǐ zhě xì, èr guó nù, guī qiú dǎng yǔ zhù, dé wèi jí cáo, sì guó xiāng fǔ qī zhàn yú ān, dà bài qí shī, huò qí qǐng gōng, zhǎn féng chǒu fù, yú shì jué rán dà kǒng, lài féng chǒu fù zhī qī, bēn táo dé guī. diào sǐ wèn jí, qī nián bù yǐn jiǔ, bù shí ròu, wài jīn shí sī zhú zhī shēng, yuǎn fù nǚ zhī sè, chū huì yǔ méng, bēi xià zhū hóu, guó jiā nèi de xíng yì, shēng wèn zhèn hū zhū hóu, suǒ wáng zhī dì fú qiú ér zì wèi lái, zūn chǒng bù wǔ ér dé zhī, kě wèi néng qū miǎn biàn huà yǐ zhì zhī, gù fú shēng yú yǐn yuē, ér huò shēng yú dé yì, cǐ dé shī zhī xiào yě.
夫福生於隱約,而禍生於得意,齊頃公是也。齊頃公、桓公之子孫也,地廣民眾,兵強國富,又得霸者之餘尊,驕蹇怠傲,未嘗肯出會同諸侯,乃興師伐魯,反敗衛師於新築,輕小嫚大之行甚。俄而晉魯往聘,以使者戲,二國怒,歸求黨與助,得衛及曹,四國相輔期戰於鞍,大敗齊師,獲齊頃公,斬逢丑父,於是戄然大恐,賴逢丑父之欺,奔逃得歸。吊死問疾,七年不飲酒,不食肉,外金石絲竹之聲,遠婦女之色,出會與盟,卑下諸侯,國家內得行義,聲問震乎諸侯,所亡之地弗求而自為來,尊寵不武而得之,可謂能詘免變化以致之,故福生於隱約,而禍生於得意,此得失之效也。
dà gōng zhī xiào, zài yú yòng xián jī dào, jìn zhāng jìn míng shuāi miè zhī guò, zài yú dé yì ér dài, jìn jiǎn jìn wáng, jìn wén gōng shì qí xiào yě. jìn wén gōng chū wáng, xiū dào bù xiū, dé zhì yú xiǎng guó, xiǎng guó zhī shí, shàng wú míng tiān zǐ, xià wú xián fāng bó, qiáng chǔ zhǔ huì, zhū hóu bèi pàn, tiān zǐ shī dào, chū jū yú zhèng. wén gōng yú shì mǐn zhōng guó zhī wēi, rèn jiù fàn xiān zhěn yáng chù fù, chù ài bǎi xìng, lì yǎng róng shì, sì nián zhèng zhì nèi dìng, zé jǔ bīng ér fá wèi, zhí cáo bó, hái bài qiáng chǔ, wēi zhèn tiān xià, míng wáng fǎ lǜ zhū hóu ér cháo tiān zǐ, mò gǎn bù tīng, tiān xià kuàng rán píng dìng, zhōu shì zūn xiǎn, gù yuē dà gōng zhī xiào, zài yú yòng xián jī dào, jìn zhāng jìn míng, wén gōng yú shì bà gōng lì, qī zhì yì de tāng wǔ zhī xīn, zuò ér wàng qí zhòng, yī nián sān yòng shī, qiě fú xiū xī. suì jìn ér wéi xǔ, bīng jí bì bù néng fú, bà zhū hóu ér guī, zì cǐ ér dài zhèng shì, wèi dí quán zhī méng, bù qīn zhì, xìn shuāi yì quē, rú luó bù bǔ, wēi wǔ qū zhé bù xìn, zé zhū hóu bù cháo, zhèng suì pàn, yí dí nèi qīn, wèi qiān yú shāng zhǐ. gù yuē: shuāi miè zhī guò, zài yú dé yì ér dài, jìn jiǎn jìn wáng.
