sī mǎ fǎ yuē:" guó suī dà, hào zhàn bì wáng tiān xià suī ān, wàng zhàn bì wēi." yì yuē:" jūn zǐ yǐ chú róng qì, jiè bù yú." fū bīng bù kě wán, wán zé wú wēi bīng bù kě fèi, fèi zé zhào kòu. xī wú wáng fū chāi hào zhàn ér wáng, xú yǎn wáng wú wǔ yì miè. gù míng wáng zhī zhì guó yě, shàng bù wán bīng, xià bù fèi wǔ. yì yuē:" cún bù wàng wáng, shì yǐ shēn ān ér guó jiā kě bǎo yě."
司马法曰:“国虽大,好战必亡;天下虽安,忘战必危。”易曰:“君子以除戎器,戒 不虞。”夫兵不可玩,玩则无威;兵不可废,废则召寇。昔吴王夫差好战而亡,徐偃王无武 亦灭。故明王之制国也,上不玩兵,下不废武。易曰:“存不忘亡,是以身安而国家可保 也。”
qín zhāo wáng zhōng cháo ér tàn yuē:" fū chǔ jiàn lì chàng yōu zhuō. fū jiàn lì zé shì duō piāo hàn, chàng yōu zhuō zé sī lǜ yuǎn yě, wú kǒng chǔ zhī móu qín yě." cǐ wèi dāng jí niàn xiōng, ér cún bù wàng wáng yě, zú yǐ chéng bà yān.
秦昭王中朝而叹曰:“夫楚剑利、倡优拙。夫剑利则士多慓悍,倡优拙则思虑远也,吾 恐楚之谋秦也。”此谓当吉念凶,而存不忘亡也,卒以成霸焉。
wáng sūn lì wèi chǔ wén wáng yuē:" xú yǎn wáng hǎo xíng rén yì zhī dào, hàn dōng zhū hóu sān shí èr guó jǐn fú yǐ! wáng ruò bù fá, chǔ bì shì xú." wáng yuē:" ruò xìn yǒu dào, bù kě fá yě." duì yuē:" dà zhī fá xiǎo, qiáng zhī fá ruò, yóu dà yú zhī tūn xiǎo yú yě, ruò hǔ zhī shí tún yě, è yǒu qí bù de lǐ?" wén wáng xīng shī fá xú, cán zhī. xú yǎn wáng jiāng sǐ, yuē:" wú lài yú wén dé ér bù míng wǔ bèi, hǎo xíng rén yì zhī dào ér bù zhī zhà rén zhī xīn, yǐ zhì yú cǐ." fū gǔ zhī wáng zhě qí yǒu bèi hū?
王孙厉谓楚文王曰:“徐偃王好行仁义之道,汉东诸侯三十二国尽服矣!王若不伐,楚 必事徐。”王曰:“若信有道,不可伐也。”对曰:“大之伐小,强之伐弱,犹大鱼之吞小 鱼也,若虎之食豚也,恶有其不得理?”文王兴师伐徐,残之。徐偃王将死,曰:“吾赖于 文德而不明武备,好行仁义之道而不知诈人之心,以至于此。”夫古之王者其有备乎?
wú qǐ wèi yuàn shǒu, xíng xiàn shì xī, wèn qū yí jiù yuē:" wáng bù zhī qǐ bù xiào, yǐ wéi yuàn shǒu, xiān shēng jiāng hé yǐ jiào zhī?" qū gōng bú duì. jū yī nián, wáng yǐ wéi lìng yǐn, xíng xiàn shì xī. wèn qū yí jiù yuē:" qǐ wèn xiān shēng, xiān shēng bù jiào. jīn wáng bù zhī qǐ bù xiào, yǐ wéi lìng yǐn, xiān shēng shì guān qǐ wèi zhī yě!" qū gōng yuē:" zǐ jiāng nài hé?" wú qǐ yuē:" jiāng jūn chǔ guó zhī jué ér píng qí lù, sǔn qí yǒu yú ér jì qí bù zú, lì jiǎ bīng yǐ shí zhēng yú tiān xià." qū gōng yuē:" wú wén xī shàn zhì guó jiā zhě bù biàn gù, bù yì cháng. jīn zǐ jiāng jūn chǔ guó zhī jué ér píng qí lù, sǔn qí yǒu yú ér jì qí bù zú, shì biàn qí gù ér yì qí cháng yě. qiě wú wén bīng zhě xiōng qì yě, zhēng zhě nì dé yě. jīn zi yīn móu nì dé, hǎo yòng xiōng qì, dài rén suǒ qì, nì zhī zhì yě, yín yì zhī shì yě, xíng zhě bù lì. qiě zi yòng lǔ bīng bù yí dé zhì yú qí ér dé zhì yān zi yòng wèi bīng bù yí dé zhì yú qín ér dé zhì yān. wú wén zhī yuē:' fēi huò rén bù néng chéng huò.' wú gù guài wú zhǔ zhī shù nì tiān dào, zhì jīn wú huò. xī! qiě dài fū zi yě." wú qǐ tì rán yuē:" shàng kě gèng hū?" qū gōng yuē:" bù kě." wú qǐ yuē:" qǐ zhī wéi rén móu." qū gōng yuē:" chéng xíng zhī tú bù kě gèng yǐ! zi bù rú dūn chù ér dǔ xíng zhī, chǔ guó wú guì yú jǔ xián."
