tiān wén yī
天文一
yán tiān zhě yǒu sān jiā, yī yuē xuān yè, èr yuē gài tiān, sān yuē hún tiān, ér tiān zhī zhèng tǐ, jīng wú qián shuō, mǎ shū bān zhì, yòu què qí wén. hàn líng dì yì láng cài yōng yú shuò fāng shàng shū yuē: lùn tiān tǐ zhě sān jiā, xuān yè zhī xué, jué wú shī fǎ. zhōu bì shù shù jù cún, kǎo yàn tiān zhuàng, duō suǒ wéi shī. wéi hún tiān jǐn dé qí qíng, jīn shǐ guān suǒ yòng hòu tái tóng yí, zé qí fǎ yě. lì bā chǐ yuán tǐ, ér jù tiān dì zhī xíng, yǐ zhèng huáng dào zhàn chá fā liǎn, yǐ xíng rì yuè, yǐ bù wǔ wěi, jīng wēi shēn miào, bǎi shì bù yì zhī dào yě. guān yǒu qí qì ér wú běn shū, qián zhì yì què ér bù lùn. běn yù qǐn fú yí xià, sī wéi wēi yì, àn dù chéng shù, yǐ zhe piān zhāng. zuì è wú zhuàng, tóu bì yǒu běi, huī miè yǔ jué, shì lù wú yóu. yí wèn qún chén, xià jí yán xué, zhī hún tiān zhī yì zhě, shǐ shù qí yì. shí yān guān yòng shì, yōng yì bù xíng.
言天者有三家,一曰宣夜,二曰蓋天,三曰渾天,而天之正體,經無前說,馬 《書》、班《志》,又闕其文。漢靈帝議郎蔡邕於朔方上書曰:「論天體者三家, 宣夜之學,絕無師法。《周髀》術數具存,考驗天狀,多所違失。惟渾天僅得其情, 今史官所用候台銅儀,則其法也。立八尺圓體,而具天地之形,以正黃道;占察發 斂,以行日月,以步五緯,精微深妙,百世不易之道也。官有其器而無本書,前志 亦闕而不論。本欲寢伏儀下,思惟微意,按度成數,以著篇章。罪惡無狀,投畀有 北,灰滅雨絕,勢路無由。宜問群臣,下及岩穴,知渾天之意者,使述其義。」時 閹官用事,邕議不行。
hàn mò wú rén lù jī shàn tiān wén, shǐ tuī hún tiān yì. wáng fān zhě, lú jiāng rén, wú shí wèi zhōng cháng shì, shàn shù shù, chuán liú hóng gān xiàng lì. yī gān xiàng fǎ ér zhì hún yí, lì lùn kǎo dù yuē:
漢末吳人陸績善天文,始推渾天意。王蕃者,盧江人,吳時為中常侍,善數術, 傳劉洪《乾象曆》。依《乾象法》而制渾儀,立論考度曰:
qián rú jiù shuō, tiān dì zhī tǐ, zhuàng rú niǎo luǎn, tiān bāo dì wài, yóu ké zhī guǒ huáng yě. zhōu xuán wú duān, qí xíng hún hún rán, gù yuē hún tiān yě. zhōu tiān sān bǎi liù shí wǔ dù wǔ bǎi bā shí jiǔ fēn dù zhī bǎi sì shí wǔ, bàn lù dì shàng, bàn zài dì xià. qí èr duān wèi zhī nán jí běi jí. běi jí chū dì sān shí liù dù, nán jí rù dì yì sān shí liù dù, liǎng jí xiāng qù yī bǎi bā shí èr dù bàn qiáng. rào běi jí jìng qī shí èr dù, cháng jiàn bù yǐn, wèi zhī shàng guī rào nán jí qī shí èr dù, cháng yǐn bù jiàn, wèi zhī xià guī. chì dào dài tiān zhī hóng, qù liǎng jí gè jiǔ shí yí dù shǎo qiáng. huáng dào, rì zhī suǒ xíng yě. bàn zài chì dào wài, bàn zài chì dào nèi, yǔ chì dào dōng jiāo yú jiǎo wǔ shǎo ruò, xī jiāo yú kuí shí sì shǎo qiáng. qí chū chì dào wài jí yuǎn zhě, qù chì dào èr shí sì dù, dòu èr shí yí dù shì yě. qí rù chì dào nèi jí yuǎn zhě, yì èr shí sì dù, jǐng èr shí wǔ dù shì yě.
前儒舊說,天地之體,狀如鳥卵,天包地外,猶殼之裹黃也。周旋無端,其形 渾渾然,故曰渾天也。周天三百六十五度五百八十九分度之百四十五,半露地上, 半在地下。其二端謂之南極、北極。北極出地三十六度,南極入地亦三十六度,兩 極相去一百八十二度半強。繞北極徑七十二度,常見不隱,謂之上規;繞南極七十 二度,常隱不見,謂之下規。赤道帶天之紘,去兩極各九十一度少強。黃道,日之 所行也。半在赤道外,半在赤道內,與赤道東交於角五少弱,西交於奎十四少強。 其出赤道外極遠者,去赤道二十四度,斗二十一度是也。其入赤道內極遠者,亦二 十四度,井二十五度是也。
rì nán zhì zài dòu èr shí yí dù, qù jí bǎi yī shí wǔ dù shǎo qiáng shì yě. rì zuì nán, qù jí zuì yuǎn, gù jǐng zuì zhǎng. huáng dào dòu èr shí yí dù, chū chén rù shēn, gù rì yì chū chén rù shēn. rì zhòu xíng dì shàng bǎi sì shí liù dù qiáng, gù rì duǎn yè xíng dì xià èr bǎi yī shí jiǔ dù shǎo ruò, gù yè zhǎng. zì nán zhì zhī hòu, rì qù jí shāo jìn, gù jǐng shāo duǎn. rì zhòu xíng dì shàng dù shāo duō, gù rì shāo zhǎng yè xíng dì xià dù shāo shǎo, gù yè shāo duǎn. rì suǒ zài dù shāo běi, gù rì shāo běi, yǐ zhì yú xià zhì, rì zài jǐng èr shí wǔ dù, qù jí liù shí qī dù shǎo qiáng, shì rì zuì běi, qù jí zuì jìn, jǐng zuì duǎn. huáng dào jǐng èr shí wǔ dù, chū yín rù xū, gù rì yì chū yín rù xū. rì zhòu xíng dì shàng èr bǎi yī shí jiǔ dù shǎo ruò, gù rì zhǎng yè xíng dì xià bǎi sì shí liù dù qiáng, gù yè duǎn. zì xià zhì zhī hòu, rì qù jí shāo yuǎn, gù jǐng shāo zhǎng. rì zhòu xíng dì shàng dù shāo shǎo, gù rì shāo duǎn yè xíng dì xià dù shāo duō, gù yè shāo zhǎng. rì suǒ zài dù shāo nán, gù rì chū rù shāo nán, yǐ zhì yú nán zhì ér fù chū yān. dòu èr shí yī, jǐng èr shí wǔ, nán běi xiāng jué sì shí bā dù.
日南至在斗二十一度,去極百一十五度少強是也。日最南,去極最遠,故景最 長。黃道斗二十一度,出辰入申,故日亦出辰入申。日晝行地上百四十六度強,故 日短;夜行地下二百一十九度少弱,故夜長。自南至之後,日去極稍近,故景稍短。 日晝行地上度稍多,故日稍長;夜行地下度稍少,故夜稍短。日所在度稍北,故日 稍北,以至於夏至,日在井二十五度,去極六十七度少強,是日最北,去極最近, 景最短。黃道井二十五度,出寅入戌,故日亦出寅入戌。日晝行地上二百一十九度 少弱,故日長;夜行地下百四十六度強,故夜短。自夏至之後,日去極稍遠,故景 稍長。日晝行地上度稍少,故日稍短;夜行地下度稍多,故夜稍長。日所在度稍南, 故日出入稍南,以至於南至而復初焉。斗二十一,井二十五,南北相覺四十八度。
chūn fēn rì, zài kuí shí sì shǎo qiáng qiū fēn rì, zài jiǎo wǔ shǎo ruò, cǐ huáng chì èr dào zhī jiāo zhōng yě. qù jí jù jiǔ shí yí dù shǎo qiáng, nán běi chù dòu èr shí yī jǐng èr shí wǔ zhī zhōng, gù jǐng jū èr zhì zhǎng duǎn zhī zhōng. kuí shí sì, jiǎo wǔ, chū mǎo rù yǒu, gù rì yì chū mǎo rù yǒu. rì zhòu xíng dì shàng, yè xíng dì xià, jù bǎi bā shí èr dù bàn qiáng. gù rì jiàn zhī lòu wǔ shí kè, bù jiàn zhī lòu wǔ shí kè, wèi zhī zhòu yè tóng. fū tiān zhī zhòu yè, yǐ rì chū rù wèi fēn rén zhī zhòu yè, yǐ hūn míng wèi xiàn. rì wèi chū èr kè bàn ér míng, rì yǐ rù èr kè bàn ér hūn, gù sǔn yè wǔ kè yǐ yì zhòu, shì yǐ chūn qiū fēn zhī lòu zhòu wǔ shí wǔ kè.
春分日,在奎十四少強;秋分日,在角五少弱,此黃赤二道之交中也。去極俱 九十一度少強,南北處斗二十一井二十五之中,故景居二至長短之中。奎十四,角 五,出卯入酉,故日亦出卯入酉。日晝行地上,夜行地下,俱百八十二度半強。故 日見之漏五十刻,不見之漏五十刻,謂之晝夜同。夫天之晝夜,以日出入為分;人 之晝夜,以昏明為限。日未出二刻半而明,日已入二刻半而昏,故損夜五刻以益晝, 是以春秋分之漏晝五十五刻。
sān guāng zhī xíng, bù bì yǒu cháng, shù jiā yǐ suàn qiú zhī, gè yǒu tóng yì, gù zhū jiā lì fǎ cān chà bù qí. luò shū zhēn yào dù chūn qiū kǎo yì yóu jiē yún zhōu tiān yī bǎi qī wàn yī qiān lǐ, yí dù wèi èr qiān jiǔ bǎi sān shí èr lǐ qī shí yī bù èr chǐ qī cùn sì fēn sì bǎi bā shí qī fēn fēn zhī sān bǎi liù shí èr. lù jī yún: tiān dōng xī nán běi jìng sān shí wǔ wàn qī qiān lǐ, cǐ yán zhōu sān jìng yī yě. kǎo zhī jìng yī bù chì zhōu sān, lǜ zhōu bǎi sì shí èr ér jìng sì shí wǔ, zé tiān jìng sān shí sān wàn jiǔ qiān sì bǎi yī lǐ yī bǎi èr shí èr bù sān chǐ èr cùn yī fēn qī shí yī fēn fēn zhī jiǔ.
三光之行,不必有常,術家以算求之,各有同異,故諸家曆法參差不齊。《洛 書甄耀度》、《春秋考異郵》皆雲周天一百七萬一千里,一度為二千九百三十二里 七十一步二尺七寸四分四百八十七分分之三百六十二。陸績云:天東西南北徑三十 五萬七千里,此言周三徑一也。考之徑一不啻周三,率周百四十二而徑四十五,則 天徑三十三萬九千四百一里一百二十二步三尺二寸一分七十一分分之九。
zhōu lǐ: rì zhì zhī jǐng, chǐ yǒu wǔ cùn, wèi zhī dì zhōng. zhèng zhòng shuō: tǔ guī zhī zhǎng, chǐ yǒu wǔ cùn. yǐ xià zhì zhī rì, lì bā chǐ zhī biǎo, qí jǐng yǔ tǔ guī děng, wèi zhī dì zhōng, jīn yǐng chuān yáng chéng dì yě. zhèng xuán yún: fán rì jǐng yú dì qiān lǐ ér chà yī cùn, jǐng chǐ yǒu wǔ cùn zhě, nán dài rì xià wàn wǔ qiān lǐ yě. yǐ cǐ tuī zhī, rì dāng qù qí xià dì bā wàn lǐ yǐ. rì xié shè yáng chéng, zé tiān jìng zhī bàn yě. tiān tǐ yuán rú dàn wán, dì chù tiān zhī bàn, ér yáng chéng wèi zhōng, zé rì chūn qiū dōng xià, hūn míng zhòu yè, qù yáng chéng jiē děng, wú yíng suō yǐ. gù zhī cóng rì xié shè yáng chéng wèi tiān jìng zhī bàn yě.
