zhèng xiān zhī péi sōng zhī hé chéng tiān
鄭鮮之、裴松之、何承天
zhèng xiān zhī, zì dào zǐ, xíng yáng kāi fēng rén yě. gāo zǔ hún, wèi jiāng zuò dà jiàng. zēng zǔ xí, dà sī nóng. fù zūn, shàng shū láng. xí chū wèi jiāng chéng lìng, yīn jū xiàn jìng. xiān zhī xià wéi dú shū, jué jiāo yóu zhī wù. chū wèi huán wěi fǔ guó zhǔ bù. xiān shì, yǎn zhōu cì shǐ téng tián wèi dīng líng dí liáo suǒ méi, shī sàng bù fǎn, tián zi xiàn shì huàn bù fèi, yì zhě xián zhī. huán xuán zài jīng zhōu, shǐ qún liáo bó yì, xiān zhī yì yuē:
鄭鮮之,字道子,滎陽開封人也。高祖渾,魏將作大匠。曾祖襲,大司農。父 遵,尚書郎。襲初為江乘令,因居縣境。鮮之下帷讀書,絕交遊之務。初為桓偉輔 國主簿。先是,兗州刺史滕恬為丁零、翟遼所沒,屍喪不反,恬子羨仕宦不廢,議 者嫌之。桓玄在荊州,使群僚博議,鮮之議曰:
míng jiào dà jí, zhōng xiào ér yǐ, zhì hū biàn tōng yì yǐn, měi shì zhé shū, běn ér xún zhī, jiē shì qiú xīn ér yí jī. jī zhī suǒ chéng, zāo yù huò yì. gù shèng rén huò jiù jī yǐ zhù jiào, huò yīn jī yǐ chéng zuì, qū shēn yǔ duó, nán kě děng qí, jǔ qí qiān mò, jiē kě lüè yán yǐ. tiān kě táo hū? ér yī yǐn fèi jūn jūn kě xié hū? ér yù quán jiàn shàn zhōng kě yú hū? ér jī zǐ tóng rén. zì cǐ yǐ hái, shū shí ér qí shēng, yì yù ér děng měi zhě, bù kě shèng yán. ér yù lìng bǎi dài zhī xià, shèng diǎn suǒ què, zhèng sī shì yú yī zhāo, qǐ kě yì zāi!
名教大極,忠孝而已,至乎變通抑引,每事輒殊,本而尋之,皆是求心而遺蹟。 跡之所乘,遭遇或異。故聖人或就跡以助教,或因跡以成罪,屈申與奪,難可等齊, 舉其阡陌,皆可略言矣。天可逃乎?而伊尹廢君;君可脅乎?而鬻權見善;忠可愚 乎?而箕子同仁。自此以還,殊實而齊聲,異譽而等美者,不可勝言。而欲令百代 之下,聖典所闕,正斯事於一朝,豈可易哉!
rán lì yán míng lǐ, yǐ gǔ zhèng jīn, dāng shǐ lǐ yàn rén qíng. rú téng xiàn qíng shì zhě, huò zhōng shēn yǐn chù, bù guān rén shì huò shēng cháo lǐ wù, wú jī qián zhé. tōng téng zhě zé yǐ wú jī wèi zhèng, sāi téng zhě zé yǐ yǐn chù wèi měi. zhé qí liǎng zhōng, zé yì tóng zhī qíng kě jiàn yǐ. rán wú jī qián zhé zhě, yàn qíng zhī wèi yě. ruò wáng líng zhī mǔ, jiàn pēng yú chǔ, líng bù tuì shēn qióng jū, zhōng wèi shè jì zhī chén, fēi wèi róng yě. bào xūn jiǎn è wèi cháo, wáng shēn wèi xiào, guān qí zhì fēi tān jué yě. fán cǐ èr xián, fēi téng zhī yù.
然立言明理,以古證今,當使理厭人情。如滕羨情事者,或終身隱處,不關人 事;或升朝理務,無譏前哲。通滕者則以無譏為證,塞滕者則以隱處為美。折其兩 中,則異同之情可見矣。然無譏前哲者,厭情之謂也。若王陵之母,見烹於楚,陵 不退身窮居,終為社稷之臣,非為榮也。鮑勛蹇諤魏朝,亡身為效,觀其志非貪爵 也。凡此二賢,非滕之諭。
fū shèng rén lì jiào, yóu yún yǒu lǐ wú shí, jūn zǐ bù xíng. yǒu lǐ wú shí, zhèng yǐ shì yǒu biàn tōng, bù kě shǒu yī gù ěr. ruò téng yǐ cǐ èr xián wèi zhèng, zé kǒng rén rén zì xián yǐ ruò bù kě rén rén zì xián, hé kě dú xǔ qí zhèng. jī zhě jiān zài yú rén, bù dàn dú zhèng qí shì. hàn wèi yǐ lái, jì què qí diǎn, xún ér dé zhě wú jǐ rén. zhì hū dà jìn zhōng cháo jí zhōng xìng zhī hòu, yáng zhēn zé qī nián bù chú sàng, sān shí yú nián bù guān rén shì, wēn gōng zé jiàn bī yú wáng mìng, yǔ zuǒ chéng zé zhōng shēn bù zhe jiá, gāo shì yuǎn zé wèi wáng yòu jūn hé biāo qí suǒ quàn gē, wú yǒu rú téng zhī yì zhě yě. ruò yǐ cuī má fēi wèi āi zhī zhǔ, wú suǒ fù yán yǐ. wén huáng dì yǐ dōng guān zhī yì, shī hái bù fǎn zhě, zhì qí zǐ dì, bù fèi hūn huàn. míng cǐ, xiào zǐ yǐ bù zì tóng yú rén lún, yǒu shí yǐ shěn qí kě fǒu yǐ. ruò qí bù ěr, jū zōng fǔ wù zhě, dàn dāng jí shèng rén zhī jiào, hé suǒ fù míng zhì yú qí jiān zāi! jí zhì yǒng jiā dà luàn zhī hòu, wáng dūn fù shēn dōng guān zhī zhì yú zhōng xìng, yuán cǐ shì wèi guó zhī dà jì, fēi wèi xùn fàn rén lún, jǐn yú cǐ yě.
夫聖人立教,猶雲「有禮無時,君子不行」。有禮無時,政以事有變通,不可 守一故耳。若滕以此二賢為證,則恐人人自賢矣;若不可人人自賢,何可獨許其證。 譏者兼在於人,不但獨證其事。漢、魏以來,記闕其典,尋而得者無幾人。至乎大 晉中朝及中興之後,楊臻則七年不除喪,三十餘年不關人事,溫公則見逼於王命, 庾左丞則終身不著袷,高世遠則為王右軍、何驃騎所勸割,無有如滕之易者也。若 以縗麻非為哀之主,無所復言矣。文皇帝以東關之役,屍骸不反者,制其子弟,不 廢婚宦。明此,孝子已不自同於人倫,有識已審其可否矣。若其不爾,居宗輔物者, 但當即聖人之教,何所復明制於其間哉!及至永嘉大亂之後,王敦復申東關之制於 中興,原此是為國之大計,非謂訓范人倫,盡於此也。
hé yǐ yán zhī? fù chóu míng bù tóng dài tiān rì, ér wèi guó bù kě xǔ fù chóu, cǐ zì yǐ fǎ duó qíng, jí shì dōng guān yǒng jiā zhī yù yě. hé fáng zōng lǐ wáng wù zhě, bù yī yǐ chù zhī. míng jiào zhě zì wèi shì fēi héng liú, fán shì jūn zǐ zhī tú, wú bù kě shì zhī lǐ, ér zá yǐ qíng jī, wèi yí zài biǎn cái ěr. ruò duō yǐn qián shì yǐ wèi tōng zhèng, zé xiào zǐ kě gù fǎ ér bù fù chóu yǐ. wén huáng dì wú suǒ lì zhì yú dōng guān, wáng dūn wú suǒ míng zhī yú zhōng xìng. měi zhì sī huì, zhé fā zhī yú zǎi wù, shì xīn kě bù yù hū!
何以言之?父仇明不同戴天日,而為國不可許復仇,此自以法奪情,即是東關、 永嘉之喻也。何妨綜理王務者,布衣以處之。明教者自謂世非橫流,凡士君子之徒, 無不可仕之理,而雜以情譏,謂宜在貶裁爾。若多引前事以為通證,則孝子可顧法 而不復仇矣。文皇帝無所立制於東關,王敦無所明之於中興。每至斯會,輒發之於 宰物,是心可不喻乎!
qiě fú qiú lǐ dāng xiān yǐ yuǎn dà, ruò cāng hǎi héng liú, jiā guó tóng qí lún nì, ruò bù shì yě, zé rén yǒu yú lì rén yǒu yú lì, zé guó kě zhì hū wáng, jiā kě zhì hū miè. dāng sī shí yě, pǐ fù yóu wáng qí shēn, kuàng dà zhàng fū zāi! jì qí bù rán, tiān xià zhī cái, jiāng wú suǒ lǐ. téng dàn dāng jǐn zhì hù zhī āi, nǐ bù shì zhě zhī xīn, hé wèi zhèng yù qián rén, yǐ zì tōng hū? qiě míng wèi dà cái zhī suǒ jiǎ, ér xiǎo cái zhī suǒ róng, róng yǔ jiǎ chéng cháng, yǐ yǒu cán dé, wú xīn gōng jìn, hé yǒu qíng shì hū? ruò qí bù rán, zé gōng jìn wú xīn, hé zú guì yú qiān zài zhī shàng xié! gǒu xǔ xiǎo cái róng qí wèi, zé téng bù dāng gù cháng yí yǐ zì jū hū. suǒ wèi liǔ xià huì zé kě, wǒ zé bù kě yě.