吴起为苑守,行县适息,问屈宜臼曰:“王不知起不肖,以为苑守,先生将何以教 之?”屈公不对。居一年,王以为令尹,行县适息。问屈宜臼曰:“起问先生,先生不教。 今王不知起不肖,以为令尹,先生试观起为之也!”屈公曰:“子将奈何?”吴起曰:“将 均楚国之爵而平其禄,损其有余而继其不足,厉甲兵以时争于天下。”屈公曰:“吾闻昔善 治国家者不变故,不易常。今子将均楚国之爵而平其禄,损其有余而继其不足,是变其故而 易其常也。且吾闻兵者凶器也,争者逆德也。今子阴谋逆德,好用凶器,殆人所弃,逆之至 也,淫泆之事也,行者不利。且子用鲁兵不宜得志于齐而得志焉;子用魏兵不宜得志于秦而 得志焉。吾闻之曰:‘非祸人不能成祸。’吾固怪吾主之数逆天道,至今无祸。嘻!且待夫 子也。”吴起惕然曰:“尚可更乎?”屈公曰:“不可。”吴起曰:“起之为人谋。”屈公 曰:“成刑之徒不可更已!子不如敦处而笃行之,楚国无贵于举贤。”
chūn qiū jì guó jiā cún wáng, yǐ chá lái shì, suī yǒu guǎng tǔ zhòng mín, jiān jiǎ lì bīng, wēi měng zhī jiāng, shì zú bù qīn fù, bù kě yǐ zhàn shèng qǔ gōng. jìn hóu huò yú hán chǔ zi yù dé chén bài yú chéng pú cài bù dài dí ér zhòng kuì. gù yǔ yuē:" wén wáng bù néng shǐ bù fù zhī mín xiān zhěn bù néng zhàn bù jiào zhī zú zào fù wáng liáng bù néng yǐ bì chē bù zuò zhī mǎ, qū jí ér zhì yuǎn yì páng méng bù néng yǐ wǎng shǐ ruò gōng, shè yuǎn zhōng wēi gù qiáng ruò chéng bài zhī yào, zài hu fù shì zú, jiào xí zhī ér yǐ."
春秋记国家存亡,以察来世,虽有广土众民,坚甲利兵,威猛之将,士卒不亲附,不可 以战胜取功。晋侯获于韩;楚子玉得臣败于城濮;蔡不待敌而众溃。故语曰:“文王不能使 不附之民;先轸不能战不教之卒;造父王良不能以弊车不作之马,趋疾而致远;羿逄蒙不能 以枉矢弱弓,射远中微;故强弱成败之要,在乎附士卒,教习之而已。”
nèi zhì wèi dé, bù kě yǐ zhèng wài, běn huì wèi xí, bù kě yǐ zhì mò, shì yǐ chūn qiū xiān jīng shī ér hòu zhū xià, xiān zhū huá ér hòu yí dí. jí zhōu huì wáng, yǐ zāo luàn shì, jì xiān wáng zhī tǐ, ér qiáng chǔ chēng wáng, zhū hóu bèi pàn, yù shēn xiān wáng zhī mìng, yī tǒng tiān xià. bù xiān guǎng yǎng jīng shī, yǐ jí zhū xià, zhū xià yǐ jí yí dí, nèi zhì wèi dé, fèn zé bù liào lì, quán dé shī, xīng bīng ér zhēng qiáng chǔ, shī dà bài, zǔn rǔ bù xíng, dà wéi tiān xià xiào. xìng féng qí huán gōng yǐ dé ān zūn, gù nèi zhì wèi dé bù kě yǐ zhèng wài, běn huì wèi xí, bù kě yǐ zhì mò.
内治未得,不可以正外,本惠未袭,不可以制末,是以春秋先京师而后诸夏,先诸华而 后夷狄。及周惠王,以遭乱世,继先王之体,而强楚称王,诸侯背叛,欲申先王之命,一统 天下。不先广养京师,以及诸夏,诸夏以及夷狄,内治未得,忿则不料力,权得失,兴兵而 征强楚,师大败,撙辱不行,大为天下笑。幸逢齐桓公以得安尊,故内治未得不可以正外, 本惠未袭,不可以制末。
jiàng shuài shòu mìng zhě, jiàng shuài rù, jūn lì bì rù, jiē běi miàn zài bài qǐ shǒu shòu mìng. tiān zǐ nán miàn ér shòu zhī yuè, dōng xíng, xī miàn ér yī zhī, shì fú yù yě. gù shòu mìng ér chū wàng qí guó, jí róng wàng qí jiā, wén bāo gǔ zhī shēng, wéi kǒng bù shèng wàng qí shēn, gù bì sǐ. bì sǐ bù rú lè sǐ, lè sǐ bù rú gān sǐ, gān sǐ bù rú yì sǐ, yì sǐ bù rú shì sǐ rú guī, cǐ zhī wèi yě. gù yī rén bì sǐ, shí rén fú néng dài yě shí rén bì sǐ, bǎi rén fú néng dài yě bǎi rén bì sǐ, qiān rén bù néng dài yě qiān rén bì sǐ, wàn rén fú néng dài yě wàn rén bì sǐ, héng xíng hū tiān xià, lìng xíng jìn zhǐ, wáng zhě zhī shī yě.
