shū yuē: bù piān bù dǎng, wáng dào dàng dàng. yán zhì gōng yě. gǔ yǒu xíng dà gōng zhě, dì yáo shì yě. guì wèi tiān zǐ, fù yǒu tiān xià, dé shùn ér chuán zhī, bù sī yú qí zi sūn yě. qù tiān xià ruò yí, yú tiān xià yóu rán, kuàng qí xì yú tiān xià hū? fēi dì yáo shú néng xíng zhī? kǒng zǐ yuē: wēi wēi hū! wéi tiān wèi dà, wéi yáo zé zhī. yì yuē: wú shǒu, jí. cǐ gài rén jūn zhī zhì gōng yě. fū yǐ gōng yǔ tiān xià, qí dé dà yǐ. tuī zhī yú cǐ, xíng zhī yú bǐ, wàn xìng zhī suǒ dài, hòu shì zhī suǒ zé yě. bǐ rén chén zhī gōng, zhì guān shì zé bù yíng sī jiā, zài gōng mén zé bù yán huò lì, dāng gōng fǎ zé bù ā qīn qī, fèng gōng jǔ xián zé bù bì chóu chóu, zhōng yú shì jūn, rén yú lì xià, tuī zhī yǐ shù dào, xíng zhī yǐ bù dǎng, yī lǚ shì yě. gù xiǎn míng cún yú jīn, shì zhī wèi gōng. shī yún: zhōu dào rú dǐ, qí zhí rú shǐ, jūn zǐ suǒ lǚ, xiǎo rén suǒ shì. cǐ zhī wèi yě. fū gōng shēng míng, piān shēng àn, duān què shēng dá, zhà wěi shēng sāi, chéng xìn shēng shén, kuā dàn shēng huò, cǐ liù zhě, jūn zǐ zhī suǒ shèn yě, ér yǔ jié zhī suǒ yǐ fēn yě. shī yún: jí wēi shàng dì, qí mìng duō pì. yán bù gōng yě.
書曰:「不偏不黨,王道蕩蕩。」言至公也。古有行大公者,帝堯是也。貴為天子,富 有天下,得舜而傳之,不私於其子孫也。去天下若遺,於天下猶然,況其細於天下乎?非 帝堯孰能行之?孔子曰:「巍巍乎!惟天為大,惟堯則之。」易曰:「無首,吉。」此蓋人 君之至公也。夫以公與天下,其德大矣。推之於此,刑之於彼,萬姓之所戴,後世之所則 也。彼人臣之公,治官事則不營私家,在公門則不言貨利,當公法則不阿親戚,奉公舉賢則 不避仇讎,忠於事君,仁於利下,推之以恕道,行之以不黨,伊呂是也。故顯名存於今,是 之謂公。詩云:「周道如砥,其直如矢,君子所履,小人所視。」此之謂也。夫公生明,偏 生暗,端愨生達,詐偽生塞,誠信生神,誇誕生惑,此六者,君子之所慎也,而禹桀之所以 分也。詩云:「疾威上帝,其命多僻。」言不公也。
wú wáng shòu mèng yǒu sì zǐ, zhǎng yuē yè, cì yuē yú jì, cì yuē yí mèi, cì yuē jì zhá, hào yuē: yán líng jì zǐ. zuì xián, sān xiōng jiē zhī zhī. yú shì wáng shòu mèng hōng, yè yǐ wèi ràng jì zǐ, jì zǐ zhōng bù kěn dāng, yè nǎi wèi yuē yuē: jì zǐ xián, shǐ guó jí jì zǐ, zé wú kě yǐ xìng. nǎi xiōng dì xiāng jì, yǐn shí bì zhù yuē: shǐ wú zǎo sǐ, lìng guó jí jì zǐ. yè sǐ, yú jì lì yú jì sǐ, yí mèi lì yí mèi sǐ, cì jí jì zǐ. jì zǐ shí shǐ xíng bù zài. shù xiōng liáo yuē: wǒ yì xiōng yě. nǎi zì lì wèi wú wáng. jì zǐ shǐ hái, fù shì rú gù. yè zi guāng yuē: yǐ wú fù zhī yì, zé guó dāng guī jì zǐ, yǐ jì sì zhī fǎ, zé wǒ shì yě, dāng dài zhī jūn, liáo hé wèi yě? nǎi shǐ zhuān zhū cì liáo shā zhī, yǐ wèi ràng jì zǐ, jì zǐ yuē: ěr shā wú jūn, wú shòu ěr guó, zé wú yǔ ěr wèi gòng cuàn yě. ěr shā wú xiōng, wú yòu shā rǔ, zé shì kūn dì fù zǐ xiāng shā wú yǐ shí yě. zú qù zhī yán líng, zhōng shēn bù rù wú. jūn zǐ yǐ qí bù shā wèi rén, yǐ qí bù qǔ guó wèi yì. fū bù yǐ guó sī shēn, juān qiān shèng ér bù hèn, qì zūn wèi ér wú fèn, kě yǐ shù jǐ yǐ.