大功之效,在於用賢積道,浸章浸明;衰滅之過,在於得意而怠,浸蹇浸亡,晉文公是其效也。晉文公出亡,修道不休,得至於饗國,饗國之時,上無明天子,下無賢方伯,強楚主會,諸侯背畔,天子失道,出居於鄭。文公於是憫中國之微,任咎犯、先軫、陽處父,畜愛百姓,厲養戎士,四年政治內定,則舉兵而伐衛,執曹伯,還敗強楚,威震天下,明王法率諸侯而朝天子,莫敢不聽,天下曠然平定,周室尊顯,故曰大功之效,在於用賢積道,浸章浸明,文公於是霸功立,期至意得湯武之心,作而忘其眾,一年三用師,且弗休息。遂進而圍許,兵亟弊不能服,罷諸侯而歸,自此而怠政事,為狄泉之盟,不親至,信衰誼缺,如羅不補,威武詘折不信,則諸侯不朝,鄭遂叛,夷狄內侵,衛遷於商止。故曰:衰滅之過,在於得意而怠,浸蹇浸亡。
tián zǐ fāng shì wèi wén hóu zuò, tài zǐ jī qū ér rù jiàn, bīn kè qún chén jiē qǐ, tián zǐ fāng dú bù qǐ, wén hóu yǒu bù shuō zhī sè, tài zǐ yì rán, tián zǐ fāng chēng yuē: wèi zi qǐ yú? wú rú lǐ hé! bù wèi zi qǐ yú? wú rú zuì hé! qǐng wèi zi sòng chǔ gōng wáng zhī wèi tài zǐ yě, jiāng chū zhī yún mèng, yù dài fū gōng yǐn, gōng yǐn suì qū bì jiā rén zhī mén zhōng, tài zǐ xià chē cóng zhī jiā rén zhī mén zhōng yuē: zǐ dài fū hé wèi qí ruò shì? wú wén zhī, jìng qí fù zhě bù jiān qí zi, jiān qí zi zhě bù xiáng mò dà yān, zǐ dài fū hé wèi qí ruò shì? gōng yǐn yuē: xiàng wú wàng jiàn zi zhī miàn, jīn ér hòu jì zi zhī xīn, shěn rú cǐ, rǔ jiāng hé zhī? wén hóu yuē: shàn. tài zǐ jī qián sòng gōng wáng zhī yán, sòng sān biàn ér qǐng xí zhī.
田子方侍魏文侯坐,太子擊趨而入見,賓客群臣皆起,田子方獨不起,文侯有不說之色,太子亦然,田子方稱曰:「為子起歟?無如禮何!不為子起歟?無如罪何!請為子誦楚恭王之為太子也,將出之雲夢,遇大夫工尹,工尹遂趨避家人之門中,太子下車從之家人之門中曰:『子大夫何為其若是?吾聞之,敬其父者不兼其子,兼其子者不祥莫大焉,子大夫何為其若是?』工尹曰:『向吾望見子之面,今而後記子之心,審如此,汝將何之?』」文侯曰:「善。」太子擊前誦恭王之言,誦三遍而請習之。
zi gàn zhī chéng, huò zài tú, jiàn dào cè jīn bì bù yōng méng ér yī shuāi, qí míng yuē dān chuò. zi gàn wèn yān, yuē: cǐ zhì chéng jǐ hé? hēi rán bù duì. zi gàn yuē: rén wèn hū jǐ ér bù yīng, hé yě? píng qí yōng méng ér yán yuē: wàng ér dú rén zhě, rén hū? dǔ ér bù shí zhě, zhì hū? qīng wǔ rén zhě, yì hū? zi gàn xià chē yuē: cì bù rén, guò wén sān yán, kě fù wén hū? yuē: shì zú yú zi yǐ, wú bù gào zi. yú shì zi gàn sān ǒu zé shì, wǔ ǒu zé xià.
子贛之承,或在塗,見道側巾幣布擁蒙而衣衰,其名曰丹綽。子贛問焉,曰:「此至承幾何?」嘿然不對。子贛曰:「人問乎己而不應,何也?」屏其擁蒙而言曰:「望而黷人者,仁乎?睹而不識者,智乎?輕侮人者,義乎?」子贛下車曰:「賜不仁,過聞三言,可復聞乎?」曰:「是足於子矣,吾不告子。」於是子贛三偶則式,五偶則下。
sūn shū áo wèi chǔ lìng yǐn, yī guó lì mín jiē lái hè, yǒu yī lǎo fù yī cū yī, guān bái guān, hòu lái diào, sūn shū áo zhèng yì guān ér chū jiàn zhī, wèi lǎo fù yuē: chǔ wáng bù zhī chén bù xiào, shǐ chén shòu lì mín zhī gòu, rén jǐn lái hè, zi dú hòu lái diào, qǐ yǒu shuō hū? fù yuē: yǒu shuō, shēn yǐ guì ér jiāo rén zhě mín qù zhī wèi yǐ gāo ér shàn quán zhě jūn è zhī lù yǐ hòu ér bù zhī zú zhě huàn chù zhī. sūn shū áo zài bài yuē: jìng shòu mìng, yuàn wén yú jiào. fù yuē: wèi yǐ gāo ér yì yì xià, guān yì dà ér xīn yì xiǎo, lù yǐ hòu ér shèn bù gǎn qǔ jūn jǐn shǒu cǐ sān zhě zú yǐ zhì chǔ yǐ.
