zhōu lǎng shěn huái wén
周朗、沈懷文
zhōu lǎng, zì yì lì, rǔ nán ān chéng rén yě. zǔ wén, huáng mén shì láng. fù chún, sòng chū guì dá, guān zhì shì zhōng, tài cháng. xiōng jiào, shàng gāo zǔ dì sì nǚ xuān chéng dé gōng zhǔ. èr nǚ shì jiàn píng wáng hóng lú jiāng wáng yī. yǐ guì qī xiǎn guān, yuán jiā mò, wèi wú xìng tài shǒu. zéi shào shì lì, suí wáng dàn jǔ yì yú huì jī, shào jiā jiào guān jūn jiāng jūn, dàn xí yòu zhì. jiào sù jù qiè, huí huò bù zhī suǒ cóng, wèi fǔ sī mǎ qiū zhēn sūn suǒ shā. cháo tíng míng qí běn xīn, guó hūn rú gù.
周朗,字義利,汝南安城人也。祖文,黃門侍郎。父淳,宋初貴達,官至侍中, 太常。兄嶠,尚高祖第四女宣城德公主。二女適建平王宏、廬江王禕。以貴戚顯官, 元嘉末,為吳興太守。賊劭弒立,隨王誕舉義於會稽,劭加嶠冠軍將軍,誕檄又至。 嶠素懼怯,回惑不知所從,為府司馬丘珍孫所殺。朝庭明其本心,國婚如故。
lǎng shǎo ér ài qí, yǎ yǒu fēng qì, yǔ jiào zhì qū bù tóng, jiào shén jí zhī. chū wèi nán píng wáng shuò guān jūn xíng cān jūn, tài zǐ shè rén, sī tú zhǔ bù, zuò qǐng jí bù dài duì, chú míng. yòu wèi jiāng xià wáng yì gōng tài wèi cān jūn. yuán jiā èr shí qī nián chūn, cháo yì dāng qiǎn yì gōng chū zhèn péng chéng, wèi běi tǎo dà tǒng. lǎng wén zhī jiě zhí. jí yì gōng chū zhèn, fǔ zhǔ bù yáng xī cóng xíng, yǔ lǎng shū xì zhī, quàn lìng xiàn qí jìn cè. lǎng bào shū yuē:
朗少而愛奇,雅有風氣,與嶠志趨不同,嶠甚疾之。初為南平王鑠冠軍行參軍, 太子舍人,司徒主簿,坐請急不待對,除名。又為江夏王義恭太尉參軍。元嘉二十 七年春,朝議當遣義恭出鎮彭城,為北討大統。朗聞之解職。及義恭出鎮,府主簿 羊希從行,與朗書戲之,勸令獻奇進策。朗報書曰:
yáng shēng zú xià: qǐ dāng shì shǐ rén jìn zāi, hé qīng cái zhī gèng mào yě. zhái shēng jié yì, kě fù jiā ěr, shǔ huá bǐ cǎi, hé gèng gōng xié! shì jǐ fǎn fù, wèi yì wú yǐ. guān zhū zhǐ shàng, fāng shěn qīng fù féng zhī jǐ. dòng yǐ hé shù, ér néng měi jiàng ēn míng, qǐ bù wèi zú xià xīn xié, rán gèng yōu bù zhī qīng sǐ suǒ chù ěr.
羊生足下:豈當適使人進哉,何卿才之更茂也。宅生結意,可復佳耳,屬華比 彩,何更工邪!視己反覆,慰亦無已。觀諸紙上,方審卿復逢知己。動以何術,而 能每降恩明,豈不為足下欣邪,然更憂不知卿死所處耳。
fū xiōng nú zhī bù zhū yǒu rì, huáng jū zhī wáng rǔ jiù yǐ. tiān xià shú bù fèn xīn bēi cháng, yǐ fèn hú rén zhī huàn, mí yī tōu shí, yǐ wàng guó jiā zhī shī. zì zhì shì qián kǒu, xióng rén xù qì, bù dé yì tú biān zhī shì zhě, liáng yān suì jì. jīn tiān zǐ yǐ yán xuān zhī dé, zhǒng fǔ yǐ jī lǚ zhī xián, gù hè rán fā nù, jiāng yǐ xiōng nú xìn qí, cè rán dòng rén, yù shǐ yú máng bèi huì. jí qǔ shì zhī lìng cháo fā, zǎi shì mù dēng yīng háo diào bīng zhī zhào xī xíng, zhǔ gōng dàn shēng xióng jùn. yán xián rén zhě, gù fēi yī rì, kuàng fù jiā cǐ yān.
夫匈奴之不誅有日,皇居之亡辱舊矣。天下孰不憤心悲腸,以忿胡人之患,靡 衣偷食,以望國家之師。自智士鉗口,雄人蓄氣,不得議圖邊之事者,良淹歲紀。 今天子以炎、軒之德,冢輔以姬、呂之賢,故赫然發怒,將以匈奴釁旗,惻然動仁, 欲使余氓被惠。及取士之令朝發,宰士暮登英豪;調兵之詔夕行,主公旦升雄俊。 延賢人者,固非一日,況復加此焉。
fū tiān xià zhī shì, dǐ xíng mó míng, yù bù rǔ qí zhì qì xuǎn qí xù yì, jiāng jìn shàn yú suǒ tiān. fēi dàn yǒu jiàn guó zhī móu bù jí, ān mín zhī lùn bù yǔ, zhì fǎn yǐ xiào jié shēng yì yú xiāng qū, zhōng liè qǐ bàng yú jūn cǎi. shēn bù guà wáng chén zhī lù, míng bù cè tōng rén zhī bān. diān dào guó mén, yān xiāo qiū lǐ zhě, zì shù shí nián yǐ wǎng, qǐ yī rén zāi! ruò wú shēn wú tā jì, ér chū zhí míng jūn, biàn guān wàng zhǔ, suì zēng ēn jià, jìng bù néng róu xīn shì dài, qǔ zhòng zuǒ yòu. xiào yú xiàng shì, zé róng yǐ duō liào yú jīn zhí, zé xiào yì guǎng. ér zú xià fāng fù guǎng wú yǐ chí zhì zhī shí, qiú yǔ yǐ ān biān zhī shù, hé zú xià bù zhī yán yě. ruò yǐ xián wèi dēng, zé jīn zhī dēng xián rú cǐ yǐ cái yīng jìn, zé wú zhī fēi cái ruò shì. qǐ kě yù yǐ yǔn hǎi zhī qí, wàng gǔ sāi yú shù lín zhī sì zhuì fēng zhī yǔ, jì zhèn hé yú xuān cuì zhī jiān. qí bù néng jù péi lù shuǐ, bìng fù qīng tiān, kě wú dài yú míng jiàn. ruò nǎi què qí móu shēn zhì zhī shù, wú yuè zhǔ xiá sú zhī néng, yì bù kě fù shāo wèi qīng shuō. dàn guān yǐ shàng guó zài huǐ zhī chén, wàng fǔ yī zhú zhī lì, dāng fù shì tiān xià cái fǒu, cǐ jiē zú xià suǒ qīn zhī.
夫天下之士,砥行磨名,欲不辱其志氣;選奇蓄異,將進善於所天。非但有建 國之謀不及,安民之論不與,至反以孝潔生議於鄉曲,忠烈起謗於君寀。身不絓王 臣之籙,名不廁通人之班。顛倒國門,湮銷丘里者,自數十年以往,豈一人哉!若 吾身無他伎,而出值明君,變官望主,歲增恩價,竟不能柔心飾帶,取重左右。校 於向士,則榮已多;料於今職,則笑亦廣。而足下方復廣吾以馳志之時,求予以安 邊之術,何足下不知言也。若以賢未登,則今之登賢如此;以才應進,則吾之非才 若是。豈可欲以殞海之鬐,望鼓鰓於豎鱗之肆;墜風之羽,覬振翮於軒毳之間。其 不能俱陪淥水,並負青天,可無待於明見。若乃闕奇謀深智之術,無悅主狎俗之能, 亦不可復稍為卿說。但觀以上國再毀之臣,望府一逐之吏,當復是天下才否,此皆 足下所親知。
wú suī pí rǒng, yì cháng tīng jūn zǐ zhī yú lùn, qǐ gǎn wàng zhī. fán shì zhī zhì shēn yǒu sān ěr: yī zé yún hù xiù qǐn, luán wēi guì róng, mò zhī fú shuāng, jiǎn sōng shěn xuě, lián jī xù suǐ, bǎo qì ài hún, fēi dàn tǔ shí hóu qīng, fǔ zhèn liáng jǐn, shí nǎi zhù yì tiān hòu, nì mù yǔ rén. cì zé kū xīn sǎo zhì, pōu mìng qū shēng, héng yì yú yún tái zhī xià, qiè cí yú xuān shì zhī shàng, yǎn wáng dé ér pī mín huàn, jìn zhēn bái ér zhèn jiān huá, wěi yù rù ér qí shēng lǐ, jiē jīn chū ér pēng qíng kòu, shǐ chē guǐ yī fēng, diān dào gòng dé, lìng gōng rì jì ér jǐ wú jī, dào rì fù ér jūn nán míng, zhì zhū hóu liǎn shǒu, tiān zǐ gǎi guān. qí mò zé yàn tái ér chū, wàng zhān ér rù, jié yuān liǎng gōng zhī xià, gǔ xiù liù wáng zhī jiān, fǔ méi xié jiān, yán tiān xià zhī dào dé, chēn mù è wàn, chén cóng héng yú sì hǎi, lǐ yǒu tài zé zhǐ ér jìn, diào jué wù zé fǎn ér hái, xián jū wéi guān, jiāo zào dùn bà, juān mù yí yōu, yí huǐ xiāo yù, hū xī yǐ bǔ qí qì, shàn jué yǐ fǔ qí shēng. fán cǐ sān zhě, jiē zhì shì rén rén zhī suǒ xíng, fēi wú zhī suǒ néng yě.