《周禮》:「日至之景,尺有五寸,謂之地中。」鄭眾說:「土圭之長,尺有 五寸。以夏至之日,立八尺之表,其景與土圭等,謂之地中,今潁川陽城地也。」 鄭玄云:「凡日景於地千里而差一寸,景尺有五寸者,南戴日下萬五千里也。」以 此推之,日當去其下地八萬里矣。日邪射陽城,則天徑之半也。天體圓如彈丸,地 處天之半,而陽城為中,則日春秋冬夏,昏明晝夜,去陽城皆等,無盈縮矣。故知 從日邪射陽城為天徑之半也。
yǐ jù gǔ fǎ yán zhī, bàng wàn wǔ qiān lǐ, jù yě lì bā wàn lǐ, gǔ yě cóng rì xié shè yáng chéng, xián yě. yǐ jù gǔ qiú xián fǎ rù zhī, dé bā wàn yī qiān sān bǎi jiǔ shí sì lǐ sān shí bù wǔ chǐ sān cùn liù fēn, tiān jìng zhī bàn, ér dì shǎng qù tiān zhī shù yě. bèi zhī, dé shí liù wàn èr qiān qī bǎi bā shí bā lǐ liù shí yī bù sì chǐ qī cùn èr fēn, tiān jìng zhī shù yě. yǐ zhōu lǜ chéng zhī, jìng lǜ yuē zhī, dé wǔ shí yī wàn sān qiān liù bǎi bā shí qī lǐ liù shí bā bù yī chǐ bā cùn èr fēn, zhōu tiān zhī shù yě. jiǎn zhēn yào dù kǎo yì yóu wǔ shí wǔ wàn qī qiān sān bǎi yī shí èr lǐ yǒu qí. yí dù fán qiān sì bǎi liù lǐ bǎi èr shí sì bù liù cùn sì fēn shí wàn qī qiān wǔ bǎi liù shí wǔ fēn fēn zhī wàn jiǔ qiān sān shí jiǔ, jiǎn jiù dù qiān wǔ bǎi èr shí wǔ lǐ èr bǎi wǔ shí liù bù sān chǐ sān cùn èr shí yī wàn wǔ qiān yī bǎi sān shí fēn fēn zhī shí liù wàn qī bǎi sān shí fēn. huáng chì èr dào, xiāng yǔ jiāo cuò, qí jiān xiāng qù èr shí sì dù. yǐ liǎng yí tuī zhī, èr dào jù sān bǎi liù shí wǔ dù yǒu qí, shì yǐ zhī tiān tǐ yuán rú dàn wán. ér lù jī zào hún xiàng, qí xíng rú niǎo luǎn, rán zé huáng dào yīng zhǎng yú chì dào yǐ. jī yún tiān dōng xī nán běi jìng sān shí wǔ wàn qī qiān lǐ, rán zé jī yì yǐ tiān xíng zhèng yuán yě. ér hún xiàng wèi niǎo luǎn, zé wèi zì xiāng wéi bèi.
以句股法言之,傍萬五千里,句也;立八萬里,股也;從日邪射陽城,弦也。 以句股求弦法入之,得八萬一千三百九十四里三十步五尺三寸六分,天徑之半,而 地上去天之數也。倍之,得十六萬二千七百八十八里六十一步四尺七寸二分,天徑 之數也。以周率乘之,徑率約之,得五十一萬三千六百八十七里六十八步一尺八寸 二分,周天之數也。減《甄耀度》、《考異郵》五十五萬七千三百一十二里有奇。 一度凡千四百六里百二十四步六寸四分十萬七千五百六十五分分之萬九千三十九, 減舊度千五百二十五里二百五十六步三尺三寸二十一萬五千一百三十分分之十六萬 七百三十分。黃赤二道,相與交錯,其間相去二十四度。以兩儀推之,二道俱三百 六十五度有奇,是以知天體圓如彈丸。而陸績造渾象,其形如鳥卵,然則黃道應長 於赤道矣。績雲天東西南北徑三十五萬七千里,然則績亦以天形正圓也。而渾象為 鳥卵,則為自相違背。
gǔ jiù hún xiàng yǐ èr fēn wèi yí dù, fán zhōu qī chǐ sān cùn bàn fēn. zhāng héng gèng zhì, yǐ sì fēn wèi yí dù, fán zhōu yī zhàng sì chǐ liù cùn. fān yǐ gǔ zhì jú xiǎo, xīng chén chóu jì héng qì shāng dà, nán kě zhuǎn yí. gèng zhì hún xiàng, yǐ sān fēn wèi yí dù, fán zhōu tiān yī zhàng jiǔ cùn wǔ fēn sì fēn fēn zhī sān yě.
古舊渾象以二分為一度,凡周七尺三寸半分。張衡更制,以四分為一度,凡周 一丈四尺六寸。蕃以古制局小,星辰稠穊;衡器傷大,難可轉移。更制渾象,以三 分為一度,凡周天一丈九寸五分四分分之三也。
yù shǐ zhōng chéng hé chéng tiān lùn hún xiàng tǐ yuē: xiáng xún qián shuō, yīn guān hún yí, yán qiú qí yì, yǒu yǐ wù tiān xíng zhèng yuán, ér shuǐ zhōu qí xià. yán sì fāng zhě, dōng yáng gǔ, rì zhī suǒ chū, xī zhì méng sì, rì zhī suǒ rù. zhuāng zi yòu yún: běi míng zhī yú, huà ér wèi niǎo, jiāng xǐ yú nán míng. sī yì gǔ zhī yí jì, sì fāng jiē shuǐ zhèng yě. sì fāng jiē shuǐ, wèi zhī sì hǎi. fán wǔ háng xiāng shēng, shuǐ shēng yú jīn, shì gù bǎi chuān fā yuán, jiē zì shān chū, yóu gāo qù xià, guī zhù yú hǎi. rì wèi yáng jīng, guāng yào yán chì, yī yè rù shuǐ, suǒ jīng jiāo jié, bǎi chuān guī zhù, zú yú bǔ fù, gù hàn bù wèi jiǎn, jìn bù wèi yì. jìng tiān zhī shù, fān shuō jìn zhī.
御史中丞何承天論渾象體曰:「詳尋前說,因觀渾儀,研求其意,有以悟天形 正圓,而水周其下。言四方者,東暘谷,日之所出,西至濛汜,日之所入。莊子又 云:『北溟之魚,化而為鳥,將徙於南溟。』斯亦古之遺記,四方皆水證也。四方 皆水,謂之四海。凡五行相生,水生於金,是故百川發源,皆自山出,由高趣下, 歸注於海。日為陽精,光耀炎熾,一夜入水,所經燋竭,百川歸注,足於補復,故 旱不為減,浸不為益。徑天之數,蕃說近之。」
tài zhōng dài fū xú yuán yuē: hún yí zhī zhì, wèi xiáng jué shǐ. wáng fān yán: yú shū chēng zài xuán jī yù héng, yǐ qí qī zhèng. zé jīn hún tiān yí rì yuè wǔ xīng shì yě. zhèng xuán shuō: dòng yùn wèi jī, chí zhèng wèi héng, jiē yǐ yù wèi zhī. shì qí xíng dù, guān shòu chán shì fēi yě. hún yí, xī hé shì zhī jiù qì, lì dài xiāng chuán, wèi zhī jī héng, qí suǒ yóu lái, yǒu yuán tǒng yǐ. ér sī qì shè zài hòu tái, shǐ guān jìn mì, xué zhě guǎ dé wén jiàn chuān záo zhī tú, bù jiě jī héng zhī yì, jiàn yǒu qī zhèng zhī yán, yīn yǐ wèi běi dǒu qī xīng, gòu zào xū wén, tuō zhī chèn wěi, shǐ qiān bān gù, yóu shàng huò zhī. zhèng xuán yǒu shàn yǎ gāo yuǎn zhī cái, shěn jìng jīng miào zhī sī, chāo rán dú jiàn, gǎi zhèng qí shuō, shèng rén fù chū, bù yì sī yán yǐ. fān zhī suǒ yún rú cǐ. fū hòu shěn qī yào, dāng yǐ yùn xíng wèi tǐ, shè qì nǐ xiàng, yān dé dìng qí yíng suō, tuī sī ér yán, wèi wèi tōng lùn. shè shǐ táng yú zhī shì, yǐ yǒu hún yí, shè lì sān dài, yǐ wèi dìng zhǔn, hòu shì yù zūn, shú gǎn fēi gé. ér sān tiān zhī yí, fēn rán mò biàn, zhì yáng xióng fāng nán gài tōng hún. zhāng héng wèi tài shǐ lìng, nǎi zhù tóng zhì fàn. héng chuán yún: qí zuò hún tiān yí, kǎo bù yīn yáng, zuì wèi xiáng mì. gù zhī zì héng yǐ qián, wèi yǒu sī yí yǐ. fān yòu yún: hún tiān zāo qín zhī luàn, shī tú sàng jué, ér shī qí wén, wéi hún tiān yí shàng zài hòu tái. àn jì fēi shùn zhī xuán yù, yòu bù zài jīn yí suǒ zào, yǐ wěi shū wèi chuān záo, zhèng xuán wèi bó shí, piān xìn wú jù, wèi kě chéng yòng. fū xuán yù, guì měi zhī míng jī héng, xiáng xì zhī mù. suǒ yǐ xiān rú yǐ wèi běi dǒu qī xīng, tiān gāng yùn zhuǎn, shèng rén yǎng guān fǔ chá, yǐ shěn shí biàn yān.
太中大夫徐爰曰:「渾儀之制,未詳厥始。王蕃言:『《虞書》稱「在璇璣玉 衡,以齊七政」。則今渾天儀日月五星是也。鄭玄說:「動運為機,持正為衡,皆 以玉為之。視其行度,觀受禪是非也。」渾儀,羲和氏之舊器,歷代相傳,謂之機 衡,其所由來,有原統矣。而斯器設在候台,史官禁密,學者寡得聞見;穿鑿之徒, 不解機衡之意,見有七政之言,因以為北斗七星,構造虛文,托之讖緯,史遷、班 固,猶尚惑之。鄭玄有贍雅高遠之才,沈靜精妙之思,超然獨見,改正其說,聖人 復出,不易斯言矣。』蕃之所云如此。夫候審七曜,當以運行為體,設器擬象,焉 得定其盈縮,推斯而言,未為通論。設使唐、虞之世,已有渾儀,涉歷三代,以為 定準,後世聿遵,孰敢非革。而三天之儀,紛然莫辯,至揚雄方難蓋通渾。張衡為 太史令,乃鑄銅製范。衡傳云:『其作渾天儀,考步陰陽,最為詳密。』故知自衡 以前,未有斯儀矣。蕃又云:『渾天遭秦之亂,師徒喪絕,而失其文,惟渾天儀尚 在候台。』案既非舜之璇玉,又不載今儀所造,以緯書為穿鑿,鄭玄為博實,偏信 無據,未可承用。夫璇玉,貴美之名;機衡,詳細之目。所以先儒以為北斗七星, 天綱運轉,聖人仰觀俯察,以審時變焉。」
shǐ chén àn: shè qì xiàng, dìng qí héng dù, hé zhī zé jí, shī zhī zé xiōng, yǐ zhī zhàn chá, yǒu hé bù kě. hún wén fèi jué, gù yǒu xuān gài zhī lùn, qí shù bìng shū, gù hòu rén mò shù. yáng xióng fǎ yán yún: huò rén wèn hún tiān yú xióng. xióng yuē: là xià hóng yíng zhī, xiān yú wàng rén dù zhī, gěng zhōng chéng xiàng zhī, jǐ hū mò zhī wéi yě. ruò wèn tiān xíng dìng tǐ, hún yí shū mì, zé xióng yīng yǐ hún yí dá zhī, ér jǔ cǐ sān rén yǐ duì zhě, zé zhī cǐ sān rén zhì zào hún yí, yǐ tú guǐ wěi. wèn zhě gài hún yí zhī shū mì, fēi wèn hún yí zhī qiǎn shēn yě. yǐ cǐ ér tuī, zé xī hàn zhǎng ān yǐ yǒu qí qì yǐ. jiāng yóu sàng luàn wáng shī, gù héng fù zhù zhī hū? wáng fān yòu jì gǔ hún yí chǐ dù bìng zhāng héng gǎi zhì zhī wén, zé zhī sī qì fēi héng shǐ zào, míng yǐ. héng suǒ zào hún yí, chuán zhì wèi jìn, zhōng huá fù bài, shěn méi róng lǔ jī fān jiù qì, yì bù fù cún. jìn ān dì yì xī shí sì nián, gāo zǔ píng zhǎng ān, dé héng jiù qì, yí zhuàng suī jǔ, bù zhuì jīng xīng qī yào.