将帅受命者,将帅入,军吏毕入,皆北面再拜稽首受命。天子南面而授之钺,东行,西 面而揖之,示弗御也。故受命而出忘其国,即戎忘其家,闻枹鼓之声,唯恐不胜忘其身,故 必死。必死不如乐死,乐死不如甘死,甘死不如义死,义死不如视死如归,此之谓也。故一 人必死,十人弗能待也;十人必死,百人弗能待也;百人必死,千人不能待也;千人必死, 万人弗能待也;万人必死,横行乎天下,令行禁止,王者之师也。
tián dān wèi qí shàng jiàng jūn, xīng shī shí wàn, jiāng yǐ gōng dí, wǎng jiàn lǔ zhòng lián zi. zhòng lián zǐ yuē:" jiāng jūn zhī gōng dí, bì bù néng xià yǐ!" tián jiāng jūn yuē:" dān yǐ wǔ lǐ zhī chéng, shí lǐ zhī guō, fù qí zhī guó, hé wéi gōng dí bù néng xià?" qù shàng chē bù yǔ yán. jué gōng dí, sān yuè ér bù néng xià, qí yīng ér yáo zhī yuē:" dà guān rú jī, cháng jiàn zhǔ yí, gōng dí bù néng xià, lěi yú wú qiū." yú shì tián jiāng jūn kǒng hài, wǎng jiàn zhòng lián zǐ yuē:" xiān shēng hé yǐ zhī dān zhī gōng dí bù néng xià yě?" zhòng lián zi yuē:" fū jiāng jūn zài jí mò zhī shí, zuò zé zhī kuì, lì zé zhàng chā wèi shì zú chàng yuē:' zōng miào wáng yǐ, hún pò sàng yǐ, guī hé dǎng yǐ.' gù jiāng yǒu sǐ zhī xīn, shì zú wú shēng zhī qì. jīn jiāng jūn dōng yǒu yē yì zhī fēng, xī yǒu zī shàng zhī bǎo, jīn yín huáng dài, chí chěng hū zī miǎn zhī jiān, shì yǐ lè shēng ér è sǐ yě." tián jiāng jūn míng rì jié fà, jìng lì shǐ shí zhī suǒ, nǎi yǐn bāo ér gǔ zhī, dí rén xià zhī. gù jiāng jūn zhě, shì zhī xīn yě, shì zhě jiāng zhī zhī tǐ yě, xīn yóu yǔ zé zhī tǐ bù yòng, tián jiāng jūn zhī wèi hū!
田单为齐上将军,兴师十万,将以攻翟,往见鲁仲连子。仲连子曰:“将军之攻翟,必 不能下矣!”田将军曰:“单以五里之城,十里之郭,复齐之国,何为攻翟不能下?”去上 车不与言。决攻翟,三月而不能下,齐婴儿谣之曰:“大冠如箕,长剑拄颐,攻翟不能下, 垒于梧丘。”于是田将军恐骇,往见仲连子曰:“先生何以知单之攻翟不能下也?”仲连子 曰:“夫将军在即墨之时,坐则织蒉,立则杖臿为士卒倡曰:‘宗庙亡矣,魂魄丧矣,归何 党矣。’故将有死之心,士卒无生之气。今将军东有掖邑之封,西有淄上之宝,金银黄带, 驰骋乎淄渑之间,是以乐生而恶死也。”田将军明日结发,径立矢石之所,乃引枹而鼓之, 翟人下之。故将军者,士之心也,士者将之枝体也,心犹与则枝体不用,田将军之谓乎!
jìn zhì bó fá zhèng, qí tián héng jiù zhī, yǒu dēng gài bì shēn lì yān, chē tú yǒu bù jìn zhě bì lìng zhù zhī. lěi hé ér hòu gǎn chù, jǐng zào chéng ér hòu gǎn shí. zhì bó yuē:" wú wén tián héng xīn dé guó ér ài qí mín, nèi tóng qí cái, wài tóng qí qín láo, zhì jūn ruò cǐ, qí dé zhòng yě, bù kě dài yě." nǎi qù zhī ěr.
晋智伯伐郑,齐田恒救之,有登盖必身立焉,车徒有不进者必令助之。垒合而后敢处, 井灶成而后敢食。智伯曰:“吾闻田恒新得国而爱其民,内同其财,外同其勤劳,治军若 此,其得众也,不可待也。”乃去之耳。
tài gōng bīng fǎ yuē:" zhì cí ài zhī xīn, lì wǔ wēi zhī zhàn, yǐ bì qí zhòng liàn qí jīng ruì, dǐ lì qí jié, yǐ gāo qí qì. fēn wéi wǔ xuǎn, yì qí qí zhāng, wù shǐ mào luàn jiān qí xíng zhèn, lián qí shén wǔ, yǐ jìn yín fēi." lěi chén zhī cì, chē qí zhī chù, lè bīng zhī shì, jūn zhī fǎ lìng, shǎng fá zhī shù. shǐ shì fù huǒ dǎo rèn, xiàn zhèn qǔ jiāng, sǐ bù xuán zhǒng zhě, duō yì yú jīn zhī jiāng yě.