吾雖疲冗,亦嘗聽君子之餘論,豈敢忘之。凡士之置身有三耳:一則雲戶岫寢, 欒危桂榮,秣芝浮霜,翦松沈雪,憐肌蓄髓,寶氣愛魂,非但土石侯卿,腐鴆梁錦, 實乃佇意天后,睨目羽人。次則刳心掃智,剖命驅生,橫議於雲台之下,切辭於宣 室之上,衍王德而批民患,進貞白而鴆奸猾,委玉入而齊聲禮,揭金出而烹勍寇, 使車軌一風,甸道共德,令功日濟而己無跡,道日富而君難名,致諸侯斂手,天子 改觀。其末則饜台而出,望旃而入,結冤兩宮之下,鼓袖六王之間,俯眉脅肩, 言天下之道德,瞋目扼腕,陳從橫於四海,理有泰則止而進,調覺迕則反而還,閒 居違官,交造頓罷,捐慕遺憂,夷毀銷譽,呼吸以補其氣,繕嚼以輔其生。凡此三 者,皆志士仁人之所行,非吾之所能也。
ruò wú xìng bìng bù jí sǐ, yì bù zhì shēn, péng lí jì mǎn, fāng dù zhǎng zhě zhī zhé gǔ jià shì zī, zì jué shì háo zhī gù. chén shēng chuáng wéi, tái jī jiē yuè, yòu yán zhōng shān mù, shí huá yuè shēn, chí shàng hǎi cǎo, suì róng rì màn. qiě shì jiān xuān zuǒ, xìng yǒu chén shū shí qiè, xí yú ào yòu, pō dé sù jiǔ shù hú. àn xián shì huī, chóu fāng xiào shí, shí fù chén jú lù chū, diàn jué xīng wǎn, huān rán bù jué shì xī xuān hòu yě. jìn chūn tián sān qǐng, qiū yuán wǔ qí, ruò cǐ wú zāi, shān zhuāng kě jù. hòu zhèn yǐn zhī bà, qí fēng lēi zhī bì, dāng jìng guān bīn fēng, xiāo xún yī hào, bàng tiào yàn lǒng, xié lǚ liáo wèi, mì wǒ zhōu zhī zhěn jī, diào tā xián zhī yōu tiān. dāng qí shǎo shè, wèi xiū cǐ yù, dàn lǐ shí guǐ gù, wù hǎo jiāo jiā, huò zhēng shì ér xiào qí yán, huò guān móu ér hài qí yì. fū yáng zhū yǐ cǐ, yóu jiàn chī yú liáng rén, kuàng cái jiǎn yáng zi zhī qì, wù shén wèi jūn zhī yì zhě zāi! ruò rú hàn zōng zhī yán lǐ guǎng, cǐ gù xǔ tiān xià zhī yǒu cái, yòu zhī tiān xià zhī shí fēi yě. qǐ ruò dǎng xiàng lǘ lǐ zhī jiān, jì jiàn zhēn shì zhī zāo yù, biàn wèi shì zāng huò yōng rén zhī tú ěr. shì gù yuàn chéng xīn yú qí zhǔ, lù qí yú suǒ guī. qīng xiàng, mò shì yě. ruò guǎng zhě, hé yòng hóu wèi. zhì nǎi fù yǒu zhì yè yú wèi luàn zhī rì, bèi shàn yú hài zhèng zhī tú, xīn qí ér wú yóu lù, shì zhí ér biàn wèi wǎng, qǐ bù tòng zāi! qǐ bù tòng zāi!
若吾幸病不及死,役不至身,蓬藜既滿,方杜長者之轍;谷稼是諮,自絕世豪 之顧。塵生床帷,苔積階月,又檐中山木,時華月深,池上海草,歲榮日蔓。且室 間軒左,幸有陳書十篋,席隅奧右,頗得宿酒數壺。按弦拭徽,讎方校石,時復陳 局露初,奠爵星晚,歡然不覺是羲、軒後也。近春田三頃,秋園五畦,若此無災, 山裝可具。候振飲之罷,俟封勒之畢,當敬觀邠、酆,蕭尋伊、鄗,傍眺燕、隴, 邪履遼、衛,覛我周之軫跡,吊他賢之憂天。當其少涉,未休此欲,但理實詭固, 物好交加,或征勢而笑其言,或觀謀而害其意。夫楊硃以此,猶見嗤於梁人,況才 減楊子之器,物甚魏君之意者哉!若如漢宗之言李廣,此固許天下之有才,又知天 下之時非也。豈若黨巷閭里之間,忌見貞士之遭遇,便謂是臧獲庸人之徒耳。士固 願呈心於其主,露奇於所歸。卿相,末事也。若廣者,何用侯為。至乃復有致謁於 為亂之日,被訕於害正之徒,心奇而無由露,事直而變為枉,豈不痛哉!豈不痛哉!
ruò zú xià kě wèi guān fù rì yuè, jí jiàn yuān hǎi, xīn zhī shēn shǒu, wú bù tōng zhào. jīn fù chū rù yàn hé, jiāo guān jī wèi, zhěng hù zhèn háo, yǐ yì yú wéi yán zhī shàng, tí biān míng jiàn, fù ā yú jūn chǎng zhī jiān, shēn chāo měi shēn ēn zhī suǒ jí, xīn dòng bì míng zhǔ zhī suǒ liàng. kě bù zhí yì zhèng shēn, fǔ rén jūn zhī guò wù. míng mù zhāng dǎn, móu jūn jiā zhī dé shī, cāo zhì yǒng zhī jiāng, jiàn jùn zhèng zhī shì, cǐ nǎi zú xià zhī suǒ yǐ bào yě. bù ěr, biàn huàn jiǎ xiū gē, pái huái zuǒ yòu, wèi jūn wáng zhī shēn, dāng mǎ shǒu zhī dí, guān bì gù zhī lěi, jiāo sǐ jìn zhī zhàn, shǐ shēn fèn ér zhǔ yù, kòu miè ér bīng quán, cǐ yì bào zhī cì yě. rú shì, zé xì xiōng nú yú běi què wú rì yǐ. wáng dàn mò mò, kuī chǒng ér zuò. wèi zi yǒu xīn, gǎn shū báo yì.
若足下可謂冠負日月,籍踐淵海,心支身首,無不通照。今復出入燕、河,交 關姬、衛,整笏振豪,已議於帷筵之上,提鞭鳴劍,復呵於軍場之間,身超每深恩 之所集,心動必明主之所亮。可不直議正身,輔人君之過誤。明目張胆,謀軍家之 得失,操志勇之將,薦俊正之士,此乃足下之所以報也。不爾,便擐甲修戈,徘徊 左右,衛君王之身,當馬首之鏑,關必固之壘,交死進之戰,使身分而主豫,寇滅 而兵全,此亦報之次也。如是,則系匈奴於北闕無日矣。亡但默默,窺寵而坐。謂 子有心,敢書薄意。
lǎng zhī cí yì tì tǎng, lèi jiē rú cǐ. fù qǐ wèi tōng zhí láng. shì zǔ jí wèi, chú jiàn píng wáng hóng zhōng jūn lù shì cān jūn. shí pǔ zé bǎi guān dǎng yán, lǎng shàng shū yuē:
朗之辭意倜儻,類皆如此。復起為通直郎。世祖即位,除建平王宏中軍錄事參 軍。時普責百官讜言,朗上書曰:
xī zhòng ní yǒu yán: zhì tiān xià ruò zhì zhū zhǎng. qǐ tú yán zāi! fāng cè zhī zhèng, xī jǔ zài rén, gài dāng shì zhī jūn bù wèi zhī ěr. kuàng nǎi yùn zhōng jiāo mù, shì yīng luàn yú, zhòng yǐ gōng miào zāo bù gēng zhī kù, jiāng fú bèi wèi yǒu zhī tòng, qiān lǐ lián sǐ, wàn jǐng gòng qì. ér qín hàn yú bì, shàng xíng yú jīn, wèi jìn yí miù, yóu bù yú mín, shì ér wàng guó ān yú jīn, huà chóng yú gǔ, què xíng jí qián zhī yán, jī xīn dài rán zhī pì, chén bù zhī suǒ yǐ fāng. rán bì xià jì jī zhī yǐ xiào, yòu shēn zhī yǐ rén, mín suǒ jí kǔ, gǎn bù lüè jiàn.
昔仲尼有言:「治天下若寘諸掌。」豈徒言哉!方策之政,息舉在人,蓋當世 之君不為之耳。況乃運鍾澆暮,世膺亂余,重以宮廟遭不更之酷,江服被未有之痛, 千里連死,萬井共泣。而秦、漢余敝,尚行於今,魏、晉遺謬,猶布於民,是而望 國安於今,化崇於古,卻行及前之言,積薪待然之譬,臣不知所以方。然陛下既基 之以孝,又申之以仁,民所疾苦,敢不略薦。
fán zhì zhě hé zāi? wèi jiào ér yǐ. jīn jiào shuāi yǐ jiǔ, mín bù zhī zé, yòu suí yǐ xíng zhú zhī, qǐ wèi zhèng zhī dào yú! yù wèi jiào zhě, yí èr shí wǔ jiā xuǎn yī zhǎng, bǎi jiā zhì yī shī, nán zǐ shí sān zhì shí qī, jiē lìng xué jīng shí bā zhì èr shí, jǐn shǐ xiū wǔ. xùn yǐ shū jì tú lǜ, zhōng xiào rén yì zhī lǐ, lián ràng qín gōng zhī zé shòu yǐ bīng jīng zhàn lüè, jūn bù zhōu qí zhī róng, wǎn qiáng jī cì zhī fǎ. guān zhǎng jiē yuè zhì xué suǒ, yǐ kè qí néng. xí jīng zhě wǔ nián yǒu lì, zé yán zhī sī tú yòng wǔ zhě sān nián shàn yì, yì shēng zhī sī mǎ. ruò qī nián ér jīng bù míng, wǔ nián ér yǒng bù dá, zé gèng qiú qí yán zhèng zhì móu, jī qí xīn shù xíng lǚ, fù bù zú qǔ zhě, suī gōng qīng zi sūn, zhǎng guī nóng mǔ, zhōng shēn bù dé wèi lì. qí guó xué zé yí xiáng kǎo zhàn shù, bù dìng zǐ shǐ, lìng shū bù fán xíng, xí wú mí lì. fán xué, suī xiōng huāng bù yí fèi yě.
