yì yuē: wáng chén jiǎn jiǎn, fěi gōng zhī gù. rén chén zhī suǒ yǐ jiǎn jiǎn wèi nán, ér jiàn qí jūn zhě fēi wèi shēn yě, jiāng yù yǐ kuāng jūn zhī guò, jiǎo jūn zhī shī yě. jūn yǒu guò shī zhě, wēi wáng zhī méng yě jiàn jūn zhī guò shī ér bù jiàn, shì qīng jūn zhī wēi wáng yě. fū qīng jūn zhī wēi wáng zhě, zhōng chén bù rěn wèi yě. sān jiàn ér bù yòng zé qù, bù qù zé shēn wáng shēn wáng zhě, rén rén zhī suǒ bù wèi yě. shì gù jiàn yǒu wǔ: yī yuē zhèng jiàn, èr yuē jiàng jiàn, sān yuē zhōng jiàn, sì yuē zhuàng jiàn, wǔ yuē fěng jiàn. kǒng zǐ yuē: wú qí cóng fěng jiàn hū. fū bù jiàn zé wēi jūn, gù jiàn zé wēi shēn yǔ qí wēi jūn níng wēi shēn wēi shēn ér zhōng bù yòng, zé jiàn yì wú gōng yǐ. zhì zhě dù jūn quán shí, diào qí huǎn jí ér chù qí yí, shàng bù gǎn wēi jūn, xià bù yǐ wēi shēn, gù zài guó ér guó bù wēi, zài shēn ér shēn bù dài xī chén líng gōng bù tīng xiè yě zhī jiàn ér shā zhī, cáo jī sān jiàn cáo jūn bù tīng ér qù, chūn qiū xù yì suī jù xián ér cáo jī hé lǐ.
易曰:「王臣蹇蹇,匪躬之故。」人臣之所以蹇蹇為難,而諫其君者非為身也,將欲以 匡君之過,矯君之失也。君有過失者,危亡之萌也;見君之過失而不諫,是輕君之危亡也。 夫輕君之危亡者,忠臣不忍為也。三諫而不用則去,不去則身亡;身亡者,仁人之所不為 也。是故諫有五:一曰正諫,二曰降諫,三曰忠諫,四曰戇諫,五曰諷諫。孔子曰:「吾其 從諷諫乎。」夫不諫則危君,固諫則危身;與其危君、寧危身;危身而終不用,則諫亦無功 矣。智者度君權時,調其緩急而處其宜,上不敢危君,下不以危身,故在國而國不危,在身 而身不殆;昔陳靈公不聽泄冶之諫而殺之,曹羈三諫曹君不聽而去,春秋序義雖俱賢而曹羈 合禮。
qí jǐng gōng yóu yú hǎi shàng ér lè zhī, liù yuè bù guī, lìng zuǒ yòu yuē: gǎn yǒu xiān yán guī zhě zhì sǐ bù shè. yán chù qū jìn jiàn yuē: jūn lè zhì hǎi shàng ér liù yuè bù guī, bǐ tǎng yǒu zhì guó zhě, jūn qiě ān dé lè cǐ hǎi yě! jǐng gōng yuán jǐ jiāng zhuó zhī, yán chù qū jìn, fǔ yī dài zhī yuē: jūn xī bù zhuó yě? xī zhě jié shā guān lóng féng, zhòu shā wáng zǐ bǐ gàn, jūn zhī xián fēi cǐ èr zhǔ yě, chén zhī cái, yì fēi cǐ èr zi yě, jūn xī bù zhuó? yǐ chén cān cǐ èr rén zhě, bù yì kě hū? jǐng gōng shuō, suì guī, zhōng dào wén guó rén móu bù nèi yǐ.
齊景公游於海上而樂之,六月不歸,令左右曰:「敢有先言歸者致死不赦。」顏斶趨進 諫曰:「君樂治海上而六月不歸,彼儻有治國者,君且安得樂此海也!」景公援戟將斫之, 顏斶趨進,撫衣待之曰:「君奚不斫也?昔者桀殺關龍逢,紂殺王子比干,君之賢非此二主 也,臣之材,亦非此二子也,君奚不斫?以臣參此二人者,不亦可乎?」景公說,遂歸,中 道聞國人謀不內矣。
chǔ zhuāng wáng lì wèi jūn, sān nián bù tīng cháo, nǎi lìng yú guó yuē: guǎ rén è wèi rén chén ér jù jiàn qí jūn zhě, jīn guǎ rén yǒu guó jiā, lì shè jì, yǒu jiàn zé sǐ wú shè. sū cóng yuē: chù jūn zhī gāo jué, shí jūn zhī hòu lù, ài qí sǐ ér bù jiàn qí jūn, zé fēi zhōng chén yě. nǎi rù jiàn. zhuāng wáng lì gǔ zhōng zhī jiān, zuǒ fú yáng jī, yòu yōng yuè jī, zuǒ chóu rèn, yòu cháo fú, yuē: wú gǔ zhōng zhī bù xiá, hé jiàn zhī tīng! sū cóng yuē: chén wén zhī, hǎo dào zhě duō zī, hǎo lè zhě duō mí, hǎo dào zhě duō liáng, hǎo lè zhě duō wáng jīng guó wáng wú rì yǐ, sǐ chén gǎn yǐ gào wáng. wáng yuē shàn. zuǒ zhí sū cóng shǒu, yòu chōu yīn rèn, wěn zhōng gǔ zhī xuán, míng rì shòu sū cóng wèi xiāng.
楚莊王立為君,三年不聽朝,乃令於國曰:「寡人惡為人臣而遽諫其君者,今寡人有國 家,立社稷,有諫則死無赦。」蘇從曰:「處君之高爵,食君之厚祿,愛其死而不諫其君, 則非忠臣也。」乃入諫。莊王立鼓鍾之間,左伏楊姬,右擁越姬,左裯衽,右朝服,曰: 「吾鼓鍾之不暇,何諫之聽!」蘇從曰:「臣聞之,好道者多資,好樂者多迷,好道者多 糧,好樂者多亡;荊國亡無日矣,死臣敢以告王。」王曰善。左執蘇從手,右抽陰刃,刎鍾 鼓之懸,明日授蘇從為相。
jìn píng gōng hǎo lè, duō qí fù liǎn, xià zhì chéng guō, yuē: gǎn yǒu jiàn zhě sǐ. guó rén yōu zhī, yǒu jiù fàn zhě, jiàn mén dài fū yuē: chén wén zhǔ jūn hǎo lè, gù yǐ lè jiàn. mén dài fū rù yán yuē: jìn rén jiù fàn yě, yù yǐ lè jiàn. píng gōng yuē: nèi zhī. zhǐ zuò diàn shàng, zé chū zhōng qìng yú sè. zuò yǒu qǐng. píng gōng yuē: kè zi wèi lè? jiù fàn duì yuē: chén bù néng wèi lè, chén shàn yǐn. píng gōng zhào yǐn shì shí èr rén. jiù fàn yuē: yǐn chén qiè gù mèi sǐ yù. píng gōng nuò. jiù fàn shēn qí zuǒ bì ér qū wǔ zhǐ, píng gōng wèn yú yǐn guān yuē: zhàn zhī wèi hé? yǐn guān jiē yuē: bù zhī. píng gōng yuē: guī zhī. jiù fàn zé shēn qí yī zhǐ yuē: shì yī yě, biàn yóu zhě jǐn ér jùn chéng què. èr yě, zhù liáng yī xiù, shì mín wú hè. sān yě, zhū rú yǒu yú jiǔ, ér sǐ shì kě. sì yě, mín yǒu jī sè, ér mǎ yǒu lì zhì. wǔ yě, jìn chén bù gǎn jiàn, yuǎn chén bù gǎn dá. píng gōng yuē shàn. nǎi píng zhōng gǔ, chú yú sè, suì yǔ jiù fàn cān zhì guó.