太公兵法曰:“致慈爱之心,立武威之战,以毕其众;练其精锐,砥砺其节,以高其 气。分为五选,异其旗章,勿使冒乱;坚其行阵,连其什伍,以禁淫非。”垒陈之次,车骑 之处,勒兵之势,军之法令,赏罚之数。使士赴火蹈刃,陷阵取将,死不旋踵者,多异于今 之将也。
xiào zhāo huáng dì shí, běi jūn jiān yù shǐ wèi jiān, chuān běi mén yuán yǐ wéi jiǎ qū. hú jiàn shǒu běi jūn wèi, pín wú chē mǎ, cháng bù, yǔ zǒu zú qǐ jū, suǒ yǐ wèi ài zǒu zú shén hòu. jiàn yù zhū jiān yù shǐ, nǎi yuē qí zǒu zú yuē:" wǒ yù yǔ gōng yǒu suǒ zhū, wú yán qǔ zhī zé qǔ zhī zhǎn zhī zé zhǎn zhī." yú shì dāng xuǎn shì mǎ rì, hù jūn zhū xiào liè zuò táng huáng shàng, jiān yù shǐ yì zuò. jiàn cóng zǒu zú qū zhì táng xià bài yè, yīn shàng táng, zǒu zú jiē shàng, jiàn guì zhǐ jiān yù shǐ yuē:" qǔ bǐ." zǒu zú qián zhuāi xià táng. jiàn yuē: " zhǎn zhī." suì zhǎn jiān yù shǐ, hù jūn jí zhū xiào jiē è jīng, bù zhī suǒ yǐ. jiàn yì yǐ yǒu chéng zòu zài qí huái. suì shàng zòu yǐ wén, yuē:" chén wén jūn fǎ lì wǔ yǐ wēi zhòng, zhū è yǐ jìn xié. jīn běi jūn jiān yù shǐ gōng chuān jūn yuán yǐ qiú jiǎ lì, mǎi mài yǐ yǔ shì shì, bù lì gāng wǔ zhī xīn, yǒng měng zhī yì, yǐ shuài xiān shì dài fū, yóu shī lǐ bù gōng. chén wén huáng dì lǐ fǎ yuē:' lěi bì yǐ jù, xíng bù yóu lù, wèi zhī jiān rén, jiān rén zhě shā.' chén jǐn yǐ zhǎn zhī, mèi sǐ yǐ wén." zhì yuē:" sī mǎ fǎ yuē: ' guó róng bù rù jūn, jūn róng bù rù guó yě.' jiàn yǒu hé yí yān?" jiàn yóu shì míng xìng, hòu zhì wèi chéng lìng, sǐ. zhì jīn wèi chéng yǒu qí cí yě.
孝昭皇帝时,北军监御史为奸,穿北门垣以为贾区。胡建守北军尉,贫无车马,常步, 与走卒起居,所以慰爱走卒甚厚。建欲诛监御史,乃约其走卒曰:“我欲与公有所诛,吾言 取之则取之;斩之则斩之。”于是当选士马日,护军诸校列坐堂皇上,监御史亦坐。建从走 卒趋至堂下拜谒,因上堂,走卒皆上,建跪指监御史曰:“取彼。”走卒前拽下堂。建曰: “斩之。”遂斩监御史,护军及诸校皆愕惊,不知所以。建亦已有成奏在其怀。遂上奏以 闻,曰:“臣闻军法立武以威众,诛恶以禁邪。今北军监御史公穿军垣以求贾利,买卖以与 士市,不立刚武之心,勇猛之意,以率先士大夫,尤失理不公。臣闻黄帝理法曰:‘垒壁已 具,行不由路,谓之奸人,奸人者杀。’臣谨以斩之,昧死以闻。”制曰:“司马法曰: ‘国容不入军,军容不入国也。’建有何疑焉?”建由是名兴,后至渭城令,死。至今渭城 有其祠也。
lǔ shí gōng jiàn, pò zé néng yīng, gǎn zé néng dòng, mù wú qióng, biàn wú xíng xiàng, fù róu wěi cóng, rú yǐng yǔ xiǎng, rú máng zhī shǒu hù, rú lún zhī zhú mǎ, xiǎng zhī yīng shēng, yǐng zhī xiàng xíng yě, chāng bù jí gé, hū bù jí xī, zú jǔ bù jí jí. xiāng lí ruò chán yì, shàng zài gōng běi méi jié zhī wēi, céng bù kě yǐ dà xī xiǎo, yǐ xiǎo kuàng dà. yòng bīng zhī dào, qí yóu rán hū? cǐ shàn dāng dí zhě yě. wèi jí fū zhé chōng yú wèi xíng zhī qián zhě, yī ràng hū miào táng zhī shàng ér shī huì hū bǎi wàn zhī mín, gù jū zé wú biàn dòng, zhàn zé bù xuè rèn, qí tāng wǔ zhī bīng yǔ!
鲁石公剑,迫则能应,感则能动,●穆无穷,变无形像,复柔委从,如影与响,如尨之 守户,如轮之逐马,响之应声,影之像形也,阊不及鞈,呼不及吸,足举不及集。相离若蝉 翼,尚在肱北眉睫之微,曾不可以大息小,以小况大。用兵之道,其犹然乎?此善当敌者 也。未及夫折冲于未形之前者,揖让乎庙堂之上而施惠乎百万之民,故居则无变动,战则不 血刃,其汤武之兵与!
