sī mǎ fǎ yuē: guó suī dà, hǎo zhàn bì wáng tiān xià suī ān, wàng zhàn bì wēi. yì yuē: jūn zǐ yǐ chú róng qì, jiè bù yú. fū bīng bù kě wán, wán zé wú wēi bīng bù kě fèi, fèi zé zhào kòu. xī wú wáng fū chāi hǎo zhàn ér wáng, xú yǎn wáng wú wǔ yì miè. gù míng wáng zhī zhì guó yě, shàng bù wán bīng, xià bù fèi wǔ. yì yuē: cún bù wàng wáng, shì yǐ shēn ān ér guó jiā kě bǎo yě.
司馬法曰:「國雖大,好戰必亡;天下雖安,忘戰必危。」易曰:「君子以除戎器,戒 不虞。」夫兵不可玩,玩則無威;兵不可廢,廢則召寇。昔吳王夫差好戰而亡,徐偃王無武 亦滅。故明王之制國也,上不玩兵,下不廢武。易曰:「存不忘亡,是以身安而國家可保 也。」
qín zhāo wáng zhōng cháo ér tàn yuē: fū chǔ jiàn lì chàng yōu zhuō. fū jiàn lì zé shì duō piāo hàn, chàng yōu zhuō zé sī lǜ yuǎn yě, wú kǒng chǔ zhī móu qín yě. cǐ wèi dāng jí niàn xiōng, ér cún bù wàng wáng yě, zú yǐ chéng bà yān.
秦昭王中朝而嘆曰:「夫楚劍利、倡優拙。夫劍利則士多慓悍,倡優拙則思慮遠也,吾 恐楚之謀秦也。」此謂當吉念凶,而存不忘亡也,卒以成霸焉。
wáng sūn lì wèi chǔ wén wáng yuē: xú yǎn wáng hǎo xíng rén yì zhī dào, hàn dōng zhū hóu sān shí èr guó jǐn fú yǐ! wáng ruò bù fá, chǔ bì shì xú. wáng yuē: ruò xìn yǒu dào, bù kě fá yě. duì yuē: dà zhī fá xiǎo, qiáng zhī fá ruò, yóu dà yú zhī tūn xiǎo yú yě, ruò hǔ zhī shí tún yě, è yǒu qí bù de lǐ? wén wáng xìng shī fá xú, cán zhī. xú yǎn wáng jiāng sǐ, yuē: wú lài yú wén dé ér bù míng wǔ bèi, hǎo xíng rén yì zhī dào ér bù zhī zhà rén zhī xīn, yǐ zhì yú cǐ. fū gǔ zhī wáng zhě qí yǒu bèi hū?
王孫厲謂楚文王曰:「徐偃王好行仁義之道,漢東諸侯三十二國盡服矣!王若不伐,楚 必事徐。」王曰:「若信有道,不可伐也。」對曰:「大之伐小,強之伐弱,猶大魚之吞小 魚也,若虎之食豚也,惡有其不得理?」文王興師伐徐,殘之。徐偃王將死,曰:「吾賴於 文德而不明武備,好行仁義之道而不知詐人之心,以至於此。」夫古之王者其有備乎?
wú qǐ wèi yuàn shǒu, xíng xiàn shì xī, wèn qū yí jiù yuē: wáng bù zhī qǐ bù xiào, yǐ wèi yuàn shǒu, xiān shēng jiāng hé yǐ jiào zhī? qū gōng bù duì. jū yī nián, wáng yǐ wèi lìng yǐn, xíng xiàn shì xī. wèn qū yí jiù yuē: qǐ wèn xiān shēng, xiān shēng bù jiào. jīn wáng bù zhī qǐ bù xiào, yǐ wèi lìng yǐn, xiān shēng shì guān qǐ wèi zhī yě! qū gōng yuē: zi jiāng nài hé? wú qǐ yuē: jiāng jūn chǔ guó zhī jué ér píng qí lù, sǔn qí yǒu yú ér jì qí bù zú, lì jiǎ bīng yǐ shí zhēng yú tiān xià. qū gōng yuē: wú wén xī shàn zhì guó jiā zhě bù biàn gù, bù yì cháng. jīn zi jiāng jūn chǔ guó zhī jué ér píng qí lù, sǔn qí yǒu yú ér jì qí bù zú, shì biàn qí gù ér yì qí cháng yě. qiě wú wén bīng zhě xiōng qì yě, zhēng zhě nì dé yě. jīn zi yīn móu nì dé, hǎo yòng xiōng qì, dài rén suǒ qì, nì zhī zhì yě, yín yì zhī shì yě, xíng zhě bù lì. qiě zi yòng lǔ bīng bù yí dé zhì yú qí ér dé zhì yān zi yòng wèi bīng bù yí dé zhì yú qín ér dé zhì yān. wú wén zhī yuē: fēi huò rén bù néng chéng huò. wú gù guài wú zhǔ zhī shù nì tiān dào, zhì jīn wú huò. xī! qiě dài fū zi yě. wú qǐ tì rán yuē: shàng kě gèng hū? qū gōng yuē: bù kě. wú qǐ yuē: qǐ zhī wèi rén móu. qū gōng yuē: chéng xíng zhī tú bù kě gèng yǐ! zi bù rú dūn chù ér dǔ xíng zhī, chǔ guó wú guì yú jǔ xián.