晉平公好樂,多其賦斂,下治城郭,曰:「敢有諫者死。」國人憂之,有咎犯者,見門 大夫曰:「臣聞主君好樂,故以樂見。」門大夫入言曰:「晉人咎犯也,欲以樂見。」平公 曰:「內之。」止坐殿上,則出鐘磬竽瑟。坐有頃。平公曰:「客子為樂?」咎犯對曰: 「臣不能為樂,臣善隱。」平公召隱士十二人。咎犯曰:「隱臣竊顧昧死御。」平公諾。咎 犯申其左臂而詘五指,平公問於隱官曰:「占之為何?」隱官皆曰:「不知。」平公曰: 「歸之。」咎犯則申其一指曰:「是一也,便游赭盡而峻城闕。二也,柱樑衣繡,士民無 褐。三也,侏儒有餘酒,而死士渴。四也,民有飢色,而馬有栗秩。五也,近臣不敢諫,遠 臣不敢達。」平公曰善。乃屏鐘鼓,除竽瑟,遂與咎犯參治國。
mèng cháng jūn jiāng xī rù qín, bīn kè jiàn zhī bǎi tōng, zé bù tīng yě, yuē: yǐ rén shì jiàn wǒ, wǒ jǐn zhī zhī ruò yǐ guǐ dào jiàn wǒ, wǒ zé shā zhī. yè zhě rù yuē: yǒu kè yǐ guǐ dào wén. yuē: qǐng kè rù. kè yuē: chén zhī lái yě, guò yú zī shuǐ shàng, jiàn yī tǔ ǒu rén, fāng yǔ mù gěng rén yǔ, mù gěng wèi tǔ ǒu rén yuē: zi xiān, tǔ yě, chí zi yǐ wèi ǒu rén, yù tiān dà yǔ, shuǐ lǎo bìng zhì, zi bì jǔ huài. yīng yuē: wǒ jǔ nǎi fǎn wú zhēn ěr, jīn zi, dōng yuán zhī táo yě, kè zi yǐ wèi gěng, yù tiān dà yǔ, shuǐ lǎo bìng zhì, bì fú zǐ, fàn fàn hū bù zhī suǒ zhǐ. jīn qín, sì sāi zhī guó yě, yǒu hǔ láng zhī xīn, kǒng qí yǒu mù gěng zhī huàn. yú shì mèng cháng jūn qūn xún ér tuì, ér wú yǐ yīng, zú bù gǎn xī xiàng qín.
孟嘗君將西入秦,賓客諫之百通,則不聽也,曰:「以人事諫我,我盡知之;若以鬼道 諫我,我則殺之。」謁者入曰:「有客以鬼道聞。」曰:「請客入。」客曰:「臣之來也, 過於淄水上,見一土耦人,方與木梗人語,木梗謂土耦人曰:『子先,土也,持子以為耦 人,遇天大雨,水潦並至,子必沮壞。』應曰:『我沮乃反吾真耳,今子,東園之桃也,刻 子以為梗,遇天大雨,水潦並至,必浮子,泛泛乎不知所止。』今秦,四塞之國也,有虎狼 之心,恐其有木梗之患。」於是孟嘗君逡巡而退,而無以應,卒不敢西向秦。
wú wáng yù fá jīng, gào qí zuǒ yòu yuē: gǎn yǒu jiàn zhě, sǐ! shè rén yǒu shǎo rú zǐ zhě, yù jiàn bù gǎn, zé huái wán cāo dàn, yóu yú hòu yuán, lù zhān qí yī, rú shì zhě sān dàn, wú wáng yuē: zi lái hé kǔ zhān yī rú cǐ? duì yuē: yuán zhōng yǒu shù, qí shàng yǒu chán, chán gāo jū bēi míng yǐn lù, bù zhī táng láng zài qí hòu yě! táng láng wěi shēn qū fù, yù qǔ chán ér bù gù zhī huáng què zài qí bàng yě! huáng què yán jǐng yù zhuó táng láng ér bù zhī dàn wán zài qí xià yě! cǐ sān zhě jiē wù yù de qí qián lì ér bù gù qí hòu zhī yǒu huàn yě. wú wáng yuē: shàn zāi! nǎi bà qí bīng.
吳王欲伐荊,告其左右曰:「敢有諫者,死!」舍人有少孺子者,欲諫不敢,則懷丸操 彈,游於後園,露沾其衣,如是者三旦,吳王曰:「子來何苦沾衣如此?」對曰:「園中有 樹,其上有蟬,蟬高居悲鳴飲露,不知螳螂在其後也!螳螂委身曲附,欲取蟬而不顧知黃雀 在其傍也!黃雀延頸欲啄螳螂而不知彈丸在其下也!此三者皆務欲得其前利而不顧其後之有 患也。」吳王曰:「善哉!」乃罷其兵。
chǔ zhuāng wáng yù fá yáng xià, shī jiǔ ér bù bà, qún chén yù jiàn ér mò gǎn, zhuāng wáng liè yú yún mèng, jiāo jǔ jìn jiàn yuē: wáng suǒ yǐ duō de shòu zhě, mǎ yě ér wáng guó wáng, wáng zhī mǎ qǐ kě dé zāi? zhuāng wáng yuē: shàn, bù gǔ zhī qū qiáng zhī kě yǐ zhǎng zhū hóu yě, zhī de dì zhī kě yǐ wèi fù yě ér wàng wú mín zhī bù yòng yě. míng rì yǐn zhū dài fū jiǔ, yǐ jiāo jǔ wèi shàng kè, bà yáng xià zhī shī.
楚莊王欲伐陽夏,師久而不罷,群臣欲諫而莫敢,莊王獵於雲夢,椒舉進諫曰:「王所 以多得獸者,馬也;而王國亡,王之馬豈可得哉?」莊王曰:「善,不穀知詘強之可以長諸 侯也,知得地之可以為富也;而忘吾民之不用也。」明日飲諸大夫酒,以椒舉為上客,罷陽 夏之師。
qín shǐ huáng dì tài hòu bù jǐn, xìng láng lào, fēng yǐ wèi zhǎng xìn hóu, wèi shēng liǎng zi, zhuān guó shì, jìn yì jiāo shē, yǔ shì zhōng zuǒ yòu guì chén jù bó yǐn, jiǔ zuì zhēng yán ér dòu, chēn mù dà chì yuē: wú nǎi huáng dì zhī jiǎ fù yě, jù rén zǐ hé gǎn nǎi yǔ wǒ kàng! suǒ yǔ dòu zhě zǒu xíng bái huáng dì, huáng dì dà nù, jù zhū, yīn zuò luàn, zhàn xián yáng gōng. bài, shǐ huáng nǎi qǔ sì zhī chē liè zhī, qǔ qí liǎng dì náng pū shā zhī, qǔ huáng tài hòu qiān zhī yú fù yáng gōng, xià lìng yuē: gǎn yǐ tài hòu shì jiàn zhě, lù ér shā zhī! cóng jí lí qí jí ròu, gàn sì zhī ér jī zhī què xià, jiàn ér sǐ zhě èr shí qī rén yǐ. qí kè máo jiāo nǎi wǎng shàng yè yuē: qí kè máo jiāo yuàn shàng jiàn huáng dì. huáng dì shǐ shǐ zhě chū wèn kè, dé wú yǐ tài hòu shì jiàn yě, máo jiāo yuē rán, shǐ zhě hái bái yuē: guǒ yǐ tài hòu shì jiàn. huáng dì yuē zǒu wǎng gào zhī, ruò bù jiàn què xià jī sǐ rén xié? shǐ zhě wèn máo jiāo, máo jiāo yuē: chén wén zhī tiān yǒu èr shí bā xiù, jīn sǐ zhě yǐ yǒu èr shí qī rén yǐ, chén suǒ yǐ lái zhě, yù mǎn qí shù ěr, chén fēi wèi sǐ rén yě. zǒu rù bái zhī, máo jiāo yì zi, tóng shí zhě jǐn fù qí yī wù xíng wáng, shǐ zhě rù bái zhī, huáng dì dà nù yuē: shì zi gù lái fàn wú jìn, qù chuī huò tāng zhǔ zhī, shì ān dé jī què xià hū! qù zhào zhī rù, huáng dì àn jiàn ér zuò, kǒu zhèng mò chū, shǐ zhě zhào zhī rù, máo jiāo bù kěn jí xíng, zú qù xiāng guò ěr, shǐ zhě qù zhī, máo jiāo yuē: chén zhì qián zé sǐ yǐ, jūn dú bù néng rěn wú xū yú hū? shǐ zhě jí āi zhī, máo jiāo zhì qián zài bài yè qǐ, chēng yuē: chén wén zhī, fū yǒu shēng zhě bù huì sǐ, yǒu guó zhě bù huì wáng huì sǐ zhě bù kě yǐ dé shēng, huì wáng zhě bù kě yǐ dé cún. sǐ shēng cún wáng, shèng zhǔ suǒ yù jí wén yě, bù shěn bì xià yù wén zhī bù? huáng dì yuē: hé wèi yě? máo jiāo duì yuē: bì xià yǒu kuáng bèi zhī xíng, bì xià bù zì zhī xié! huáng dì yuē: hé děng yě? yuàn wén zhī. máo jiāo duì yuē: bì xià chē liè jiǎ fù, yǒu jí dù zhī xīn náng pū liǎng dì, yǒu bù cí zhī míng qiān mǔ fù yáng gōng, yǒu bù xiào zhī xíng cóng jí lí yú jiàn shì, yǒu jié zhòu zhī zhì. jīn tiān xià wén zhī, jǐn wǎ jiě wú xiàng qín zhě, chén qiè kǒng qín wáng wèi bì xià wēi zhī, suǒ yán yǐ bì, qǐ xíng jiù zhì. nǎi jiě yī fú zhì. huáng dì xià diàn, zuǒ shǒu jiē zhī, yòu shǒu huī zuǒ yòu yuē: shè zhī, xiān shēng jiù yī, jīn yuàn shòu shì. nǎi lì jiāo wèi zhòng fù, jué zhī shàng qīng huáng dì lì jià, qiān shèng wàn qí, kōng zuǒ fāng zì xíng yíng tài hòu fù yáng gōng, guī yú xián yáng tài hòu dà xǐ, nǎi dà zhì jiǔ dài máo jiāo, jí yǐn, tài hòu yuē: kàng wǎng lìng zhí, shǐ bài gèng chéng, ān qín zhī shè jì shǐ qiè mǔ zǐ fù dé xiāng huì zhě, jǐn máo jūn zhī lì yě.
