rén jūn zhī yù píng zhì tiān xià ér chuí róng míng zhě, bì zūn xián ér xià shì. yì yuē: zì shàng xià xià, qí dào dà guāng. yòu yuē: yǐ guì xià jiàn, dà dé mín yě. fū míng wáng zhī shī dé ér xià xià yě, jiāng huái yuǎn ér zhì jìn yě. fū cháo wú xián rén, yóu hóng hú zhī wú yǔ yì yě, suī yǒu qiān lǐ zhī wàng, yóu bù néng zhì qí yì zhī suǒ yù zhì yǐ shì gù yóu jiāng hǎi zhě tuō yú chuán, zhì yuǎn dào zhě tuō yú chéng, yù bà wáng zhě tuō yú xián yī yǐn lǚ shàng guǎn yí wú bǎi lǐ xī, cǐ bà wáng zhī chuán chéng yě. shì fù xiōng yǔ zi sūn, fēi shū zhī yě rèn páo rén diào tú yǔ chóu chóu pū lǔ, fēi ā zhī yě chí shè jì lì gōng míng zhī dào, bù dé bù rán yě. yóu dà jiàng zhī wèi gōng shì yě, liàng xiǎo dà ér zhī cái mù yǐ, bǐ gōng xiào ér zhī rén shù yǐ. shì gù lǚ shàng pìn ér tiān xià zhī shāng jiāng wáng, ér zhōu zhī wáng yě guǎn yí wú, bǎi lǐ xī rèn, ér tiān xià zhī qí qín zhī bì bà yě, qǐ tè chuán chéng zāi! fū chéng wáng bà gù yǒu rén, wáng guó pò jiā yì gù yǒu rén jié yòng yú shēn, zhòu yòng è lái, sòng yòng táng yāng, qí yòng sū qín, qín yòng zhào gāo, ér tiān xià zhī qí wáng yě fēi qí rén ér yù yǒu gōng, pì qí ruò xià zhì zhī rì ér yù yè zhī zhǎng yě, shè yú zhǐ tiān ér yù fā zhī dāng yě suī shùn yǔ yóu yì kùn, ér yòu kuàng hū sú zhǔ zāi!
人君之欲平治天下而垂榮名者,必尊賢而下士。易曰:「自上下下,其道大光。」又曰:「以貴下賤,大得民也。」夫明王之施德而下下也,將懷遠而致近也。夫朝無賢人,猶鴻鵠之無羽翼也,雖有千里之望,猶不能致其意之所欲至矣;是故游江海者托於船,致遠道者托於乘,欲霸王者托於賢;伊尹、呂尚、管夷吾、百里奚,此霸王之船乘也。釋父兄與子孫,非疏之也;任庖人釣屠與仇讎仆虜,非阿之也;持社稷立功名之道,不得不然也。猶大匠之為宮室也,量小大而知材木矣,比功效而知人數矣。是故呂尚聘而天下知商將亡,而周之王也;管夷吾,百里奚任,而天下知齊秦之必霸也,豈特船乘哉!夫成王霸固有人,亡國破家亦固有人;桀用於莘,紂用惡來,宋用唐鞅,齊用蘇秦,秦用趙高,而天下知其亡也;非其人而欲有功,譬其若夏至之日而欲夜之長也,射魚指天而欲發之當也;雖舜禹猶亦困,而又況乎俗主哉!
chūn qiū zhī shí, tiān zǐ wēi ruò, zhū hóu lì zhèng, jiē pàn bù cháo zhòng bào guǎ, qiáng jié ruò, nán yí yǔ běi dí jiāo qīn, zhōng guó zhī bù jué ruò xiàn. huán gōng yú shì yòng guǎn zhòng bào shū xí péng bīn xū wú níng qī, sān cún wáng guó, yī jì jué shì, jiù zhōng guó, rǎng róng dí, zú xié jīng mán, yǐ zūn zhōu shì, bà zhū hóu. jìn wén gōng yòng jiù fàn xiān zhěn yáng chù fù, qiáng zhōng guó, bài qiáng chǔ, hé zhū hóu, cháo tiān zǐ, yǐ xiǎn zhōu shì. chǔ zhuāng wáng yòng sūn shū áo sī mǎ zi fǎn jiāng jūn zi zhòng, zhēng chén cóng zhèng, bài qiáng jìn, wú dí yú tiān xià. qín mù gōng yòng bǎi lǐ zǐ jiǎn shū zǐ wáng zǐ liào jí yóu yú, jù yǒu yōng zhōu, rǎng bài xī róng. wú yòng yán zhōu lái jì zǐ, bìng yì zhōu, yáng wēi yú jī fù. zhèng xī gōng fù yǒu qiān shèng zhī guó, guì wèi zhū hóu, zhì yì bù shùn rén xīn, ér qǔ shì yú chén zhě, bù xiān dé xián yě. zhì jiǎn gōng yòng zi chǎn bì chén shì shū xíng rén zǐ yǔ, zéi chén chú, zhèng chén jìn, qù qiáng chǔ, hé zhōng guó, guó jiā ān níng, èr shí yú nián, wú qiáng chǔ zhī huàn. gù yú yǒu gōng zhī qí, jìn xiàn gōng wèi zhī zhōng yè bù mèi chǔ yǒu zi yù dé chén, wén gōng wèi zhī cè xí ér zuò, yuǎn hū xián zhě zhī yàn nán zhé chōng yě. fū sòng xiāng gōng bù yòng gōng zǐ mù yí zhī yán, dà rǔ yú chǔ cáo bù yòng xī fù jī zhī jiàn, bài sǐ yú róng. gù gòng wéi wǔ shǐ zhī yào, zhì luàn zhī duān, zài hu shěn jǐ ér rèn xián yě. guó jiā zhī rèn xián ér jí, rèn bù xiào ér xiōng, àn wǎng shì ér shì jǐ shì, qí bì rán yě, rú hé fú, cǐ wèi rén jūn zhě, bù kě yǐ bù shèn yě. guó jiā hūn luàn ér liáng chén jiàn, lǔ guó dà luàn, jì yǒu zhī xián jiàn, xī gōng jí wèi ér rèn jì zǐ, lǔ guó ān níng, wài nèi wú yōu, xíng zhèng èr shí yī nián, jì zǐ zhī zú hòu, zhū jī qí nán, qí fá qí běi, lǔ bù shèng qí huàn, jiāng qǐ shī yú chǔ yǐ qǔ quán ěr huò zuò shēn, gù chuán yuē: huàn zhī qǐ bì zì cǐ shǐ yě. gōng zǐ mǎi bù kě shǐ shù wèi, gōng zǐ suì bù tīng jūn mìng ér shàn zhī jìn, nèi qīn yú chén xià, wài kùn yú bīng luàn, ruò zhī huàn yě. xī gōng zhī xìng, fēi qián èr shí yī nián cháng xián, ér hòu nǎi jiàn biàn wèi bù xiào yě, cǐ jì zǐ cún zhī suǒ yì, wáng zhī suǒ sǔn yě. fū dé xián shī xián, qí sǔn yì zhī yàn rú cǐ, ér rén zhǔ hū yú suǒ yòng, shén kě jí tòng yě. fū zhì bù zú yǐ jiàn xián, wú kě nài hé yǐ, ruò zhì néng jiàn zhī, ér qiáng bù néng jué, yóu yù bù yòng, ér dà zhě sǐ wáng, xiǎo zhě luàn qīng, cǐ shén kě bēi āi yě. yǐ sòng shāng gōng bù zhī kǒng fù zhī xián hū, ān zhī kǒng fù sǐ, jǐ bì sǐ, qū ér jiù zhī, qū ér jiù zhī zhě, shì zhī qí xián yě. yǐ lǔ zhuāng gōng bù zhī jì zǐ zhī xián hū, ān zhī jí jiāng sǐ, zhào jì zǐ ér shòu zhī guó zhèng, shòu zhī guó zhèng zhě, shì zhī qí xián yě. cǐ èr jūn zhī néng jiàn xián ér jiē bù néng yòng, gù sòng shāng gōng yǐ shā sǐ, lǔ zhuāng gōng yǐ zéi sì, shǐ sòng shāng zǎo rèn kǒng fù, lǔ zhuāng sù yòng jì zǐ, nǎi jiāng jìng lín guó, ér kuàng zì cún hū!