孫叔敖為楚令尹,一國吏民皆來賀,有一老父衣麤衣,冠白冠,後來吊,孫叔敖正衣冠而出見之,謂老父曰:「楚王不知臣不肖,使臣受吏民之垢,人盡來賀,子獨後來吊,豈有說乎?」父曰:「有說,身已貴而驕人者民去之;位已高而擅權者君惡之;祿已厚而不知足者患處之。」孫叔敖再拜曰:「敬受命,願聞余教。」父曰:「位已高而意益下,官益大而心益小,祿已厚而慎不敢取;君謹守此三者足以治楚矣。
wèi ān lí wáng shí yī nián, qín zhāo wáng wèi zuǒ yòu yuē: jīn shí hán wèi yǔ qín shú qiáng? duì yuē: bù rú qín qiáng. wáng yuē: jīn shí rú ěr wèi qí yǔ mèng cháng máng mǎo shú xián? duì yuē: bù rú mèng cháng máng mǎo zhī xián. wáng yuē: yǐ mèng cháng máng mǎo zhī xián, lǜ qiáng hán wèi yǐ gōng qín, yóu wú nài guǎ rén hé yě? jīn yǐ wú néng rú ěr wèi qí ér lǜ qiáng hán wèi yǐ fá qín, qí wú nài guǎ rén hé, yì míng yǐ! zuǒ yòu jiē yuē rán, shēn qí fú sè ér duì yuē: wáng zhī liào tiān xià guò yǐ. dāng liù jìn zhī shí, zhì shì zuì qiáng, miè fàn zhōng xíng shì, yòu lǜ hán wèi zhī bīng yǐ wéi zhào xiāng zi yú jìn yáng, jué jìn shuǐ yǐ guàn jìn yáng zhī chéng, bù mǎn zhě sān bǎn, zhì bó xíng shuǐ, wèi xuān zi yù, hán kāng zi wèi cān chéng, zhì bó yuē: wú shǐ bù zhī shuǐ kě yǐ wáng rén guó yě, nǎi jīn zhī zhī fén shuǐ kě yǐ guàn ān yì, jiàng shuǐ kě yǐ guàn píng yáng. wèi xuān zi zhǒu hán kāng zi, kāng zi lǚ wèi xuān zi zhī zú, zhǒu zú jiē yú chē shàng, ér zhì shì fēn, shēn sǐ guó wáng, wèi tiān xià xiào. jīn qín suī qiáng bù guò zhì shì, hán wèi suī ruò, shàng xián qí zài jìn yáng zhī xià yě, cǐ fāng qí yòng zhǒu zú zhī shí, yuàn wáng zhī bì wù yì yě. yú shì qín wáng kǒng.
魏安厘王十一年,秦昭王謂左右曰:「今時韓魏與秦孰強?」對曰:「不如秦強。」王曰:「今時如耳魏齊與孟嘗芒卯孰賢?」對曰:「不如孟嘗芒卯之賢。」王曰:「以孟嘗芒卯之賢,率強韓魏以攻秦,猶無奈寡人何也?今以無能如耳魏齊而率強韓魏以伐秦,其無奈寡人何,亦明矣!」左右皆曰然,申旗伏瑟而對曰:「王之料天下過矣。當六晉之時,智氏最強,滅范中行氏,又率韓魏之兵以圍趙襄子於晉陽,決晉水以灌晉陽之城,不滿者三板,智伯行水,魏宣子御,韓康子為驂乘,智伯曰:『吾始不知水可以亡人國也,乃今知之;汾水可以灌安邑,絳水可以灌平陽。』魏宣子肘韓康子,康子履魏宣子之足,肘足接於車上,而智氏分,身死國亡,為天下笑。今秦雖強不過智氏,韓魏雖弱,尚賢其在晉陽之下也,此方其用肘足之時,願王之必勿易也。」於是秦王恐。
wèi gōng zǐ móu dōng xíng, ráng hóu sòng zhī yuē: xiān shēng jiāng qù rǎn zhī shān dōng yǐ, dú wú yī yán yǐ jiào rǎn hū? wèi gōng zǐ móu yuē: wēi jūn yán zhī, móu jǐ wàng yǔ jūn, jūn zhī fū guān bù yǔ shì qī, ér shì zì zhì hū? shì bù yǔ fù qī, ér fù zì zhì hū? fù bù yǔ guì qī, ér guì zì zhì hū? guì bù yǔ jiāo qī, ér jiāo zì zhì hū? jiāo bù yǔ zuì qī, ér zuì zì zhì hū? zuì bù yǔ sǐ qī, ér sǐ zì zhì hū? ráng hóu yuē: shàn, jìng shòu míng jiào.
魏公子牟東行,穰侯送之曰:「先生將去冉之山東矣,獨無一言以教冉乎?」魏公子牟曰:「微君言之,牟幾忘語君,君知夫官不與勢期,而勢自至乎?勢不與富期,而富自至乎?富不與貴期,而貴自至乎?貴不與驕期,而驕自至乎?驕不與罪期,而罪自至乎?罪不與死期,而死自至乎?」穰侯曰:「善,敬受明教。」
gāo shàng zūn xián, wú yǐ jiāo rén cōng míng shèng zhì, wú yǐ qióng rén zī gěi jí sù, wú yǐ xiān rén gāng yì yǒng měng, wú yǐ shèng rén. bù zhī zé wèn, bù néng zé xué. suī zhì bì zhì, rán hòu biàn zhī suī néng bì ràng, rán hòu wèi zhī gù shì suī cōng míng shèng zhì, zì shǒu yǐ yú gōng bèi tiān xià, zì shǒu yǐ ràng yǒng lì jù shì, zì shǒu yǐ qiè fù yǒu tiān xià, zì shǒu yǐ lián cǐ suǒ wèi gāo ér bù wēi, mǎn ér bù yì zhě yě.