秦始皇帝太后不謹,幸郎嫪●,封以為長信侯,為生兩子,●專國事,浸益驕奢,與侍 中左右貴臣俱博飲,酒醉爭言而斗,瞋目大叱曰:「吾乃皇帝之假父也,窶人子何敢乃與我 亢!」所與斗者走行白皇帝,皇帝大怒,●懼誅,因作亂,戰咸陽宮。●敗,始皇乃取●四 肢車裂之,取其兩弟囊撲殺之,取皇太后遷之於萯陽宮,下令曰:「敢以太后事諫者,戮而 殺之!」從蒺藜其脊肉,干四肢而積之闕下,諫而死者二十七人矣。齊客茅焦乃往上謁曰: 「齊客茅焦願上諫皇帝。」皇帝使使者出問客,得無以太后事諫也,茅焦曰然,使者還白 曰:「果以太后事諫。」皇帝曰走往告之,若不見闕下積死人邪?使者問茅焦,茅焦曰: 「臣聞之天有二十八宿,今死者已有二十七人矣,臣所以來者,欲滿其數耳,臣非畏死人 也。」走入白之,茅焦邑子,同食者盡負其衣物行亡,使者入白之,皇帝大怒曰:「是子故 來犯吾禁,趣炊鑊湯煮之,是安得積闕下乎!」趣召之入,皇帝按劍而坐,口正沫出,使者 召之入,茅焦不肯疾行,足趣相過耳,使者趣之,茅焦曰:「臣至前則死矣,君獨不能忍吾 須臾乎?」使者極哀之,茅焦至前再拜謁起,稱曰:「臣聞之,夫有生者不諱死,有國者不 諱亡;諱死者不可以得生,諱亡者不可以得存。死生存亡,聖主所欲急聞也,不審陛下欲聞 之不?」皇帝曰:「何謂也?」茅焦對曰:「陛下有狂悖之行,陛下不自知邪!」皇帝曰: 「何等也?願聞之。」茅焦對曰:「陛下車裂假父,有嫉妒之心;囊撲兩弟,有不慈之名; 遷母萯陽宮,有不孝之行;從蒺藜於諫士,有桀紂之治。今天下聞之,盡瓦解無向秦者,臣 竊恐秦亡為陛下危之,所言已畢,乞行就質。」乃解衣伏質。皇帝下殿,左手接之,右手麾 左右曰:「赦之,先生就衣,今願受事。」乃立焦為仲父,爵之上卿;皇帝立駕,千乘萬 騎,空左方自行迎太后萯陽宮,歸於咸陽;太后大喜,乃大置酒待茅焦,及飲,太后曰: 「抗枉令直,使敗更成,安秦之社稷;使妾母子復得相會者,盡茅君之力也。」
chǔ zhuāng wáng zhú céng tái, yán shí qiān zhòng, yán rǎng bǎi lǐ, shì yǒu sān yuè zhī liáng zhě, dà chén jiàn zhě qī shí èr rén jiē sǐ yǐ yǒu zhū yù jǐ zhě, wéi chǔ bǎi lǐ ér gēng, wèi qí ǒu yuē: wú jiāng rù jiàn yú wáng. qí ǒu yuē: yǐ shēn hū? wú wén zhī, shuō rén zhǔ zhě, jiē xián xiá zhī rén yě, rán qiě zhì ér sǐ yǐ jīn zi tè cǎo máo zhī rén ěr. zhū yù jǐ yuē: ruò yǔ zi tóng gēng zé bǐ lì yě, zhì yú shuō rén zhǔ bù yǔ zi bǐ zhì yǐ. wěi qí gēng ér rù jiàn zhuāng wáng. zhuāng wáng wèi zhī yuē: zhū yù jǐ lái, rǔ jiāng jiàn xié? zhū yù jǐ yuē: jūn yǒu yì zhī yòng, yǒu fǎ zhī xíng. qiě jǐ wén zhī, tǔ fù shuǐ zhě píng, mù fù shéng zhě zhèng, jūn shòu jiàn zhě shèng jūn zhú céng tái, yán shí qiān zhòng, yán rǎng bǎi lǐ mín zhī xìn jiù xuè chéng yú tōng tú, rán qiě wèi gǎn jiàn yě, jǐ hé gǎn jiàn hū? gù chén yú, qiè wén xī zhě yú bù yòng gōng zhī qí ér jìn bìng zhī, chén bù yòng zi jiā jī ér chǔ bìng zhī, cáo bù yòng xī fù jī ér sòng bìng zhī, lái bù yòng zi měng ér qí bìng zhī, wú bù yòng zi xū ér yuè bìng zhī, qín rén bù yòng jiǎn shū zhī yán ér qín guó wēi, jié shā guān lóng féng ér tāng dé zhī, zhòu shā wáng zǐ bǐ gàn ér wǔ wáng dé zhī, xuān wáng shā dù bó ér zhōu shì bēi cǐ sān tiān zǐ, liù zhū hóu, jiē bù néng zūn xián yòng biàn shì zhī yán, gù shēn sǐ ér guó wáng. suì qū ér chū, chǔ wáng jù ér zhuī zhī yuē: jǐ zi fǎn yǐ, wú jiāng yòng zi zhī jiàn xiān rì shuō guǎ rén zhě, qí shuō yě bù zú yǐ dòng guǎ rén zhī xīn, yòu wēi yī zuò sè jiā zhū guǎ rén, gù jiē zhì ér sǐ jīn zi zhī shuō, zú yǐ dòng guǎ rén zhī xīn, yòu bù wēi jiā zhū guǎ rén, gù wú jiāng yòng zi zhī jiàn. míng rì lìng yuē: yǒu néng rù jiàn zhě, wú jiāng yǔ wèi xiōng dì. suì jiě céng tái ér bà mín, chǔ rén gē zhī yuē: xīn hū lái hū? wú zhū yù jǐ qì wú zi hū? lái hū xīn hū? wú zhū yù jǐ qì wú rù hū!
楚莊王築層台,延石千重,延壤百里,士有三月之糧者,大臣諫者七十二人皆死矣;有 諸御己者,違楚百里而耕,謂其耦曰:「吾將入見於王。」其耦曰:「以身乎?吾聞之,說 人主者,皆閒暇之人也,然且至而死矣;今子特草茅之人耳。」諸御己曰:「若與子同耕則 比力也,至於說人主不與子比智矣。」委其耕而入見莊王。莊王謂之曰:「諸御己來,汝將 諫邪?」諸御己曰:「君有義之用,有法之行。且己聞之,土負水者平,木負繩者正,君受 諫者聖;君築層台,延石千重,延壤百里;民之釁咎血成於通塗,然且未敢諫也,己何敢諫 乎?顧臣愚,竊聞昔者虞不用宮之奇而晉幷之,陳不用子家羈而楚幷之,曹不用僖負羈而宋 幷之,萊不用子猛而齊幷之,吳不用子胥而越幷之,秦人不用蹇叔之言而秦國危,桀殺關龍 逢而湯得之,紂殺王子比干而武王得之,宣王殺杜伯而周室卑;此三天子,六諸侯,皆不能 尊賢用辯士之言,故身死而國亡。」遂趨而出,楚王遽而追之曰:「己子反矣,吾將用子之 諫;先日說寡人者,其說也不足以動寡人之心,又危(一作色)加諸寡人,故皆至而死;今 子之說,足以動寡人之心,又不危加諸寡人,故吾將用子之諫。」明日令曰:「有能入諫 者,吾將與為兄弟。」遂解層台而罷民,楚人歌之曰:「薪乎萊乎?無諸御己訖無子乎?萊 乎薪乎?無諸御己訖無入乎!」
qí huán gōng wèi bào shū yuē: guǎ rén yù zhù dà zhōng, zhāo guǎ rén zhī míng yān, guǎ rén zhī xíng, qǐ bì yáo shùn zāi? bào shū yuē: gǎn wèn jūn zhī xíng? huán gōng yuē: xī zhě wú wéi tán sān nián, dé ér bù zì yǔ zhě, rén yě wú běi fá gū zhú, lìng zhī ér fǎn zhě, wǔ yě wú wèi kuí qiū zhī huì, yǐ yǎn tiān xià zhī bīng zhě, wén yě zhū hóu bào měi yù ér cháo zhě jiǔ guó, guǎ rén bù shòu zhě, yì yě. rán zé wén wǔ rén yì, guǎ rén jǐn yǒu zhī yǐ, guǎ rén zhī xíng qǐ bì yáo shùn zāi! bào shū yuē: jūn zhí yán, chén zhí duì xī zhě gōng zǐ jiū zài shàng wèi ér bù ràng, fēi rén yě bèi tài gōng zhī yán ér qīn lǔ jìng, fēi yì yě tán chǎng zhī shàng, qū yú yī jiàn, fēi wǔ yě zhí dì bù lí huái rèn, fēi wén yě. fán wèi bù shàn biàn yú wù bù zì zhī zhě, wú tiān huò bì yǒu rén hài, tiān chù shén gāo, qí tīng shén xià chú jūn guò yán, tiān qiě wén zhī. huán gōng yuē: guǎ rén yǒu guò hū? xìng jì zhī, shì shè jì zhī fú yě, zi bù xìng jiào, jǐ yǒu dà zuì yǐ rǔ shè jì.