春秋之時,天子微弱,諸侯力政,皆叛不朝;眾暴寡,強劫弱,南夷與北狄交侵,中國之不絕若線。桓公於是用管仲、鮑叔、隰朋、賓胥無、寧戚,三存亡國,一繼絕世,救中國,攘戎狄,卒脅荊蠻,以尊周室,霸諸侯。晉文公用咎犯、先軫、陽處父,強中國,敗強楚,合諸侯,朝天子,以顯周室。楚莊王用孫叔敖、司馬子反、將軍子重,征陳從鄭,敗強晉,無敵於天下。秦穆公用百里子、蹇叔子、王子廖及由余,據有雍州,攘敗西戎。吳用延州萊季子,幷翼州,揚威於雞父。鄭僖公富有千乘之國,貴為諸侯,治義不順人心,而取弒於臣者,不先得賢也。至簡公用子產、裨諶、世叔、行人子羽,賊臣除,正臣進,去強楚,合中國,國家安寧,二十餘年,無強楚之患。故虞有宮之奇,晉獻公為之終夜不寐;楚有子玉得臣,文公為之側席而坐,遠乎賢者之厭難折衝也。夫宋襄公不用公子目夷之言,大辱於楚;曹不用僖負羈之諫,敗死於戎。故共惟五始之要,治亂之端,在乎審己而任賢也。國家之任賢而吉,任不肖而凶,案往世而視己事,其必然也,如合符,此為人君者,不可以不慎也。國家惛亂而良臣見,魯國大亂,季友之賢見,僖公即位而任季子,魯國安寧,外內無憂,行政二十一年,季子之卒後,邾擊其南,齊伐其北,魯不勝其患,將乞師於楚以取全耳(或作身),故傳曰:患之起必自此始也。公子買不可使戍衛,公子遂不聽君命而擅之晉,內侵於臣下,外困於兵亂,弱之患也。僖公之性,非前二十一年常賢,而後乃漸變為不肖也,此季子存之所益,亡之所損也。夫得賢失賢,其損益之驗如此,而人主忽於所用,甚可疾痛也。夫智不足以見賢,無可奈何矣,若智能見之,而強不能決,猶豫不用,而大者死亡,小者亂傾,此甚可悲哀也。以宋殤公不知孔父之賢乎,安知孔父死,己必死,趨而救之,趨而救之者,是知其賢也。以魯莊公不知季子之賢乎,安知疾將死,召季子而授之國政,授之國政者,是知其賢也。此二君知能見賢而皆不能用,故宋殤公以殺死,魯莊公以賊嗣,使宋殤蚤任孔父,魯莊素用季子,乃將靖鄰國,而況自存乎!
zōu zi shuō liáng wáng yuē: yī yǐn gù yǒu shēn shì zhī yìng chén yě, tāng lì yǐ wèi sān gōng, tiān xià zhī zhì tài píng. guǎn zhòng gù chéng yīn zhī gǒu dào yě, tiān xià zhī yōng fū yě, qí huán gōng dé zhī yǐ wèi zhòng fù. bǎi lǐ xī dào zhī yú lù, chuán mài wǔ yáng zhī pí, qín mù gōng wěi zhī yǐ zhèng. níng qī gù jiāng chē rén yě, kòu yuán xíng gē yú kāng zhī qú, huán gōng rèn yǐ guó. sī mǎ xǐ bìn jiǎo yú sòng, ér zú xiāng zhòng shān. fàn suī zhé xié lā chǐ yú wèi ér hòu wèi yīng hóu. tài gōng wàng gù lǎo fù zhī chū fū yě, zhāo gē zhī tú zuǒ yě, jí jīn yíng kè zhī shè rén yě, nián qī shí ér xiāng zhōu, jiǔ shí ér fēng qí. gù shī yuē: mián mián zhī gé, zài yú kuàng yě, liáng gōng dé zhī, yǐ wèi chī zhù, liáng gōng bù dé, kū sǐ yú yě. cǐ qī shì zhě, bù yù míng jūn shèng zhǔ, jǐ xíng qǐ gài, kū sǐ yú zhōng yě, pì yóu mián mián zhī gé yǐ.
鄒子說梁王曰:「伊尹故有莘氏之媵臣也,湯立以為三公,天下之治太平。管仲故成陰之狗盜也,天下之庸夫也,齊桓公得之以為仲父。百里奚道之於路,傳賣五羊之皮,秦穆公委之以政。寧戚故將車人也,叩轅行歌於康之衢,桓公任以國。司馬喜髕腳於宋,而卒相中山。范睢折脅拉齒於魏而後為應侯。太公望故老婦之出夫也,朝歌之屠佐也,棘津迎客之舍人也,年七十而相周,九十而封齊。故詩曰:『綿綿之葛,在於曠野,良工得之,以為絺紵,良工不得,枯死於野。』此七士者,不遇明君聖主,幾行乞丐,枯死於中野,譬猶綿綿之葛矣。」
méi jié zhī zhēng, jiē ér xíng yú sè shēng yīn zhī fēng, gǎn ér dòng hū xīn. níng qī jī niú jiǎo ér shāng gē, huán gōng wén ér jǔ zhī bào lóng guì shí ér dēng chǎn, kǒng zǐ wèi zhī xià chē yáo shùn xiāng jiàn bù wéi sāng yīn, wén wáng jǔ tài gōng bù yǐ rì jiǔ. gù xián shèng zhī jiē yě, bù dài jiǔ ér qīn néng zhě zhī xiāng jiàn yě, bù dài shì ér zhī yǐ. gù shì zhī jiē yě, fēi bì yǔ zhī lín cái fēn huò, nǎi zhī qí lián yě fēi bì yǔ zhī fàn nán shè wēi, nǎi zhī qí yǒng yě. jǔ shì jué duàn, shì yǐ zhī qí yǒng yě qǔ yǔ yǒu ràng, shì yǐ zhī qí lián yě. gù jiàn hǔ zhī wěi, ér zhī qí dà yú lí yě jiàn xiàng zhī yá, ér zhī qí dà yú niú yě. yī jié jiàn zé bǎi jié zhī yǐ. yóu cǐ guān zhī, yǐ suǒ jiàn kě yǐ zhàn wèi fā, dǔ xiǎo jié gù zú yǐ zhī dà tǐ yǐ.
眉睫之徵,接而形於色;聲音之風,感而動乎心。寧戚擊牛角而商歌,桓公聞而舉之;鮑龍跪石而登嵼,孔子為之下車;堯、舜相見不違桑陰,文王舉太公不以日久。故賢聖之接也,不待久而親;能者之相見也,不待試而知矣。故士之接也,非必與之臨財分貨,乃知其廉也;非必與之犯難涉危,乃知其勇也。舉事決斷,是以知其勇也;取與有讓,是以知其廉也。故見虎之尾,而知其大於狸也;見象之牙,而知其大於牛也。一節見則百節知矣。由此觀之,以所見可以占未發,睹小節固足以知大體矣。
yǔ yǐ xià wáng, jié yǐ xià wáng tāng yǐ yīn wáng, zhòu yǐ yīn wáng. hé lú yǐ wú zhàn shèng wú dí yú tiān xià, ér fū chāi yǐ jiàn qín yú yuè, wén gōng yǐ jìn guó bà, ér lì gōng yǐ jiàn shì yú jiàng lì zhī gōng, wēi wáng yǐ qí qiáng yú tiān xià, ér mǐn wáng yǐ shì sǐ yú miào liáng, mù gōng yǐ qín xiǎn míng zūn hào, ér èr shì yǐ jié yú wàng yí, qí suǒ yǐ jūn wáng zhě tóng, ér gōng jī bù děng zhě, suǒ rèn yì yě! shì gù chéng wáng chù qiǎng bǎo ér cháo zhū hóu, zhōu gōng yòng shì yě. zhào wǔ líng wáng wǔ shí nián ér è sǐ yú shā qiū, rèn lǐ chōng gù yě. huán gōng dé guǎn zhòng, jiǔ hé zhū hóu, yī kuāng tiān xià, shī guǎn zhòng, rèn shù diāo yì yá, shēn sǐ bù zàng, wèi tiān xià xiào, yī rén zhī shēn, róng rǔ jù shī yān, zài suǒ rèn yě. gù wèi yǒu gōng zǐ wú jì, xuē dì fù dé zhào rèn lìn xiàng rú, qín bīng bù gǎn chū yān líng rèn táng suī, guó dú tè lì. chǔ yǒu shēn bāo xū, ér zhāo wáng fǎn wèi qí yǒu tián dān, xiāng wáng dé guó. yóu cǐ guān zhī, guó wú xián zuǒ jùn shì, ér néng yǐ chéng gōng lì míng, ān wēi jì jué zhě, wèi cháng yǒu yě. gù guó bù wù dà ér wù dé mín xīn zuǒ bù wù duō, ér wù dé xián jùn. dé mín xīn zhě mín wǎng zhī, yǒu xián zuǒ zhě shì guī zhī, wén wáng qǐng chú páo luò zhī xíng ér yīn mín cóng, tāng qù zhāng wǎng zhě zhī sān miàn ér xià mín cóng, yuè wáng bù huī jiù zhǒng ér wú rén fú, yǐ qí suǒ wèi zhī shùn yú mín xīn yě. gù shēng tóng zé chù yì ér xiāng yīng, dé hé zé wèi jiàn ér xiāng qīn, xián zhě lì yú běn cháo, zé tiān xià zhī háo, xiāng shuài ér qū zhī yǐ, hé yǐ zhī qí rán yě? yuē: guǎn zhòng, huán gōng zhī zéi yě, bào shū yǐ wèi xián yú jǐ ér jìn zhī wèi xiāng, qī shí yán ér shuō nǎi tīng, suì shǐ huán gōng chú bào chóu zhī xīn ér wěi guó zhèng yān. huán gōng chuí gǒng wú shì ér cháo zhū hóu, bào shū zhī lì yě guǎn zhòng zhī suǒ yǐ néng běi zǒu huán gōng wú zì wēi zhī xīn zhě, tóng shēng yú bào shū yě. zhòu shā wáng zǐ bǐ gàn, jī zǐ bèi fā ér yáng kuáng, chén líng gōng shā xiè yě ér dèng yuán qù chén zì shì zhī hòu, yīn jiān yú zhōu, chén wáng yú chǔ, yǐ qí shā bǐ gàn xiè yě ér shī jī zǐ yǔ dèng yuán yě. yàn zhāo wáng dé guō kuí, ér zōu yǎn lè yì yǐ qí zhào zhì, sū zi qū jǐng yǐ zhōu chǔ zhì, yú shì jǔ bīng ér gōng qí, qī mǐn wáng yú jǔ, yàn xiào dì jì zhòng, fēi yǔ qí jūn yě, rán suǒ yǐ néng xìn yì zhì yú cǐ zhě, yóu de shì yě. gù wú cháng ān zhī guó, wú héng zhì zhī mín dé xián zhě zé ān chāng, shī zhī zhě zé wēi wáng, zì gǔ jí jīn, wèi yǒu bù rán zhě yě. míng jìng suǒ yǐ zhāo xíng yě, wǎng gǔ suǒ yǐ zhī jīn yě, fū zhī è wǎng gǔ zhī suǒ yǐ wēi wáng, ér bù wù xí jī yú qí suǒ yǐ ān chāng, zé wèi yǒu yì hū què zǒu ér qiú dǎi qián rén yě, tài gōng zhī zhī, gù jǔ wēi zǐ zhī hòu ér fēng bǐ gàn zhī mù, fū shèng rén zhī yú sǐ shàng rú shì qí hòu yě, kuàng dāng shì ér shēng cún zhě hū! zé qí fú shī kě shí yǐ.