且夫求理當先以遠大,若滄海橫流,家國同其淪溺,若不仕也,則人有餘力; 人有餘力,則國可至乎亡,家可至乎滅。當斯時也,匹婦猶亡其身,況大丈夫哉! 既其不然,天下之才,將無所理。滕但當盡《陟岵》之哀,擬不仕者之心,何為證 喻前人,以自通乎?且名為大才之所假,而小才之所榮,榮與假乘常,已有慚德, 無欣工進,何有情事乎?若其不然,則工進無欣,何足貴於千載之上邪!苟許小才 榮其位,則滕不當顧常疑以自居乎。所謂柳下惠則可,我則不可也。
qiě yǒu shēng zhī suǒ zōng zhě shèng rén, shèng rén zhī wèi jiào zhě lǐ fǎ, jí xīn ér yán, zé shèng rén zhī fǎ, bù kě gǎi yě. ér qín yǐ jùn xiàn zhì tiān xià, mò zhī néng biàn hàn wén chú ròu xíng, mò zhī néng fù. bǐ shèng rén zhī wèi fǎ, yóu jiàn gǎi yú hòu wáng, kuàng téng lài qián rén, ér dāng bì tōng hū? ruò rén jiē shì, wèi zhī sī shì kě qí hòu shèng yǔ bù? kuàng shì yǔ bù shì, gè yǒu qí rén, ér bù shì zhī suǒ yǐn, měi gǎn sān nián zhī xià. jiàn yì zhě hóng tōng qíng jì, měi bàng zhōng yōng, yòu yún ruò xǔ jī téng, zé kǒng wáng shēn zhì mìng zhī shì, yǐ cǐ ér bù jǐn. hé sī yán zhī guò yǔ! fū zhōng liè zhī qíng, chū wú jì ér hòu dòng. ruò jì ér hòu dòng, zé jù fǎ bù jǐn mìng. ruò yǒu bù jǐn, zé guó yǒu cháng fǎ. gù gǔ rén jūn bài yú wài, ér jiā zhū yú nèi. gǒu zhōng fā zì nèi, huò jù fǎ yú wài, fù yǒu chí chú gù wàng zhī dì xié! ruò yǒu gōng bù shǎng, yǒu zuì bù zhū, kě zhì sī yù ěr. wú yǒu míng jiào yì qí zǐ dì, ér zǐ dì bù zhì lì yú suǒ tiān. bù zhì lì yú suǒ tiān, zé wáng jīng zhōng bù néng jiù zhǔ, xiào bù gù qí qīn, shì jiā guó zhī zuì rén ěr, hé suǒ ér chēng hū? fū ēn yòu shí shì, fēi bù lóng yě gōng gāo shǎng hòu, fēi bù bào yě. ruò guó xiàn wú fù yú téng tián, zé xiàn zhī tōng sāi, zì shì míng jiào zhī suǒ jí, qǐ shì quàn jǔ zhī běn hū?
且有生之所宗者聖人,聖人之為教者禮法,即心而言,則聖人之法,不可改也。 而秦以郡縣治天下,莫之能變;漢文除肉刑,莫之能復。彼聖人之為法,猶見改於 後王,況滕賴前人,而當必通乎?若人皆仕,未知斯事可俟後聖與不?況仕與不仕, 各有其人,而不仕之所引,每感三年之下。見議者弘通情紀,每傍中庸,又雲若許 譏滕,則恐亡身致命之仕,以此而不盡。何斯言之過與!夫忠烈之情,初無計而後 動。若計而後動,則懼法不盡命。若有不盡,則國有常法。故古人軍敗於外,而家 誅於內。苟忠發自內,或懼法於外,復有踟躕顧望之地邪!若有功不賞,有罪不誅, 可致斯喻爾。無有名教翼其子弟,而子弟不致力於所天。不致力於所天,則王經忠 不能救主,孝不顧其親,是家國之罪人爾,何所而稱乎?夫恩宥十世,非不隆也; 功高賞厚,非不報也。若國憲無負於滕恬,則羨之通塞,自是名教之所及,豈是勸 沮之本乎?
yì zhě yòu yǐ táng yú miǎo yǐ, shú zhī suǒ guī, xún yán qiú yì, jiāng suǒ fù zhě duō hū. hòu hàn luàn ér bù wáng, qián shǐ yóu wèi shù gōng zhī lì. wèi guó jiāng jiàn, xún lìng jūn zhèng sè yì yì, dǒng zhāo bù dé zhěn sū zé zhī xī, jiǎ chōng shòu rǔ yú yǔ chún. yǐ cǐ ér tuī, tiān xià zhī zhèng yì, zhōng zì chuán ér bù méi, hé wèi fā sī tàn zāi! ruò yǐ shí fēi shàng huáng, biàn bù zú fù yán duō zhě, zé yí qí yú shì wàng, zǐ fáng yú sì rén, yì wú suǒ fù cuò qí yán yǐ. zhì yú chén píng mò shùn bì huò, yǐ quán jì qū, jiē shì wèi shēng miǎn hài, fēi wèi róng yě. téng jīn shēng wú suǒ wèi, biān sāi yǐ míng, yì ān zài hu? xī chén shòu zài sàng, shǐ bì wán yào, jiàn zé xiāng lǘ ruǎn xián jū āi, qí lǘ tōu bì, shēn chù wáng cháo. qǐ kě yǐ ruǎn huò tōng yú qián shì, biàn wú yí yú hòu hū! qiě xián shèng yì yǐn, jiē shì jiū qí shǐ zhōng, dìng qí cái xíng. gù suī shì yǒu jīng sú, ér lǐ bì huò shēn. xī shēn zàng mǔ hòu yuán, ér shēn dēng huàn, suǒ yǐ miǎn zé, yǐ qí xiào yě. rì dī shā ér wú jī, yǐ qí zhōng yě. jīn qǐ kě yǐ èr shì shì zhōng xiào zhī suǒ wèi, biàn kě xǔ shā ér zàng mǔ hòu yuán hū? bù kě míng yǐ. jì qí bù kě, biàn dāng jiū dìng téng zhī cái xíng, wú suǒ duō biàn yě.
議者又以唐虞邈矣,孰知所歸,尋言求意,將所負者多乎。後漢亂而不亡,前 史猶謂數公之力。魏國將建,荀令君正色異議,董昭不得枕蘇則之膝,賈充受辱於 庾純。以此而推,天下之正義,終自傳而不沒,何為發斯嘆哉!若以時非上皇,便 不足復言多者,則夷齊於奭、望,子房於四人,亦無所復措其言矣。至於陳平默順 避禍,以權濟屈,皆是衛生免害,非為榮也。滕今生無所衛,鞭塞已冥,義安在乎? 昔陳壽在喪,使婢丸藥,見責鄉閭;阮咸居哀,騎驢偷婢,身處王朝。豈可以阮獲 通於前世,便無疑於後乎!且賢聖抑引,皆是究其始終,定其才行。故雖事有驚俗, 而理必獲申。郗詵葬母后園,而身登宦,所以免責,以其孝也。日磾殺兒無譏,以 其忠也。今豈可以二事是忠孝之所為,便可許殺兒葬母后園乎?不可明矣。既其不 可,便當究定滕之才行,無所多辯也。
téng fēi xià guān xiāng qīn, yòu bù zhōu xuán, cái néng fēi suǒ néng xī. ruò yǐ téng móu néng jué dí, cái néng zhōu yòng, cǐ zì zhuī zōng gǔ rén, fēi yì suǒ jí. ruò shì shì liú, gù wèi yí rú zi xià shòu céng cān zhī cí, kě wèi shàn yǐ, ér zi xià wú bù xiào zhī chēng yě. yì zhī suǒ huái, dōu jǐn yú cǐ, zì fēi míng lǐ, hé yuán duō qí wǎng fù rú qí zhé zhōng, cái zhī jū zōng.
滕非下官鄉親,又不周旋,才能非所能悉。若以滕謀能決敵,才能周用,此自 追蹤古人,非議所及。若是士流,故謂宜如子夏受曾參之詞,可謂善矣,而子夏無 不孝之稱也。意之所懷,都盡於此,自非名理,何緣多其往復;如其折中,裁之居 宗。
huán wěi jìn hào ān xī, zhuǎn bǔ gōng cáo, jǔ chén jùn xiè xuàn zì dài, yuē: gài wén zhī xián fú tuī, zāng wén suǒ yǐ qiè wèi xuān zi néng ràng, jìn guó yǐ zhī huò níng. xiān zhī wěi chéng rén fá, miù méng guò juàn, jì ēn yǐ yì lóng, suì zài dāo fēi fú. zhī jìn zhī nán, lǚ yǐ shàng qǐng, rán zì tuì zhī zhì, wèi huò zàn shēn, sù yè huái bīng, gǎn wàng qí jù. fú jiàn xíng cān jūn xiè xuàn, qīng wù shěn zhèng, lǐ huái tōng měi, jū yǐ duān yòu, suī wèi zú shū qí cǎi zhāng, shēng yōng yǐ jiàn, chā kě yǐ wèi nǐ rén. qǐng qǐ yú duǎn, gān chōng xià liè, shòu wèi xián mù, shí fù qún wàng. rù wèi yuán wài sàn qí shì láng, sī tú zuǒ xī shǔ, dà sī mǎ láng yá wáng lù shì cān jūn, réng qiān yù shǐ zhōng chéng.
桓偉進號安西,轉補功曹,舉陳郡謝絢自代,曰:「蓋聞知賢弗推,臧文所以 竊位;宣子能讓,晉國以之獲寧。鮮之猥承人乏,謬蒙過眷,既恩以義隆,遂再叨 非服。知進之難,屢以上請,然自退之志,未獲暫申,夙夜懷冰,敢忘其懼。伏見 行參軍謝絢,清悟審正,理懷通美,居以端右,雖未足舒其采章,升庸以漸,差可 以位擬人。請乞愚短,甘充下列,授為賢牧,實副群望。」入為員外散騎侍郎,司 徒左西屬,大司馬琅邪王錄事參軍,仍遷御史中丞。
xìng gāng zhí, bù ā qiáng guì, míng xiàn zhí shéng, shén dé sī zhí zhī tǐ. wài shēng liú yì, quán zhòng dāng shí, cháo yě mò bù guī fù, xiān zhī jǐn xīn gāo zǔ, dú bù qū yì yú yì, yì shén hèn yān. yì xī liù nián, xiān zhī shǐ zhì shū shì yù shǐ qiū huán zòu dàn yì yuē: shàng yán chuán zhào luó dào shèng zhé kāi jiān, suì dào fā mì shì, yī fǎ qì shì, zòu bào xíng xíng, ér yì yǐ dào shèng shēn yǒu hóu jué, zhé fù tíng yòu. àn yì xūn dé guāng zhòng, rèn jū cì xiāng, jì shā zhī fēi jǐ, wú yuán shēng zhī zì yóu. yòu zòu zhī yú xiān, ér fú qǐng yú hòu, kǔn wài chū jiāng, fēi cǐ zhī wèi. zhōng chéng xiān zhī yú yì jiù shēng, zhì bù xiāng jiū, chén qǐng miǎn yì guān. zhào wú suǒ wèn.