高上尊賢,無以驕人;聰明聖智,無以窮人;資給疾速,無以先人;剛毅勇猛,無以勝人。不知則問,不能則學。雖智必質,然後辯之;雖能必讓,然後為之;故士雖聰明聖智,自守以愚;功被天下,自守以讓;勇力距世,自守以怯;富有天下,自守以廉;此所謂高而不危,滿而不溢者也。
qí huán gōng wèi dà chén jù jiǔ, qī yǐ rì zhōng, guǎn zhòng hòu zhì, huán gōng jǔ shāng yǐ yǐn zhī, guǎn zhòng bàn qì jiǔ. huán gōng yuē: qī ér hòu zhì, yǐn ér qì jiǔ, yú lǐ kě hū? guǎn zhòng duì yuē: chén wén jiǔ rù shé chū, shé chū zhě yán shī, yán shī zhě shēn qì, chén jì qì shēn bù rú qì jiǔ. huán gōng xiào yuē: zhòng fù qǐ jiù zuò. chǔ gōng wáng yǔ jìn lì gōng zhàn yú yān líng zhī shí, sī mǎ zi fǎn kě ér qiú yǐn, shù gǔ yáng chí jiǔ ér jìn zhī, zi fǎn yuē: tuì, jiǔ yě. gǔ yáng yuē: fēi jiǔ yě. zi fǎn yòu yuē: tuì, jiǔ yě. gǔ yáng yòu yuē: fēi jiǔ yě. zi fǎn shòu ér yǐn zhī, zuì ér qǐn. gōng wáng yù fù zhàn, shǐ rén zhào zi fǎn, zi fǎn cí yǐ xīn jí, yú shì gōng wáng jià wǎng rù wò, wén jiǔ chòu yuē: jīn rì zhī zhàn, suǒ shì zhě sī mǎ, sī mǎ zhì zuì rú cǐ, shì wáng wú guó ér bù xù wú zhòng yě, wú wú yǐ fù jí yǐ! yú shì nǎi zhū zi fǎn yǐ wèi lù, hái shī. fū gǔ yáng zhī jìn jiǔ yě, fēi yǐ dù zi fǎn zhōng, ài zhī ér shì zú yǐ shā zhī, gù yuē: xiǎo zhōng, dà zhōng zhī zéi yě xiǎo lì, dà lì zhī cán yě. hǎo zhàn zhī chén, bù kě bù chá yě!
齊桓公為大臣具酒,期以日中,管仲後至,桓公舉觴以飲之,管仲半棄酒。桓公曰:「期而後至,飲而棄酒,於禮可乎?」管仲對曰:「臣聞酒入舌出,舌出者言失,言失者身棄,臣計棄身不如棄酒。」桓公笑曰:「仲父起就坐。楚恭王與晉厲公戰於鄢陵之時,司馬子反渴而求飲,豎谷陽持酒而進之,子反曰:『退,酒也。』谷陽曰:『非酒也。』子反又曰:『退,酒也。』谷陽又曰:『非酒也。』子反受而飲之,醉而寢。恭王欲復戰,使人召子反,子反辭以心疾,於是恭王駕往入幄,聞酒臭曰:『今日之戰,所恃者司馬,司馬至醉如此,是亡吾國而不恤吾眾也,吾無以復戢矣!』於是乃誅子反以為戮,還師。」夫谷陽之進酒也,非以妒子反忠,愛之而適足以殺之,故曰:「小忠,大忠之賊也;小利,大利之殘也。好戰之臣,不可不察也!」
xiū xiǎo chǐ yǐ gòu dà yuàn, tān xiǎo lì yǐ wáng dà zhòng chūn qiū yǒu qí jiè, jìn xiān zhěn shì yě. xiān zhěn yù yāo gōng huò míng, zé yǐ qín bù jiǎ dào zhī gù, qǐng yào qín shī, xiāng gōng yuē: bù kě. fū qín bó yǔ wú xiān jūn yǒu jié, xiān jūn yī rì hōng ér xìng shī jī zhī, shì gū zhī fù wú xiān jūn, bài lín guó zhī jiāo ér shī xiào zǐ zhī xíng yě. xiān zhěn yuē: xiān jūn hōng ér bù diào zèng, shì wú āi wú sàng yě xìng shī jìng wú dì ér bù jiǎ dào, shì ruò wú gū yě qiě jiù bì shàng báo wū, wú āi wú sàng yě. xìng shī. bo yuē: dà guó shī jiāng zhì, qǐng jī zhī. zé tīng xiān zhěn xìng bīng yào zhī xiáo, jī zhī, pǐ mǎ zhǐ shū lún wú tuō zhě, dà jié yuàn gòu huò yú qín jiē rèn liú xiě, fú shī bào hái, mí làn guó jiā, shí yǒu yú nián, zú sàng qí shī zhòng, huò jí dài fū, yōu lèi hòu shì, gù hǎo zhàn zhī chén bù kě bù chá yě.
