shèng wáng zhī jǔ shì, bì xiān dì zhī yú móu lǜ, ér hòu kǎo zhī yú shī guī. bái wū zhī shì, jiē guān qí móu chú ráo zhī yì, xián jǐn qí xīn. gù wàn jǔ ér wú yí chóu shī cè. chuán yuē:" zhòng rén zhī zhì, kě yǐ cè tiān, jiān tīng dú duàn, wéi zài yī rén." cǐ dà móu zhī shù yě. móu yǒu èr duān: shàng móu zhī mìng, qí cì zhī shì. zhī mìng zhě yù jiàn cún wáng huò fú zhī yuán, zǎo zhī shèng shuāi fèi xìng zhī shǐ, fáng shì zhī wèi méng, bì nàn yú wú xíng, ruò cǐ rén zhě, jū luàn shì zé bù hài yú qí shēn, zài hu tài píng zhī shì zé bì děi tiān xià zhī quán bǐ zhī shì zhě yì shàng yǐ, jiàn shì ér zhī dé shī chéng bài zhī fēn, ér jiū qí suǒ zhōng jí, gù wú bài yè fèi gōng. kǒng zǐ yuē: " kě yǔ shì dào, wèi kě yǔ quán yě." fū fēi zhī mìng zhī shì zhě, shú néng dé quán móu zhī shù. fū quán móu yǒu zhèng yǒu xié jūn zǐ zhī quán móu zhèng, xiǎo rén zhī quán móu xié. fū zhèng zhě, qí quán móu gōng, gù qí wèi bǎi xìng jìn xīn yě chéng bǐ xié zhě, hǎo sī shàng lì, gù qí wèi bǎi xìng yě zhà. fū zhà zé luàn, chéng zé píng, shì gù yáo zhī jiǔ chén chéng ér xìng yú cháo, qí sì chén zhà ér zhū yú yě. chéng zhě lóng zhì hòu shì zhà zhě dāng shēn ér miè. zhī mìng zhī shì ér néng yú quán móu zhě, bì chá chéng zhà zhī yuán ér yǐ chǔ shēn yān, zé shì yì quán móu zhī shù yě. fū zhī zhě jǔ shì yě, mǎn zé lǜ yì, píng zé lǜ xiǎn, ān zé lǜ wēi, qū zé lǜ zhí. yóu zhòng qí yù, wéi kǒng bù jí, shì yǐ bǎi jǔ ér bù xiàn yě.
圣王之举事,必先谛之于谋虑,而后考之于蓍龟。白屋之士,皆关其谋;刍荛之役,咸 尽其心。故万举而无遗筹失策。传曰:“众人之智,可以测天,兼听独断,惟在一人。”此 大谋之术也。谋有二端:上谋知命,其次知事。知命者预见存亡祸福之原,早知盛衰废兴之 始,防事之未萌,避难于无形,若此人者,居乱世则不害于其身,在乎太平之世则必得天下 之权;彼知事者亦尚矣,见事而知得失成败之分,而究其所终极,故无败业废功。孔子曰: “可与适道,未可与权也。”夫非知命知事者,孰能得权谋之术。夫权谋有正有邪;君子之 权谋正,小人之权谋邪。夫正者,其权谋公,故其为百姓尽心也诚;彼邪者,好私尚利,故 其为百姓也诈。夫诈则乱,诚则平,是故尧之九臣诚而兴于朝,其四臣诈而诛于野。诚者隆 至后世;诈者当身而灭。知命知事而能于权谋者,必察诚诈之原而以处身焉,则是亦权谋之 术也。夫知者举事也,满则虑溢,平则虑险,安则虑危,曲则虑直。由重其豫,惟恐不及, 是以百举而不陷也。
yáng zǐ yuē:" shì zhī kě yǐ zhī pín, kě yǐ zhī fù zhě, qí shāng xíng zhě yě shì zhī kě yǐ zhī shēng, kě yǐ zhī sǐ zhě, qí shāng yǒng zhě yě." pū zǐ yuē:" yáng zǐ zhì ér bù zhī mìng, gù qí zhī duō yí, yǔ yuē:' zhī mìng zhě bù huò.' yàn yīng shì yě."
杨子曰:“事之可以之贫,可以之富者,其伤行者也;事之可以之生,可以之死者,其 伤勇者也。”仆子曰:“杨子智而不知命,故其知多疑,语曰:‘知命者不惑。’晏婴是 也。”
zhào jiǎn zǐ yuē:" jìn yǒu zé míng dú, lǔ yǒu kǒng qiū, wú shā cǐ sān rén, zé tiān xià kě tú yě." yú shì nǎi zhào zé míng dú, rèn zhī yǐ zhèng ér shā zhī. shǐ rén pìn kǒng zǐ yú lǔ. kǒng zǐ zhì hé, lín shuǐ ér guān yuē:" měi zāi shuǐ! yáng yáng hū! qiū zhī bù jì yú cǐ, mìng yě fū!" zǐ lù qū jìn yuē:" gǎn wèn xī wèi yě?" kǒng zǐ yuē:" fū zé míng dú, jìn guó zhī xián dài fū yě. zhào jiǎn zi zhī wèi dé zhì yě, yǔ zhī tóng wén jiàn, jí qí dé zhì yě, shā zhī ér hòu cóng zhèng, gù qiū wén zhī: kū tāi fén yāo, zé qí lín bù zhì gàn zé ér yú, jiāo lóng bù yóu fù cháo huǐ luǎn, zé fèng huáng bù xiáng. qiū wén zhī: jūn zǐ zhòng shāng qí lèi zhě yě."
赵简子曰:“晋有泽鸣、犊●,鲁有孔丘,吾杀此三人,则天下可图也。”于是乃召泽 鸣、犊●,任之以政而杀之。使人聘孔子于鲁。孔子至河,临水而观曰:“美哉水!洋洋 乎!丘之不济于此,命也夫!”子路趋进曰:“敢问奚谓也?”孔子曰:“夫泽鸣、犊●, 晋国之贤大夫也。赵简子之未得志也,与之同闻见,及其得志也,杀之而后从政,故丘闻 之:刳胎焚夭,则麒麟不至;干泽而渔,蛟龙不游;覆巢毁卵,则凤凰不翔。丘闻之:君子 重伤其类者也。”
kǒng zǐ yǔ qí jǐng gōng zuò, zuǒ yòu bái yuē:" zhōu shǐ lái yán miào fán." qí jǐng gōng chū wèn yuē:" hé miào yě?" kǒng zǐ yuē:" shì lí wáng miào yě." jǐng gōng yuē:" hé yǐ zhī zhī?" kǒng zǐ yuē:" shī yún:' huáng huáng shàng dì, qí mìng bù tè.' tiān zhī yú rén, bì bào yǒu dé, huò yì rú zhī. fū lí wáng biàn wén wǔ zhī zhì ér zuò xuán huáng gōng shì, yú mǎ shē chǐ, bù kě zhèn yě. gù tiān yāng qí miào, shì yǐ zhī zhī." jǐng gōng yuē:" tiān hé bù yāng qí shēn ér yāng qí miào hū?" zǐ yuē:" tiān yǐ wén wáng zhī gù yě. ruò yāng qí shēn, wén wáng zhī sì, wú nǎi jué hū? gù yāng qí miào yǐ zhāng qí guò yě." zuǒ yòu rù bào yuē:" zhōu lí wáng miào yě." jǐng gōng dà jīng, qǐ bài yuē:" shàn zāi! shèng rén zhī zhì, qǐ bù dà hū!"
孔子与齐景公坐,左右白曰:“周使来言庙燔。”齐景公出问曰:“何庙也?”孔子 曰:“是厘王庙也。”景公曰:“何以知之?”孔子曰:“诗云:‘皇皇上帝,其命不 忒。’天之与人,必报有德,祸亦如之。夫厘王变文武之制而作玄黄宫室,舆马奢侈,不可 振也。故天殃其庙,是以知之。”景公曰:“天何不殃其身而殃其庙乎?”子曰:“天以文 王之故也。若殃其身,文王之祀,无乃绝乎?故殃其庙以章其过也。”左右入报曰:“周厘 王庙也。”景公大惊,起拜曰:“善哉!圣人之智,岂不大乎!”
qí huán gōng yǔ guǎn zhòng móu fá jǔ, móu wèi fā ér wén yú guó. huán gōng guài zhī, yǐ wèn guǎn zhòng. guǎn zhòng yuē:" guó bì yǒu shèng rén yě." huán gōng tàn yuē:" xǐ! rì zhī yì zhě, yǒu zhí zhè chǔ ér shàng shì zhě, yì qí shì xié!" nǎi lìng fù yì, wú de xiāng dài. shǎo yān, dōng guō chuí zhì. guǎn zhòng yuē:" cǐ bì shì yě." nǎi lìng bīn zhě yán ér jìn zhī, fēn jí ér lì. guǎn zhòng yuē: " zi yán fá jǔ zhě yě?" duì yuē:" rán." guǎn zhòng yuē:" wǒ bù yán fá jǔ, zi hé gù yán fá jǔ?" duì yuē:" chén wén jūn zǐ shàn móu, xiǎo rén shàn yì, chén qiè yì zhī yě." guǎn zhòng yuē:" wǒ bù yán fá jǔ, zi hé yǐ yì zhī?" duì yuē: " chén wén jūn zǐ yǒu sān sè: yōu rán xǐ lè zhě, zhōng gǔ zhī sè qiǎo rán qīng jìng zhě, cuī dié zhī sè bó rán chōng mǎn zhě, cǐ bīng gé zhī sè yě. rì zhě, chén wàng jūn zhī zài tái shàng yě, bó rán chōng mǎn, cǐ bīng gé zhī sè yě, jūn xū ér bù yín, suǒ yán zhě jǔ yě, jūn jǔ bì ér zhǐ suǒ dāng zhě jǔ yě. chén qiè lǜ xiǎo zhū hóu zhī wèi fú zhě, qí wéi jǔ hū? chén gù yán zhī." jūn zǐ yuē:" fán ěr zhī wén, yǐ shēng yě. jīn bù wén qí shēng ér yǐ qí róng yǔ bì, shì dōng guō chuí bù yǐ ěr tīng ér wén yě. huán gōng guǎn zhòng suī shàn móu, bù néng yǐn shèng rén zhī tīng yú wú shēng, shì yú wú xíng, dōng guō chuí yǒu zhī yǐ. gù huán gōng nǎi zūn lù ér lǐ zhī."
