rén jūn zhī yù píng zhì tiān xià ér chuí róng míng zhě, bì zūn xián ér xià shì. yì yuē:" zì shàng xià xià, qí dào dà guāng." yòu yuē:" yǐ guì xià jiàn, dà dé mín yě." fū míng wáng zhī shī dé ér xià xià yě, jiāng huái yuǎn ér zhì jìn yě. fū cháo wú xián rén, yóu hóng hú zhī wú yǔ yì yě, suī yǒu qiān lǐ zhī wàng, yóu bù néng zhì qí yì zhī suǒ yù zhì yǐ shì gù yóu jiāng hǎi zhě tuō yú chuán, zhì yuǎn dào zhě tuō yú chéng, yù bà wáng zhě tuō yú xián yī yǐn lǚ shàng guǎn yí wú bǎi lǐ xī, cǐ bà wáng zhī chuán chéng yě. shì fù xiōng yǔ zǐ sūn, fēi shū zhī yě rèn páo rén diào tú yǔ chóu chóu pū lǔ, fēi ā zhī yě chí shè jì lì gōng míng zhī dào, bù dé bù rán yě. yóu dà jiàng zhī wèi gōng shì yě, liàng xiǎo dà ér zhī cái mù yǐ, bǐ gōng xiào ér zhī rén shù yǐ. shì gù lǚ shàng pìn ér tiān xià zhī shāng jiāng wáng, ér zhōu zhī wáng yě guǎn yí wú, bǎi lǐ xī rèn, ér tiān xià zhī qí qín zhī bì bà yě, qǐ tè chuán chéng zāi! fū chéng wáng bà gù yǒu rén, wáng guó pò jiā yì gù yǒu rén jié yòng yú shēn, zhòu yòng è lái, sòng yòng táng yāng, qí yòng sū qín, qín yòng zhào gāo, ér tiān xià zhī qí wáng yě fēi qí rén ér yù yǒu gōng, pì qí ruò xià zhì zhī rì ér yù yè zhī zhǎng yě, shè yú zhǐ tiān ér yù fā zhī dāng yě suī shùn yǔ yóu yì kùn, ér yòu kuàng hū sú zhǔ zāi!
人君之欲平治天下而垂荣名者,必尊贤而下士。易曰:“自上下下,其道大光。”又曰:“以贵下贱,大得民也。”夫明王之施德而下下也,将怀远而致近也。夫朝无贤人,犹鸿鹄之无羽翼也,虽有千里之望,犹不能致其意之所欲至矣;是故游江海者托于船,致远道者托于乘,欲霸王者托于贤;伊尹、吕尚、管夷吾、百里奚,此霸王之船乘也。释父兄与子孙,非疏之也;任庖人钓屠与仇雠仆虏,非阿之也;持社稷立功名之道,不得不然也。犹大匠之为宫室也,量小大而知材木矣,比功效而知人数矣。是故吕尚聘而天下知商将亡,而周之王也;管夷吾,百里奚任,而天下知齐秦之必霸也,岂特船乘哉!夫成王霸固有人,亡国破家亦固有人;桀用于莘,纣用恶来,宋用唐鞅,齐用苏秦,秦用赵高,而天下知其亡也;非其人而欲有功,譬其若夏至之日而欲夜之长也,射鱼指天而欲发之当也;虽舜禹犹亦困,而又况乎俗主哉!
chūn qiū zhī shí, tiān zǐ wēi ruò, zhū hóu lì zhèng, jiē pàn bù cháo zhòng bào guǎ, qiáng jié ruò, nán yí yǔ běi dí jiāo qīn, zhōng guó zhī bù jué ruò xiàn. huán gōng yú shì yòng guǎn zhòng bào shū xí péng bīn xū wú níng qī, sān cún wáng guó, yī jì jué shì, jiù zhōng guó, rǎng róng dí, zú xié jīng mán, yǐ zūn zhōu shì, bà zhū hóu. jìn wén gōng yòng jiù fàn xiān zhěn yáng chù fù, qiáng zhōng guó, bài qiáng chǔ, hé zhū hóu, cháo tiān zǐ, yǐ xiǎn zhōu shì. chǔ zhuāng wáng yòng sūn shū áo sī mǎ zǐ fǎn jiāng jūn zi zhòng, zhēng chén cóng zhèng, bài qiáng jìn, wú dí yú tiān xià. qín mù gōng yòng bǎi lǐ zǐ jiǎn shū zǐ wáng zǐ liào jí yóu yú, jù yǒu yōng zhōu, rǎng bài xī róng. wú yòng yán zhōu lái jì zǐ, bìng yì zhōu, yáng wēi yú jī fù. zhèng xī gōng fù yǒu qiān shèng zhī guó, guì wèi zhū hóu, zhì yì bù shùn rén xīn, ér qǔ shì yú chén zhě, bù xiān dé xián yě. zhì jiǎn gōng yòng zǐ chǎn bì chén shì shū xíng rén zǐ yǔ, zéi chén chú, zhèng chén jìn, qù qiáng chǔ, hé zhōng guó, guó jiā ān níng, èr shí yú nián, wú qiáng chǔ zhī huàn. gù yú yǒu gōng zhī qí, jìn xiàn gōng wèi zhī zhōng yè bù mèi chǔ yǒu zi yù dé chén, wén gōng wèi zhī cè xí ér zuò, yuǎn hū xián zhě zhī yàn nán zhé chōng yě. fū sòng xiāng gōng bù yòng gōng zǐ mù yí zhī yán, dà rǔ yú chǔ cáo bù yòng xī fù jī zhī jiàn, bài sǐ yú róng. gù gòng wéi wǔ shǐ zhī yào, zhì luàn zhī duān, zài hu shěn jǐ ér rèn xián yě. guó jiā zhī rèn xián ér jí, rèn bù xiào ér xiōng, àn wǎng shì ér shì jǐ shì, qí bì rán yě, rú hé fú, cǐ wéi rén jūn zhě, bù kě yǐ bù shèn yě. guó jiā hūn luàn ér liáng chén jiàn, lǔ guó dà luàn, jì yǒu zhī xián jiàn, xī gōng jí wèi ér rèn jì zǐ, lǔ guó ān níng, wài nèi wú yōu, xíng zhèng èr shí yī nián, jì zǐ zhī zú hòu, zhū jī qí nán, qí fá qí běi, lǔ bù shèng qí huàn, jiāng qǐ shī yú chǔ yǐ qǔ quán ěr huò zuò shēn, gù chuán yuē: huàn zhī qǐ bì zì cǐ shǐ yě. gōng zǐ mǎi bù kě shǐ shù wèi, gōng zǐ suì bù tīng jūn mìng ér shàn zhī jìn, nèi qīn yú chén xià, wài kùn yú bīng luàn, ruò zhī huàn yě. xī gōng zhī xìng, fēi qián èr shí yī nián cháng xián, ér hòu nǎi jiàn biàn wéi bù xiào yě, cǐ jì zǐ cún zhī suǒ yì, wáng zhī suǒ sǔn yě. fū dé xián shī xián, qí sǔn yì zhī yàn rú cǐ, ér rén zhǔ hū yú suǒ yòng, shén kě jí tòng yě. fū zhì bù zú yǐ jiàn xián, wú kě nài hé yǐ, ruò zhì néng jiàn zhī, ér qiáng bù néng jué, yóu yù bù yòng, ér dà zhě sǐ wáng, xiǎo zhě luàn qīng, cǐ shén kě bēi āi yě. yǐ sòng shāng gōng bù zhī kǒng fù zhī xián hū, ān zhī kǒng fù sǐ, jǐ bì sǐ, qū ér jiù zhī, qū ér jiù zhī zhě, shì zhī qí xián yě. yǐ lǔ zhuāng gōng bù zhī jì zǐ zhī xián hū, ān zhī jí jiāng sǐ, zhào jì zǐ ér shòu zhī guó zhèng, shòu zhī guó zhèng zhě, shì zhī qí xián yě. cǐ èr jūn zhī néng jiàn xián ér jiē bù néng yòng, gù sòng shāng gōng yǐ shā sǐ, lǔ zhuāng gōng yǐ zéi sì, shǐ sòng shāng zǎo rèn kǒng fù, lǔ zhuāng sù yòng jì zǐ, nǎi jiāng jìng lín guó, ér kuàng zì cún hū!