史臣案:設器象,定其恆度,合之則吉,失之則凶,以之占察,有何不可。渾 文廢絕,故有宣、蓋之論,其術並疏,故後人莫述。揚雄《法言》云:「或人問渾 天於雄。雄曰:『落下閎營之,鮮于妄人度之,耿中丞象之,幾乎莫之違也』。」 若問天形定體,渾儀疏密,則雄應以渾儀答之,而舉此三人以對者,則知此三人制 造渾儀,以圖晷緯。問者蓋渾儀之疏密,非問渾儀之淺深也。以此而推,則西漢長 安已有其器矣。將由喪亂亡失,故衡復鑄之乎?王蕃又記古渾儀尺度並張衡改制之 文,則知斯器非衡始造,明矣。衡所造渾儀,傳至魏、晉,中華覆敗,沈沒戎虜; 績、蕃舊器,亦不復存。晉安帝義熙十四年,高祖平長安,得衡舊器,儀狀雖舉, 不綴經星七曜。
wén dì yuán jiā shí sān nián, zhào tài shǐ lìng qián lè zhī gèng zhù hún yí, jìng liù chǐ bā fēn shǎo, zhōu yī zhàng bā chǐ èr cùn liù fēn shǎo, dì zài tiān nèi, lì huáng chì èr dào, nán běi èr jí guī èr shí bā xiù, běi dǒu jí xīng, wǔ fēn wèi yí dù, zhì rì yuè wǔ xīng yú huáng dào zhī shàng, zhì lì lòu kè, yǐ shuǐ zhuǎn yí, hūn míng zhōng xīng, yǔ tiān xiàng yīng. shí qī nián, yòu zuò xiǎo hún tiān, jìng èr chǐ èr cùn, zhōu liù chǐ liù cùn, yǐ fēn wèi yí dù, ān èr shí bā xiù zhōng wài gōng, yǐ bái hēi zhū jí huáng sān sè wèi sān jiā xīng, rì yuè wǔ xīng, xī jū huáng dào.
文帝元嘉十三年,詔太史令錢樂之更鑄渾儀,徑六尺八分少,周一丈八尺二寸 六分少,地在天內,立黃赤二道,南北二極規二十八宿,北斗極星,五分為一度, 置日月五星於黃道之上,置立漏刻,以水轉儀,昏明中星,與天相應。十七年,又 作小渾天,徑二尺二寸,周六尺六寸,以分為一度,安二十八宿中外宮,以白黑珠 及黃三色為三家星,日月五星,悉居黃道。
gài tiān zhī shù, yún chū zhōu gōng dàn fǎng zhī yīn shāng, gài jiǎ tuō zhī shuō yě. qí shū hào yuē zhōu bì. bì zhě, biǎo yě, zhōu tiān zhī shù yě. qí shù yún: tiān rú fù gài, dì rú fù pén, dì zhōng gāo ér sì tuí, rì yuè suí tiān zhuǎn yùn, yǐn dì zhī gāo, yǐ wèi zhòu yè yě. tiān dì xiāng qù fán bā wàn lǐ, tiān dì zhī zhōng, gāo yú wài héng liù wàn lǐ dì shàng zhī gāo, gāo yú tiān zhī wài héng èr wàn lǐ yě. huò wèn gài tiān yú yáng xióng. yáng xióng yuē: gài zāi! gài zāi! nán qí bā shì. zhèng xuán yòu nán qí èr shì. wèi gài tiān zhī xué zhě, bù néng tōng yě. liú xiàng wǔ jì shuō, xià lì yǐ wèi liè sù rì yuè jiē xī yí, liè sù jí ér rì cì zhī, yuè zuì chí. gù rì yǔ liè sù hūn jù rù xī fāng hòu jiǔ shí yī rì, shì sù zài běi fāng yòu jiǔ shí yī rì, shì sù zài dōng fāng jiǔ shí yī rì, zài nán fāng. cǐ míng rì xíng chí yú liè sù yě. yuè shēng sān rì, rì rù ér yuè jiàn xī fāng zhì shí wǔ rì, rì rù ér yuè jiàn dōng fāng jiāng huì, rì wèi chū, nǎi jiàn dōng fāng. yǐ cǐ míng yuè xíng zhī chí yú rì, ér jiē xī xíng yě. xiàng nán zhī yǐ hóng fàn chuán yuē: huì ér yuè jiàn xī fāng, wèi zhī tiǎo. tiǎo, jí yě. shuò ér yuè jiàn dōng fāng, wèi zhī cè nì. cè nì, chí bù gǎn jìn yě. xīng chén xī xíng, shǐ guān wèi zhī nì xíng. cǐ sān shuō, xià lì jiē wéi zhī, jī qí yì, hǎo yì zhě zhī suǒ zuò yě.
蓋天之術,雲出周公旦訪之殷商,蓋假託之說也。其書號曰周髀。髀者,表也, 周天之數也。其術云:「天如覆蓋,地如覆盆,地中高而四隤,日月隨天轉運,隱 地之高,以為晝夜也。天地相去凡八萬里,天地之中,高於外衡六萬里;地上之高, 高於天之外衡二萬里也。」或問蓋天於揚雄。揚雄曰:「蓋哉!蓋哉!」難其八事。 鄭玄又難其二事。為蓋天之學者,不能通也。劉向《五紀》說,《夏曆》以為列宿 日月皆西移,列宿疾而日次之,月最遲。故日與列宿昏俱入西方;後九十一日,是 宿在北方;又九十一日,是宿在東方;九十一日,在南方。此明日行遲於列宿也。 月生三日,日入而月見西方;至十五日,日入而月見東方;將晦,日未出,乃見東 方。以此明月行之遲於日,而皆西行也。向難之以《鴻範傳》曰:「晦而月見西方, 謂之朓。朓,疾也。朔而月見東方,謂之側匿。側匿,遲不敢進也。星辰西行,史 官謂之逆行。」此三說,《夏曆》皆違之,跡其意,好異者之所作也。
jìn chéng dì xián kāng zhōng, huì jī yú xǐ zào ān tiān lùn, yǐ wèi tiān gāo qióng yú wú qióng, dì shēn cè yú bù cè. dì yǒu jū jìng zhī tǐ, tiān yǒu cháng ān zhī xíng. lùn qí dà tǐ, dāng xiāng fù mào, fāng zé jù fāng, yuán zé jù yuán, wú fāng yuán bù tóng zhī yì yě. xǐ zú zǔ hé jiān tài shǒu sǒng yòu lì qióng tiān lùn yún: tiān xíng qióng lóng, dāng rú jī zi mù, qí jì zhōu jiē sì hǎi zhī biǎo, fú hū yuán qì zhī shàng. ér wú tài cháng yáo xìn zào xīn tiān lùn yuē: cháng lǎn hàn shū yún: dōng zhì rì zài qiān niú, qù jí yuǎn xià zhì rì zài dōng jǐng, qù jí jìn. yù yǐ tuī rì zhī zhǎng duǎn, xìn yǐ tài jí chù èr shí bā xiù zhī zhōng yāng, suī yǒu yuǎn jìn, bù néng xiāng bèi. jīn xīn tiān zhī shuō, yǐ wèi dōng zhì jí dī, ér tiān yùn jìn nán. gù rì qù rén yuǎn, ér dòu qù rén jìn běi tiān qì zhì, gù bīng hán yě. xià zhì jí qǐ, ér tiān yùn jìn běi, ér dòu qù rén yuǎn, rì qù rén jìn, nán tiān qì zhì, gù yán rè yě. jí zhī lì shí, rì xíng dì zhōng qiǎn, gù yè duǎn tiān qù dì gāo, gù zhòu zhǎng yě. jí zhī dī shí, rì xíng dì zhōng shēn, gù yè zhǎng tiān qù dì xià qiǎn, gù zhòu duǎn yě. rán zé tiān xíng hán yī yú hún, xià yī yú gài yě. àn cǐ shuō yīng zuò xuān áng zhī xuān, ér zuò xīn, suǒ wèi xiáng yě. fán sān shuō, jiē hǎo yì zhī tán, shī zhī yuǎn yǐ. fán tiān wén jīng xīng, cháng sù zhōng wài gōng, qián shǐ yǐ xiáng. jīn wéi jì wèi wén dì huáng chū yǐ lái xīng biàn wèi tiān wén zhì, yǐ xù sī mǎ biāo yún.
晉成帝咸康中,會稽虞喜造《安天論》,以為「天高窮於無窮,地深測於不測。 地有居靜之體,天有常安之形。論其大體,當相覆冒,方則俱方,圓則俱圓,無方 圓不同之義也。」喜族祖河間太守聳又立《穹天論》云:「天形穹隆,當如雞子幕, 其際周接四海之表,浮乎元氣之上。」而吳太常姚信造《昕天論》曰:「嘗覽《漢 書》云:冬至日在牽牛,去極遠;夏至日在東井,去極近。欲以推日之長短,信以 太極處二十八宿之中央,雖有遠近,不能相倍。」今《昕天》之說,以為「冬至極 低,而天運近南。故日去人遠,而斗去人近;北天氣至,故冰寒也。夏至極起,而 天運近北,而斗去人遠,日去人近,南天氣至,故炎熱也。極之立時,日行地中淺, 故夜短;天去地高,故晝長也。極之低時,日行地中深,故夜長;天去地下淺,故 晝短也。然則天行寒依於渾,夏依於蓋也。」按此說應作「軒昂」之「軒」,而作 「昕」,所未詳也。凡三說,皆好異之談,失之遠矣。凡天文經星,常宿中外宮, 前史已詳。今惟記魏文帝黃初以來星變為《天文志》,以續司馬彪雲。
wèi wén dì huáng chū sān nián jiǔ yuè jiǎ chén, kè xīng jiàn tài wēi zuǒ yē mén nèi. zhàn yuē: kè xīng chū tài wēi, guó yǒu bīng sàng. shí yuè, sūn quán pàn mìng, dì zì nán zhēng, qián qū lín jiāng, pò qí jiāng lǚ fàn děng. shì hòu lèi yǒu zhēng yì. qī nián wǔ yuè, wén dì bēng.
魏文帝黃初三年九月甲辰,客星見太微左掖門內。占曰:「客星出太微,國有 兵喪。」十月,孫權叛命,帝自南征,前驅臨江,破其將呂范等。是後累有徵役。 七年五月,文帝崩。
huáng chū sì nián sān yuè guǐ mǎo, yuè fàn xīn dà xīng. shí èr yuè bǐng zǐ, yuè yòu fàn xīn dà xīng. zhàn yuē: xīn wèi tiān wáng, wáng zhě è zhī. qī nián wǔ yuè, wén dì bēng. huáng chū sì nián liù yuè jiǎ shēn, tài bái zhòu jiàn. wǔ nián shí yī yuè xīn mǎo, tài bái yòu zhòu jiàn. àn liú xiàng wǔ jì lùn yuē: tài bái shǎo yīn, ruò, bù dé zhuān xíng, gù yǐ jǐ wèi wèi jiè, bù dé jīng tiān ér xíng. jīng tiān zé zhòu jiàn, qí zhàn wèi bīng, wèi sàng, wèi bù chén, wèi gèng wáng. qiáng guó ruò, xiǎo guó qiáng. shì shí, sūn quán shòu wèi jué hào, ér chēng bīng jù shǒu. qī nián wǔ yuè, wén dì bēng. bā yuè, wú suì wéi jiāng xià, kòu xiāng yáng, wèi jiāng xià tài shǒu wén pìn gù shǒu dé quán. dà jiāng jūn sī mǎ yì jiù xiāng yáng, zhǎn wú jiāng zhāng bà.
黃初四年三月癸卯,月犯心大星。十二月丙子,月又犯心大星。占曰:「心為 天王,王者惡之。」七年五月,文帝崩。黃初四年六月甲申,太白晝見。五年十一 月辛卯,太白又晝見。案劉向《五紀論》曰:「太白少陰,弱,不得專行,故以己 未為界,不得經天而行。經天則晝見,其占為兵,為喪,為不臣,為更王。強國弱, 小國強。」是時,孫權受魏爵號,而稱兵距守。七年五月,文帝崩。八月,吳遂圍 江夏,寇襄陽,魏江夏太守文聘固守得全。大將軍司馬懿救襄陽,斬吳將張霸。
huáng chū sì nián shí yī yuè, yuè yūn běi dǒu. zhàn yuē: yǒu dà sàng, shè tiān xià. qī nián wǔ yuè, wén dì bēng, míng dì jí wèi, dà shè tiān xià. huáng chū wǔ nián shí yuè, suì xīng rù tài wēi, nì xíng jī bǎi sān shí jiǔ rì nǎi chū. zhàn yuē: wǔ xīng rù tài wēi, cóng yòu rù sān shí rì yǐ shàng, rén zhǔ yǒu dà yōu. yī yuē: yǒu shè zhì. qī nián wǔ yuè, wén dì bēng, míng dì jí wèi, dà shè tiān xià.