kǒng zǐ běi yóu, dōng shàng nóng shān, zǐ lù zǐ gòng yán yuān cóng yān. kǒng zǐ kuì rán tàn yuē:" dēng gāo wàng xià, shǐ rén xīn bēi, èr sān zi zhě, gè yán ěr zhì. qiū jiāng tīng zhī." zǐ lù yuē:" yuàn dé bái yǔ ruò yuè, chì yǔ ruò rì, zhōng gǔ zhī yīn shàng wén hū tiān, jīng qí piān fān, xià pán yú dì. yóu qiě jǔ bīng ér jī zhī, bì yě rǎng dì qiān lǐ, dú yóu néng ěr. shǐ fū èr zi wèi cóng yān!" kǒng zǐ yuē:" yǒng zāi shì hū! fèn fèn zhě hū" zǐ gòng yuē:" cì yě, yuàn qí chǔ hé zhàn yú mǎng yáng zhī yě, liǎng lěi xiāng dāng, jīng qí xiāng wàng, chén āi xiāng jiē, jiē zhàn gòu bīng, cì yuàn zhe gǎo yī bái guān, chén shuō bái rèn zhī jiān, jiě liǎng guó zhī huàn, dú cì néng ěr. shǐ fū èr zi zhě wèi wǒ cóng yān!" kǒng zǐ yuē:" biàn zāi shì hū! xiān xiān zhě hū!" yán yuān dú bù yán. kǒng zǐ yuē:" huí! lái! ruò dú hé bù yuàn hū?" yán yuān yuē:" wén wǔ zhī shì, èr zi yǐ yán zhī, huí hé gǎn yǔ yān!" kǒng zǐ yuē:" ruò bǐ, xīn bù yǔ yān, dì yán zhī!" yán yuān yuē:" huí wén bào yú lán zhǐ bù tóng qiè ér cáng, yáo shùn jié zhòu bù tóng guó ér zhì, èr zi zhī yán yǔ huí yán yì. huí yuàn dé míng wáng shèng zhǔ ér xiāng zhī, shǐ chéng guō bù xiū, gōu chí bù yuè, duàn jiàn jǐ yǐ wéi nóng qì, shǐ tiān xià qiān suì wú zhàn dòu zhī huàn, rú cǐ zé yóu hé fèn fèn ér jī, cì yòu hé xiān xiān ér shǐ hū?" kǒng zǐ yuē:" měi zāi, dé hū! yáo yáo zhě hū!" zǐ lù jǔ shǒu wèn yuē:" yuàn wén fū zǐ zhī yì." kǒng zǐ yuē:" wú suǒ yuàn zhě, yán shì zhī jì, wú yuàn fù yì guān ér cóng yán shì zi yě."
孔子北游,东上农山,子路、子贡、颜渊从焉。孔子喟然叹曰:“登高望下,使人心 悲,二三子者,各言尔志。丘将听之。”子路曰:“愿得白羽若月,赤羽若日,钟鼓之音上 闻乎天,旌旗翩翻,下蟠于地。由且举兵而击之,必也攘地千里,独由能耳。使夫二子为从 焉!”孔子曰:“勇哉士乎!愤愤者乎﹗”子贡曰:“赐也,愿齐楚合战于莽洋之野,两垒 相当,旌旗相望,尘埃相接,接战构兵,赐愿着缟衣白冠,陈说白刃之间,解两国之患,独 赐能耳。使夫二子者为我从焉!”孔子曰:“辩哉士乎!僊僊者乎!”颜渊独不言。孔子 曰:“回!来!若独何不愿乎?”颜渊曰:“文武之事,二子已言之,回何敢与焉!”孔子 曰:“若鄙,心不与焉,第言之!”颜渊曰:“回闻鲍鱼兰芷不同箧而藏,尧舜桀纣不同国 而治,二子之言与回言异。回愿得明王圣主而相之,使城郭不修,沟池不越,锻剑戟以为农 器,使天下千岁无战斗之患,如此则由何愤愤而击,赐又何僊僊而使乎?”孔子曰:“美 哉,德乎!姚姚者乎!”子路举手问曰:“愿闻夫子之意。”孔子曰:“吾所愿者,颜氏之 计,吾愿负衣冠而从颜氏子也。”
lǔ āi gōng wèn yú zhòng ní yuē:" wú yù xiǎo zé shǒu, dà zé gōng, qí dào ruò hé?" zhòng ní yuē:" ruò cháo tíng yǒu lǐ, shàng xià yǒu qīn, mín zhī zhòng jiē jūn zhī chù yě, jūn jiāng shuí gōng? ruò cháo tíng wú lǐ, shàng xià wú qīn, mín zhòng jiē jūn zhī chóu yě, jūn jiāng shuí yǔ shǒu?" yú shì fèi zé liáng zhī jìn, chí guān shì zhī zhēng, yǐ wéi mín huì yě."
鲁哀公问于仲尼曰:“吾欲小则守,大则攻,其道若何?”仲尼曰:“若朝廷有礼,上 下有亲,民之众皆君之畜也,君将谁攻?若朝廷无礼,上下无亲,民众皆君之雠也,君将谁 与守?”于是废泽梁之禁,弛关市之征,以为民惠也。”
wén wáng yuē:" wú yù yòng bīng, shuí kě fá? mì xū shì yí yú wǒ, kě xiān wǎng fá." guǎn shū yuē:" bù kě. qí jūn tiān xià zhī míng jūn yě, fá zhī bú yì." tài gōng wàng yuē:" chén wén zhī xiān wáng fá wǎng bù fá shùn fá xiǎn bù fá yì fá guò bù fá bù jí." wén wáng yuē:" shàn." suì fá mì xū shì, miè zhī yě.