春秋之时,天子微弱,诸侯力政,皆叛不朝;众暴寡,强劫弱,南夷与北狄交侵,中国之不绝若线。桓公于是用管仲、鲍叔、隰朋、宾胥无、宁戚,三存亡国,一继绝世,救中国,攘戎狄,卒胁荆蛮,以尊周室,霸诸侯。晋文公用咎犯、先轸、阳处父,强中国,败强楚,合诸侯,朝天子,以显周室。楚庄王用孙叔敖、司马子反、将军子重,征陈从郑,败强晋,无敌于天下。秦穆公用百里子、蹇叔子、王子廖及由余,据有雍州,攘败西戎。吴用延州莱季子,幷翼州,扬威于鸡父。郑僖公富有千乘之国,贵为诸侯,治义不顺人心,而取弒于臣者,不先得贤也。至简公用子产、裨谌、世叔、行人子羽,贼臣除,正臣进,去强楚,合中国,国家安宁,二十余年,无强楚之患。故虞有宫之奇,晋献公为之终夜不寐;楚有子玉得臣,文公为之侧席而坐,远乎贤者之厌难折冲也。夫宋襄公不用公子目夷之言,大辱于楚;曹不用僖负羁之谏,败死于戎。故共惟五始之要,治乱之端,在乎审己而任贤也。国家之任贤而吉,任不肖而凶,案往世而视己事,其必然也,如合符,此为人君者,不可以不慎也。国家惛乱而良臣见,鲁国大乱,季友之贤见,僖公即位而任季子,鲁国安宁,外内无忧,行政二十一年,季子之卒后,邾击其南,齐伐其北,鲁不胜其患,将乞师于楚以取全耳(或作身),故传曰:患之起必自此始也。公子买不可使戍卫,公子遂不听君命而擅之晋,内侵于臣下,外困于兵乱,弱之患也。僖公之性,非前二十一年常贤,而后乃渐变为不肖也,此季子存之所益,亡之所损也。夫得贤失贤,其损益之验如此,而人主忽于所用,甚可疾痛也。夫智不足以见贤,无可奈何矣,若智能见之,而强不能决,犹豫不用,而大者死亡,小者乱倾,此甚可悲哀也。以宋殇公不知孔父之贤乎,安知孔父死,己必死,趋而救之,趋而救之者,是知其贤也。以鲁庄公不知季子之贤乎,安知疾将死,召季子而授之国政,授之国政者,是知其贤也。此二君知能见贤而皆不能用,故宋殇公以杀死,鲁庄公以贼嗣,使宋殇蚤任孔父,鲁庄素用季子,乃将靖邻国,而况自存乎!
zōu zi shuō liáng wáng yuē:" yī yǐn gù yǒu shēn shì zhī yìng chén yě, tāng lì yǐ wéi sān gōng, tiān xià zhī zhì tài píng. guǎn zhòng gù chéng yīn zhī gǒu dào yě, tiān xià zhī yōng fū yě, qí huán gōng dé zhī yǐ wéi zhòng fù. bǎi lǐ xī dào zhī yú lù, chuán mài wǔ yáng zhī pí, qín mù gōng wěi zhī yǐ zhèng. níng qī gù jiāng chē rén yě, kòu yuán xíng gē yú kāng zhī qú, huán gōng rèn yǐ guó. sī mǎ xǐ bìn jiǎo yú sòng, ér zú xiāng zhòng shān. fàn suī zhé xié lā chǐ yú wèi ér hòu wèi yīng hóu. tài gōng wàng gù lǎo fù zhī chū fū yě, zhāo gē zhī tú zuǒ yě, jí jīn yíng kè zhī shè rén yě, nián qī shí ér xiāng zhōu, jiǔ shí ér fēng qí. gù shī yuē:' mián mián zhī gé, zài yú kuàng yě, liáng gōng dé zhī, yǐ wéi chī zhù, liáng gōng bù dé, kū sǐ yú yě.' cǐ qī shì zhě, bù yù míng jūn shèng zhǔ, jǐ xíng qǐ gài, kū sǐ yú zhōng yě, pì yóu mián mián zhī gé yǐ."
邹子说梁王曰:“伊尹故有莘氏之媵臣也,汤立以为三公,天下之治太平。管仲故成阴之狗盗也,天下之庸夫也,齐桓公得之以为仲父。百里奚道之于路,传卖五羊之皮,秦穆公委之以政。宁戚故将车人也,叩辕行歌于康之衢,桓公任以国。司马喜髌脚于宋,而卒相中山。范睢折胁拉齿于魏而后为应侯。太公望故老妇之出夫也,朝歌之屠佐也,棘津迎客之舍人也,年七十而相周,九十而封齐。故诗曰:‘绵绵之葛,在于旷野,良工得之,以为絺纻,良工不得,枯死于野。’此七士者,不遇明君圣主,几行乞丐,枯死于中野,譬犹绵绵之葛矣。”
méi jié zhī zhēng, jiē ér xíng yú sè shēng yīn zhī fēng, gǎn ér dòng hū xīn. níng qī jī niú jiǎo ér shāng gē, huán gōng wén ér jǔ zhī bào lóng guì shí ér dēng chǎn, kǒng zǐ wèi zhī xià chē yáo shùn xiāng jiàn bù wéi sāng yīn, wén wáng jǔ tài gōng bù yǐ rì jiǔ. gù xián shèng zhī jiē yě, bù dài jiǔ ér qīn néng zhě zhī xiāng jiàn yě, bù dài shì ér zhī yǐ. gù shì zhī jiē yě, fēi bì yǔ zhī lín cái fēn huò, nǎi zhī qí lián yě fēi bì yǔ zhī fàn nán shè wēi, nǎi zhī qí yǒng yě. jǔ shì jué duàn, shì yǐ zhī qí yǒng yě qǔ yǔ yǒu ràng, shì yǐ zhī qí lián yě. gù jiàn hǔ zhī wěi, ér zhī qí dà yú lí yě jiàn xiàng zhī yá, ér zhī qí dà yú niú yě. yī jié jiàn zé bǎi jié zhī yǐ. yóu cǐ guān zhī, yǐ suǒ jiàn kě yǐ zhàn wèi fā, dǔ xiǎo jié gù zú yǐ zhī dà tǐ yǐ.
眉睫之征,接而形于色;声音之风,感而动乎心。宁戚击牛角而商歌,桓公闻而举之;鲍龙跪石而登嵼,孔子为之下车;尧、舜相见不违桑阴,文王举太公不以日久。故贤圣之接也,不待久而亲;能者之相见也,不待试而知矣。故士之接也,非必与之临财分货,乃知其廉也;非必与之犯难涉危,乃知其勇也。举事决断,是以知其勇也;取与有让,是以知其廉也。故见虎之尾,而知其大于狸也;见象之牙,而知其大于牛也。一节见则百节知矣。由此观之,以所见可以占未发,睹小节固足以知大体矣。
yǔ yǐ xià wáng, jié yǐ xià wáng tāng yǐ yīn wáng, zhòu yǐ yīn wáng. hé lú yǐ wú zhàn shèng wú dí yú tiān xià, ér fū chāi yǐ jiàn qín yú yuè, wén gōng yǐ jìn guó bà, ér lì gōng yǐ jiàn shì yú jiàng lì zhī gōng, wēi wáng yǐ qí qiáng yú tiān xià, ér mǐn wáng yǐ shì sǐ yú miào liáng, mù gōng yǐ qín xiǎn míng zūn hào, ér èr shì yǐ jié yú wàng yí, qí suǒ yǐ jūn wáng zhě tóng, ér gōng jī bù děng zhě, suǒ rèn yì yě! shì gù chéng wáng chù qiǎng bǎo ér cháo zhū hóu, zhōu gōng yòng shì yě. zhào wǔ líng wáng wǔ shí nián ér è sǐ yú shā qiū, rèn lǐ chōng gù yě. huán gōng dé guǎn zhòng, jiǔ hé zhū hóu, yī kuāng tiān xià, shī guǎn zhòng, rèn shù diāo yì yá, shēn sǐ bù zàng, wèi tiān xià xiào, yī rén zhī shēn, róng rǔ jù shī yān, zài suǒ rèn yě. gù wèi yǒu gōng zǐ wú jì, xuē dì fù dé zhào rèn lìn xiàng rú, qín bīng bù gǎn chū yān líng rèn táng suī, guó dú tè lì. chǔ yǒu shēn bāo xū, ér zhāo wáng fǎn wèi qí yǒu tián dān, xiāng wáng dé guó. yóu cǐ guān zhī, guó wú xián zuǒ jùn shì, ér néng yǐ chéng gōng lì míng, ān wēi jì jué zhě, wèi cháng yǒu yě. gù guó bù wù dà ér wù dé mín xīn zuǒ bù wù duō, ér wù dé xián jùn. dé mín xīn zhě mín wǎng zhī, yǒu xián zuǒ zhě shì guī zhī, wén wáng qǐng chú páo luò zhī xíng ér yīn mín cóng, tāng qù zhāng wǎng zhě zhī sān miàn ér xià mín cóng, yuè wáng bù huī jiù zhǒng ér wú rén fú, yǐ qí suǒ wéi zhī shùn yú mín xīn yě. gù shēng tóng zé chù yì ér xiāng yìng, dé hé zé wèi jiàn ér xiāng qīn, xián zhě lì yú běn cháo, zé tiān xià zhī háo, xiāng shuài ér qū zhī yǐ, hé yǐ zhī qí rán yě? yuē: guǎn zhòng, huán gōng zhī zéi yě, bào shū yǐ wéi xián yú jǐ ér jìn zhī wèi xiāng, qī shí yán ér shuō nǎi tīng, suì shǐ huán gōng chú bào chóu zhī xīn ér wěi guó zhèng yān. huán gōng chuí gǒng wú shì ér cháo zhū hóu, bào shū zhī lì yě guǎn zhòng zhī suǒ yǐ néng běi zǒu huán gōng wú zì wēi zhī xīn zhě, tóng shēng yú bào shū yě. zhòu shā wáng zǐ bǐ gàn, jī zǐ bèi fā ér yáng kuáng, chén líng gōng shā xiè yě ér dèng yuán qù chén zì shì zhī hòu, yīn jiān yú zhōu, chén wáng yú chǔ, yǐ qí shā bǐ gàn xiè yě ér shī jī zǐ yǔ dèng yuán yě. yàn zhāo wáng dé guō kuí, ér zōu yǎn lè yì yǐ qí zhào zhì, sū zǐ qū jǐng yǐ zhōu chǔ zhì, yú shì jǔ bīng ér gōng qí, qī mǐn wáng yú jǔ, yàn xiào dì jì zhòng, fēi yǔ qí jūn yě, rán suǒ yǐ néng xìn yì zhì yú cǐ zhě, yóu de shì yě. gù wú cháng ān zhī guó, wú héng zhì zhī mín dé xián zhě zé ān chāng, shī zhī zhě zé wēi wáng, zì gǔ jí jīn, wèi yǒu bù rán zhě yě. míng jìng suǒ yǐ zhāo xíng yě, wǎng gǔ suǒ yǐ zhī jīn yě, fū zhī è wǎng gǔ zhī suǒ yǐ wēi wáng, ér bù wù xí jī yú qí suǒ yǐ ān chāng, zé wèi yǒu yì hū què zǒu ér qiú dǎi qián rén yě, tài gōng zhī zhī, gù jǔ wēi zǐ zhī hòu ér fēng bǐ gàn zhī mù, fū shèng rén zhī yú sǐ shàng rú shì qí hòu yě, kuàng dāng shì ér shēng cún zhě hū! zé qí fú shī kě shí yǐ.