齐桓公与管仲谋伐莒,谋未发而闻于国。桓公怪之,以问管仲。管仲曰:“国必有圣人 也。”桓公叹曰:“歖!日之役者,有执柘杵而上视者,意其是邪!”乃令复役,无得相 代。少焉,东郭垂至。管仲曰:“此必是也。”乃令傧者延而进之,分级而立。管仲曰: “子言伐莒者也?”对曰:“然。”管仲曰:“我不言伐莒,子何故言伐莒?”对曰:“臣 闻君子善谋,小人善意,臣窃意之也。”管仲曰:“我不言伐莒,子何以意之?”对曰: “臣闻君子有三色:优然喜乐者,钟鼓之色;愀然清净者,缞绖之色;勃然充满者,此兵革 之色也。日者,臣望君之在台上也,勃然充满,此兵革之色也,君吁而不吟,所言者莒也, 君举臂而指所当者莒也。臣窃虑小诸侯之未服者,其惟莒乎?臣故言之。”君子曰:“凡耳 之闻,以声也。今不闻其声而以其容与臂,是东郭垂不以耳听而闻也。桓公、管仲虽善谋, 不能隐圣人之听于无声,视于无形,东郭垂有之矣。故桓公乃尊禄而礼之。”
jìn tài shǐ tú yú jiàn jìn guó zhī luàn, jiàn jìn píng gōng zhī jiāo ér wú dé yì yě, yǐ qí guó fǎ guī zhōu. zhōu wēi gōng jiàn ér wèn yān, yuē:" tiān xià zhī guó, qí shú xiān wáng." duì yuē:" jìn xiān wáng." wēi gōng wèn qí shuō. duì yuē:" chén bù gǎn zhí yán, shì jìn gōng yǐ tiān yāo, rì yuè xīng chén zhī xíng duō bù dàng, yuē:' shì hé néng rán?' shì yǐ rén shì duō yì, bǎi xìng duō yuàn, yuē: ' shì hé shāng?' shì yǐ lín guó bù fú, xián liáng bù yǔ, yuē:' shì hé hài?' shì bù zhī suǒ yǐ cún, suǒ yǐ wáng. gù chén yuē:' jìn xiān wáng.' jū sān nián, jìn guǒ wáng. wēi gōng yòu jiàn tú yú ér wèn yān. yuē:" shú cì zhī." duì yuē:" zhōng shān cì zhī." wēi gōng wèn qí gù. duì yuē:" tiān shēng mín, lìng yǒu biàn, yǒu biàn, rén zhī yì yě. suǒ yǐ yì yú qín shòu mí lù yě, jūn chén shàng xià suǒ yǐ lì yě. zhōng shān zhī sú, yǐ zhòu wèi yè, yǐ yè jì rì, nán nǚ qiè yǐ, gù wú xiū xī, yín hūn kāng lè, gē ōu hǎo bēi, qí zhǔ fú zhī è, cǐ wáng guó zhī fēng yě. chén gù yuē:' zhōng shān cì zhī.' jū èr nián, zhōng shān guǒ wáng. wēi gōng yòu jiàn tú yú ér wèn yuē:" shú cì zhī." tú yú bú duì. wēi gōng gù qǐng. tú yú yuē:" jūn cì zhī." wēi gōng jù, qiú guó zhī zhǎng zhě, dé qí chóu tián yì ér lǐ zhī, yòu dé shǐ lǐ zhào xùn yǐ wéi jiàn chén, qù kē lìng sān shí jiǔ wù, yǐ gào tú yú. tú yú yuē:" qí shàng zhōng jūn zhī shēn. chén wén guó zhī xìng yě, tiān yí zhī xián rén, yǔ zhī jí jiàn zhī shì guó zhī wáng yě, tiān yǔ zhī luàn rén yǔ shàn yú zhě." wēi gōng hōng, jiǔ yuè bù dé zàng. zhōu nǎi fēn ér wèi èr, gù yǒu dào zhě yán, bù kě bù zhòng yě.
晋太史屠余见晋国之乱,见晋平公之骄而无德义也,以其国法归周。周威公见而问焉, 曰:“天下之国,其孰先亡。”对曰:“晋先亡。”威公问其说。对曰:“臣不敢直言,示 晋公以天妖,日月星辰之行多不当,曰:‘是何能然?’示以人事多义,百姓多怨,曰: ‘是何伤?’示以邻国不服,贤良不与,曰:‘是何害?’是不知所以存,所以亡。故臣 曰:‘晋先亡。’居三年,晋果亡。威公又见屠余而问焉。曰:“孰次之。”对曰:“中山 次之。”威公问其故。对曰:“天生民,令有辨,有辨,人之义也。所以异于禽兽麋鹿也, 君臣上下所以立也。中山之俗,以昼为夜,以夜继日,男女切踦,固无休息,淫昏康乐,歌 讴好悲,其主弗知恶,此亡国之风也。臣故曰:‘中山次之。’居二年,中山果亡。威公又 见屠余而问曰:“孰次之。”屠余不对。威公固请。屠余曰:“君次之。”威公惧,求国之 长者,得锜畴、田邑而礼之,又得史理、赵巽以为谏臣,去苛令三十九物,以告屠余。屠余 曰:“其尚终君之身。臣闻国之兴也,天遗之贤人,与之极谏之士;国之亡也,天与之乱人 与善谀者。”威公薨,九月不得葬。周乃分而为二,故有道者言,不可不重也。
qí hóu wèn yú yàn zǐ yuē:" dāng jīn zhī shí, zhū hóu shú wēi?" duì yuē:" jǔ qí wáng hū?" gōng yuē:" xī gù?" duì yuē:" dì qīn yú qí, huò jié yú jìn, shì yǐ wáng yě."
齐侯问于晏子曰:“当今之时,诸侯孰危?”对曰:“莒其亡乎?”公曰:“奚故?” 对曰:“地侵于齐,货竭于晋,是以亡也。”
zhì bó cóng hán wèi zhī bīng yǐ gōng zhào, wéi jìn yáng zhī chéng ér gài zhī, chéng bù méi zhě sān bǎn. chī cī wèi zhì bó yuē:" hán wèi zhī jūn bì fǎn yǐ." zhì bó yuē:" hé yǐ zhī zhī?" duì yuē:" fū shèng zhào ér sān fēn qí dì, jīn chéng wèi méi zhě sān bǎn, jiù zào shēng, rén mǎ xiāng shí, chéng jiàng yǒu rì yǐ. ér hán wèi zhī jūn wú xǐ zhì ér yǒu yōu sè, shì fēi fǎn hé yě?" míng rì, zhì bó wèi hán wèi zhī jūn yuē:" cī yán jūn zhī fǎn yě." hán wèi zhī jūn yuē:" bì shèng zhào ér sān fēn qí dì, jīn chéng jiāng shèng yǐ. fū èr jiā suī yú, bù qì měi lì ér bèi yuē wéi nán bù kě chéng zhī shì, qí shì kě jiàn yě. shì cī bì wèi zhào shuō jūn, qiě shǐ jūn yí èr zhǔ zhī xīn, ér jiě yú gōng zhào yě. jīn jūn tīng chán chén zhī yán ér lí èr zhǔ zhī jiāo, wèi jūn xī zhī." zhì bó chū, yù shā chī cī, chī cī táo. hán wèi zhī jūn guǒ fǎn.