齊桓公謂鮑叔曰:「寡人慾鑄大鐘,昭寡人之名焉,寡人之行,豈避堯舜哉?」鮑叔 曰:「敢問君之行?」桓公曰:「昔者吾圍譚三年,得而不自與者,仁也;吾北伐孤竹,■ 令支而反者,武也;吾為葵丘之會,以偃天下之兵者,文也;諸侯抱美玉而朝者九國,寡人 不受者,義也。然則文武仁義,寡人盡有之矣,寡人之行豈避堯舜哉!」鮑叔曰:「君直 言,臣直對;昔者公子糾在上位而不讓,非仁也;背太公之言而侵魯境,非義也;壇場之 上,詘於一劍,非武也;侄娣不離懷衽,非文也。凡為不善遍於物不自知者,無天禍必有人 害,天處甚高,其聽甚下;除君過言,天且聞之。」桓公曰:「寡人有過乎?幸記之,是社 稷之福也,子不幸教,幾有大罪以辱社稷。」
chǔ zhāo wáng yù zhī jīng tái yóu, sī mǎ zi qí jìn jiàn yuē: jīng tái zhī yóu, zuǒ dòng tíng zhī bō, yòu péng lí zhī shuǐ nán wàng liè shān, xià lín fāng huái. qí lè shǐ rén yí lǎo ér wàng sǐ, rén jūn yóu zhě jǐn yǐ wáng qí guó, yuàn dài wáng wù wǎng yóu yān. wáng yuē: jīng tái nǎi wú dì yě, yǒu dì ér yóu zhī, zi hé wèi jué wǒ yóu hū? nù ér jī zhī. yú shì lìng yǐn zi xī, jià ān chē sì mǎ, jìng yú diàn xià yuē: jīn rì jīng tái zhī yóu, bù kě bù guān yě. wáng dēng chē ér fǔ qí bèi yuē: jīng tái zhī yóu, yǔ zi gòng lè zhī yǐ. bù mǎ shí lǐ, yǐn pèi ér zhǐ yuē: chén bù gǎn xià chē, yuàn dé yǒu dào, dài wáng kěn tīng zhī hū? wáng yuē: dì yán zhī. lìng yǐn zi xī yuē: chén wén zhī, wèi rén chén ér zhōng qí jūn zhě, jué lù bù zú yǐ shǎng yě wèi rén chén ér yú qí jūn zhě, xíng fá bù zú yǐ zhū yě. ruò sī mǎ zi qí zhě zhōng jūn yě, ruò chén zhě yú chén yě yuàn dài wáng shā chén zhī qū, fá chén zhī jiā, ér lù sī mǎ zi qí. wáng yuē: ruò wǒ néng zhǐ, tīng gōng zǐ, dú néng jìn wǒ yóu ěr, hòu shì yóu zhī, wú yǒu jí shí, nài hé? lìng yǐn zi xī yuē: yù jìn hòu shì yì ěr, yuàn dài wáng shān líng bēng, wèi líng yú jīng tái wèi cháng yǒu chí zhōng gǔ guǎn xián zhī lè ér yóu yú fù zhī mù shàng zhě yě. yú shì wáng hái chē, zú bù yóu jīng tái, lìng bà xiān zhì. kǒng zǐ cóng lǔ wén zhī yuē: měi zāi! lìng yǐn zi xī, jiàn zhī yú shí lǐ zhī qián, ér quán zhī yú bǎi shì zhī hòu zhě yě.
楚昭王欲之荊台游,司馬子綦進諫曰:「荊台之游,左洞庭之波,右彭蠡之水;南望獵 山,下臨方淮。其樂使人遺老而忘死,人君游者盡以亡其國,願大王勿往游焉。」王曰: 「荊台乃吾地也,有地而游之,子何為絕我游乎?」怒而擊之。於是令尹子西,駕安車四 馬,徑於殿下曰:「今日荊台之游,不可不觀也。」王登車而拊其背曰:「荊台之游,與子 共樂之矣。」步馬十里,引轡而止曰:「臣不敢下車,願得有道,大王肯聽之乎?」王曰: 「第言之。」令尹子西曰:「臣聞之,為人臣而忠其君者,爵祿不足以賞也;為人臣而諛其 君者,刑罰不足以誅也。若司馬子綦者忠君也,若臣者諛臣也;願大王殺臣之軀,罰臣之 家,而祿司馬子綦。」王曰:「若我能止,聽公子,獨能禁我游耳,後世游之,無有極時, 奈何?」令尹子西曰:「欲禁後世易耳,願大王山陵崩,為陵於荊台;未嘗有持鐘鼓管弦 之樂而游於父之墓上者也。」於是王還車,卒不游荊台,令罷先置。孔子從魯聞之曰:「美 哉!令尹子西,諫之於十里之前,而權之於百世之後者也。」
jīng wén wáng dé rú huáng zhī gǒu, jùn lù zhī zēng, yǐ tián yú yún mèng, sān yuè bù fǎn dé zhōu yī zuò dān zhī jī, yín qī nián bù tīng cháo. bǎo shēn jiàn yuē: xiān wáng bo yǐ chén wèi bǎo jí, jīn wáng dé rú huáng zhī gǒu, jùn lù zhī zēng, tián yú yún zé, sān yuè bù fǎn jí dé zhōu zhī jī, yín qī nián bù tīng cháo, wáng zhī zuì dāng chī. pú fú jiāng chī wáng, wáng yuē: bù gǔ miǎn yú qiǎng bǎo, tuō yú zhū hóu yǐ, yuàn qǐng biàn gèng ér wú chī. bǎo shēn yuē: chén chéng xiān wáng zhī mìng bù gǎn fèi, wáng bù shòu chī, shì fèi xiān wáng zhī mìng yě chén níng dé zuì yú wáng, wú fù yú xiān wáng. wáng yuē: jìng nuò. nǎi xí wáng, wáng fú, bǎo shēn shù xì jiàn wǔ shí, guì ér jiā zhī wáng bèi, rú cǐ zhě zài, wèi wáng qǐ yǐ. wáng yuē: yǒu chī zhī míng yī yě. suì zhì zhī. bǎo shēn yuē: chén wén zhī, jūn zǐ chǐ zhī, xiǎo rén tòng zhī chǐ zhī bù biàn, tòng zhī hé yì? bǎo shēn qū chū, yù zì liú, nǎi qǐng zuì yú wáng, wáng yuē: cǐ bù gǔ zhī guò, bǎo jiāng hé zuì? wáng nǎi biàn xíng cóng bǎo shēn, shā rú huáng zhī gǒu, zhé jùn lù zhī zēng, zhú zhōu zhī jī, wù zhì hū jīng jiān guó sān shí, lìng jīng guó guǎng dà zhì yú cǐ zhě, bǎo shēn gǎn jí yán zhī gōng yě. xiāo hé wáng líng wén zhī yuē: shèng zhǔ néng fèng xiān shì zhī yè, ér yǐ chéng gōng míng zhě, qí wéi jīng wén wáng hū! gù tiān xià yù zhī zhì jīn, míng zhǔ zhōng chén xiào zǐ yǐ wèi fǎ.
荊文王得如黃之狗,箘簬之矰,以畋於雲夢,三月不反;得舟(一作丹)之姬,淫期年 不聽朝。保申諫曰:「先王卜以臣為保吉,今王得如黃之狗,箘簬之矰,畋於雲澤,三月不 反;及得舟之姬,淫期年不聽朝,王之罪當笞。」匍伏將笞王,王曰:「不穀免於襁褓,托 於諸侯矣,願請變更而無笞。」保申曰:「臣承先王之命不敢廢,王不受笞,是廢先王之命 也;臣寧得罪於王,無負於先王。」王曰:「敬諾。」乃席王,王伏,保申束細箭五十,跪 而加之王背,如此者再,謂王起矣。王曰:「有笞之名一也。」遂致之。保申曰:「臣聞 之,君子恥之,小人痛之;恥之不變,痛之何益?」保申趨出,欲自流,乃請罪於王,王 曰:「此不穀之過,保將何罪?」王乃變行從保申,殺如黃之狗,折箘簬之矰,逐舟之姬, 務治乎荊;兼國三十,令荊國廣大至於此者,保申敢極言之功也。蕭何王陵聞之曰:「聖主 能奉先世之業,而以成功名者,其惟荊文王乎!故天下譽之至今,明主忠臣孝子以為法。」
jìn píng gōng shǐ shū xiàng pìn yú wú, wú rén shì zhōu yǐ nì zhī, zuǒ wǔ bǎi rén, yòu wǔ bǎi rén yǒu xiù yī ér bào qiú zhě, yǒu jǐn yī ér hú qiú zhě, shū xiàng guī yǐ gào píng gōng, píng gōng yuē: wú qí wáng hū! xī yǐ jìng zhōu? xī yǐ jìng mín? shū xiàng duì yuē: jūn wèi chí dǐ zhī tái, shàng hé yǐ fā qiān bīng? xià hé yǐ chén zhōng gǔ? zhū hóu wén jūn zhě, yì yuē xī yǐ jìng tái, xī yǐ jìng mín? suǒ jìng gè yì yě. yú shì píng gōng nǎi bà tái.