吳起為苑守,行縣適息,問屈宜臼曰:「王不知起不肖,以為苑守,先生將何以教 之?」屈公不對。居一年,王以為令尹,行縣適息。問屈宜臼曰:「起問先生,先生不教。 今王不知起不肖,以為令尹,先生試觀起為之也!」屈公曰:「子將奈何?」吳起曰:「將 均楚國之爵而平其祿,損其有餘而繼其不足,厲甲兵以時爭於天下。」屈公曰:「吾聞昔善 治國家者不變故,不易常。今子將均楚國之爵而平其祿,損其有餘而繼其不足,是變其故而 易其常也。且吾聞兵者兇器也,爭者逆德也。今子陰謀逆德,好用兇器,殆人所棄,逆之至 也,淫泆之事也,行者不利。且子用魯兵不宜得志於齊而得志焉;子用魏兵不宜得志於秦而 得志焉。吾聞之曰:『非禍人不能成禍。』吾固怪吾主之數逆天道,至今無禍。嘻!且待夫 子也。」吳起惕然曰:「尚可更乎?」屈公曰:「不可。」吳起曰:「起之為人謀。」屈公 曰:「成刑之徒不可更已!子不如敦處而篤行之,楚國無貴於舉賢。」
chūn qiū jì guó jiā cún wáng, yǐ chá lái shì, suī yǒu guǎng tǔ zhòng mín, jiān jiǎ lì bīng, wēi měng zhī jiāng, shì zú bù qīn fù, bù kě yǐ zhàn shèng qǔ gōng. jìn hóu huò yú hán chǔ zi yù dé chén bài yú chéng pú cài bù dài dí ér zhòng kuì. gù yǔ yuē: wén wáng bù néng shǐ bù fù zhī mín xiān zhěn bù néng zhàn bù jiào zhī zú zào fù wáng liáng bù néng yǐ bì chē bù zuò zhī mǎ, qū jí ér zhì yuǎn yì páng méng bù néng yǐ wǎng shǐ ruò gōng, shè yuǎn zhōng wēi gù qiáng ruò chéng bài zhī yào, zài hu fù shì zú, jiào xí zhī ér yǐ.
春秋記國家存亡,以察來世,雖有廣土眾民,堅甲利兵,威猛之將,士卒不親附,不可 以戰勝取功。晉侯獲於韓;楚子玉得臣敗於城濮;蔡不待敵而眾潰。故語曰:「文王不能使 不附之民;先軫不能戰不教之卒;造父王良不能以弊車不作之馬,趨疾而致遠;羿逄蒙不能 以枉矢弱弓,射遠中微;故強弱成敗之要,在乎附士卒,教習之而已。」
nèi zhì wèi dé, bù kě yǐ zhèng wài, běn huì wèi xí, bù kě yǐ zhì mò, shì yǐ chūn qiū xiān jīng shī ér hòu zhū xià, xiān zhū huá ér hòu yí dí. jí zhōu huì wáng, yǐ zāo luàn shì, jì xiān wáng zhī tǐ, ér qiáng chǔ chēng wáng, zhū hóu bèi pàn, yù shēn xiān wáng zhī mìng, yī tǒng tiān xià. bù xiān guǎng yǎng jīng shī, yǐ jí zhū xià, zhū xià yǐ jí yí dí, nèi zhì wèi dé, fèn zé bù liào lì, quán dé shī, xìng bīng ér zhēng qiáng chǔ, shī dà bài, zǔn rǔ bù xíng, dà wèi tiān xià xiào. xìng féng qí huán gōng yǐ dé ān zūn, gù nèi zhì wèi dé bù kě yǐ zhèng wài, běn huì wèi xí, bù kě yǐ zhì mò.
內治未得,不可以正外,本惠未襲,不可以制末,是以春秋先京師而後諸夏,先諸華而 後夷狄。及周惠王,以遭亂世,繼先王之體,而強楚稱王,諸侯背叛,欲申先王之命,一統 天下。不先廣養京師,以及諸夏,諸夏以及夷狄,內治未得,忿則不料力,權得失,興兵而 征強楚,師大敗,撙辱不行,大為天下笑。幸逢齊桓公以得安尊,故內治未得不可以正外, 本惠未襲,不可以制末。
jiāng shuài shòu mìng zhě, jiāng shuài rù, jūn lì bì rù, jiē běi miàn zài bài qǐ shǒu shòu mìng. tiān zǐ nán miàn ér shòu zhī yuè, dōng xíng, xī miàn ér yī zhī, shì fú yù yě. gù shòu mìng ér chū wàng qí guó, jí róng wàng qí jiā, wén bāo gǔ zhī shēng, wéi kǒng bù shèng wàng qí shēn, gù bì sǐ. bì sǐ bù rú lè sǐ, lè sǐ bù rú gān sǐ, gān sǐ bù rú yì sǐ, yì sǐ bù rú shì sǐ rú guī, cǐ zhī wèi yě. gù yī rén bì sǐ, shí rén fú néng dài yě shí rén bì sǐ, bǎi rén fú néng dài yě bǎi rén bì sǐ, qiān rén bù néng dài yě qiān rén bì sǐ, wàn rén fú néng dài yě wàn rén bì sǐ, héng xíng hū tiān xià, lìng xíng jìn zhǐ, wáng zhě zhī shī yě.