凡治者何哉?為教而已。今教衰已久,民不知則,又隨以刑逐之,豈為政之道 歟!欲為教者,宜二十五家選一長,百家置一師,男子十三至十七,皆令學經;十 八至二十,盡使修武。訓以書記圖律,忠孝仁義之禮,廉讓勤恭之則;授以兵經戰 略,軍部舟騎之容,挽強擊刺之法。官長皆月至學所,以課其能。習經者五年有立, 則言之司徒;用武者三年善藝,亦升之司馬。若七年而經不明,五年而勇不達,則 更求其言政置謀,跡其心術行履,復不足取者,雖公卿子孫,長歸農畝,終身不得 為吏。其國學則宜詳考占數,部定子史,令書不煩行,習無糜力。凡學,雖凶荒不 宜廢也。
nóng sāng zhě, shí mín zhī mìng, wèi guó zhī běn, yǒu yī bù zú, zé lǐ jié bù xìng. ruò zhòng zhī, yí bà jīn qián, yǐ gǔ bó wèi shǎng fá. rán yú mín bù dá qí quán, yì zhě hǎo zēng qí yì. fán zì huái yǐ běi, wàn pǐ wèi shì cóng jiāng yǐ nán, qiān hú wèi huò, yì bù huàn qí nán yě. jīn qiě tīng shì zhì qiān qián yǐ hái zhě yòng qián, yú jiē yòng juàn bù jí mǐ, qí bù zhōng dù zhě zuò zhī. rú cǐ, zé kěn tián zì guǎng, mín zī bì fán, dào zhù zhě bà, rén sǐ bì xī. yòu tián fēi liú shuǐ, jiē bō mài shū, dì kān zī yǎng, xī yì xǔ má, yìn xiàng yuán fān, bì shù sāng zhè, liè tíng jiē yǔ, wéi zhí zhú lì. ruò cǐ lìng jì xíng, ér shàn qí shì zhě, shù mín zé xù zhī yǐ jué, yǒu sī yì cóng ér jiā shǎng. ruò tián zài cǎo jiān, mù wù bù zhí, zé tà zhī ér fá qí yú shù, zài suǒ yǐ cì zuò zhī.
農桑者,實民之命,為國之本,有一不足,則禮節不興。若重之,宜罷金錢, 以谷帛為賞罰。然愚民不達其權,議者好增其異。凡自淮以北,萬匹為市;從江以 南,千斛為貨,亦不患其難也。今且聽市至千錢以還者用錢,余皆用絹布及米,其 不中度者坐之。如此,則墾田自廣,民資必繁,盜鑄者罷,人死必息。又田非疁水, 皆播麥菽,地堪滋養,悉藝珝麻,廕巷緣籓,必樹桑柘,列庭接宇,唯植竹栗。若 此令既行,而善其事者,庶民則敘之以爵,有司亦從而加賞。若田在草間,木物不 植,則撻之而伐其餘樹,在所以次坐之。
yòu qǔ shuì zhī fǎ, yí jì rén wèi shū, bù yīng yǐ zī. yún hé shǐ fù zhě bù jǐn, pín zhě bù juān. nǎi lìng sāng zhǎng yī chǐ, wéi yǐ wèi jià, tián jìn yī mǔ, dù yǐ wèi qián, wū bù dé wǎ, jiē zé zī shí. mín yǐ cǐ, shù bù gǎn zhǒng, tǔ wèi wàng kěn, dòng fén cuī lù, bù gǎn jiā ní. qǐ yǒu bō shàn hài mín, jìn yī è shí, ruò cǐ kǔ zhě. fāng jīn ruò zhòng sī nóng, zé yí wù xuē zī fǎ.
又取稅之法,宜計人為輸,不應以貲。云何使富者不盡,貧者不蠲。乃令桑長 一尺,圍以為價,田進一畝,度以為錢,屋不得瓦,皆責貲實。民以此,樹不敢種, 土畏妄墾,棟焚榱露,不敢加泥。豈有剝善害民,禁衣惡食,若此苦者。方今若重 斯農,則宜務削茲法。
fán wèi guó, bù huàn wēi zhī bù lì, huàn ēn zhī bù xià bù huàn tǔ zhī bù guǎng, huàn mín zhī bù yù. zì huá yí zhēng shā, róng xià jìng wēi, pò guó zé jī shī jìng yì, tú jiāng zé fù jūn mǎn yě, hǎi nèi yí shēng, gài bù yú bàn. zhòng yǐ jí zhèng yán xíng, tiān zāi suì yì, pín zhě dàn gōng lì, sǐ zhě fú wàng mái, guān jū yǒu bù yuàn qǔ, shēng zǐ měi bù gǎn jǔ. yòu shù yān yáo jiǔ, qī lǎo sì jué, jí yín bēn suǒ yùn, jiē fù bù shōu. shì shā rén zhī rì yǒu shù tú, shēng rén zhī suì wú yī lǐ, bù zhī fù bǎi nián jiān, jiāng jǐn yǐ cǎo mù wèi shì xié? cǐ zuì shì jīng xīn bēi hún tòng kū tài xī zhě. fǎ suī yǒu jìn shā zi zhī kē, shè zǎo qǔ zhī lìng, rán chù xíng zuì, rěn dào tòng ér wèi zhī, qǐ bù yǒu kù shén chù xié! jīn yí jiā kuān qí yì, hù jiǎn qí shuì. nǚ zǐ shí wǔ bù jià, jiā rén zuò zhī. tè zhì kě yǐ pīng qī qiè, dà bù kě yǐ shì jiù gū, ruò dài zú ér xíng, zé yǒu sī jiā jiū. fán gōng zhōng nǚ lì, bì zé bù fù zì zhě. shù jiā nèi yì, jiē lìng gè yǒu suǒ pèi. yào shǐ tiān xià bù dé yǒu zhōng dú zhī shēng, wú zi zhī lǎo. suǒ wèi shí nián cún yù, shí nián jiào xùn, rú cǐ, zé èr shí nián jiān, zhǎng hù shèng bīng, bì shù bèi yǐ.
凡為國,不患威之不立,患恩之不下;不患土之不廣,患民之不育。自華、夷 爭殺,戎、夏競威,破國則積屍竟邑,屠將則覆軍滿野,海內遺生,蓋不余半。重 以急政嚴刑,天災歲疫,貧者但供吏,死者弗望霾,鰥居有不願娶,生子每不敢舉。 又戍淹徭久,妻老嗣絕,及淫奔所孕,皆復不收。是殺人之日有數途,生人之歲無 一理,不知復百年間,將盡以草木為世邪?此最是驚心悲魂慟哭太息者。法雖有禁 殺子之科,設蚤娶之令,然觸刑罪,忍悼痛而為之,豈不有酷甚處邪!今宜家寬其 役,戶減其稅。女子十五不嫁,家人坐之。特雉可以娉妻妾,大布可以事舅姑,若 待足而行,則有司加糾。凡宮中女隸,必擇不復字者。庶家內役,皆令各有所配。 要使天下不得有終獨之生,無子之老。所謂十年存育,十年教訓,如此,則二十年 間,長戶勝兵,必數倍矣。
yòu wáng zhě luàn jiāo, jǐn rén yíng diān, jiē shì bù wèi qí cún jì, ér rèn zhī qiān liú, gù jī hán yī zhì, cí mǔ bù néng bǎo qí zi, yù qí bù wèi kòu dào, qǐ kě dé xié? jì yù zhī shǐ rán, fù zhǐ zhī yǐ shā, bǐ yú yǒu sī, hé kù zhì shì! qiě cǎo shù jì sǐ, pí yè jiē kū, shì qí liáng ròu jǐn yǐ. bīng shuāng yǐ hòu, shān gài nán zī, shì qí yī qiú bài yǐ. bǐ zhì yáng chūn, shēng qí yú jǐ. jīn zì jiāng yǐ nán, zài suǒ jiē ráng, yǒu shí zhī chù, xū guān xìng yì, yí mù yuǎn jìn néng shí wǔ shí kǒu yī nián zhě, shǎng jué yī jí. bù guò qiān jiā, gù jìn shí shí wàn kǒu yǐ. shǐ qí shòu shí zhě, xī lìng jiù diàn huái nán, duō qí zhǎng shuài, gěi qí liáng zhǒng. fán gōng sī yóu shǒu, suì fā zuǒ nóng, lìng dī hú jǐn xiū, yuán lù bìng qǐ. réng liàng jiā lì shè, jì dì shè lǘ, jiǎn qí chū rù, dū qí yóu duò. xū dài dà shú, kě yí zhī fù jiù. huái yǐ běi xī shǐ nán guò jiāng, dōng lǚ kè jǐn lìng xī guī.
又亡者亂郊,饉人盈甸,皆是不為其存計,而任之遷流,故饑寒一至,慈母不 能保其子,欲其不為寇盜,豈可得邪?既御之使然,復止之以殺,彼於有司,何酷 至是!且草樹既死,皮葉皆枯,是其梁肉盡矣。冰霜已厚,苫蓋難資,是其衣裘敗 矣。比至陽春,生其餘幾。今自江以南,在所皆穰,有食之處,須官興役,宜募遠 近能食五十口一年者,賞爵一級。不過千家,故近食十萬口矣。使其受食者,悉令 就佃淮南,多其長帥,給其糧種。凡公私游手,歲發佐農,令堤湖盡修,原陸並起。 仍量家立社,計地設閭,檢其出入,督其游惰。須待大熟,可移之復舊。淮以北悉 使南過江,東旅客盡令西歸。
gù dú zhī zài tǐ, bì gē qí huǎn chù, hán wèi líng qū, qù wèi huāng kū, yī luò shén jī, wèi chéng mào cǎo, qǐ kě bù huái yú? lì xià sì jiān, hé zú dú liàn. yì zhě bì yǐ wèi hú shuāi bù zú bì, ér bù zhī wǒ zhī bìng shén yú hú yǐ! ruò wèi mín zhī jì xǐ, dí bì jiù zhī, ruò qí lái cóng, wǒ zhī yuàn yě. hú ruò néng lái, bì fēi qí zhǒng, bù guò shān dōng zá hàn, zé shì guó jiā yóu lái suǒ yù fù yù. jì huá dé zuò shí, róng kōng zì yuǎn, qí wèi lái, lì gù shàn yě. jīn kōng shǒu gū chéng, tú fèi cái yì, yì xíng jiàn huái běi bì fēi jìng fú yǒu yǐ, bù yì zhòng rǔ sàng zāi! shǐ lǔ dàn fā qīng qí sān qiān, gèng hù chū rù, chūn lái fàn mài, qiū zhì qīn hé, shuǐ lù cáo shū, jū rán fù jué. yú zéi bù láo, ér biān yǐ kùn, bù zhì èr nián, zú sàn mín jǐn, kě juē zú ér dài yě. shè shǐ hú miè, zé zhōng zhōu bì yǒu xìng zhě, jué bù néng yǒu fèng tǔ dì lǜ mín rén yǐ guī guó jiā yǐ. chéng rú cǐ, zé xú qí zhōng bī, yì bù kě shǒu.