羞小恥以構大怨,貪小利以亡大眾;春秋有其戒,晉先軫是也。先軫欲要功獲名,則以秦不假道之故,請要秦師,襄公曰:「不可。夫秦伯與吾先君有結,先君一日薨而興師擊之,是孤之負吾先君,敗鄰國之交而失孝子之行也。」先軫曰:「先君薨而不吊贈,是無哀吾喪也;興師徑吾地而不假道,是弱吾孤也;且柩畢尚薄屋,無哀吾喪也。」興師。卜曰:「大國師將至,請擊之。」則聽先軫興兵要之殽,擊之,匹馬只輸(輪)無脫者,大結怨構禍於秦;接刃流血,伏屍暴骸,糜爛國家,十有餘年,卒喪其師眾,禍及大夫,憂累後世,故好戰之臣不可不察也。
lǔ āi gōng wèn kǒng zǐ yuē: yǔ wén wàng zhī shèn zhě, xǐ ér wàng qí qī, yǒu zhū hū? kǒng zǐ duì yuē: cǐ fēi wàng zhī shèn zhě yě, wàng zhī shèn zhě wàng qí shēn. āi gōng yuē: kě dé wén yǔ? duì yuē: xī xià jié guì wèi tiān zǐ, fù yǒu tiān xià, bù xiū yǔ zhī dào, huǐ huài pì fǎ, liè jué shì sì, huāng yín yú lè, shěn xù yú jiǔ, qí chén yǒu zuǒ shī chù lóng zhě, chǎn yú bù zhǐ, tāng zhū jié, zuǒ shī chù lóng zhě, shēn sǐ, sì zhī bù tóng tán ér jū, cǐ wàng qí shēn zhě yě. āi gōng qiǎo rán biàn sè yuē: shàn!
魯哀公問孔子曰:「予聞忘之甚者,徙而忘其妻,有諸乎?」孔子對曰:「此非忘之甚者也,忘之甚者忘其身。」哀公曰:「可得聞與?」對曰:「昔夏桀貴為天子,富有天下,不修禹之道,毀壞辟法,裂絕世祀,荒淫於樂,沈酗於酒,其臣有左師觸龍者,諂諛不止,湯誅桀,左師觸龍者,身死,四支不同壇而居,此忘其身者也。」哀公愀然變色曰:「善!」
kǒng zǐ zhī zhōu, guān yú tài miào yòu bì zhī qián, yǒu jīn rén yān, sān jiān qí kǒu ér míng qí bèi yuē: gǔ zhī shèn yán rén yě, jiè zhī zāi! jiè zhī zāi! wú duō yán, duō kǒu duō bài wú duō shì, duō shì duō huàn. ān lè bì jiè, wú xíng suǒ huǐ. wù wèi hé shāng, qí huò jiāng zhǎng wù wèi hé hài, qí huò jiāng dà wù wèi hé cán, qí huò jiāng rán wù wèi mò wén, tiān yāo cì rén yíng yíng bù miè, yán yán nài hé juān juān bù yōng, jiāng chéng jiāng hé mián mián bù jué, jiāng chéng wǎng luó qīng qīng bù fá, jiāng xún fǔ kē chéng bù néng shèn zhī, huò zhī gēn yě yuē shì hé shāng? huò zhī mén yě. qiáng liáng zhě bù dé qí sǐ, hǎo shèng zhě bì yù qí dí dào yuàn zhǔ rén, mín hài qí guì. jūn zǐ zhī tiān xià zhī bù kě gài yě, gù hòu zhī xià zhī, shǐ rén mù zhī zhí cí chí xià, mò néng yǔ zhī zhēng zhě. rén jiē qū bǐ, wǒ dú shǒu cǐ zhòng rén huò huò, wǒ dú bù cóng nèi cáng wǒ zhī, bù yǔ rén lùn jì wǒ suī zūn gāo, rén mò hài wǒ. fū jiāng hé zhǎng bǎi gǔ zhě, yǐ qí bēi xià yě tiān dào wú qīn, cháng yǔ shàn rén jiè zhī zāi! jiè zhī zāi! kǒng zǐ gù wèi dì zǐ yuē: jì zhī, cǐ yán suī bǐ, ér zhōng shì qíng. shī yuē: zhàn zhàn jīng jīng, rú lín shēn yuān, rú lǚ bó bīng. xíng shēn rú cǐ, qǐ yǐ kǒu yù huò zāi!