將帥受命者,將帥入,軍吏畢入,皆北面再拜稽首受命。天子南面而授之鉞,東行,西 面而揖之,示弗御也。故受命而出忘其國,即戎忘其家,聞枹鼓之聲,唯恐不勝忘其身,故 必死。必死不如樂死,樂死不如甘死,甘死不如義死,義死不如視死如歸,此之謂也。故一 人必死,十人弗能待也;十人必死,百人弗能待也;百人必死,千人不能待也;千人必死, 萬人弗能待也;萬人必死,橫行乎天下,令行禁止,王者之師也。
tián dān wèi qí shàng jiāng jūn, xìng shī shí wàn, jiāng yǐ gōng dí, wǎng jiàn lǔ zhòng lián zi. zhòng lián zǐ yuē: jiāng jūn zhī gōng dí, bì bù néng xià yǐ! tián jiāng jūn yuē: dān yǐ wǔ lǐ zhī chéng, shí lǐ zhī guō, fù qí zhī guó, hé wèi gōng dí bù néng xià? qù shàng chē bù yǔ yán. jué gōng dí, sān yuè ér bù néng xià, qí yīng ér yáo zhī yuē: dà guān rú jī, zhǎng jiàn zhǔ yí, gōng dí bù néng xià, lěi yú wú qiū. yú shì tián jiāng jūn kǒng hài, wǎng jiàn zhòng lián zǐ yuē: xiān shēng hé yǐ zhī dān zhī gōng dí bù néng xià yě? zhòng lián zi yuē: fū jiāng jūn zài jí mò zhī shí, zuò zé zhī kuì, lì zé zhàng chā wèi shì zú chàng yuē: zōng miào wáng yǐ, hún pò sàng yǐ, guī hé dǎng yǐ. gù jiāng yǒu sǐ zhī xīn, shì zú wú shēng zhī qì. jīn jiāng jūn dōng yǒu yē yì zhī fēng, xī yǒu zī shàng zhī bǎo, jīn yín huáng dài, chí chěng hū zī miǎn zhī jiān, shì yǐ lè shēng ér è sǐ yě. tián jiāng jūn míng rì jié fà, jìng lì shǐ shí zhī suǒ, nǎi yǐn bāo ér gǔ zhī, dí rén xià zhī. gù jiāng jūn zhě, shì zhī xīn yě, shì zhě jiāng zhī zhī tǐ yě, xīn yóu yǔ zé zhī tǐ bù yòng, tián jiāng jūn zhī wèi hū!
田單為齊上將軍,興師十萬,將以攻翟,往見魯仲連子。仲連子曰:「將軍之攻翟,必 不能下矣!」田將軍曰:「單以五里之城,十里之郭,復齊之國,何為攻翟不能下?」去上 車不與言。決攻翟,三月而不能下,齊嬰兒謠之曰:「大冠如箕,長劍拄頤,攻翟不能下, 壘於梧丘。」於是田將軍恐駭,往見仲連子曰:「先生何以知單之攻翟不能下也?」仲連子 曰:「夫將軍在即墨之時,坐則織蕢,立則杖臿為士卒倡曰:『宗廟亡矣,魂魄喪矣,歸何 黨矣。』故將有死之心,士卒無生之氣。今將軍東有掖邑之封,西有淄上之寶,金銀黃帶, 馳騁乎淄澠之間,是以樂生而惡死也。」田將軍明日結髮,徑立矢石之所,乃引枹而鼓之, 翟人下之。故將軍者,士之心也,士者將之枝體也,心猶與則枝體不用,田將軍之謂乎!
jìn zhì bó fá zhèng, qí tián héng jiù zhī, yǒu dēng gài bì shēn lì yān, chē tú yǒu bù jìn zhě bì lìng zhù zhī. lěi hé ér hòu gǎn chù, jǐng zào chéng ér hòu gǎn shí. zhì bó yuē: wú wén tián héng xīn dé guó ér ài qí mín, nèi tóng qí cái, wài tóng qí qín láo, zhì jūn ruò cǐ, qí dé zhòng yě, bù kě dài yě. nǎi qù zhī ěr.
晉智伯伐鄭,齊田恆救之,有登蓋必身立焉,車徒有不進者必令助之。壘合而後敢處, 井灶成而後敢食。智伯曰:「吾聞田恆新得國而愛其民,內同其財,外同其勤勞,治軍若 此,其得眾也,不可待也。」乃去之耳。
tài gōng bīng fǎ yuē: zhì cí ài zhī xīn, lì wǔ wēi zhī zhàn, yǐ bì qí zhòng liàn qí jīng ruì, dǐ lì qí jié, yǐ gāo qí qì. fēn wèi wǔ xuǎn, yì qí qí zhāng, wù shǐ mào luàn jiān qí xíng zhèn, lián qí shén wǔ, yǐ jìn yín fēi. lěi chén zhī cì, chē qí zhī chù, lè bīng zhī shì, jūn zhī fǎ lìng, shǎng fá zhī shù. shǐ shì fù huǒ dǎo rèn, xiàn zhèn qǔ jiāng, sǐ bù xuán zhǒng zhě, duō yì yú jīn zhī jiāng yě.