晉平公使叔向聘於吳,吳人拭舟以逆之,左五百人,右五百人;有繡衣而豹裘者,有錦 衣而狐裘者,叔向歸以告平公,平公曰:「吳其亡乎!奚以敬舟?奚以敬民?」叔向對曰: 「君為馳底之台,上何以發千兵?下何以陳鐘鼓?」諸侯聞君者,亦曰『奚以敬台,奚以敬 民?』所敬各異也。」於是平公乃罷台。
zhào jiǎn zi jǔ bīng ér gōng qí, lìng jūn zhōng yǒu gǎn jiàn zhě zuì zhì sǐ, bèi jiǎ zhī shì, míng yuē gōng lú, wàng jiàn jiǎn zi dà xiào jiǎn zǐ yuē: zi hé xiào? duì yuē: chén yǒu sù xiào. jiǎn zǐ yuē: yǒu yǐ jiě zhī zé kě, wú yǐ jiě zhī zé sǐ. duì yuē: dāng sāng zhī shí, chén lín jiā fū yǔ qī jù zhī tián, jiàn sāng zhōng nǚ, yīn wǎng zhuī zhī, bù néng dé, hái fǎn, qí qī nù ér qù zhī, chén xiào qí kuàng yě. jiǎn zǐ yuē: jīn wú fá guó shī guó, shì wú kuàng yě. yú shì bà shī ér guī.
趙簡子舉兵而攻齊,令軍中有敢諫者罪至死,被甲之士,名曰公盧,望見簡子大笑;簡 子曰:「子何笑?」對曰:「臣有夙笑。」簡子曰:「有以解之則可,無以解之則死。」對 曰:「當桑之時,臣鄰家夫與妻俱之田,見桑中女,因往追之,不能得,還反,其妻怒而去 之,臣笑其曠也。」簡子曰:「今吾伐國失國,是吾曠也。」於是罷師而歸。
jǐng gōng wèi tái, tái chéng, yòu yù wèi zhōng, yàn zǐ jiàn yuē: jūn bù shèng yù wèi tái, jīn fù yù wèi zhōng, shì zhòng liǎn yú mín, mín zhī āi yǐ fū liǎn mín zhī āi ér yǐ wèi lè, bù xiáng. jǐng gōng nǎi zhǐ.
景公為台,台成,又欲為鍾,晏子諫曰:「君不勝欲為台,今復欲為鍾,是重斂於民, 民之哀矣;夫斂民之哀而以為樂,不祥。」景公乃止。
jǐng gōng yǒu mǎ, qí yǔ rén shā zhī, gōng nù, yuán gē jiāng zì jī zhī, yàn zǐ yuē: cǐ bù zhī qí zuì ér sǐ, chén qǐng wèi jūn shù zhī, lìng zhī qí zuì ér shā zhī. gōng yuē: nuò. yàn zǐ jǔ gē ér lín zhī yuē: rǔ wèi wú jūn yǎng mǎ ér shā zhī, ér zuì dāng sǐ rǔ shǐ wú jūn yǐ mǎ zhī gù shā yǔ rén, ér zuì yòu dāng sǐ rǔ shǐ wú jūn yǐ mǎ gù shā rén, wén yú sì lín zhū hóu, rǔ zuì yòu dāng sǐ. gōng yuē: fū zǐ shì zhī! fū zǐ shì zhī! wù shāng wú rén yě.
景公有馬,其圉人殺之,公怒,援戈將自擊之,晏子曰:「此不知其罪而死,臣請為君 數之,令知其罪而殺之。」公曰:「諾。」晏子舉戈而臨之曰:「汝為吾君養馬而殺之,而 罪當死;汝使吾君以馬之故殺圉人,而罪又當死;汝使吾君以馬故殺人,聞於四鄰諸侯,汝 罪又當死。」公曰:「夫子釋之!夫子釋之!勿傷吾仁也。」
jǐng gōng hǎo yì, shǐ zhú chú zhǔ niǎo ér wáng zhī, jǐng gōng nù ér yù shā zhī, yàn zǐ yuē: zhú chú yǒu zuì, qǐng shù zhī yǐ qí zuì, nǎi shā zhī. jǐng gōng yuē: kě. yú shì nǎi zhào zhú chú shù zhī jǐng gōng qián yuē: rǔ wèi wú jūn zhǔ niǎo ér wáng zhī, shì yī zuì yě shǐ wú jūn yǐ niǎo zhī gù shā rén, shì èr zuì yě shǐ zhū hóu wén zhī yǐ wú jūn zhòng niǎo ér qīng shì, shì sān zuì yě. shù zhú chú zuì yǐ bì, qǐng shā zhī. jǐng gōng yuē: zhǐ, wù shā ér xiè zhī.
景公好弋,使燭雛主鳥而亡之,景公怒而欲殺之,晏子曰:「燭雛有罪,請數之以其 罪,乃殺之。」景公曰:「可。」於是乃召燭雛數之景公前曰:「汝為吾君主鳥而亡之,是 一罪也;使吾君以鳥之故殺人,是二罪也;使諸侯聞之以吾君重鳥而輕士,是三罪也。數燭 雛罪已畢,請殺之。」景公曰:「止,勿殺而謝之。」
jǐng gōng zhèng zhòu bèi fā chéng liù mǎ, yù fù rén chū zhèng guī, yuè guì jī qí mǎ ér fǎn zhī, yuē: ěr fēi wú jūn yě. gōng cán ér bù cháo, yàn zǐ dǔ yì áo ér wèn yuē: jūn hé gù bù cháo? duì yuē: xī zhě jūn zhèng zhòu bèi fā chéng liù mǎ, yù fù rén chū zhèng guī, yuè guì jī qí mǎ ér fǎn zhī yuē: ěr fēi wú jūn yě. gōng cán ér fǎn, bù guǒ chū, shì yǐ bù cháo. yàn zǐ rù jiàn, gōng yuē: xī zhě guǎ rén yǒu zuì, bèi fā chéng liù mǎ yǐ chū zhèng guī, yuè guì jī qí mǎ ér fǎn zhī, yuē: ěr fēi wú jūn yě. guǎ rén yǐ tiān zǐ dài fū zhī cì, dé lǜ bǎi xìng yǐ shǒu zōng miào, jīn jiàn lù yú yuè guì yǐ rǔ shè jì, wú yóu kě yǐ qí yú zhū hóu hū? yàn zǐ duì yuē: jūn wú è yān. chén wén zhī, xià wú zhí cí, shàng wú yǐn jūn mín duō huì yán, jūn yǒu jiāo xíng. gǔ zhě míng jūn zài shàng, xià yǒu zhí cí jūn shàng hǎo shàn, mín wú huì yán. jīn jūn yǒu shī xíng, ér yuè guì yǒu zhí cí, shì jūn zhī fú yě, gù chén lái qìng, qǐng shǎng zhī, yǐ míng jūn zhī hǎo shàn lǐ zhī, yǐ míng jūn zhī shòu jiàn! gōng xiào yuē: kě hū? yàn zǐ yuē: kě. yú shì lìng yuè guì bèi zī wú zhèng, shí cháo wú shì.