文王曰:“吾欲用兵,谁可伐?密须氏疑于我,可先往伐。”管叔曰:“不可。其君天 下之明君也,伐之不义。”太公望曰:“臣闻之先王伐枉不伐顺;伐险不伐易;伐过不伐不 及。”文王曰:“善。”遂伐密须氏,灭之也。
wǔ wáng jiāng fá zhòu. zhào tài gōng wàng ér wèn zhī yuē:" wú yù bù zhàn ér zhī shèng, bù bo ér zhī jí, shǐ fēi qí rén, wèi zhī yǒu dào hū?" tài gōng duì yuē:" yǒu dào. wáng dé zhòng rén zhī xīn, yǐ tú bù dào, zé bù zhàn ér zhī shèng yǐ yǐ xián fá bù xiào, zé bù bo ér zhī jí yǐ. bǐ hài zhī, wǒ lì zhī. suī fēi wú mín, kě dé ér shǐ yě." wǔ wáng yuē:" shàn." nǎi zhào zhōu gōng ér wèn yān, yuē:" tiān xià zhī tú shì zhě, jiē yǐ yīn wèi tiān zǐ, yǐ zhōu wèi zhū hóu, yǐ zhū hóu gōng tiān zǐ, shèng zhī yǒu dào hū?" zhōu gōng duì yuē:" yīn xìn tiān zǐ, zhōu xìn zhū hóu, zé wú shèng zhī dào yǐ, hé kě gōng hū?" wǔ wáng fèn rán yuē:" rǔ yán yǒu shuō hū?" zhōu gōng duì yuē:" chén wén zhī, gōng lǐ zhě wèi zéi, gōng yì zhě wèi cán, shī qí mín zhì wèi pǐ fū, wáng gōng qí shī mín zhě yě, hé gōng tiān zǐ hū?" wǔ wáng yuē:" shàn." nǎi qǐ zhòng jǔ shī, yǔ yīn zhàn yú mù zhī yě, dà bài yīn rén. shàng táng jiàn yù, yuē:" shuí zhī yù yě?" yuē:" zhū hóu zhī yù." jí qǔ ér guī zhī yú zhū hóu. tiān xià wén zhī, yuē:" wǔ wáng lián yú cái yǐ." rù shì jiàn nǚ, yuē:" shuí zhī nǚ yě?" yuē:" zhū hóu zhī nǚ yě." jí qǔ ér guī zhī yú zhū hóu. tiān xià wén zhī, yuē:" wǔ wáng lián yú sè yě." yú shì fā jù qiáo zhī sù, sàn lù tái zhī cái jīn qián yǐ yǔ shì mín, chù qí zhàn chē ér bù chéng, chí qí jiǎ bīng ér fú yòng, zòng mǎ huà shān, fàng niú táo lín, shì bù fù yòng. tiān xià wén zhě, xián wèi wǔ wáng xíng yì yú tiān xià, qǐ bù dà zāi?
武王将伐纣。召太公望而问之曰:“吾欲不战而知胜,不卜而知吉,使非其人,为之有 道乎?”太公对曰:“有道。王得众人之心,以图不道,则不战而知胜矣;以贤伐不肖,则 不卜而知吉矣。彼害之,我利之。虽非吾民,可得而使也。”武王曰:“善。”乃召周公而 问焉,曰:“天下之图事者,皆以殷为天子,以周为诸侯,以诸侯攻天子,胜之有道乎?” 周公对曰:“殷信天子,周信诸侯,则无胜之道矣,何可攻乎?”武王忿然曰:“汝言有说 乎?”周公对曰:“臣闻之,攻礼者为贼,攻义者为残,失其民制为匹夫,王攻其失民者 也,何攻天子乎?”武王曰:“善。”乃起众举师,与殷战于牧之野,大败殷人。上堂见 玉,曰:“谁之玉也?”曰:“诸侯之玉。”即取而归之于诸侯。天下闻之,曰:“武王廉 于财矣。”入室见女,曰:“谁之女也?”曰:“诸侯之女也。”即取而归之于诸侯。天下 闻之,曰:“武王廉于色也。”于是发巨桥之粟,散鹿台之财金钱以与士民,黜其战车而不 乘,弛其甲兵而弗用,纵马华山,放牛桃林,示不复用。天下闻者,咸谓武王行义于天下, 岂不大哉?
wén wáng yù fá chóng, xiān xuān yán yuē:" yǔ wén chóng hóu hǔ, miè wǔ fù xiōng, bù jìng zhǎng lǎo, tīng yù bù zhōng, fēn cái bù jūn, bǎi xìng lì jìn, bù dé yī shí, yǔ jiāng lái zhēng zhī, wéi wèi mín nǎi fá chóng, lìng wú shā rén, wú huài shì, wú tián jǐng, wú fá shù mù, wú dòng liù chù, yǒu bù rú lìng zhě sǐ wú shè." chóng rén wén zhī, yīn qǐng xiáng.
文王欲伐崇,先宣言曰:“予闻崇侯虎,蔑侮父兄,不敬长老,听狱不中,分财不均, 百姓力尽,不得衣食,予将来征之,唯为民乃伐崇,令毋杀人,毋坏室,毋填井,毋伐树 木,毋动六畜,有不如令者死无赦。”崇人闻之,因请降。
chǔ zhuāng wáng fá chén, wú jiù zhī, yǔ shí rì shí yè qíng. zuǒ shǐ yǐ xiāng yuē:" wú bì yè zhì, jiǎ liè lěi huài, bǐ bì báo wǒ, hé bù háng liè gǔ chū dài zhī." wú shī zhì chǔ, jiàn chéng chén ér hái. zuǒ shǐ yǐ xiāng yuē:" zhuī zhī." wú xíng liù shí lǐ ér wú gōng, wáng bà zú qǐn. guǒ jī zhī, dà bài wú shī.
楚庄王伐陈,吴救之,雨十日十夜晴。左史倚相曰:“吴必夜至,甲列垒坏,彼必薄 我,何不行列鼓出待之。”吴师至楚,见成陈而还。左史倚相曰:“追之。”吴行六十里而 无功,王罢卒寝。果击之,大败吴师。
qí huán gōng zhī shí, lín yǔ shí xún. huán gōng yù fá cháo líng, qí chéng zhī zhí yǔ yě, wèi hé. guǎn zhòng xí péng yǐ zú tú zào yú mén, huán gōng yuē:" tú zhòng hé yǐ wéi?" guǎn zhòng duì yuē:" chén wén zhī, yǔ zé yǒu shì. fū cháo líng bù néng yǔ, chén qǐng gōng zhī." gōng yuē:" shàn!" suì xīng shī fá zhī. jì zhì, dà zú jiān wài shì zài nèi yǐ, huán gōng yuē:" qí yǒu shèng rén hū?" nǎi hái qí ér qù zhī.