太公兵法曰:「致慈愛之心,立武威之戰,以畢其眾;練其精銳,砥礪其節,以高其 氣。分為五選,異其旗章,勿使冒亂;堅其行陣,連其什伍,以禁淫非。」壘陳之次,車騎 之處,勒兵之勢,軍之法令,賞罰之數。使士赴火蹈刃,陷陣取將,死不旋踵者,多異於今 之將也。
xiào zhāo huáng dì shí, běi jūn jiān yù shǐ wèi jiān, chuān běi mén yuán yǐ wèi jiǎ qū. hú jiàn shǒu běi jūn wèi, pín wú chē mǎ, cháng bù, yǔ zǒu zú qǐ jū, suǒ yǐ wèi ài zǒu zú shén hòu. jiàn yù zhū jiān yù shǐ, nǎi yuē qí zǒu zú yuē: wǒ yù yǔ gōng yǒu suǒ zhū, wú yán qǔ zhī zé qǔ zhī zhǎn zhī zé zhǎn zhī. yú shì dāng xuǎn shì mǎ rì, hù jūn zhū xiào liè zuò táng huáng shàng, jiān yù shǐ yì zuò. jiàn cóng zǒu zú qū zhì táng xià bài yè, yīn shàng táng, zǒu zú jiē shàng, jiàn guì zhǐ jiān yù shǐ yuē: qǔ bǐ. zǒu zú qián zhuāi xià táng. jiàn yuē: zhǎn zhī. suì zhǎn jiān yù shǐ, hù jūn jí zhū xiào jiē è jīng, bù zhī suǒ yǐ. jiàn yì yǐ yǒu chéng zòu zài qí huái. suì shàng zòu yǐ wén, yuē: chén wén jūn fǎ lì wǔ yǐ wēi zhòng, zhū è yǐ jìn xié. jīn běi jūn jiān yù shǐ gōng chuān jūn yuán yǐ qiú jiǎ lì, mǎi mài yǐ yǔ shì shì, bù lì gāng wǔ zhī xīn, yǒng měng zhī yì, yǐ shuài xiān shì dài fū, yóu shī lǐ bù gōng. chén wén huáng dì lǐ fǎ yuē: lěi bì yǐ jù, xíng bù yóu lù, wèi zhī jiān rén, jiān rén zhě shā. chén jǐn yǐ zhǎn zhī, mèi sǐ yǐ wén. zhì yuē: sī mǎ fǎ yuē: guó róng bù rù jūn, jūn róng bù rù guó yě. jiàn yǒu hé yí yān? jiàn yóu shì míng xìng, hòu zhì wèi chéng lìng, sǐ. zhì jīn wèi chéng yǒu qí cí yě.
孝昭皇帝時,北軍監御史為奸,穿北門垣以為賈區。胡建守北軍尉,貧無車馬,常步, 與走卒起居,所以慰愛走卒甚厚。建欲誅監御史,乃約其走卒曰:「我欲與公有所誅,吾言 取之則取之;斬之則斬之。」於是當選士馬日,護軍諸校列坐堂皇上,監御史亦坐。建從走 卒趨至堂下拜謁,因上堂,走卒皆上,建跪指監御史曰:「取彼。」走卒前拽下堂。建曰: 「斬之。」遂斬監御史,護軍及諸校皆愕驚,不知所以。建亦已有成奏在其懷。遂上奏以 聞,曰:「臣聞軍法立武以威眾,誅惡以禁邪。今北軍監御史公穿軍垣以求賈利,買賣以與 士市,不立剛武之心,勇猛之意,以率先士大夫,尤失理不公。臣聞黃帝理法曰:『壘壁已 具,行不由路,謂之奸人,奸人者殺。』臣謹以斬之,昧死以聞。」制曰:「司馬法曰: 『國容不入軍,軍容不入國也。』建有何疑焉?」建由是名興,後至渭城令,死。至今渭城 有其祠也。
lǔ shí gōng jiàn, pò zé néng yīng, gǎn zé néng dòng, mù wú qióng, biàn wú xíng xiàng, fù róu wěi cóng, rú yǐng yǔ xiǎng, rú máng zhī shǒu hù, rú lún zhī zhú mǎ, xiǎng zhī yīng shēng, yǐng zhī xiàng xíng yě, chāng bù jí gé, hū bù jí xī, zú jǔ bù jí jí. xiāng lí ruò chán yì, shàng zài gōng běi méi jié zhī wēi, céng bù kě yǐ dà xī xiǎo, yǐ xiǎo kuàng dà. yòng bīng zhī dào, qí yóu rán hū? cǐ shàn dāng dí zhě yě. wèi jí fū zhé chōng yú wèi xíng zhī qián zhě, yī ràng hū miào táng zhī shàng ér shī huì hū bǎi wàn zhī mín, gù jū zé wú biàn dòng, zhàn zé bù xuè rèn, qí tāng wǔ zhī bīng yǔ!
魯石公劍,迫則能應,感則能動,●穆無窮,變無形像,復柔委從,如影與響,如尨之 守戶,如輪之逐馬,響之應聲,影之像形也,閶不及鞈,呼不及吸,足舉不及集。相離若蟬 翼,尚在肱北眉睫之微,曾不可以大息小,以小況大。用兵之道,其猶然乎?此善當敵者 也。未及夫折衝於未形之前者,揖讓乎廟堂之上而施惠乎百萬之民,故居則無變動,戰則不 血刃,其湯武之兵與!