禹以夏王,桀以夏亡;汤以殷王,纣以殷亡。阖庐以吴战胜无敌于天下,而夫差以见禽于越,文公以晋国霸,而厉公以见弒于匠丽之宫,威王以齐强于天下,而愍王以弒死于庙梁,穆公以秦显名尊号,而二世以劫于望夷,其所以君王者同,而功迹不等者,所任异也!是故成王处襁褓而朝诸侯,周公用事也。赵武灵王五十年而饿死于沙丘,任李充故也。桓公得管仲,九合诸侯,一匡天下,失管仲,任竖刁易牙,身死不葬,为天下笑,一人之身,荣辱俱施焉,在所任也。故魏有公子无忌,削地复得;赵任蔺相如,秦兵不敢出鄢陵;任唐睢,国独特立。楚有申包胥,而昭王反位;齐有田单,襄王得国。由此观之,国无贤佐俊士,而能以成功立名,安危继绝者,未尝有也。故国不务大而务得民心;佐不务多,而务得贤俊。得民心者民往之,有贤佐者士归之,文王请除炮烙之刑而殷民从,汤去张网者之三面而夏民从,越王不隳旧冢而吴人服,以其所为之顺于民心也。故声同则处异而相应,德合则未见而相亲,贤者立于本朝,则天下之豪,相率而趋之矣,何以知其然也?曰:管仲,桓公之贼也,鲍叔以为贤于己而进之为相,七十言而说乃听,遂使桓公除报雠之心而委国政焉。桓公垂拱无事而朝诸侯,鲍叔之力也;管仲之所以能北走桓公无自危之心者,同声于鲍叔也。纣杀王子比干,箕子被发而佯狂,陈灵公杀泄冶而邓元去陈;自是之后,殷兼于周,陈亡于楚,以其杀比干、泄冶而失箕子与邓元也。燕昭王得郭隗,而邹衍、乐毅以齐赵至,苏子、屈景以周楚至,于是举兵而攻齐,栖闵王于莒,燕校地计众,非与齐均也,然所以能信意至于此者,由得士也。故无常安之国,无恒治之民;得贤者则安昌,失之者则危亡,自古及今,未有不然者也。明镜所以昭形也,往古所以知今也,夫知恶往古之所以危亡,而不务袭迹于其所以安昌,则未有异乎却走而求逮前人也,太公知之,故举微子之后而封比干之墓,夫圣人之于死尚如是其厚也,况当世而生存者乎!则其弗失可识矣。
qí jǐng gōng wèn yú kǒng zǐ yuē:" qín mù gōng qí guó xiǎo, chù pì ér bà, hé yě?" duì yuē:" qí guó xiǎo ér zhì dà, suī chù pì ér qí zhèng zhōng, qí jǔ guǒ, qí móu hé, qí lìng bù tōu qīn jǔ wǔ gǔ dài fū yú xì léi zhī zhōng, yǔ zhī yǔ sān rì ér shòu zhī zhèng, yǐ cǐ qǔ zhī, suī wáng kě yě, bà zé xiǎo yǐ."
齐景公问于孔子曰:“秦穆公其国小,处僻而霸,何也?”对曰:“其国小而志大,虽处僻而其政中,其举果,其谋和,其令不偷;亲举五羖大夫于系缧之中,与之语三日而授之政,以此取之,虽王可也,霸则小矣。”
huò yuē:" jiāng wèi huán gōng rén yì hū? shā xiōng ér lì, fēi rén yì yě jiāng wèi huán gōng gōng jiǎn hū? yǔ fù rén tóng yú, chí yú yì zhōng, fēi gōng jiǎn yě jiāng wèi huán gōng qīng jié hū? guī mén zhī nèi, wú kě jià zhě, fēi qīng jié yě. cǐ sān zhě wáng guó shī jūn zhī xíng yě, rán ér huán gōng jiān yǒu zhī, yǐ dé guǎn zhòng xí péng, jiǔ hé zhū hóu, yī kuāng tiān xià, bì cháo zhōu shì, wèi wǔ bà zhǎng, yǐ qí dé xián zuǒ yě shī guǎn zhòng xí péng, rèn shù diāo yì yá, shēn sǐ bù zàng, chóng liú chū hù. yī rén zhī shēn, róng rǔ jù shī zhě, hé zhě? qí suǒ rèn yì yě." yóu cǐ guān zhī, zé rèn zuǒ jí yǐ. zhōu gōng dàn bái wū zhī shì, suǒ xià zhě qī shí rén, ér tiān xià zhī shì jiē zhì yàn zǐ suǒ yǔ tóng yī shí zhě bǎi rén, ér tiān xià zhī shì yì zhì zhòng ní xiū dào héng, lǐ wén zhāng, ér tiān xià zhī shì yì zhì yǐ. bó yá zǐ gǔ qín, zhōng zǐ qī tīng zhī, fāng gǔ ér zhì zài tài shān, zhōng zǐ qī yuē:" shàn zāi hū gǔ qín! wēi wēi hū ruò tài shān." shǎo xuǎn zhī jiān, ér zhì zài liú shuǐ, zhōng zǐ qī fù yuē:" shàn zāi hū gǔ qín! shāng shāng hū ruò liú shuǐ." zhōng zǐ qī sǐ, bó yá pò qín jué xián, zhōng shēn bù fù gǔ qín, yǐ wéi shì wú zú wèi gǔ qín zhě. fēi dú gǔ qín ruò cǐ yě, xián zhě yì rán, suī yǒu xián zhě ér wú yǐ jiē zhī, xián zhě xī yóu jìn zhōng zāi! jì bù zì zhì qiān lǐ zhě, dài bó lè ér hòu zhì yě.
或曰:“将谓桓公仁义乎?杀兄而立,非仁义也;将谓桓公恭俭乎?与妇人同舆,驰于邑中,非恭俭也;将谓桓公清洁乎?闺门之内,无可嫁者,非清洁也。此三者亡国失君之行也,然而桓公兼有之,以得管仲隰朋,九合诸侯,一匡天下,毕朝周室,为五霸长,以其得贤佐也;失管仲隰朋,任竖刁易牙,身死不葬,虫流出户。一人之身,荣辱俱施者,何者?其所任异也。”由此观之,则任佐急矣。周公旦白屋之士,所下者七十人,而天下之士皆至;晏子所与同衣食者百人,而天下之士亦至;仲尼修道行,理文章,而天下之士亦至矣。伯牙子鼓琴,钟子期听之,方鼓而志在太山,钟子期曰:“善哉乎鼓琴!巍巍乎若太山。”少选之间,而志在流水,钟子期复曰:“善哉乎鼓琴!汤汤乎若流水。”钟子期死,伯牙破琴绝弦,终身不复鼓琴,以为世无足为鼓琴者。非独鼓琴若此也,贤者亦然,虽有贤者而无以接之,贤者奚由尽忠哉!骥不自至千里者,待伯乐而后至也。
zhōu wēi gōng wèn yú níng zǐ yuē:" qǔ shì yǒu dào hū?" duì yuē:" yǒu, qióng zhě dá zhī, wáng zhě cún zhī, fèi zhě qǐ zhī sì fāng zhī shì, zé sì miàn ér zhì yǐ. qióng zhě bù dá, wáng zhě bù cún, fèi zhě bù qǐ sì fāng zhī shì, zé sì miàn ér pàn yǐ. fū chéng gù bù néng zì shǒu, bīng lì bù néng zì bǎo, dé shì ér shī zhī, bì yǒu qí jiān, fū shì cún zé jūn zūn, shì wáng zé jūn bēi." zhōu wǔ gōng yuē:" shì yī zhì rú cǐ hū?" duì yuē:" jūn bù wén fū chǔ píng wáng yǒu shì, yuē chǔ xī xū qiū, fù kè, wáng jiāng shā zhī, chū wáng zhī jìn jìn rén yòng zhī, shì wèi chéng pú zhī zhàn. yòu yǒu shì yuē miáo bēn huáng, wáng jiāng shā zhī, chū wáng zǒu jìn jìn rén yòng zhī, shì wèi yān líng zhī zhàn. yòu yǒu shì yuē shàng jiě yú, wáng jiāng shā zhī, chū wáng zǒu jìn jìn rén yòng zhī, shì wèi liǎng táng zhī zhàn. yòu yǒu shì yuē wǔ zǐ xū, wáng shā qí fù xiōng, chū wáng zǒu wú hé lǘ yòng zhī, yú shì xīng shī ér xí yǐng, gù chǔ zhī dà dé zuì yú liáng zhèng sòng wèi zhī jūn, yóu wèi jù zhì yú cǐ yě. cǐ sì dé zuì yú qí shì, sān bào qí mín gǔ, yī wáng qí guó. yóu shì guān zhī, shì cún zé guó cún, shì wáng zé guó wáng zi xū nù ér wáng zhī, shēn bāo xū nù ér cún zhī shì hú kě wú guì hū!"