黃初四年十一月,月暈北斗。占曰:「有大喪,赦天下。」七年五月,文帝崩, 明帝即位,大赦天下。黃初五年十月,歲星入太微,逆行積百三十九日乃出。占曰: 「五星入太微,從右入三十日以上,人主有大憂。」一曰:「有赦至。」七年五月, 文帝崩,明帝即位,大赦天下。
huáng chū liù nián wǔ yuè shí liù rì rén xū, yíng huò rù tài wēi, zhì èr shí liù rì rén shēn, yǔ suì xīng xiàng jí, jù fàn yòu zhí fǎ zhì èr shí qī rì guǐ yǒu, nǎi chū. zhàn yuē: cóng yòu rù sān shí rì yǐ shàng, rén zhǔ yǒu dà yōu. yòu rì yuè wǔ xīng fàn zuǒ yòu zhí fǎ, dà chén yǒu yōu. yī yuē: zhí fǎ zhě zhū. jīn huǒ yóu shén. shí yī yuè, huáng zǐ dōng wǔ yáng wáng jiàn hōng. qī nián zhēng yuè, biāo qí jiāng jūn cáo hóng miǎn wèi shù rén. sì yuè, zhēng nán dà jiāng jūn xià hóu shàng hōng. wǔ yuè, wén dì bēng. shǔ jì chēng: míng dì wèn huáng quán yuē: tiān xià dǐng lì, hé dì wèi zhèng? duì yuē: dāng yàn tiān wén. wǎng yíng huò shǒu xīn, ér wén huáng dì bēng, wú shǔ wú shì, cǐ qí wēi yě. àn sān guó shǐ, bìng wú yíng huò shǒu xīn zhī wén, yí shì rù tài wēi. huáng chū liù nián shí yuè yǐ wèi, yǒu xīng bèi yú shǎo wēi, lì xuān yuán. àn zhàn, bèi huì yì zhuàng, qí yāng yī yě. wèi bīng sàng chú jiù bù xīn zhī xiàng, yú zāi bù jǐn, wèi hàn xiōng jī bào jí. zhǎng dà jiàn jiǔ zāi shēn duǎn xiǎo jiàn sù zāi qiǎn. shì shí dì jūn guǎng líng, xīn chǒu, qīn yù jiǎ zhòu, kuà mǎ guān bīng. míng nián wǔ yuè, wén dì bēng.
黃初六年五月十六日壬戌,熒惑入太微,至二十六日壬申,與歲星相及,俱犯 右執法;至二十七日癸酉,乃出。占曰:「從右入三十日以上,人主有大憂。」又 「日月五星犯左右執法,大臣有憂。」一曰:「執法者誅。金火尤甚。」十一月, 皇子東武陽王鑑薨。七年正月,驃騎將軍曹洪免為庶人。四月,征南大將軍夏侯尚 薨。五月,文帝崩。《蜀記》稱:「明帝問黃權曰:『天下鼎立,何地為正?』對 曰:『當驗天文。往熒惑守心,而文皇帝崩,吳、蜀無事,此其微也。」案三國史, 並無熒惑守心之文,宜是入太微。黃初六年十月乙未,有星孛於少微,歷軒轅。案 占,孛、彗異狀,其殃一也。為兵喪除舊布新之象,余災不盡,為旱凶飢暴疾。長 大見久災深;短小見速災淺。是時帝軍廣陵,辛丑,親御甲冑,跨馬觀兵。明年五 月,文帝崩。
wèi míng dì tài hé sì nián shí yī yuè rén xū, tài bái fàn suì xīng. zhàn yuē: tài bái fàn wǔ xīng, yǒu dà bīng fàn liè sù, wèi xiǎo bīng. wǔ nián sān yuè, zhū gé liàng yǐ dà zhòng kòu tiān shuǐ, qiǎn dà jiāng jūn sī mǎ yì jù tuì zhī. tài hé wǔ nián wǔ yuè, yíng huò fàn fáng. zhàn yuē: fáng sì xīng, gǔ gōng chén jiāng xiàng wèi yě. yuè wǔ xīng fàn shǒu zhī, jiāng xiāng yǒu yōu. qī yuè, chē qí jiāng jūn zhāng hé zhuī zhū gé liàng, wèi qí suǒ hài. shí èr yuè, tài wèi huá xīn hōng. tài hé wǔ nián shí yī yuè yǐ yǒu, yuè fàn xuān yuán dà xīng. zhàn yuē: nǚ zhǔ yōu. shí èr yuè jiǎ chén, yuè fàn zhèn xīng. zhàn yuē: nǚ zhǔ dāng zhī. liù nián sān yuè yǐ hài, yuè yòu fàn xuān yuán dà xīng. qīng lóng èr nián shí yī yuè yǐ chǒu, yuè yòu fàn zhèn xīng. sān nián zhēng yuè, tài hòu guō shì bēng.
魏明帝太和四年十一月壬戌,太白犯歲星。占曰:「太白犯五星,有大兵;犯 列宿,為小兵。」五年三月,諸葛亮以大眾寇天水,遣大將軍司馬懿距退之。太和 五年五月,熒惑犯房。占曰:「房四星,股肱臣將相位也。月五星犯守之,將相有 憂。」七月,車騎將軍張郃追諸葛亮,為其所害。十二月,太尉華歆薨。太和五年 十一月乙酉,月犯軒轅大星。占曰:「女主憂。」十二月甲辰,月犯鎮星。占曰: 「女主當之。」六年三月乙亥,月又犯軒轅大星。青龍二年十一月乙丑,月又犯鎮 星。三年正月,太后郭氏崩。
tài hé liù nián shí yī yuè bǐng yín, tài bái zhòu jiàn nán dòu, suì lì bā shí yú rì héng jiàn. zhàn yuē: wú yǒu bīng. míng nián, sūn quán qiǎn zhāng mí děng jiāng bīng wàn rén, xī shòu gōng sūn yuān wèi yàn wáng. yuān zhǎn mí děng, lǔ qí zhòng. tài hé liù nián shí yī yuè bǐng yín, yǒu xīng bèi yú yì, jìn tài wēi shàng jiāng xīng. zhàn yuē: wèi bīng sàng. gān shì yuē: bèi huì suǒ dāng zhī guó, shì shòu qí yāng. yì yòu chǔ fēn, sūn quán fēng lüè yě. míng nián, quán yǒu liáo dōng zhī bài. quán yòu xiàng hé féi xīn chéng, qiǎn quán cóng zhēng lù ān, jiē bù kè ér hái. yòu míng nián, zhū gé liàng rù qín chuān, jù wèi nán, sī mǎ yì jù zhī. sūn quán qiǎn lù yì zhū gé jǐn děng tún jiāng xià kǒu, sūn sháo zhāng chéng děng xiàng guǎng líng huái yáng, quán yǐ dà zhòng wéi xīn chéng yǐ yīng liàng. yú shì dì zì dōng zhēng, quán jí zhū jiāng nǎi tuì. tài hé liù nián shí èr yuè, chén wáng zhí hōng. qīng lóng yuán nián xià, běi hǎi wáng ruí hōng. sān nián zhēng yuè, tài hòu guō shì bēng.
太和六年十一月丙寅,太白晝見南斗,遂歷八十餘日恆見。占曰:「吳有兵。」 明年,孫權遣張彌等將兵萬人,錫授公孫淵為燕王。淵斬彌等,虜其眾。太和六年 十一月丙寅,有星孛於翼,近太微上將星。占曰:「為兵喪。」甘氏曰:「孛彗所 當之國,是受其殃。」翼又楚分,孫權封略也。明年,權有遼東之敗。權又向合肥 新城,遣全琮征六安,皆不克而還。又明年,諸葛亮入秦川,據渭南,司馬懿距之。 孫權遣陸議、諸葛瑾等屯江夏口,孫韶、張承等向廣陵淮陽,權以大眾圍新城以應 亮。於是帝自東征,權及諸將乃退。太和六年十二月,陳王植薨。青龍元年夏,北 海王蕤薨。三年正月,太后郭氏崩。
míng dì qīng lóng èr nián èr yuè jǐ wèi, tài bái fàn yíng huò. zhàn yuē: dà bīng qǐ, yǒu dà zhàn. shì nián sì yuè, zhū gé liàng jù wèi nán, wú yì qǐ bīng yīng zhī, wèi dōng xī bèn mìng. jiǔ yuè, liàng zú, jūn tuì, jiāng shuài fēn zhēng, wèi wèi suǒ pò. àn zhàn, tài bái suǒ fàn zài nán, nán guó bài, zài běi, běi guó bài, cǐ yí zài yíng huò nán yě. qīng lóng èr nián sān yuè xīn mǎo, yuè fàn yú guǐ. yú guǐ zhǔ zhǎn shā. zhàn yuē: mín duō bìng, guó yǒu yōu, yòu yǒu dà chén yōu. shì nián xià, dà yì dōng, yòu dà bìng, zhì sān nián chūn nǎi zhǐ. zhēng yuè, tài hòu guō shì bēng. sì nián wǔ yuè, sī tú dǒng zhāo hōng. qīng lóng èr nián wǔ yuè dīng hài, tài bái zhòu jiàn, jī sān shí yú rì. yǐ guǐ dù tuī zhī, fēi qín wèi, zé chǔ yě. shì shí zhū gé liàng jù wèi nán, sī mǎ yì yǔ xiāng chí. sūn quán kòu hé féi, yòu qiǎn lù yì sūn sháo děng rù huái miǎn, dì qīn dōng zhēng. shǔ běn qín dì, zé wèi qín jìn jí chǔ bīng xī qǐ yīng zhàn. qīng lóng èr nián qī yuè jǐ sì, yuè fàn jiàn bì. zhàn yuē: tiān zǐ bēng, yòu wèi huǒ zāi. sān nián qī yuè, chóng huá diàn zāi. jǐng chū sān nián zhēng yuè, míng dì bēng. qīng lóng èr nián shí yuè wù yín, yuè fàn tài bái. zhàn yuē: rén jūn sǐ, yòu wèi bīng. jǐng chū yuán nián qī yuè, gōng sūn yuān pàn. èr nián zhēng yuè, qiǎn sī mǎ yì tǎo zhī. sān nián zhēng yuè, míng dì bēng.
明帝青龍二年二月己未,太白犯熒惑。占曰:「大兵起,有大戰。」是年四月, 諸葛亮據渭南,吳亦起兵應之,魏東西奔命。九月,亮卒,軍退,將帥分爭,為魏 所破。案占,太白所犯在南,南國敗,在北,北國敗,此宜在熒惑南也。青龍二年 三月辛卯,月犯輿鬼。輿鬼主斬殺。占曰:「民多病,國有憂,又有大臣憂。」是 年夏,大疫;冬,又大病,至三年春乃止。正月,太后郭氏崩。四年五月,司徒董 昭薨。青龍二年五月丁亥,太白晝見,積三十餘日。以晷度推之,非秦、魏,則楚 也。是時諸葛亮據渭南,司馬懿與相持。孫權寇合肥,又遣陸議、孫韶等入淮、沔, 帝親東征。蜀本秦地,則為秦、晉及楚兵悉起應占。青龍二年七月己巳,月犯楗閉。 占曰:「天子崩,又為火災。」三年七月,崇華殿災。景初三年正月,明帝崩。青 龍二年十月戊寅,月犯太白。占曰:「人君死,又為兵。」景初元年七月,公孫淵 叛。二年正月,遣司馬懿討之。三年正月,明帝崩。
shǔ hòu zhǔ jiàn xìng shí èr nián, zhū gé liàng shuài dà zhòng fá wèi, tún yú wèi nán, yǒu zhǎng xīng chì ér máng jiǎo, zì dōng běi, xī nán liú tóu liàng yíng, sān tóu zài hái, wǎng dà hái xiǎo. zhàn yuē: liǎng jūn xiāng dāng, yǒu dà liú xīng lái zǒu jūn shàng jí zhuì jūn zhōng zhě, jiē pò bài zhī zhēng yě. jiǔ yuè, liàng zú yú jūn, fén yíng ér tuì. qún shuài jiāo è, duō xiāng zhū cán.