故毒之在體,必割其緩處,函、渭靈區,闃為荒窟,伊、洛神基,蔚成茂草, 豈可不懷歟?歷下、泗間,何足獨戀。議者必以為胡衰不足避,而不知我之病甚於 胡矣!若謂民之既徙,狄必就之,若其來從,我之願也。胡若能來,必非其種,不 過山東雜漢,則是國家由來所欲覆育。既華得坐實,戎空自遠,其為來,利固善也。 今空守孤城,徒費財役,亦行見淮北必非境服有矣,不亦重辱喪哉!使虜但發輕騎 三千,更互出入,春來犯麥,秋至侵禾,水陸漕輸,居然復絕。於賊不勞,而邊已 困,不至二年,卒散民盡,可蹻足而待也。設使胡滅,則中州必有興者,決不能有 奉土地、率民人以歸國家矣。誠如此,則徐、齊終逼,亦不可守。
qiě fú zhàn shǒu zhī fǎ, dāng shì rén zhī bù gǎn gōng. qǐng nián bīng zhī suǒ yǐ bài, jiē fǎn cǐ yě. jīn rén zhī bù yǐ yáng zhuī láng, xiè bǔ shǔ, ér lìng zhòng chē ruò zú, yǔ féi mǎ hàn hú xiāng zhú, qí bù néng jì, gù yí yǐ. hàn zhī zhōng nián néng shì hú zhě, yǐ mǎ duō yě hú zhī hòu fú hàn zhě, yì yǐ mǎ shǎo yě. jì bīng bù kě qù, chē qí yīng xù. jīn yí mù tiān xià shǐ yǎng mǎ yī pǐ zhě, juān yī rén yì. sān pǐ zhě, chú yī rén wèi lì. zì cǐ yǐ jìn, jiē shǎng yǒu chà, biān tíng jiǎo yì, yī wú fā dòng.
且夫戰守之法,當恃人之不敢攻。頃年兵之所以敗,皆反此也。今人知不以羊 追狼,蟹捕鼠,而令重車弱卒,與肥馬悍胡相逐,其不能濟,固宜矣。漢之中年能 事胡者,以馬多也;胡之後服漢者,亦以馬少也。既兵不可去,車騎應蓄。今宜募 天下使養馬一匹者,蠲一人役。三匹者,除一人為吏。自此以進,階賞有差,邊亭 徼驛,一無發動。
yòu jiāng zhě, jiāng qiú qí sǐ yě. zì néng zhí gān gē, xìng ér bù wáng, jīn lì jǐn yú róng yì, qí yú wàng shàng zhě, gù yǐ shēn yǐ. zhòng yǒu chéng fēng sǎo wù zhī qín, qū bō dí chén zhī lì, cǐ suǒ zì jīn, yóu fù wèi shén. jìn suǒ gōng shǎng, rén zhī qí nóng, rán shì pō miù xū shí, yuàn nù shí zhòng. chuí bì ér fǎn chún zhě, wǎng wǎng wèi bù, ǒu yǔ ér hū wàng zhě, chù chù chéng qún. fán wǔ rén yì qì, tè yì bēng jǔ, shè yī dàn yǒu biàn, zé xiàng zhī yuàn zhě jiē wèi dí yě. jīn yí guó cái yǔ zhī gòng jié, fǔ sù yǔ zhī tóng qìng, qù zhě yīng qiǎn, nóng jiā chǒng jué, fā suǒ zài lù zhī, jiāng zhì wèi chōng, yú fèi yí què, tā shì fù niǎn, zhǎng bù yīng yǔ, wéi kě jiào yǐ sōu shòu zhī lǐ, xí yǐ zhēng gǔ zhī jié. ruò jiǎ yǒng yǐ jìn, wù chù qí shēn. lǎo zhì ér bà, shǎng yán yú sì.
又將者,將求其死也。自能執干戈,幸而不亡,筋力盡於戎役,其於望上者, 固已深矣。重有澄風掃霧之勤,驅波滌塵之力,此所自矜,尤復為甚。近所功賞, 人知其濃,然似頗謬虛實,怨怒實眾。垂臂而反脣者,往往為部,耦語而呼望者, 處處成群。凡武人意氣,特易崩沮,設一旦有變,則向之怨者皆為敵也。今宜國財 與之共竭,府粟與之同罄,去者應遣,濃加寵爵,發所在祿之,將秩未充,余費宜 闕,他事負輦,長不應與,唯可教以搜狩之禮,習以鉦鼓之節。若假勇以進,務黜 其身。老至而罷,賞延於嗣。
yòu yuán huái chéng lěi, jiē yí xìng fù, shǐ fēng gǔ xiāng dá, bīng shí xiāng lián. ruò biān mín qǐng shī, jiē yí mò xǔ. yuǎn yí gòng zhì, zhǐ yú bào dá, yǔ yǐ guó jiā zhī wèi xiá, shì yǐ hé shì ér fēi jūn. xū nèi jiào jì lì, xú liào kòu xíng, bàn qí zú sì shí wàn, ér guó zhōng bù rǎo, qǔ gǔ zhī èr shí suì, ér yuǎn yì bù jīng, rán hòu yuè huái qióng hé, kuà lǒng chū mò, yì hé shì ér bù kě.
又緣淮城壘,皆宜興復,使烽鼓相達,兵食相連。若邊民請師,皆宜莫許。遠 夷貢至,止於報答,語以國家之未暇,示以何事而非君。須內教既立,徐料寇形, 辦騎卒四十萬,而國中不擾,取谷支二十歲,而遠邑不驚,然後越淮窮河,跨隴出 漠,亦何適而不可。
yòu jiào zhī bù dūn, yī zhì yú shì. jīn shì dài fū yǐ xià, fù mǔ zài ér xiōng dì yì jì, shí jiā ér qī yǐ. shù rén fù zǐ shū chǎn, yì bā jiā ér wǔ yǐ. fán shèn zhě, nǎi wēi wáng bù xiāng zhī, jī hán bù xiāng xù, yòu jí bàng chán hài, qí jiān bù kě chēng shù. yí míng qí jìn, yǐ gé qí fēng, xiān yǒu shàn yú jiā zhě, jí wù qí shǎng zì jīn bù gǎi, zé méi qí cái.
又教之不敦,一至於是。今士大夫以下,父母在而兄弟異計,十家而七矣。庶 人父子殊產,亦八家而五矣。凡甚者,乃危亡不相知,饑寒不相恤,又嫉謗讒害, 其間不可稱數。宜明其禁,以革其風,先有善於家者,即務其賞;自今不改,則沒 其財。
yòu sān nián zhī sàng, tiān xià zhī dá sàng, yǐ qí āi bìng zhōng chū, gù zhì tóng wài xìng rì jiǔ jūn tòng, gù yù chí qí diǎn. hàn shì jié qí chén zé kě yǐ, báo qí zi zé luàn yě. yún hé shǐ shuāi jū zhī róng jǐn, míng hào zhī yīn xī. fū pèi yù qǐ liú, shēn qíng fú rěn, miǎn zhū shì cháo, bù yì shén hū! fán fǎ yǒu biàn yú gǔ ér kè yú qíng, zé mò néng shùn yān. zhì hū bài yú lǐ ér ān yú shēn, bì jù ér fèng zhī, hé nǎi hòu yú è, báo yú shàn yú! jīn bì xià yǐ dà xiào shǐ jī, yí fǎn sī miù.
又三年之喪,天下之達喪,以其哀並衷出,故制同外興;日久均痛,故愈遲齊 典。漢氏節其臣則可矣,薄其子則亂也。云何使衰苴之容盡,鳴號之音息。夫佩玉 啟旒,深情弗忍,冕珠視朝,不亦甚乎!凡法有變於古而刻於情,則莫能順焉。至 乎敗於禮而安於身,必遽而奉之,何乃厚於惡,薄於善歟!今陛下以大孝始基,宜 反斯謬。
qiě cháo xiǎng lín yù, dāng jìn zì shēn shǐ, fēi zhǔ diǎn zhì, yí jiàn jiā jiǎo zhèng. fán jǔ tiān xià yǐ fèng yī jūn, hé huàn bù gěi. huò dì yǒu jí zào zhī lòu, hòu yǒu bó bù zhī bǐ, yì wú qǔ yān. qiě yī tǐ xuàn jīn, bù jí bǎi liǎng, yī suì měi yī, bù guò shù xí, ér bì shōu bǎo lián dú, jí fú lèi sì, mù qǐ cháng shì, shēn wèi shí qīn, shì wèi dú dài bǎo, sì zhe yī, kōng sàn guó jiā zhī cái, tú bēn tiān xià zhī huò. ér zhǔ yǐ cǐ duò lǐ, fēi yǐ cǐ ào jiā, shì hé mí dù zhī jù, huò bǐ zhī shén! dǎi zhì bì shù, jiē wú dìng kē, yī bì zhī shēn, zhòng bì yǐ shǐ, yī shù zhī jiā, liè shù yǐ yì. wǎ jīn pí xiù, jiāng jiǔ huò ròu zhě, gù bù kě chēng jì. zhì yǒu liè píng yǐ yóu áo, shì bīng yǐ qū chì, bù yì zhòng shén zāi! ruò jìn xíng cì báo, bù róng zhì cǐ. qiě xì zuò shǐ bìng, yǐ wèi jiǎn jié, ér shì zào huá guài, jí chuán yú mín. rú cǐ, zé qiān yě, fēi bà yě. fán tiān xià de zhì zhě yǐ shí, ér zhì tiān xià zhě cháng xū, mín zhī ěr mù, jì bù kě kuáng, zhì zhī yíng hào, lì yì suí zhī. gù fán jué shù mín, zhì dù rì chǐ, shāng fàn zhī shì, shì děng wáng hóu, yōng mài zhī shēn, zhì jūn fēi hòu. fán yī xiù zhī dà, zú duàn wèi liǎng, yī jū zhī zhǎng, kě fēn wèi èr jiàn chē mǎ bù biàn guì jiàn, shì guān fú bù zhī zūn bēi. shàng fāng jīn zào yī wù, xiǎo mín míng yǐ pì nì. gōng zhōng cháo zhì yī yī, shù jiā wǎn yǐ cái xué. chǐ lì zhī yuán, shí xiān gōng kǔn. yòu fēi zhǔ suǒ cì, bù xiàn gāo bēi, zì jīn yǐ qù, yí wèi jié mù. jīn pò dí yù, jǐn xiù hú luó, qí sè yì zhāng, xiǎo mín jì bù dé fú, zài shàng yì bù dé cì. ruò gōng rén fù zào qí jì yín qì, zé jiē fén zhī, ér zhòng qí zuì.