禹以夏王,桀以夏亡;湯以殷王,紂以殷亡。闔廬以吳戰勝無敵於天下,而夫差以見禽于越,文公以晉國霸,而厲公以見弒於匠麗之宮,威王以齊強於天下,而愍王以弒死於廟梁,穆公以秦顯名尊號,而二世以劫於望夷,其所以君王者同,而功跡不等者,所任異也!是故成王處襁褓而朝諸侯,周公用事也。趙武靈王五十年而餓死於沙丘,任李充故也。桓公得管仲,九合諸侯,一匡天下,失管仲,任豎刁易牙,身死不葬,為天下笑,一人之身,榮辱俱施焉,在所任也。故魏有公子無忌,削地復得;趙任藺相如,秦兵不敢出鄢陵;任唐睢,國獨特立。楚有申包胥,而昭王反位;齊有田單,襄王得國。由此觀之,國無賢佐俊士,而能以成功立名,安危繼絕者,未嘗有也。故國不務大而務得民心;佐不務多,而務得賢俊。得民心者民往之,有賢佐者士歸之,文王請除炮烙之刑而殷民從,湯去張網者之三面而夏民從,越王不隳舊冢而吳人服,以其所為之順於民心也。故聲同則處異而相應,德合則未見而相親,賢者立於本朝,則天下之豪,相率而趨之矣,何以知其然也?曰:管仲,桓公之賊也,鮑叔以為賢於己而進之為相,七十言而說乃聽,遂使桓公除報讎之心而委國政焉。桓公垂拱無事而朝諸侯,鮑叔之力也;管仲之所以能北走桓公無自危之心者,同聲於鮑叔也。紂殺王子比干,箕子被發而佯狂,陳靈公殺泄冶而鄧元去陳;自是之後,殷兼於周,陳亡於楚,以其殺比干、泄冶而失箕子與鄧元也。燕昭王得郭隗,而鄒衍、樂毅以齊趙至,蘇子、屈景以周楚至,於是舉兵而攻齊,棲閔王於莒,燕校地計眾,非與齊均也,然所以能信意至於此者,由得士也。故無常安之國,無恆治之民;得賢者則安昌,失之者則危亡,自古及今,未有不然者也。明鏡所以昭形也,往古所以知今也,夫知惡往古之所以危亡,而不務襲跡於其所以安昌,則未有異乎卻走而求逮前人也,太公知之,故舉微子之後而封比干之墓,夫聖人之於死尚如是其厚也,況當世而生存者乎!則其弗失可識矣。
qí jǐng gōng wèn yú kǒng zǐ yuē: qín mù gōng qí guó xiǎo, chù pì ér bà, hé yě? duì yuē: qí guó xiǎo ér zhì dà, suī chù pì ér qí zhèng zhōng, qí jǔ guǒ, qí móu hé, qí lìng bù tōu qīn jǔ wǔ gǔ dài fū yú xì léi zhī zhōng, yǔ zhī yǔ sān rì ér shòu zhī zhèng, yǐ cǐ qǔ zhī, suī wáng kě yě, bà zé xiǎo yǐ.
齊景公問於孔子曰:「秦穆公其國小,處僻而霸,何也?」對曰:「其國小而志大,雖處僻而其政中,其舉果,其謀和,其令不偷;親舉五羖大夫於系縲之中,與之語三日而授之政,以此取之,雖王可也,霸則小矣。」
huò yuē: jiāng wèi huán gōng rén yì hū? shā xiōng ér lì, fēi rén yì yě jiāng wèi huán gōng gōng jiǎn hū? yǔ fù rén tóng yú, chí yú yì zhōng, fēi gōng jiǎn yě jiāng wèi huán gōng qīng jié hū? guī mén zhī nèi, wú kě jià zhě, fēi qīng jié yě. cǐ sān zhě wáng guó shī jūn zhī xíng yě, rán ér huán gōng jiān yǒu zhī, yǐ dé guǎn zhòng xí péng, jiǔ hé zhū hóu, yī kuāng tiān xià, bì cháo zhōu shì, wèi wǔ bà zhǎng, yǐ qí dé xián zuǒ yě shī guǎn zhòng xí péng, rèn shù diāo yì yá, shēn sǐ bù zàng, chóng liú chū hù. yī rén zhī shēn, róng rǔ jù shī zhě, hé zhě? qí suǒ rèn yì yě. yóu cǐ guān zhī, zé rèn zuǒ jí yǐ. zhōu gōng dàn bái wū zhī shì, suǒ xià zhě qī shí rén, ér tiān xià zhī shì jiē zhì yàn zǐ suǒ yǔ tóng yī shí zhě bǎi rén, ér tiān xià zhī shì yì zhì zhòng ní xiū dào héng, lǐ wén zhāng, ér tiān xià zhī shì yì zhì yǐ. bó yá zǐ gǔ qín, zhōng zǐ qī tīng zhī, fāng gǔ ér zhì zài tài shān, zhōng zǐ qī yuē: shàn zāi hū gǔ qín! wēi wēi hū ruò tài shān. shǎo xuǎn zhī jiān, ér zhì zài liú shuǐ, zhōng zǐ qī fù yuē: shàn zāi hū gǔ qín! tāng tāng hū ruò liú shuǐ. zhōng zǐ qī sǐ, bó yá pò qín jué xián, zhōng shēn bù fù gǔ qín, yǐ wèi shì wú zú wèi gǔ qín zhě. fēi dú gǔ qín ruò cǐ yě, xián zhě yì rán, suī yǒu xián zhě ér wú yǐ jiē zhī, xián zhě xī yóu jǐn zhōng zāi! jì bù zì zhì qiān lǐ zhě, dài bó lè ér hòu zhì yě.
或曰:「將謂桓公仁義乎?殺兄而立,非仁義也;將謂桓公恭儉乎?與婦人同輿,馳於邑中,非恭儉也;將謂桓公清潔乎?閨門之內,無可嫁者,非清潔也。此三者亡國失君之行也,然而桓公兼有之,以得管仲隰朋,九合諸侯,一匡天下,畢朝周室,為五霸長,以其得賢佐也;失管仲隰朋,任豎刁易牙,身死不葬,蟲流出戶。一人之身,榮辱俱施者,何者?其所任異也。」由此觀之,則任佐急矣。周公旦白屋之士,所下者七十人,而天下之士皆至;晏子所與同衣食者百人,而天下之士亦至;仲尼修道行,理文章,而天下之士亦至矣。伯牙子鼓琴,鍾子期聽之,方鼓而志在太山,鍾子期曰:「善哉乎鼓琴!巍巍乎若太山。」少選之間,而志在流水,鍾子期復曰:「善哉乎鼓琴!湯湯乎若流水。」鍾子期死,伯牙破琴絕弦,終身不復鼓琴,以為世無足為鼓琴者。非獨鼓琴若此也,賢者亦然,雖有賢者而無以接之,賢者奚由盡忠哉!驥不自至千里者,待伯樂而後至也。
zhōu wēi gōng wèn yú níng zǐ yuē: qǔ shì yǒu dào hū? duì yuē: yǒu, qióng zhě dá zhī, wáng zhě cún zhī, fèi zhě qǐ zhī sì fāng zhī shì, zé sì miàn ér zhì yǐ. qióng zhě bù dá, wáng zhě bù cún, fèi zhě bù qǐ sì fāng zhī shì, zé sì miàn ér pàn yǐ. fū chéng gù bù néng zì shǒu, bīng lì bù néng zì bǎo, dé shì ér shī zhī, bì yǒu qí jiān, fū shì cún zé jūn zūn, shì wáng zé jūn bēi. zhōu wǔ gōng yuē: shì yī zhì rú cǐ hū? duì yuē: jūn bù wén fū chǔ píng wáng yǒu shì, yuē chǔ xī xū qiū, fù kè, wáng jiāng shā zhī, chū wáng zhī jìn jìn rén yòng zhī, shì wèi chéng pú zhī zhàn. yòu yǒu shì yuē miáo bì huáng, wáng jiāng shā zhī, chū wáng zǒu jìn jìn rén yòng zhī, shì wèi yān líng zhī zhàn. yòu yǒu shì yuē shàng jiě yú, wáng jiāng shā zhī, chū wáng zǒu jìn jìn rén yòng zhī, shì wèi liǎng táng zhī zhàn. yòu yǒu shì yuē wǔ zǐ xū, wáng shā qí fù xiōng, chū wáng zǒu wú hé lǘ yòng zhī, yú shì xìng shī ér xí yǐng, gù chǔ zhī dà dé zuì yú liáng zhèng sòng wèi zhī jūn, yóu wèi jù zhì yú cǐ yě. cǐ sì dé zuì yú qí shì, sān bào qí mín gǔ, yī wáng qí guó. yóu shì guān zhī, shì cún zé guó cún, shì wáng zé guó wáng zi xū nù ér wáng zhī, shēn bāo xū nù ér cún zhī shì hú kě wú guì hū!