kǒng zǐ běi yóu, dōng shàng nóng shān, zǐ lù zi gòng yán yuān cóng yān. kǒng zǐ kuì rán tàn yuē: dēng gāo wàng xià, shǐ rén xīn bēi, èr sān zi zhě, gè yán ěr zhì. qiū jiāng tīng zhī. zǐ lù yuē: yuàn dé bái yǔ ruò yuè, chì yǔ ruò rì, zhōng gǔ zhī yīn shàng wén hū tiān, jīng qí piān fān, xià pán yú dì. yóu qiě jǔ bīng ér jī zhī, bì yě rǎng dì qiān lǐ, dú yóu néng ěr. shǐ fū èr zi wèi cóng yān! kǒng zǐ yuē: yǒng zāi shì hū! fèn fèn zhě hū zi gòng yuē: cì yě, yuàn qí chǔ hé zhàn yú mǎng yáng zhī yě, liǎng lěi xiāng dāng, jīng qí xiāng wàng, chén āi xiāng jiē, jiē zhàn gòu bīng, cì yuàn zhe gǎo yī bái guān, chén shuō bái rèn zhī jiān, jiě liǎng guó zhī huàn, dú cì néng ěr. shǐ fū èr zi zhě wèi wǒ cóng yān! kǒng zǐ yuē: biàn zāi shì hū! xiān xiān zhě hū! yán yuān dú bù yán. kǒng zǐ yuē: huí! lái! ruò dú hé bù yuàn hū? yán yuān yuē: wén wǔ zhī shì, èr zi yǐ yán zhī, huí hé gǎn yǔ yān! kǒng zǐ yuē: ruò bǐ, xīn bù yǔ yān, dì yán zhī! yán yuān yuē: huí wén bào yú lán zhǐ bù tóng qiè ér cáng, yáo shùn jié zhòu bù tóng guó ér zhì, èr zi zhī yán yǔ huí yán yì. huí yuàn dé míng wáng shèng zhǔ ér xiāng zhī, shǐ chéng guō bù xiū, gōu chí bù yuè, duàn jiàn jǐ yǐ wèi nóng qì, shǐ tiān xià qiān suì wú zhàn dòu zhī huàn, rú cǐ zé yóu hé fèn fèn ér jī, cì yòu hé xiān xiān ér shǐ hū? kǒng zǐ yuē: měi zāi, dé hū! yáo yáo zhě hū! zǐ lù jǔ shǒu wèn yuē: yuàn wén fū zǐ zhī yì. kǒng zǐ yuē: wú suǒ yuàn zhě, yán shì zhī jì, wú yuàn fù yì guān ér cóng yán shì zi yě.
孔子北游,東上農山,子路、子貢、顏淵從焉。孔子喟然嘆曰:「登高望下,使人心 悲,二三子者,各言爾志。丘將聽之。」子路曰:「願得白羽若月,赤羽若日,鐘鼓之音上 聞乎天,旌旗翩翻,下蟠於地。由且舉兵而擊之,必也攘地千里,獨由能耳。使夫二子為從 焉!」孔子曰:「勇哉士乎!憤憤者乎﹗」子貢曰:「賜也,願齊楚合戰於莽洋之野,兩壘 相當,旌旗相望,塵埃相接,接戰構兵,賜願着縞衣白冠,陳說白刃之間,解兩國之患,獨 賜能耳。使夫二子者為我從焉!」孔子曰:「辯哉士乎!僊僊者乎!」顏淵獨不言。孔子 曰:「回!來!若獨何不願乎?」顏淵曰:「文武之事,二子已言之,回何敢與焉!」孔子 曰:「若鄙,心不與焉,第言之!」顏淵曰:「回聞鮑魚蘭芷不同篋而藏,堯舜桀紂不同國 而治,二子之言與回言異。回願得明王聖主而相之,使城郭不修,溝池不越,鍛劍戟以為農 器,使天下千歲無戰鬥之患,如此則由何憤憤而擊,賜又何僊僊而使乎?」孔子曰:「美 哉,德乎!姚姚者乎!」子路舉手問曰:「願聞夫子之意。」孔子曰:「吾所願者,顏氏之 計,吾願負衣冠而從顏氏子也。」
lǔ āi gōng wèn yú zhòng ní yuē: wú yù xiǎo zé shǒu, dà zé gōng, qí dào ruò hé? zhòng ní yuē: ruò cháo tíng yǒu lǐ, shàng xià yǒu qīn, mín zhī zhòng jiē jūn zhī chù yě, jūn jiāng shuí gōng? ruò cháo tíng wú lǐ, shàng xià wú qīn, mín zhòng jiē jūn zhī chóu yě, jūn jiāng shuí yǔ shǒu? yú shì fèi zé liáng zhī jìn, chí guān shì zhī zhēng, yǐ wèi mín huì yě.
魯哀公問於仲尼曰:「吾欲小則守,大則攻,其道若何?」仲尼曰:「若朝廷有禮,上 下有親,民之眾皆君之畜也,君將誰攻?若朝廷無禮,上下無親,民眾皆君之讎也,君將誰 與守?」於是廢澤梁之禁,弛關市之徵,以為民惠也。」
wén wáng yuē: wú yù yòng bīng, shuí kě fá? mì xū shì yí yú wǒ, kě xiān wǎng fá. guǎn shū yuē: bù kě. qí jūn tiān xià zhī míng jūn yě, fá zhī bù yì. tài gōng wàng yuē: chén wén zhī xiān wáng fá wǎng bù fá shùn fá xiǎn bù fá yì fá guò bù fá bù jí. wén wáng yuē: shàn. suì fá mì xū shì, miè zhī yě.