且朝享臨御,當近自身始,妃主典制,宜漸加矯正。凡舉天下以奉一君,何患 不給。或帝有集皁之陋,後有帛布之鄙,亦無取焉。且一體炫金,不及百兩,一歲 美衣,不過數襲,而必收寶連櫝,集服累笥,目豈常視,身未時親,是為櫝帶寶, 笥著衣,空散國家之財,徒奔天下之貨。而主以此惰禮,妃以此傲家,是何糜蠹之 劇,惑鄙之甚!逮至婢豎,皆無定科,一婢之身,重婢以使,一豎之家,列豎以役。 瓦金皮繡,漿酒藿肉者,故不可稱紀。至有列軿以游遨,飾兵以驅叱,不亦重甚哉! 若禁行賜薄,不容致此。且細作始並,以為儉節,而市造華怪,即傳於民。如此, 則遷也,非罷也。凡天下得治者以實,而治天下者常虛,民之耳目,既不可誑,治 之盈耗,立亦隨之。故凡厥庶民,制度日侈,商販之室,飾等王侯,傭賣之身,制 均妃後。凡一袖之大,足斷為兩,一裾之長,可分為二;見車馬不辨貴賤,視冠服 不知尊卑。尚方今造一物,小民明已睥睨。宮中朝制一衣,庶家晚已裁學。侈麗之 原,實先宮閫。又妃主所賜,不限高卑,自今以去,宜為節目。金魄翟玉,錦繡縠 羅,奇色異章,小民既不得服,在上亦不得賜。若工人復造奇伎淫器,則皆焚之, 而重其罪。
yòu zhì guān zhě, jiāng yǐ xiè tiān píng qì, zàn dì chéng gōng, fáng jiān yù nán, zhì fán lǐ jù, shǐ guān chēng shì lì, rén chēng guān zhì, wú kōng shù sàn wèi, fán jìn rǒng rén. jīn gāo bēi mào shí, dà xiǎo fǎn chēng, míng zhī bù dìng, shì wèi guān xié. ér shì fèi jī gōng zhī zhì, sú chuán qín rén zhī fǎ, è míng jūn zhī diǎn, hǎo àn zhǔ zhī shì, qí zēng shèng ài yú, hé qí shén yǐ. jīn zé yí xiān shěng shì, cóng ér bìng guān, zhì wèi yǐ zhōu diǎn wèi shì, biàn míng yǐ shì shí wèi yòng, qín hàn mò zhì, hé zú qǔ yě. dāng shǐ dé hòu zhě wèi zūn, wèi zūn zhě lù zhòng néng báo zhě guān jiàn, guān jiàn zhě zhì qīng. yīng miǎn fú pèi, chēng guān yǐ fú chē qí róng wèi, dāng zhí yǐ shī.
又置官者,將以燮天平氣,贊地成功,防奸御難,治煩理劇,使官稱事立,人 稱官置,無空樹散位,繁進冗人。今高卑貿實,大小反稱,名之不定,是謂官邪。 而世廢姬公之制,俗傳秦人之法,惡明君之典,好暗主之事,其憎聖愛愚,何其甚 矣。今則宜先省事,從而並官,置位以周典為式,變名以適時為用,秦、漢末制, 何足取也。當使德厚者位尊,位尊者祿重;能薄者官賤,官賤者秩輕。纓冕紱佩, 稱官以服;車騎容衛,當職以施。
yòu jì tǔ zhōu jùn, yí tōng fèi bà, jiù dì mín hù, yīng gèng zhì lì. qǐ wú bāng ér yǒu xú yì, yáng jìng ér zhái yǎn mín, shàng xiáo chén jì, xià luàn jī diān. qí dì rú zhū fāng zhě, bù yí zhì zhōu, tǔ rú jiāng dū zhě, yīng gèng jiàn yì.
又寄土州郡,宜通廢罷,舊地民戶,應更置立。豈吳邦而有徐邑,揚境而宅兗 民,上淆辰紀,下亂畿甸。其地如硃方者,不宜置州,土如江都者,應更建邑。
yòu mín shǎo zhě yì lǐ, jūn jìn zhě yì guī, fán lì jiē yí měi xiáng qí néng, měi hòu qí zhì, wèi xiàn bù dé fù yòng ēn jiā zhī pín, wèi jùn bù dé fù xuǎn shì zú zhī lǎo.
又民少者易理,君近者易歸,凡吏皆宜每詳其能,每厚其秩,為縣不得復用恩 家之貧,為郡不得複選勢族之老。
yòu wáng hóu shí wèi kān wù, bù yīng qiáng shì, xū hé guān ér qǐ fēng, néng zhèng ér yì jué. qiě dì zi wèi guān, rén shuí wèi jiàn. dàn yí xiáng zhì bīn yǒu, xuǎn zé zhèng rén, yì hé bì liè zhǎng shǐ cān jūn bié jià cóng shì, rán hòu wèi guì zāi! yòu shì yǒu xiān hòu, yè yǒu nán yì, míng dì néng lìng qí ér bù pǐ guāng wǔ zhī zǐ, mǎ guì rén néng shǐ qí jiā bù bǐ yīn hòu zhī zú. shèng yǐ zāi, cǐ yú hòu shì bù kě wàng yě. zhì dāng yú yì suì shǒu zhī fèn, bì diàn yán pì jǐ zhī wēi, cǐ yì fù bù kě wàng yě.
又王侯識未堪務,不應強仕,須合冠而啟封,能政而議爵。且帝子未官,人誰 謂賤。但宜詳置賓友,選擇正人,亦何必列長史、參軍、別駕、從事,然後為貴哉! 又世有先後,業有難易,明帝能令其兒不匹光武之子,馬貴人能使其家不比陰後之 族。盛矣哉,此於後世不可忘也。至當輿抑碎首之忿,陛殿延辟戟之威,此亦復不 可忘也。
nèi wài zhī zhèng, shí bù kě zá. ruò fēi zhǔ wèi rén qǐng guān zhě, qí rén yí zhōng shēn bù dé wèi guān ruò qǐng zuì zhě, yì zhōng shēn bù dé shè zuì.
內外之政,實不可雜。若妃主為人請官者,其人宜終身不得為官;若請罪者, 亦終身不得赦罪。
fán tiān xià suǒ xū zhě cái, ér cái chéng nán zhī yě. yǒu shēn jū ér yán guǎ, zé yùn xué ér wú yóu zhī yǒu bēi chù ér shì gé, zé huái qí ér wú yóu jìn. huò fù jiàn jì yú qīn gù, huò yì zāo chán yú guì dǎng, qí yù zhì chē yòu ér dòng yù xí, yǔ tiān xià ér biàn zhì luàn, yān kě dé zāi! màn yán jǔ xián, zé sī rén gù wèi dé yǐ. yí shǐ shì zhī suǒ chēng tōng jīng dá shǐ biàn cí jīng shù lì néng jiāng móu piān shù xiǎo dào zhě, shǐ liè yīng wēi xī, bó qiú qí yòng. zhì nèi wài guān yǔ guān zhī yuǎn jìn jí shì zhī lèi, lìng gè yǐ suǒ néng ér zào qí shì, jiàng qíng yǐ yòu zhī, bēi shēn yǐ ān zhī. rán hòu chá qí zhuó chún wěn, shù jiá hǎi, dòng jīng shén, fā yì qì, yǔ zhī suǒ zhì, yì zhī suǒ zhí, bù guò shù sì jiān, bù yì jǐn kě zhī zāi! ruò zhōng xiào lián qīng zhī bǐ, qiáng zhèng dūn róu zhī lún, nán yǐ jiǎn gé lì, bù kě xū yú dìng. yí shǐ xiāng bù qiú qí xíng, shǒu zǎi chá qí néng, jìng jiē jiàn zhī yú xuǎn guì, chéng zhī yú xiāng zhǔ, rán hòu chù qí zhí yí, dìng qí wèi yòng. rú cǐ, gù yīng yú bǐ jǐn juān, xián míng xī jǔ yǐ. yòu sú hǎo yǐ huǐ shěn rén, bù zhī chá qí suǒ yǐ zhì huǐ yǐ yù jìn rén, bù zhī cè qí suǒ yǐ zhì yù. huǐ tú jiē bǐ, zé yí zhuó qí huǐ zhě yù dǎng xī yōng, zé yí tuì qí yù zhě. rú cǐ, zé huǐ yù bù wàng, shàn è fēn yǐ. yòu jì wèi zhī cái, zé bù yí yǐ jiē jí xiàn, bù yīng yǐ nián chǐ qí. fán guì zhě hǎo yí rén shǎo, bù zhī qí shǎo yú rén yǐ. lǎo zhě yì qīng rén shǎo, bù zhī qí bù jí shǎo yǐ.