性剛直,不阿強貴,明憲直繩,甚得司直之體。外甥劉毅,權重當時,朝野莫 不歸附,鮮之盡心高祖,獨不屈意於毅,毅甚恨焉。義熙六年,鮮之使治書侍御史 丘洹奏彈毅曰:「上言傳詔羅道盛輒開箋,遂盜發密事,依法棄市,奏報行刑,而 毅以道盛身有侯爵,輒復停宥。按毅勛德光重,任居次相,既殺之非己,無緣生之 自由。又奏之於先,而弗請於後,閫外出疆,非此之謂。中丞鮮之於毅舅甥,制不 相糾,臣請免毅官。」詔無所問。
shí xīn zhì zhǎng lì yǐ fù mǔ jí qù guān, jìn gù sān nián. shān yīn lìng shěn shū rèn fù jí qù zhí, xiān zhī yīn cǐ shàng yì yuē: fū shì yǒu xiāng quán, gù zhì yǒu yǔ duó, cǐ yǒu suǒ qū, ér bǐ yǒu suǒ shēn. wèi yǒu lǐ wú suǒ míng, shì wú suǒ huò, ér wèi yǒng zhì zhě yě. dāng yǐ qù guān zhī rén, huò róng guǐ tuō zhī shì. guǐ tuō zhī shì, chéng huò yǒu zhī, qǐ kě kuī tiān xià zhī dà jiào, yǐ mò shāng běn zhě hū? qiě shè fǎ gài yǐ zhòng bāo guǎ, ér bù yǐ guǎ wéi zhòng, kuàng fáng dù qù guān ér sāi xiào ài zhī shí. qiě rén qíng qū yú róng lì, cí guān běn fēi suǒ fáng, suǒ yǐ wèi qí zhì zhě, lì guān bù jiǔ, zé bēn jìng hù shēng, gù dù qí yù sù zhī qíng, yǐ shēn kǎo jī zhī shí. shěng fù mǔ zhī jí, ér jiā yǐ zuì míng, bèi yì jí lǐ, mò cǐ wèi dà. wèi yí cóng jiù, yú yì wèi yǔn. cóng zhī. yú shì zì èr pǐn yǐ shàng fù mǔ méi zhě, fén mù bēng huǐ jí jí bìng zú shǔ zhé qù, bìng bù jīn gù.
時新制長吏以父母疾去官,禁錮三年。山陰令沈叔任父疾去職,鮮之因此上議 曰:「夫事有相權,故制有與奪,此有所屈,而彼有所申。未有理無所明,事無所 獲,而為永制者也。當以去官之人,或容詭托之事。詭托之事,誠或有之,豈可虧 天下之大教,以末傷本者乎?且設法蓋以眾苞寡,而不以寡違眾,況防杜去官而塞 孝愛之實。且人情趨於榮利,辭官本非所防,所以為其制者,蒞官不久,則奔競互 生,故杜其欲速之情,以申考績之實。省父母之疾,而加以罪名,悖義疾理,莫此 為大。謂宜從舊,於義為允。」從之。於是自二品以上父母沒者,墳墓崩毀及疾病 族屬輒去,並不禁錮。
liú yì dāng zhèn jiāng líng, gāo zǔ huì yú jiāng níng, cháo shì bì jí. yì sù hǎo chū pú, yú shì huì xì. gāo zǔ yǔ yì liǎn jú, gè dé qí bàn, jī qián yǐn rén, yì hū gāo zǔ bìng zhī. xiān zhì dé zhì, gāo zǔ shén bù shuō, liáng jiǔ nǎi dá zhī. sì zuò qīng zhǔ, jì zhì, wǔ zǐ jǐn hēi, yì yì sè dà è, wèi gāo zǔ yuē: zhī gōng bù yǐ dà zuò xí yǔ rén! xiān zhī dà xǐ, tú xiǎn rào chuáng dà jiào, shēng shēng xiāng xù. yì shén bù píng, wèi zhī yuē: cǐ zhèng jūn hé wèi zhě! wú fù shēng jiù zhī lǐ. gāo zǔ shǎo shì róng lǚ, bù jīng shè xué, jí wèi zǎi xiàng, pō mù fēng liú, shí huò yán lùn, rén jiē yī wéi zhī, bù gǎn nán yě. xiān zhī nán bì qiē zhì, wèi cháng kuān jiǎ, yào xū gāo zǔ cí qióng lǐ qū, rán hòu zhì zhī. gāo zǔ huò yǒu shí cán nǜ, biàn sè dòng róng, jì ér wèi rén yuē: wǒ běn wú shù xué, yán yì yóu qiǎn. bǐ shí yán lùn, zhū xián duō jiàn kuān róng, wéi zhèng bù ěr, dú néng jǐn rén zhī yì, shén yǐ cǐ gǎn zhī. shí rén wèi wèi gé nìng.
劉毅當鎮江陵,高祖會於江寧,朝士畢集。毅素好摴蒱,於是會戲。高祖與毅 斂局,各得其半,積錢隱人,毅呼高祖並之。先擲得雉,高祖甚不說,良久乃答之。 四坐傾矚,既擲,五子盡黑,毅意色大惡,謂高祖曰:「知公不以大坐席與人!」 鮮之大喜,徒跣繞床大叫,聲聲相續。毅甚不平,謂之曰:「此鄭君何為者!」無 復甥舅之禮。高祖少事戎旅,不經涉學,及為宰相,頗慕風流,時或言論,人皆依 違之,不敢難也。鮮之難必切至,未嘗寬假,要須高祖辭窮理屈,然後置之。高祖 或有時慚恧,變色動容,既而謂人曰:「我本無術學,言義尤淺。比時言論,諸賢 多見寬容,唯鄭不爾,獨能盡人之意,甚以此感之。」時人謂為「格佞」。
zì zhōng chéng zhuǎn sī tú zuǒ zhǎng shǐ, tài wèi zī yì cān jūn, é ér bǔ shì zhōng, fù wèi tài wèi zī yì. shí èr nián, gāo zǔ běi fá, yǐ wèi yòu zhǎng shǐ. xiān zhī zēng zǔ mù zài kāi fēng, xiāng qù sān bǎi lǐ, qǐ qiú bài shěng, gāo zǔ yǐ qí sòng zhī. sòng guó chū jiàn, zhuǎn fèng cháng.
自中丞轉司徒左長史,太尉咨議參軍,俄而補侍中,復為太尉咨議。十二年, 高祖北伐,以為右長史。鮮之曾祖墓在開封,相去三百里,乞求拜省,高祖以騎送 之。宋國初建,轉奉常。
fú fú lǔ xiàn guān zhōng, gāo zǔ fù yù běi tǎo, xíng yì shén shèng. xiān zhī shàng biǎo jiàn yuē: fú sī shèng lüè shēn yuǎn, chén zhī yú guǎn wú suǒ cuò qí yì. rán chén yú jiàn, qiè yǒu suǒ huái. lǔ xiōng jiǎo qíng zhuàng kě jiàn, zì guān zhōng zài bài, jiē shì shuài shī wéi lǜ, fēi shì nèi yǒu shì gù, zhì wài yǒu bài shāng. lǔ wén diàn xià qīn yù liù jūn, bì wèi jiàn fá, dāng zhòng bīng shǒu tóng guān, qí shì rán yě. ruò líng wēi zhǎng qū, chén shí jiàn qí wèi yì ruò yú jià dùn luò, zé bù zú shàng láo shèng gōng. rú cǐ, zé jìn tuì zhī jī, yí zài shú lǜ. zéi bù gǎn chéng shèng guò shǎn, yuǎn shè dà wēi gù yě. jīn jǐn yòng bīng zhī suàn, shì cóng qū shēn, qiǎn shī pū tǎo, ér nán xià qīng yàn, zéi fāng jù jiāng lái, yǒng bù gǎn dòng. ruò yú jià zào luò ér fǎn, xiōng chǒu gēng shēng chuāi liàng zhī xīn, bì qǐ biān róng zhī huàn, cǐ jì bì rán. jiāng nán yóng yóng, qīng zhù yú jià, hū wén yuǎn fá, bù cè shī zhī shēn qiǎn, bì yǐ diàn xià dà shēn wēi líng, wèi hái, rén qíng kǒng jù, shì yòu kě tuī. wǎng nián xī zhēng, liú zhōng wēi dài, qián nián jié dào pò guǎng zhōu, rén shì dōu jǐn. sān wú xīn fù zhī nèi, zhū xiàn lǚ bài, jiē yóu láo yì suǒ zhì. yòu wén chù chù dà shuǐ, jiā yuǎn shī mín bì, bài sàn, zì rán zhī lǐ. diàn xià zài péng chéng, jié dào pò zhū xiàn, shì fēi ǒu ěr, jiē shì wú lài xiōng tè. fán shùn ér fǔ zhī, zé bǎi xìng sī ān wéi qí suǒ yuàn, bì wèi luàn yǐ. gǔ rén suǒ yǐ jiù qí fán huì, zhèng zài yú sī. hàn gāo shēn kùn píng chéng, lǚ hòu shòu xiōng nú zhī rǔ, wèi wǔ jūn bài chì bì, xuān wǔ sàng shī fāng tóu, shén wǔ zhī gōng, yī wú suǒ sǔn. kuàng piān shī shī lǜ, wú kuī yú miào táng zhī shàng zhě xié! jí zhī shì shí, fēi bài zhī wèi, wéi líng shí děng kě niàn ěr. ruò xíng yě, huò sù qí huò. fǎn fù sī wéi, yú wèi bù fán diàn xià qīn zhēng xiǎo jié. xī lǔ huò wèi hé luò zhī huàn, jīn zhèng yí tōng hǎo běi lǔ, zé hé nán ān. hé nán ān, zé jì sì jìng. fú yuàn shèng jiàn chá chén yú huái.