蜀後主建興十二年,諸葛亮帥大眾伐魏,屯於渭南,有長星赤而芒角,自東北, 西南流投亮營,三投再還,往大還小。占曰:「兩軍相當,有大流星來走軍上及墜 軍中者,皆破敗之徵也。」九月,亮卒於軍,焚營而退。群帥交惡,多相誅殘。
wèi míng dì qīng lóng sān nián liù yuè dīng wèi, zhèn xīng fàn jǐng yuè. sì nián rùn sì yuè yǐ sì, fù fàn. wù xū, tài bái yòu fàn. zhàn yuē: fán yuè wǔ xīng fàn jǐng yuè, xī wèi bīng qǐ. yī yuē: fǔ yuè yòng, dà chén zhū. jǐng chū yuán nián, gōng sūn yuān pàn, sī mǎ yì tǎo miè zhī. qīng lóng sān nián qī yuè jǐ chǒu, zhèn xīng fàn dōng jǐng. sì nián sān yuè guǐ mǎo, zài cān, yòu hái fàn zhī. zhàn yuē: zhèn xīng rù jǐng, dà rén yōu. xíng jìn jù wèi xíng yīn, qí zhàn dà shuǐ, wǔ gǔ bù chéng. jǐng chū yuán nián xià, dà shuǐ, shāng wǔ gǔ. jiǔ yuè, huáng hòu máo shì bēng. sān nián zhēng yuè, míng dì bēng. qīng lóng sān nián shí yuè rén shēn, tài bái zhòu jiàn zài wěi, lì èr bǎi yú rì héng jiàn. zhàn yuē: wěi wèi yàn, yàn chén qiáng, yǒu bīng. qīng lóng sì nián sān yuè jǐ sì, tài bái yǔ yuè jù jiā bǐng, zhòu jiàn. yuè fàn tài bái. jǐng chū yuán nián qī yuè xīn mǎo, tài bái yòu zhòu jiàn, jī èr bǎi bā shí yú rì. zhàn xī tóng shàng. shì shí gōng sūn yuān zì lì wèi yàn wáng, shǔ zhì bǎi guān, fā bīng jù shǒu, qiǎn sī mǎ yì tǎo miè zhī. qīng lóng sān nián shí èr yuè wù chén, yuè fàn gōu qián. zhàn yuē: wáng zhě yōu. jǐng chū sān nián zhēng yuè, míng dì bēng.
魏明帝青龍三年六月丁未,鎮星犯井鉞。四年閏四月乙巳,復犯。戊戌,太白 又犯。占曰:「凡月五星犯井鉞,悉為兵起。」一曰:「斧鉞用,大臣誅。」景初 元年,公孫淵叛,司馬懿討滅之。青龍三年七月己丑,鎮星犯東井。四年三月癸卯, 在參,又還犯之。占曰:「鎮星入井,大人憂。行近距為行陰,其占大水,五穀不 成。」景初元年夏,大水,傷五穀。九月,皇后毛氏崩。三年正月,明帝崩。青龍 三年十月壬申,太白晝見在尾,歷二百餘日恆見。占曰:「尾為燕,燕臣強,有兵。」 青龍四年三月己巳,太白與月俱加丙,晝見。月犯太白。景初元年七月辛卯,太白 又晝見,積二百八十餘日。占悉同上。是時公孫淵自立為燕王,署置百官,發兵距 守,遣司馬懿討滅之。青龍三年十二月戊辰,月犯鈎鈐。占曰:「王者憂。」景初 三年正月,明帝崩。
qīng lóng sì nián wǔ yuè rén yín, tài bái fàn bì zuǒ gǔ dì yī xīng. zhàn yuē: bì wèi biān bīng, yòu zhǔ xíng fá. jiǔ yuè, liáng zhōu sài wài hú ā bì shī qīn fàn zhū guó, xī yù xiào wèi zhāng jiù tǎo zhī, zhǎn shǒu bǔ lǔ wàn xǔ rén. qīng lóng sì nián qī yuè jiǎ yín, tài bái fàn xuān yuán dà xīng. zhàn yuē: nǚ zhǔ yōu. jǐng chū yuán nián, huáng hòu máo shì bēng. qīng lóng sì nián shí yuè jiǎ shēn, yǒu xīng bèi yú dà chén, zhǎng sān chǐ. yǐ yǒu, yòu bèi yú dōng fāng. shí yī yuè jǐ hài, huì xīng jiàn, fàn huàn zhě tiān jì xīng. zhàn yuē: dà chén wèi tiān wáng, tiān xià yǒu sàng. liú xiàng wǔ jì lùn yuē: chūn qiū xīng bèi yú dōng fāng, bù yán sù zhě, bù jiā sù yě. huàn zhě zài tiān shì wèi zhōng wài yǒu bīng, tiān jì wèi dì zhèn. bèi huì zhǔ bīng sàng. jǐng chū yuán nián liù yuè, dì zhèn. jiǔ yuè, wú jiāng zhū rán wéi jiāng xià, jīng zhōu cì shǐ hú zhì jī zǒu zhī. huáng hòu máo shì bēng. èr nián zhēng yuè, tǎo gōng sūn yuān. sān nián zhēng yuè, míng dì bēng.
青龍四年五月壬寅,太白犯畢左股第一星。占曰:「畢為邊兵,又主刑罰。」 九月,涼州塞外胡阿畢師侵犯諸國,西域校尉張就討之,斬首捕虜萬許人。青龍四 年七月甲寅,太白犯軒轅大星。占曰:「女主憂。」景初元年,皇后毛氏崩。青龍 四年十月甲申,有星孛於大辰,長三尺。乙酉,又孛於東方。十一月己亥,彗星見, 犯宦者天紀星。占曰:「大辰為天王,天下有喪。」劉向《五紀論》曰:「《春秋》 星孛於東方,不言宿者,不加宿也。」宦者在天市為中外有兵,天紀為地震。孛彗 主兵喪。景初元年六月,地震。九月,吳將硃然圍江夏,荊州刺史胡質擊走之。皇 後毛氏崩。二年正月,討公孫淵。三年正月,明帝崩。
wèi míng dì jǐng chū yuán nián èr yuè yǐ yǒu, yuè fàn fáng dì èr xīng. zhàn yuē: jiāng xiāng yǒu yōu. qī yuè, sī tú chén jiǎo hōng. èr nián sì yuè, sī tú hán jì hōng. jǐng chū yuán nián shí yuè dīng wèi, yuè fàn yíng huò. zhàn yuē: guì rén sǐ. èr nián sì yuè, sī tú hán jì hōng. bā yuè, gōng sūn yuān miè.
魏明帝景初元年二月乙酉,月犯房第二星。占曰:「將相有憂。」七月,司徒 陳矯薨。二年四月,司徒韓暨薨。景初元年十月丁未,月犯熒惑。占曰:「貴人死。」 二年四月,司徒韓暨薨。八月,公孫淵滅。
jǐng chū èr nián èr yuè guǐ chǒu, yuè fàn xīn jù xīng, yòu fàn zhōng yāng dà xīng. wǔ yuè jǐ hài, yòu fàn xīn jù xīng jí zhōng yāng dà xīng. rùn yuè guǐ chǒu, yuè yòu fàn xīn zhōng yāng dà xīng. àn zhàn, dà xīng wèi tiān wáng, qián wèi tài zǐ, hòu wèi huáng zǐ. fàn dà xīng, wáng zhě è zhī. fàn qián xīng, tài zǐ yǒu yōu. fàn hòu xīng, shù zǐ yǒu yōu. sān nián zhēng yuè, dì bēng, tài zǐ lì, zú jiàn fèi wèi qí wáng. zhèng shǐ sì nián, qín wáng xún hōng. jǐng chū èr nián bā yuè huì xīng jiàn zhāng, zhǎng sān chǐ, nì xī xíng, sì shí yī rì miè. zhàn yuē: wèi bīng sàng. zhāng, zhōu fēn yě, luò yì è zhī. qí shí yuè, zhǎn gōng sūn yuān. míng nián zhēng yuè, míng dì bēng. jǐng chū èr nián shí yuè jiǎ wǔ, yuè fàn jī. zhàn yuē: jūn jiāng sǐ. zhèng shǐ yuán nián sì yuè, chē qí jiāng jūn huáng quán hōng. jǐng chū èr nián, sī mǎ yì wéi gōng sūn yuān yú xiāng píng. bā yuè bǐng yín yè, yǒu dà liú xīng zhǎng shù shí zhàng, sè bái yǒu máng liè, cóng shǒu shān běi liú zhuì xiāng píng chéng dōng nán. zhàn yuē: wéi chéng ér yǒu liú xīng lái zǒu chéng shàng jí zhuì chéng zhōng zhě pò. yòu yuē: xīng zhuì, dāng qí xià yǒu zhàn chǎng. yòu yuē: fán xīng suǒ zhuì, guó yì xìng. jiǔ yuè, yuān tū wéi, zǒu zhì xīng zhuì suǒ bèi zhǎn, tú chéng kēng qí zhòng. jǐng chū èr nián shí yuè guǐ sì, kè xīng jiàn wēi, nì xíng zài lí gōng běi, téng shé nán. jiǎ chén, fàn zōng xīng. jǐ yǒu, miè. zhàn yuē: kè xīng suǒ chū yǒu bīng sàng. xū wēi wèi zōng miào, yòu wèi fén mù. kè xīng jìn lí gōng, zé gōng zhōng jiāng yǒu dà sàng, jiù xiān jūn yú zōng miào, jiē wáng zhě bēng yǔn zhī xiàng yě. sān nián zhēng yuè, míng dì bēng. zhèng shǐ èr nián wǔ yuè, wú jiāng zhū rán wéi fán chéng, sī mǎ yì lǜ zhòng jù què zhī.
景初二年二月癸丑,月犯心距星,又犯中央大星。五月己亥,又犯心距星及中 央大星。閏月癸丑,月又犯心、中央大星。按占,「大星為天王,前為太子,後為 皇子。犯大星,王者惡之。犯前星,太子有憂。犯後星,庶子有憂。」三年正月, 帝崩,太子立,卒見廢為齊王。正始四年,秦王詢薨。景初二年八月彗星見張,長 三尺,逆西行,四十一日滅。占曰:「為兵喪。張,周分野,洛邑惡之。」其十月, 斬公孫淵。明年正月,明帝崩。景初二年十月甲午,月犯箕。占曰:「軍將死。」 正始元年四月,車騎將軍黃權薨。景初二年,司馬懿圍公孫淵於襄平。八月丙寅夜, 有大流星長數十丈,色白有芒鬣,從首山北流墜襄平城東南。占曰:「圍城而有流 星來走城上及墜城中者破。」又曰:「星墜,當其下有戰場。」又曰:「凡星所墜, 國易姓。」九月,淵突圍,走至星墜所被斬,屠城坑其眾。景初二年十月癸巳,客 星見危,逆行在離宮北,騰蛇南。甲辰,犯宗星。己酉,滅。占曰:「客星所出有 兵喪。虛危為宗廟,又為墳墓。客星近離宮,則宮中將有大喪,就先君於宗廟,皆 王者崩殞之象也。」三年正月,明帝崩。正始二年五月,吳將硃然圍樊城,司馬懿 率眾距卻之。
wèi qí wáng zhèng shǐ yuán nián sì yuè wù wǔ, yuè fàn mǎo dōng tóu dì yī xīng. qí nián shí yuè gēng yín, yuè yòu fàn mǎo běi tóu dì sì xīng. zhàn yuē: fàn mǎo, hú bù ān. èr nián liù yuè, xiān bēi ā miào ér děng kòu xī fāng, dūn huáng tài shǒu wáng yán zhǎn zhī, bìng èr qiān yú jí. sān nián, yòu zhǎn xiān bēi dà shuài jí qiān yú jí. zhèng shǐ yuán nián shí yuè yǐ yǒu, huì xīng jiàn xī fāng, zài wěi, zhǎng sān zhàng, fú qiān niú, fàn tài bái. shí yī yuè jiǎ zǐ, jìn fàn yǔ lín. zhàn yuē: wěi wèi yàn, yòu wèi wú, niú yì wú yuè zhī fēn. tài bái wèi shàng jiāng, yǔ lín zhōng jūn bīng. wú yuè yǒu bīng sàng, zhōng jūn bīng dòng. èr nián wǔ yuè, wú jiāng quán cóng kòu què pí, zhū rán wéi fán chéng, zhū gé jǐn rù jǔ zhōng. wú tài zǐ dēng zú. liù yuè, sī mǎ yì tǎo zhū gé kè yú wǎn. kè fén jī jù, qì chéng zǒu. sān nián, tài wèi mǎn chǒng hōng.