周威公问于宁子曰:“取士有道乎?”对曰:“有,穷者达之,亡者存之,废者起之;四方之士,则四面而至矣。穷者不达,亡者不存,废者不起;四方之士,则四面而畔矣。夫城固不能自守,兵利不能自保,得士而失之,必有其间,夫士存则君尊,士亡则君卑。”周武公曰:“士壹至如此乎?”对曰:“君不闻夫楚平王有士,曰楚傒胥丘,负客,王将杀之,出亡之晋;晋人用之,是为城濮之战。又有士曰苗贲皇,王将杀之,出亡走晋;晋人用之,是为鄢陵之战。又有士曰上解于,王将杀之,出亡走晋;晋人用之,是为两堂之战。又有士曰伍子胥,王杀其父兄,出亡走吴;阖闾用之,于是兴师而袭郢,故楚之大得罪于梁郑宋卫之君,犹未遽至于此也。此四得罪于其士,三暴其民骨,一亡其国。由是观之,士存则国存,士亡则国亡;子胥怒而亡之,申包胥怒而存之;士胡可无贵乎!”
āi gōng wèn yú kǒng zǐ yuē:" rén ruò hé ér kě qǔ yě?" kǒng zǐ duì yuē:" wú qǔ qián zhě, wú qǔ jiàn zhě, wú qǔ kǒu ruì zhě." āi gōng yuē:" hé wèi yě?" kǒng zǐ yuē:" qián zhě dà gěi lì bù kě jǐn yòng jiàn zhě bì yù jiān rén, bù kě yǐ wéi fǎ yě kǒu ruì zhě duō dàn ér guǎ xìn, hòu kǒng bù yàn yě. fū gōng shǐ hé diào ér hòu qiú qí zhōng yān mǎ què yuàn shùn, rán hòu qiú qí liáng cái yān rén bì zhōng xìn zhòng hòu, rán hòu qiú qí zhī néng yān. jīn yǒu rén bù zhōng xìn zhòng hòu ér duō zhì néng, rú cǐ rén zhě, pì yóu chái láng yǔ, bù kě yǐ shēn jìn yě. shì gù xiān qí rén yì zhī chéng zhě, rán hòu qīn zhī yú shì yǒu zhī néng zhě, rán hòu rèn zhī gù yuē: qīn rén ér shǐ néng. fū qǔ rén zhī shù yě, guān qí yán ér chá qí xíng, fū yán zhě suǒ yǐ shū qí xiōng ér fā qí qíng zhě yě, néng xíng zhī shì bì néng yán zhī, shì gù xiān guān qí yán ér kuí qí xíng, fū yǐ yán kuí qí xíng, suī yǒu jiān guǐ zhī rén, wú yǐ táo qí qíng yǐ." āi gōng yuē:" shàn."
哀公问于孔子曰:“人若何而可取也?”孔子对曰:“毋取拑者,无取健者,毋取口锐者。”哀公曰:“何谓也?”孔子曰:“拑者大给利不可尽用;健者必欲兼人,不可以为法也;口锐者多诞而寡信,后恐不验也。夫弓矢和调而后求其中焉;马悫愿顺,然后求其良材焉;人必忠信重厚,然后求其知能焉。今有人不忠信重厚而多智能,如此人者,譬犹豺狼与,不可以身近也。是故先其仁义之诚者,然后亲之;于是有知能者,然后任之;故曰:亲仁而使能。夫取人之术也,观其言而察其行,夫言者所以抒其匈而发其情者也,能行之士必能言之,是故先观其言而揆其行,夫以言揆其行,虽有奸轨之人,无以逃其情矣。”哀公曰:“善。”
zhōu gōng shè tiān zǐ wèi qī nián, bù yī zhī shì, zhí zhì suǒ shī jiàn zhě shí èr rén, qióng xiàng bái wū suǒ jiàn zhě sì shí jiǔ rén, shí jìn shàn zhě bǎi rén, jiào shì zhě qiān rén, guān cháo zhě wàn rén. dāng cǐ zhī shí, chéng shǐ zhōu gōng jiāo ér qiě lìn, zé tiān xià xián shì zhì zhě guǎ yǐ, gǒu yǒu zhì zhě, zé bì tān ér shī lù zhě yě, shī lù zhī chén, bù néng cún jūn yǐ.
周公摄天子位七年,布衣之士,执贽所师见者十二人,穷巷白屋所见者四十九人,时进善者百人,教士者千人,官朝者万人。当此之时,诚使周公骄而且吝,则天下贤士至者寡矣,苟有至者,则必贪而尸禄者也,尸禄之臣,不能存君矣。
qí huán gōng shè tíng liáo, wèi shì zhī yù zào jiàn zhě, qī nián ér shì bù zhì, yú shì dōng yě bǐ rén yǒu yǐ jiǔ jiǔ zhī shù jiàn zhě, huán gōng yuē:" jiǔ jiǔ hé zú yǐ jiàn hū?" bǐ rén duì yuē:" chén fēi yǐ jiǔ jiǔ wèi zú yǐ jiàn yě, chén wén zhǔ jūn shè tíng liáo yǐ dài shì, qī nián ér shì bù zhì, fū shì zhī suǒ yǐ bù zhì zhě, jūn tiān xià xián jūn yě sì fāng zhī shì, jiē zì yǐ lùn ér bù jí jūn, gù bù zhì yě. fū jiǔ jiǔ báo néng ěr, ér jūn yóu lǐ zhī, kuàng xián yú jiǔ jiǔ hū? fū tài shān bù cí rǎng shí, jiāng hǎi bù nì xiǎo liú, suǒ yǐ chéng dà yě, shī yún:' xiān mín yǒu yán, xún yú chú ráo.' yán bó móu yě." huán gōng yuē shàn, nǎi yīn lǐ zhī. qī yuè sì fāng zhī shì, xiāng xié ér bìng zhì, shī yuē:" zì táng cú jī, zì yáng cú niú." yán yǐ nèi jí wài, yǐ xiǎo jí dà yě. qí jǐng gōng fá sòng, zhì yú qí dī zhī shàng, dēng gāo yǐ wàng, tài xī ér tàn yuē:" xī wǒ xiān jūn huán gōng, zhǎng gǔ bā bǎi chéng yǐ bà zhū hóu, jīn wǒ zhǎng gǔ sān qiān shèng, ér bù gǎn jiǔ chǔ yú cǐ zhě, qǐ qí wú guǎn zhòng yú!" xián zhāng duì yuē:" chén wén zhī, shuǐ guǎng zé yú dà, jūn míng zé chén zhōng xī yǒu huán gōng, gù yǒu guǎn zhòng jīn huán gōng zài cǐ, zé chē xià zhī chén jǐn guǎn zhòng yě." zhào jiǎn zi yóu yú hé ér lè zhī, tàn yuē:" ān dé xián shì ér yǔ chù yān!" zhōu rén gǔ chéng guì ér duì yuē:" fū zhū yù wú zú, qù cǐ shù qiān lǐ ér suǒ yǐ néng lái zhě, rén hǎo zhī yě jīn shì yǒu zú ér bù lái zhě, cǐ shì wú jūn bù hǎo zhī hū!" zhào jiǎn zǐ yuē:" wú mén zuǒ yòu kè qiān rén, cháo shí bù zú, mù shōu shì zhēng, mù shí bù zú, cháo shōu shì zhēng, wú shàng kě wèi bù hǎo shì hū?" zhōu rén gǔ chéng duì yuē:" hóng hú gāo fēi yuǎn xiáng, qí suǒ shì zhě liù hé yě, bèi shàng zhī máo, fù xià zhī cuì, wú chǐ cùn zhī shù, qù zhī mǎn bǎ, fēi bù néng wéi zhī yì bēi yì zhī mǎn bǎ, fēi bù néng wéi zhī yì gāo. bù zhī mén xià zuǒ yòu kè qiān rén zhě, yǒu liù hé zhī yòng hū? jiāng jǐn máo cuì yě."