周威公問於寧子曰:「取士有道乎?」對曰:「有,窮者達之,亡者存之,廢者起之;四方之士,則四面而至矣。窮者不達,亡者不存,廢者不起;四方之士,則四面而畔矣。夫城固不能自守,兵利不能自保,得士而失之,必有其間,夫士存則君尊,士亡則君卑。」周武公曰:「士壹至如此乎?」對曰:「君不聞夫楚平王有士,曰楚傒胥丘,負客,王將殺之,出亡之晉;晉人用之,是為城濮之戰。又有士曰苗賁皇,王將殺之,出亡走晉;晉人用之,是為鄢陵之戰。又有士曰上解於,王將殺之,出亡走晉;晉人用之,是為兩堂之戰。又有士曰伍子胥,王殺其父兄,出亡走吳;闔閭用之,於是興師而襲郢,故楚之大得罪於梁鄭宋衛之君,猶未遽至於此也。此四得罪於其士,三暴其民骨,一亡其國。由是觀之,士存則國存,士亡則國亡;子胥怒而亡之,申包胥怒而存之;士胡可無貴乎!」
āi gōng wèn yú kǒng zǐ yuē: rén ruò hé ér kě qǔ yě? kǒng zǐ duì yuē: wú qǔ qián zhě, wú qǔ jiàn zhě, wú qǔ kǒu ruì zhě. āi gōng yuē: hé wèi yě? kǒng zǐ yuē: qián zhě dà gěi lì bù kě jǐn yòng jiàn zhě bì yù jiān rén, bù kě yǐ wèi fǎ yě kǒu ruì zhě duō dàn ér guǎ xìn, hòu kǒng bù yàn yě. fū gōng shǐ hé diào ér hòu qiú qí zhōng yān mǎ què yuàn shùn, rán hòu qiú qí liáng cái yān rén bì zhōng xìn zhòng hòu, rán hòu qiú qí zhī néng yān. jīn yǒu rén bù zhōng xìn zhòng hòu ér duō zhì néng, rú cǐ rén zhě, pì yóu chái láng yǔ, bù kě yǐ shēn jìn yě. shì gù xiān qí rén yì zhī chéng zhě, rán hòu qīn zhī yú shì yǒu zhī néng zhě, rán hòu rèn zhī gù yuē: qīn rén ér shǐ néng. fū qǔ rén zhī shù yě, guān qí yán ér chá qí xíng, fū yán zhě suǒ yǐ shū qí xiōng ér fā qí qíng zhě yě, néng xíng zhī shì bì néng yán zhī, shì gù xiān guān qí yán ér kuí qí xíng, fū yǐ yán kuí qí xíng, suī yǒu jiān guǐ zhī rén, wú yǐ táo qí qíng yǐ. āi gōng yuē: shàn.
哀公問於孔子曰:「人若何而可取也?」孔子對曰:「毋取拑者,無取健者,毋取口銳者。」哀公曰:「何謂也?」孔子曰:「拑者大給利不可盡用;健者必欲兼人,不可以為法也;口銳者多誕而寡信,後恐不驗也。夫弓矢和調而後求其中焉;馬愨願順,然後求其良材焉;人必忠信重厚,然後求其知能焉。今有人不忠信重厚而多智能,如此人者,譬猶豺狼與,不可以身近也。是故先其仁義之誠者,然後親之;於是有知能者,然後任之;故曰:親仁而使能。夫取人之術也,觀其言而察其行,夫言者所以抒其匈而發其情者也,能行之士必能言之,是故先觀其言而揆其行,夫以言揆其行,雖有奸軌之人,無以逃其情矣。」哀公曰:「善。」
zhōu gōng shè tiān zǐ wèi qī nián, bù yī zhī shì, zhí zhì suǒ shī jiàn zhě shí èr rén, qióng xiàng bái wū suǒ jiàn zhě sì shí jiǔ rén, shí jìn shàn zhě bǎi rén, jiào shì zhě qiān rén, guān cháo zhě wàn rén. dāng cǐ zhī shí, chéng shǐ zhōu gōng jiāo ér qiě lìn, zé tiān xià xián shì zhì zhě guǎ yǐ, gǒu yǒu zhì zhě, zé bì tān ér shī lù zhě yě, shī lù zhī chén, bù néng cún jūn yǐ.
周公攝天子位七年,布衣之士,執贄所師見者十二人,窮巷白屋所見者四十九人,時進善者百人,教士者千人,官朝者萬人。當此之時,誠使周公驕而且吝,則天下賢士至者寡矣,苟有至者,則必貪而尸祿者也,尸祿之臣,不能存君矣。
qí huán gōng shè tíng liáo, wèi shì zhī yù zào jiàn zhě, qī nián ér shì bù zhì, yú shì dōng yě bǐ rén yǒu yǐ jiǔ jiǔ zhī shù jiàn zhě, huán gōng yuē: jiǔ jiǔ hé zú yǐ jiàn hū? bǐ rén duì yuē: chén fēi yǐ jiǔ jiǔ wèi zú yǐ jiàn yě, chén wén zhǔ jūn shè tíng liáo yǐ dài shì, qī nián ér shì bù zhì, fū shì zhī suǒ yǐ bù zhì zhě, jūn tiān xià xián jūn yě sì fāng zhī shì, jiē zì yǐ lùn ér bù jí jūn, gù bù zhì yě. fū jiǔ jiǔ báo néng ěr, ér jūn yóu lǐ zhī, kuàng xián yú jiǔ jiǔ hū? fū tài shān bù cí rǎng shí, jiāng hǎi bù nì xiǎo liú, suǒ yǐ chéng dà yě, shī yún: xiān mín yǒu yán, xún yú chú ráo. yán bó móu yě. huán gōng yuē shàn, nǎi yīn lǐ zhī. qī yuè sì fāng zhī shì, xiāng xié ér bìng zhì, shī yuē: zì táng cú jī, zì yáng cú niú. yán yǐ nèi jí wài, yǐ xiǎo jí dà yě. qí jǐng gōng fá sòng, zhì yú qí dī zhī shàng, dēng gāo yǐ wàng, tài xī ér tàn yuē: xī wǒ xiān jūn huán gōng, zhǎng gǔ bā bǎi chéng yǐ bà zhū hóu, jīn wǒ zhǎng gǔ sān qiān shèng, ér bù gǎn jiǔ chù yú cǐ zhě, qǐ qí wú guǎn zhòng yú! xián zhāng duì yuē: chén wén zhī, shuǐ guǎng zé yú dà, jūn míng zé chén zhōng xī yǒu huán gōng, gù yǒu guǎn zhòng jīn huán gōng zài cǐ, zé chē xià zhī chén jǐn guǎn zhòng yě. zhào jiǎn zi yóu yú hé ér lè zhī, tàn yuē: ān dé xián shì ér yǔ chù yān! zhōu rén gǔ chéng guì ér duì yuē: fū zhū yù wú zú, qù cǐ shù qiān lǐ ér suǒ yǐ néng lái zhě, rén hǎo zhī yě jīn shì yǒu zú ér bù lái zhě, cǐ shì wú jūn bù hǎo zhī hū! zhào jiǎn zǐ yuē: wú mén zuǒ yòu kè qiān rén, cháo shí bù zú, mù shōu shì zhēng, mù shí bù zú, cháo shōu shì zhēng, wú shàng kě wèi bù hǎo shì hū? zhōu rén gǔ chéng duì yuē: hóng hú gāo fēi yuǎn xiáng, qí suǒ shì zhě liù hé yě, bèi shàng zhī máo, fù xià zhī cuì, wú chǐ cùn zhī shù, qù zhī mǎn bǎ, fēi bù néng wèi zhī yì bēi yì zhī mǎn bǎ, fēi bù néng wèi zhī yì gāo. bù zhī mén xià zuǒ yòu kè qiān rén zhě, yǒu liù hé zhī yòng hū? jiāng jǐn máo cuì yě.