吳王壽夢有四子,長曰謁,次曰余祭,次曰夷昧,次曰季札,號曰:延陵季子。最賢, 三兄皆知之。於是王壽夢薨,謁以位讓季子,季子終不肯當,謁乃為約曰:「季子賢,使國 及季子,則吳可以興。」乃兄弟相繼,飲食必祝曰:「使吾早死,令國及季子。」謁死,余 祭立;余祭死,夷昧立;夷昧死,次及季子。季子時使行不在。庶兄僚曰:「我亦兄也。」 乃自立為吳王。季子使還,復事如故。謁子光曰:「以吾父之意,則國當歸季子,以繼嗣之 法,則我適也,當代之君,僚何為也?」乃使專諸刺僚殺之,以位讓季子,季子曰:「爾殺 吾君,吾受爾國,則吾與爾為共篡也。爾殺吾兄,吾又殺汝,則是昆弟父子相殺無已時 也。」卒去之延陵,終身不入吳。君子以其不殺為仁,以其不取國為義。夫不以國私身,捐 千乘而不恨,棄尊位而無忿,可以庶幾矣。
zhū hóu zhī yì sǐ shè jì, dài wáng wěi guó ér qù, hé yě? fū shèng rén bù yù qiáng bào qīn líng bǎi xìng, gù shǐ zhū hóu sǐ guó shǒu qí mín. dài wáng yǒu zhì rén zhī ēn, bù rěn zhàn bǎi xìng, gù shì xūn yù róng shì yǐ quǎn mǎ zhēn bì, ér fá bù zhǐ. wèn qí suǒ yù zhě, tǔ dì yě. yú shì shǔ qí qún chén qí lǎo, ér gào zhī yuē: tǔ dì zhě, suǒ yǐ yǎng rén yě, bù yǐ suǒ yǐ yǎng ér hài qí cí yě, wú jiāng qù zhī. suì jū qí shān zhī xià. bīn rén fù yòu fú lǎo cóng zhī, rú guī fù mǔ. sān qiān ér mín wǔ bèi qí chū zhě, jiē xìng rén yì qù shàng zhī shì. jūn zǐ shǒu guó ān mín, fēi tè dòu bīng bà shā shì zhòng ér yǐ. bù sī qí shēn wéi mín, zú yòng bǎo mín, gài suǒ yǐ qù guó zhī yì yě, shì wèi zhì gōng ěr.
諸侯之義死社稷,大王委國而去,何也?夫聖人不欲強暴侵陵百姓,故使諸侯死國守其 民。大王有至仁之恩,不忍戰百姓,故事勛育戎氏以犬馬珍幣,而伐不止。問其所欲者,土 地也。於是屬其群臣耆老,而告之曰:「土地者,所以養人也,不以所以養而害其慈也,吾 將去之。」遂居岐山之下。邠人負幼扶老從之,如歸父母。三遷而民五倍其初者,皆興仁義 趣上之事。君子守國安民,非特斗兵罷殺士眾而已。不私其身惟民,足用保民,蓋所以去國 之義也,是謂至公耳。
xīn lì jiàn lǔ mù gōng yuē: zhōu gōng bù rú tài gōng zhī xián yě. mù gōng yuē: zi hé yǐ yán zhī? xīn lì duì yuē: zhōu gōng zé dì ér fēng qū fù tài gōng zé dì ér fēng yíng qiū, jué shì děng, qí dì bù ruò yíng qiū zhī měi, rén mín bù rú yíng qiū zhī zhòng. bù tú ruò shì, yíng qiū yòu yǒu tiān gù. mù gōng xīn cán, bù néng yīng yě. xīn lì qū ér chū. nán gōng biān zi rù, mù gōng jù yǐ xīn lì zhī yán yǔ nán gōng biān zi. nán gōng biān zǐ yuē: xī zhōu chéng wáng zhī bǔ jū chéng zhōu yě. qí mìng guī yuē: yǔ yī rén jiān yǒu tiān xià, pì jiù bǎi xìng, gǎn wú zhōng tǔ hū? shǐ yǔ yǒu zuì, zé sì fāng fá zhī, wú nán de yě. zhōu gōng bǔ jū qū fù, qí mìng guī yuē: zuò yì hū shān zhī yáng, xián zé mào chāng, bù xián zé sù wáng. jì sūn xíng fù zhī jiè qí zi yě, yuē: wú yù shì zhī xiá yú liǎng shè zhī jiān yě. shǐ wú hòu shì yǒu bù néng shì shàng zhě, shǐ qí tì zhī yì sù. rú shì zé yuē: xián zé mào chāng, bù xián zé sù wáng. ān zài zé dì ér fēng zāi? huò shì yǒu tiān gù yě. xīn lì zhī yán xiǎo rén yě, zi wú fù dào yě.