孔子之周,觀於太廟右陛之前,有金人焉,三緘其口而銘其背曰:「古之慎言人也,戒之哉!戒之哉!無多言,多口多敗;無多事,多事多患。安樂必戒,無行所悔。勿謂何傷,其禍將長;勿謂何害,其禍將大;勿謂何殘,其禍將然;勿謂莫聞,天妖伺人;熒熒不滅,炎炎奈何;涓涓不壅,將成江河;綿綿不絕,將成網羅;青青不伐,將尋斧柯;誠不能慎之,禍之根也;曰是何傷?禍之門也。強梁者不得其死,好勝者必遇其敵;盜怨主人,民害其貴。君子知天下之不可蓋也,故後之下之,使人慕之;執雌持下,莫能與之爭者。人皆趨彼,我獨守此;眾人惑惑,我獨不從;內藏我知,不與人論技;我雖尊高,人莫害我。夫江河長百穀者,以其卑下也;天道無親,常與善人;戒之哉!戒之哉!」孔子顧謂弟子曰:「記之,此言雖鄙,而中事情。詩曰:『戰戰兢兢,如臨深淵,如履薄冰』。行身如此,豈以口遇禍哉!」
lǔ āi hóu qì guó ér zǒu qí, qí hóu yuē: jūn hé nián zhī shǎo ér qì guó zhī zǎo? lǔ āi hóu yuē: chén shǐ wèi tài zǐ zhī shí, rén duō jiàn chén, chén shòu ér bù yòng yě rén duō ài chén, chén ài ér bù jìn yě, shì zé nèi wú wén ér wài wú fǔ yě. shì yóu qiū péng, è yú gēn běn ér měi yú zhī yè, qiū fēng yì qǐ, gēn qiě bá yě.
魯哀侯棄國而走齊,齊侯曰:「君何年之少而棄國之蚤?」魯哀侯曰:「臣始為太子之時,人多諫臣,臣受而不用也;人多愛臣,臣愛而不近也,是則內無聞而外無輔也。是猶秋蓬,惡於根本而美於枝葉,秋風一起,根且拔也。」
kǒng zǐ xíng yóu zhōng lù wén kū zhě shēng, qí yīn shén bēi, kǒng zǐ yuē: qū zhī! qū zhī! qián yǒu yì rén yīn. shǎo jìn, jiàn zhī, qiū wú zi yě, yōng lián dài suǒ ér kū, kǒng zǐ pì chē ér xià, wèn yuē: fū zǐ fēi yǒu sàng yě? hé kū zhī bēi yě. qiū wú zi duì yuē: wú yǒu sān shī. kǒng zǐ yuē: yuàn wén sān shī. qiū wú zǐ yuē: wú shǎo hǎo xué wèn, zhōu biàn tiān xià, hái hòu wú qīn wáng, yī shī yě. shì jūn shē jiāo, jiàn bù suí, shì èr shī yě. hòu jiāo yǒu ér hòu jué, sān shī yě. shù yù jìng hū fēng bù dìng, zi yù yǎng wú qīn bù dài wǎng ér bù lái zhě, nián yě bù kě dé zài jiàn zhě, qīn yě. qǐng cóng cǐ cí. zé zì wěn ér sǐ. kǒng zǐ yuē: dì zǐ jì zhī, cǐ zú yǐ wèi jiè yě. yú shì dì zǐ guī yǎng qīn zhě shí sān rén.
孔子行游中路聞哭者聲,其音甚悲,孔子曰:「驅之!驅之!前有異人音。」少進,見之,丘吾子也,擁鐮帶索而哭,孔子辟車而下,問曰:「夫子非有喪也?何哭之悲也。」丘吾子對曰:「吾有三失。」孔子曰:「願聞三失。」丘吾子曰:「吾少好學問,周遍天下,還後吾親亡,一失也。事君奢驕,諫不遂,是二失也。厚交友而後絕,三失也。樹欲靜乎風不定,子欲養吾親不待;往而不來者,年也;不可得再見者,親也。請從此辭。」則自刎而死。孔子曰:「弟子記之,此足以為戒也。」於是弟子歸養親者十三人。
kǒng zǐ lùn shī zhì yú zhēng yuè zhī liù zhāng, jué rán yuē: bù féng shí zhī jūn zǐ, qǐ bù dài zāi? cóng shàng yī shì zé fèi dào, wéi shàng lí sú zé wēi shēn shì bù yǔ shàn, jǐ dú yóu zhī, zé yuē fēi yāo zé niè yě shì yǐ jié shā guān lóng féng, zhòu shā wáng zǐ bǐ gàn, gù xián zhě bù yù shí, cháng kǒng bù zhōng yān. shī yuē: wèi tiān gài gāo, bù gǎn bù jú wèi dì gài hòu, bù gǎn bù jí. cǐ zhī wèi yě.