齊桓公設庭燎,為士之欲造見者,期年而士不至,於是東野鄙人有以九九之術見者,桓公曰:「九九何足以見乎?」鄙人對曰:「臣非以九九為足以見也,臣聞主君設庭燎以待士,期年而士不至,夫士之所以不至者,君、天下賢君也;四方之士,皆自以論而不及君,故不至也。夫九九薄能耳,而君猶禮之,況賢於九九乎?夫太山不辭壤石,江海不逆小流,所以成大也,詩云:『先民有言,詢於芻蕘。』言博謀也。」桓公曰善,乃因禮之。期月四方之士,相攜而並至,詩曰:「自堂徂基,自羊徂牛。」言以內及外,以小及大也。齊景公伐宋,至於岐堤之上,登高以望,太息而嘆曰:「昔我先君桓公,長轂八百乘以霸諸侯,今我長轂三千乘,而不敢久處於此者,豈其無管仲歟!」弦章對曰:「臣聞之,水廣則魚大,君明則臣忠;昔有桓公,故有管仲;今桓公在此,則車下之臣儘管仲也。」趙簡子游於河而樂之,嘆曰:「安得賢士而與處焉!」舟人古乘跪而對曰:「夫珠玉無足,去此數千里而所以能來者,人好之也;今士有足而不來者,此是吾君不好之乎!」趙簡子曰:「吾門左右客千人,朝食不足,暮收市征,暮食不足,朝收市征,吾尚可謂不好士乎?」舟人古乘對曰:「鴻鵠高飛遠翔,其所恃者六翮也,背上之毛,腹下之毳,無尺寸之數,去之滿把,飛不能為之益卑;益之滿把,飛不能為之益高。不知門下左右客千人者,有六翮之用乎?將盡毛毳也。」
qí xuān wáng zuò, chún yú kūn shì, xuān wáng yuē: xiān shēng lùn guǎ rén hé hǎo? chún yú kūn yuē: gǔ zhě suǒ hǎo sì, ér wáng suǒ hǎo sān yān. xuān wáng yuē: gǔ zhě suǒ hǎo, hé yǔ guǎ rén suǒ hǎo? chún yú kūn yuē: gǔ zhě hǎo mǎ, wáng yì hǎo mǎ gǔ zhě hǎo wèi, wáng yì hǎo wèi gǔ zhě hào sè, wáng yì hào sè gǔ zhě hǎo shì, wáng dú bù hǎo shì. xuān wáng yuē: guó wú shì ěr, yǒu zé guǎ rén yì shuō zhī yǐ. chún yú kūn yuē: gǔ zhě huá liú qí jì, jīn wú yǒu, wáng xuǎn yú zhòng, wáng hǎo mǎ yǐ gǔ zhě yǒu bào xiàng zhī tāi, jīn wú yǒu, wáng xuǎn yú zhòng, wáng hǎo wèi yǐ gǔ zhě yǒu máo qiáng xī shī, jīn wú yǒu, wáng xuǎn yú zhòng, wáng hào sè yǐ. wáng bì jiāng dài yáo shùn yǔ tāng zhī shì ér hòu hǎo zhī, zé yǔ tāng zhī shì yì bù hǎo wáng yǐ. xuān wáng hēi rán wú yǐ yīng. wèi jūn wèn yú tián ràng yuē: guǎ rén fēng hóu jǐn qiān lǐ zhī dì, shǎng cì jǐn yù fǔ zēng bó ér shì bù zhì, hé yě? tián ràng duì yuē: jūn zhī shǎng cì, bù kě yǐ gōng jí yě jūn zhī zhū fá, bù kě yǐ lǐ bì yě yóu jǔ zhàng ér hū gǒu, zhāng gōng ér zhù jī yǐ suī yǒu xiāng ěr ér bù néng zhì zhě, hài zhī bì yě.
齊宣王坐,淳于髡侍,宣王曰:「先生論寡人何好?」淳于髡曰:「古者所好四,而王所好三焉。」宣王曰:「古者所好,何與寡人所好?」淳于髡曰:「古者好馬,王亦好馬;古者好味,王亦好味;古者好色,王亦好色;古者好士,王獨不好士。」宣王曰:「國無士耳,有則寡人亦說之矣。」淳于髡曰:「古者驊騮騏驥,今無有,王選於眾,王好馬矣;古者有豹象之胎,今無有,王選於眾,王好味矣;古者有毛廧西施,今無有,王選於眾,王好色矣。王必將待堯舜禹湯之士而後好之,則禹湯之士亦不好王矣。」宣王嘿然無以應。衛君問于田讓曰:「寡人封侯盡千里之地,賞賜盡御府繒帛而士不至,何也?」田讓對曰:「君之賞賜,不可以功及也;君之誅罰,不可以理避也;猶舉杖而呼狗,張弓而祝雞矣;雖有香餌而不能致者,害之必也。」
zōng wèi xiāng qí, yù zhú bà guī shě, zhào mén wèi tián ráo děng èr shí yǒu qī ér wèn yān, yuē: shì dài fū shuí néng yǔ wǒ fù zhū hóu zhě hū? tián ráo děng jiē fú ér bù duì. zōng wèi yuē: hé shì dài fū zhī yì dé ér nán yòng yě! ráo duì yuē: fēi shì dài fū zhī nán yòng yě, shì jūn bù néng yòng yě. zōng wèi yuē: bù néng yòng shì dài fū hé ruò? tián ráo duì yuē: chú zhōng yǒu chòu ròu, zé mén xià wú sǐ shì yǐ. jīn fū sān shēng zhī jì bù zú yú shì ér jūn yàn wù yǒu yú sù. wán sù qǐ xiù mí lì. táng dùn cóng fēng yǔ bì, ér shì céng bù dé yǐ yuán yī guǒ yuán lí sù, hòu gōng fù rén zhí yǐ xiāng tī, ér shì céng bù dé yī cháng, qiě fú cái zhě, jūn zhī suǒ qīng yě sǐ zhě shì zhī suǒ zhòng yě, jūn bù néng yòng suǒ qīng zhī cái, ér yù shǐ shì zhì suǒ zhòng zhī sǐ, qǐ bù nán hū zāi? yú shì zōng wèi miàn yǒu cán sè, qūn xún bì xí ér xiè yuē: cǐ wèi zhī guò yě.
宗衛相齊,遇逐罷歸舍,召門尉田饒等二十有七而問焉,曰:「士大夫誰能與我赴諸侯者乎?」田饒等皆伏而不對。宗衛曰:「何士大夫之易得而難用也!」饒對曰:「非士大夫之難用也,是君不能用也。」宗衛曰:「不能用士大夫何若?」田饒對曰:「廚中有臭肉,則門下無死士矣。今夫三升之稷不足於士;而君雁鶩有餘粟。紈素綺繡靡麗。堂楯從風雨弊,而士曾不得以緣衣;果園梨粟,後宮婦人摭以相擿,而士曾不得一嘗,且夫財者,君之所輕也;死者士之所重也,君不能用所輕之財,而欲使士致所重之死,豈不難乎哉?」於是宗衛面有慚色,逡巡避席而謝曰:「此衛之過也。」
lǔ āi gōng wèn yú kǒng zǐ yuē: dāng jīn zhī shí, jūn zǐ shuí xián? duì yuē: wèi líng gōng. gōng yuē: wú wén zhī, qí guī mén zhī nèi, gū jiě mèi wú bié. duì yuē: chén guān yú cháo tíng, wèi guān yú táng bì zhī jiān yě. líng gōng zhī dì yuē gōng zǐ qú móu, qí zhī zú yǐ zhì qiān shèng zhī guó, qí xìn zú yǐ shǒu zhī, ér líng gōng ài zhī. yòu yǒu shì yuē wáng cái, guó yǒu xián rén, bì jìn ér rèn zhī, wú bù dá yě bù néng dá, tuì ér yǔ fēn qí lù, ér líng gōng zūn zhī. yòu yǒu shì yuē qìng zú, guó yǒu dà shì, zé jìn ér zhì zhī, wú bù jì yě, ér líng gōng shuō zhī. shǐ qù wèi, líng gōng dǐ shě sān yuè, qín sè bù yù, dài shǐ zhī rù yě ér hòu rù, chén shì yǐ zhī qí xián yě.
魯哀公問於孔子曰:「當今之時,君子誰賢?」對曰:「衛靈公。」公曰:「吾聞之,其閨門之內,姑姐妹無別。」對曰:「臣觀於朝廷,未觀於堂陛之間也。靈公之弟曰公子渠牟,其知足以治千乘之國,其信足以守之,而靈公愛之。又有士曰王材,國有賢人,必進而任之,無不達也;不能達,退而與分其祿,而靈公尊之。又有士曰慶足,國有大事,則進而治之,無不濟也,而靈公說之。史■去衛,靈公邸舍三月,琴瑟不御,待史■之入也而後入,臣是以知其賢也。」
jiè zǐ tuī xíng nián shí wǔ ér xiāng jīng, zhòng ní wén zhī, shǐ rén wǎng shì, hái yuē: láng xià yǒu èr shí wǔ jùn shì, táng shàng yǒu èr shí wǔ lǎo rén. zhòng ní yuē: hé èr shí wǔ rén zhī zhì, zhì yú tāng wǔ bìng èr shí wǔ rén zhī lì, lì yú péng zǔ. yǐ zhì tiān xià, qí gù miǎn yǐ hū!