魏齊王正始元年四月戊午,月犯昴東頭第一星。其年十月庚寅,月又犯昴北頭 第四星。占曰:「犯昴,胡不安。」二年六月,鮮卑阿妙兒等寇西方,敦煌太守王 延斬之,並二千餘級。三年,又斬鮮卑大帥及千餘級。正始元年十月乙酉,彗星見 西方,在尾,長三丈,拂牽牛,犯太白。十一月甲子,進犯羽林。占曰:「尾為燕, 又為吳,牛亦吳、越之分。太白為上將,羽林中軍兵。吳、越有兵喪,中軍兵動。」 二年五月,吳將全琮寇芍陂,硃然圍樊城,諸葛瑾入沮中。吳太子登卒。六月,司 馬懿討諸葛恪於皖。恪焚積聚,棄城走。三年,太尉滿寵薨。
zhèng shǐ èr nián jiǔ yuè guǐ yǒu, yuè fàn yú guǐ xī běi xīng. xī běi xīng zhǔ jīn. sān nián èr yuè dīng wèi, yòu fàn xī nán xīng. xī nán xīng zhǔ bù bó. zhàn yuē: yǒu qián lìng. yī yuē: dà chén yōu. sān nián sān yuè, tài wèi mǎn chǒng hōng. sì nián zhēng yuè, dì jiā yuán fú, cì qún chén qián gè yǒu chà.
正始二年九月癸酉,月犯輿鬼西北星。西北星主金。三年二月丁未,又犯西南 星。西南星主布帛。占曰:「有錢令。」一曰:「大臣憂。」三年三月,太尉滿寵 薨。四年正月,帝加元服,賜群臣錢各有差。
zhèng shǐ sì nián shí yuè shí yī yuè, yuè zài fàn jǐng yuè. shì yuè, sī mǎ yì tǎo zhū gé kè, kè qì chéng zǒu. wǔ nián sān yuè, cáo shuǎng zhēng shǔ. zhèng shǐ wǔ nián shí yī yuè guǐ sì, zhèn xīng fàn kàng jù xīng. zhàn yuē: zhū hóu yǒu shī guó zhě. jiā píng yuán nián, cáo shuǎng xiōng dì zhū.
正始四年十月、十一月,月再犯井鉞。是月,司馬懿討諸葛恪,恪棄城走。五 年三月,曹爽征蜀。正始五年十一月癸巳,鎮星犯亢距星。占曰:「諸侯有失國者。」 嘉平元年,曹爽兄弟誅。
zhèng shǐ liù nián bā yuè wù wǔ, huì xīng jiàn qī xīng, zhǎng èr chǐ, sè bái, jìn zhì zhāng, jī èr shí sān rì miè. qī nián shí yī yuè guǐ hài, yòu jiàn zhěn, zhǎng yī chǐ, jī bǎi wǔ shí liù rì miè. jiǔ nián sān yuè, yòu jiàn mǎo, zhǎng liù chǐ, sè qīng bái, máng xī nán zhǐ. qī yuè, yòu jiàn yì, zhǎng èr chǐ, jìn zhì zhěn, jī sì shí èr rì miè. àn zhàn, qī xīng zhāng, zhōu fēn yě, yì zhěn wèi chǔ, mǎo wèi zhào wèi, huì suǒ yǐ chú jiù bù xīn, zhǔ bīng sàng yě. jiā píng yuán nián, sī mǎ yì zhū cáo shuǎng xiōng dì jí qí dǎng yǔ, jiē yí zú, jīng shī yán bīng, shí shǐ jiǎn wèi. sān nián, zhū chǔ wáng biāo, yòu xí wáng líng yú huái nán. huái nán, dōng chǔ yě. yōu wèi zhū wáng yú yè.
正始六年八月戊午,彗星見七星,長二尺,色白,進至張,積二十三日滅。七 年十一月癸亥,又見軫,長一尺,積百五十六日滅。九年三月,又見昴,長六尺, 色青白,芒西南指。七月,又見翼,長二尺,進至軫,積四十二日滅。按占,「七 星、張,周分野,翼、軫為楚,昴為趙、魏,彗所以除舊布新,主兵喪也。」嘉平 元年,司馬懿誅曹爽兄弟及其黨與,皆夷族,京師嚴兵,實始翦魏。三年,誅楚王 彪,又襲王凌於淮南。淮南,東楚也。幽魏諸王於鄴。
zhèng shǐ qī nián qī yuè dīng chǒu, yuè fàn zuǒ jiǎo. zhàn yuē: tiān xià yǒu bīng, jiāng jūn sǐ. jiǔ nián zhēng yuè xīn hài, yuè fàn kàng nán xīng. zhàn yuē: bīng qǐ. yī yuē: jūn jiāng sǐ. qī yuè yǐ hài, yíng huò fàn bì jù xīng. zhàn yuē: yǒu biān bīng. yī yuē: xíng fá yòng. jiā píng yuán nián, cáo shuǎng děng zhū. sān nián, wáng líng děng yòu zhū.
正始七年七月丁丑,月犯左角。占曰:「天下有兵,將軍死。」九年正月辛亥, 月犯亢南星。占曰:「兵起。」一曰:「軍將死。」七月乙亥,熒惑犯畢距星。占 曰:「有邊兵。」一曰:「刑罰用。」嘉平元年,曹爽等誅。三年,王凌等又誅。
zhèng shǐ jiǔ nián qī yuè guǐ chǒu, zhèn xīng fàn jiàn bì. zhàn yuē: wáng zhě bù yí chū gōng xià diàn. míng nián, chē jià yè líng, sī mǎ yì zòu zhū cáo shuǎng děng, tiān zǐ yě sù, yú shì shī shì.
正始九年七月癸丑,鎮星犯楗閉。占曰:「王者不宜出宮下殿。」明年,車駕 謁陵,司馬懿奏誅曹爽等,天子野宿,於是失勢。
wèi qí wáng jiā píng yuán nián liù yuè rén xū, tài bái fàn dōng jǐng jù xīng. èr nián sān yuè jǐ wèi, yòu fàn. zhàn yuē: guó shī zhèng, dà chén wèi luàn. sì yuè xīn sì, tài bái fàn yú guǐ. zhàn yuē: dà chén zhū. yī yuē: bīng qǐ. sān nián qī yuè, wáng líng yǔ chǔ wáng biāo yǒu móu, jiē fú zhū. rén zhǔ suì bēi.
魏齊王嘉平元年六月壬戌,太白犯東井距星。二年三月己未,又犯。占曰: 「國失政,大臣為亂。」四月辛巳,太白犯輿鬼。占曰:「大臣誅。」一曰:「兵 起。」三年七月,王凌與楚王彪有謀,皆伏誅。人主遂卑。
wú zhǔ sūn quán chì wū shí sān nián wǔ yuè, rì běi zhì, yíng huò nì xíng rù nán dòu. qī yuè, fàn kuí dì èr xīng ér dōng. hàn jìn chūn qiū yún nì xíng. àn zhàn, yíng huò rù nán dòu, sān yuè, wú wáng sǐ. yī yuē: yíng huò nì xíng, qí dì yǒu sǐ jūn. tài yuán èr nián quán hōng, shì qí yīng yě. gù guó zhì shū yú wú ér bù shū yú wèi yě. shì shí, wáng líng móu lì chǔ wáng biāo, wèi dòu zhōng yǒu xīng, dāng yǒu bào guì zhě, yǐ wèn zhī xīng rén hào xiáng. xiáng yí yǒu gù, yù shuō qí yì, bù yán wú yǒu sǐ sàng, ér yán huái nán chǔ fēn, wú chǔ tóng zhàn, dāng yǒu wáng zhě xìng, gù líng jì suì dìng.
吳主孫權赤烏十三年五月,日北至,熒惑逆行入南斗。七月,犯魁第二星而東。 《漢晉春秋》雲逆行。按占,熒惑入南斗,三月,吳王死。一曰:「熒惑逆行,其 地有死君。」太元二年權薨,是其應也。故國志書於吳而不書於魏也。是時,王凌 謀立楚王彪,謂斗中有星,當有暴貴者,以問知星人浩詳。詳疑有故,欲說其意, 不言吳有死喪,而言淮南楚分,吳、楚同占,當有王者興,故凌計遂定。
wèi qí wáng jiā píng èr nián shí yuè bǐng shēn, yuè fàn yú guǐ. zhàn yuē: guó yǒu yōu. yī yuē: dà chén yōu. sān nián sì yuè wù yín, yuè fàn dōng jǐng. zhàn yuē: jūn jiāng sǐ. yī yuē: guó yǒu yōu. wǔ yuè, wáng líng chǔ wáng biāo děng zhū. qī yuè, huáng hòu zhēn shì bēng.
魏齊王嘉平二年十月丙申,月犯輿鬼。占曰:「國有憂。」一曰:「大臣憂。」 三年四月戊寅,月犯東井。占曰:「軍將死。」一曰:「國有憂。」五月,王凌、 楚王彪等誅。七月,皇后甄氏崩。
jiā píng sān nián wǔ yuè jiǎ yín, yuè fàn jù xīng. zhàn yuē: jiāng jūn sǐ. yī yuē: wèi bīng. shì yuè, wáng líng zhū. sì nián sān yuè, wú jiāng zhū rán zhū yì wèi kòu, zhèn dōng jiāng jūn zhū gé dàn pò zǒu zhī. jiā píng sān nián qī yuè jǐ sì, yuè fàn yú guǐ. jiǔ yuè yǐ jǐ, yòu fàn. sì nián shí yī yuè dīng wèi, yòu fàn guǐ jī shī. wǔ nián qī yuè bǐng wǔ, yuè yòu fàn guǐ xī běi xīng. zhàn yuē: guó yǒu yōu. zhèng yuán yuán nián, lǐ fēng děng zhū, huáng hòu zhāng shì fèi. jiǔ yuè, dì fèi wèi qí wáng. qí wáng jiā píng sān nián shí yuè guǐ wèi, yíng huò fàn kàng nán xīng. zhàn yuē: dà chén yǒu luàn. zhèng yuán yuán nián èr yuè, lǐ fēng děng móu luàn zhū. jiā píng sān nián shí yī yuè guǐ wèi, yǒu xīng bèi yú yíng shì, xī xíng jī jiǔ shí rì miè. zhàn yuē: yǒu bīng sàng. shì wèi hòu gōng, hòu gōng qiě yǒu luàn. sì nián èr yuè dīng yǒu, huì xīng jiàn xī fāng, zài wèi, zhǎng wǔ liù zhàng, sè bái, máng nán zhǐ guàn cān, jī èr shí rì miè. wǔ nián shí yī yuè, huì xīng yòu jiàn zhěn, zhǎng wǔ zhàng, zài tài wēi zuǒ zhí fǎ xī, dōng nán zhǐ, jī bǎi jiǔ shí rì miè. àn zhàn, wèi, yǎn zhōu zhī fēn, cān bái hǔ zhǔ bīng, tài wēi tiān zǐ tíng, zhí fǎ wèi zhí zhèng, bèi huì wèi bīng, chú jiù bù xīn zhī xiàng. zhèng yuán yuán nián èr yuè, lǐ fēng fēng dì yǎn zhōu cì shǐ yì hòu fù guāng lù dài fū zhāng jī děng móu luàn, jiē zhū, huáng hòu yì fèi. jiǔ yuè, dì fèi wèi qí wáng, gāo guì xiāng gōng dài lì.