齐桓公设庭燎,为士之欲造见者,期年而士不至,于是东野鄙人有以九九之术见者,桓公曰:“九九何足以见乎?”鄙人对曰:“臣非以九九为足以见也,臣闻主君设庭燎以待士,期年而士不至,夫士之所以不至者,君、天下贤君也;四方之士,皆自以论而不及君,故不至也。夫九九薄能耳,而君犹礼之,况贤于九九乎?夫太山不辞壤石,江海不逆小流,所以成大也,诗云:‘先民有言,询于刍荛。’言博谋也。”桓公曰善,乃因礼之。期月四方之士,相携而并至,诗曰:“自堂徂基,自羊徂牛。”言以内及外,以小及大也。齐景公伐宋,至于岐堤之上,登高以望,太息而叹曰:“昔我先君桓公,长毂八百乘以霸诸侯,今我长毂三千乘,而不敢久处于此者,岂其无管仲欤!”弦章对曰:“臣闻之,水广则鱼大,君明则臣忠;昔有桓公,故有管仲;今桓公在此,则车下之臣尽管仲也。”赵简子游于河而乐之,叹曰:“安得贤士而与处焉!”舟人古乘跪而对曰:“夫珠玉无足,去此数千里而所以能来者,人好之也;今士有足而不来者,此是吾君不好之乎!”赵简子曰:“吾门左右客千人,朝食不足,暮收市征,暮食不足,朝收市征,吾尚可谓不好士乎?”舟人古乘对曰:“鸿鹄高飞远翔,其所恃者六翮也,背上之毛,腹下之毳,无尺寸之数,去之满把,飞不能为之益卑;益之满把,飞不能为之益高。不知门下左右客千人者,有六翮之用乎?将尽毛毳也。”
qí xuān wáng zuò, chún yú kūn shì, xuān wáng yuē:" xiān shēng lùn guǎ rén hé hǎo?" chún yú kūn yuē:" gǔ zhě suǒ hǎo sì, ér wáng suǒ hǎo sān yān." xuān wáng yuē:" gǔ zhě suǒ hǎo, hé yǔ guǎ rén suǒ hǎo?" chún yú kūn yuē:" gǔ zhě hǎo mǎ, wáng yì hǎo mǎ gǔ zhě hǎo wèi, wáng yì hǎo wèi gǔ zhě hào sè, wáng yì hào sè gǔ zhě hǎo shì, wáng dú bù hǎo shì." xuān wáng yuē:" guó wú shì ěr, yǒu zé guǎ rén yì shuō zhī yǐ." chún yú kūn yuē:" gǔ zhě huá liú qí jì, jīn wú yǒu, wáng xuǎn yú zhòng, wáng hǎo mǎ yǐ gǔ zhě yǒu bào xiàng zhī tāi, jīn wú yǒu, wáng xuǎn yú zhòng, wáng hǎo wèi yǐ gǔ zhě yǒu máo qiáng xī shī, jīn wú yǒu, wáng xuǎn yú zhòng, wáng hào sè yǐ. wáng bì jiāng dài yáo shùn yǔ tāng zhī shì ér hòu hǎo zhī, zé yǔ tāng zhī shì yì bù hǎo wáng yǐ." xuān wáng hēi rán wú yǐ yīng. wèi jūn wèn yú tián ràng yuē:" guǎ rén fēng hóu jǐn qiān lǐ zhī dì, shǎng cì jǐn yù fǔ zēng bó ér shì bù zhì, hé yě?" tián ràng duì yuē:" jūn zhī shǎng cì, bù kě yǐ gōng jí yě jūn zhī zhū fá, bù kě yǐ lǐ bì yě yóu jǔ zhàng ér hū gǒu, zhāng gōng ér zhù jī yǐ suī yǒu xiāng ěr ér bù néng zhì zhě, hài zhī bì yě."
齐宣王坐,淳于髡侍,宣王曰:“先生论寡人何好?”淳于髡曰:“古者所好四,而王所好三焉。”宣王曰:“古者所好,何与寡人所好?”淳于髡曰:“古者好马,王亦好马;古者好味,王亦好味;古者好色,王亦好色;古者好士,王独不好士。”宣王曰:“国无士耳,有则寡人亦说之矣。”淳于髡曰:“古者骅骝骐骥,今无有,王选于众,王好马矣;古者有豹象之胎,今无有,王选于众,王好味矣;古者有毛廧西施,今无有,王选于众,王好色矣。王必将待尧舜禹汤之士而后好之,则禹汤之士亦不好王矣。”宣王嘿然无以应。卫君问于田让曰:“寡人封侯尽千里之地,赏赐尽御府缯帛而士不至,何也?”田让对曰:“君之赏赐,不可以功及也;君之诛罚,不可以理避也;犹举杖而呼狗,张弓而祝鸡矣;虽有香饵而不能致者,害之必也。”
zōng wèi xiāng qí, yù zhú bà guī shě, zhào mén wèi tián ráo děng èr shí yǒu qī ér wèn yān, yuē:" shì dài fū shuí néng yǔ wǒ fù zhū hóu zhě hū?" tián ráo děng jiē fú ér bú duì. zōng wèi yuē:" hé shì dài fū zhī yì dé ér nán yòng yě!" ráo duì yuē:" fēi shì dài fū zhī nán yòng yě, shì jūn bù néng yòng yě." zōng wèi yuē:" bù néng yòng shì dài fū hé ruò?" tián ráo duì yuē:" chú zhōng yǒu chòu ròu, zé mén xià wú sǐ shì yǐ. jīn fū sān shēng zhī jì bù zú yú shì ér jūn yàn wù yǒu yú sù. wán sù qǐ xiù mǐ lì. táng dùn cóng fēng yǔ bì, ér shì céng bù dé yǐ yuán yī guǒ yuán lí sù, hòu gōng fù rén zhí yǐ xiāng tī, ér shì céng bù dé yī cháng, qiě fú cái zhě, jūn zhī suǒ qīng yě sǐ zhě shì zhī suǒ zhòng yě, jūn bù néng yòng suǒ qīng zhī cái, ér yù shǐ shì zhì suǒ zhòng zhī sǐ, qǐ bù nán hū zāi?" yú shì zōng wèi miàn yǒu cán sè, qūn xún bì xí ér xiè yuē:" cǐ wèi zhī guò yě."
宗卫相齐,遇逐罢归舍,召门尉田饶等二十有七而问焉,曰:“士大夫谁能与我赴诸侯者乎?”田饶等皆伏而不对。宗卫曰:“何士大夫之易得而难用也!”饶对曰:“非士大夫之难用也,是君不能用也。”宗卫曰:“不能用士大夫何若?”田饶对曰:“厨中有臭肉,则门下无死士矣。今夫三升之稷不足于士;而君雁鹜有余粟。纨素绮绣靡丽。堂楯从风雨弊,而士曾不得以缘衣;果园梨粟,后宫妇人摭以相擿,而士曾不得一尝,且夫财者,君之所轻也;死者士之所重也,君不能用所轻之财,而欲使士致所重之死,岂不难乎哉?”于是宗卫面有惭色,逡巡避席而谢曰:“此卫之过也。”
lǔ āi gōng wèn yú kǒng zǐ yuē:" dāng jīn zhī shí, jūn zǐ shuí xián?" duì yuē:" wèi líng gōng." gōng yuē:" wú wén zhī, qí guī mén zhī nèi, gū jiě mèi wú bié." duì yuē:" chén guān yú cháo tíng, wèi guān yú táng bì zhī jiān yě. líng gōng zhī dì yuē gōng zǐ qú móu, qí zhī zú yǐ zhì qiān shèng zhī guó, qí xìn zú yǐ shǒu zhī, ér líng gōng ài zhī. yòu yǒu shì yuē wáng cái, guó yǒu xián rén, bì jìn ér rèn zhī, wú bù dá yě bù néng dá, tuì ér yǔ fēn qí lù, ér líng gōng zūn zhī. yòu yǒu shì yuē qìng zú, guó yǒu dà shì, zé jìn ér zhì zhī, wú bù jì yě, ér líng gōng shuō zhī. shǐ qù wèi, líng gōng dǐ shě sān yuè, qín sè bù yù, dài shǐ zhī rù yě ér hòu rù, chén shì yǐ zhī qí xián yě."
鲁哀公问于孔子曰:“当今之时,君子谁贤?”对曰:“卫灵公。”公曰:“吾闻之,其闺门之内,姑姐妹无别。”对曰:“臣观于朝廷,未观于堂陛之间也。灵公之弟曰公子渠牟,其知足以治千乘之国,其信足以守之,而灵公爱之。又有士曰王材,国有贤人,必进而任之,无不达也;不能达,退而与分其禄,而灵公尊之。又有士曰庆足,国有大事,则进而治之,无不济也,而灵公说之。史■去卫,灵公邸舍三月,琴瑟不御,待史■之入也而后入,臣是以知其贤也。”
jiè zǐ tuī xíng nián shí wǔ ér xiāng jīng, zhòng ní wén zhī, shǐ rén wǎng shì, hái yuē:" láng xià yǒu èr shí wǔ jùn shì, táng shàng yǒu èr shí wǔ lǎo rén." zhòng ní yuē:" hé èr shí wǔ rén zhī zhì, zhì yú tāng wǔ bìng èr shí wǔ rén zhī lì, lì yú péng zǔ. yǐ zhì tiān xià, qí gù miǎn yǐ hū!"