齐桓公之时,霖雨十旬。桓公欲伐漅陵,其城之值雨也,未合。管仲隰朋以卒徒造于 门,桓公曰:“徒众何以为?”管仲对曰:“臣闻之,雨则有事。夫漅陵不能雨,臣请攻 之。”公曰:“善!”遂兴师伐之。既至,大卒间外士在内矣,桓公曰:“其有圣人乎?” 乃还旗而去之。
sòng wéi cáo, bù bá. sī mǎ zǐ yú wèi jūn yuē:" wén wáng fá chóng, chóng jūn qí chéng, sān xún bù jiàng, tuì ér xiū jiào, fù fá zhī, yīn lěi ér jiàng. jīn jūn dé wú nǎi yǒu suǒ quē hū? hú bù tuì xiū dé, wú quē ér hòu dòng."
宋围曹,不拔。司马子鱼谓君曰:“文王伐崇,崇军其城,三旬不降,退而修教,复伐 之,因垒而降。今君德无乃有所阙乎?胡不退修德,无阙而后动。”
wú wáng hé lú yǔ jīng rén zhàn yú bǎi jǔ, dà shèng zhī, zhì yú yǐng jiāo, wǔ bài jīng rén. hé lú zhī chén wǔ rén jìn jiàn yuē:" fū shēn rù yuǎn bào, fēi wáng zhī lì yě, wáng qí fǎn hū?" wǔ jiāng qiè tóu, hé lú wèi zhī yīng, wǔ rén zhī tóu zhuì yú mǎ qián, hé lú jù, zhào wǔ zǐ xū ér wèn yān. zi xū yuē:" wǔ chén zhě jù yě. fū wǔ bài zhī rén zhě, qí jù shén yǐ, wáng gū shǎo jìn." suì rù yǐng, nán zhì jiāng, běi zhì fāng chéng, fāng sān qiān lǐ, jiē fú yú chǔ yǐ.
吴王阖庐与荆人战于柏举,大胜之,至于郢郊,五败荆人。阖庐之臣五人进谏曰:“夫 深入远报,非王之利也,王其返乎?”五将锲头,阖庐未之应,五人之头坠于马前,阖庐 惧,召伍子胥而问焉。子胥曰:“五臣者惧也。夫五败之人者,其惧甚矣,王姑少进。”遂 入郢,南至江,北至方城,方三千里,皆服于楚矣。
tián chéng zi cháng yǔ zǎi wǒ zhēng, zǎi wǒ yè fú zú, jiāng yǐ gōng tián chéng zi, lìng yú cù zhòng yuē:" bú jiàn jīng jié wú qǐ." chī yí zi pí wén zhī, gào tián chéng zi. tián chéng zi yīn wèi jīng jié yǐ qǐ zǎi wǒ zhī zú yǐ gōng zhī, suì cán zhī yě.
田成子常与宰我争,宰我夜伏卒,将以攻田成子,令于卒中曰:“不见旌节毋起。”鸱 夷子皮闻之,告田成子。田成子因为旌节以起宰我之卒以攻之,遂残之也。
qí huán gōng běi fá shān róng shì, qǐng bīng yú lǔ, lǔ bù yǔ, huán gōng nù, jiāng gōng zhī, guǎn zhòng yuē:" bù kě, wǒ yǐ xíng běi fāng zhū hóu yǐ. jīn yòu gōng lǔ, wú nǎi bù kě hū? lǔ bì shì chǔ, shì wǒ yī jǔ ér shī liǎng yě." huán gōng yuē:" shàn!" nǎi chuò gōng lǔ yǐ.
齐桓公北伐山戎氏,请兵于鲁,鲁不与,桓公怒,将攻之,管仲曰:“不可,我已刑北 方诸侯矣。今又攻鲁,无乃不可乎?鲁必事楚,是我一举而失两也。”桓公曰:“善!”乃 辍攻鲁矣。
shèng rén zhī zhì tiān xià yě, xiān wén dé ér hòu wǔ lì. fán wǔ zhī xìng wèi bù fú yě. wén huà bù gǎi, rán hòu jiā zhū. fū xià yú bù yí, chún dé zhī suǒ bù néng huà ér hòu wǔ lì jiā yān.
圣人之治天下也,先文德而后武力。凡武之兴为不服也。文化不改,然后加诛。夫下愚 不移,纯德之所不能化而后武力加焉。
xī yáo zhū sì xiōng yǐ chéng è, zhōu gōng shā guǎn cài yǐ mǐ luàn, zǐ chǎn shā dèng xī yǐ wēi chǐ, kǒng zǐ zhǎn shǎo zhèng mǎo yǐ biàn zhòng, nìng zéi zhī rén ér bù zhū, luàn zhī dào yě. yì yuē:" bù wēi xiǎo, bù chéng dà, cǐ xiǎo rén zhī fú yě."
昔尧诛四凶以惩恶,周公杀管蔡以弭乱,子产杀邓析以威侈,孔子斩少正卯以变众,佞 贼之人而不诛,乱之道也。易曰:“不威小,不惩大,此小人之福也。”
wǔ dì sān wáng jiào yǐ rén yì ér tiān xià biàn yě, kǒng zǐ yì jiào yǐ rén yì ér tiān xià bù cóng zhě, hé yě? xī míng wáng yǒu fú miǎn yǐ zūn xián, yǒu fǔ yuè yǐ zhū è, gù qí shǎng zhì zhòng, ér xíng zhì shēn, ér tiān xià biàn. kǒng zǐ xián yán yuān, wú yǐ shǎng zhī, jiàn rú bēi, wú yǐ fá zhī gù tiān xià bù cóng. shì gù dào fēi quán bù lì, fēi shì bù xíng, shì dào zūn rán hòu xíng.