辛櫟見魯穆公曰:「周公不如太公之賢也。」穆公曰:「子何以言之?」辛櫟對曰: 「周公擇地而封曲阜;太公擇地而封營丘,爵士等,其地不若營丘之美,人民不如營丘之 眾。不徒若是,營丘又有天固。」穆公心慚,不能應也。辛櫟趨而出。南宮邊子入,穆公具 以辛櫟之言語南宮邊子。南宮邊子曰:「昔周成王之卜居成周也。其命龜曰:『予一人兼有 天下,辟就百姓,敢無中土乎?使予有罪,則四方伐之,無難得也。』周公卜居曲阜,其命 龜曰:『作邑乎山之陽,賢則茂昌,不賢則速亡。』季孫行父之戒其子也,曰:『吾欲室之 俠於兩社之間也。使吾後世有不能事上者,使其替之益速。』如是則曰:『賢則茂昌,不賢 則速亡。』安在擇地而封哉?或示有天固也。辛櫟之言小人也,子無復道也。」
qín shǐ huáng dì jì tūn tiān xià, nǎi zhào qún chén ér yì yuē: gǔ zhě wǔ dì chán xián, sān wáng shì jì, shú shì? jiāng wèi zhī. bó shì qī shí rén wèi duì. bào bái lìng zhī duì yuē: tiān xià guān, zé ràng xián shì yě tiān xià jiā, zé shì jì shì yě. gù wǔ dì yǐ tiān xià wèi guān, sān wáng yǐ tiān xià wèi jiā. qín shǐ huáng dì yǎng tiān ér tàn yuē: wú dé chū yú wǔ dì, wú jiāng guān tiān xià, shuí kě shǐ dài wǒ hòu zhě. bào bái lìng zhī duì yuē: bì xià xíng jié zhòu zhī dào, yù wèi wǔ dì zhī chán, fēi bì xià suǒ néng xíng yě. qín shǐ huáng dì dà nù yuē: lìng zhī qián, ruò hé yǐ yán wǒ xíng jié zhòu zhī dào yě. qù shuō zhī, bù jiě zé sǐ. lìng zhī duì yuē: chén qǐng shuō zhī, bì xià zhú tái gàn yún, gōng diàn wǔ lǐ, jiàn qiān dàn zhī zhōng, wàn shí zhī, fù nǚ lián bǎi, chàng yōu lèi qiān, xìng zuò lí shān gōng shì zhì yōng, xiāng jì bù jué, suǒ yǐ zì fèng zhě, dān tiān xià, jié mín lì, piān bó zì sī, bù néng yǐ jí rén, bì xià suǒ wèi zì yíng jǐn cún zhī zhǔ yě. hé xiá bǐ dé wǔ dì, yù guān tiān xià zāi? shǐ huáng àn rán wú yǐ yīng zhī, miàn yǒu cán sè. jiǔ zhī, yuē: lìng zhī zhī yán, nǎi lìng zhòng chǒu wǒ. suì bà móu, wú chán yì yě.
秦始皇帝既吞天下,乃召群臣而議曰:「古者五帝禪賢,三王世繼,孰是?將為之。」 博士七十人未對。鮑白令之對曰:「天下官,則讓賢是也;天下家,則世繼是也。故五帝以 天下為官,三王以天下為家。」秦始皇帝仰天而嘆曰:「吾德出於五帝,吾將官天下,誰可 使代我後者。」鮑白令之對曰:「陛下行桀紂之道,欲為五帝之禪,非陛下所能行也。」秦 始皇帝大怒曰:「令之前,若何以言我行桀紂之道也。趣說之,不解則死。」令之對曰: 「臣請說之,陛下築台干雲,宮殿五里,建千石之鐘,萬石之■,婦女連百,倡優累千,興 作驪山宮室至雍,相繼不絕,所以自奉者,殫天下,竭民力,偏駁自私,不能以及人,陛下 所謂自營僅存之主也。何暇比德五帝,欲官天下哉?」始皇闇然無以應之,面有慚色。久 之,曰:「令之之言,乃令眾丑我。」遂罷謀,無禪意也。
qí jǐng gōng cháng shǎng cì jí hòu gōng, wén xiù bèi tái xiè, shū sù shí fú yàn. chū ér jiàn jìn, wèi yàn zǐ yuē: cǐ hé wèi ér sǐ? yàn zǐ duì yuē: cǐ wèi ér sǐ. gōng yuē: xī! guǎ rén zhī wú dé yě, hé shén yǐ! yàn zǐ duì yuē: jūn zhī dé zhe ér zhāng, hé wèi wú dé yě? jǐng gōng yuē: hé wèi yě? duì yuē: jūn zhī dé jí hòu gōng yǔ tái xiè, jūn zhī wán wù, yī yǐ wén xiù, jūn zhī fú yàn, shí yǐ shū sù, jūn zhī yíng nèi zì lè, yán jí hòu gōng zhī zú, hé wèi qí wú dé yě? gù chén yuàn yǒu qǐng yú jūn, yóu jūn zhī yì, zì lè zhī xīn, tuī ér yǔ bǎi xìng tóng zhī, zé hé jìn zhī yǒu? jūn bù tuī cǐ ér gǒu yíng nèi hǎo sī, shǐ cái huò piān yǒu suǒ jù, shū sù bì bó fǔ yú qūn fǔ, huì bù biàn jiā yú bǎi xìng, gōng xīn bù zhōu hū guó, zé jié zhòu zhī suǒ yǐ wáng yě. fū shì mín zhī suǒ yǐ pàn, yóu piān zhī yě. jūn rú chá chén yīng zhī yán, tuī jūn zhī shèng dé, gōng bù zhī yú tiān xià, zé tāng wǔ kě wèi yě, yī jìn hé zú xù zāi?
齊景公嘗賞賜及後宮,文繡被台榭,菽粟食鳧鴈。出而見殣,謂晏子曰:「此何為而 死?」晏子對曰:「此餧而死。」公曰:「嘻!寡人之無德也,何甚矣!」晏子對曰:「君 之德着而彰,何為無德也?」景公曰:「何謂也?」對曰:「君之德及後宮與台榭,君之玩 物,衣以文繡,君之鳧鴈,食以菽粟,君之營內自樂,延及後宮之族,何為其無德也?顧臣 願有請於君,由君之意,自樂之心,推而與百姓同之,則何殣之有?君不推此而苟營內好 私,使財貨偏有所聚,菽粟幣帛腐於囷府,惠不遍加於百姓,公心不周乎國,則桀紂之所以 亡也。夫士民之所以叛,由偏之也。君如察臣嬰之言,推君之盛德,公布之於天下,則湯武 可為也,一殣何足恤哉?」
chǔ gòng wáng chū liè ér yí qí gōng, zuǒ yòu qǐng qiú zhī, gòng wáng yuē: zhǐ, chǔ rén yí gōng, chǔ rén dé zhī, yòu hé qiú yān? zhòng ní wén zhī, yuē: xī hū qí bù dà, yì yuē: rén yí gōng, rén dé zhī ér yǐ, hé bì chǔ yě! zhòng ní suǒ wèi dà gōng yě.