介子推行年十五而相荊,仲尼聞之,使人往視,還曰:「廊下有二十五俊士,堂上有二十五老人。」仲尼曰:「合二十五人之智,智於湯武;幷二十五人之力,力於彭祖。以治天下,其固免矣乎!」
kǒng zǐ xián jū, kuì rán ér tàn yuē: tóng dī bó huá ér wú sǐ, tiān xià qí yǒu dìng yǐ. zǐ lù yuē: yuàn wén qí wèi rén yě hé ruò. kǒng zǐ yuē: qí yòu yě mǐn ér hǎo xué, qí zhuàng yě yǒu yǒng ér bù qū, qí lǎo yě yǒu dào ér néng yǐ xià rén. zǐ lù yuē: qí yòu yě mǐn ér hǎo xué zé kě, qí zhuàng yě yǒu yǒng ér bù qū zé kě fū yǒu dào yòu shuí xià zāi? kǒng zǐ yuē: yóu bù zhī yě. wú wén zhī, yǐ zhòng gōng guǎ ér wú bù xiāo yě yǐ guì xià jiàn, wú bù de yě. xī zhě zhōu gōng dàn zhì tiān xià zhī zhèng ér xià shì qī shí rén, qǐ wú dào zāi? yù de shì zhī gù yě, fū yǒu dào ér néng xià yú tiān xià zhī shì, jūn zǐ hū zāi! wèi wén hóu cóng zhōng shān bèn mìng ān yì, tián zǐ fāng cóng, fū zǐ jī guò zhī, xià chē ér qū, zi fāng zuò chéng rú gù, gào tài zǐ yuē: wèi wǒ qǐng jūn, dài wǒ zhāo gē. tài zǐ bù shuō, yīn wèi zi fāng yuē: bù shí pín qióng zhě jiāo rén, fù guì zhě jiāo rén hū? zi fāng yuē: pín qióng zhě jiāo rén, fù guì zhě ān gǎn jiāo rén, rén zhǔ jiāo rén ér wáng qí guó, wú wèi jiàn yǐ guó dài wáng zhě yě dài fū jiāo rén ér wáng qí jiā, wú wèi jiàn yǐ jiā dài wáng zhě yě. pín qióng zhě ruò bù dé yì, nà lǚ ér qù, ān wǎng bù dé pín qióng hū? pín qióng zhě jiāo rén, fù guì zhě ān gǎn jiāo rén. tài zǐ jí wén hóu dào tián zǐ fāng zhī yǔ, wén hóu tàn yuē: wēi wú zi zhī gù, wú ān dé wén xián rén zhī yán, wú xià zǐ fāng yǐ xíng, dé ér yǒu zhī. zì wú yǒu zi fāng yě, jūn chén yì qīn, bǎi xìng yì fù, wú shì yǐ dé yǒu shì zhī gōng wǒ yù fá zhōng shān, wú yǐ wǔ xià lè yáng, sān nián ér zhōng shān wèi xiàn yú wǒ, wǒ shì yǐ dé yǒu wǔ zhī gōng. wú suǒ yǐ bù shǎo jìn yú cǐ zhě, wú wèi jiàn yǐ zhì jiāo wǒ zhě yě ruò dé yǐ zhì jiāo wǒ zhě, qǐ bù jí gǔ zhī rén hū? jìn wén hóu xíng dì dēng suì, dài fū jiē fú zhī, suí huì bù fú, wén hóu yuē: huì! fū wèi rén chén ér rěn qí jūn zhě, qí zuì xī rú? duì yuē: qí zuì zhòng sǐ. wén hóu yuē: hé wèi zhòng sǐ? duì yuē: shēn sǐ, qī zǐ wèi lù yān. suí huì yuē: jūn xī dú wèn wèi rén chén rěn qí jūn zhě, ér bù wèn wèi rén jūn ér rěn qí chén zhě yé? wén hóu yuē: wèi rén jūn ér rěn qí chén zhě, qí zuì hé rú? suí huì duì yuē: wèi rén jūn ér rěn qí chén zhě, zhì shì bù wèi móu, biàn shì bù wèi yán, rén shì bù wèi xíng, yǒng shì bù wèi sǐ. wén hóu yuán suī xià chē, cí dài fū yuē: guǎ rén yǒu yāo bì zhī bìng, yuàn zhū dài fū wù zuì yě. qí jiāng jūn tián guì chū jiāng, zhāng shēng jiāo sòng yuē: xī zhě yáo ràng xǔ yóu yǐ tiān xià, xǐ ěr ér bù shòu, jiāng jūn zhī zhī hū? yuē: wéi rán, zhī zhī. bó yí shū qí cí zhū hóu zhī wèi ér bù wèi, jiāng jūn zhī zhī hū? yuē: wéi rán, zhī zhī. yú líng zhòng zi cí sān gōng zhī wèi ér yōng wèi rén guàn yuán, jiāng jūn zhī zhī hū? yuē: wéi rán, zhī zhī. zhì guò qù jūn dì, biàn xìng míng, miǎn wèi shù rén, jiāng jūn zhī zhī hū? yuē: wéi rán, zhī zhī. sūn shū áo sān qù xiāng ér bù huǐ, jiāng jūn zhī zhī hū? yuē: wéi rán, zhī zhī. cǐ wǔ dài fū zhě, míng cí zhī ér shí xiū zhī. jīn jiāng jūn fāng tūn yī guó zhī quán, tí gǔ yōng qí, bèi jiān zhí ruì, xuán huí shí wàn zhī shī, shàn fǔ yuè zhī zhū, shèn wú yǐ shì zhī suǒ xiū zhě jiāo shì. tián guì yuē: jīn rì zhū jūn jiē wèi guì zǔ dào jù jiǔ pú, ér xiān shēng dú jiào zhī yǐ shèng rén zhī dà dào, jǐn wén mìng yǐ. wèi wén hóu jiàn duàn gàn mù, lì juàn ér bù gǎn xī jí jiàn dí huáng, jù táng ér yǔ zhī yán, dí huáng bù shuō. wén hóu yuē: duàn gàn mù, guān zhī zé bù kěn, lù zhī zé bù shòu jīn rǔ yù guān zé xiāng zhì, yù lù zé shàng qīng jì shòu wú shǎng, yòu zé wú lǐ, wú nǎi nán hū?
孔子閒居,喟然而嘆曰:「銅鞮伯華而無死,天下其有定矣。」子路曰:「願聞其為人也何若。」孔子曰:「其幼也敏而好學,其壯也有勇而不屈,其老也有道而能以下人。」子路曰:「其幼也敏而好學則可,其壯也有勇而不屈則可;夫有道又誰下哉?」孔子曰:「由不知也。吾聞之,以眾攻寡而無不消也;以貴下賤,無不得也。昔者周公旦制天下之政而下士七十人,豈無道哉?欲得士之故也,夫有道而能下於天下之士,君子乎哉!」魏文侯從中山奔命安邑,田子方從,夫子擊過之,下車而趨,子方坐乘如故,告太子曰:「為我請君,待我朝歌。」太子不說,因為子方曰:「不識貧窮者驕人,富貴者驕人乎?」子方曰:「貧窮者驕人,富貴者安敢驕人,人主驕人而亡其國,吾未見以國待亡者也;大夫驕人而亡其家,吾未見以家待亡者也。貧窮者若不得意,納履而去,安往不得貧窮乎?貧窮者驕人,富貴者安敢驕人。」太子及文侯道田子方之語,文侯嘆曰:「微吾子之故,吾安得聞賢人之言,吾下子方以行,得而友之。自吾友子方也,君臣益親,百姓益附,吾是以得友士之功;我欲伐中山,吾以武下樂羊,三年而中山為獻於我,我是以得有武之功。吾所以不少進於此者,吾未見以智驕我者也;若得以智驕我者,豈不及古之人乎?」晉文侯行地登隧,大夫皆扶之,隨會不扶,文侯曰:「會!夫為人臣而忍其君者,其罪奚如?」對曰:「其罪重死。」文侯曰:「何謂重死?」對曰:「身死,妻子為戮焉。」隨會曰:「君奚獨問為人臣忍其君者,而不問為人君而忍其臣者耶?」文侯曰:「為人君而忍其臣者,其罪何如?」隨會對曰:「為人君而忍其臣者,智士不為謀,辨士不為言,仁士不為行,勇士不為死。」文侯援綏下車,辭大夫曰:「寡人有腰髀之病,願諸大夫勿罪也。」齊將軍田瞶出將,張生郊送曰:「昔者堯讓許由以天下,洗耳而不受,將軍知之乎?」曰:「唯然,知之。」「伯夷叔齊辭諸侯之位而不為,將軍知之乎?」曰:「唯然,知之。」「於陵仲子辭三公之位而傭為人灌園,將軍知之乎?」曰:「唯然,知之。」「智過去君第,變姓名,免為庶人,將軍知之乎?」曰:「唯然,知之。」「孫叔敖三去相而不悔,將軍知之乎?」曰:「唯然,知之。」「此五大夫者,名辭之而實羞之。今將軍方吞一國之權,提鼓擁旗,被堅執銳,旋迴十萬之師,擅斧鉞之誅,慎毋以士之所羞者驕士。」田瞶曰:「今日諸君皆為瞶祖道具酒脯,而先生獨教之以聖人之大道,謹聞命矣。」魏文侯見段干木,立倦而不敢息;及見翟璜,踞堂而與之言,翟璜不說。文侯曰:「段干木,官之則不肯,祿之則不受;今汝欲官則相至,欲祿則上卿;既受吾賞,又責吾禮,毋乃難乎?」
kǒng zǐ zhī tán, zāo chéng zǐ yú tú, qīng gài ér yǔ zhōng rì. yǒu jiān, gù zǐ lù yuē: qǔ shù bó yī yǐ zèng xiān shēng. zǐ lù bù duì. yǒu jiān, yòu gù yuē: qǔ shù bó yī yǐ zèng xiān shēng. zǐ lù xiè rán duì yuē: yóu wén zhī, shì bù zhōng ér jiàn, nǚ wú méi ér jià, jūn zǐ bù xíng yě. kǒng zǐ yuē: yóu, shī bù yún hū: yě yǒu màn cǎo, líng lù pǔ xī, yǒu měi yī rén, qīng yáng wǎn xī, xiè hòu xiāng yù, shì wǒ yuàn xī. jīn chéng zǐ tiān xià zhī xián shì yě, yú shì bù zèng, zhōng shēn bù jiàn. dà dé wú yú xián, xiǎo dé chū rù kě yě.