孔子論詩至於正月之六章,戄然曰:「不逢時之君子,豈不殆哉?從上依世則廢道,違上離俗則危身;世不與善,己獨由之,則曰非妖則孽也;是以桀殺關龍逢,紂殺王子比干,故賢者不遇時,常恐不終焉。詩曰:『謂天蓋高,不敢不局;謂地蓋厚,不敢不蹐。』此之謂也。」
kǒng zǐ jiàn luó zhě, qí suǒ de zhě jiē huáng kǒu yě, kǒng zǐ yuē: huáng kǒu jǐn dé, dà jué dú bù dé, hé yě? luó zhě duì yuē: huáng kǒu cóng dà jué zhě bù dé, dà jué cóng huáng kǒu zhě kě dé. kǒng zǐ gù wèi dì zǐ yuē: jūn zǐ shèn suǒ cóng, bù dé qí rén zé yǒu luó wǎng zhī huàn.
孔子見羅者,其所得者皆黃口也,孔子曰:「黃口盡得,大爵獨不得,何也?」羅者對曰:「黃口從大爵者不得,大爵從黃口者可得。」孔子顧謂弟子曰:「君子慎所從,不得其人則有羅網之患。」
xiū shēn zhèng xíng, bù kě yǐ bù shèn: shì yù shǐ xíng kuī, chán yú luàn zhèng xīn, zhòng kǒu shǐ yì huí, yōu huàn shēng yú suǒ hū, huò qǐ yú xì wēi, wū rǔ nán jiān sǎ, bài shì bù kě hòu zhuī, bù shēn niàn yuǎn lǜ, hòu huǐ dāng jǐ hé? fū jiǎo xìng zhě, fá xìng zhī fǔ yě shì yù zhě, zhú huò zhī mǎ yě mán yú zhě, qióng rǔ zhī shě yě qǔ nüè yú rén zhě, qū huò zhī lù yě, gù yuē qù jiǎo xìng, wù zhōng xìn, jié shì yù, wú qǔ nüè yú rén, zé chēng wèi jūn zǐ, míng shēng cháng cún. yuàn shēng yú bù bào, huò shēng yú duō fú, ān wēi cún yú zì chù, bù kùn zài yú zǎo yù, cún wáng zài yú dé rén, shèn zhōng rú shǐ, nǎi néng zhǎng jiǔ. néng xíng cǐ wǔ zhě, kě yǐ quán shēn, jǐ suǒ bù yù, wù shī yú rén, shì wèi yào dào yě.
修身正行,不可以不慎:嗜欲使行虧,讒諛亂正心,眾口使意回,憂患生於所忽,禍起於細微,污辱難湔灑,敗事不可後追,不深念遠慮,後悔當幾何?夫徼幸者,伐性之斧也;嗜欲者,逐禍之馬也;謾諛者,窮辱之舍也;取虐於人者,趨禍之路也,故曰去徼幸,務忠信,節嗜欲,無取虐於人,則稱為君子,名聲常存。怨生於不報,禍生於多福,安危存於自處,不困在於蚤豫,存亡在於得人,慎終如始,乃能長久。能行此五者,可以全身,己所不欲,勿施於人,是謂要道也。
yán huí jiāng xī yóu, wèn yú kǒng zǐ yuē: hé yǐ wèi shēn? kǒng zǐ yuē: gōng jìng zhōng xìn, kě yǐ wèi shēn. gōng zé miǎn yú zhòng, jìng zé rén ài zhī, zhōng zé rén yǔ zhī, xìn zé rén shì zhī rén suǒ ài, rén suǒ yǔ, rén suǒ shì, bì miǎn yú huàn yǐ, kě yǐ lín guó jiā, hé kuàng yú shēn hū? gù bù bǐ shù ér bǐ shū, bù yì yuǎn hū? bù xiū zhōng ér xiū wài, bù yì fǎn hū? bù xiān lǜ shì, lín nán nǎi móu, bù yì wǎn hū?