楚共王出獵而遺其弓,左右請求之,共王曰:「止,楚人遺弓,楚人得之,又何求 焉?」仲尼聞之,曰:「惜乎其不大,亦曰:『人遺弓,人得之而已,何必楚也!』」仲尼 所謂大公也。
wàn zhāng wèn yuē: kǒng zǐ yú wèi zhǔ yōng suī, yú qí zhǔ sì rén jí huán, yǒu zhū? mèng zǐ yuē: fǒu! bù rán. hǎo shì zhě wèi zhī yě. yú wèi zhǔ yán chóu yóu, mí zi zhī qī yǔ zǐ lù zhī qī, xiōng dì yě. mí zi wèi zǐ lù yuē: kǒng zǐ zhǔ wǒ, wèi qīng kě de yě. zǐ lù yǐ gào. kǒng zǐ yuē: yǒu mìng. kǒng zǐ jìn zhī yǐ lǐ, tuì zhī yǐ yì, dé zhī bù dé yuē yǒu mìng, ér zhǔ yōng suī yǔ sì rén jí huán, shì wú mìng yě. kǒng zǐ bù shuō yú lǔ wèi, jiāng shì sòng, zāo huán sī mǎ, jiāng yào ér shā zhī, wēi fú guò sòng, shì kǒng zǐ cháng è, zhǔ sī chéng zhēn zi, wèi chén hóu zhōu chén. wú wén zhī, guān jìn chén yǐ qí suǒ wèi zhī zhǔ, guān yuǎn chén yǐ qí suǒ zhǔ, rú kǒng zǐ zhǔ yōng suī yǔ sì rén jí huán, hé yǐ wèi kǒng zǐ hū?
萬章問曰:「孔子於衛主雍睢,於齊主寺人脊環,有諸?」孟子曰:「否!不然。好事 者為之也。於衛主顏讎由,彌子之妻與子路之妻,兄弟也。彌子謂子路曰:『孔子主我,衛 卿可得也。』子路以告。孔子曰:『有命。』孔子進之以禮,退之以義,得之不得曰有命, 而主雍睢與寺人脊環,是無命也。孔子不說於魯衛,將適宋,遭桓司馬,將要而殺之,微服 過宋,是孔子嘗阨,主司城貞子,為陳侯周臣。吾聞之,觀近臣以其所為之主,觀遠臣以其 所主,如孔子主雍睢與寺人脊環,何以為孔子乎?」
fū zǐ xíng shuō qī shí zhū hóu wú dìng chù, yì yù shǐ tiān xià zhī mín gè dé qí suǒ, ér dào bù xíng. tuì ér xiū chūn qiū, cǎi háo máo zhī shàn, biǎn xiān jiè zhī è, rén shì jiā, wáng dào bèi, jīng hé shèng zhì, shàng tōng yú tiān ér lín zhì, cǐ tiān zhī zhī fū zǐ yě. yú shì kuì rán ér tàn yuē: tiān yǐ zhì míng wèi bù kě bì hū? rì hé wèi ér shí yě? dì yǐ zhì ān wèi bù kě wēi hū? dì hé wèi ér dòng? tiān dì shàng yǒu dòng bì, shì gù xián shèng shuō yú shì ér bù de xíng qí dào, gù zāi yì bìng zuò yě. fū zǐ yuē: bù yuàn tiān, bù yóu rén, xià xué ér shàng dá, zhī wǒ zhě qí tiān hū!
夫子行說七十諸侯無定處,意欲使天下之民各得其所,而道不行。退而修春秋,采毫毛 之善,貶纖介之惡,人事浹,王道備,精和聖制,上通於天而麟至,此天之知夫子也。於是 喟然而嘆曰:「天以至明為不可蔽乎?日何為而食也?地以至安為不可危乎?地何為而 動?」天地尚有動蔽,是故賢聖說於世而不得行其道,故災異並作也。夫子曰:「不怨天, 不尤人,下學而上達,知我者其天乎!」
kǒng zǐ shēng yú luàn shì, mò zhī néng róng yě. gù yán xíng yú jūn, zé jiā yú mín, rán hòu shì. yán bù xíng yú jūn, zé bù jiā yú mín zé chù. kǒng zǐ huái tiān fù zhī xīn, xié rén shèng zhī dé, mǐn shí sú zhī wū ní, shāng jì gāng zhī fèi huài, fú zhòng lì yuǎn, zhōu liú yīng pìn, nǎi qí xìng shī dào yǐ zi bǎi xìng, ér dāng shì zhū hóu mò néng rèn yòng, shì yǐ dé jī ér bù sì, dà dào qū ér bù shēn, hǎi nèi bù méng qí huà, qún shēng bù bèi qí ēn, gù kuì rán ér tàn yuē: ér yǒu yòng wǒ zhě, zé wú qí wèi dōng zhōu hū! gù kǒng zǐ xíng shuō, fēi yù sī shēn, yùn dé yú yī chéng, jiāng yù shū zhī yú tiān xià, ér jiàn zhī yú qún shēng zhě ěr.