智伯从韩、魏之兵以攻赵,围晋阳之城而溉之,城不没者三板。絺疵谓智伯曰:“韩、 魏之君必反矣。”智伯曰:“何以知之?”对曰:“夫胜赵而三分其地,今城未没者三板, 臼灶生■,人马相食,城降有日矣。而韩、魏之君无喜志而有忧色,是非反何也?”明日, 智伯谓韩、魏之君曰:“疵言君之反也。”韩、魏之君曰:“必胜赵而三分其地,今城将胜 矣。夫二家虽愚,不弃美利而偝约为难不可成之事,其势可见也。是疵必为赵说君,且使君 疑二主之心,而解于攻赵也。今君听谗臣之言而离二主之交,为君惜之。”智伯出,欲杀絺 疵,絺疵逃。韩、魏之君果反。
lǔ gōng suǒ shì jiāng jì ér wáng qí shēng. kǒng zǐ wén zhī, yuē:" gōng suǒ shì bǐ jí sān nián bì wáng yǐ." hòu yī nián ér wáng. dì zi wèn yuē:" xī gōng suǒ shì wáng shēng, fū zǐ yuē:' bǐ jí sān nián bì wáng yǐ.' jīn qī nián ér wáng. fū zǐ hé yǐ zhī qí jiāng wáng yě." kǒng zǐ yuē:" jì zhī wèi yán suǒ yě, suǒ yě zhě jǐn yě, nǎi xiào zǐ suǒ yǐ zì jìn yú qīn yě. zhì jì ér wáng qí shēng, zé yú suǒ wáng zhě duō yǐ. wú yǐ cǐ zhī qí jiāng wáng yǐ."
鲁公索氏将祭而亡其牲。孔子闻之,曰:“公索氏比及三年必亡矣。”后一年而亡。弟 子问曰:“昔公索氏亡牲,夫子曰:‘比及三年必亡矣。’今期年而亡。夫子何以知其将亡 也。”孔子曰:“祭之为言索也,索也者尽也,乃孝子所以自尽于亲也。至祭而亡其牲,则 余所亡者多矣。吾以此知其将亡矣。”
cài hóu sòng gōng zhèng bó cháo yú jìn. cài hóu wèi shū xiàng yuē:" zi yì xī yǐ yǔ wǒ?" duì yuē:" cài yán dì jì zhòng, bù ruò sòng zhèng. qí chē mǎ yī qiú chǐ yú èr guó, zhū hóu qí yǒu tú cài zhě hū?" chù qī nián, jīng fá cài ér cán zhī.
蔡侯、宋公、郑伯朝于晋。蔡侯谓叔向曰:“子亦奚以语我?”对曰:“蔡言地计众, 不若宋郑。其车马衣裘侈于二国,诸侯其有图蔡者乎?”处期年,荆伐蔡而残之。
bái guī zhī zhōng shān, zhōng shān wáng yù liú zhī, gù cí ér qù. yòu zhī qí, qí wáng yì yù liú zhī, yòu cí ér qù, rén wèn qí cí. bái guī yuē:" èr guó jiāng wáng yǐ. suǒ xué zhě guó yǒu wǔ jǐn, gù mò zhī bì zhōng, zé yán jǐn yǐ mò zhī bì yù, zé míng jǐn yǐ mò zhī bì ài, zé qīn jǐn yǐ xíng zhě wú liáng, jū zhě wú shí, zé cái jǐn yǐ bù néng yòng rén yòu bù néng zì yòng, zé gōng jǐn yǐ guó yǒu cǐ wǔ zhě, wú xìng, bì wáng. zhōng shān yǔ qí jiē dāng cǐ. ruò shǐ zhōng shān zhī yǔ qí yě, wén wǔ jǐn ér gèng zhī, zé bì bù wáng yě, qí huàn zài bù wén yě, suī wén yòu bù xìn yě. rán zé rén zhǔ zhī wù, zài shàn tīng ér yǐ yǐ."
白圭之中山,中山王欲留之,固辞而去。又之齐,齐王亦欲留之,又辞而去,人问其 辞。白圭曰:“二国将亡矣。所学者国有五尽,故莫之必忠,则言尽矣;莫之必誉,则名尽 矣;莫之必爱,则亲尽矣;行者无粮,居者无食,则财尽矣;不能用人又不能自用,则功尽 矣;国有此五者,毋幸,必亡。中山与齐皆当此。若使中山之与齐也,闻五尽而更之,则必 不亡也,其患在不闻也,虽闻又不信也。然则人主之务,在善听而已矣。”
xià cài wēi gōng bì mén ér kū, sān rì sān yè, qì jǐn ér jì yǐ xuè, páng lín kuī qiáng ér wèn zhī. yuē:" zi hé gù ér kū, bēi ruò cǐ hū?" duì yuē:" wú guó qiě wáng." yuē:" hé yǐ zhī yě?" yīng zhī yuē:" wú wén bìng zhī jiāng sǐ yě, bù kě wèi liáng yī guó zhī jiāng wáng yě, bù kě wèi jì móu wú shù jiàn wú jūn, wú jūn bù yòng, shì yǐ zhī guó zhī jiāng wáng yě." yú shì kuī qiáng zhě wén qí yán, zé jǔ zōng ér qù zhī chǔ. jū shù nián, chǔ wáng guǒ jǔ bīng fá cài. kuī qiáng zhě wèi sī mǎ, jiāng bīng ér wǎng lái, lǔ shén zhòng. wèn yuē:" dé wú yǒu kūn dì gù rén hū?" jiàn wēi gōng fù zài lǔ zhōng, wèn yuē:" ruò hé yǐ zhì yú cǐ?" yīng yuē: " wú hé yǐ bù zhì yú cǐ? qiě wú wén zhī yě, yán zhī zhě xíng zhī yì yě, xíng zhī zhě yán zhī zhǔ yě. rǔ néng xíng wǒ yán, rǔ wèi zhǔ, wǒ wèi yì, wú yì hé yǐ bù zhì yú cǐ zāi?" kuī qiáng zhě nǎi yán zhī yú chǔ wáng, suì jiě qí fù, yǔ jù zhī chǔ. gù yuē: " néng yán zhě wèi bì néng xíng, néng xíng zhě wèi bì néng yán."
下蔡威公闭门而哭,三日三夜,泣尽而继以血,旁邻窥墙而问之。曰:“子何故而哭, 悲若此乎?”对曰:“吾国且亡。”曰:“何以知也?”应之曰:“吾闻病之将死也,不可 为良医;国之将亡也,不可为计谋;吾数谏吾君,吾君不用,是以知国之将亡也。”于是窥 墙者闻其言,则举宗而去之楚。居数年,楚王果举兵伐蔡。窥墙者为司马,将兵而往来,虏 甚众。问曰:“得无有昆弟故人乎?”见威公缚在虏中,问曰:“若何以至于此?”应曰: “吾何以不至于此?且吾闻之也,言之者行之役也,行之者言之主也。汝能行我言,汝为 主,我为役,吾亦何以不至于此哉?”窥墙者乃言之于楚王,遂解其缚,与俱之楚。故曰: “能言者未必能行,能行者未必能言。”
guǎn zhòng yǒu jí, huán gōng wǎng wèn zhī, yuē:" zhòng fù ruò qì guǎ rén, shù diāo kě shǐ cóng zhèng hū?" duì yuē:" bù kě. shù diāo zì xíng yǐ qiú rù jūn, qí shēn zhī rěn, jiāng hé yǒu yú jūn." gōng yuē:" rán zé yì yá kě hū?" duì yuē:" yì yá jiě qí zi yǐ shí jūn, qí zi zhī rěn, jiāng hé yǒu yú jūn, ruò yòng zhī bì wèi zhū hóu xiào." jí huán gōng mò, shù diāo yì yá nǎi zuò nán. huán gōng sǐ liù shí rì, chóng chū yú hù ér bù shōu.
管仲有疾,桓公往问之,曰:“仲父若弃寡人,竖刁可使从政乎?”对曰:“不可。竖 刁自刑以求入君,其身之忍,将何有于君。”公曰:“然则易牙可乎?”对曰:“易牙解其 子以食君,其子之忍,将何有于君,若用之必为诸侯笑。”及桓公殁,竖刁易牙乃作难。桓 公死六十日,虫出于户而不收。
shí qǐ shì zuò yú qū jiàn. qū jiàn yuē:" bái gōng qí wèi luàn hū?" shí qǐ yuē:" shì hé yán yě? bái gōng zhì yú shì wú yíng suǒ, xià shì zhě sān rén yǔ jǐ xiāng ruò, chén zhě wǔ rén, suǒ yǔ tóng yī zhě qiān rén. bái gōng zhī xíng ruò cǐ, hé gù wèi luàn?" qū jiàn yuē:" cǐ jiàn zhī suǒ wèi luàn yě. yǐ jūn zǐ xíng, zé kě yú guó jiā xíng. guò lǐ zé guó jiā yí zhī, qiě gǒu bù nán xià qí chén, bì bù nán gāo qí jūn yǐ. jiàn shì yǐ zhī fū zǐ jiāng wèi luàn yě." chù shí yuè, bái gōng guǒ wèi luàn.
石乞侍坐于屈建。屈建曰:“白公其为乱乎?”石乞曰:“是何言也?白公至于室无营 所,下士者三人与己相若,臣者五人,所与同衣者千人。白公之行若此,何故为乱?”屈建 曰:“此建之所谓乱也。以君子行,则可于国家行。过礼则国家疑之,且苟不难下其臣,必 不难高其君矣。建是以知夫子将为乱也。”处十月,白公果为乱。
hán zhāo hóu zào zuò gāo mén. qū yí jiù yuē:" zhāo hóu bù chū cǐ mén." yuē:" hé yě?" yuē:" bù shí. wú suǒ wèi bù shí zhě, fēi shí rì yě. rén gù yǒu lì bù lì, zhāo hóu cháng lì yǐ, bù zuò gāo mén. wǎng nián qín bá yí yáng, míng nián dà hàn mín jī, bù yǐ cǐ shí xù mín zhī jí yě, ér gù fǎn yì shē, cǐ suǒ wèi fú bù zhòng zhì, huò bì chóng lái zhě yě!" gāo mén chéng, zhāo hóu zú. jìng bù chū cǐ mén.