文王曰:「吾欲用兵,誰可伐?密須氏疑於我,可先往伐。」管叔曰:「不可。其君天 下之明君也,伐之不義。」太公望曰:「臣聞之先王伐枉不伐順;伐險不伐易;伐過不伐不 及。」文王曰:「善。」遂伐密須氏,滅之也。
wǔ wáng jiāng fá zhòu. zhào tài gōng wàng ér wèn zhī yuē: wú yù bù zhàn ér zhī shèng, bù bo ér zhī jí, shǐ fēi qí rén, wèi zhī yǒu dào hū? tài gōng duì yuē: yǒu dào. wáng dé zhòng rén zhī xīn, yǐ tú bù dào, zé bù zhàn ér zhī shèng yǐ yǐ xián fá bù xiào, zé bù bo ér zhī jí yǐ. bǐ hài zhī, wǒ lì zhī. suī fēi wú mín, kě dé ér shǐ yě. wǔ wáng yuē: shàn. nǎi zhào zhōu gōng ér wèn yān, yuē: tiān xià zhī tú shì zhě, jiē yǐ yīn wèi tiān zǐ, yǐ zhōu wèi zhū hóu, yǐ zhū hóu gōng tiān zǐ, shèng zhī yǒu dào hū? zhōu gōng duì yuē: yīn xìn tiān zǐ, zhōu xìn zhū hóu, zé wú shèng zhī dào yǐ, hé kě gōng hū? wǔ wáng fèn rán yuē: rǔ yán yǒu shuō hū? zhōu gōng duì yuē: chén wén zhī, gōng lǐ zhě wèi zéi, gōng yì zhě wèi cán, shī qí mín zhì wèi pǐ fū, wáng gōng qí shī mín zhě yě, hé gōng tiān zǐ hū? wǔ wáng yuē: shàn. nǎi qǐ zhòng jǔ shī, yǔ yīn zhàn yú mù zhī yě, dà bài yīn rén. shàng táng jiàn yù, yuē: shuí zhī yù yě? yuē: zhū hóu zhī yù. jí qǔ ér guī zhī yú zhū hóu. tiān xià wén zhī, yuē: wǔ wáng lián yú cái yǐ. rù shì jiàn nǚ, yuē: shuí zhī nǚ yě? yuē: zhū hóu zhī nǚ yě. jí qǔ ér guī zhī yú zhū hóu. tiān xià wén zhī, yuē: wǔ wáng lián yú sè yě. yú shì fā jù qiáo zhī sù, sàn lù tái zhī cái jīn qián yǐ yǔ shì mín, chù qí zhàn chē ér bù chéng, chí qí jiǎ bīng ér fú yòng, zòng mǎ huá shān, fàng niú táo lín, shì bù fù yòng. tiān xià wén zhě, xián wèi wǔ wáng xíng yì yú tiān xià, qǐ bù dà zāi?
武王將伐紂。召太公望而問之曰:「吾欲不戰而知勝,不卜而知吉,使非其人,為之有 道乎?」太公對曰:「有道。王得眾人之心,以圖不道,則不戰而知勝矣;以賢伐不肖,則 不卜而知吉矣。彼害之,我利之。雖非吾民,可得而使也。」武王曰:「善。」乃召周公而 問焉,曰:「天下之圖事者,皆以殷為天子,以周為諸侯,以諸侯攻天子,勝之有道乎?」 周公對曰:「殷信天子,周信諸侯,則無勝之道矣,何可攻乎?」武王忿然曰:「汝言有說 乎?」周公對曰:「臣聞之,攻禮者為賊,攻義者為殘,失其民制為匹夫,王攻其失民者 也,何攻天子乎?」武王曰:「善。」乃起眾舉師,與殷戰於牧之野,大敗殷人。上堂見 玉,曰:「誰之玉也?」曰:「諸侯之玉。」即取而歸之於諸侯。天下聞之,曰:「武王廉 於財矣。」入室見女,曰:「誰之女也?」曰:「諸侯之女也。」即取而歸之於諸侯。天下 聞之,曰:「武王廉於色也。」於是發巨橋之粟,散鹿台之財金錢以與士民,黜其戰車而不 乘,弛其甲兵而弗用,縱馬華山,放牛桃林,示不復用。天下聞者,咸謂武王行義於天下, 豈不大哉?
wén wáng yù fá chóng, xiān xuān yán yuē: yǔ wén chóng hóu hǔ, miè wǔ fù xiōng, bù jìng zhǎng lǎo, tīng yù bù zhōng, fēn cái bù jūn, bǎi xìng lì jǐn, bù dé yī shí, yǔ jiāng lái zhēng zhī, wéi wèi mín nǎi fá chóng, lìng wú shā rén, wú huài shì, wú tián jǐng, wú fá shù mù, wú dòng liù chù, yǒu bù rú lìng zhě sǐ wú shè. chóng rén wén zhī, yīn qǐng jiàng.
文王欲伐崇,先宣言曰:「予聞崇侯虎,蔑侮父兄,不敬長老,聽獄不中,分財不均, 百姓力盡,不得衣食,予將來征之,唯為民乃伐崇,令毋殺人,毋壞室,毋填井,毋伐樹 木,毋動六畜,有不如令者死無赦。」崇人聞之,因請降。
chǔ zhuāng wáng fá chén, wú jiù zhī, yǔ shí rì shí yè qíng. zuǒ shǐ yǐ xiāng yuē: wú bì yè zhì, jiǎ liè lěi huài, bǐ bì báo wǒ, hé bù háng liè gǔ chū dài zhī. wú shī zhì chǔ, jiàn chéng chén ér hái. zuǒ shǐ yǐ xiāng yuē: zhuī zhī. wú xíng liù shí lǐ ér wú gōng, wáng bà zú qǐn. guǒ jī zhī, dà bài wú shī.
楚莊王伐陳,吳救之,雨十日十夜晴。左史倚相曰:「吳必夜至,甲列壘壞,彼必薄 我,何不行列鼓出待之。」吳師至楚,見成陳而還。左史倚相曰:「追之。」吳行六十里而 無功,王罷卒寢。果擊之,大敗吳師。
qí huán gōng zhī shí, lín yǔ shí xún. huán gōng yù fá cháo líng, qí chéng zhī zhí yǔ yě, wèi hé. guǎn zhòng xí péng yǐ zú tú zào yú mén, huán gōng yuē: tú zhòng hé yǐ wèi? guǎn zhòng duì yuē: chén wén zhī, yǔ zé yǒu shì. fū cháo líng bù néng yǔ, chén qǐng gōng zhī. gōng yuē: shàn! suì xìng shī fá zhī. jì zhì, dà zú jiān wài shì zài nèi yǐ, huán gōng yuē: qí yǒu shèng rén hū? nǎi hái qí ér qù zhī.