佛佛虜陷關中,高祖復欲北討,行意甚盛。鮮之上表諫曰:「伏思聖略深遠, 臣之愚管無所措其意。然臣愚見,竊有所懷。虜凶狡情狀可見,自關中再敗,皆是 帥師違律,非是內有事故,致外有敗傷。虜聞殿下親御六軍,必謂見伐,當重兵守 潼關,其勢然也。若陵威長驅,臣實見其未易;若輿駕頓洛,則不足上勞聖躬。如 此,則進退之機,宜在熟慮。賊不敢乘勝過陝,遠懾大威故也。今盡用兵之算,事 從屈申,遣師撲討,而南夏清晏,賊方懼將來,永不敢動。若輿駕造洛而反,凶丑 更生揣量之心,必啟邊戎之患,此既必然。江南顒顒,傾注輿駕,忽聞遠伐,不測 師之深淺,必以殿下大申威靈,未還,人情恐懼,事又可推。往年西征,劉鍾危殆, 前年劫盜破廣州,人士都盡。三吳心腹之內,諸縣屢敗,皆由勞役所致。又聞處處 大水,加遠師民敝,敗散,自然之理。殿下在彭城,劫盜破諸縣,事非偶爾,皆是 無賴凶慝。凡順而撫之,則百姓思安;違其所願,必為亂矣。古人所以救其煩穢, 正在於斯。漢高身困平城,呂后受匈奴之辱,魏武軍敗赤壁,宣武喪師枋頭,神武 之功,一無所損。況偏師失律,無虧於廟堂之上者邪!即之事實,非敗之謂,唯齡 石等可念爾。若行也,或速其禍。反覆思惟,愚謂不煩殿下親征小劫。西虜或為河、 洛之患,今正宜通好北虜,則河南安。河南安,則濟、泗靜。伏願聖鑑察臣愚懷。」
gāo zǔ jiàn zuò, qiān tài cháng, dōu guān shàng shū. xiān zhī wèi rén tōng lǜ, zài gāo zǔ zuò, yán wú suǒ yǐn, shí rén shén dàn yān. ér yǐn hòu dǔ shí, shàn xù qīn gù. xìng hǎo yóu xíng, mìng jià huò bù zhī suǒ shì, suí yù zhě suǒ zhī. yóu wèi gāo zǔ suǒ xiá, shàng cháng yú nèi diàn yàn yǐn, cháo guì bì zhì, wéi bù zhào xiān zhī. zuò dìng, wèi qún chén yuē: zhèng xiān zhī bì dāng zì lái. é ér wài qǐ: shàng shū xiān zhī yì shén hǔ mén qiú qǐ shì. gāo zǔ dà xiào yǐn rù, qí bèi qīn yù rú cǐ.
高祖踐阼,遷太常,都官尚書。鮮之為人通率,在高祖坐,言無所隱,時人甚 憚焉。而隱厚篤實,贍恤親故。性好遊行,命駕或不知所適,隨御者所之。尤為高 祖所狎,上嘗於內殿宴飲,朝貴畢至,唯不召鮮之。坐定,謂群臣曰:「鄭鮮之必 當自來。」俄而外啟:「尚書鮮之詣神虎門求啟事。」高祖大笑引入,其被親遇如 此。
yǒng chū èr nián, chū wèi dān yáng yǐn, fù rù wèi dōu guān shàng shū, jiā sàn qí cháng shì. yǐ cóng zhēng gōng, fēng lóng yáng xiàn wǔ děng zǐ. chū wèi yù zhāng tài shǒu, zhì zhōng èr qiān dàn. yuán jiā sān nián, wáng hóng rù wèi xiāng, jǔ xiān zhī wèi shàng shū yòu pū shè. sì nián, zú, shí nián liù shí sì. zhuī zèng sàn qí cháng shì jīn zǐ guāng lù dài fū. wén jí chuán yú shì. zi yīn, wèi zhì shàng shū láng, shǐ xìng tài shǒu.
永初二年,出為丹陽尹,復入為都官尚書,加散騎常侍。以從征功,封龍陽縣 五等子。出為豫章太守,秩中二千石。元嘉三年,王弘入為相,舉鮮之為尚書右仆 射。四年,卒,時年六十四。追贈散騎常侍、金紫光祿大夫。文集傳於世。子愔, 位至尚書郎,始興太守。
péi sōng zhī, zì shì qī, hé dōng wén xǐ rén yě. zǔ mèi, guāng lù dài fū. fù guī, zhèng yuán wài láng. sōng zhī nián bā suì, xué tōng lùn yǔ máo shī. bó lǎn fén jí, lì shēn jiǎn sù. nián èr shí, bài diàn zhōng jiāng jūn. cǐ guān zhí wèi zuǒ yòu, jìn xiào wǔ tài yuán zhōng gé xuǎn míng jiā yǐ cān gù wèn, shǐ yòng láng yá wáng mào zhī huì jī xiè yóu, jiē nán běi zhī wàng. jiù yǔ kǎi zài jiāng líng, yù de sōng zhī xī shàng, chú xīn yě tài shǒu, yǐ shì nán bù xíng. bài yuán wài sàn qí shì láng. yì xī chū, wèi wú xìng gù zhāng lìng, zài xiàn yǒu jī. rù wèi shàng shū cí bù láng.
裴松之,字世期,河東聞喜人也。祖昧,光祿大夫。父珪,正員外郎。松之年 八歲,學通《論語》、《毛詩》。博覽墳籍,立身簡素。年二十,拜殿中將軍。此 官直衛左右,晉孝武太元中革選名家以參顧問,始用琅邪王茂之、會稽謝輶,皆南 北之望。舅庾楷在江陵,欲得松之西上,除新野太守,以事難不行。拜員外散騎侍 郎。義熙初,為吳興故鄣令,在縣有績。入為尚書祠部郎。
sōng zhī yǐ shì lì sī bēi, yǒu guāi shì shí, shàng biǎo chén zhī yuē: bēi míng zhī zuò, yǐ míng shì hòu kūn, zì fēi shū gōng yì dé, wú yǐ yǔn yīng zī diǎn. dà zhě dào xūn guāng yuǎn, shì suǒ zōng tuī qí cì jié xíng gāo miào, yí liè kě jì. ruò nǎi liàng cǎi dēng yōng, jī yòng xiǎn zhe, fū huà suǒ lì, huì xùn róng yuǎn, shù yǒng suǒ jì, yǒu lài juān lēi, fēi sī zú yě, zé jǐ hū jiàn dú yǐ. sú bì wěi xìng, huá fán yǐ jiǔ, shì yǐ kǒng kuī zhī míng, xíng shì rén fēi cài yōng zhì wén, měi yǒu kuì sè. ér zì shí jué hòu, qí liú mí duō, yù yǒu chén lì, bì wèi jiàn lì, lēi míng guǎ qǔ xìn zhī shí, kān shí chéng xū wěi zhī cháng, zhēn jiǎ xiāng méng, dài shǐ hé měi zhě bù guì, dàn lùn qí gōng fèi, yòu bù kě chēng. bù jiā jìn cái, qí bì wú yǐ. yǐ wèi zhū yù lì bēi zhě, yí xī lìng yán shàng, wèi cháo yì suǒ xǔ, rán hòu tīng zhī. shù kě yǐ fáng è wú zhēng, xiǎn zhāng mào shí, shǐ bǎi shì zhī xià, zhī qí bù xū, zé yì xìn yú yǎng zhǐ, dào fú yú lái yè. yóu shì bìng duàn.
松之以世立私碑,有乖事實,上表陳之曰:「碑銘之作,以明示後昆,自非殊 功異德,無以允應茲典。大者道勛光遠,世所宗推;其次節行高妙,遺烈可紀。若 乃亮采登庸,績用顯著,敷化所蒞,惠訓融遠,述詠所寄,有賴鐫勒,非斯族也, 則幾乎僭黷矣。俗敝偽興,華煩已久,是以孔悝之銘,行是人非;蔡邕制文,每有 愧色。而自時厥後,其流彌多,預有臣吏,必為建立,勒銘寡取信之實,刊石成虛 偽之常,真假相蒙,殆使合美者不貴,但論其功費,又不可稱。不加禁裁,其敝無 已。」以為「諸欲立碑者,宜悉令言上,為朝議所許,然後聽之。庶可以防遏無征, 顯彰茂實,使百世之下,知其不虛,則義信於仰止,道孚於來葉。」由是並斷。
gāo zǔ běi fá, lǐng sī zhōu cì shǐ, yǐ sōng zhī wèi zhōu zhǔ bù, zhuǎn zhì zhōng cóng shì shǐ. jì kè luò yáng, gāo zǔ chì zhī yuē: péi sōng zhī láng miào zhī cái, bù yí jiǔ shī biān wù, jīn zhào wèi shì zǐ xǐ mǎ, yǔ yīn jǐng rén tóng, kě lìng zhī zhī. yú shí yì lì wǔ miào lè, sōng zhī yǐ fēi zāng shì miào lè yì yí yǔ sì miào tóng. chú líng líng nèi shǐ, zhēng wèi guó zi bó shì.
高祖北伐,領司州刺史,以松之為州主簿,轉治中從事史。既克洛陽,高祖敕 之曰:「裴松之廊廟之才,不宜久屍邊務,今召為世子洗馬,與殷景仁同,可令知 之。」於時議立五廟樂,松之以妃臧氏廟樂亦宜與四廟同。除零陵內史,征為國子 博士。
tài zǔ yuán jiā sān nián, zhū sī tú xú xiàn zhī děng, fēn qiǎn dà shǐ, xún xíng tiān xià. tōng zhí sàn qí cháng shì yuán yú sī tú zuǒ sī yuàn kǒng miǎo shǐ yáng zhōu, shàng shū sān gōng láng lù zǐ zhēn qǐ bù zhēn fǎ chóng shǐ jīng zhōu, yuán wài sàn qí cháng shì fàn yōng sī tú zhǔ bù páng zūn shǐ nán yǎn zhōu, qián shàng shū yòu chéng kǒng mò shǐ nán běi èr yù zhōu, fǔ jūn cān jūn wáng xīn zhī shǐ xú zhōu, rǒng cóng pú shè chē zōng shǐ qīng yǎn zhōu, sōng zhī shǐ xiāng zhōu, shàng shū diàn zhōng láng ruǎn zhǎng zhī shǐ yōng zhōu, qián jìng líng tài shǒu yīn dào luán shǐ yì zhōu, yuán wài sàn qí cháng shì lǐ dān zhī shǐ guǎng zhōu, láng zhōng yīn bīn shǐ liáng zhōu nán qín zhōu, qián yuán wài sàn qí shì láng ruǎn yuán kè shǐ jiāo zhōu, fù mǎ dū wèi fèng cháo qǐng pān sī xiān shǐ níng zhōu, bìng jiān sàn qí cháng shì. bān xuān zhào shū yuē: xī wáng zhě xún gōng, qún hòu shù zhí, bù rán zé yǒu cún shěng zhī lǐ, pìn tiào zhī guī. suǒ yǐ guān mín lì zhèng, mìng shì kǎo jī, shàng xià xié tōng, xiá ěr xián bèi, gù néng gōng zhāo zhǎng shì, dào lì yuǎn nián. zhèn yǐ guǎ àn, shǔ chéng hóng yè, yín wèi zài wèi, mèi yú zhì dào, xī tì wéi yōu, rú lín yuān gǔ. jù guó sú líng tuí, mín fēng diāo wěi, shěng lì wéi hé, shuǐ hàn shāng yè. suī gōng qín shù shì, sī hóng yōu yí, ér jī wù wéi yīn, gù xún duō què, zhèng xíng guāi miù, wèi huò jù wén. qǐ chéng sù fú fú, shǐ qún xīn mò jǐn, nà huáng zhī kuì, zài yǔ yī rén. yǐ suì shí duō nán, wáng dào wèi yī, bǔ zhēng zhī lǐ, fèi ér wèi xiū, juàn bèi máng shù, wú wàng qīn xù. jīn shǐ jiān sàn qí cháng shì yú děng shēn lìng sì fāng, zhōu xíng jùn yì, qīn jiàn cì shǐ èr qiān dàn guān zhǎng, shēn shù zhì chéng, guǎng xún zhì yào, guān chá lì zhèng, fǎng qiú mín yǐn, jīng jǔ cāo xíng, cún wèn suǒ jí. lǐ sú dé shī, yī yī zhōu diǎn, měi gè wèi shū, hái jù tiáo zòu, bǐ zhèn zhāo rán, ruò qīn lǎn yān. dài fū jūn zǐ, qí gè xī xīn jìng shì, wú duò nǎi lì. qí yǒu zī móu yuǎn tú, jǐn yán zhōng chéng, chén zhī shǐ zhě, wú huò yǐn yí. fāng jiāng jìng nà liáng guī, yǐ bǔ qí què. miǎn zāi xù zhī, chēng zhèn yì yān.