韩昭侯造作高门。屈宜咎曰:“昭侯不出此门。”曰:“何也?”曰:“不时。吾所谓 不时者,非时日也。人固有利不利,昭侯尝利矣,不作高门。往年秦拔宜阳,明年大旱民 饥,不以此时恤民之急也,而顾反益奢,此所谓福不重至,祸必重来者也!”高门成,昭侯 卒。竟不出此门。
tián zǐ yán zì dà shù zhì hū píng líng chéng xià, jiàn rén zǐ wèn qí fù, jiàn rén fù wèn qí zi. tián zǐ fāng yuē:" qí yǐ píng líng fǎn hū? wú wén xíng yú nèi, rán hòu shī yú wài. wài yán yù shǐ qí zhòng shén yǐ." hòu guǒ yǐ píng líng pàn.
田子颜自大术至乎平陵城下,见人子问其父,见人父问其子。田子方曰:“其以平陵反 乎?吾闻行于内,然后施于外。外颜欲使其众甚矣。”后果以平陵叛。
jìn rén yǐ shèng zhì shì, guī ér shàn jiǎ dǐ bīng. chǔ wáng kǒng, zhào liáng gōng hóng yuē:" jìn rén yǐ shèng zhì shì yǐ. guī ér shàn jiǎ bīng, qí yǐ wǒ wèi shì hū?" liáng gōng yuē:" bù huàn, hài qí zài wú hū? fū wú jūn xù mín ér tóng qí láo, shǐ qí mín zhòng shàng zhī lìng, ér rén qīng qí sǐ yǐ cóng shàng, shǐ rú lǔ zhī zhàn, chén dēng shān yǐ wàng zhī, jiàn qí yòng bǎi xìng zhī xìn, bì yě wù yǐ hū? qí bèi zhī ruò hé?" bù tīng, míng nián, hé lú xí yǐng.
晋人已胜智氏,归而缮甲砥兵。楚王恐,召梁公弘曰:“晋人已胜智氏矣。归而缮甲 兵,其以我为事乎?”梁公曰:“不患,害其在吴乎?夫吴君恤民而同其劳,使其民重上之 令,而人轻其死以从上,使如虏之战,臣登山以望之,见其用百姓之信,必也勿已乎?其备 之若何?”不听,明年,阖庐袭郢。
chǔ zhuāng wáng yù fá chén, shǐ rén shì zhī. shǐ zhě yuē:" chén bù kě fá yě." zhuāng wáng yuē:" hé gù?" duì yuē:" qí chéng guō gāo, gōu hè shēn, xù jī duō, qí guó níng yě." wáng yuē:" chén kě fá yě. fū chén, xiǎo guó yě, ér xù jī duō, xù jī duō zé fù liǎn zhòng, fù liǎn zhòng zé mín yuàn shàng yǐ. chéng guō gāo, gōu hè shēn, zé mín lì bà yǐ." xīng bīng fá zhī, suì qǔ chén.
楚庄王欲伐陈,使人视之。使者曰:“陈不可伐也。”庄王曰:“何故?”对曰:“其 城郭高,沟壑深,蓄积多,其国宁也。”王曰:“陈可伐也。夫陈,小国也,而蓄积多,蓄 积多则赋敛重,赋敛重则民怨上矣。城郭高,沟壑深,则民力罢矣。”兴兵伐之,遂取陈。
shí yì wèi sūn bó yuē:" wú jiāng wáng yǐ! wú zi yì zhī zhī hū?" sūn bó yuē:" wǎn yǐ, zi zhī zhī zhī yě. wú hé wéi bù zhī?" shí yì yuē:" rán zé zi hé bù yǐ jiàn?" sūn bó yuē:" xī jié zuì jiàn zhě, zhòu fén shèng rén, pōu wáng zǐ bǐ gàn zhī xīn. yuán shì zhī fù, luò ér shī qí jì, qí qiè gào zhī, nù qì zhī. fū wáng zhě, qǐ sī rén zhī qí guò zāi?"
石益谓孙伯曰:“吴将亡矣!吾子亦知之乎?”孙伯曰:“晚矣,子之知之也。吾何为 不知?”石益曰:“然则子何不以谏?”孙伯曰:“昔桀罪谏者,纣焚圣人,剖王子比干之 心。袁氏之妇,络而失其纪,其妾告之,怒弃之。夫亡者,岂斯人知其过哉?”
xiào xuān huáng dì zhī shí, huò shì shē mí, mào líng xú xiān shēng yuē:" huò shì bì wáng. fū zài rén zhī yòu ér shē, wáng zhī dào yě. kǒng zǐ yuē:' shē zé bù xùn.' fū bù xùn zhě bì wǔ shàng, wǔ shàng zhě, nì zhī dào yě. chū rén zhī yòu, rén bì hài zhī. jīn huò shì bǐng quán, tiān xià zhī rén jí hài zhī zhě duō yǐ. fū tiān xià hài zhī ér yòu yǐ nì dào héng zhī, bù wáng hé dài?" nǎi shàng shū yán huò shì shē mí, bì xià jí ài zhī, yí yǐ shí yì zhì, wú shǐ zhì yú wáng. shū sān shàng, zhé bào:" wén." qí hòu huò shì guǒ miè. dǒng zhōng děng yǐ qí gōng fēng. rén yǒu wéi xú xiān shēng shàng shū zhě, yuē:" chén wén kè yǒu guò zhǔ rén zhě, jiàn zào zhí, bàng yǒu jī xīn. kè wèi zhǔ rén yuē:' qū qí, yuǎn qí jī xīn, bù zhě jiāng yǒu huǒ huàn.' zhǔ rén mò rán bù yīng, jū wú jǐ hé, jiā guǒ shī huǒ. xiāng jù lǐ zhōng rén āi ér jiù zhī, huǒ xìng xī. yú shì shā niú zhì jiǔ, fán fā zhuó làn zhě zài shàng xíng, yú gè yòng gōng cì zuò, ér fǎn bù lù yán qū zhě. xiàng shǐ zhǔ rén tīng kè zhī yán, bù fèi niú jiǔ, zhōng wú huǒ huàn. jīn mào líng xú fú shù shàng shū yán huò shì qiě yǒu biàn, yí fáng jué zhī. xiàng shǐ fú shuō de xíng, zé wú liè dì chū jué zhī fèi, ér guó ān píng zì rú. jīn wǎng shì jì yǐ, ér fú dú bù dé yǔ qí gōng, wéi bì xià chá kè xǐ xīn qū zhī cè, ér shǐ jū fán fā zhuó làn zhī yòu." shū zòu, shàng shǐ rén cì xú fú bó shí pǐ, bài wèi láng.
孝宣皇帝之时,霍氏奢靡,茂陵徐先生曰:“霍氏必亡。夫在人之右而奢,亡之道也。 孔子曰:‘奢则不逊。’夫不逊者必侮上,侮上者,逆之道也。出人之右,人必害之。今霍 氏秉权,天下之人疾害之者多矣。夫天下害之而又以逆道行之,不亡何待?”乃上书言霍氏 奢靡,陛下即爱之,宜以时抑制,无使至于亡。书三上,辄报:“闻。”其后霍氏果灭。董 忠等以其功封。人有为徐先生上书者,曰:“臣闻客有过主人者,见灶直●,傍有积薪。客 谓主人曰:‘曲其●,远其积薪,不者将有火患。’主人默然不应,居无几何,家果失火。 乡聚里中人哀而救之,火幸息。于是杀牛置酒,燔发灼烂者在上行,余各用功次坐,而反不 录言曲●者。向使主人听客之言,不费牛酒,终无火患。今茂陵徐福数上书言霍氏且有变, 宜防绝之。向使福说得行,则无裂地出爵之费,而国安平自如。今往事既已,而福独不得与 其功,惟陛下察客徙薪曲●之策,而使居燔发灼烂之右。”书奏,上使人赐徐福帛十匹,拜 为郎。
qí huán gōng jiāng fá shān róng gū zhú, shǐ rén qǐng zhù yú lǔ. lǔ jūn jìn qún chén ér móu, jiē yuē:" shī xíng shù shí lǐ, rù mán yí zhī dì, bì bù fǎn yǐ." yú shì lǔ xǔ zhù zhī ér bù xíng. qí yǐ fá shān róng gū zhú, ér yù yí bīng yú lǔ. guǎn zhòng yuē: " bù kě. zhū hóu wèi qīn, jīn yòu fá yuǎn ér hái zhū jìn lín, lín guó bù qīn, fēi bà wáng zhī dào, jūn zhī suǒ de shān róng zhī bǎo qì zhě, zhōng guó zhī suǒ xiān yě, bù kě bù jìn zhōu gōng zhī miào hū?" huán gōng nǎi fēn shān róng zhī bǎo, xiàn zhī zhōu gōng zhī miào. míng nián qǐ bīng fá jǔ. lǔ xià lìng dīng nán xī fā, wǔ chǐ tóng zǐ jiē zhì. kǒng zǐ yuē:" shèng rén zhuǎn huò wéi fú, bào yuàn yǐ dé." cǐ zhī wèi yě.