齊桓公之時,霖雨十旬。桓公欲伐漅陵,其城之值雨也,未合。管仲隰朋以卒徒造於 門,桓公曰:「徒眾何以為?」管仲對曰:「臣聞之,雨則有事。夫漅陵不能雨,臣請攻 之。」公曰:「善!」遂興師伐之。既至,大卒間外士在內矣,桓公曰:「其有聖人乎?」 乃還旗而去之。
sòng wéi cáo, bù bá. sī mǎ zi yú wèi jūn yuē: wén wáng fá chóng, chóng jūn qí chéng, sān xún bù jiàng, tuì ér xiū jiào, fù fá zhī, yīn lěi ér jiàng. jīn jūn dé wú nǎi yǒu suǒ què hū? hú bù tuì xiū dé, wú què ér hòu dòng.
宋圍曹,不拔。司馬子魚謂君曰:「文王伐崇,崇軍其城,三旬不降,退而修教,復伐 之,因壘而降。今君德無乃有所闕乎?胡不退修德,無闕而後動。」
wú wáng hé lú yǔ jīng rén zhàn yú bǎi jǔ, dà shèng zhī, zhì yú yǐng jiāo, wǔ bài jīng rén. hé lú zhī chén wǔ rén jìn jiàn yuē: fū shēn rù yuǎn bào, fēi wáng zhī lì yě, wáng qí fǎn hū? wǔ jiāng qiè tóu, hé lú wèi zhī yīng, wǔ rén zhī tóu zhuì yú mǎ qián, hé lú jù, zhào wǔ zǐ xū ér wèn yān. zi xū yuē: wǔ chén zhě jù yě. fū wǔ bài zhī rén zhě, qí jù shén yǐ, wáng gū shǎo jìn. suì rù yǐng, nán zhì jiāng, běi zhì fāng chéng, fāng sān qiān lǐ, jiē fú yú chǔ yǐ.
吳王闔廬與荊人戰於柏舉,大勝之,至於郢郊,五敗荊人。闔廬之臣五人進諫曰:「夫 深入遠報,非王之利也,王其返乎?」五將鍥頭,闔廬未之應,五人之頭墜於馬前,闔廬 懼,召伍子胥而問焉。子胥曰:「五臣者懼也。夫五敗之人者,其懼甚矣,王姑少進。」遂 入郢,南至江,北至方城,方三千里,皆服於楚矣。
tián chéng zi cháng yǔ zǎi wǒ zhēng, zǎi wǒ yè fú zú, jiāng yǐ gōng tián chéng zi, lìng yú cù zhòng yuē: bù jiàn jīng jié wú qǐ. chī yí zi pí wén zhī, gào tián chéng zi. tián chéng zi yīn wèi jīng jié yǐ qǐ zǎi wǒ zhī zú yǐ gōng zhī, suì cán zhī yě.
田成子常與宰我爭,宰我夜伏卒,將以攻田成子,令於卒中曰:「不見旌節毋起。」鴟 夷子皮聞之,告田成子。田成子因為旌節以起宰我之卒以攻之,遂殘之也。
qí huán gōng běi fá shān róng shì, qǐng bīng yú lǔ, lǔ bù yǔ, huán gōng nù, jiāng gōng zhī, guǎn zhòng yuē: bù kě, wǒ yǐ xíng běi fāng zhū hóu yǐ. jīn yòu gōng lǔ, wú nǎi bù kě hū? lǔ bì shì chǔ, shì wǒ yī jǔ ér shī liǎng yě. huán gōng yuē: shàn! nǎi chuò gōng lǔ yǐ.
齊桓公北伐山戎氏,請兵於魯,魯不與,桓公怒,將攻之,管仲曰:「不可,我已刑北 方諸侯矣。今又攻魯,無乃不可乎?魯必事楚,是我一舉而失兩也。」桓公曰:「善!」乃 輟攻魯矣。
shèng rén zhī zhì tiān xià yě, xiān wén dé ér hòu wǔ lì. fán wǔ zhī xìng wèi bù fú yě. wén huà bù gǎi, rán hòu jiā zhū. fū xià yú bù yí, chún dé zhī suǒ bù néng huà ér hòu wǔ lì jiā yān.
聖人之治天下也,先文德而後武力。凡武之興為不服也。文化不改,然後加誅。夫下愚 不移,純德之所不能化而後武力加焉。
xī yáo zhū sì xiōng yǐ chéng è, zhōu gōng shā guǎn cài yǐ mǐ luàn, zi chǎn shā dèng xī yǐ wēi chǐ, kǒng zǐ zhǎn shǎo zhèng mǎo yǐ biàn zhòng, nìng zéi zhī rén ér bù zhū, luàn zhī dào yě. yì yuē: bù wēi xiǎo, bù chéng dà, cǐ xiǎo rén zhī fú yě.
昔堯誅四凶以懲惡,周公殺管蔡以弭亂,子產殺鄧析以威侈,孔子斬少正卯以變眾,佞 賊之人而不誅,亂之道也。易曰:「不威小,不懲大,此小人之福也。」
wǔ dì sān wáng jiào yǐ rén yì ér tiān xià biàn yě, kǒng zǐ yì jiào yǐ rén yì ér tiān xià bù cóng zhě, hé yě? xī míng wáng yǒu fú miǎn yǐ zūn xián, yǒu fǔ yuè yǐ zhū è, gù qí shǎng zhì zhòng, ér xíng zhì shēn, ér tiān xià biàn. kǒng zǐ xián yán yuān, wú yǐ shǎng zhī, jiàn rú bēi, wú yǐ fá zhī gù tiān xià bù cóng. shì gù dào fēi quán bù lì, fēi shì bù xíng, shì dào zūn rán hòu xíng.