景公正晝被發乘六馬,御婦人出正閨,刖跪擊其馬而反之,曰:「爾非吾君也。」公慚 而不朝,晏子睹裔敖而問曰:「君何故不朝?」對曰:「昔者君正晝被發乘六馬,御婦人出 正閨,刖跪擊其馬而反之曰:『爾非吾君也。』公慚而反,不果出,是以不朝。」晏子入 見,公曰:「昔者寡人有罪,被發乘六馬以出正閨,刖跪擊其馬而反之,曰:『爾非吾君 也。』寡人以天子大夫之賜,得率百姓以守宗廟,今見戮於刖跪以辱社稷,吾猶可以齊於諸 侯乎?」晏子對曰:「君無惡焉。臣聞之,下無直辭,上無隱君;民多諱言,君有驕行。古 者明君在上,下有直辭;君上好善,民無諱言。今君有失行,而刖跪有直辭,是君之福也, 故臣來慶,請賞之,以明君之好善;禮之,以明君之受諫!」公笑曰:「可乎?」晏子曰: 「可。」於是令刖跪倍資無正,時朝無事。
jǐng gōng yǐn jiǔ, yí yú yàn zǐ jiā, qián qū bào lǘ yuē: jūn zhì. yàn zǐ bèi xuán duān lì yú mén yuē: zhū hóu dé wēi yǒu gù hū? guó jiā dé wēi yǒu gù hū? jūn hé wèi fēi shí ér yè rǔ? gōng yuē: jiǔ lǐ zhī wèi, jīn shí zhī shēng, yuàn yǔ fū zǐ lè zhī. yàn zǐ duì yuē: fū bù jiàn xí, chén fǔ guǐ zhě yǒu rén, chén bù gǎn yǔ yān. gōng yuē: yí yú sī mǎ ráng jū zhī jiā. qián qū bào lǘ yuē: jūn zhì. sī mǎ ráng jū jiè zhòu cāo jǐ lì yú mén yuē: zhū hóu dé wēi yǒu bīng hū? dà chén dé wēi yǒu pàn zhě hū? jūn hé wèi fēi shí ér yè rǔ? gōng yuē: jiǔ lǐ zhī wèi, jīn shí zhī shēng, yuàn yǔ fū zǐ lè zhī. duì yuē: fū bù jiàn xí, chén fǔ guǐ zhě yǒu rén, chén bù gǎn yǔ yān. gōng yuē: yí yú liáng qiū jù zhī jiā. qián qū bào lǘ yuē: jūn zhì. liáng qiū jù zuǒ cāo sè, yòu qiè yú, xíng gē ér zhì, gōng yuē: lè zāi! jīn xī wú yǐn jiǔ yě, wēi bǐ èr zi zhě hé yǐ zhì wú guó! wēi cǐ yī chén zhě hé yǐ lè wú shēn! xián shèng zhī jūn jiē yǒu yì yǒu, wú tōu lè zhī chén. jǐng gōng fú néng jí, gù liǎng yòng zhī, jǐn dé bù wáng.
景公飲酒,移於晏子家,前驅報閭曰:「君至」。晏子被玄端立於門曰:「諸侯得微有 故乎?國家得微有故乎?君何為非時而夜辱?」公曰:「酒醴之味,金石之聲,願與夫子樂 之。」晏子對曰:「夫布薦席,陳簠簋者有人,臣不敢與焉。」公曰:「移於司馬穰苴之 家。」前驅報閭曰:「君至」。司馬穰苴介冑操戟立於門曰:「諸侯得微有兵乎?大臣得微 有叛者乎?君何為非時而夜辱?」公曰:「酒醴之味,金石之聲,願與夫子樂之。」對曰: 「夫布薦席,陳簠簋者有人,臣不敢與焉。」公曰:「移於梁丘據之家。」前驅報閭曰: 「君至」。梁丘據左操瑟,右挈竽,行歌而至,公曰:「樂哉!今夕吾飲酒也,微彼二子者 何以治吾國!微此一臣者何以樂吾身!賢聖之君皆有益友,無偷樂之臣。」景公弗能及,故 兩用之,僅得不亡。
wú yǐ wǔ zǐ xū sūn wǔ zhī móu, xī pò qiáng chǔ, běi wēi qí jìn, nán fá yuè, yuè wáng jù jiàn yíng jī zhī, bài wú yú gū sū, shāng hé lú zhǐ, jūn què, hé lú wèi tài zǐ fū chāi yuē: ěr wàng jù jiàn shā ér fù hū? fū chāi duì yuē: bù gǎn. shì xī hé lú sǐ, fū chāi jì lì wèi wáng, yǐ bó pǐ wèi tài zǎi, xí zhàn shè, sān nián fá yuè, bài yú fū jiǎo, yuè wáng jù jiàn nǎi yǐ bīng wǔ qiān rén yī zuò rù qī yú huì jī shān shàng, shǐ dài fū zhǒng hòu bì qiǎn wú tài zǎi pǐ yǐ qǐng hé, wěi guó wèi chén qiè, wú wáng jiāng xǔ zhī, wǔ zǐ xū jiàn yuē: yuè wáng wèi rén néng xīn kǔ, jīn wáng bù miè, hòu bì huǐ zhī. wú wáng bù tīng, yòng tài zǎi pǐ jì yǔ yuè píng. qí hòu wǔ nián, wú wáng wén qí jǐng gōng sǐ, ér dà chén zhēng chǒng, xīn jūn ruò, nǎi xìng shī běi fá qí, zi xū jiàn yuē: bù kě. jù jiàn shí bù chóng wèi, diào sǐ wèn jí, qiě néng yòng rén, cǐ rén bù sǐ, bì wèi wú huàn jīn yuè, fù xīn zhī jí, qí yóu jiè xuǎn ěr, ér wáng bù xiān yuè, nǎi wù fá qí, bù yì miù hū? wú wáng bù tīng, fá qí, dà bài qí shī yú ài líng, suì yǔ zōu lǔ zhī jūn huì yǐ guī, yì shū zi xū zhī yán. qí hòu sì nián, wú jiāng fù běi fá qí, yuè wáng jù jiàn yòng zi xū zhī móu, nǎi lǜ qí zhòng yǐ zhù wú, ér zhòng bǎo yǐ xiàn yí tài zǎi pǐ, tài zǎi pǐ jì shù shòu yuè lù, qí ài xìn yuè shū shén, rì yè wèi yán yú wú wáng, wáng xìn yòng pǐ zhī jì, wǔ zǐ xū jiàn yuē: fū yuè, fù xīn zhī jí, jīn xìn qí yóu cí wěi zhà ér tān qí, pì yóu shí tián, wú suǒ yòng zhī, pán gēng yuē: gǔ rén yǒu diān yuè bù gōng. shì shāng suǒ yǐ xìng yě, yuàn wáng shì qí ér xiān yuè, bù rán, jiāng huǐ zhī wú jí yě. wú wáng bù tīng, shǐ zi xū yú qí, zi xū wèi qí zǐ yuē: wú jiàn wáng, wáng bù wǒ yòng, wú jīn jiàn wú zhī miè yǐ, nǚ yǔ wú jù wáng wú wèi yě. nǎi shǔ qí zi yú qí bào shì ér guī bào wú wáng. tài zǎi pǐ jì yǔ zi xū yǒu xì, yīn chán yuē: zi xū wèi rén, gāng bào shǎo ēn, qí yuàn wàng cāi zéi wèi huò yě, shēn hèn qián rì wáng yù fá qí, zi xū yǐ wèi bù kě, wáng zú fá zhī, ér yǒu dà gōng, zi xū jì móu bù yòng, nǎi fǎn yuàn wàng jīn wáng yòu fù fá qí, zi xū zhuān bì qiáng jiàn, jǔ huǐ yòng shì, jiǎo xìng wú zhī bài, yǐ zì shèng qí jì móu ěr. jīn wáng zì xíng, xī guó zhōng wǔ lì yǐ fá qí, ér zi xū jiàn bù yòng, yīn chuò yáng bìng bù xíng, wáng bù kě bù bèi, cǐ qǐ huò bù nán, qiě chén shǐ rén wēi cì zhī, qí shǐ qí yě, nǎi shǔ qí zi yú bào shì. fū rén chén nèi bù dé yì, wài jiāo zhū hóu, zì yǐ xiān wáng móu chén, jīn bù yòng, cháng yàng yàng, yuàn wáng zǎo tú zhī. wú wáng yuē: wēi zǐ zhī yán, wú yì yí zhī. nǎi shǐ shǐ cì zi xū shǔ lòu zhī jiàn, yuē: zi yǐ cǐ sǐ. zi xū yuē: jiē hū! chán chén zǎi pǐ wèi luàn, wáng gù fǎn zhū wǒ, wǒ lìng ruò fù bà, yòu ruò lì shí, zhū zǐ dì zhēng lì, wǒ yǐ sǐ zhēng zhī yú xiān wáng, jǐ bù dé lì, ruò jì lì, yù fēn wú guó yǔ wǒ, wǒ gù bù gǎn dāng, rán ruò zhī hé tīng chán chén shā zhǎng zhě! nǎi gào shè rén yuē: bì shù wú mù shàng yǐ zǐ, lìng kě yǐ wèi qì, ér jué wú yǎn zhe zhī wú dōng mén, yǐ guān yuè kòu zhī miè wú yě. nǎi zì cì shā, wú wáng wén zhī dà nù, nǎi qǔ zi xū shī, shèng yǐ chī yí gé, fú zhī jiāng zhōng, wú rén lián zhī, nǎi wèi lì cí yú jiāng shàng, yīn míng yuē xū shān. hòu shí yú nián, yuè xí wú, wú wáng hái yǔ zhàn bù shèng, shǐ dài fū xíng chéng yú yuè bù xǔ, wú wáng jiāng sǐ yuē: wú yǐ bù yòng zi xū zhī yán zhì yú cǐ lìng sǐ zhě wú zhī zé yǐ, sǐ zhě yǒu zhī, wú hé miàn mù yǐ jiàn zi xū yě? suì méng xù fù miàn ér zì wěn.