孔子生於亂世,莫之能容也。故言行於君,澤加於民,然後仕。言不行於君,澤不加於 民則處。孔子懷天覆之心,挾仁聖之德,憫時俗之污泥,傷紀綱之廢壞,服重歷遠,周流應 聘,乃俟幸施道以子百姓,而當世諸侯莫能任用,是以德積而不肆,大道屈而不伸,海內不 蒙其化,群生不被其恩,故喟然而嘆曰:「而有用我者,則吾其為東周乎!」故孔子行說, 非欲私身,運德於一城,將欲舒之於天下,而建之於群生者耳。
qín jìn zhàn jiāo dí, qín shǐ rén wèi jìn jiāng jūn yuē: sān jūn zhī shì jiē wèi xī, míng rì qǐng fù zhàn. yú pián yuē: shǐ zhě mù dòng ér yán sì, jù wǒ, jiāng dùn yǐ, pò zhī hé, bì bài zhī. zhào dùn yuē: sǐ shāng wèi shōu ér qì zhī, bù huì yě. bù dài qī ér pò rén yú xiǎn, wú yǒng yě, qǐng dài. qín rén yè dùn.
秦晉戰交敵,秦使人謂晉將軍曰:「三軍之士皆未息,明日請復戰。」臾駢曰:「使者 目動而言肆,懼我,將遁矣,迫之河,必敗之。」趙盾曰:「死傷未收而棄之,不惠也。不 待期而迫人於險,無勇也,請待。」秦人夜遁。
zi xū jiāng zhī wú, cí qí yǒu shēn bāo xū yuē: hòu sān nián, chǔ bù wáng, wú bù jiàn zi yǐ! shēn bāo xū yuē: zi qí miǎn zhī! wú wèi kě yǐ zhù zi, zhù zi shì fá zōng miào yě zhǐ zi shì wú yǐ wèi yǒu. suī rán, zi wáng zhī, wǒ cún zhī, yú shì hū guān chǔ yī cún yī wáng yě. hòu sān nián, wú shī fá chǔ, zhāo wáng chū zǒu, shēn bāo xū bù shòu mìng xī jiàn qín bó yuē: wú wú dào, bīng qiáng rén zhòng, jiāng zhēng tiān xià, shǐ yú chǔ, guǎ jūn chū zǒu, jū yún mèng, shǐ xià chén gào jí. āi gōng yuē: nuò, wú gù jiāng tú zhī. shēn bāo xū bù bà cháo, lì yú qín tíng, zhòu yè kū, qī rì qī yè bù jué shēng. āi gōng yuē: yǒu chén rú cǐ, kě bù jiù hū? xìng shī jiù chǔ, wú rén wén zhī, yǐn bīng ér hái, zhāo wáng fǎn, fù yù fēng shēn bāo xū, shēn bāo xū cí yuē: jiù wáng fēi wèi míng yě, gōng chéng shòu cì, shì mài yǒng yě. cí bù shòu, suì tuì yǐn, zhōng shēn bù jiàn. shī yún: fán mín yǒu sàng, pú fú jiù zhī.
子胥將之吳,辭其友申包胥曰:「後三年,楚不亡,吾不見子矣!」申包胥曰:「子其 勉之!吾未可以助子,助子是伐宗廟也;止子是無以為友。雖然,子亡之,我存之,於是乎 觀楚一存一亡也。」後三年,吳師伐楚,昭王出走,申包胥不受命西見秦伯曰:「吳無道, 兵強人眾,將征天下,始於楚,寡君出走,居雲夢,使下臣告急。」哀公曰:「諾,吾固將 圖之。」申包胥不罷朝,立於秦庭,晝夜哭,七日七夜不絕聲。哀公曰:「有臣如此,可不 救乎?」興師救楚,吳人聞之,引兵而還,昭王反,復欲封申包胥,申包胥辭曰:「救亡非 為名也,功成受賜,是賣勇也。」辭不受,遂退隱,終身不見。詩云:「凡民有喪,匍匐救 之。」
chǔ lìng yǐn yú qiū zi fù yú zhuāng wáng yuē: chén wén fèng gōng xíng fǎ, kě yǐ dé róng, néng qiǎn xíng báo, wú wàng shàng wèi, bù míng rén zhì, wú qiú xiǎn róng, cái zhī suǒ bù zháo, wú dāng qí chù. chén wèi lìng yǐn shí nián yǐ, guó bù jiā zhì, yù sòng bù xī, chù shì bù shēng, yín huò bù tǎo, jiǔ jiàn gāo wèi, fáng qún xián lù, shī lù sù cān, tān yù wú, chén zhī zuì dāng jī yú lǐ, chén qiè xuǎn guó jùn xià lǐ zhī shì sūn shū áo, xiù léi duō néng, qí xìng wú yù, jūn jǔ ér shòu zhī zhèng, zé guó kě shǐ zhì ér shì mín kě shǐ fù. zhuāng wáng yuē: zi fǔ guǎ rén, guǎ rén dé yǐ zhǎng yú zhōng guó, lìng xíng yú jué yù, suì bà zhū hóu, fēi zi rú hé? yú qiū zǐ yuē: jiǔ gù lù wèi zhě, tān yě bù jìn xián dá néng zhě, wū yě bù ràng yǐ wèi zhě, bù lián yě bù néng sān zhě, bù zhōng yě. wèi rén chén bù zhōng, jūn wáng yòu hé yǐ wèi zhōng? chén yuàn gù cí. zhuāng wáng cóng zhī, cì yú zi cǎi dì sān bǎi, hào yuē guó lǎo, yǐ sūn shū áo wèi lìng yǐn. shǎo yān, yú qiū zi jiā gàn fǎ, sūn shū áo zhí ér lù zhī. yú qiū zi xǐ, rù jiàn yú wáng yuē: chén yán sūn shū áo guǒ kě shǐ chí guó zhèng, fèng guó fǎ ér bù dǎng, shī xíng lù ér bù wěi, kě wèi gōng píng. zhuāng wáng yuē: fū zǐ zhī cì yě yǐ!