介子推行年十五而相荆,仲尼闻之,使人往视,还曰:“廊下有二十五俊士,堂上有二十五老人。”仲尼曰:“合二十五人之智,智于汤武;幷二十五人之力,力于彭祖。以治天下,其固免矣乎!”
kǒng zǐ xián jū, kuì rán ér tàn yuē:" tóng dī bó huá ér wú sǐ, tiān xià qí yǒu dìng yǐ." zǐ lù yuē:" yuàn wén qí wéi rén yě hé ruò." kǒng zǐ yuē:" qí yòu yě mǐn ér hào xué, qí zhuàng yě yǒu yǒng ér bù qū, qí lǎo yě yǒu dào ér néng yǐ xià rén." zǐ lù yuē:" qí yòu yě mǐn ér hào xué zé kě, qí zhuàng yě yǒu yǒng ér bù qū zé kě fū yǒu dào yòu shuí xià zāi?" kǒng zǐ yuē:" yóu bù zhī yě. wú wén zhī, yǐ zhòng gōng guǎ ér wú bù xiāo yě yǐ guì xià jiàn, wú bù de yě. xī zhě zhōu gōng dàn zhì tiān xià zhī zhèng ér xià shì qī shí rén, qǐ wú dào zāi? yù de shì zhī gù yě, fū yǒu dào ér néng xià yú tiān xià zhī shì, jūn zǐ hū zāi!" wèi wén hóu cóng zhōng shān bèn mìng ān yì, tián zǐ fāng cóng, fū zǐ jī guò zhī, xià chē ér qū, zi fāng zuò chéng rú gù, gào tài zǐ yuē:" wèi wǒ qǐng jūn, dài wǒ zhāo gē." tài zǐ bù shuō, yīn wèi zi fāng yuē:" bù shí pín qióng zhě jiāo rén, fù guì zhě jiāo rén hū?" zi fāng yuē:" pín qióng zhě jiāo rén, fù guì zhě ān gǎn jiāo rén, rén zhǔ jiāo rén ér wáng qí guó, wú wèi jiàn yǐ guó dài wáng zhě yě dài fū jiāo rén ér wáng qí jiā, wú wèi jiàn yǐ jiā dài wáng zhě yě. pín qióng zhě ruò bù dé yì, nà lǚ ér qù, ān wǎng bù dé pín qióng hū? pín qióng zhě jiāo rén, fù guì zhě ān gǎn jiāo rén." tài zǐ jí wén hóu dào tián zǐ fāng zhī yǔ, wén hóu tàn yuē:" wēi wú zi zhī gù, wú ān dé wén xián rén zhī yán, wú xià zǐ fāng yǐ xíng, dé ér yǒu zhī. zì wú yǒu zi fāng yě, jūn chén yì qīn, bǎi xìng yì fù, wú shì yǐ dé yǒu shì zhī gōng wǒ yù fá zhōng shān, wú yǐ wǔ xià lè yáng, sān nián ér zhōng shān wèi xiàn yú wǒ, wǒ shì yǐ dé yǒu wǔ zhī gōng. wú suǒ yǐ bù shǎo jìn yú cǐ zhě, wú wèi jiàn yǐ zhì jiāo wǒ zhě yě ruò dé yǐ zhì jiāo wǒ zhě, qǐ bù jí gǔ zhī rén hū?" jìn wén hóu xíng dì dēng suì, dài fū jiē fú zhī, suí huì bù fú, wén hóu yuē:" huì! fū wéi rén chén ér rěn qí jūn zhě, qí zuì xī rú?" duì yuē:" qí zuì zhòng sǐ." wén hóu yuē:" hé wèi zhòng sǐ?" duì yuē:" shēn sǐ, qī zǐ wèi lù yān." suí huì yuē:" jūn xī dú wèn wéi rén chén rěn qí jūn zhě, ér bù wèn wéi rén jūn ér rěn qí chén zhě yé?" wén hóu yuē:" wéi rén jūn ér rěn qí chén zhě, qí zuì hé rú?" suí huì duì yuē:" wéi rén jūn ér rěn qí chén zhě, zhì shì bù wéi móu, biàn shì bù wéi yán, rén shì bù wéi xíng, yǒng shì bù wéi sǐ." wén hóu yuán suí xià chē, cí dài fū yuē:" guǎ rén yǒu yāo bì zhī bìng, yuàn zhū dài fū wù zuì yě." qí jiāng jūn tián guì chū jiāng, zhāng shēng jiāo sòng yuē:" xī zhě yáo ràng xǔ yóu yǐ tiān xià, xǐ ěr ér bù shòu, jiāng jūn zhī zhī hū?" yuē:" wéi rán, zhī zhī."" bó yí shū qí cí zhū hóu zhī wèi ér bù wéi, jiāng jūn zhī zhī hū?" yuē:" wéi rán, zhī zhī."" yú líng zhòng zi cí sān gōng zhī wèi ér yōng wéi rén guàn yuán, jiāng jūn zhī zhī hū?" yuē:" wéi rán, zhī zhī."" zhì guò qù jūn dì, biàn xìng míng, miǎn wèi shù rén, jiāng jūn zhī zhī hū?" yuē:" wéi rán, zhī zhī."" sūn shū áo sān qù xiāng ér bù huǐ, jiāng jūn zhī zhī hū?" yuē:" wéi rán, zhī zhī."" cǐ wǔ dài fū zhě, míng cí zhī ér shí xiū zhī. jīn jiāng jūn fāng tūn yī guó zhī quán, tí gǔ yōng qí, bèi jiān zhí ruì, xuán huí shí wàn zhī shī, shàn fǔ yuè zhī zhū, shèn wú yǐ shì zhī suǒ xiū zhě jiāo shì." tián guì yuē:" jīn rì zhū jūn jiē wèi guì zǔ dào jù jiǔ pú, ér xiān shēng dú jiào zhī yǐ shèng rén zhī dà dào, jǐn wén mìng yǐ." wèi wén hóu jiàn duàn gàn mù, lì juàn ér bù gǎn xī jí jiàn dí huáng, jù táng ér yǔ zhī yán, dí huáng bù shuō. wén hóu yuē:" duàn gàn mù, guān zhī zé bù kěn, lù zhī zé bù shòu jīn rǔ yù guān zé xiāng zhì, yù lù zé shàng qīng jì shòu wú shǎng, yòu zé wú lǐ, wú nǎi nán hū?"
孔子闲居,喟然而叹曰:“铜鞮伯华而无死,天下其有定矣。”子路曰:“愿闻其为人也何若。”孔子曰:“其幼也敏而好学,其壮也有勇而不屈,其老也有道而能以下人。”子路曰:“其幼也敏而好学则可,其壮也有勇而不屈则可;夫有道又谁下哉?”孔子曰:“由不知也。吾闻之,以众攻寡而无不消也;以贵下贱,无不得也。昔者周公旦制天下之政而下士七十人,岂无道哉?欲得士之故也,夫有道而能下于天下之士,君子乎哉!”魏文侯从中山奔命安邑,田子方从,夫子击过之,下车而趋,子方坐乘如故,告太子曰:“为我请君,待我朝歌。”太子不说,因为子方曰:“不识贫穷者骄人,富贵者骄人乎?”子方曰:“贫穷者骄人,富贵者安敢骄人,人主骄人而亡其国,吾未见以国待亡者也;大夫骄人而亡其家,吾未见以家待亡者也。贫穷者若不得意,纳履而去,安往不得贫穷乎?贫穷者骄人,富贵者安敢骄人。”太子及文侯道田子方之语,文侯叹曰:“微吾子之故,吾安得闻贤人之言,吾下子方以行,得而友之。自吾友子方也,君臣益亲,百姓益附,吾是以得友士之功;我欲伐中山,吾以武下乐羊,三年而中山为献于我,我是以得有武之功。吾所以不少进于此者,吾未见以智骄我者也;若得以智骄我者,岂不及古之人乎?”晋文侯行地登隧,大夫皆扶之,随会不扶,文侯曰:“会!夫为人臣而忍其君者,其罪奚如?”对曰:“其罪重死。”文侯曰:“何谓重死?”对曰:“身死,妻子为戮焉。”随会曰:“君奚独问为人臣忍其君者,而不问为人君而忍其臣者耶?”文侯曰:“为人君而忍其臣者,其罪何如?”随会对曰:“为人君而忍其臣者,智士不为谋,辨士不为言,仁士不为行,勇士不为死。”文侯援绥下车,辞大夫曰:“寡人有腰髀之病,愿诸大夫勿罪也。”齐将军田瞶出将,张生郊送曰:“昔者尧让许由以天下,洗耳而不受,将军知之乎?”曰:“唯然,知之。”“伯夷叔齐辞诸侯之位而不为,将军知之乎?”曰:“唯然,知之。”“于陵仲子辞三公之位而佣为人灌园,将军知之乎?”曰:“唯然,知之。”“智过去君第,变姓名,免为庶人,将军知之乎?”曰:“唯然,知之。”“孙叔敖三去相而不悔,将军知之乎?”曰:“唯然,知之。”“此五大夫者,名辞之而实羞之。今将军方吞一国之权,提鼓拥旗,被坚执锐,旋回十万之师,擅斧钺之诛,慎毋以士之所羞者骄士。”田瞶曰:“今日诸君皆为瞶祖道具酒脯,而先生独教之以圣人之大道,谨闻命矣。”魏文侯见段干木,立倦而不敢息;及见翟璜,踞堂而与之言,翟璜不说。文侯曰:“段干木,官之则不肯,禄之则不受;今汝欲官则相至,欲禄则上卿;既受吾赏,又责吾礼,毋乃难乎?”
kǒng zǐ zhī tán, zāo chéng zǐ yú tú, qīng gài ér yǔ zhōng rì. yǒu jiàn, gù zǐ lù yuē:" qǔ shù bó yī yǐ zèng xiān shēng." zǐ lù bú duì. yǒu jiàn, yòu gù yuē:" qǔ shù bó yī yǐ zèng xiān shēng." zǐ lù xiè rán duì yuē:" yóu wén zhī, shì bù zhōng ér jiàn, nǚ wú méi ér jià, jūn zǐ bù xíng yě." kǒng zǐ yuē:" yóu, shī bù yún hū:' yě yǒu màn cǎo, líng lù pǔ xī, yǒu měi yī rén, qīng yáng wǎn xī, xiè hòu xiāng yù, shì wǒ yuàn xī.' jīn chéng zǐ tiān xià zhī xián shì yě, yú shì bù zèng, zhōng shēn bú jiàn. dà dé wú yú xián, xiǎo dé chū rù kě yě."