吳以伍子胥孫武之謀,西破強楚,北威齊晉,南伐越,越王句踐迎擊之,敗吳於姑蘇, 傷闔廬指,軍卻,闔廬謂太子夫差曰:「爾忘句踐殺而父乎?」夫差對曰:「不敢。」是夕 闔廬死,夫差既立為王,以伯嚭為太宰,習戰射,三年伐越,敗於夫湫,越王句踐乃以兵五 千人(一作入)棲於會稽山上,使大夫種厚幣遣吳太宰嚭以請和,委國為臣妾,吳王將許 之,伍子胥諫曰:「越王為人能辛苦,今王不滅,後必悔之。」吳王不聽,用太宰嚭計與越 平。其後五年,吳王聞齊景公死,而大臣爭寵,新君弱,乃興師北伐齊,子胥諫曰:「不 可。句踐食不重味,吊死問疾,且能用人,此人不死,必為吳患;今越,腹心之疾,齊猶疥 癬耳,而王不先越,乃務伐齊,不亦謬乎?」吳王不聽,伐齊,大敗齊師於艾陵,遂與鄒魯 之君會以歸,益疏子胥之言。其後四年,吳將復北伐齊,越王句踐用子胥之謀,乃率其眾以 助吳,而重寶以獻遺太宰嚭,太宰嚭既數受越賂,其愛信越殊甚,日夜為言於吳王,王信用 嚭之計,伍子胥諫曰:「夫越,腹心之疾,今信其游辭偽詐而貪齊,譬猶石田,無所用之, 盤庚曰:『古人有顛越不恭』。是商所以興也,願王釋齊而先越,不然,將悔之無及也。」 吳王不聽,使子胥於齊,子胥謂其子曰:「吾諫王,王不我用,吾今見吳之滅矣,女與吳俱 亡無為也。」乃屬其子於齊鮑氏而歸報吳王。太宰嚭既與子胥有隙,因讒曰:「子胥為人, 剛暴少恩,其怨望猜賊為禍也,深恨前日王欲伐齊,子胥以為不可,王卒伐之,而有大功, 子胥計謀不用,乃反怨望;今王又復伐齊,子胥專愎強諫,沮毀用事,徼幸吳之敗,以自勝 其計謀耳。今王自行,悉國中武力以伐齊,而子胥諫不用,因輟佯病不行,王不可不備,此 起禍不難,且臣使人微伺之,其使齊也,乃屬其子於鮑氏。夫人臣內不得意,外交諸侯,自 以先王謀臣,今不用,常怏怏,願王早圖之。」吳王曰:「微子之言,吾亦疑之。」乃使使 賜子胥屬鏤之劍,曰:「子以此死。」子胥曰:「嗟乎!讒臣宰嚭為亂,王顧反誅我,我令 若父霸,又若立時,諸子弟爭立,我以死爭之於先王,幾不得立,若既立,欲分吳國與我, 我顧不敢當,然若之何聽讒臣殺長者!」乃告舍人曰:「必樹吾墓上以梓,令可以為器,而 抉吾眼着之吳東門,以觀越寇之滅吳也。」乃自刺殺,吳王聞之大怒,乃取子胥屍,盛以鴟 夷革,浮之江中,吳人憐之,乃為立祠於江上,因名曰胥山。後十餘年,越襲吳,吳王還與 戰不勝,使大夫行成于越不許,吳王將死曰:「吾以不用子胥之言至於此;令死者無知則 已,死者有知,吾何面目以見子胥也?」遂蒙絮覆面而自刎。
qí jǐng gōng yǒu chén yuē zhū yù yāng, jiàn jiǎn gōng yuē: tián cháng yǔ zǎi yǔ, cǐ èr rén zhě shén xiāng zēng yě, chén kǒng qí xiāng gōng xiāng gōng suī pàn ér wēi zhī, bù kě. yuàn jūn qù yī rén. jiǎn gōng yuē: fēi xì rén zhī suǒ gǎn yì yě. jū wú jǐ hé, tián cháng guǒ gōng zǎi yǔ yú tíng, zéi jiǎn gōng yú cháo, jiǎn gōng kuì yān tài xī, yuē: yú bù yòng yāng zhī yán yǐ zhì cǐ huàn yě. gù zhōng chén zhī yán, bù kě bù chá yě.
齊景公有臣曰諸御鞅,諫簡公曰:「田常與宰予,此二人者甚相憎也,臣恐其相攻;相 攻雖叛而危之,不可。願君去一人。」簡公曰:「非細人之所敢議也。」居無幾何,田常果 攻宰予於庭,賊簡公於朝,簡公喟焉太息,曰:「余不用鞅之言以至此患也。故忠臣之言, 不可不察也。」
lǔ xiāng gōng cháo jīng, zhì huái, wén jīng kāng wáng zú, gōng yù hái, shū zhòng zhāo bó yuē: jūn zhī lái yě, wèi qí wēi yě jīn qí wáng sǐ, qí wēi wèi qù, hé wèi hái? dài fū jiē yù hái, zi fú jǐng bó yuē: zi zhī lái yě, wèi guó jiā zhī lì yě, gù bù dàn qín láo, bù yuǎn dào tú, ér tīng yú jīng yě, wèi qí wēi yě! fū yì rén zhě, gù jiāng qìng qí xǐ ér diào qí yōu, kuàng wèi ér pìn yān zhě hū! wén wèi ér wǎng, wén sàng ér hái, qí shuí yuē fēi wǔ yě. xìng shì sì wáng, tài zǐ yòu zhǎng yǐ, zhí zhèng wèi yì, shì jūn rèn zhèng, qiú shuō qí wǔ, yǐ dìng sì jūn, ér shì hòu rén, qí chóu zī dà, yǐ zhàn xiǎo guó, qí shuí néng zhǐ zhī? ruò cóng jūn ér zhì huàn, bù ruò wéi jūn yǐ bì nán, qiě jūn zǐ jì ér hòu xíng, èr sān zi qí jì hū? yǒu yù chǔ zhī shù, yǒu shǒu guó zhī bèi, zé kě ruò wèi yǒu yě, bù rú xíng! nǎi suì xíng.
魯襄公朝荊,至淮,聞荊康王卒,公欲還,叔仲昭伯曰:「君之來也,為其威也;今其 王死,其威未去,何為還?」大夫皆欲還,子服景伯曰:「子之來也,為國家之利也,故不 憚勤勞,不遠道塗,而聽於荊也,畏其威也!夫義人者,固將慶其喜而吊其憂,況畏而聘焉 者乎!聞畏而往,聞喪而還,其誰曰非侮也。姓是嗣王,太子又長矣,執政未易,事君任 政,求說其侮,以定嗣君,而示後人,其讎滋大,以戰小國,其誰能止之?若從君而致患, 不若違君以避難,且君子計而後行,二三子其計乎?有御楚之術,有守國之備,則可;若未 有也,不如行!」乃遂行。
xiào jǐng huáng dì shí, wú wáng bì fǎn, liáng xiào wáng zhōng láng méi chéng zì shū wén zhī, wèi shū jiàn wáng, qí cí yuē: jūn wáng zhī wài chén chéng, qiè wén dé quán zhě quán chāng, shī quán zhě quán wáng. shùn wú lì zhuī zhī dì, yǐ yǒu tiān xià yǔ wú shí hù zhī jù, yǐ wáng zhū hóu. tāng wǔ zhī dì, fāng bù guò bǎi lǐ shàng bù jué sān guāng zhī míng, xià bù shāng bǎi xìng zhī xīn zhě, yǒu wáng shù yě! gù fù zǐ zhī dào, tiān xìng yě, zhōng chén bù gǎn bì zhū yǐ zhí jiàn, gù shì wú fèi qì ér gōng liú yú wàn shì yě, chén chéng yuàn pī fù xīn ér xiào yú zhōng, kǒng dài wáng bù néng yòng zhī chén chéng yuàn dài wáng shǎo jiā yì niàn cè dá zhī xīn yú chén chéng zhī yán. fū yǐ yī lǚ zhī rèn, xì qiān jūn zhī zhòng, shàng xuán zhī wú jí zhī gāo, xià chuí bù cè zhī yuān, suī shén yú zhī rén, qiě yóu zhī āi qí jiāng jué yě. mǎ fāng hài ér zhòng jīng zhī, xì fāng jué ér zhòng zhèn zhī xì jué yú tiān, bù kě fù jié zhuì rù shēn yuān, nán yǐ fù chū qí chū bù chū, jiān bù róng fà! chéng néng yòng chén chéng yán, yī jǔ bì tuō bì ruò suǒ yù wèi, wēi rú zhòng luǎn, nán yú shàng tiān biàn suǒ yù wèi, yì yú fǎn zhǎng, ān yú tài shān. jīn yù jí tiān mìng zhī shòu, bì wú qióng zhī lè, bǎo wàn chéng zhī shì, bù chū fǎn zhǎng zhī yì, yǐ jū tài shān zhī ān nǎi yù chéng zhòng luǎn zhī wēi, zǒu shàng tiān zhī nán, cǐ yú chén zhī suǒ dà huò yě! rén xìng yǒu wèi qí yǐng ér è qí jī zhě, què bèi ér zǒu wú yì yě, bù zhī jiù yīn ér zhǐ, yǐng miè jī jué. yù rén wù wén, mò ruò wù yán yù rén wù zhī, mò ruò wù wèi. yù tāng zhī lěng, lìng yī rén chuī zhī, bǎi rén yáng zhī, wú yì yě bù rú jué xīn zhǐ huǒ ér yǐ. bù jué zhī yú bǐ, ér jiù zhī yú cǐ, pì yóu bào xīn jiù huǒ yě. yǎng yóu jī, chǔ zhī shàn shè zhě yě, qù yáng yè bǎi bù, bǎi fā bǎi zhòng, yáng yè zhī xiǎo, ér jiā bǎi zhòng yān, kě wèi shàn shè yǐ, suǒ zhǐ nǎi bǎi bù zhī zhōng ěr, bǐ yú chén wèi zhī cāo gōng chí shǐ yě. fú shēng yǒu jī, huò shēng yǒu tāi nà qí jī, jué qí tāi huò hé cóng lái zāi? tài shān zhī liū chuān shí, yǐn shéng jiǔ zhī, nǎi yǐ qiè mù shuǐ fēi shí zhī zuān, shéng fēi mù zhī jù yě, ér jiàn mí shǐ zhī rán. fū zhū zhū ér chēng zhī, zhì shí bì chà cùn cùn ér dù zhī, zhì zhàng bì guò shí chēng zhàng liáng, jìng ér guǎ shī. fū shí wéi zhī mù, shǐ shēng yú, kě yǐn ér jué, kě zhuó ér bá, jù qí wèi shēng, xiān qí wèi xíng mó lóng dǐ lì, bù jiàn qí sǔn, yǒu shí ér jǐn zhǒng shù chù zhǎng, bù jiàn qí yì, yǒu shí ér dà jī dé xiū xíng, bù zhī qí shàn, yǒu shí ér yòng xíng è wèi fēi, qì yì bèi lǐ, bù zhī qí è, yǒu shí ér wáng. chén chéng yuàn dài wáng shú jì ér shēn xíng zhī, cǐ bǎi wáng bù yì zhī dào yě. wú wáng bù tīng, zú sǐ dān tú.