嘉平三年五月甲寅,月犯距星。占曰:「將軍死。」一曰:「為兵。」是月, 王凌誅。四年三月,吳將硃然、硃異為寇,鎮東將軍諸葛誕破走之。嘉平三年七月 己巳,月犯輿鬼。九月乙己,又犯。四年十一月丁未,又犯鬼積屍。五年七月丙午, 月又犯鬼西北星。占曰:「國有憂。」正元元年,李豐等誅,皇后張氏廢。九月, 帝廢為齊王。齊王嘉平三年十月癸未,熒惑犯亢南星。占曰:「大臣有亂。」正元 元年二月,李豐等謀亂誅。嘉平三年十一月癸未,有星孛於營室,西行積九十日滅。 占曰:「有兵喪。室為後宮,後宮且有亂。」四年二月丁酉,彗星見西方,在胃, 長五六丈,色白,芒南指貫參,積二十日滅。五年十一月,彗星又見軫,長五丈, 在太微左執法西,東南指,積百九十日滅。按占,「胃,兗州之分,參白虎主兵, 太微天子廷,執法為執政,孛彗為兵,除舊布新之象。」正元元年二月,李豐、豐 弟兗州刺史翼、後父光祿大夫張緝等謀亂,皆誅,皇后亦廢。九月,帝廢為齊王, 高貴鄉公代立。
jiā píng wǔ nián liù yuè gēng chén, yuè fàn jī. zhàn yuē: jūn jiāng sǐ. zhèng yuán yuán nián zhēng yuè, zhèn dōng jiāng jūn mǔ qiū jiǎn fǎn, bīng bài sǐ. jiā píng wǔ nián liù yuè wù wǔ, tài bái fàn jiǎo. zhàn yuē: qún chén móu bù chéng. zhèng yuán yuán nián, lǐ fēng děng móu xiè, xī zhū. jiā píng wǔ nián qī yuè, yuè fàn jǐng yuè. zhèng yuán yuán nián èr yuè, lǐ fēng děng zhū. shǔ jiāng jiāng wéi gōng lǒng xī, chē qí jiāng jūn guō huái tǎo pò zhī. jiā píng wǔ nián shí yī yuè guǐ yǒu, yuè fàn dōng jǐng jù xīng. zhàn yuē: jūn jiāng sǐ. zhì liù nián zhēng yuè, zhèn dōng jiāng jūn yù zhōu cì shǐ wú qiū jiǎn qián jiāng jūn yáng zhōu cì shǐ wén qīn fǎn, bèi zhū.
嘉平五年六月庚辰,月犯箕。占曰:「軍將死。」正元元年正月,鎮東將軍母 丘儉反,兵敗死。嘉平五年六月戊午,太白犯角。占曰:「群臣謀不成。」正元元 年,李豐等謀泄,悉誅。嘉平五年七月,月犯井鉞。正元元年二月,李豐等誅。蜀 將姜維攻隴西,車騎將軍郭淮討破之。嘉平五年十一月癸酉,月犯東井距星。占曰: 「軍將死。」至六年正月,鎮東將軍豫州刺史毋丘儉、前將軍揚州刺史文欽反,被 誅。
wèi gāo guì xiāng gōng zhèng yuán yuán nián shí yī yuè, yǒu bái qì chū dòu cè, guǎng shù zhàng, zhǎng jìng tiān. wáng sù yuē: chī yóu zhī qí yě, dōng nán qí yǒu luàn hū! èr nián zhēng yuè, wú qiū jiǎn děng jù huái nán yǐ pàn, dà jiāng jūn sī mǎ shī tǎo píng zhī. àn zhàn, chī yóu qí jiàn, wáng zhě zhēng fá sì fāng. zì hòu yòu zhēng huái nán, xī píng bā shǔ. shì suì, wú zhǔ sūn liàng wǔ fèng yuán nián, dòu niú, wú yuè fēn. àn zhàn: yǒu bīng sàng, chú jiù bù xīn zhī xiàng yě. tài píng sān nián, sūn chēn shèng bīng wéi gōng, fèi liàng wèi huì jī wáng, sūn xiū dài lì, shì qí yīng yě. gù guó zhì yòu shū yú wú. yóu shì huái nán jiāng dōng tóng yáng zhōu dì, gù yú shí biàn jiàn wú chǔ zhī fēn. zé wèi zhī huái nán, duō yǔ wú tóng zāi, shì yǐ wú qiū jiǎn yǐ bèi wèi jǐ yīng, suì qǐ bīng ér bài, yòu qí yīng yě. hòu sān nián, jí wèi gān lù èr nián, zhū gé dàn yòu fǎn huái nán, wú qiǎn zhū yì jiù zhī. jí chéng xiàn, dàn zhòng wú bīng sǐ méi gè shù wàn rén, yóu qián zhǎng xīng zhī yīng yě. gāo guì xiāng gōng zhèng yuán èr nián èr yuè wù wǔ, yíng huò fàn dōng jǐng běi yuán xī tóu dì yī xīng. zhàn yuē: qún chén yǒu jiā zuò zuì zhě. gān lù yuán nián, zhū gé dàn zú miè.
魏高貴鄉公正元元年十一月,有白氣出斗側,廣數丈,長竟天。王肅曰:「蚩 尤之旗也,東南其有亂乎!」二年正月,毋丘儉等據淮南以叛,大將軍司馬師討平 之。案占,「蚩尤旗見,王者征伐四方。」自後又征淮南,西平巴蜀。是歲,吳主 孫亮五鳳元年,鬥牛,吳、越分。案占:「有兵喪,除舊布新之象也。」太平三年, 孫綝盛兵圍宮,廢亮為會稽王,孫休代立,是其應也。故國志又書於吳。由是淮南 江東同揚州地,故於時變見吳、楚之分。則魏之淮南,多與吳同災,是以毋丘儉以 孛為己應,遂起兵而敗,又其應也。後三年,即魏甘露二年,諸葛誕又反淮南,吳 遣硃異救之。及城陷,誕眾吳兵死沒各數萬人,猶前長星之應也。高貴鄉公正元二 年二月戊午,熒惑犯東井北轅西頭第一星。占曰:「群臣有家坐罪者。」甘露元年, 諸葛誕族滅。
wú sūn liàng tài píng yuán nián jiǔ yuè rén chén, tài bái fàn nán dòu, wú zhì suǒ shū yě. zhàn yuē: tài bái fàn dòu, guó yǒu bīng, dà chén yǒu fǎn zhě. qí míng nián, zhū gé dàn fǎn. yòu míng nián, sūn lín fèi liàng, wú wèi bìng yǒu bīng shì yě.
吳孫亮太平元年九月壬辰,太白犯南斗,《吳志》所書也。占曰:「太白犯斗, 國有兵,大臣有反者。」其明年,諸葛誕反。又明年,孫琳廢亮,吳、魏並有兵事 也。
wèi gāo guì xiāng gōng gān lù yuán nián qī yuè yǐ mǎo, yíng huò fàn jǐng yuè. rén xū, yuè yòu fàn yuè xīng. èr nián bā yuè rén zi, suì xīng fàn jǐng yuè. jiǔ yuè gēng yín, suì xīng yòu nì xíng chéng yuè xīng. sān nián, zhū gé dàn yí miè. gān lù yuán nián bā yuè xīn hài, yuè fàn jī. zhàn yuē: jūn jiāng sǐ. jiǔ yuè dīng sì, yuè fàn dōng jǐng. zhàn yuē: jūn jiāng sǐ. èr nián, zhū gé dàn zhū.
魏高貴鄉公甘露元年七月乙卯,熒惑犯井鉞。壬戌,月又犯鉞星。二年八月壬 子,歲星犯井鉞。九月庚寅,歲星又逆行乘鉞星。三年,諸葛誕夷滅。甘露元年八 月辛亥,月犯箕。占曰:「軍將死。」九月丁巳,月犯東井。占曰:「軍將死。」 二年,諸葛誕誅。
gān lù èr nián liù yuè jǐ yǒu, yuè fàn xīn zhōng yāng dà xīng. jǐng yuán yuán nián wǔ yuè, gāo guì xiāng gōng bài. gān lù èr nián shí yuè bǐng yín, tài bái fàn kàng jù xīng. zhàn yuē: tíng chén wèi luàn, rén jūn yōu. jǐng yuán yuán nián, yǒu chéng jì zhī biàn. gān lù èr nián shí yī yuè, huì xīng jiàn jiǎo, sè bái. zhàn yuē: huì jiàn liǎng jiǎo jiān, sè bái zhě, jūn qǐ bù zhàn, bāng yǒu dà sàng. jǐng yuán yuán nián, gāo guì xiāng gōng shuài zuǒ yòu bīng xí jìn wén wáng, wèi jiāo zhàn, wèi chéng jì suǒ hài.
甘露二年六月己酉,月犯心中央大星。景元元年五月,高貴鄉公敗。甘露二年 十月丙寅,太白犯亢距星。占曰:「廷臣為亂,人君憂。」景元元年,有成濟之變。 甘露二年十一月,彗星見角,色白。占曰:「彗見兩角間,色白者,軍起不戰,邦 有大喪。」景元元年,高貴鄉公帥左右兵襲晉文王,未交戰,為成濟所害。
gān lù sān nián sān yuè gēng zǐ, tài bái fàn dōng jǐng. zhàn yuē: guó shī zhèng, dà chén wèi luàn. shì yè, suì xīng yòu fàn dōng jǐng. zhàn yuē: bīng qǐ. zhì jǐng yuán yuán nián, gāo guì xiāng gōng bài. gān lù sān nián bā yuè rén chén, suì xīng fàn yú guǐ zhì xīng. zhàn yuē: fǔ zhì yòng, dà chén zhū. gān lù sì nián sì yuè jiǎ shēn, suì xīng yòu fàn yú guǐ dōng nán xīng. zhàn yuē: guǐ dōng nán xīng zhǔ bīng. mù rù guǐ, dà chén zhū. jǐng yuán yuán nián, gāo guì xiāng gōng bài, shā shàng shū wáng jīng.
甘露三年三月庚子,太白犯東井。占曰:「國失政,大臣為亂。」是夜,歲星 又犯東井。占曰:「兵起。」至景元元年,高貴鄉公敗。甘露三年八月壬辰,歲星 犯輿鬼質星。占曰:「斧質用,大臣誅。」甘露四年四月甲申,歲星又犯輿鬼東南 星。占曰:「鬼東南星主兵。木入鬼,大臣誅。」景元元年,高貴鄉公敗,殺尚書 王經。
gān lù sì nián shí yuè dīng chǒu, kè xīng jiàn tài wēi zhōng, zhuǎn dōng nán xíng, lì zhěn sù, jī qī rì miè. zhàn yuē: kè xīng chū tài wēi, yǒu bīng sàng. jǐng yuán yuán nián, gāo guì xiāng gōng bèi hài.
甘露四年十月丁丑,客星見太微中,轉東南行,歷軫宿,積七日滅。占曰: 「客星出太微,有兵喪。」景元元年,高貴鄉公被害。
wèi chén liú wáng jǐng yuán yuán nián èr yuè, yuè fàn jiàn xīng. àn zhàn, yuè wǔ xīng fàn jiàn xīng, dà chén xiāng zèn. shì hòu zhōng huì dèng ài pò shǔ, huì zèn ài, suì jiē yí miè.
魏陳留王景元元年二月,月犯建星。案占,「月五星犯建星,大臣相譖」。是 後鍾會、鄧艾破蜀,會譖艾,遂皆夷滅。
jǐng yuán èr nián sì yuè, yíng huò rù tài wēi, fàn yòu zhí fǎ. zhàn yuē: rén zhǔ yǒu dà yōu. yòu yuē: dà chén yōu. hòu sì nián, dèng ài zhōng huì jiē yí miè. wǔ nián, dì xùn wèi.
景元二年四月,熒惑入太微,犯右執法。占曰:「人主有大憂。」又曰:「大 臣憂。」後四年,鄧艾、鍾會皆夷滅。五年,帝遜位。
jǐng yuán sān nián shí yī yuè rén yín, huì xīng jiàn kàng, sè bái, zhǎng wǔ cùn, zhuǎn běi xíng, jī sì shí wǔ rì miè. zhàn wèi bīng sàng. yī yuē: huì jiàn kàng, tiān zǐ shī dé. sì nián, zhōng huì dèng ài fá shǔ kè zhī. huì ài fǎn luàn, jiē zhū. wèi xùn tiān xià.
景元三年十一月壬寅,彗星見亢,色白,長五寸,轉北行,積四十五日滅。占 為兵喪。一曰:「彗見亢,天子失德。」四年,鍾會、鄧艾伐蜀克之。會、艾反亂, 皆誅。魏遜天下。
jǐng yuán sì nián liù yuè, dà liú xīng èr, bìng rú dòu, jiàn xī fāng, fēn liú nán běi, guāng zhào lóng lóng yǒu shēng. àn zhàn, liú xīng wèi guì shǐ, dà zhě shǐ dà. shì nián, zhōng dèng kè shǔ, èr xīng gài èr shuài zhī xiàng. èr shuài xiāng bèi, yòu fēn liú nán běi zhī yīng. zhōng huì jì pàn, sān jūn fèn nù, lóng lóng yǒu shēng, bīng jiāng nù zhī zhēng yě. jǐng yuán sì nián shí yuè, suì xīng shǒu fáng. zhàn yuē: jiāng xiāng yǒu yōu. yī yuē: yǒu dà shè. míng nián zhēng yuè, tài wèi dèng ài sī tú zhōng huì bìng zhū miè, tè shè yì tǔ. xián xī èr nián qiū, yòu dà shè.