太祖元嘉三年,誅司徒徐羨之等,分遣大使,巡行天下。通直散騎常侍袁渝、 司徒左司掾孔邈使揚州,尚書三公郎陸子真、起部甄法崇使荊州,員外散騎常侍范 雍、司徒主簿龐遵使南兗州,前尚書右丞孔默使南北二豫州,撫軍參軍王歆之使徐 州,冗從僕射車宗使青、兗州,松之使湘州,尚書殿中郎阮長之使雍州,前竟陵太 守殷道鸞使益州,員外散騎常侍李耽之使廣州,郎中殷斌使梁州、南秦州,前員外 散騎侍郎阮園客使交州,駙馬都尉、奉朝請潘思先使寧州,併兼散騎常侍。班宣詔 書曰:「昔王者巡功,群後述職,不然則有存省之禮,聘眺之規。所以觀民立政, 命事考績,上下偕通,遐邇咸被,故能功昭長世,道歷遠年。朕以寡暗,屬承洪業, 夤畏在位,昧於治道,夕惕惟憂,如臨淵谷。懼國俗陵頹,民風凋偽,眚厲違和, 水旱傷業。雖躬勤庶事,思弘攸宜,而機務惟殷,顧循多闕,政刑乖謬,未獲具聞。 豈誠素弗孚,使群心莫盡,納隍之愧,在予一人。以歲時多難,王道未壹,卜征之 禮,廢而未修,眷被氓庶,無忘欽恤。今使兼散騎常侍渝等申令四方,周行郡邑, 親見刺史二千石官長,申述至誠,廣詢治要,觀察吏政,訪求民隱,旌舉操行,存 問所疾。禮俗得失,一依周典,每各為書,還具條奏,俾朕昭然,若親覽焉。大夫 君子,其各悉心敬事,無惰乃力。其有咨謀遠圖,謹言中誠,陳之使者,無或隱遺。 方將敬納良規,以補其闕。勉哉勖之,稱朕意焉。」
sōng zhī fǎn shǐ, zòu yuē: chén wén tiān dào yǐ xià jì guāng míng, jūn dé yǐ guǎng yùn wèi jí. gǔ xiān zhé hòu, yīn xīn pǔ bèi, shì yǐ wén sī zài gōng, zé shí yōng zì qià, lǐ xíng jiāng hàn, ér měi huà sī yuǎn. gù néng chuí dà zāi zhī xiū yǒng, kuò zào zhōu zhī shèng zé. fú wéi bì xià shén ruì xuán tōng, dào qì kuàng dài, miǎn liú huá táng, chuí xīn bā biǎo. zī jìng fū zhī wèi chún, lǜ míng yáng zhī mí chàng. qīng wèn xià mín, āi cǐ guān guǎ, huàn yān dà hào, zhōu yuán sì dá. yuǎn yóu xíng yú yǎ gào, huì xùn bō hū xiá zōu. shì gù lǜ tǔ yǎng yǒng, zhòng yì xián shuō, mò bù ōu yín yǒng yuè, shì míng huáng fēng. huò yǒu fú lǎo xié yòu, chēng huān lù zuǒ, chéng yóu tíng dú jì liú, gù wàng qí zì zhì, qiān zài yī shí, yú shì hū zài. chén miù méng quán rèn, tiǎn cè xiǎn liè, wěi yǐ duǎn fá, sī chún bā biǎo, wú yǐ xuān chàng shèng zhǐ, sù míng fēng huà, chù zhì wú xù, sōu yáng guǎ wén, cán jù píng yíng, bù zhī suǒ cuò. fèng èr shí sì tiáo, jǐn suí shì wèi dié. fú jiàn guǐ mǎo zhào shū, lǐ sú dé shī, yī yī zhōu diǎn, měi gè wèi shū, hái jù tiáo zòu. jǐn yī shì wèi shū yǐ xì zhī hòu. sōng zhī shén dé fèng shǐ zhī yì, lùn zhě měi zhī.
松之反使,奏曰:「臣聞天道以下濟光明,君德以廣運為極。古先哲後,因心 溥被,是以文思在躬,則時雍自洽,禮行江漢,而美化斯遠。故能垂大哉之休詠, 廓造周之盛則。伏惟陛下神睿玄通,道契曠代,冕旒華堂,垂心八表。咨敬敷之未 純,慮明揚之靡暢。清問下民,哀此鰥寡,渙焉大號,周爰四達。遠猷形於《雅》、 《誥》,惠訓播乎遐陬。是故率土仰詠,重譯咸說,莫不謳吟踴躍,式銘皇風。或 有扶老攜幼,稱歡路左,誠由亭毒既流,故忘其自至,千載一時,於是乎在。臣謬 蒙銓任,忝廁顯列,猥以短乏,思純八表,無以宣暢聖旨,肅明風化,黜陟無序, 搜揚寡聞,慚懼屏營,不知所措。奉二十四條,謹隨事為牒。伏見癸卯詔書,禮俗 得失,一依周典,每各為書,還具條奏。謹依事為書以系之後。」松之甚得奉使之 議,論者美之。
zhuǎn zhōng shū shì láng sī jì èr zhōu dà zhōng zhèng. shàng shǐ zhù chén shòu sān guó zhì, sōng zhī jiū jí chuán jì, zēng guǎng yì wén, jì chéng zòu shàng. shàng shàn zhī, yuē: cǐ wèi bù xiǔ yǐ! chū wèi yǒng jiā tài shǒu, qín xù bǎi xìng, lì mín biàn zhī. rù bǔ tōng zhí wèi cháng shì, fù lǐng èr zhōu dà zhōng zhèng. xún chū wèi nán láng yá tài shǒu. shí sì nián zhì shì, bài zhōng sàn dài fū, xún lǐng guó zi bó shì. jìn tài zhōng dài fū, bó shì rú gù. xù hé chéng tiān guó shǐ, wèi jí zhuàn shù, èr shí bā nián, zú, shí nián bā shí. zi yīn, nán zhōng láng cān jūn. sōng zhī suǒ zhe wén lùn jí jìn jì, yīn zhù sī mǎ qiān shǐ jì, bìng xíng yú shì.
轉中書侍郎、司冀二州大中正。上使注陳壽《三國志》,松之鳩集傳記,增廣 異聞,既成奏上。上善之,曰:「此為不朽矣!」出為永嘉太守,勤恤百姓,吏民 便之。入補通直為常侍,復領二州大中正。尋出為南琅邪太守。十四年致仕,拜中 散大夫,尋領國子博士。進太中大夫,博士如故。續何承天國史,未及撰述,二十 八年,卒,時年八十。子駰,南中郎參軍。松之所著文論及《晉紀》,駰注司馬遷 《史記》,並行於世。
hé chéng tiān, dōng hǎi tán rén yě. cóng zǔ lún, jìn yòu wèi jiāng jūn. chéng tiān wǔ suì shī fù, mǔ xú shì, guǎng zhī zǐ yě, cōng míng bó xué, gù chéng tiān yòu jiàn xùn yì, rú shǐ bǎi jiā, mò bù gāi lǎn. shū fù xī wèi yì yáng lìng, suí xī zhī guān.
何承天,東海郯人也。從祖倫,晉右衛將軍。承天五歲失父,母徐氏,廣之姊 也,聰明博學,故承天幼漸訓議,儒史百家,莫不該覽。叔父肹為益陽令,隨肹之 官。
lóng ān sì nián, nán mán xiào wèi huán wěi mìng wèi cān jūn. shí yīn zhòng kān huán xuán děng hù jǔ bīng yǐ xiàng cháo tíng, chéng tiān jù huò nán wèi yǐ, jiě zhí hái yì yáng. yì qí chū, zhǎng shā gōng táo yán shòu yǐ wèi qí fǔ guó fǔ cān jūn, qiǎn tōng jìng yú gāo zǔ, yīn chú liú yáng lìng, xún qù zhí hái dōu. fǔ jūn jiāng jūn liú yì zhèn gū shú, bǎn wèi xíng cān jūn. yì cháng chū xíng, ér yān líng xiàn shǐ chén mǎn shè niǎo, jiàn wù zhōng zhí shuài, suī bù shāng rén, chù fǎ qì shì. chéng tiān yì yuē: yù guì qíng duàn, yí zé cóng qīng. xī jīng hàn wén dì chéng yú mǎ zhě, zhāng shì zhī hé yǐ fàn bì, zuì zhǐ fá jīn. hé zhě? míng qí wú xīn yú jīng mǎ yě. gù bù yǐ chéng yú zhī zhòng, jiā yǐ yì zhì. jīn mǎn yì zài shè niǎo, fēi yǒu xīn yú zhōng rén. àn lǜ guò wù shāng rén, sān suì xíng, kuàng bù shāng hū? wēi fá kě yě. chū bǔ wǎn líng lìng. zhào tán wèi níng mán xiào wèi xún yáng tài shǒu, qǐng wèi sī mǎ. xún qù zhí.