凡天下所須者才,而才誠難知也。有深居而言寡,則蘊學而無由知;有卑處而 事隔,則懷奇而無由進。或復見忌於親故,或亦遭讒於貴黨,其欲致車右而動御席, 語天下而辯治亂,焉可得哉!漫言舉賢,則斯人固未得矣。宜使世之所稱通經達史、 辨詞精數、吏能將謀、偏術小道者,使獵纓危膝,博求其用。制內外官與官之遠近 及仕之類,令各以所能而造其室,降情以誘之,卑身以安之。然後察其擢脣吻,樹 頰胲,動精神,發意氣,語之所至,意之所執,不過數四間,不亦盡可知哉!若忠 孝廉清之比,強正惇柔之倫,難以檢格立,不可須臾定。宜使鄉部求其行,守宰察 其能,竟皆見之於選貴,呈之於相主,然後處其職宜,定其位用。如此,故應愚鄙 盡捐,賢明悉舉矣。又俗好以毀沈人,不知察其所以致毀;以譽進人,不知測其所 以致譽。毀徒皆鄙,則宜擢其毀者;譽黨悉庸,則宜退其譽者。如此,則毀譽不妄, 善惡分矣。又既謂之才,則不宜以階級限,不應以年齒齊。凡貴者好疑人少,不知 其少於人矣。老者亦輕人少,不知其不及少矣。
zì shì shì liú jiào, qí lái yǒu yuán, yuān jiǎn jīng cè, gù fēi shēn yǐ. shū yǐn róng rùn, jì yì guǎng yǐ. rán xí huì zhě rì tì qí xiū, shù jiè zhě yuè fán qí guò, suì zhì mí sàn jǐn bó, chǐ shì chē cóng. fù jiǎ jīng yī shù, tuō zá bo shù, yán mèi mǎn shì, zhì jiǔ jiā táng, jì fū tuō qī zhě bù wú, shā zi qǐ ér zhě jì yǒu. ér yóu yǐ líng jiǎ xiàng, bèi qīn ào jūn, qī fèi jí lǎo, zhèn sǔn gōng yì, shì nǎi wài xíng zhī suǒ bù róng lù, nèi jiào zhī suǒ bù huǐ zuì, ér héng tiān dì zhī jiān, mò bù jiū chá. rén bù dé rán, qǐ qí guǐ yú! jīn yí shēn yán fú lǜ, bì zhòng guó lìng, qí cī è xiǎn zhù zhě, xī jiē bà qiǎn, yú zé suí qí yì xíng, gè wèi zhī tiáo, shǐ chán yì jīng sòng, rén néng qí yī, shí bù guò shū, yī bù chū bù. ruò yīng gèng dù zhě, zé lìng xiān xí yì xíng, běn qí shén xīn, bì néng cǎo fǔ rén tiān, sǒng jīng yǐ wǎng zhě, suī hóu wáng jiā zǐ, yì bù yí jū.
自釋氏流教,其來有源,淵檢精測,固非深矣。舒引容潤,既亦廣矣。然習慧 者日替其修,束誡者月繁其過,遂至糜散錦帛,侈飾車從。復假精醫術,托雜卜數, 延妹滿室,置酒浹堂,寄夫托妻者不無,殺子乞兒者繼有。而猶倚靈假像,背親傲 君,欺費疾老,震損宮邑,是乃外刑之所不容戮,內教之所不悔罪,而橫天地之間, 莫不糾察。人不得然,豈其鬼歟!今宜申嚴佛律,裨重國令,其疵惡顯著者,悉皆 罷遣,余則隨其藝行,各為之條,使禪義經誦,人能其一,食不過蔬,衣不出布。 若應更度者,則令先習義行,本其神心,必能草腐人天,竦精以往者,雖侯王家子, 亦不宜拘。
fán guǐ dào huò zhòng, yāo wū pò sú, chù mù ér yán guài zhě bù kě shù, yù cǎi ér chēng shén zhě fēi kě suàn. qí yuán běn shì luàn nán nǚ, hé yǐn shí, yīn zhī ér yǐ qí zhù, cóng zhī ér yǐ bào qǐng, shì luàn bù zhū, wèi hài wèi xī. fán yī yuàn shǐ lì, yī shén chū xìng, yín fēng zhé yǐ zhī ér shén. jīn xiū dī yǐ běi, zhì yuán bǎi lǐ, jùn shān yǐ yòu, jū líng shí fáng, mí cái bài sú, qí kě chēng xiàn. yòu zhēn yào zhī shù, shì guǎ fù xiū, zhěn mài zhī jì, rén xiān néng dá. mín yīn shì yì zhēng yú guǐ, suì qì yú yī, zhòng lìng hào huò bù fǎn, sǐ yāo fù bàn. jīn tài yī yí nán nǚ xí jiào, zài suǒ yīng qiǎn lì shòu yè. rú cǐ, gù dāng yù yú mèi shén zhī yú, zhēng zhèng còu lǐ zhī bì yǐ.
凡鬼道惑眾,妖巫破俗,觸木而言怪者不可數,寓采而稱神者非可算。其原本 是亂男女,合飲食,因之而以祈祝,從之而以報請,是亂不誅,為害未息。凡一苑 始立,一神初興,淫風輒以之而甚。今修堤以北,置園百里,峻山以右,居靈十房, 糜財敗俗,其可稱限。又針藥之術,世寡復修,診脈之伎,人鮮能達。民因是益征 於鬼,遂棄於醫,重令耗惑不反,死夭復半。今太醫宜男女習教,在所應遣吏受業。 如此,故當愈於媚神之愚,征正腠理之敝矣。
fán wú shì bù yǒu yán shì, wèi shí bù yǒu lìng xià, rán ér shēng píng bù zhì, hūn wēi shì jì, hé zāi? gài shè lìng zhī běn fēi shí yě. yòu bìng yán bù chū yú móu chén, shì bù biàn yú guì dǎng, qīng zhě dǐ zī ā hài, zhòng zhě sǐ yā qióng bìn, gù xī jīng yǒu fāng diào zhī zhū, dōng jùn yǒu dǎng gù zhī lù. bì xià ruò yù shēn cháng lìng, xún mò diǎn, zé qún chén zài yān ruò yù gǎi jiù zhāng, xìng wáng dào, zé wēi chén cún yǐ. gǎn mèi sǐ yǐ chén, wéi bì xià chá zhī.
凡無世不有言事,未時不有令下,然而昇平不至,昏危是繼,何哉?蓋設令之 本非實也。又病言不出於謀臣,事不便於貴黨,輕者抵訾呵駭,重者死壓窮擯,故 西京有方調之誅,東郡有黨錮之戮。陛下若欲申常令,循末典,則群臣在焉;若欲 改舊章,興王道,則微臣存矣。敢昧死以陳,唯陛下察之。
shū zòu, wǔ zhǐ, zì jiě qù zhí. yòu chú tài zǐ zhōng shè rén, chū wèi lú líng nèi shǐ. jùn hòu huāng wú, pín yǒu yě shòu, mǔ xuē shì yù jiàn liè, lǎng nǎi hé wéi zòng huǒ, lìng mǔ guān zhī. huǒ yì shāo jùn xiè, lǎng xī yǐ zhì mǐ qǐ wū, cháng suǒ shāo zhī xiàn, chēng jí qù guān, suì wèi zhōu sī suǒ jiū. hái dōu xiè shì zǔ yuē: zhōu sī jǔ chén qiān shī, duō yǒu bù yǔn. chén zài jùn, hǔ sān shí rén, chóng shǔ fàn jià, yǐ cǐ èr shì shàng fù bì xià. shàng biàn sè yuē: zhōu sī bù yǔn, huò kě yǒu zhī. chóng hǔ zhī zāi, níng guān qīng xiǎo wù. lǎng xún dīng mǔ jiān, yǒu xiào xìng, měi kū bì tòng, qí yú pō bù yī jū sàng cháng jié. dà míng sì nián, shàng shǐ yǒu sī zòu qí jū sàng wú lǐ, qǐng jiā shōu zhì. zhào yuē: lǎng bèi lǐ lì kǒu, yí lìng jiǎn lù, wēi wù bù zú luàn diǎn xíng, tè suǒ fù biān jùn. yú shì chuán sòng níng zhōu, yú dào shā zhī, shí nián sān shí liù. zi rén zhāo, shùn dì shēng míng mò, wèi nán hǎi tài shǒu.
書奏,忤旨,自解去職。又除太子中舍人,出為廬陵內史。郡後荒蕪,頻有野 獸,母薛氏欲見獵,朗乃合圍縱火,令母觀之。火逸燒郡廨,朗悉以秩米起屋,償 所燒之限,稱疾去官,遂為州司所糾。還都謝世祖曰:「州司舉臣愆失,多有不允。 臣在郡,虎三食人,蟲鼠犯稼,以此二事上負陛下。」上變色曰:「州司不允,或 可有之。蟲虎之災,寧關卿小物。」朗尋丁母艱,有孝性,每哭必慟,其餘頗不依 居喪常節。大明四年,上使有司奏其居喪無禮,請加收治。詔曰:「朗悖禮利口, 宜令翦戮,微物不足亂典刑,特鎖付邊郡。」於是傳送寧州,於道殺之,時年三十 六。子仁昭,順帝升明末,為南海太守。
shěn huái wén, zì sī míng, wú xìng wǔ kāng rén yě. zǔ jì, jìn guāng lù xūn. fù xuān, xīn ān tài shǒu. huái wén shǎo hǎo xuán lǐ, shàn wèi wén zhāng, cháng wèi chǔ zhāo wáng èr fēi shī, jiàn chēng yú shì. chū zhōu pì cóng shì, zhuǎn xī cáo, jiāng xià wáng yì gōng sī kōng xíng cān jūn, suí fǔ zhuǎn sī tú cān jūn shì, dōng gé jì jiǔ. dīng fù yōu, xīn ān jùn sòng gù fēng hòu, fèng zhōng lǐ bì, yú xī bān zhī qīn qī, yī wú suǒ liú. tài zǔ wén ér jiā zhī, cì nú bì liù rén. fú què, chú shàng shū diàn zhōng láng. yǐn shì léi cì zōng bèi zhēng jū zhōng shān, hòu nán hái lú yuè, hé shàng zhī shè zǔ dào, wén yì zhī shì bì jí, wèi lián jù shī, huái wén suǒ zuò yóu měi, cí gāo yī zuò. yǐ gōng shì lì miǎn, tóng bèi jiē shī guān, huái wén nǎi dú liú. suí wáng dàn zhèn xiāng yáng, chū wèi hòu jūn zhǔ bù, yǔ zī yì cān jūn xiè zhuāng gòng zhǎng cí lìng, lǐng yì chéng tài shǒu. yuán jiā èr shí bā nián, dàn dāng wèi guǎng zhōu, yù yǐ huái wén wèi nán fǔ jì shì, xiān chú tōng zhí láng, huái wén gù cí nán xíng, shàng bù yuè.