楚令尹虞丘子復於莊王曰:「臣聞奉公行法,可以得榮,能淺行薄,無望上位,不名仁 智,無求顯榮,才之所不着,無當其處。臣為令尹十年矣,國不加治,獄訟不息,處士不 升,淫禍不討,久踐高位,妨群賢路,尸祿素餐,貪慾無●,臣之罪當稽於理,臣竊選國俊 下里之士孫叔敖,秀羸多能,其性無欲,君舉而授之政,則國可使治而士民可使附。」莊王 曰:「子輔寡人,寡人得以長於中國,令行於絕域,遂霸諸侯,非子如何?」虞丘子曰: 「久固祿位者,貪也;不進賢達能者,誣也;不讓以位者,不廉也;不能三者,不忠也。為 人臣不忠,君王又何以為忠?臣願固辭。」莊王從之,賜虞子采地三百,號曰「國老」,以 孫叔敖為令尹。少焉,虞丘子家干法,孫叔敖執而戮之。虞丘子喜,入見於王曰:「臣言孫 叔敖果可使持國政,奉國法而不黨,施刑戮而不骫,可謂公平。」莊王曰:「夫子之賜也 已!」
zhào xuān zi yán hán xiàn zi yú jìn hóu yuē: qí wèi rén bù dǎng, zhì zhòng bù luàn, lín sǐ bù kǒng. jìn hóu yǐ wèi zhōng jūn wèi. hé qū zhī yì, zhào xuān zi zhī chē gàn xíng, hán xiàn zi lù qí pū, rén jiē yuē: hán xiàn zi bì sǐ yǐ, qí zhǔ cháo shēng zhī, ér mù lù qí pū, shuí néng dài zhī! yì bà, zhào xuān zi shāng dài fū, jué sān xíng yuē: èr sān zi kě yǐ hè wǒ. èr sān zǐ yuē: bù zhī suǒ hè. xuān zǐ yuē: wǒ yán hán jué yú jūn, yán zhī ér bù dāng, bì shòu qí xíng. jīn wú chē shī cì ér lù zhī pū, kě wèi bù dǎng yǐ. shì wú yán dāng yě. èr sān zi zài bài qǐ shǒu yuē: bù wéi jìn guó shì xiǎng zhī, nǎi táng shū shì lài zhī, gǎn bù zài bài qǐ shǒu hū?
趙宣子言韓獻子於晉侯曰:「其為人不黨,治眾不亂,臨死不恐。」晉侯以為中軍尉。 河曲之役,趙宣子之車干行,韓獻子戮其仆,人皆曰:「韓獻子必死矣,其主朝升之,而暮 戮其仆,誰能待之!」役罷,趙宣子觴大夫,爵三行曰:「二三子可以賀我。」二三子曰: 「不知所賀。」宣子曰:「我言韓厥於君,言之而不當,必受其刑。今吾車失次而戮之仆, 可謂不黨矣。是吾言當也。」二三子再拜稽首曰:「不惟晉國適享之,乃唐叔是賴之,敢不 再拜稽首乎?」
jìn wén gōng wèn yú jiù fàn yuē: shuí kě shǐ wèi xī hé shǒu zhě? jiù fàn duì yuē: yú zi gāo kě yě. gōng yuē: fēi rǔ zhī chóu yě? duì yuē: jūn wèn kě wèi shǒu zhě, fēi wèn chén zhī chóu yě. gāo jiàn jiù fàn ér xiè zhī yuē: xìng shè chén zhī guò, jiàn zhī yú jūn, dé wèi xī hé shǒu. jiù fàn yuē: jiàn zi zhě gōng yě, yuàn zi zhě sī yě, wú bù yǐ sī shì hài gōng shì, zi qí qù yǐ, gù wú shè zi yě!
晉文公問於咎犯曰:「誰可使為西河守者?」咎犯對曰:「虞子羔可也。」公曰:「非 汝之讎也?」對曰:「君問可為守者,非問臣之讎也。」羔見咎犯而謝之曰:「幸赦臣之 過,薦之於君,得為西河守。」咎犯曰:「薦子者公也,怨子者私也,吾不以私事害公事, 子其去矣,顧吾射子也!」
chǔ wén wáng fá dèng, shǐ wáng zǐ gé wáng zǐ líng gòng jùn cài, èr zi chū cǎi, jiàn lǎo zhàng rén zài běn, qǐ yān, bù yǔ, bó ér duó zhī. wáng wén zhī, lìng jiē jū èr zi, jiāng shā zhī. dài fū cí yuē: qǔ běn xìn yǒu zuì, rán shā zhī fēi qí zuì yě, jūn ruò hé shā zhī? yán zú, zhàng rén zào jūn ér yán yuē: dèng wèi wú dào, gù fá zhī, jīn jūn gōng zhī zǐ bó ér duó wú běn, wú dào shén yú dèng. hū tiān ér hào, jūn wén zhī, qún chén kǒng, jūn jiàn zhī yuē: tǎo yǒu zuì ér héng duó, fēi suǒ yǐ jìn bào yě shì lì nüè lǎo, fēi suǒ yǐ jiào yòu yě ài zi qì fǎ, fēi suǒ yǐ bǎo guó yě sī èr zi miè sān xíng, fēi suǒ yǐ cóng zhèng yě, zhàng rén shě zhī yǐ. xiè zhī jūn mén zhī wài ěr.