孔子之郯,遭程子於塗,傾蓋而語終日。有間,顧子路曰:「取束帛一以贈先生。」子路不對。有間,又顧曰:「取束帛一以贈先生。」子路屑然對曰:「由聞之,士不中而見,女無媒而嫁,君子不行也。」孔子曰:「由,詩不云乎:『野有蔓草,零露溥兮,有美一人,清揚婉兮,邂逅相遇,適我願兮。』今程子天下之賢士也,於是不贈,終身不見。大德毋踰閒,小德出入可也。」
qí huán gōng shǐ guǎn zhòng zhì guó, guǎn zhòng duì yuē: jiàn bù néng lín guì. huán gōng yǐ wèi shàng qīng ér guó bù zhì, huán gōng yuē hé gù? guǎn zhòng duì yuē: pín bù néng shǐ fù. huán gōng cì zhī qí guó shì zū yī nián ér guó bù zhì, huán gōng yuē hé gù? duì yuē: shū bù néng zhì qīn. huán gōng lì yǐ wèi zhòng fù. qí guó dà ān, ér suì bà tiān xià. kǒng zǐ yuē: guǎn zhòng zhī xián, bù dé cǐ sān quán zhě, yì bù néng shǐ qí jūn nán miàn ér bà yǐ.
齊桓公使管仲治國,管仲對曰:「賤不能臨貴。」桓公以為上卿而國不治,桓公曰何故?管仲對曰:「貧不能使富。」桓公賜之齊國市租一年而國不治,桓公曰何故?對曰:「疏不能制親。」桓公立以為仲父。齊國大安,而遂霸天下。孔子曰:「管仲之賢,不得此三權者,亦不能使其君南面而霸矣。」
huán gōng wèn yú guǎn zhòng yuē: wú yù shǐ jué fǔ yú jiǔ, ròu fǔ yú zǔ, dé wú hài yú bà hū? guǎn zhòng duì yuē: cǐ jí fēi qí guì zhě ěr rán yì wú hài yú bà yě. huán gōng yuē: hé rú ér hài bà? guǎn zhòng duì yuē: bù zhī xián, hài bà zhī ér bù yòng, hài bà yòng ér bù rèn, hài bà rèn ér bù xìn, hài bà xìn ér fù shǐ xiǎo rén cān zhī, hài bà. huán gōng: shàn.
桓公問於管仲曰:「吾欲使爵腐於酒,肉腐於俎,得無害於霸乎?」管仲對曰:「此極非其貴者耳;然亦無害於霸也。」桓公曰:「何如而害霸?」管仲對曰:「不知賢,害霸;知而不用,害霸;用而不任,害霸;任而不信,害霸;信而復使小人參之,害霸。」桓公:「善。」
lǔ rén gōng bì, zēng zǐ cí yú bì jūn yuē: qǐng chū, kòu bà ér hòu fù lái, qǐng gū wú shǐ gǒu shǐ rù wú shě. bì jūn yuē: guǎ rén zhī yú xiān shēng yě, rén wú bù wén jīn lǔ rén gōng wǒ ér xiān shēng qù wǒ, wǒ hú shǒu xiān shēng zhī shě? lǔ rén guǒ gōng bì ér shù zhī zuì shí, ér zēng zǐ zhī suǒ zhēng zhě jiǔ. lǔ shī bà, bì jūn fù xiū zēng zǐ shě ér hòu yíng zhī.
魯人攻鄪,曾子辭於鄪君曰:「請出,寇罷而後復來,請姑毋使狗豕入吾舍。」鄪君曰:「寡人之於先生也,人無不聞;今魯人攻我而先生去我,我胡守先生之舍?」魯人果攻鄪而數之罪十,而曾子之所爭者九。魯師罷,鄪君復修曾子舍而後迎之。
sòng sī chéng zi hǎn zhī guì zi wéi yě, rù yǔ gòng shí, chū yǔ tóng yī sī chéng zi hǎn wáng, zi wéi bù cóng, zi hǎn lái, fù zhào zi wéi ér guì zhī. zuǒ yòu yuē: jūn zhī shàn zi wéi yě, jūn wáng bù cóng, lái yòu fù guì zhī, jūn dú bù kuì yú jūn zhī zhōng chén hū? zi hǎn yuē: wú wéi bù néng yòng zi wéi, gù zhì yú wáng jīn wú zhī dé fù yě, shàng shì zi wéi zhī yí dé yú jiào yě, wú gù guì zhī. qiě wǒ zhī wáng yě, wú chén zhī xuē jī bá shù yǐ cóng wǒ zhě, xī yì yú wú wáng zāi?
宋司城子罕之貴子韋也,入與共食,出與同衣;司城子罕亡,子韋不從,子罕來,復召子韋而貴之。左右曰:「君之善子韋也,君亡不從,來又復貴之,君獨不愧於君之忠臣乎?」子罕曰:「吾唯不能用子韋,故至於亡;今吾之得復也,尚是子韋之遺德余教也,吾故貴之。且我之亡也,吾臣之削跡拔樹以從我者,奚益於吾亡哉?」
yáng yīn jiàn zhào jiǎn zhǔ yuē: chén jū xiāng sān zhú, shì jūn wǔ qù, wén jūn hǎo shì, gù zǒu lái jiàn. jiǎn zhǔ wén zhī, jué shí ér tàn, jì ér xíng, zuǒ yòu jìn jiàn yuē: jū xiāng sān zhú, shì bù róng zhòng yě shì jūn wǔ qù, shì bù zhōng shàng yě. jīn jūn yǒu shì jiàn guò rén yǐ. jiǎn zhǔ yuē: zi bù zhī yě. fū měi nǚ zhě, chǒu fù zhī chóu yě shèng dé zhī shì, luàn shì suǒ shū yě zhèng zhí zhī xíng, xié wǎng suǒ zēng yě. suì chū jiàn zhī, yīn shòu yǐ wèi xiāng, ér guó dà zhì. yóu shì guān zhī, yuǎn jìn zhī rén, bù kě yǐ bù chá yě.
楊因見趙簡主曰:「臣居鄉三逐,事君五去,聞君好士,故走來見。」簡主聞之,絕食而嘆,跽而行,左右進諫曰:「居鄉三逐,是不容眾也;事君五去,是不忠上也。今君有士見過人矣。」簡主曰:「子不知也。夫美女者,醜婦之仇也;盛德之士,亂世所疏也;正直之行,邪枉所憎也。」遂出見之,因授以為相,而國大治。由是觀之,遠近之人,不可以不察也。
yīng hóu yǔ jiǎ wǔ zi zuò, wén qí gǔ qín zhī shēng, yīng hóu yuē: jīn rì zhī qín, yī hé bēi yě? jiǎ wǔ zǐ yuē: fū jí zhāng diào xià, gù shǐ rén bēi ěr. jí zhāng zhě, liáng cái yě diào xià zhě, guān bēi yě. qǔ fū liáng cái ér bēi guān zhī, ān néng wú bēi hū! yīng hóu yuē: shàn zāi!
應侯與賈午子坐,聞其鼓琴之聲,應侯曰:「今日之琴,一何悲也?」賈午子曰:「夫急張調下,故使人悲耳。急張者,良材也;調下者,官卑也。取夫良材而卑官之,安能無悲乎!」應侯曰:「善哉!」
shí sān nián, zhū hóu jǔ bīng yǐ fá qí, qí wáng wén zhī, tì rán ér kǒng, zhào qí qún chén dài fū gào yuē: yǒu zhì wèi guǎ rén yòng zhī. yú shì bó shì chún yú kūn yǎng tiān dà xiào ér bù yīng, wáng fù wèn zhī, yòu dà xiào bù yīng, sān xiào bù yīng, wáng fú rán zuò sè bù yuè yuē: xiān shēng yǐ guǎ rén yǔ wèi xì hū? duì yuē: chén fēi gǎn yǐ dài wáng yǔ wèi xì yě, chén xiào chén lín zhī cí tián yě, yǐ yī lián fàn, yī hú jiǔ, sān fù yú, zhù yuē: xiè kè zhě yí hé, wū xié zhě bǎi chē, chuán zhī hòu shì, yáng yáng yǒu yú. chén xiào qí cì guǐ báo ér qǐng zhī hòu yě. yú shì wáng nǎi lì chún yú kūn wèi shàng qīng, cì zhī qiān jīn, gé chē bǎi chéng, yǔ píng zhū hóu zhī shì zhū hóu wén zhī, lì bà qí bīng, xiū qí shì zú, suì bù gǎn gōng qí, cǐ fēi chún yú kūn zhī lì hū?