五帝三王教以仁义而天下变也,孔子亦教以仁义而天下不从者,何也?昔明王有绂冕以 尊贤,有斧钺以诛恶,故其赏至重,而刑至深,而天下变。孔子贤颜渊,无以赏之,贱孺 悲,无以罚之;故天下不从。是故道非权不立,非势不行,是道尊然后行。
kǒng zǐ wèi lǔ sī kòu, qī rì ér zhū shǎo zhèng mǎo yú dōng guān zhī xià, mén rén wén zhī, qū ér jìn, zhì zhě bù yán, qí yì jiē yī yě. zǐ gòng hòu zhì, qū ér jìn, yuē:" fū shǎo zhèng mǎo zhě, lǔ guó zhī wén rén yǐ! fū zǐ shǐ wéi zhèng, hé yǐ xiān zhū zhī?" kǒng zǐ yuē:" cì yě, fēi ěr suǒ jí yě. fū wáng zhě zhī zhū yǒu wǔ, ér dào qiè bù yǔ yān. yī yuē xīn biàn ér xiǎn èr yuē yán wěi ér biàn sān yuē xíng pì ér jiān sì yuē zhì yú ér bó wǔ yuē shùn fēi ér zé. cǐ wǔ zhě jiē yǒu biàn zhī cōng dá zhī míng, ér fēi qí zhēn yě. gǒu xíng yǐ wěi, zé qí zhī zú yǐ yí zhòng, qiáng zú yǐ dú lì, cǐ jiān rén zhī xióng yě, bù kě bù zhū. fū yǒu wǔ zhě zhī yī, zé bù miǎn yú zhū. jīn shǎo zhèng mǎo jiān zhī, shì yǐ xiān zhū zhī yě. xī zhě tāng zhū zhú mù, tài gōng zhū pān zhǐ, guǎn zhòng zhū shǐ fù lǐ, zǐ chǎn zhū dèng xī, cǐ wǔ zǐ wèi yǒu bù zhū yě. suǒ wèi zhū zhī zhě, fēi wéi qí zhòu zé gōng dào, mù zé chuān yú yě, jiē qīng fù zhī tú yě! cǐ gù jūn zǐ zhī suǒ yí, yú zhě zhī suǒ huò yě. shī yún:' yōu xīn qiāo qiāo, yùn yú qún xiǎo.' cǐ zhī wèi yǐ."
孔子为鲁司寇,七日而诛少正卯于东观之下,门人闻之,趋而进,至者不言,其意皆一 也。子贡后至,趋而进,曰:“夫少正卯者,鲁国之闻人矣!夫子始为政,何以先诛之?” 孔子曰:“赐也,非尔所及也。夫王者之诛有五,而盗窃不与焉。一曰心辨而险;二曰言伪 而辩;三曰行辟而坚;四曰志愚而博;五曰顺非而泽。此五者皆有辨知聪达之名,而非其真 也。苟行以伪,则其知足以移众,强足以独立,此奸人之雄也,不可不诛。夫有五者之一, 则不免于诛。今少正卯兼之,是以先诛之也。昔者汤诛蠋沐,太公诛潘址,管仲诛史附里, 子产诛邓析,此五子未有不诛也。所谓诛之者,非为其昼则功盗,暮则穿窬也,皆倾覆之徒 也!此固君子之所疑,愚者之所惑也。诗云:‘忧心悄悄,愠于群小。’此之谓矣。”
qí rén wáng mǎn shēng jiàn zhōu gōng, zhōu gōng chū jiàn zhī, yuē:" xiān shēng yuǎn rǔ, hé yǐ jiào zhī?" wáng mǎn shēng yuē:" yán nèi shì zhě yú nèi, yán wài shì zhě yú wài, jīn yán nèi shì hū? yán wài shì hū?" zhōu gōng dǎo rù. wáng mǎn shēng yuē:" jìng cóng." bù xí, zhōu gōng bù dǎo zuò. wáng mǎn shēng yuē:" yán dà shì zhě zuò, yán xiǎo shì zhě yǐ. jīn yán dà shì hū? yán xiǎo shì hū?" zhōu gōng dǎo zuò. wáng mǎn shēng zuò. zhōu gōng yuē:" xiān shēng hé yǐ jiào zhī?" wáng mǎn shēng yuē:" chén wén shèng rén bù yán ér zhī, fēi shèng rén zhě suī yán bù zhī. jīn yù yán hū? wú yán hū?" zhōu gōng fǔ niàn, yǒu qǐng, bú duì. wáng mǎn shēng jiè bǐ dú shū zhī yuē:" shè jì qiě wēi, fù zhī yú yīng." zhōu gōng yǎng shì jiàn shū yuē:" wéi! wéi! jǐn wén mìng yǐ." míng rì zhū guǎn cài.
齐人王满生见周公,周公出见之,曰:“先生远辱,何以教之?”王满生曰:“言内事 者于内,言外事者于外,今言内事乎?言外事乎?”周公导入。王满生曰:“敬从。”布 席,周公不导坐。王满生曰:“言大事者坐,言小事者倚。今言大事乎?言小事乎?”周公 导坐。王满生坐。周公曰:“先生何以教之?”王满生曰:“臣闻圣人不言而知,非圣人者 虽言不知。今欲言乎?无言乎?”周公俛念,有顷,不对。王满生借笔牍书之曰:“社稷且 危,傅之于膺。”周公仰视见书曰:“唯!唯!谨闻命矣。”明日诛管蔡。