隆安四年,南蠻校尉桓偉命為參軍。時殷仲堪、桓玄等互舉兵以向朝廷,承天 懼禍難未已,解職還益陽。義旗初,長沙公陶延壽以為其輔國府參軍,遣通敬於高 祖,因除瀏陽令,尋去職還都。撫軍將軍劉毅鎮姑孰,版為行參軍。毅嘗出行,而 鄢陵縣史陳滿射鳥,箭誤中直帥,雖不傷人,處法棄市。承天議曰:「獄貴情斷, 疑則從輕。昔驚漢文帝乘輿馬者,張釋之劾以犯蹕,罪止罰金。何者?明其無心於 驚馬也。故不以乘輿之重,加以異制。今滿意在射鳥,非有心於中人。按律過誤傷 人,三歲刑,況不傷乎?微罰可也。」出補宛陵令。趙惔為寧蠻校尉、尋陽太守, 請為司馬。尋去職。
gāo zǔ yǐ wèi tài wèi xíng cān jūn. gāo zǔ tǎo liú yì, liú zhū gé zhǎng mín wèi jiān jūn. zhǎng mín mì huái yì zhì, liú mù zhī píng rén wèn chéng tiān yuē: gōng jīn xíng jì fǒu yún hé? chéng tiān yuē: bù yōu xī bù shí, bié yǒu yī lǜ ěr. gōng xī nián zì zuǒ lǐ hái rù shí tóu, shén tuō ěr, jīn hái, yí jiā zhòng fù. mù zhī yuē: fēi jūn bù wén cǐ yán. qǐng rì yuàn dān tú liú láng, kǒng bù fù kě de yě. chú tài xué bó shì. yì xī shí yī nián, wèi shì zǐ zhēng lǔ cān jūn, zhuǎn xī zhōng láng zhōng jūn cān jūn, qián táng lìng. gāo zǔ zài shòu yáng, sòng tái jiàn, zhào wèi shàng shū cí bù láng, yǔ fù liàng gòng zhuàn cháo yí. yǒng chū mò, bǔ nán tái zhì shū shì yù shǐ.
高祖以為太尉行參軍。高祖討劉毅,留諸葛長民為監軍。長民密懷異志,劉穆 之屏人問承天曰:「公今行濟否云何?」承天曰:「不憂西不時,別有一慮爾。公 昔年自左里還入石頭,甚脫爾,今還,宜加重複。」穆之曰:「非君不聞此言。頃 日願丹徒劉郎,恐不復可得也。」除太學博士。義熙十一年,為世子征虜參軍,轉 西中郎中軍參軍,錢唐令。高祖在壽陽,宋台建,召為尚書祠部郎,與傅亮共撰朝 儀。永初末,補南台治書侍御史。
xiè huì zhèn jiāng líng, qǐng wèi nán mán zhǎng shǐ. shí yǒu yǐn jiā zhě, jiā pín, mǔ xióng zì yǐ shēn tiē qián, wèi jiā cháng zé. zuò bù xiào dāng sǐ. chéng tiān yì yuē: bèi fǔ xuān lìng, pǔ yì yǐn jiā dà pì shì, chēng fǎ lì gé téng qiān, mǔ gào zi bù xiào, yù shā zhě xǔ zhī. fǎ yún, wèi wéi fàn jiào lìng, jìng gōng yǒu kuī, fù mǔ yù shā, jiē xǔ zhī. qí suǒ gào wéi qǔ xìn yú suǒ qiú ér xǔ zhī. jǐn xún shì yuán xīn, jiā mǔ cí zì qiú zhì qián, wèi zi hái zé. jiā suī kuī fàn jiào yì, ér xióng wú qǐng shā zhī cí. xióng qiú suǒ yǐ shēng zhī ér jīn shā zhī, fēi suí suǒ qiú zhī wèi. shǐ yǐ bù xiào wèi hé, zhōng yú hé mài jié xíng, yǐ páng liǎng duān, mǔ zǐ jù zuì, téng qiān fǎ wén, wèi fēi qí tiáo. jiā suǒ cún zhě dà, lǐ zài nán shēn, dàn míng jiào yuán fā, jīn qí yú bì. fū míng dé shèn fá, wén wáng suǒ yǐ xù xià yì yù huǎn sǐ, zhōng fú suǒ yǐ chuí huà. yán qíng zé mǔ wèi zi yǐn, yǔ jìng zé lǐ suǒ bù jí. jīn shě qǐ yòu zhī píng, yī qǐng shā zhī tiáo, zé jìng gōng zhī jié, yú jī hán zhī lì, chéng fēi fá yí cóng qīng, níng shī yǒu zuì zhī wèi yě. yú yǐ wèi jiàng jiā zhī sǐ, yǐ pǔ chūn zé zhī ēn shè xióng zhī qiān, yǐ míng zǐ yǐn zhī yí. zé pú tíng suī lòu, kě bǐ dé yú shèng míng tún yú wēi wù, bù dú yí yú jīn huà. shì wèi pàn, zhí shè, bìng miǎn.
謝晦鎮江陵,請為南蠻長史。時有尹嘉者,家貧,母熊自以身貼錢,為嘉償責。 坐不孝當死。承天議曰:「被府宣令,普議尹嘉大辟事,稱法吏葛滕簽,母告子不 孝,欲殺者許之。法雲,謂違犯教令,敬恭有虧,父母欲殺,皆許之。其所告惟取 信於所求而許之。謹尋事原心,嘉母辭自求質錢,為子還責。嘉雖虧犯教義,而熊 無請殺之辭。熊求所以生之而今殺之,非隨所求之謂。始以不孝為劾,終於和賣結 刑,倚旁兩端,母子俱罪,滕簽法文,為非其條。嘉所存者大,理在難申,但明教 爰發,矜其愚蔽。夫明德慎罰,文王所以恤下;議獄緩死,《中孚》所以垂化。言 情則母為子隱,語敬則禮所不及。今舍乞宥之評,依請殺之條,責敬恭之節,於飢 寒之隸,誠非罰疑從輕,寧失有罪之謂也。愚以謂降嘉之死,以普春澤之恩;赦熊 之愆,以明子隱之宜。則蒲亭雖陋,可比德於盛明;豚魚微物,不獨遺於今化。」 事未判,值赦,並免。
huì jìn hào wèi jiāng jūn, zhuǎn zī yì cān jūn, lǐng jì shì. yuán jiā sān nián, huì jiāng jiàn tǎo, qí dì huáng mén láng jué mì xìn bào zhī, huì wèn chéng tiān yuē: ruò guǒ ěr, qīng lìng wǒ yún hé? chéng tiān yuē: yǐ wáng zhě zhī zhòng, jǔ tiān xià yǐ gōng yī zhōu, dà xiǎo jì shū, nì shùn yòu yì, jìng wài qiú quán, shàng jì yě. qí cì, yǐ fù xīn lǐng bīng shù yú yì yáng, jiāng jūn lǜ zhòng yú xià kǒu yī zhàn, ruò bài, jí qū yì yáng yǐ chū běi jìng, qí cì yě. huì liáng jiǔ yuē: jīng chǔ yòng wǔ zhī guó, bīng lì yǒu yú, qiě dāng jué zhàn, zǒu bù wǎn yě. shǐ chéng tiān zào lì biǎo xí. huì yǐ xiāng zhōu cì shǐ zhāng shào bì bù tóng jǐ, yù qiǎn qiān rén xí zhī chéng tiān yǐ wèi shào yì qū wèi kě zhī, bù yí biàn tǎo. shí shào xiōng mào dù wèi yì zhōu, yǔ huì sù shàn, gù huì zhǐ bù qiǎn bīng. qián yì zhōu cì shǐ xiāo mó zhī qián bā xī tài shǒu liú dào chǎn qù zhí hái jiāng líng, huì jiāng shā zhī, chéng tiān jǐn lì yíng jiù, jiē dé quán miǎn. huì jì xià, chéng tiān liú fǔ bù cóng. jí dào yàn zhī zhì mǎ tóu, chéng tiān zì yì guī zuì, yàn zhī yǐ qí yǒu chéng, yòu zhī, shǐ xíng nán mán fǔ shì.
晦進號衛將軍,轉咨議參軍,領記室。元嘉三年,晦將見討,其弟黃門郎爵 密信報之,晦問承天曰:「若果爾,卿令我云何?」承天曰:「以王者之重,舉天 下以攻一州,大小既殊,逆順又異,境外求全,上計也。其次,以腹心領兵戍於義 陽,將軍率眾於夏口一戰,若敗,即趨義陽以出北境,其次也。」晦良久曰:「荊 楚用武之國,兵力有餘,且當決戰,走不晚也。」使承天造立表檄。晦以湘州刺史 張邵必不同己,欲遣千人襲之;承天以為邵意趨未可知,不宜便討。時邵兄茂度為 益州,與晦素善,故晦止不遣兵。前益州刺史蕭摹之、前巴西太守劉道產去職還江 陵,晦將殺之,承天盡力營救,皆得全免。晦既下,承天留府不從。及到彥之至馬 頭,承天自詣歸罪,彥之以其有誠,宥之,使行南蠻府事。
qī nián, yàn zhī běi fá, qǐng wèi yòu jūn lù shì. jí yàn zhī bài tuì, chéng tiān yǐ cái fēi jūn lǚ, dé miǎn xíng zé. yǐ bǔ shàng shū diàn zhōng láng, jiān zuǒ chéng. wú xìng yú háng mín báo dào jǔ wèi jié. zhì tóng jí qī qīn bǔ bīng. dào jǔ cóng dì dài gōng dào shēng děng bìng wèi dà gōng qīn, fēi yīng zài bǔ zhé zhī lì, fǎ yǐ dài gōng děng mǔ cún wèi qī qīn, zé zi yí suí mǔ bǔ bīng. chéng tiān yì yuē: xún jié zhì, tóng jí qī qīn bǔ bīng, dà gōng bù zài cǐ lì. fù rén sān cóng, jì jià cóng fū, fū sǐ cóng zi. jīn dào jǔ wèi jié, ruò qí shū shàng cún, zhì yīng bǔ zhé, qī zǐ yíng jū, gù qí yí yě. dàn wèi jié zhī shí, shū fù yǐ méi, dài gōng dào shēng bìng shì cóng dì, dà gōng zhī qīn, bù hé bǔ zhé. jīn ruò yǐ shū mǔ wèi qī qīn, lìng dài gōng suí mǔ bǔ bīng, jì wéi dà gōng bù zhé zhī zhì, yòu shī fù rén sān cóng zhī dào. yóu yú zhǔ zhě shǒu qī qīn zhī wén, bù biàn nán nǚ zhī yì, yuǎn xián wèi fù, yǐ shēng cǐ yí, jù fēi shèng cháo xù xíng zhī zhǐ. wèi dài gōng děng mǔ zǐ bìng yí jiàn yuán. gù sī tú yuàn kǒng miǎo zòu shì wèi yù, miǎo yǐ sàng bìn, yì zhě wèi bù yí réng yòng miǎo míng, gèng yǐ jiàn guān zòu zhī. chéng tiān yòu yì yuē: jì méi zhī míng bù hé zòu zhě, fēi yǒu tā yì, zhèng xián yú jìn bù xiáng ěr. zòu shì yī què, dòng jīng suì shí, shèng míng zhī shì, shì cóng jiǎn yì, qū xián xì jì, jiē yīng dàng chú.