孔子之郯,遭程子于涂,倾盖而语终日。有间,顾子路曰:“取束帛一以赠先生。”子路不对。有间,又顾曰:“取束帛一以赠先生。”子路屑然对曰:“由闻之,士不中而见,女无媒而嫁,君子不行也。”孔子曰:“由,诗不云乎:‘野有蔓草,零露溥兮,有美一人,清扬婉兮,邂逅相遇,适我愿兮。’今程子天下之贤士也,于是不赠,终身不见。大德毋踰闲,小德出入可也。”
qí huán gōng shǐ guǎn zhòng zhì guó, guǎn zhòng duì yuē:" jiàn bù néng lín guì." huán gōng yǐ wéi shàng qīng ér guó bù zhì, huán gōng yuē hé gù? guǎn zhòng duì yuē:" pín bù néng shǐ fù." huán gōng cì zhī qí guó shì zū yī nián ér guó bù zhì, huán gōng yuē hé gù? duì yuē:" shū bù néng zhì qīn." huán gōng lì yǐ wéi zhòng fù. qí guó dà ān, ér suì bà tiān xià. kǒng zǐ yuē:" guǎn zhòng zhī xián, bù dé cǐ sān quán zhě, yì bù néng shǐ qí jūn nán miàn ér bà yǐ."
齐桓公使管仲治国,管仲对曰:“贱不能临贵。”桓公以为上卿而国不治,桓公曰何故?管仲对曰:“贫不能使富。”桓公赐之齐国市租一年而国不治,桓公曰何故?对曰:“疏不能制亲。”桓公立以为仲父。齐国大安,而遂霸天下。孔子曰:“管仲之贤,不得此三权者,亦不能使其君南面而霸矣。”
huán gōng wèn yú guǎn zhòng yuē:" wú yù shǐ jué fǔ yú jiǔ, ròu fǔ yú zǔ, dé wú hài yú bà hū?" guǎn zhòng duì yuē:" cǐ jí fēi qí guì zhě ěr rán yì wú hài yú bà yě." huán gōng yuē:" hé rú ér hài bà?" guǎn zhòng duì yuē:" bù zhī xián, hài bà zhī ér bù yòng, hài bà yòng ér bù rèn, hài bà rèn ér bù xìn, hài bà xìn ér fù shǐ xiǎo rén shēn zhī, hài bà." huán gōng:" shàn."
桓公问于管仲曰:“吾欲使爵腐于酒,肉腐于俎,得无害于霸乎?”管仲对曰:“此极非其贵者耳;然亦无害于霸也。”桓公曰:“何如而害霸?”管仲对曰:“不知贤,害霸;知而不用,害霸;用而不任,害霸;任而不信,害霸;信而复使小人参之,害霸。”桓公:“善。”
lǔ rén gōng bì, zēng zǐ cí yú bì jūn yuē:" qǐng chū, kòu bà ér hòu fù lái, qǐng gū wú shǐ gǒu shǐ rù wú shě." bì jūn yuē:" guǎ rén zhī yú xiān shēng yě, rén wú bù wén jīn lǔ rén gōng wǒ ér xiān shēng qù wǒ, wǒ hú shǒu xiān shēng zhī shě?" lǔ rén guǒ gōng bì ér shù zhī zuì shí, ér zēng zǐ zhī suǒ zhēng zhě jiǔ. lǔ shī bà, bì jūn fù xiū zēng zǐ shě ér hòu yíng zhī.
鲁人攻鄪,曾子辞于鄪君曰:“请出,寇罢而后复来,请姑毋使狗豕入吾舍。”鄪君曰:“寡人之于先生也,人无不闻;今鲁人攻我而先生去我,我胡守先生之舍?”鲁人果攻鄪而数之罪十,而曾子之所争者九。鲁师罢,鄪君复修曾子舍而后迎之。
sòng sī chéng zi hǎn zhī guì zǐ wéi yě, rù yǔ gòng shí, chū yǔ tóng yī sī chéng zi hǎn wáng, zi wéi bù cóng, zi hǎn lái, fù zhào zi wéi ér guì zhī. zuǒ yòu yuē:" jūn zhī shàn zi wéi yě, jūn wáng bù cóng, lái yòu fù guì zhī, jūn dú bù kuì yú jūn zhī zhōng chén hū?" zi hǎn yuē:" wú wéi bù néng yòng zi wéi, gù zhì yú wáng jīn wú zhī dé fù yě, shàng shì zi wéi zhī yí dé yú jiào yě, wú gù guì zhī. qiě wǒ zhī wáng yě, wú chén zhī xuē jī bá shù yǐ cóng wǒ zhě, xī yì yú wú wáng zāi?"
宋司城子罕之贵子韦也,入与共食,出与同衣;司城子罕亡,子韦不从,子罕来,复召子韦而贵之。左右曰:“君之善子韦也,君亡不从,来又复贵之,君独不愧于君之忠臣乎?”子罕曰:“吾唯不能用子韦,故至于亡;今吾之得复也,尚是子韦之遗德余教也,吾故贵之。且我之亡也,吾臣之削迹拔树以从我者,奚益于吾亡哉?”
yáng yīn jiàn zhào jiǎn zhǔ yuē:" chén jū xiāng sān zhú, shì jūn wǔ qù, wén jūn hǎo shì, gù zǒu lái jiàn." jiǎn zhǔ wén zhī, jué shí ér tàn, jì ér xíng, zuǒ yòu jìn jiàn yuē:" jū xiāng sān zhú, shì bù róng zhòng yě shì jūn wǔ qù, shì bù zhōng shàng yě. jīn jūn yǒu shì jiàn guò rén yǐ." jiǎn zhǔ yuē:" zi bù zhī yě. fū měi nǚ zhě, chǒu fù zhī chóu yě shèng dé zhī shì, luàn shì suǒ shū yě zhèng zhí zhī xíng, xié wǎng suǒ zēng yě." suì chū jiàn zhī, yīn shòu yǐ wéi xiāng, ér guó dà zhì. yóu shì guān zhī, yuǎn jìn zhī rén, bù kě yǐ bù chá yě.
杨因见赵简主曰:“臣居乡三逐,事君五去,闻君好士,故走来见。”简主闻之,绝食而叹,跽而行,左右进谏曰:“居乡三逐,是不容众也;事君五去,是不忠上也。今君有士见过人矣。”简主曰:“子不知也。夫美女者,丑妇之仇也;盛德之士,乱世所疏也;正直之行,邪枉所憎也。”遂出见之,因授以为相,而国大治。由是观之,远近之人,不可以不察也。
yīng hóu yǔ jiǎ wǔ zi zuò, wén qí gǔ qín zhī shēng, yīng hóu yuē:" jīn rì zhī qín, yī hé bēi yě?" jiǎ wǔ zǐ yuē:" fū jí zhāng diào xià, gù shǐ rén bēi ěr. jí zhāng zhě, liáng cái yě diào xià zhě, guān bēi yě. qǔ fū liáng cái ér bēi guān zhī, ān néng wú bēi hū!" yīng hóu yuē:" shàn zāi!"
应侯与贾午子坐,闻其鼓琴之声,应侯曰:“今日之琴,一何悲也?”贾午子曰:“夫急张调下,故使人悲耳。急张者,良材也;调下者,官卑也。取夫良材而卑官之,安能无悲乎!”应侯曰:“善哉!”
shí sān nián, zhū hóu jǔ bīng yǐ fá qí, qí wáng wén zhī, tì rán ér kǒng, zhào qí qún chén dài fū gào yuē:" yǒu zhì wèi guǎ rén yòng zhī." yú shì bó shì chún yú kūn yǎng tiān dà xiào ér bù yīng, wáng fù wèn zhī, yòu dà xiào bù yīng, sān xiào bù yīng, wáng fú rán zuò sè bù yuè yuē:" xiān shēng yǐ guǎ rén yǔ wèi xì hū?" duì yuē:" chén fēi gǎn yǐ dài wáng yǔ wèi xì yě, chén xiào chén lín zhī cí tián yě, yǐ yī lián fàn, yī hú jiǔ, sān fù yú, zhù yuē:' xiè kè zhě yí hé, wū xié zhě bǎi chē, chuán zhī hòu shì, yáng yáng yǒu yú.' chén xiào qí cì guǐ báo ér qǐng zhī hòu yě." yú shì wáng nǎi lì chún yú kūn wèi shàng qīng, cì zhī qiān jīn, gé chē bǎi chéng, yǔ píng zhū hóu zhī shì zhū hóu wén zhī, lì bà qí bīng, xiū qí shì zú, suì bù gǎn gōng qí, cǐ fēi chún yú kūn zhī lì hū?