沈懷文,字思明,吳興武康人也。祖寂,晉光祿勛。父宣,新安太守。懷文少 好玄理,善為文章,嘗為楚昭王二妃詩,見稱於世。初州辟從事,轉西曹,江夏王 義恭司空行參軍,隨府轉司徒參軍事,東閣祭酒。丁父憂,新安郡送故豐厚,奉終 禮畢,余悉班之親戚,一無所留。太祖聞而嘉之,賜奴婢六人。服闋,除尚書殿中 郎。隱士雷次宗被征居鐘山,後南還廬岳,何尚之設祖道,文義之士畢集,為連句 詩,懷文所作尤美,辭高一座。以公事例免,同輩皆失官,懷文乃獨留。隨王誕鎮 襄陽,出為後軍主簿,與諮議參軍謝莊共掌辭令,領義成太守。元嘉二十八年,誕 當為廣州,欲以懷文為南府記室,先除通直郎,懷文固辭南行,上不悅。
dì huái yuǎn nà dōng yáng gōng zhǔ yǎng nǚ wáng yīng wǔ wèi qiè. yuán xiōng xíng wū gǔ, yīng wǔ yù zhī, shì xiè, huái wén yīn cǐ shī diào, wèi zhì shū shì yù shǐ. yuán xiōng shì lì, yǐ wèi zhōng shū shì láng. shì zǔ rù tǎo, shào hū zhī shǐ zuò fú xí, huái wén gù cí, shào dà nù, tóu bǐ yú dì yuē: dāng jīn jiān nán, qīng yù bì shì xié! zhǐ sè shén qiè. zhí yīn chōng zài zuò, shēn jiù dé miǎn. tuō jí luò mǎ, jiān xíng bēn xīn tíng. yǐ wèi jìng líng wáng dàn wèi jūn jì shì cān jūn xīn xìng tài shǒu. yòu wèi dàn biāo qí lù shì cān jūn huái nán tài shǒu. shí guó āi wèi shì, dàn yù qǐ nèi zhāi, huái wén yǐ wèi bù kě, nǎi zhǐ. xún zhuǎn yáng zhōu zhì zhōng cóng shì shǐ.
弟懷遠納東陽公主養女王鸚鵡為妾。元兇行巫蠱,鸚鵡預之,事泄,懷文因此 失調,為治書侍御史。元兇弒立,以為中書侍郎。世祖入討,劭呼之使作符檄,懷 文固辭,劭大怒,投筆於地曰:「當今艱難,卿欲避事邪!」旨色甚切。值殷沖在 坐,申救得免。託疾落馬,間行奔新亭。以為竟陵王誕衛軍記室參軍、新興太守。 又為誕驃騎錄事參軍、淮南太守。時國哀未釋,誕欲起內齋,懷文以為不可,乃止。 尋轉揚州治中從事史。
shí yì shěng lù shàng shū, huái wén yǐ wèi fēi yí, shàng yì yuē: xī tiān guān zhèng jì, liù diǎn xù zhí, zài shī zhǎng jūn, qī fǔ chéng wù, suǒ yǐ yì píng chén héng, jīng zàn bāng jí. gù zǒng shǔ zhī yuán, zhe fū guān diǎn, hé tǒng zhī yào, zhāo yú guó yán. xià yīn yú lǐ, yǒu shēn zhǒng sī zhī zé zhōu chéng yīn fǎ, wú sǔn zhǎng bāng zhī yí. yòng nǎi diào zuǒ wáng jūn, jī liàng dì dù. ér shì xiàn zhī guǐ, hóng zhèng hàn tíng shù zhāng zhī fàn, chóng míng wèi shì. suī tiáo lù zhī míng, lì chēng yú zhōng dài, zǒng lí zhī shí, bù qiān yú zì gǔ, bǐ dài xiāng yán, lì cháo wǎng èr. jí hū jué yǐ shì biàn, jí yǐ shí gǎi, jiē xìng tì zhī dào, wú hài guó zhāng, bā tǒng yuán rèn, mí huò shěng gé. àn tái fǔ zhī zhí, sān yuē lǐ diǎn, yǐ hé bāng guó, yǐ tǒng bǎi guān. sì yuē zhèng diǎn, yǐ píng bāng guó, yǐ zhèng bǎi guān. zhèng kāng chéng yún zhǒng zǎi zhī yú shù liáo, wú suǒ bù zǒng yě. kǎo yú zī yì, bèi yú diǎn wén, xiáng gǔ zhǔn jīn, bù yí xū fèi. bù cóng. qiān bié jià cóng shì shǐ, jiāng xià wáng yì gōng qiān, xī yáng wáng zǐ shàng wèi yáng zhōu, jū zhí rú gù.
時議省錄尚書,懷文以為非宜,上議曰:「昔天官正紀,六典序職,載師掌均, 七府成務,所以翼平辰衡,經贊邦極。故總屬之原,著夫官典,和統之要,昭於國 言。夏因虞禮,有深冢司之則;周承殷法,無損掌邦之儀。用乃調佐王均,緝亮帝 度。而式憲之軌,弘正漢庭;述章之范,崇明魏室。雖條錄之名,立稱於中代,總 厘之實,不愆於自古,比代相沿,歷朝罔貳。及乎爵以事變,級以時改,皆興替之 道,無害國章,八統元任,靡或省革。按台輔之職,三曰禮典,以和邦國,以統百 官。四曰政典,以平邦國,以正百官。鄭康成雲『冢宰之於庶僚,無所不總也。』 考於茲義,備於典文,詳古准今,不宜虛廢。」不從。遷別駕從事史,江夏王義恭 遷,西陽王子尚為揚州,居職如故。
shí yíng huò shǒu nán dòu, shàng nǎi fèi xī zhōu jiù guǎn, shǐ zi shàng yí jū dōng chéng yǐ yàn zhī. huái wén yuē: tiān dào shì biàn, yí yīng zhī yǐ dé. jīn suī kōng xī zhōu, kǒng wú yì yě. bù cóng, ér xī zhōu jìng fèi yǐ. dà míng èr nián, qiān shàng shū lì bù láng. shí cháo yì yù yī gǔ zhì zhì wáng jī, yáng zhōu yí zhì huì jī, yóu yǐ xīng biàn gù yě. huái wén yuē: zhōu zhì fēng jī, hàn zhì sī lì, gè yīn shí yí, fēi cún xiāng fǎn, ān mín níng guó, qí kuí yī yě. gǒu mín xīn suǒ ān, tiān yì cóng zhī, wèi bì gǎi jīn zhuī gǔ, nǎi zhì píng yī. shén zhōu jiù rǎng, lì dài xiāng chéng, yì yú biān zhōu, huò bà huò zhì, jì wù qíng bù shuō, róng kuī huà běn. yòu bù cóng. sān nián, zi shàng yí zhèn huì jī, qiān fǔ jūn zhǎng shǐ, xíng fǔ zhōu shì. shí qiú xì shén duō, dòng jīng nián yuè, huái wén dào rèn, xùn wǔ jùn jiǔ bǎi sān shí liù yù, zhòng xián chēng píng.
時熒惑守南斗,上乃廢西州舊館,使子尚移居東城以厭之。懷文曰:「天道示 變,宜應之以德。今雖空西州,恐無益也。」不從,而西州竟廢矣。大明二年,遷 尚書吏部郎。時朝議欲依古制置王畿,揚州移治會稽,猶以星變故也。懷文曰: 「周制封畿,漢置司隸,各因時宜,非存相反,安民寧國,其揆一也。苟民心所安, 天亦從之,未必改今追古,乃致平壹。神州舊壤,歷代相承,異於邊州,或罷或置, 既物情不說,容虧化本。」又不從。三年,子尚移鎮會稽,遷撫軍長史,行府州事。 時囚系甚多,動經年月,懷文到任,訊五郡九百三十六獄,眾咸稱平。
rù wèi shì zhōng, chǒng dài lóng mì, jiāng yǐ wèi huì jī, qí shì bù xíng. jìng líng wáng dàn jù guǎng líng fǎn, jí chéng xiàn, shì shù jiē luǒ shēn biān miàn, rán hòu jiā xíng, jù suǒ shā rén shǒu yú shí tóu nán àn, wèi zhī dú lóu shān. huái wén chén qí bù kě, shàng bù nà. yáng zhōu yí huì jī, shàng fèn zhè jiāng dōng rén qíng bù hé, yù biǎn qí láo lù, wéi xī zhōu jiù rén bù gǎi. huái wén yuē: yáng zhōu tú zhì, jì guāi mín qíng, yī zhōu liǎng gé, yóu shī dà tǐ. chén wèi bù yí yǒu yì. shàng yòu bù cóng.
入為侍中,寵待隆密,將以為會稽,其事不行。竟陵王誕據廣陵反,及城陷, 士庶皆裸身鞭面,然後加刑,聚所殺人首於石頭南岸,謂之髑髏山。懷文陳其不可, 上不納。揚州移會稽,上忿浙江東人情不和,欲貶其勞祿,唯西州舊人不改。懷文 曰:「揚州徒治,既乖民情,一州兩格,尤失大體。臣謂不宜有異。」上又不從。
huái wén yǔ yán jùn zhōu lǎng sù shàn, jùn yǐ shī zhǐ jiàn zhū, lǎng yì yǐ wǔ yì de zuì, shàng wèi huái wén yuē: jùn ruò zhī wǒ shā zhī, yì dāng bù gǎn rú cǐ. huái wén mò rán. cháng yǐ suì xī yǔ xiè zhuāng wáng jǐng wén yán shī bó bèi chì rù shěng, wèi jí jìn, jǐng wén yīn yán cì chēng jùn lǎng rén cái zhī měi, huái wén yǔ xiāng chóu hè, shī bó hòu yīn yǔ cì bái shàng, xù jǐng wén děng cǐ yán. huái wén lǚ jīng fàn wǔ, zhì cǐ shàng bèi bù shuō. shàng yòu huài zhū jùn shì zú, yǐ chōng jiāng lì, bìng bù fú yì, zhì xī táo wáng, jiā yǐ yán zhì bù néng jìn. nǎi gǎi yòng jūn fǎ, dé biàn zhǎn zhī, mò bù bēn cuàn shān hú, jù wèi dào zéi. huái wén yòu yǐ wèi yán. zhāi kù shàng juàn, nián diào jù wàn pǐ, mián yì chēng cǐ. qī xiàn yán jùn, mín jiān mǎi juàn yī pǐ, zhì èr sān qiān, mián yī liǎng yì sān sì bǎi, pín zhě mài qī ér, shèn zhě huò zì yì sǐ. huái wén jù chén mín kùn, yóu shì mián juàn báo yǒu suǒ jiǎn, é fù jiù. zi shàng zhū huáng zǐ jiē zhì dǐ shě, zhú shén yī zhī lì, wèi huàn biàn tiān xià. huái wén yòu yán zhī yuē: liè sì fàn mài, gǔ rén suǒ fēi, gù bo shì míng bù yǔ zhī yóu, hóng yáng shòu zhì hàn zhī zé. ruò yǐ yòng dù bù chōng, dùn zhǐ wèi nán zhě, gù yí liàng jiā jiǎn shěng. bù tīng.