顏回將西遊,問於孔子曰:「何以為身?」孔子曰:「恭敬忠信,可以為身。恭則免於眾,敬則人愛之,忠則人與之,信則人恃之;人所愛,人所與,人所恃,必免於患矣,可以臨國家,何況於身乎?故不比數而比疏,不亦遠乎?不修中而修外,不亦反乎?不先慮事,臨難乃謀,不亦晚乎?」
fán sī qí shēn, bì shèn wǔ běn: yī yuē róu yǐ rén, èr yuē chéng yǐ xìn, sān yuē fù ér guì wú gǎn yǐ jiāo rén, sì yuē gōng yǐ jìng, wǔ yuē kuān yǐ jìng. sī cǐ wǔ zhě, zé wú xiōng mìng, yòng néng zhì jìng, yǐ zhù tiān shí, xiōng mìng bù zhì, ér huò bù lái. yǒu rén zhě, fēi jìng rén yě, zì jìng yě. guì rén zhě, fēi guì rén yě, zì guì yě. xī zhě wú cháng jiàn tiān yù jīn shí yǔ xuè wú cháng jiàn sì yuè shí rì bìng chū, yǒu yǔ tiān huá wú cháng jiàn gāo shān zhī bēng, shēn gǔ zhī zhì, dà dū wáng gōng zhī pò, dà guó zhī miè wú cháng jiàn gāo shān zhī wèi liè, shēn yuān zhī shā jié, guì rén zhī chē liè wú cháng jiàn chóu lín zhī wú mù, píng yuán wèi xī gǔ, jūn zǐ wèi yù pū wú cháng jiàn jiāng hé gàn wèi kēng, zhèng dōng cǎi yú yè, zhòng xià yǔ xuě shuāng, qiān shèng zhī jūn, wàn chéng zhī zhǔ, sǐ ér bù zàng. shì gù jūn zǐ jìng yǐ chéng qí míng, xiǎo rén jìng yǐ chú qí xíng, nài hé wú jiè ér bù shèn wǔ běn zāi!
凡司其身,必慎五本:一曰柔以仁,二曰誠以信,三曰富而貴毋敢以驕人,四曰恭以敬,五曰寬以靜。思此五者,則無凶命,用能治敬,以助天時,凶命不至,而禍不來。友人者,非敬人也,自敬也。貴人者,非貴人也,自貴也。昔者吾嘗見天雨金石與血;吾嘗見四月十日並出,有與天滑;吾嘗見高山之崩,深谷之窒,大都王宮之破,大國之滅;吾嘗見高山之為裂,深淵之沙竭,貴人之車裂;吾嘗見稠林之無木,平原為溪谷,君子為御仆;吾嘗見江河干為坑,正冬采榆葉,仲夏雨雪霜,千乘之君,萬乘之主,死而不葬。是故君子敬以成其名,小人敬以除其刑,奈何無戒而不慎五本哉!
lǔ yǒu gōng shì, míng yuē jī fàn, xíng nián qī shí, qí gōng yì shén, dōng rì xíng yīn, xià rì xíng yáng, shì cì bù gǎn bù xíng cān, xíng bì suí, zuò bì wēi, yī shí zhī jiān, sān qǐ bù xiū, jiàn yī qiú hè zhī shì zé wèi zhī lǐ, lǔ jūn wèn yuē: jī zi nián shén zhǎng yǐ, bù kě shì gōng hū? jī fàn duì yuē: jūn zǐ hǎo gōng yǐ chéng qí míng, xiǎo rén xué gōng yǐ chú qí xíng, duì jūn zhī zuò, qǐ bù ān zāi? shàng yǒu chà diē yī shí zhī shàng, qǐ bù měi zāi? shàng yǒu gěng yē jīn ruò fàn suǒ wèi xìng zhě yě, gù wèi néng zì bì, hóng hú fēi chōng tiān, qǐ bù gāo zāi? zēng jiǎo shàng dé ér jiā zhī hǔ bào wèi měng, rén shàng shí qí ròu, xí qí pí yù rén zhě shǎo, è rén zhě duō, xíng nián qī shí, cháng kǒng fǔ zhì zhī jiā yú fàn zhě, hé shì gōng wèi?
魯有恭士,名曰機泛,行年七十,其恭益甚,冬日行陰,夏日行陽,市次不敢不行參,行必隨,坐必危,一食之間,三起不羞,見衣裘褐之士則為之禮,魯君問曰:「機子年甚長矣,不可釋恭乎?」機泛對曰:「君子好恭以成其名,小人學恭以除其刑,對君之坐,豈不安哉?尚有差跌;一食之上,豈不美哉?尚有哽噎;今若泛所謂幸者也,固未能自必,鴻鵠飛沖天,豈不高哉?矰繳尚得而加之;虎豹為猛,人尚食其肉,席其皮;譽人者少,惡人者多,行年七十,常恐斧質之加於泛者,何釋恭為?」
chéng huí xué yú zǐ lù sān nián, huí gōng jìng bù yǐ, zǐ lù wèn qí gù hé yě? huí duì yuē: chén wén zhī, xíng zhě bǐ yú niǎo, shàng wèi yīng zhān, xià wèi wǎng luó fū rén wèi shàn zhě shǎo, wèi chán zhě duō, ruò shēn bù sǐ, ān zhī huò zuì bù shī. xíng nián qī shí, cháng kǒng xíng jié zhī kuī, huí shì yǐ gōng jìng dài dà mìng. zǐ lù qǐ shǒu yuē: jūn zǐ zāi!
成回學於子路三年,回恭敬不已,子路問其故何也?回對曰:「臣聞之,行者比於鳥,上畏鷹鸇,下畏網羅;夫人為善者少,為讒者多,若身不死,安知禍罪不施。行年七十,常恐行節之虧,回是以恭敬待大命。」子路稽首曰:「君子哉!」