十三年,诸侯举兵以伐齐,齐王闻之,惕然而恐,召其群臣大夫告曰:“有智为寡人用之。”于是博士淳于髡仰天大笑而不应,王复问之,又大笑不应,三笑不应,王艴然作色不悦曰:“先生以寡人语为戏乎?”对曰:“臣非敢以大王语为戏也,臣笑臣邻之祠田也,以一奁饭,一壶酒,三鲋鱼,祝曰:‘蟹堁者宜禾,洿邪者百车,传之后世,洋洋有余。’臣笑其赐鬼薄而请之厚也。”于是王乃立淳于髡为上卿,赐之千金,革车百乘,与平诸侯之事;诸侯闻之,立罢其兵,休其士卒,遂不敢攻齐,此非淳于髡之力乎?
tián jì qù qí bēn chǔ, chǔ wáng jiāo yíng zhì shě, wèn yuē:" chǔ, wàn shèng zhī guó yě, qí yì wàn shèng zhī guó yě, cháng yù xiāng bìng, wèi zhī nài hé?" duì yuē:" yì zhī ěr, qí shǐ shēn rú jiāng, zé chǔ fā wǔ wàn rén, shǐ shàng jiàng jūn jiāng zhī, zhì qín jiāng jūn shǒu ér fǎn ěr. qí shǐ tián jū jiāng, zé chǔ fā èr shí wàn rén, shǐ shàng jiàng jūn jiāng zhī, fēn bié ér xiāng qù yě. qí shǐ miǎn zǐ jiāng, chǔ fā sì fēng zhī nèi, wáng zì chū jiāng ér jì cóng, xiàng guó shàng jiàng jūn wèi zuǒ yòu sī mǎ, rú shì zé wáng jǐn dé cún ěr." yú shì qí shǐ shēn rú jiāng, chǔ fā wǔ wàn rén, shǐ shàng jiàng jūn zhì, qín jiāng jūn shǒu fǎn, yú shì qí wáng fèn rán, nǎi gèng shǐ miǎn zǐ jiāng, chǔ xī fā sì fēng zhī nèi, wáng zì chū jiāng, tián jì cóng, xiàng guó shàng jiàng jūn wèi zuǒ yòu sī mǎ, yì wáng chē shǔ jiǔ chéng, jǐn dé miǎn ěr. zhì shě, wáng běi miàn zhèng lǐng qí qū, wèn yuē:" xiān shēng hé zhī zhī zǎo yě?" tián jì yuē:" shēn rú wéi rén, wǔ xián zhě ér qīng bù xiào zhě, xián bù xiào zhě jù bù wéi yòng, shì yǐ wáng yě tián jū wéi rén, zūn xián zhě ér jiàn bù xiào zhě, xián zhě fù rèn, bù xiào zhě tuì, shì yǐ fēn bié ér xiāng qù yě miǎn zi zhī wéi rén yě, zūn xián zhě ér ài bù xiào zhě, xián bù xiào jù fù rèn, shì yǐ wáng jǐn dé cún ěr." wèi wén hóu shāng dài fū yú qǔ yáng, yǐn hān, wén hóu kuì rán tàn yuē:" wú dú wú yù ràng yǐ wéi chén." jiǎn zhòng jǔ jiǔ jìn yuē:" chén qǐng fú jūn." wén hóu yuē" hé yǐ?" duì yuē:" chén wén zhī, yǒu mìng zhī fù mǔ, bù zhī xiào zǐ yǒu dào zhī jūn, bù zhī zhōng chén. fū yù ràng zhī jūn, yì hé rú zāi?" wén hóu yuē:" shàn!" shòu fú ér yǐn zhī, jué ér bù ràng. yuē:" wú guǎn zhòng bào shū yǐ wéi chén, gù yǒu yù ràng zhī gōng yě." zhào jiǎn zǐ yuē:" wú yù de fàn zhōng xíng shì liáng chén." shǐ yǎn yuē:" ān yòng zhī?" jiǎn zǐ yuē:" liáng chén, rén suǒ yuàn yě, yòu hé wèn yān?" yuē:" jūn yǐ wú wéi liáng chén gù yě. fū shì jūn zhě, jiàn guò ér jiàn kě, zhāng shàn ér tì fǒu, xiàn néng ér jìn xián zhāo xī sòng shàn, bài ér nà zhī, tīng zé jìn, fǒu zé tuì. jīn fàn zhōng xíng shì zhī liáng chén yě, bù néng kuāng xiāng qí jūn, shǐ zhì yú nán chū zài yú wài, yòu bù néng rù. wáng ér qì zhī, hé liáng zhī wèi ruò bù qì, jūn ān dé zhī. fū liáng jiàng yíng qí jūn, shǐ fù qí wèi, sǐ ér hòu zhǐ, hé yuē yǐ lái, ruò wèi néng, nǎi fēi liáng yě." jiǎn zǐ yuē:" shàn."
田忌去齐奔楚,楚王郊迎至舍,问曰:“楚,万乘之国也,齐亦万乘之国也,常欲相幷,为之奈何?”对曰:“易知耳,齐使申孺将,则楚发五万人,使上将军将之,至禽将军首而反耳。齐使田居将,则楚发二十万人,使上将军将之,分别而相去也。齐使眄子将,楚发四封之内,王自出将而忌从,相国上将军为左右司马,如是则王仅得存耳。”于是齐使申孺将,楚发五万人,使上将军至,擒将军首反,于是齐王忿然,乃更使眄子将,楚悉发四封之内,王自出将,田忌从,相国上将军为左右司马,益王车属九乘,仅得免耳。至舍,王北面正领齐袪,问曰:“先生何知之早也?”田忌曰:“申孺为人,侮贤者而轻不肖者,贤不肖者俱不为用,是以亡也;田居为人,尊贤者而贱不肖者,贤者负任,不肖者退,是以分别而相去也;眄子之为人也,尊贤者而爱不肖者,贤不肖俱负任,是以王仅得存耳。”魏文侯觞大夫于曲阳,饮酣,文侯喟然叹曰:“吾独无豫让以为臣。”蹇重举酒进曰:“臣请浮君。”文侯曰“何以?”对曰:“臣闻之,有命之父母,不知孝子;有道之君,不知忠臣。夫豫让之君,亦何如哉?”文侯曰:“善!”受浮而饮之,嚼而不让。曰:“无管仲鲍叔以为臣,故有豫让之功也。”赵简子曰:“吾欲得范中行氏良臣。”史黡曰:“安用之?”简子曰:“良臣,人所愿也,又何问焉?”曰:“君以无为良臣故也。夫事君者,谏过而荐可,章善而替否,献能而进贤;朝夕诵善,败而纳之,听则进,否则退。今范中行氏之良臣也,不能匡相其君,使至于难;出在于外,又不能入。亡而弃之,何良之为;若不弃,君安得之。夫良将营其君,使复其位,死而后止,何曰以来,若未能,乃非良也。”简子曰:“善。”
zǐ lù wèn yú kǒng zǐ yuē:" zhì guó hé rú?" kǒng zǐ yuē:" zài yú zūn xián ér jiàn bù xiào." zǐ lù yuē:" fàn zhōng xíng shì zūn xián ér jiàn bù xiào, qí wáng hé yě?" yuē:" fàn zhōng xíng shì zūn xián ér bù néng yòng yě, jiàn bù xiào ér bù néng qù yě xián zhě zhī qí bù jǐ yòng ér yuàn zhī, bù xiào zhě zhī qí jiàn jǐ ér chóu zhī. xián zhě yuàn zhī, bù xiào zhě chóu zhī yuàn chóu bìng qián, zhōng xíng shì suī yù wú wáng, dé hū?"
子路问于孔子曰:“治国何如?”孔子曰:“在于尊贤而贱不肖。”子路曰:“范中行氏尊贤而贱不肖,其亡何也?”曰:“范中行氏尊贤而不能用也,贱不肖而不能去也;贤者知其不己用而怨之,不肖者知其贱己而雠之。贤者怨之,不肖者雠之;怨雠并前,中行氏虽欲无亡,得乎?”
jìn jīng zhàn yú bì, jìn shī bài jī, xún lín fù jiāng guī qǐng sǐ, zhāo gōng jiāng xǔ zhī, shì zhēn bó yuē:" bù kě, chéng pú zhī yì, jìn shèng yú jīng, wén gōng yóu yǒu yōu sè, yuē zi yù yóu cún, yōu wèi xiē yě kùn shòu yóu dòu, kuàng guó xiāng hū?" jí jīng shā zi yù, nǎi xǐ yuē:" mò yǔ dú yě. jīn tiān huò zhě dà jǐng jìn yě, lín fù zhī shì jūn, jìn sī jìn zhōng, tuì sī bǔ guò, shè jì zhī wèi yě, jīn shā zhī, shì zhòng jīng shèng yě." zhāo gōng yuē:" shàn!" nǎi shǐ fù jiāng.
晋荆战于邲,晋师败绩,荀林父将归请死,昭公将许之,士贞伯曰:“不可,城濮之役,晋胜于荆,文公犹有忧色,曰子玉犹存,忧未歇也;困兽犹斗,况国相乎?”及荆杀子玉,乃喜曰:“莫予毒也。今天或者大警晋也,林父之事君,进思尽忠,退思补过,社稷之卫也,今杀之,是重荆胜也。”昭公曰:“善!”乃使复将。