懷文與顏竣、周朗素善,竣以失旨見誅,朗亦以忤意得罪,上謂懷文曰:「竣 若知我殺之,亦當不敢如此。」懷文默然。嘗以歲夕與謝莊、王景文、顏師伯被敕 入省,未及進,景文因言次稱竣、朗人才之美,懷文與相酬和,師伯後因語次白上, 敘景文等此言。懷文屢經犯忤,至此上倍不說。上又壞諸郡士族,以充將吏,並不 服役,至悉逃亡,加以嚴制不能禁。乃改用軍法,得便斬之,莫不奔竄山湖,聚為 盜賊。懷文又以為言。齋庫上絹,年調鉅萬匹,綿亦稱此。期限嚴峻,民間買絹一 匹,至二三千,綿一兩亦三四百,貧者賣妻兒,甚者或自縊死。懷文具陳民困,由 是綿絹薄有所減,俄復舊。子尚諸皇子皆置邸舍,逐什一之利,為患遍天下。懷文 又言之曰:「列肆販賣,古人所非,故卜式明不雨之由,弘羊受致旱之責。若以用 度不充,頓止為難者,故宜量加減省。」不聽。
xiào jiàn yǐ lái, yì chù zhū dì, guǎng líng píng hòu, fù yù gèng jùn qí kē. huái wén yuē: hàn míng bù shǐ qí zi bǐ guāng wǔ zhī zǐ, qián shǐ yǐ wèi měi tán. bì xià jì míng guǎn cài zhī zhū, yuàn chóng táng wèi zhī jì. jí hǎi líng wáng xiū mào zhū, yù suì qián yì, tài zǎi jiāng xià wáng yì gōng tàn dé mì zhǐ, xiān fā yì duān, huái wén gù wèi bù kě, yóu shì de xī.
孝建以來,抑黜諸弟,廣陵平後,復欲更峻其科。懷文曰:「漢明不使其子比 光武之子,前史以為美談。陛下既明管、蔡之誅,願崇唐、衛之寄。」及海陵王休 茂誅,欲遂前議,太宰江夏王義恭探得密旨,先發議端,懷文固謂不可,由是得息。
shí yóu xìng wú dù, tài hòu jí liù gōng cháng chéng fù chē zài hòu, huái wén yǔ wáng jǐng wén měi chén bù yí jí chū. hòu tóng cóng zuò sōng shù xià, fēng yǔ shén zhòu. jǐng wén yuē: qīng kě yǐ yán yǐ. huái wén yuē: dú yán wú xì, yí xiāng yǔ chén zhī. jiāng zhì yuān wò cǎo cè, yì wèi yán zhī wèi shàn. é ér bèi zhào jù rù zhì chǎng, huái wén yuē: fēng yǔ rú cǐ, fēi shèng gōng suǒ yí mào. jǐng wén yòu yuē: huái wén suǒ qǐ yí cóng. zhì yuān wèi jí yǒu yán, shàng fāng zhù nǔ, zuò sè yuē: qīng yù xiào yán jùn xié? hé yǐ héng zhī rén shì. yòu yuē: yán jùn xiǎo zi, hèn bù dé biān qí miàn! shàng měi yàn jí, zài zuò zhě xián lìng shěn zuì, huái wén sù bù yǐn jiǔ, yòu bù hǎo xì diào, shàng wèi gù yù yì jǐ. xiè zhuāng cháng jiè huái wén yuē: qīng měi yǔ rén yì, yì hé kě jiǔ. huái wén yuē: wú shǎo lái rú cǐ, qǐ kě yī zhāo ér biàn. fēi yù yì wù, xìng suǒ de ěr.
時游幸無度,太后及六宮常乘副車在後,懷文與王景文每陳不宜亟出。後同從 坐松樹下,風雨甚驟。景文曰:「卿可以言矣。」懷文曰:「獨言無系,宜相與陳 之。」江智淵臥草側,亦謂言之為善。俄而被召俱入雉場,懷文曰:「風雨如此, 非聖躬所宜冒。」景文又曰:「懷文所啟宜從。」智淵未及有言,上方注弩,作色 曰:「卿欲效顏竣邪?何以恆知人事。」又曰:「顏竣小子,恨不得鞭其面!」上 每宴集,在坐者咸令沈醉,懷文素不飲酒,又不好戲調,上謂故欲異己。謝莊嘗誡 懷文曰:「卿每與人異,亦何可久。」懷文曰:「吾少來如此,豈可一朝而變。非 欲異物,性所得耳。」
wǔ nián, nǎi chū wèi jìn ān wáng zǐ xūn zhēng lǔ zhǎng shǐ guǎng líng tài shǒu. míng nián, zuò cháo zhèng, shì bì, bèi qiǎn hái běi, yǐ nǚ bìng qiú shēn. lín cí, yòu qǐ tíng sān rì, qì yóu bù qù. wèi yǒu sī suǒ jiū, miǎn guān, jìn gù shí nián, jì bèi miǎn, mǎi zhái yù hái dōng. shàng dà nù, shōu fù tíng wèi, cì sǐ, shí nián wǔ shí sì. sān zi: dàn yuān chōng.
五年,乃出為晉安王子勛征虜長史、廣陵太守。明年,坐朝正,事畢,被遣還 北,以女病求申。臨辭,又乞停三日,訖猶不去。為有司所糾,免官,禁錮十年, 既被免,買宅欲還東。上大怒,收付廷尉,賜死,時年五十四。三子:淡、淵、沖。
dì huái yuǎn, wèi shǐ xìng wáng jùn zhēng běi zhǎng liú cān jūn, shēn jiàn qīn dài. zuò nà wáng yīng wǔ wèi qiè, shì zǔ xǐ zhī guǎng zhōu, shǐ guǎng zhōu cì shǐ zōng què yú nán shā zhī. huì nán jùn wáng yì xuān fǎn, huái yuǎn pō xián wén bǐ, què qǐ yì, shǐ zào xí shū, bìng xián mìng zhì shǐ xìng, yǔ shǐ xìng xiāng shěn fǎ xì lùn qǐ yì shì. shì píng, què jù wèi chén qǐng, yóu cǐ jiàn yuán zhōng shì zǔ shì bù dé hái. huái wén suī qīn yào, lǚ qǐng zhōng bù xǔ. qián fèi dì shì, liú xǐ zhě bìng tīng guī běn, guān zhì wǔ kāng lìng. zhuàn nán yuè zhì jí huái wén wén jí, bìng chuán yú shì.
弟懷遠,為始興王浚征北長流參軍,深見親待。坐納王鸚鵡為妾,世祖徙之廣 州,使廣州刺史宗愨於南殺之。會南郡王義宣反,懷遠頗閒文筆,愨起義,使造檄 書,並銜命至始興,與始興相沈法系論起義事。事平,愨具為陳請,由此見原;終 世祖世不得還。懷文雖親要,屢請終不許。前廢帝世,流徙者並聽歸本,官至武康 令。撰《南越志》及懷文文集,並傳於世。
shǐ chén yuē: xī lóu jìng shù zú, wěi hé ér qiān dì dū féng táng lǎo jiàn, piàn cí yǐ wù míng zhǔ. sù wú wáng gōng qīng shì zhī guì, fēi yǒu jī yù qǔ xìn zhī zī, tú yǐ yī yán hé zhǐ, yǎng gǎn wàn chéng. zì cǐ shān hè cǎo lái zhī rén, bù yī wéi dài zhī shì, mò bù zhǒng què xiàn shū, yān fēi wù jí. zì hàn zhì wèi, cǐ fēng wèi shuǎng. jì yú jìn shì, fú wěi chéng sú, rén huái dú shàn, shì guì yí wù. jiàng jí sòng zǔ, sī fǎn qián shī, suī gé báo juān huá, yì yáng míng jiào, ér pì cōng zhī lù wèi qǐ, cǎi yán zhī zhì bù hóng. zhì yú jiàn lì bēi chén, yì hé cháo suàn, tú yǐ shì fēi jǐ chū, zhī yǔn mò cóng. xī zhī kāi zhī ruò bǐ, jīn zhī sāi zhī ruò cǐ, fēi wèi xú lè yán ān, piān fù hàn shì, dōng fāng zhǔ fù, dú què sòng shí, gài yóu yòng yǔ bù yòng yě. tú zhì qǐ yán zhī zhǐ, kōng xià bù huì zhī lìng, mù gǔ shì qíng, yì fēi cè xí, wén shì yīn sī, gè cún xuàn zǎo. zhōu lǎng biàn bó zhī yán, duō qiè zhì yào, ér yì zài chī cí, wén shí wǔ zhǔ. wén cí zhī wèi lèi, yī zhì cǐ hū!
史臣曰:昔婁敬戍卒,委輅而遷帝都;馮唐老賤,片詞以悟明主。素無王公卿 士之貴,非有積譽取信之資,徒以一言合旨,仰感萬乘。自此山壑草萊之人,布衣 韋帶之士,莫不踵闕縣書,煙霏霧集。自漢至魏,此風未爽。暨於晉氏,浮偽成俗, 人懷獨善,仕貴遺務。降及宋祖,思反前失,雖革薄捐華,抑揚名教,而辟聰之路 未啟,采言之制不弘。至於賤隸卑臣,義合朝算,徒以事非己出,知允莫從。昔之 開之若彼,今之塞之若此,非為徐樂、嚴安,偏富漢世,東方、主父,獨闕宋時, 蓋由用與不用也。徒置乞言之旨,空下不諱之令,慕古飾情,義非側席,文士因斯, 各存炫藻。周朗辯博之言,多切治要,而意在摛詞,文實忤主。文詞之為累,一至 此乎!