齐桓公将伐山戎、孤竹,使人请助于鲁。鲁君进群臣而谋,皆曰:“师行数十里,入蛮 夷之地,必不反矣。”于是鲁许助之而不行。齐已伐山戎、孤竹,而欲移兵于鲁。管仲曰: “不可。诸侯未亲,今又伐远而还诛近邻,邻国不亲,非霸王之道,君之所得山戎之宝器 者,中国之所鲜也,不可不进周公之庙乎?”桓公乃分山戎之宝,献之周公之庙。明年起兵 伐莒。鲁下令丁男悉发,五尺童子皆至。孔子曰:“圣人转祸为福,报怨以德。”此之谓也。
zhōng xíng wén zi chū wáng zhì biān, cóng zhě yuē:" wèi cǐ sè fū zhě jūn rén yě, hú bù xiū yān, qiě dài hòu chē zhě." wén zi yuē:" yì rì wú hǎo yīn, cǐ zi yí wú qín, wú hǎo pèi, yòu yí wú yù, shì bù fēi wú guò zhě yě, zì róng yú wǒ zhě yě. wú kǒng qí yǐ wǒ qiú róng yě, suì bù rù." hòu chē rù mén, wén zi wèn sè fū zhī suǒ zài, zhí ér shā zhī. zhòng ní wén zhī, yuē: " zhōng xíng wén zi bèi dào shī yì yǐ wáng qí guó, rán hòu dé zhī, yóu huó qí shēn, dào bù kě yí yě, ruò cǐ."
中行文子出亡至边,从者曰:“为此啬夫者君人也,胡不休焉,且待后车者。”文子 曰:“异日吾好音,此子遗吾琴,吾好佩,又遗吾玉,是不非吾过者也,自容于我者也。吾 恐其以我求容也,遂不入。”后车入门,文子问啬夫之所在,执而杀之。仲尼闻之,曰: “中行文子背道失义以亡其国,然后得之,犹活其身,道不可遗也,若此。”
wèi líng gōng chān bèi yǐ yǔ fù rén yóu, zǐ gòng jiàn gōng. gōng yuē:" wèi qí wáng hū?" duì yuē:" xī zhě xià jié, yīn zhòu bù rèn qí guò gù wáng chéng tāng wén wǔ zhī rèn qí guò gù xìng, wèi xī qí wáng yě?"
卫灵公襜被以与妇人游,子贡见公。公曰:“卫其亡乎?”对曰:“昔者夏桀,殷纣不 任其过故亡;成汤、文武知任其过故兴,卫奚其亡也?”
zhì bó qǐng dì yú wèi xuān zi, xuān zi bù yǔ. rèn zēng yuē:" hé wéi bù yǔ?" xuān zǐ yuē:" bǐ wú gù ér qǐng dì, wú shì yǐ bù yǔ." rèn zēng yuē:" bǐ wú gù ér qǐng dì zhě, wú gù ér yǔ zhī, shì zhòng yù wú yàn yě. bǐ xǐ, bì yòu qǐng dì yú zhū hóu, zhū hóu bù yǔ, bì nù ér fá zhī." xuān zǐ yuē:" shàn." suì yǔ dì. zhì bó xǐ, yòu qǐng dì yú zhào, zhào bù yǔ, zhì bó nù, wéi jìn yáng. hán wèi hé zhào ér fǎn zhì shì, zhì shì suì miè.
智伯请地于魏宣子,宣子不与。任增曰:“何为不与?”宣子曰:“彼无故而请地,吾 是以不与。”任增曰:“彼无故而请地者,无故而与之,是重欲无厌也。彼喜,必又请地于 诸侯,诸侯不与,必怒而伐之。”宣子曰:“善。”遂与地。智伯喜,又请地于赵,赵不 与,智伯怒,围晋阳。韩、魏合赵而反智氏,智氏遂灭。
chǔ zhuāng wáng yǔ jìn zhàn, shèng zhī, jù zhū hóu zhī wèi jǐ yě, nǎi zhù wèi wǔ rèn zhī tái, tái chéng ér shāng zhū hóu, zhū hóu qǐng yuē. zhuāng wáng yuē:" wǒ báo dé zhī rén yě." zhū hóu qǐng wèi shāng. nǎi yǎng ér yuē:" qiāng qiāng zhī tái, yǎo yǎo qí móu, wǒ yán ér bù dāng, zhū hóu fá zhī." yú shì yuǎn zhě lái zhāo, jìn zhě rù bīn.
楚庄王与晋战,胜之,惧诸侯之畏己也,乃筑为五仞之台,台成而觞诸侯,诸侯请约。 庄王曰:“我薄德之人也。”诸侯请为觞。乃仰而曰:“将将之台,窅窅其谋,我言而不 当,诸侯伐之。”于是远者来朝,近者入宾。
wú wáng fū chāi pò yuè, yòu jiāng fá chén. chǔ dài fū jiē jù, yuē:" xī hé lú néng yòng qí zhòng, gù pò wǒ yú bǎi jǔ. jīn wén fū chāi yòu shén yān." zi xī yuē:" èr sān zi, xù bù xiāng mù yě, wú huàn wú yǐ, xī hé lú shí bù èr wèi, chù bù zhòng xí, zé bù qǔ fèi. zài guó, tiān yǒu zāi, qīn qī fá kùn ér gōng zhī zài jūn, shí shú zhě bàn ér hòu shí. qí suǒ cháng zhě, zú chéng bì yǔ yān. shì yǐ mín bù bà láo, sǐ zhī bù kuàng. jīn fū chāi, cì yǒu tái xiè bēi chí yān sù yǒu fēi qiáng pín yù yān. yī rì zhī xíng, suǒ yù bì chéng, wán hǎo bì cóng, zhēn yì shì jù, fū chāi xiān zì bài jǐ, yān néng bài wǒ?"
吴王夫差破越,又将伐陈。楚大夫皆惧,曰:“昔阖庐能用其众,故破我于柏举。今闻 夫差又甚焉。”子西曰:“二三子,恤不相睦也,无患吴矣,昔阖庐食不贰味,处不重席, 择不取费。在国,天有灾,亲戚乏困而供之;在军,食熟者半而后食。其所尝者,卒乘必与 焉。是以民不罢劳,死知不旷。今夫差,次有台榭陂池焉;宿有妃嫱嫔御焉。一日之行,所 欲必成,玩好必从,珍异是聚,夫差先自败己,焉能败我?”
yuè pò wú, qǐng shī yú chǔ yǐ fá jìn. chǔ wáng yǔ dài fū jiē jù, jiāng xǔ zhī. zuǒ shǐ yǐ xiāng yuē:" cǐ kǒng wú gōng jǐ, gù shì wǒ bù bìng. qǐng wèi zhǎng gǔ qiān shèng, zú sān wàn, yǔ fēn wú dì yě." zhuāng wáng tīng zhī, suì qǔ dōng guó.
越破吴,请师于楚以伐晋。楚王与大夫皆惧,将许之。左史倚相曰:“此恐吾攻己,故 示我不病。请为长毂千乘,卒三万,与分吴地也。”庄王听之,遂取东国。
yáng hǔ wéi nán yú lǔ, zǒu zhī qí, qǐng shī yú lǔ, qí hóu xǔ zhī. bào wén zǐ yuē:" bù kě yě. yáng hǔ yù qí shī pò, qí shī pò, dà chén bì duō sǐ, yú shì yù fèn qí zhà móu. fū hǔ yǒu chǒng yú jì shì ér jiāng shā jì sūn, yǐ bù lì lǔ guó ér róng qí qiú yān. jīn jūn fù yú jì shì ér dà yú lǔ guó, zī yáng hǔ suǒ yù qīng fù yě. lǔ miǎn qí jí, ér jūn yòu shōu zhī, wú nǎi hài hū?" qí jūn nǎi zhí zhī, miǎn ér bēn jìn.
阳虎为难于鲁,走之齐,请师于鲁,齐侯许之。鲍文子曰:“不可也。阳虎欲齐师破, 齐师破,大臣必多死,于是欲奋其诈谋。夫虎有宠于季氏而将杀季孙,以不利鲁国而容其求 焉。今君富于季氏而大于鲁国,兹阳虎所欲倾覆也。鲁免其疾,而君又收之,毋乃害乎?” 齐君乃执之,免而奔晋。
tāng yù fá jié. yī yǐn yuē:" qǐng zǔ fá gòng zhí yǐ guān qí dòng." jié nù, qǐ jiǔ yí zhī shī yǐ fá zhī. yī yǐn yuē: " wèi kě. bǐ shàng yóu néng qǐ jiǔ yí zhī shī, shì zuì zài wǒ yě." tāng nǎi xiè zuì qǐng fú, fù rù gòng zhí. míng nián, yòu bù gōng gòng zhí. jié nù, qǐ jiǔ yí zhī shī, jiǔ yí zhī shī bù qǐ. yī yǐn yuē:" kě yǐ." tāng nǎi xīng shī, fá ér cán zhī. qiān jié nán cháo shì yān.