孝景皇帝時,吳王濞反,梁孝王中郎枚乘字叔聞之,為書諫王,其辭曰:「君王之外臣 乘,竊聞得全者全昌,失全者全亡。舜無立錐之地,以有天下;禹無十戶之聚,以王諸侯。 湯武之地,方不過百里;上不絕三光之明,下不傷百姓之心者,有王術也!故父子之道,天 性也,忠臣不敢避誅以直諫,故事無廢棄而功流於萬世也,臣誠願披腹心而效愚忠,恐大王 不能用之;臣誠願大王少加意念惻怛之心於臣乘之言。夫以一縷之任,系千鈞之重,上懸之 無極之高,下垂不測之淵,雖甚愚之人,且猶知哀其將絕也。馬方駭而重驚之,系方絕而重 鎮之;系絕於天,不可復結;墜入深淵,難以復出;其出不出,間不容髮!誠能用臣乘言, 一舉必脫;必若所欲為,危如重卵,難於上天;變所欲為,易於反掌,安於太山。今欲極天 命之壽,弊無窮之樂,保萬乘之勢,不出反掌之易,以居太山之安;乃欲乘重卵之危,走上 天之難,此愚臣之所大惑也!人性有畏其影而惡其跡者,卻背而走無益也,不知就陰而止, 影滅跡絕。欲人勿聞,莫若勿言;欲人勿知,莫若勿為。欲湯之冷,令一人炊之,百人揚 之,無益也;不如絕薪止火而已。不絕之於彼,而救之於此,譬猶抱薪救火也。養由基,楚 之善射者也,去楊葉百步,百發百中,楊葉之小,而加百中焉,可謂善射矣,所止乃百步之 中耳,比於臣未知操弓持矢也。福生有基,禍生有胎;納其基,絕其胎;禍何從來哉?泰山 之溜穿石,引繩久之,乃以挈木;水非石之鑽,繩非木之鋸也,而漸靡使之然。夫銖銖而稱 之,至石必差;寸寸而度之,至丈必過;石稱丈量,徑而寡失。夫十圍之木,始生於■,可 引而絕,可擢而拔,據其未生,先其未形;磨礱砥礪,不見其損,有時而盡;種樹畜長,不 見其益,有時而大;積德修行,不知其善,有時而用;行惡為非,棄義背理,不知其惡,有 時而亡。臣誠願大王孰計而身行之,此百王不易之道也。」吳王不聽,卒死丹徒。
wú wáng yù cóng mín yǐn jiǔ, wǔ zǐ xū jiàn yuē: bù kě. xī bái lóng xià qīng lěng zhī yuān, huà wèi yú, yú zhě yù qiě shè zhòng qí mù, bái lóng shàng sù tiān dì, tiān dì yuē: dāng shì zhī shí, ruò ān zhì ér xíng? bái lóng duì yuē: wǒ xià qīng lěng zhī yuān huà wèi yú. tiān dì yuē: yú gù rén zhī suǒ shè yě ruò shì, yù qiě hé zuì? fū bái lóng, tiān dì guì chù yě yù qiě, sòng guó jiàn chén yě. bái lóng bù huà, yù qiě bù shè jīn qì wàn chéng zhī wèi ér cóng bù yī zhī shì yǐn jiǔ, chén kǒng qí yǒu yù qiě zhī huàn yǐ. wáng nǎi zhǐ.
吳王欲從民飲酒,伍子胥諫曰:「不可。昔白龍下清冷之淵,化為魚,漁者豫且射中其 目,白龍上訴天帝,天帝曰:『當是之時,若安置而形?』白龍對曰:『我下清冷之淵化為 魚。』天帝曰:『魚固人之所射也;若是,豫且何罪?』夫白龍,天帝貴畜也;豫且,宋國 賤臣也。白龍不化,豫且不射;今棄萬乘之位而從布衣之士飲酒,臣恐其有豫且之患矣。」 王乃止。
kǒng zǐ yuē: liáng yào kǔ yú kǒu, lì yú bìng zhōng yán nì yú ěr, lì yú xíng. gù wǔ wáng è è ér chāng, zhòu hēi hēi ér wáng, jūn wú è è zhī chén, fù wú è è zhī zǐ, xiōng wú è è zhī dì, fū wú è è zhī fù, shì wú è è zhī yǒu qí wáng kě lì ér dài. gù yuē jūn shī zhī, chén dé zhī fù shī zhī, zi dé zhī xiōng shī zhī, dì dé zhī fū shī zhī, fù dé zhī shì shī zhī, yǒu dé zhī. gù wú wáng guó pò jiā, bèi fù luàn zi, fàng xiōng qì dì, kuáng fū yín fù, jué jiāo bài yǒu.
孔子曰:「良藥苦於口,利於病;忠言逆於耳,利於行。故武王諤諤而昌,紂嘿嘿而 亡,君無諤諤之臣,父無諤諤之子,兄無諤諤之弟,夫無諤諤之婦,士無諤諤之友;其亡可 立而待。故曰君失之,臣得之;父失之,子得之;兄失之,弟得之;夫失之,婦得之;士失 之,友得之。故無亡國破家,悖父亂子,放兄棄弟,狂夫淫婦,絕交敗友。」
yàn zǐ fù yú jǐng gōng yuē: cháo jū yán hū? gōng yuē: cháo jū yán, zé hé hài yú guó jiā zāi? yàn zǐ duì yuē: cháo jū yán, zé xià wú yán, xià wú yán, zé shàng wú wén yǐ. xià wú yán zé wèi zhī yīn, shàng wú wén zé wèi zhī lóng lóng yīn zé fēi hài zhì guó jiā rú hé yě? jù hé shū sù zhī wēi yǐ mǎn cāng lǐn, hé shū lǚ zhī wěi yǐ chéng wéi mù, tài shān zhī gāo, fēi yī shí yě, lèi bēi rán hòu gāo yě. fū zhì tiān xià zhě, fēi yòng yī shì zhī yán yě, gù yǒu shòu ér bù yòng, è yǒu jù ér bù rù zhě zāi?
晏子復於景公曰:「朝居嚴乎?」公曰:「朝居嚴,則曷害於國家哉?」晏子對曰: 「朝居嚴,則下無言,下無言,則上無聞矣。下無言則謂之喑,上無聞則謂之聾;聾喑則非 害治國家如何也?具合菽粟之微以滿倉廩,合疏縷之緯以成幃幕,太山之高,非一石也,累 卑然後高也。夫治天下者,非用一士之言也,固有受而不用,惡有距而不入者哉?」