楚文王伐鄧,使王子革王子靈共捃菜,二子出采,見老丈人載畚,乞焉,不與,搏而奪 之。王聞之,令皆拘二子,將殺之。大夫辭曰:「取畚信有罪,然殺之非其罪也,君若何殺 之?」言卒,丈人造軍而言曰:「鄧為無道,故伐之,今君公之子搏而奪吾畚,無道甚於 鄧。」呼天而號,君聞之,群臣恐,君見之曰:「討有罪而橫奪,非所以禁暴也;恃力虐 老,非所以教幼也;愛子棄法,非所以保國也;私二子、滅三行,非所以從政也,丈人舍之 矣。」謝之軍門之外耳。
chǔ lìng yǐn zi wén zhī zú yǒu gàn fǎ zhě, tíng lǐ jū zhī, wén qí lìng yǐn zhī zú yě ér shì zhī. zi wén zhào tíng lǐ ér zé zhī yuē: fán lì tíng lǐ zhě jiāng yǐ sī fàn wáng lìng ér chá chù guó fǎ yě. fū zhí shì chí fǎ, róu ér bù náo gāng ér bù zhé. jīn qì fǎ ér bèi lìng ér shì fàn fǎ zhě, shì wèi lǐ bù duān, huái xīn bù gōng yě. qǐ wú yíng sī zhī yì yě, hé tíng lǐ zhī bó yú fǎ yě! wú zài shàng wèi yǐ lǜ shì mín, shì mín huò yuàn, ér wú bù néng miǎn zhī yú fǎ. jīn wú zú fàn fǎ shén míng, ér shǐ tíng lǐ yīn yuán wú xīn ér shì zhī, shì wú bù gōng zhī xīn, míng zhe yú guó yě. zhí yī guó zhī bǐng ér yǐ sī wén, yǔ wú shēng bù yǐ yì, bù ruò wú sǐ yě. suì zhì qí zú rén yú tíng lǐ yuē: bú shì xíng yě, wú jiāng sǐ! tíng lǐ jù, suì xíng qí zú rén. chéng wáng wén zhī, bù jí lǚ ér zhì yú zi wén zhī shì yuē: guǎ rén yòu shǎo, zhì lǐ shī qí rén, yǐ wéi fū zǐ zhī yì. yú shì chù tíng lǐ ér zūn zi wén, shǐ jí nèi zhèng. guó rén wén zhī, yuē: ruò lìng yǐn zhī gōng yě, wú dǎng hé yōu hū? nǎi xiāng yǔ zuò gē yuē: zi wén zhī zú, fàn guó fǎ chéng, tíng lǐ shì zhī, zi wén bù tīng, xù gù yuàn méng, fāng zhèng gōng píng.
楚令尹子文之族有干法者,廷理拘之,聞其令尹之族也而釋之。子文召廷理而責之曰: 「凡立廷理者將以司犯王令而察觸國法也。夫直士持法,柔而不撓;剛而不折。今棄法而背 令而釋犯法者,是為理不端,懷心不公也。豈吾營私之意也,何廷理之駁於法也!吾在上位 以率士民,士民或怨,而吾不能免之於法。今吾族犯法甚明,而使廷理因緣吾心而釋之,是 吾不公之心,明着於國也。執一國之柄而以私聞,與吾生不以義,不若吾死也。遂致其族人 於廷理曰:「不是刑也,吾將死!」廷理懼,遂刑其族人。成王聞之,不及履而至於子文之 室曰:「寡人幼少,置理失其人,以違夫子之意。」於是黜廷理而尊子文,使及內政。國人 聞之,曰:「若令尹之公也,吾黨何憂乎?」乃相與作歌曰:「子文之族,犯國法程,廷理 釋之,子文不聽,恤顧怨萌,方正公平。」
chǔ zhuāng wáng yǒu máo mén zhě fǎ yuē: qún chén dài fū zhū gōng zǐ rù cháo, mǎ tí róu liū zhě zhǎn qí zhōu ér lù qí yù. tài zǐ rù cháo, mǎ tí róu liū. tíng lǐ zhǎn qí zhōu ér lù qí yù. tài zǐ dà nù, rù wèi wáng qì yuē: wèi wǒ zhū tíng lǐ. wáng yuē: fǎ zhě suǒ yǐ jìng zōng miào, zūn shè jì, gù néng lì fǎ cóng lìng zūn jìng shè jì zhě, shè jì zhī chén yě, ān kě yǐ jiā zhū? fū fàn fǎ fèi lìng, bù zūn jìng shè jì, shì chén qì jūn, xià líng shàng yě. chén qì jūn zé zhǔ shī wēi, xià líng shàng zé shàng wèi wēi, shè jì bù shǒu, wú hé yǐ yí zi? tài zǐ nǎi hái zǒu bì shě, zài bài qǐng sǐ.