汤欲伐桀。伊尹曰:“请阻乏贡职以观其动。”桀怒,起九夷之师以伐之。伊尹曰: “未可。彼尚犹能起九夷之师,是罪在我也。”汤乃谢罪请服,复入贡职。明年,又不供贡 职。桀怒,起九夷之师,九夷之师不起。伊尹曰:“可矣。”汤乃兴师,伐而残之。迁桀南 巢氏焉。
wǔ wáng fá zhòu, guò suì zhǎn àn, guò shuǐ zhé zhōu, guò gǔ fā liáng, guò shān fén lái, shì mín wú fǎn zhì yě. zhì yú yǒu róng zhī suì, dà fēng zhé. sàn yí shēng jiàn yuē:" cǐ qí yāo yú?" wǔ wáng yuē:" fēi yě. tiān luò bīng yě." fēng jì ér chéng yǐ dà yǔ, shuǐ píng dì ér sè. sàn yí shēng yòu jiàn yuē:" cǐ qí yāo yú?" wǔ wáng yuē:" fēi yě, tiān sǎ bīng yě." bo ér guī jiān. sàn yí shēng yòu jiàn yuē:" cǐ qí yāo yú?" wǔ wáng yuē:" bù lì yǐ dǎo cí, lì yǐ jī zhòng, shì jiān zhī yǐ." gù wǔ wáng shùn tiān dì, fàn sān yāo ér qín zhòu yú mù yě, qí suǒ dú jiàn zhě jīng yě.
武王伐纣,过隧斩岸,过水折舟,过谷发梁,过山焚莱,示民无返志也。至于有戎之 隧,大风折■。散宜生谏曰:“此其妖欤?”武王曰:“非也。天落兵也。”风霁而乘以大 雨,水平地而啬。散宜生又谏曰:“此其妖欤?”武王曰:“非也,天洒兵也。”卜而龟 熸。散宜生又谏曰:“此其妖欤?”武王曰:“不利以祷祠,利以击众,是熸之已。”故武 王顺天地,犯三妖而禽纣于牧野,其所独见者精也。
jìn wén gōng yǔ jīng rén zhàn yú chéng pú, jūn wèn yú jiù fàn. jiù fàn duì yuē:" fú yì zhī jūn, bù zú yú xìn fú zhàn zhī jūn, bù zú yú zhà, zhà zhī ér yǐ yǐ." jūn wèn yú yōng jì, yōng jì duì yuē:" fén lín ér tián, dé shòu suī duō, ér míng nián wú fù yě gàn zé ér yú, dé yú suī duō, ér míng nián wú fù yě. zhà yóu kě yǐ tōu lì, ér hòu wú bào." suì yǔ jīng jūn zhàn, dà bài zhī. jí shǎng, xiān yōng jì ér hòu jiù fàn. shì zhě yuē:" chéng pú zhī zhàn, jiù fàn zhī móu yě!" jūn yuē:" yōng jì zhī yán, bǎi shì zhī móu yě jiù fàn zhī yán, yī shí zhī quán yě, guǎ rén jì xíng zhī yǐ."
晋文公与荆人战于城濮,君问于咎犯。咎犯对曰:“服义之君,不足于信;服战之君, 不足于诈,诈之而已矣。”君问于雍季,雍季对曰:“焚林而田,得兽虽多,而明年无复 也;干泽而渔,得鱼虽多,而明年无复也。诈犹可以偷利,而后无报。”遂与荆军战,大败 之。及赏,先雍季而后咎犯。侍者曰:“城濮之战,咎犯之谋也!”君曰:“雍季之言,百 世之谋也;咎犯之言,一时之权也,寡人既行之矣。”
chéng pú zhī zhàn, wén gōng wèi jiù fàn yuē:" wú bo zhàn ér guī jiān. wǒ yíng suì, bǐ bèi suì. huì xīng jiàn, bǐ cāo qí bǐng, wǒ cāo qí biāo. wú yòu mèng yǔ jīng wáng bó, bǐ zài shàng, wǒ zài xià, wú yù wú zhàn, zi yǐ wéi hé rú?" jiù fàn duì yuē:" shí zhàn guī jiān, shì jīng rén yě. wǒ yíng suì, bǐ bèi suì, bǐ qù wǒ cóng zhī yě. huì xīng jiàn, bǐ cāo qí bǐng, wǒ cāo qí biāo, yǐ sǎo zé bǐ lì, yǐ jī zé wǒ lì. jūn mèng yǔ jīng wáng bó, bǐ zài shàng, jūn zài xià, zé jūn jiàn tiān ér jīng wáng fú qí zuì yě. qiě wú yǐ sòng wèi wéi zhǔ, qí qín fǔ wǒ, wǒ hé tiān dào, dú yǐ rén shì gù jiāng shèng zhī yǐ." wén gōng cóng zhī, jīng rén dà bài.
城濮之战,文公谓咎犯曰:“吾卜战而龟熸。我迎岁,彼背岁。彗星见,彼操其柄,我 操其标。吾又梦与荆王搏,彼在上,我在下,吾欲无战,子以为何如?”咎犯对曰:“十战 龟熸,是荆人也。我迎岁,彼背岁,彼去我从之也。彗星见,彼操其柄,我操其标,以扫则 彼利,以击则我利。君梦与荆王搏,彼在上,君在下,则君见天而荆王伏其罪也。且吾以宋 卫为主,齐秦辅我,我合天道,独以人事固将胜之矣。”文公从之,荆人大败。
yuè jī, jù jiàn jù. sì shuǐ jìn jiàn yuē:" fū jī, yuè zhī fú yě, ér wú zhī huò yě. fū wú guó shén fù ér cái yǒu yú, qí jūn hǎo míng ér bù sī hòu huàn. ruò wǒ bēi cí zhòng bì yǐ qǐng dí yú wú, wú bì yǔ wǒ, yǔ wǒ zé wú kě qǔ yě." yuè wáng cóng zhī. wú jiāng yǔ zhī, zi xū jiàn yuē:" bù kě. fū wú yuè jiē dì lín jìng, dào yì tōng, chóu chóu dí zhàn zhī guó yě. fēi wú yǒu yuè, yuè bì yǒu wú yǐ, fū qí jìn bù néng yuè sān jiāng wǔ hú yǐ wáng wú yuè, bù rú yīn ér gōng zhī, shì wú xiān wáng hé lú zhī suǒ yǐ bà yě. qiě fú jī hé zāi? yì yóu yuān yě, bài fá zhī shì, shuí guó wú yǒu? jūn ruò bù gōng ér shū zhī dí, zé lì qù ér xiōng zhì, cái kuì ér mín yuàn, huǐ wú jí yě." wú wáng yuē:" wú wén yì bīng bù fú rén rén, bù yǐ è jī ér gōng zhī, suī dé shí yuè, wú bù wèi yě." suì yǔ dí, sān nián, wú yì jī, qǐng dí yú yuè, yuè wáng bù yǔ ér gōng zhī, suì pò wú.
越饥,句践惧。四水进谏曰:“夫饥,越之福也,而吴之祸也。夫吴国甚富而财有余, 其君好名而不思后患。若我卑辞重币以请籴于吴,吴必与我,与我则吴可取也。”越王从 之。吴将与之,子胥谏曰:“不可。夫吴越接地邻境,道易通,仇雠敌战之国也。非吴有 越,越必有吴矣,夫齐晋不能越三江五湖以亡吴越,不如因而攻之,是吾先王阖庐之所以霸 也。且夫饥何哉?亦犹渊也,败伐之事,谁国无有?君若不攻而输之籴,则利去而凶至,财 匮而民怨,悔无及也。”吴王曰:“吾闻义兵不服仁人,不以饿饥而攻之,虽得十越,吾不 为也。”遂与籴,三年,吴亦饥,请籴于越,越王不与而攻之,遂破吴。
zhào jiǎn zi shǐ chéng hé shè tā yǔ wèi líng gōng méng yú zhuān zé. líng gōng wèi dié méng. chéng hé shè tā zùn líng gōng zhī shǒu ér zǔn zhī, líng gōng nù, yù fǎn zhào. wáng sūn shāng yuē:" jūn yù fǎn zhào, bù rú yǔ bǎi xìng tóng è zhī." gōng yuē:" ruò hé?" duì yuē: " qǐng mìng chén lìng yú guó yuē:' yǒu gū zǐ mèi nǚ zhě jiā yī rén, zhì yú zhào.' bǎi xìng bì yuàn, jūn yīn fǎn zhī yǐ." jūn yuē: " shàn." nǎi lìng zhī sān rì, suì zhēng zhī wǔ rì, ér lìng bì guó rén xiàng kū. jūn nǎi zhào guó dài fū ér móu yuē:" zhào wèi wú dào, fǎn zhī kě hū?" dài fū jiē yuē:" kě." nǎi chū xī mén, bì dōng mén, yuè wáng wén zhī, fù shè tā ér zhǎn zhī, yǐ xiè yú wèi, chéng hé zǒu yàn. zǐ gòng yuē:" wáng sūn shāng kě wèi shàn móu yǐ. zēng rén ér néng hài zhī yǒu huàn ér néng chù zhī yù yòng mín ér néng fù zhī yī jǔ ér sān wù jù zhì, kě wèi shàn móu yǐ."