十三年,諸侯舉兵以伐齊,齊王聞之,惕然而恐,召其群臣大夫告曰:「有智為寡人用之。」於是博士淳于髡仰天大笑而不應,王復問之,又大笑不應,三笑不應,王艴然作色不悅曰:「先生以寡人語為戲乎?」對曰:「臣非敢以大王語為戲也,臣笑臣鄰之祠田也,以一奩飯,一壺酒,三鮒魚,祝曰:『蟹堁者宜禾,洿邪者百車,傳之後世,洋洋有餘。』臣笑其賜鬼薄而請之厚也。」於是王乃立淳于髡為上卿,賜之千金,革車百乘,與平諸侯之事;諸侯聞之,立罷其兵,休其士卒,遂不敢攻齊,此非淳于髡之力乎?
tián jì qù qí bēn chǔ, chǔ wáng jiāo yíng zhì shě, wèn yuē: chǔ, wàn chéng zhī guó yě, qí yì wàn chéng zhī guó yě, cháng yù xiāng bìng, wèi zhī nài hé? duì yuē: yì zhī ěr, qí shǐ shēn rú jiāng, zé chǔ fā wǔ wàn rén, shǐ shàng jiāng jūn jiāng zhī, zhì qín jiāng jūn shǒu ér fǎn ěr. qí shǐ tián jū jiāng, zé chǔ fā èr shí wàn rén, shǐ shàng jiāng jūn jiāng zhī, fēn bié ér xiāng qù yě. qí shǐ miǎn zi jiāng, chǔ fā sì fēng zhī nèi, wáng zì chū jiāng ér jì cóng, xiāng guó shàng jiāng jūn wèi zuǒ yòu sī mǎ, rú shì zé wáng jǐn dé cún ěr. yú shì qí shǐ shēn rú jiāng, chǔ fā wǔ wàn rén, shǐ shàng jiāng jūn zhì, qín jiāng jūn shǒu fǎn, yú shì qí wáng fèn rán, nǎi gèng shǐ miǎn zi jiāng, chǔ xī fā sì fēng zhī nèi, wáng zì chū jiāng, tián jì cóng, xiāng guó shàng jiāng jūn wèi zuǒ yòu sī mǎ, yì wáng chē shǔ jiǔ chéng, jǐn dé miǎn ěr. zhì shě, wáng běi miàn zhèng lǐng qí qū, wèn yuē: xiān shēng hé zhī zhī zǎo yě? tián jì yuē: shēn rú wèi rén, wǔ xián zhě ér qīng bù xiào zhě, xián bù xiào zhě jù bù wèi yòng, shì yǐ wáng yě tián jū wèi rén, zūn xián zhě ér jiàn bù xiào zhě, xián zhě fù rèn, bù xiào zhě tuì, shì yǐ fēn bié ér xiāng qù yě miǎn zi zhī wèi rén yě, zūn xián zhě ér ài bù xiào zhě, xián bù xiào jù fù rèn, shì yǐ wáng jǐn dé cún ěr. wèi wén hóu shāng dài fū yú qū yáng, yǐn hān, wén hóu kuì rán tàn yuē: wú dú wú yù ràng yǐ wèi chén. jiǎn zhòng jǔ jiǔ jìn yuē: chén qǐng fú jūn. wén hóu yuē hé yǐ? duì yuē: chén wén zhī, yǒu mìng zhī fù mǔ, bù zhī xiào zǐ yǒu dào zhī jūn, bù zhī zhōng chén. fū yù ràng zhī jūn, yì hé rú zāi? wén hóu yuē: shàn! shòu fú ér yǐn zhī, jué ér bù ràng. yuē: wú guǎn zhòng bào shū yǐ wèi chén, gù yǒu yù ràng zhī gōng yě. zhào jiǎn zǐ yuē: wú yù de fàn zhōng xíng shì liáng chén. shǐ yǎn yuē: ān yòng zhī? jiǎn zǐ yuē: liáng chén, rén suǒ yuàn yě, yòu hé wèn yān? yuē: jūn yǐ wú wèi liáng chén gù yě. fū shì jūn zhě, jiàn guò ér jiàn kě, zhāng shàn ér tì fǒu, xiàn néng ér jìn xián zhāo xī sòng shàn, bài ér nà zhī, tīng zé jìn, fǒu zé tuì. jīn fàn zhōng xíng shì zhī liáng chén yě, bù néng kuāng xiāng qí jūn, shǐ zhì yú nán chū zài yú wài, yòu bù néng rù. wáng ér qì zhī, hé liáng zhī wèi ruò bù qì, jūn ān dé zhī. fū liáng jiāng yíng qí jūn, shǐ fù qí wèi, sǐ ér hòu zhǐ, hé yuē yǐ lái, ruò wèi néng, nǎi fēi liáng yě. jiǎn zǐ yuē: shàn.
田忌去齊奔楚,楚王郊迎至舍,問曰:「楚,萬乘之國也,齊亦萬乘之國也,常欲相幷,為之奈何?」對曰:「易知耳,齊使申孺將,則楚發五萬人,使上將軍將之,至禽將軍首而反耳。齊使田居將,則楚發二十萬人,使上將軍將之,分別而相去也。齊使眄子將,楚發四封之內,王自出將而忌從,相國上將軍為左右司馬,如是則王僅得存耳。」於是齊使申孺將,楚發五萬人,使上將軍至,擒將軍首反,於是齊王忿然,乃更使眄子將,楚悉發四封之內,王自出將,田忌從,相國上將軍為左右司馬,益王車屬九乘,僅得免耳。至舍,王北面正領齊袪,問曰:「先生何知之早也?」田忌曰:「申孺為人,侮賢者而輕不肖者,賢不肖者俱不為用,是以亡也;田居為人,尊賢者而賤不肖者,賢者負任,不肖者退,是以分別而相去也;眄子之為人也,尊賢者而愛不肖者,賢不肖俱負任,是以王僅得存耳。」魏文侯觴大夫於曲陽,飲酣,文侯喟然嘆曰:「吾獨無豫讓以為臣。」蹇重舉酒進曰:「臣請浮君。」文侯曰「何以?」對曰:「臣聞之,有命之父母,不知孝子;有道之君,不知忠臣。夫豫讓之君,亦何如哉?」文侯曰:「善!」受浮而飲之,嚼而不讓。曰:「無管仲鮑叔以為臣,故有豫讓之功也。」趙簡子曰:「吾欲得范中行氏良臣。」史黶曰:「安用之?」簡子曰:「良臣,人所願也,又何問焉?」曰:「君以無為良臣故也。夫事君者,諫過而薦可,章善而替否,獻能而進賢;朝夕誦善,敗而納之,聽則進,否則退。今范中行氏之良臣也,不能匡相其君,使至於難;出在於外,又不能入。亡而棄之,何良之為;若不棄,君安得之。夫良將營其君,使復其位,死而後止,何曰以來,若未能,乃非良也。」簡子曰:「善。」
zǐ lù wèn yú kǒng zǐ yuē: zhì guó hé rú? kǒng zǐ yuē: zài yú zūn xián ér jiàn bù xiào. zǐ lù yuē: fàn zhōng xíng shì zūn xián ér jiàn bù xiào, qí wáng hé yě? yuē: fàn zhōng xíng shì zūn xián ér bù néng yòng yě, jiàn bù xiào ér bù néng qù yě xián zhě zhī qí bù jǐ yòng ér yuàn zhī, bù xiào zhě zhī qí jiàn jǐ ér chóu zhī. xián zhě yuàn zhī, bù xiào zhě chóu zhī yuàn chóu bìng qián, zhōng xíng shì suī yù wú wáng, dé hū?
子路問於孔子曰:「治國何如?」孔子曰:「在於尊賢而賤不肖。」子路曰:「范中行氏尊賢而賤不肖,其亡何也?」曰:「范中行氏尊賢而不能用也,賤不肖而不能去也;賢者知其不己用而怨之,不肖者知其賤己而讎之。賢者怨之,不肖者讎之;怨讎並前,中行氏雖欲無亡,得乎?」
jìn jīng zhàn yú bì, jìn shī bài jī, xún lín fù jiāng guī qǐng sǐ, zhāo gōng jiāng xǔ zhī, shì zhēn bó yuē: bù kě, chéng pú zhī yì, jìn shèng yú jīng, wén gōng yóu yǒu yōu sè, yuē zi yù yóu cún, yōu wèi xiē yě kùn shòu yóu dòu, kuàng guó xiāng hū? jí jīng shā zi yù, nǎi xǐ yuē: mò yǔ dú yě. jīn tiān huò zhě dà jǐng jìn yě, lín fù zhī shì jūn, jìn sī jǐn zhōng, tuì sī bǔ guò, shè jì zhī wèi yě, jīn shā zhī, shì zhòng jīng shèng yě. zhāo gōng yuē: shàn! nǎi shǐ fù jiāng.
晉荊戰於邲,晉師敗績,荀林父將歸請死,昭公將許之,士貞伯曰:「不可,城濮之役,晉勝於荊,文公猶有憂色,曰子玉猶存,憂未歇也;困獸猶鬥,況國相乎?」及荊殺子玉,乃喜曰:「莫予毒也。今天或者大警晉也,林父之事君,進思盡忠,退思補過,社稷之衛也,今殺之,是重荊勝也。」昭公曰:「善!」乃使復將。