五帝三王教以仁義而天下變也,孔子亦教以仁義而天下不從者,何也?昔明王有紱冕以 尊賢,有斧鉞以誅惡,故其賞至重,而刑至深,而天下變。孔子賢顏淵,無以賞之,賤孺 悲,無以罰之;故天下不從。是故道非權不立,非勢不行,是道尊然後行。
kǒng zǐ wèi lǔ sī kòu, qī rì ér zhū shǎo zhèng mǎo yú dōng guān zhī xià, mén rén wén zhī, qū ér jìn, zhì zhě bù yán, qí yì jiē yī yě. zi gòng hòu zhì, qū ér jìn, yuē: fū shǎo zhèng mǎo zhě, lǔ guó zhī wén rén yǐ! fū zǐ shǐ wèi zhèng, hé yǐ xiān zhū zhī? kǒng zǐ yuē: cì yě, fēi ěr suǒ jí yě. fū wáng zhě zhī zhū yǒu wǔ, ér dào qiè bù yǔ yān. yī yuē xīn biàn ér xiǎn èr yuē yán wěi ér biàn sān yuē xíng pì ér jiān sì yuē zhì yú ér bó wǔ yuē shùn fēi ér zé. cǐ wǔ zhě jiē yǒu biàn zhī cōng dá zhī míng, ér fēi qí zhēn yě. gǒu xíng yǐ wěi, zé qí zhī zú yǐ yí zhòng, qiáng zú yǐ dú lì, cǐ jiān rén zhī xióng yě, bù kě bù zhū. fū yǒu wǔ zhě zhī yī, zé bù miǎn yú zhū. jīn shǎo zhèng mǎo jiān zhī, shì yǐ xiān zhū zhī yě. xī zhě tāng zhū zhú mù, tài gōng zhū pān zhǐ, guǎn zhòng zhū shǐ fù lǐ, zi chǎn zhū dèng xī, cǐ wǔ zǐ wèi yǒu bù zhū yě. suǒ wèi zhū zhī zhě, fēi wèi qí zhòu zé gōng dào, mù zé chuān yú yě, jiē qīng fù zhī tú yě! cǐ gù jūn zǐ zhī suǒ yí, yú zhě zhī suǒ huò yě. shī yún: yōu xīn qiāo qiāo, yùn yú qún xiǎo. cǐ zhī wèi yǐ.
孔子為魯司寇,七日而誅少正卯於東觀之下,門人聞之,趨而進,至者不言,其意皆一 也。子貢後至,趨而進,曰:「夫少正卯者,魯國之聞人矣!夫子始為政,何以先誅之?」 孔子曰:「賜也,非爾所及也。夫王者之誅有五,而盜竊不與焉。一曰心辨而險;二曰言偽 而辯;三曰行辟而堅;四曰志愚而博;五曰順非而澤。此五者皆有辨知聰達之名,而非其真 也。苟行以偽,則其知足以移眾,強足以獨立,此奸人之雄也,不可不誅。夫有五者之一, 則不免於誅。今少正卯兼之,是以先誅之也。昔者湯誅蠋沐,太公誅潘址,管仲誅史附里, 子產誅鄧析,此五子未有不誅也。所謂誅之者,非為其晝則功盜,暮則穿窬也,皆傾覆之徒 也!此固君子之所疑,愚者之所惑也。詩云:『憂心悄悄,慍於群小。』此之謂矣。」
qí rén wáng mǎn shēng jiàn zhōu gōng, zhōu gōng chū jiàn zhī, yuē: xiān shēng yuǎn rǔ, hé yǐ jiào zhī? wáng mǎn shēng yuē: yán nèi shì zhě yú nèi, yán wài shì zhě yú wài, jīn yán nèi shì hū? yán wài shì hū? zhōu gōng dǎo rù. wáng mǎn shēng yuē: jìng cóng. bù xí, zhōu gōng bù dǎo zuò. wáng mǎn shēng yuē: yán dà shì zhě zuò, yán xiǎo shì zhě yǐ. jīn yán dà shì hū? yán xiǎo shì hū? zhōu gōng dǎo zuò. wáng mǎn shēng zuò. zhōu gōng yuē: xiān shēng hé yǐ jiào zhī? wáng mǎn shēng yuē: chén wén shèng rén bù yán ér zhī, fēi shèng rén zhě suī yán bù zhī. jīn yù yán hū? wú yán hū? zhōu gōng fǔ niàn, yǒu qǐng, bù duì. wáng mǎn shēng jiè bǐ dú shū zhī yuē: shè jì qiě wēi, fù zhī yú yīng. zhōu gōng yǎng shì jiàn shū yuē: wéi! wéi! jǐn wén mìng yǐ. míng rì zhū guǎn cài.
齊人王滿生見周公,周公出見之,曰:「先生遠辱,何以教之?」王滿生曰:「言內事 者於內,言外事者於外,今言內事乎?言外事乎?」周公導入。王滿生曰:「敬從。」布 席,周公不導坐。王滿生曰:「言大事者坐,言小事者倚。今言大事乎?言小事乎?」周公 導坐。王滿生坐。周公曰:「先生何以教之?」王滿生曰:「臣聞聖人不言而知,非聖人者 雖言不知。今欲言乎?無言乎?」周公俛念,有頃,不對。王滿生借筆牘書之曰:「社稷且 危,傅之於膺。」周公仰視見書曰:「唯!唯!謹聞命矣。」明日誅管蔡。