赵简子使成何、涉他与卫灵公盟于鄟泽。灵公未喋盟。成何、涉他捘灵公之手而撙之, 灵公怒,欲反赵。王孙商曰:“君欲反赵,不如与百姓同恶之。”公曰:“若何?”对曰: “请命臣令于国曰:‘有姑姊妹女者家一人,质于赵。’百姓必怨,君因反之矣。”君曰: “善。”乃令之三日,遂征之五日,而令毕国人巷哭。君乃召国大夫而谋曰:“赵为无道, 反之可乎?”大夫皆曰:“可。”乃出西门,闭东门,越王闻之,缚涉他而斩之,以谢于 卫,成何走燕。子贡曰:“王孙商可谓善谋矣。憎人而能害之;有患而能处之;欲用民而能 附之;一举而三物俱至,可谓善谋矣。”
chǔ chéng wáng zàn zhū shǔ zhū hóu, shǐ lǔ jūn wèi pū, lǔ jūn zhì dài fū ér móu yuē:" wǒ suī xiǎo, yì zhōu zhī jiàn guó yě. jīn chéng wáng yǐ wǒ wèi pū, kě hū?" dài fū jiē yuē:" bù kě." gōng yí xiū yuē:" bù kě bù tīng chǔ wáng, shēn sǐ guó wáng, jūn zhī chén nǎi jūn zhī yǒu yě wèi mín, jūn yě!" lǔ jūn suì wèi pū.
楚成王赞诸属诸侯,使鲁君为仆,鲁君致大夫而谋曰:“我虽小,亦周之建国也。今成 王以我为仆,可乎?”大夫皆曰:“不可。”公仪休曰:“不可不听楚王,身死国亡,君之 臣乃君之有也;为民,君也!”鲁君遂为仆。
qí jǐng gōng yǐ qí zi qī hé lú, sòng zhū jiāo. qì yuē:" yú sǐ bù rǔ jiàn yǐ." gāo mèng zǐ yuē:" qí fù hǎi ér xiàn shān, zòng bù néng quán shōu tiān xià, shuí gàn wǒ jūn? ài zé wù xíng!" gōng yuē:" yú yǒu qí guó zhī gù, bù néng yǐ lìng zhū hóu, yòu bù néng tīng, shì shēng luàn yě. guǎ rén wén zhī, bù néng lìng zé mò ruò cóng, qiě fú wú ruò fēng chài rán, bù qì dú yú rén zé bù jìng, yú kǒng qì dú yú wǒ yě." suì qiǎn zhī.
齐景公以其子妻阖庐,送诸郊。泣曰:“余死不汝见矣。”高梦子曰:“齐负海而县 山,纵不能全收天下,谁干我君?爱则勿行!”公曰:“余有齐国之固,不能以令诸侯,又 不能听,是生乱也。寡人闻之,不能令则莫若从,且夫吴若蜂虿然,不弃毒于人则不静,余 恐弃毒于我也。”遂遣之。
qí yù qī zhèng tài zǐ hū, tài zǐ hū cí, rén wèn qí gù, tài zǐ yuē:" rén gè yǒu ǒu, qí dà, fēi wú ǒu yě. shī yún:' zì qiú duō fú.' zài wǒ ér yǐ yǐ." hòu róng fá qí, qí qǐng shī yú zhèng. zhèng tài zǐ hū lǜ shī ér jiù qí, dà bài róng shī, qí yòu yù qī zhī. tài zǐ gù cí, rén wèn qí gù. duì yuē:" wú shì yú qí, wú yóu bù gǎn. jīn yǐ jūn mìng jiù qí zhī jí, shòu shì yǐ guī, rén qí yǐ wǒ wèi shī hūn hū?" zhōng cí zhī.
齐欲妻郑太子忽,太子忽辞,人问其故,太子曰:“人各有偶,齐大,非吾偶也。诗 云:‘自求多福。’在我而已矣。”后戎伐齐,齐请师于郑。郑太子忽率师而救齐,大败戎 师,齐又欲妻之。太子固辞,人问其故。对曰:“无事于齐,吾犹不敢。今以君命救齐之 急,受室以归,人其以我为师婚乎?”终辞之。
kǒng zǐ wèn qī diāo mǎ rén yuē:" zi shì zāng wén zhòng wǔ zhòng rú zǐ róng, sān dài fū zhě, shú wèi xián?" qī diāo mǎ rén duì yuē:" zāng shì jiā yǒu guī yān, míng yuē cài wén zhòng lì sān nián wèi yī zhào yān wǔ zhòng lì sān nián wèi èr zhào yān rú zǐ róng lì sān nián wèi sān zhào yān, mǎ rén lì zhī yǐ. ruò fú sān dài fū zhī xián bù xián, mǎ rén bù shí yě." kǒng zǐ yuē:" jūn zǐ zāi! qī diāo shì zhī zǐ, qí yán rén zhī měi yě, yǐn ér xiǎn qí yán rén zhī guò yě, wēi ér zhe. gù zhì bù néng jí, míng bù néng jiàn, dé wú shù bo hū?"
孔子问漆雕马人曰:“子事臧文仲、武仲、孺子容,三大夫者,孰为贤?”漆雕马人对 曰:“臧氏家有龟焉,名曰蔡;文仲立三年为一兆焉;武仲立三年为二兆焉;孺子容立三年 为三兆焉,马人立之矣。若夫三大夫之贤不贤,马人不识也。”孔子曰:“君子哉!漆雕氏 之子,其言人之美也,隐而显;其言人之过也,微而着。故智不能及,明不能见,得无数卜 乎?”
ān líng chán yǐ yán sè měi zhuàng, de xìng yú chǔ gòng wáng. jiāng yǐ wǎng jiàn ān líng chán, yuē:" zi zhī xiān rén qǐ yǒu shǐ shí zhī gōng yú wáng hū?" yuē:" wú yǒu." jiāng yǐ yuē:" zi zhī shēn qǐ yì yǒu hū?" yuē:" wú yǒu." jiāng yǐ yuē:" zi zhī guì hé yǐ zhì yú cǐ hū?" yuē:" pū bù zhī suǒ yǐ." jiāng yǐ yuē:" wú wén zhī, yǐ cái shì rén zhě, cái jǐn ér jiāo shū yǐ sè shì rén zhě, huá luò ér ài shuāi. jīn zi zhī huá, yǒu shí ér luò, zi hé yǐ zhǎng xìng wú jiě yú wáng hū?" ān líng chán yuē:" chén nián shào yú lòu, yuàn wěi zhì yú xiān shēng." jiāng yǐ yuē:" dú cóng wèi xùn kě ěr." ān líng chán yuē:" jìng wén mìng yǐ!" jiāng yǐ qù. jū nián, féng ān líng chán, wèi yuē:" qián rì suǒ yù zi zhě, tōng yú wáng hū?" yuē:" wèi kě yě." jū nián. jiāng yǐ fù jiàn ān líng chán yuē:" zi qǐ yù wáng hū?" ān líng chán yuē:" chén wèi dé wáng zhī jiān yě." jiāng yǐ yuē:" zi chū yǔ wáng tóng chē, rù yǔ wáng tóng zuò. jū sān nián, yán wèi dé wáng zhī jiān, zi yǐ wú zhī shuō wèi kě ěr." bù yuè ér qù. qí nián, gòng wáng liè jiāng zhǔ zhī yě, yě huǒ zhī qǐ ruò yún ní, hǔ láng zhī háo ruò léi tíng. yǒu kuáng sì cóng nán fāng lái, zhèng chù wáng zuǒ cān, wáng jǔ jīng máo, ér shǐ shàn shè zhě shè zhī, yī fà, sì sǐ chē xià, wáng dà xǐ, fǔ shǒu ér xiào, gù wèi ān líng chán yuē:" wú wàn suì zhī hòu, zǐ jiāng shuí yǔ sī lè hū?" ān líng chán nǎi qūn xún ér què, qì xià zhān jīn, bào wáng yuē:" wàn suì zhī hòu, chén jiāng cóng wèi xùn, ān zhī lè cǐ zhě shuí?" yú shì gòng wáng nǎi fēng ān líng chán yú chē xià sān bǎi hù. gù yuē:" jiāng yǐ shàn móu, ān líng chán zhī shí."