七年,彥之北伐,請為右軍錄事。及彥之敗退,承天以才非軍旅,得免刑責。 以補尚書殿中郎,兼左丞。吳興餘杭民薄道舉為劫。制同籍期親補兵。道舉從弟代 公、道生等並為大功親,非應在補謫之例,法以代公等母存為期親,則子宜隨母補 兵。承天議曰:「尋劫制,同籍期親補兵,大功不在此例。婦人三從,既嫁從夫, 夫死從子。今道舉為劫,若其叔尚存,制應補謫,妻子營居,固其宜也。但為劫之 時,叔父已沒,代公、道生並是從弟,大功之親,不合補謫。今若以叔母為期親, 令代公隨母補兵,既違大功不謫之制,又失婦人三從之道。由於主者守期親之文, 不辨男女之異,遠嫌畏負,以生此疑,懼非聖朝恤刑之旨。謂代公等母子並宜見原。」 故司徒掾孔邈奏事未御,邈已喪殯,議者謂不宜仍用邈名,更以見官奏之。承天又 議曰:「既沒之名不合奏者,非有它義,正嫌於近不祥耳。奏事一卻,動經歲時, 盛明之世,事從簡易,曲嫌細忌,皆應盪除。」
chéng tiān wèi xìng gāng bì, bù néng qū yì cháo yòu, pō yǐ suǒ zhǎng wǔ tóng liè, bù wèi pú shè yīn jǐng rén suǒ píng, chū wèi héng yáng nèi shǐ. xī zài xī yǔ shì rén duō bù xié, zài jùn yòu bù gōng qīng, wèi zhōu sī suǒ jiū, bèi shōu xì yù, zhí shè miǎn. shí liù nián, chú zhù zuò zuǒ láng, zhuàn guó shǐ. chéng tiān nián yǐ lǎo, ér zhū zuǒ láng bìng míng jiā nián shào, yǐng chuān xún bó zi cháo zhī, cháng hū wèi nǎi mǔ. chéng tiān yuē: qīng dāng yún fèng huáng jiāng jiǔ zǐ, nǎi mǔ hé yán xié! xún zhuǎn tài zǐ lǜ gèng lìng, zhù zuò rú gù.
承天為性剛愎,不能屈意朝右,頗以所長侮同列,不為僕射殷景仁所平,出為 衡陽內史。昔在西與士人多不協,在郡又不公清,為州司所糾,被收系獄,值赦免。 十六年,除著作佐郎,撰國史。承天年已老,而諸佐郎併名家年少,潁川荀伯子嘲 之,常呼為奶母。承天曰:「卿當雲鳳凰將九子,奶母何言邪!」尋轉太子率更令, 著作如故。
shí dān yáng dīng kuàng děng jiǔ sàng bù zàng, chéng tiān yì yuē: lǐ suǒ yún hái zàng, dāng wèi huāng jiǎn yī shí, gù xǔ qí chēng cái ér bù qiú bèi. dīng kuàng sān jiā, shù nián zhōng, zàng zhé wú guān chèn, shí yóu qiǎn qíng báo ēn, tóng yú qín shòu zhě ěr. qiè yǐ wèi dīng bǎo děng tóng wǔ jī nián, wèi cháng quàn zhī yǐ yì, shéng zhī yǐ fǎ. shí liù nián dōng, jì wú xīn kē, yòu wèi shēn míng jiù zhì, yǒu hé yán qiè, chuā rán xiāng jiū. huò yóu lín qū fēn zhēng, yǐ xìng cǐ yán. rú wén zài dōng zhū chù, cǐ lì jì duō, jiāng xī huái běi yóu wèi bù shǎo. ruò dàn zhé cǐ sān rén, dài wú zhěng sù. kāi qí yī duān, zé hù xiāng kǒng dòng, lǐ wǔ xiàn sī, jìng wèi jiān lì. cái lù jì chěng, yù sòng bì fán, jù kuī shèng míng pēng xiān zhī měi. chén yú wèi kuàng děng sān jiā, qiě kě wù wèn, yīn cǐ fù dìng zhì zhǐ, ruò mín rén zàng bù rú fǎ, tóng wǔ dāng jí jiū yán, sān nián chú fú zhī hòu, bù dé zhuī xiāng gào liè, yú shì wèi yí.
時丹陽丁況等久喪不葬,承天議曰:「禮所云還葬,當謂荒儉一時,故許其稱 財而不求備。丁況三家,數年中,葬輒無棺櫬,實由淺情薄恩,同於禽獸者耳。竊 以為丁寶等同伍積年,未嘗勸之以義,繩之以法。十六年冬,既無新科,又未申明 舊制,有何嚴切,欻然相糾。或由鄰曲分爭,以興此言。如聞在東諸處,此例既多, 江西淮北尤為不少。若但謫此三人,殆無整肅。開其一端,則互相恐動,里伍縣司, 競為奸利。財賂既逞,獄訟必繁,懼虧聖明烹鮮之美。臣愚謂況等三家,且可勿問, 因此附定製旨,若民人葬不如法,同伍當即糾言,三年除服之後,不得追相告列, 於事為宜。」
shí jiǔ nián, lì guó zi xué, yǐ běn guān lǐng guó zi bó shì. huáng tài zǐ jiǎng xiào jīng, chéng tiān yǔ zhōng shù zǐ yán yán zhī tóng wèi zhí jīng. qǐng zhī, qiān yù shǐ zhōng chéng. shí suǒ lǔ qīn biān, tài zǔ fǎng qún chén wēi róng yù yuǎn zhī lüè, chéng tiān shàng biǎo yuē:
十九年,立國子學,以本官領國子博士。皇太子講《孝經》,承天與中庶子顏 延之同為執經。頃之,遷御史中丞。時索虜侵邊,太祖訪群臣威戎御遠之略,承天 上表曰:
fú jiàn běi fān shàng shì, lǔ fàn qīng yǎn, tiān cí jiàng jiàn, jīn cǐ lí yuán, bó dǎi qún cè, jīng lún róng zhèng, chén yǐ yú lòu, yù wén fǎng jí. qiè xún xiǎn yǔn gào nán, yuán zì shàng gǔ, yǒu zhōu zhī shèng, nán zhòng chū chē, hàn shì fāng lóng, wèi huò xuān lì. suī yǐn mǎ hàn hǎi, yáng jīng qí lián, shì nán yì fán, tiān xià sāo dòng, wěi xìng fù hǎi, zī jí zhōu chē. xiōng jiǎo jué qiáng, wèi kěn shòu ruò, dé shī bào fù, cái bù xiāng bǔ. xuān dì mò nián, zhí qí guāi luàn, tuī wáng gù cún, shǐ huò jī fú. zì jìn sàng zhōng yuán, róng dí qīn rǎo, bǎi yú nián jiān, wèi xiá yǐ běi lǔ wèi niàn. dà sòng qǐ zuò, liǎng yào líng wǔ, ér huái dé wèi wēi, yòng zì kuǎn nà. bì xià lín yù yǐ lái, jī mí zūn yǎng, shí yú nián zhōng, gòng yì bù jué. qù suì sān wáng chū zhèn, sī zhèn yuǎn tú, shòu xīn yì hài, suì shēng cāi jù, bèi wéi xìn yuē, shēn gòu xié xì. tān huò zì dú, wú yīn zì fǎn, kǒng fēng suì zhī jǐng, bì zì cǐ shǐ. chén sù yōng nuò, cái bù jīng wǔ, lǜ qí guǎn kuī, jǐn zhuàn ān biān lùn. yì jí qiǎn mò, jù wú kě cǎi. ruò dé xún zhī cháo liè, biàn hé tóng yì, shù huò kāi yǐn qún lǜ, yán jǐn zhòng móu, duǎn zhǎng bì chén, dāng fǒu kě jiàn. qí lùn yuē:
伏見北籓上事,虜犯青、兗,天慈降鑒,矜此黎元,博逮群策,經綸戎政,臣 以愚陋,預聞訪及。竊尋獫狁告難,爰自上古,有周之盛,南仲出車,漢氏方隆, 衛、霍宣力。雖飲馬瀚海,揚旍祁連,事難役繁,天下騷動,委興負海,貲及舟車。 凶狡倔強,未肯受弱,得失報復,裁不相補。宣帝末年,值其乖亂,推亡固存,始 獲稽服。自晉喪中原,戎狄侵擾,百餘年間,未暇以北虜為念。大宋啟祚,兩耀靈 武,而懷德畏威,用自款納。陛下臨御以來,羈縻遵養,十餘年中,貢譯不絕。去 歲三王出鎮,思振遠圖,獸心易駭,遂生猜懼,背違信約,深構攜隙。貪禍恣毒, 無因自反,恐烽燧之警,必自此始。臣素庸懦,才不經武,率其管窺,謹撰《安邊 論》。意及淺末,懼無可采。若得詢之朝列,辨核同異,庶或開引群慮,研盡眾謀, 短長畢陳,當否可見。其論曰:
hàn shì yán bèi xiōng nú zhī cè, bù guò èr kē, wǔ fū jǐn zhēng fá zhī móu, rú shēng jiǎng hé qīn zhī yuē, kè qí suǒ yán, hù yǒu yuǎn zhì. jiā sāi mò zhī wài, hú dí chè zhǒu, bì wèi néng cuī fēng yǐn rì, guī zì kāi zhāng. dāng yóu wǎng nián jì tǔ zhī mín, fù huà zhě zhòng, èr zhōu lín jìng, sān wáng chū fān, jīng lüè jì zhāng, hóng tú jiāng jǔ, shì nǚ yán wàng, huá yí mù yì. gù mèi yú xiǎo lì, qiě zì jīn chǐ, wài shì yú lì, nèi jiān wěi zhòng. jīn ruò wù cún zūn yǎng, xǔ qí zì xīn, suī wèi kě jī zhì běi què, yóu zú zhèn jìng biān jìng. rán hé qīn shì zhòng, dāng jǐn miào suàn, chéng fēi yú duǎn, suǒ néng jiū yán. ruò zhuī zōng wèi huò hàn hǎi zhī zhì, shí shì bù děng, zhì gōng yì shū. kòu suī xí zhàn wèi jiǔ, yòu quán jù yàn zhào, kuà dài qín wèi, shān hé zhī xiǎn, zhōng gǔ rú yī. zì fēi dà tián huái sì, nèi shí qīng xú, shǐ mín yǒu yíng chǔ, yě yǒu jī gǔ, rán hòu fēn mìng fāng zhào, zǒng lǜ hǔ lǚ, jīng zú shí wàn, shǐ yī jǔ dàng yí, zé bù zú shāo qín wáng shī, yǐ láo tiān xià. hé yǐ yán zhī? jīn yí lí xí luàn, zhì zài tōu ān, fēi jiē chǐ wèi zuǒ rèn, yuǎn mù guān miǎn, tú yǐ cán hài bō rǔ, shì xī wú jì, gù qiǎng fù guī guó, xiān hòu xiāng xún. lǔ jì bù néng xiào shèng xún lǐ, gōng chéng lüè dì, ér qīng bīng yǎn xí, jí zài qū cán, shì qí suǒ yǐ sù yuàn zhào huò, miè wáng zhī rì. jīn ruò qiǎn jūn zhuī tǎo, bào qí qīn bào, dà jiǎn yōu jì, tú chéng pò yì, zé shèng cháo ài yù lí yuán, fāng jì zhī yǐ dào. ruò dàn yù fǔ qí guī fù, fá zuì diào mín, zé jùn mǎ bēn zǒu, bù kěn lái zhēng, tú xìng jù fèi, wú sǔn yú bǐ. fù qí bīng shēn rù, shā dí pò jūn, gǒu líng huàn wèi jǐn, zé kùn shòu sī dòu, bào fù zhī yì, jiāng suì wú yǐ. sī qín hàn zhī mò cè, lún tái zhī suǒ huǐ yě.