景元四年六月,大流星二,並如斗,見西方,分流南北,光照隆隆有聲。案占, 流星為貴使,大者使大。是年,鍾、鄧克蜀,二星蓋二帥之象。二帥相背,又分流 南北之應。鍾會既叛,三軍憤怒,隆隆有聲,兵將怒之徵也。景元四年十月,歲星 守房。占曰:「將相有憂。」一曰:「有大赦。」明年正月,太尉鄧艾、司徒鍾會 並誅滅,特赦益土。咸熙二年秋,又大赦。
chén liú wáng xián xī èr nián wǔ yuè, huì xīng jiàn wáng liáng, zhǎng zhàng yú, sè bái, dōng nán zhǐ, jī shí èr rì miè. zhàn yuē: wáng liáng, tiān zǐ yù sì, huì xīng sǎo zhī, chán dài zhī biǎo, chú jiù bù xīn zhī xiàng. bái sè wèi sàng. wáng liáng zài dōng bì sù, yòu bīng zhōu zhī fēn yě. bā yuè, jìn wén wáng hōng. shí èr yuè, dì xùn wèi yú jìn.
陳留王咸熙二年五月,彗星見王良,長丈余,色白,東南指,積十二日滅。占 曰:「王良,天子御駟,彗星掃之,禪代之表,除舊布新之象。白色為喪。王良在 東壁宿,又并州之分也。」八月,晉文王薨。十二月,帝遜位於晉。
jìn wǔ dì tài shǐ sì nián zhēng yuè bǐng xū, huì xīng jiàn zhěn, qīng bái sè, xī běi xíng, yòu zhuǎn dōng xíng. zhàn yuē: wèi bīng sàng. zhěn yòu chǔ fēn yě. sān yuè, huáng tài hòu wáng shì bēng. shí yuè, wú jiāng shī jī kòu jiāng xià, wàn yù kòu xiāng yáng, hòu jiāng jūn tián zhāng jīng zhōu cì shǐ hú liè děng pò què zhī. tài shǐ sì nián qī yuè, xīng yǔn rú yǔ, jiē xī liú. zhàn yuē: xīng yǔn wèi mín pàn, xī liú, wú mín guī jìn zhī xiàng yě. èr nián, wú xià kǒu dū sūn xiù lǜ bù qǔ èr qiān yú rén lái jiàng.
晉武帝泰始四年正月丙戌,彗星見軫,青白色,西北行,又轉東行。占曰: 「為兵喪。軫又楚分也。」三月,皇太后王氏崩。十月,吳將施績寇江夏,萬彧寇 襄陽,後將軍田璋、荊州刺史胡烈等破卻之。泰始四年七月,星隕如雨,皆西流。 占曰:「星隕為民叛,西流,吳民歸晉之象也。」二年,吳夏口督孫秀率部曲二千 餘人來降。
tài shǐ wǔ nián jiǔ yuè, yǒu xīng bèi yú zǐ gōng, zhàn rú shàng. zǐ gōng, tiān zǐ nèi gōng. shí nián, wǔ yuán yáng huáng hòu bēng.
泰始五年九月,有星孛於紫宮,占如上。紫宮,天子內宮。十年,武元楊皇后 崩。
tài shǐ shí nián shí èr yuè, yǒu xīng bèi yú zhěn. zhàn yuē: tiān xià bīng qǐ. zhěn yòu chǔ fēn yě. xián níng èr nián liù yuè, xīng bèi yú dī. zhàn yuē: tiān zǐ shī dé yì zhèng. dī yòu yǎn zhōu fēn. qī yuè, xīng bèi dà jiǎo. dà jiǎo wèi dì zuò. bā yuè, xīng bèi tài wēi, zhì yì běi dǒu sān tái. zhàn yuē: tài wēi tiān zǐ tíng, dà rén è zhī. yī yuē: yǒu xǐ wáng. yì yòu chǔ fēn yě. běi dǒu zhǔ shā fá, sān tái wèi sān gōng. sān nián, xīng bèi yú wèi. wèi, xú zhōu fēn. sì yuè, xīng bèi nǚ yù. nǚ yù wèi hòu gōng. wǔ yuè, yòu bèi yú dōng fāng. qī yuè, xīng bèi zǐ gōng. zhàn yuē: tiān xià yì zhǔ. wǔ nián sān yuè, xīng bèi yú liǔ. zhàn yuē: wài chén líng zhǔ. liǔ yòu sān hé fēn yě. dà jiǎo tài wēi zǐ gōng nǚ yù, bìng wèi wáng zhě. míng nián wú wáng, shì qí yīng yě. bèi zhǔ bīng sàng, zhēng wú zhī yì, sān hé xú yǎn zhī bīng xī chū, jiāo zhàn yú wú chǔ zhī dì. wú chéng xiàng dū du yǐ xià, xiāo lù shí shù, piān bì xíng zhèn zhī tú, guó zhǎn wàn jì, jiē qí zhēng yě. chūn qiū xīng bèi běi fāng, zé qí lǔ jìn zhèng chén sòng jǔ zhī jūn, bìng shòu shā luàn zhī huò. xīng bèi dōng fāng, zé chǔ miè chén, sān jiā tián shì fēn cuàn qí jìn. hàn wén dì mò, xīng bèi xī fāng, hòu wú chǔ qī guó zhū miè. àn tài shǐ mò zhì tài kāng chū, zāi yì shù jiàn, ér jìn shì lóng shèng, wú shí miè, tiān biàn zài wú kě zhī yǐ. xī hàn sān nián, xīng bèi dà jiǎo, xiàng jí yǐ wáng, hàn shì wú shì, cǐ xiàng shì zhǔ mìng gù yě. wú jìn zhī shí, tiān xià héng fēn, dà jiǎo bèi ér wú wáng, shì yǔ xiàng shì tóng shì. hòu xué jiē yǐ xián níng zāi wèi jìn shì, fēi yě.
泰始十年十二月,有星孛於軫。占曰:「天下兵起。軫又楚分也。」咸寧二年 六月,星孛於氐。占曰:「天子失德易政。氐又兗州分。」七月,星孛大角。大角 為帝坐。八月,星孛太微,至翼、北斗、三台。占曰:「太微天子廷,大人惡之。」 一曰:「有徙王。翼又楚分也。」「北斗主殺罰,三台為三公。」三年,星孛於胃。 胃,徐州分。四月,星孛女御。女御為後宮。五月,又孛於東方。七月,星孛紫宮。 占曰:「天下易主。」五年三月,星孛於柳。占曰:「外臣陵主。柳又三河分也。 大角、太微、紫宮、女御,並為王者。」明年吳亡,是其應也。孛主兵喪,征吳之 役,三河、徐、兗之兵悉出,交戰於吳、楚之地。吳丞相都督以下,梟戮十數,偏 裨行陣之徒,馘斬萬計,皆其征也。《春秋》星孛北方,則齊、魯、晉、鄭、陳、 宋、莒之君,並受殺亂之禍。星孛東方,則楚滅陳,三家、田氏分篡齊、晉。漢文 帝末,星孛西方,後吳、楚七國誅滅。案泰始末至太康初,災異數見,而晉氏隆盛, 吳實滅,天變在吳可知矣。昔漢三年,星孛大角,項籍以亡,漢氏無事,此項氏主 命故也。吳、晉之時,天下橫分,大角孛而吳亡,是與項氏同事。後學皆以咸寧災 為晉室,非也。
jìn wǔ dì xián níng sì nián sì yuè, chī yóu qí jiàn. àn xīng chuán, chī yóu qí lèi huì, ér hòu qū xiàng qí. hàn wǔ dì shí jiàn, zhǎng jìng tiān. xiàn dì shí yòu jiàn, zhǎng shí yú zhàng, jiē zhǎng xīng yě. wèi gāo guì shí zé wèi bái qì. àn xiào zhòng jì, shì suì wú zhǎng xīng, yí yòu shì yì qì. hòu èr nián, qīng sān fāng fá wú, shì qí yīng. zhì wǔ dì bēng, tiān xià bīng yòu qǐ, suì wáng zhū xià. xián níng sì nián jiǔ yuè, tài bái dāng jiàn bù jiàn. zhàn yuē: shì wèi shī shě, bù yǒu pò jūn, bì yǒu sǐ wáng zhī mù. yòu yǒu wáng guó. shì shí yáng hù biǎo qiú fá wú, shàng xǔ zhī. wǔ nián shí yī yuè, bīng chū, tài bái shǐ xī jiàn xī fāng. tài kāng yuán nián sān yuè, dà pò wú jūn, sūn hào miàn fù qǐng sǐ, wú guó suì wáng.
晉武帝咸寧四年四月,蚩尤旗見。案《星傳》,蚩尤旗類彗,而後曲象旗。漢 武帝時見,長竟天。獻帝時又見,長十餘丈,皆長星也。魏高貴時則為白氣。案校 眾記,是歲無長星,宜又是異氣。後二年,傾三方伐吳,是其應。至武帝崩,天下 兵又起,遂亡諸夏。咸寧四年九月,太白當見不見。占曰:「是謂失舍,不有破軍, 必有死王之墓。又有亡國。」是時羊祜表求伐吳,上許之。五年十一月,兵出,太 白始夕見西方。太康元年三月,大破吳軍,孫皓面縛請死,吳國遂亡。
jìn wǔ dì tài kāng èr nián bā yuè, yǒu xīng bèi yú zhāng. zhàn yuē: wèi bīng sàng. zhōu fēn yě, zāi zài luò yì. shí yī yuè, xīng bèi xuān yuán. zhàn yuē: hòu gōng dāng zhī. sì nián sān yuè wù shēn, xīng bèi yú xī nán. sì nián sān yuè guǐ chǒu, qí wáng yōu hōng. sì yuè wù yín, rèn chéng wáng líng hōng. wǔ yuè jǐ hài, láng yá wáng zhòu hōng. shí yī yuè wù wǔ, xīn dū wáng gāi hōng.
晉武帝太康二年八月,有星孛於張。占曰:「為兵喪。」周分野,災在洛邑。 十一月,星孛軒轅。占曰:「後宮當之。」四年三月戊申,星孛於西南。四年三月 癸丑,齊王攸薨。四月戊寅,任城王陵薨。五月己亥,琅邪王伷薨。十一月戊午, 新都王該薨。
tài kāng bā nián sān yuè, yíng huò shǒu xīn. zhàn yuē: wáng zhě è zhī. tài xī yuán nián sì yuè jǐ yǒu, wǔ dì bēng. tài kāng bā nián jiǔ yuè, xīng bèi yú nán dòu, zhǎng shù shí zhàng, shí yú rì miè. zhàn yuē: dòu zhǔ jué lù, guó yǒu dà yōu. yī yuē: bèi yú dòu, wáng zhě jí bìng, chén zhū qí fù, tiān xià yì zhèng, dà luàn bīng qǐ. tài xī yuán nián sì yuè, kè xīng zài zǐ gōng. zhàn yuē: wèi bīng sàng. tài kāng mò, wǔ dì dān yàn yóu, duō jí bìng. shì yuè yǐ yǒu, dì bēng. yǒng píng yuán nián, jiǎ hòu zhū yáng jùn jí qí dǎng yǔ, jiē yí sān zú yáng tài hòu yì jiàn shā. shì nián, yòu zhū rǔ nán wáng liàng tài bǎo wèi guàn chǔ wáng wěi, wáng shì bīng sàng zhī yīng.
太康八年三月,熒惑守心。占曰:「王者惡之。」太熙元年四月己酉,武帝崩。 太康八年九月,星孛於南斗,長數十丈,十餘日滅。占曰:「斗主爵祿,國有大憂。」 一曰:「孛於斗,王者疾病,臣誅其父,天下易政,大亂兵起。」太熙元年四月, 客星在紫宮。占曰:「為兵喪。」太康末,武帝耽宴遊,多疾病。是月乙酉,帝崩。 永平元年,賈后誅楊駿及其黨與,皆夷三族;楊太后亦見殺。是年,又誅汝南王亮、 太保衛瓘、楚王瑋,王室兵喪之應。