安陵缠以颜色美壮,得幸于楚共王。江乙往见安陵缠,曰:“子之先人岂有矢石之功于 王乎?”曰:“无有。”江乙曰:“子之身岂亦有乎?”曰:“无有。”江乙曰:“子之贵 何以至于此乎?”曰:“仆不知所以。”江乙曰:“吾闻之,以财事人者,财尽而交疏;以 色事人者,华落而爱衰。今子之华,有时而落,子何以长幸无解于王乎?”安陵缠曰:“臣 年少愚陋,愿委智于先生。”江乙曰:“独从为殉可耳。”安陵缠曰:“敬闻命矣!”江乙 去。居■年,逢安陵缠,谓曰:“前日所谕子者,通于王乎?”曰:“未可也。”居■年。 江乙复见安陵缠曰:“子岂谕王乎?”安陵缠曰:“臣未得王之间也。”江乙曰:“子出与 王同车,入与王同坐。居三年,言未得王之间,子以吾之说未可耳。”不悦而去。其年,共 王猎江渚之野,野火之起若云蜺,虎狼之嗥若雷霆。有狂兕从南方来,正触王左骖,王举旌 旄,而使善射者射之,一发,兕死车下,王大喜,拊手而笑,顾谓安陵缠曰:“吾万岁之 后,子将谁与斯乐乎?”安陵缠乃逡巡而却,泣下沾衿,抱王曰:“万岁之后,臣将从为 殉,安知乐此者谁?”于是共王乃封安陵缠于车下三百户。故曰:“江乙善谋,安陵缠知 时。”
tài zǐ shāng chén yuàn lìng yǐn zi shàng yě. chǔ gōng chén, jìn jiù zhī. jiā zhī shuǐ ér jūn. yáng chù fù zhī shāng chén zhī yuàn zi shàng yě, yīn wèi zi shàng yuē:" shǎo què, wú shè ér cóng zǐ." zi shàng què. yīn lìng jìn jūn yuē:" chǔ dùn yǐ." shǐ rén gào shāng chén yuē: " zi shàng shòu jìn lù ér qù zhī." shāng chén sù zhī chéng wáng, chéng wáng suì shā zhī.
太子商臣怨令尹子上也。楚攻陈,晋救之。夹泜水而军。阳处父知商臣之怨子上也,因 谓子上曰:“少却,吾涉而从子。”子上却。因令晋军曰:“楚遁矣。”使人告商臣曰: “子上受晋赂而去之。”商臣诉之成王,成王遂杀之。
zhì bó yù xí wèi, gù yí zhī chéng mǎ, xiān zhī yī bì, wèi jūn dà yuè, zhuó jiǔ, zhū dài fū jiē xǐ. nán wén zi dú bù xǐ, yǒu yōu sè. wèi jūn yuē:" dà guó lǐ guǎ rén, guǎ rén gù zhuó zhū dài fū jiǔ, zhū dài fū jiē xǐ, ér zi dú bù xǐ, yǒu yōu sè zhě, hé yě?" nán wén zǐ yuē:" wú fāng zhī lǐ, wú gōng zhī shǎng, huò zhī xiān yě. wǒ wèi yǒu wǎng, bǐ yǒu yǐ lái, shì yǐ yōu yě." yú shì wèi jūn nǎi xiū liáng jīn ér nǐ biān chéng. zhì bó wén wèi bīng zài jìng shàng, nǎi hái.
智伯欲袭卫,故遗之乘马,先之一璧,卫君大悦,酌酒,诸大夫皆喜。南文子独不喜, 有忧色。卫君曰:“大国礼寡人,寡人故酌诸大夫酒,诸大夫皆喜,而子独不喜,有忧色 者,何也?”南文子曰:“无方之礼,无功之赏,祸之先也。我未有往,彼有以来,是以忧 也。”于是卫君乃修梁津而拟边城。智伯闻卫兵在境上,乃还。
zhì bó yù xí wèi, nǎi yáng wáng qí tài zǐ yán, shǐ bēn wèi. nán wén zǐ yuē:" tài zǐ yán zhī wèi qí jūn zǐ yě, shén ài. fēi yǒu dà zuì yě, ér wáng zhī? bì yǒu gù! rán rén wáng ér bù shòu bù xiáng." shǐ lì nì zhī, yuē:" chē guò wǔ chéng, shèn wù nèi yě." zhì bó wén zhī, nǎi zhǐ.
智伯欲袭卫,乃佯亡其太子颜,使奔卫。南文子曰:“太子颜之为其君子也,甚爱。非 有大罪也,而亡之?必有故!然人亡而不受不祥。”使吏逆之,曰:“车过五乘,慎勿内 也。”智伯闻之,乃止。
shū xiàng zhī shā cháng hóng yě, shù jiàn cháng hóng yú zhōu. yīn yáng yí shū yuē:" cháng hóng wèi shū xiàng yuē:' zi qǐ jìn guó zhī bīng yǐ gōng zhōu, wú fèi liú shì ér lì dān shì.'" liú shì qǐng zhī. jūn yuē:" cǐ cháng hóng yě." nǎi shā zhī.
叔向之杀苌弘也,数见苌弘于周。因佯遗书曰:“苌弘谓叔向曰:‘子起晋国之兵以攻 周,吾废刘氏而立单氏。’”刘氏请之。君曰:“此苌弘也。”乃杀之。
chǔ gōng zǐ wǔ shǐ yú qín, qín qiú zhī, qí dì xiàn sān bǎi jīn yú shū xiàng, shū xiàng wèi píng gōng yuē:" hé bù chéng hú qiū? qín chǔ huàn hú qiū zhī chéng. ruò qín kǒng ér guī gōng zǐ wǔ, yǐ zhǐ wú chéng yě, jūn nǎi zhǐ, nán yì wèi gòu, chǔ bì dé jūn." píng gōng yuē: " shàn." nǎi chéng zhī. qín kǒng, suì guī gōng zǐ wǔ shǐ zhī jìn, jìn rén chuò chéng, chǔ xiàn jìn fù sān bǎi chē.
楚公子午使于秦,秦囚之,其弟献三百金于叔向,叔向谓平公曰:“何不城壶丘?秦楚 患壶丘之城。若秦恐而归公子午,以止吾城也,君乃止,难亦未构,楚必德君。”平公曰: “善。”乃城之。秦恐,遂归公子午使之晋,晋人辍城,楚献晋赋三百车。
zhào jiǎn zi shǐ rén yǐ míng bái zhī chéng liù, xiān yǐ yī bì, wèi yí yú wèi. wèi shū wén zǐ yuē:" jiàn bù yì, kě yǐ shēng, gù cǐ xiǎo zhī suǒ yǐ shì dà yě. jīn wǒ wèi yǐ wǎng, ér jiǎn zi xiān yǐ lái, bì yǒu gù." yú shì zhǎn lín chú wéi, jù liǎn xù jī, ér hòu qiǎn shǐ zhě. jiǎn zǐ yuē:" wú jǔ yě, wèi bù kě zhī yě. jīn jì yǐ zhī zhī yǐ, nǎi chuò wéi wèi yě."
赵简子使人以明白之乘六,先以一璧,为遗于卫。卫叔文子曰:“见不意,可以生,故 此小之所以事大也。今我未以往,而简子先以来,必有故。”于是斩林除围,聚敛蓄积,而 后遣使者。简子曰:“吾举也,为不可知也。今既已知之矣,乃辍围卫也。”
zhèng huán gōng jiāng yù xí kuài, xiān wèn kuài zhī biàn zhì guǒ gǎn zhī shì, shū qí míng xìng, zé kuài zhī liáng chén ér yǔ zhī, wèi guān jué zhī míng ér shū zhī, yīn wèi shè tán yú mén wài ér mái zhī. xìn zhī yǐ jiā, ruò méng zhuàng. kuài jūn yǐ wéi nèi nán yě, jǐn shā qí liáng chén. huán gōng yīn xí zhī, suì qǔ kuài.
郑桓公将欲袭郐,先问郐之辨智果敢之士,书其名姓,择郐之良臣而与之,为官爵之名 而书之,因为设坛于门外而埋之。衅之以猳,若盟状。郐君以为内难也,尽杀其良臣。桓公 因袭之,遂取郐。
zhèng huán gōng dōng huì fēng yú zhèng, mù shě yú sòng dōng zhī nì lǚ, nì lǚ zhī sǒu cóng wài lái, yuē:" kè jiāng yān zhī?" yuē: " huì fēng yú zhèng." nì lǚ zhī sǒu yuē:" wú wén zhī: shí nán de ér yì shī yě. jīn kè zhī qǐn ān, dài fēi fēng yě." zhèng huán gōng wén zhī, yuán pèi zì jià, qí pū jiē xī ér zài zhī, xíng shí rì yè ér zhì. lí hé yǔ zhī zhēng fēng. gù yǐ zhèng huán gōng zhī xián, wēi nì lǚ zhī sǒu, jǐ bú huì fēng yě.
郑桓公东会封于郑,暮舍于宋东之逆旅,逆旅之叟从外来,曰:“客将焉之?”曰: “会封于郑。”逆旅之叟曰:“吾闻之:时难得而易失也。今客之寝安,殆非封也。”郑桓 公闻之,援辔自驾,其仆接淅而载之,行十日夜而至。厘何与之争封。故以郑桓公之贤,微 逆旅之叟,几不会封也。
jìn wén gōng fá wèi, rù guō, zuò shì lìng shí, yuē:" jīn rì bì děi dà yuán." gōng zǐ lǜ fǔ ér xiào zhī. wén gōng yuē: " xī xiào?" duì yuē:" chén zhī qī guī, chén sòng zhī, fǎn jiàn sāng zhě ér zhù zhī. gù chén zhī qī zé yì yǒu sòng zhī zhě yǐ." wén gōng jù, hái shī ér guī, zhì guó, ér háo rén gōng qí dì.
晋文公伐卫,入郭,坐士令食,曰:“今日必得大垣。”公子虑俛而笑之。文公曰: “奚笑?”对曰:“臣之妻归,臣送之,反见桑者而助之。顾臣之妻则亦有送之者矣。”文 公惧,还师而归,至国,而貉人攻其地。