楚莊王有茅門者法曰:「群臣大夫諸公子入朝,馬蹄蹂溜者斬其輈而戮其御。」太子入 朝,馬蹄蹂溜。廷理斬其輈而戮其御。太子大怒,入為王泣曰:「為我誅廷理。」王曰: 「法者所以敬宗廟,尊社稷,故能立法從令尊敬社稷者,社稷之臣也,安可以加誅?夫犯法 廢令,不尊敬社稷,是臣棄君,下陵上也。臣棄君則主失威,下陵上則上位危,社稷不守, 吾何以遺子?」太子乃還走避舍,再拜請死。
chǔ zhuāng wáng zhī shí, tài zǐ chē lì yú máo mén zhī nèi, shǎo shī qìng zhú zhī, tài zǐ nù, rù yè wáng yuē: shǎo shī qìng zhú chén zhī chē. wáng yuē: shě zhī, lǎo jūn zài qián ér bù yú, shǎo jūn zài hòu ér bù yù, shì guó zhī bǎo chén yě.
楚莊王之時,太子車立於茅門之內,少師慶逐之,太子怒,入謁王曰:「少師慶逐臣之 車。王曰:「舍之,老君在前而不踰,少君在後而不豫,是國之寶臣也。」
wú wáng hé lú wèi wǔ zǐ xū xìng shī fù chóu yú chǔ. zi xū jiàn yuē: zhū hóu bù wèi pǐ fū xìng shī, qiě shì jūn yóu shì fù yě, kuī jūn zhī yì, fù fù zhī chóu, chén bù wèi yě. yú shì zhǐ. qí hòu yīn shì ér hòu fù qí fù chóu yě, rú zi xū kě wèi bù yǐ gōng shì qū sī yǐ.
吳王闔廬為伍子胥興師復讎於楚。子胥諫曰:「諸侯不為匹夫興師,且事君猶事父也, 虧君之義,復父之讎,臣不為也。」於是止。其後因事而後復其父讎也,如子胥可謂不以公 事趨私矣。
kǒng zǐ wèi lǔ sī kòu, tīng yù bì shī duàn, dūn dūn rán jiē lì, rán hòu jūn zǐ jìn yuē: mǒu zi yǐ wèi hé ruò, mǒu zi yǐ wèi yún yún. yòu yuē: mǒu zi yǐ wèi hé ruò, mǒu zǐ yuē yún yún. biàn yǐ. rán hòu jūn zǐ jǐ dāng cóng mǒu zi yún yún hū, yǐ jūn zi zhī zhī, qǐ bì dài mǒu zi zhī yún yún, rán hòu zhī suǒ yǐ duàn yù zāi? jūn zǐ zhī jìng ràng yě, wén cí yǒu kě yǔ rén gòng zhī zhě, jūn zi bù dú yǒu yě.
孔子為魯司寇,聽獄必師斷,敦敦然皆立,然後君子進曰:「某子以為何若,某子以為 云云。」又曰:「某子以為何若,某子曰云雲。」辯矣。然後君子幾當從某子云云乎,以君 子之知,豈必待某子之云云,然後知所以斷獄哉?君子之敬讓也,文辭有可與人共之者,君 子不獨有也。
zi gāo wèi wèi zhèng, yuè rén zhī zú. wèi zhī jūn chén luàn, zi gāo zǒu guō mén, guō mén bì, yuè zhě shǒu mén, yuē: yú bǐ yǒu quē! zi gāo yuē: jūn zǐ bù yú. yuē: yú bǐ yǒu dòu. zi gāo yuē: jūn zǐ bù suí. yuē: yú cǐ yǒu shì. zi gāo rù, zhuī zhě bà. zi gāo jiāng qù, wèi yuè zhě yuē: wú bù néng kuī sǔn zhǔ zhī fǎ lìng ér qīn yuè zi zhī zú, wú zài nán zhōng, cǐ nǎi zi zhī bào yuàn shí yě, hé gù táo wǒ? yuè zhě yuē: duàn zú gù wǒ zuì yě, wú kě nài hé. jūn zhī zhì chén yě, qīng cè fǎ lìng, xiān hòu chén yǐ fǎ, yù chén zhī miǎn yú fǎ yě, chén zhī zhī. yù jué zuì dìng, lín dāng lùn xíng, jūn qiǎo rán bù lè, jiàn yú yán sè, chén yòu zhī zhī. jūn qǐ sī chén zāi? tiān shēng rén rén zhī xīn, qí gù rán yě. cǐ chén zhī suǒ yǐ tuō jūn yě. kǒng zǐ wén zhī, yuē: shàn wèi lì zhě shù dé, bù shàn wèi lì zhě shù yuàn. gōng xíng zhī yě, qí zi gāo zhī wèi yú?
子羔為衛政,刖人之足。衛之君臣亂,子羔走郭門,郭門閉,刖者守門,曰:「於彼有 缺!」子羔曰:「君子不踰。」曰:「於彼有竇。」子羔曰:「君子不遂。」曰:「於此有 室。」子羔入,追者罷。子羔將去,謂刖者曰:「吾不能虧損主之法令而親刖子之足,吾在 難中,此乃子之報怨時也,何故逃我?」刖者曰:「斷足固我罪也,無可奈何。君之治臣 也,傾側法令,先後臣以法,欲臣之免於法也,臣知之。獄決罪定,臨當論刑,君愀然不 樂,見於顏色,臣又知之。君豈私臣哉?天生仁人之心,其固然也。此臣之所以脫君也。」 孔子聞之,曰:「善為吏者樹德,不善為吏者樹怨。公行之也,其子羔之謂歟?」