漢世言備匈奴之策,不過二科,武夫盡征伐之謀,儒生講和親之約,課其所言, 互有遠志。加塞漠之外,胡敵掣肘,必未能摧鋒引日,規自開張。當由往年冀土之 民,附化者眾,二州臨境,三王出籓,經略既張,宏圖將舉,士女延望,華、夷慕 義。故昧於小利,且自矜侈,外示餘力,內堅偽眾。今若務存遵養,許其自新,雖 未可羈致北闕,猶足鎮靜邊境。然和親事重,當盡廟算,誠非愚短,所能究言。若 追蹤衛、霍瀚海之志,時事不等,致功亦殊。寇雖習戰未久,又全據燕、趙,跨帶 秦、魏,山河之險,終古如一。自非大田淮、泗,內實青、徐,使民有贏儲,野有 積穀,然後分命方、召,總率虎旅,精卒十萬,使一舉盪夷,則不足稍勤王師,以 勞天下。何以言之?今遺黎習亂,志在偷安,非皆恥為左衽,遠慕冠冕,徒以殘害 剝辱,視息無寄,故繦負歸國,先後相尋。虜既不能校勝循理,攻城略地,而輕兵 掩襲,急在驅殘,是其所以速怨召禍,滅亡之日。今若遣軍追討,報其侵暴,大翦 幽、冀,屠城破邑,則聖朝愛育黎元,方濟之以道。若但欲撫其歸附,伐罪弔民, 則駿馬奔走,不肯來征,徒興巨費,無損於彼。復奇兵深入,殺敵破軍,苟陵患未 盡,則困獸思斗,報復之役,將遂無已。斯秦、漢之末策,輪台之所悔也。
ān biān gù shǒu, yú jì wèi zhǎng. chén yǐ ān biān zhī jì, bèi zài shǐ cè, lǐ mù yán qí duān, yán yóu shēn qí yào, dà lüè jǔ yǐ. cáo sūn zhī bà, cái jūn zhì dí, jiāng huái zhī jiān, bù jū gè shù bǎi lǐ. wèi shě hé féi, tuì bǎo xīn chéng, jiāng líng yí mín nán sì, rú xū zhī shù, jiā tíng xiàn xī. jí biǎo líng zhī tún, mín yí sàn zá, jìn xuān wáng yǐ wèi yí cóng jiāng nán yǐ běi àn, cáo shuǎng bù xǔ, guǒ wáng zhā zhōng, cǐ jiē qián dài zhī yīn jiàn yě. hé zhě? chì hòu zhī jiāo, fēi xù mù zhī dì, fēi gēng sāng zhī yì. gù jiān bì qīng yě, yǐ qí qí lái, zhěng jiǎ shàn bīng, yǐ chéng qí bì. suī shí yǒu gǔ jīn, shì yǒu qiáng ruò, bǎo mín quán jìng, bù chū cǐ tú. yào ér guī zhī yǒu sì: yī yuē yí yuǎn jiù jìn èr yuē jùn fù chéng huáng sān yuē zuǎn ǒu chē niú sì yuē jì dīng kè zhàng. liáng shǒu jiāng qí tǔ tián, xiāo shuài zhèn qí fēng lüè. sōu liè xuān qí hào lìng, zǔ dòu xùn qí lián chǐ. xiàn jué yǐ mí zhī, shè jìn yǐ wēi zhī. yáo shuì yǒu chéng, kuān měng xiāng jì. bǐ jí shí zài, mín zhī yì fāng. rán hòu jiǎn jiāng shòu qí, yáng jīng yún shuò, fēng juǎn hé jì, diàn sǎo sōng héng, yàn hú zhé què, dài mǎ cuī zú, qín shǒu zhǎn qí yòu bì, wú tí jué qí zuǒ jiān, míng gōng yú yàn rán zhī ā, xiǎng tú yú jīn wēi zhī qū.
安邊固守,於計為長。臣以安邊之計,備在史策,李牧言其端,嚴尤申其要, 大略舉矣。曹、孫之霸,才均智敵,江、淮之間,不居各數百里。魏舍合肥,退保 新城,江陵移民南涘,濡須之戍,家停羨溪。及表陵之屯,民夷散雜,晉宣王以為 宜從江南以北岸,曹爽不許,果亡柤中,此皆前代之殷鑑也。何者?斥候之郊,非 畜牧之地,非耕桑之邑。故堅壁清野,以俟其來,整甲繕兵,以乘其敝。雖時有古 今,勢有強弱,保民全境,不出此塗。要而歸之有四:一曰移遠就近;二曰浚復城 隍;三曰纂偶車牛;四曰計丁課仗。良守疆其土田,驍帥振其風略。搜獵宣其號令, 俎豆訓其廉恥。縣爵以縻之,設禁以威之。徭稅有程,寬猛相濟。比及十載,民知 義方。然後簡將授奇,揚旌雲朔,風卷河冀,電掃嵩恆,燕弧折卻,代馬摧足,秦 首斬其右臂,吳蹄絕其左肩,銘功於燕然之阿,饗徒於金微之曲。
kòu suī luàn wáng yǒu zhēng, mèi ruò yì qǔ, ruò tiān shí rén shì, huò wèi jǐn fú, yì ruì qí jī, yí shěn qí suàn. ruò biān shù wèi zēng, xīng jū bù yě, qín duò yì jiào, pín fù shū zī, jiāng chǎng zhī mín, duō huái bǐ cǐ, lǔ zài qù jiù, bù gēn běn yè, nán kě qū lǜ, yì zài zhèn dàng. yòu jiǎo lǔ zhī xìng, shí ròu yī pí, yǐ chí chěng wèi yí róng, yǐ yóu liè wèi nán mǔ, fēi yǒu chē yú zhī ān, gōng shì zhī wèi. zhì fēng mù yǔ, bù yǐ wèi láo lù sù cǎo qǐn, wéi qí cháng xìng shèng zé jìng lì, bài bù xiū zǒu, bǐ lái huò zhòu, ér cǐ yǐ bēn pí. qiě jīn chūn yú jì, jì huò qí lì, chéng shèng niǔ xin quǎn, wèi yú tiān zhū, bǐ jí qiū mò, róng gèng sòng sǐ. biāo qí yǐ jù, qīng bīng niǎo jí, bìng jiàn hé jià, fén ruò lǘ jǐng, suī biān jiāng duō lüè, wèi shěn hé yǐ yù zhī. ruò shèng shī lián tún, fèi nóng bì zhòng, chí chē bēn rì, qǐ yì bì chí, sàn jīn xíng shǎng, sǔn fèi bì dà, huàn tǔ kè shù, yuàn kuàng bì fán. shú ruò yīn mín suǒ jū, bìng xiū nóng zhàn, wú dòng zhòng zhī láo, yǒu hàn wèi zhī shí, qí wèi lì hài, yōu liè xiāng xiàn yě.
寇雖亂亡有徵,昧弱易取,若天時人事,或未盡符,抑銳俟機,宜審其算。若 邊戍未增,星居布野,勤惰異教,貧富殊資,疆場之民,多懷彼此,虜在去就,不 根本業,難可驅率,易在振盪。又狡虜之性,食肉衣皮,以馳騁為儀容,以遊獵為 南畝,非有車輿之安,宮室之衛。櫛風沐雨,不以為勞;露宿草寢,維其常性;勝 則競利,敗不羞走,彼來或驟,而此已奔疲。且今春逾濟,既獲其利,乘勝忸忄犬, 未虞天誅,比及秋末,容更送死。猋騎蟻聚,輕兵鳥集,並踐禾稼,焚爇閭井,雖 邊將多略,未審何以御之。若盛師連屯,廢農必眾,馳車奔馹,起役必遲,散金行 賞,損費必大,換土客戍,怨曠必繁。孰若因民所居,並修農戰,無動眾之勞,有 捍衛之實,其為利害,優劣相縣也。
yī yuē yí yuǎn jiù jìn, yǐ shí nèi dì. jīn qīng yǎn jiù mín, jì zhōu xīn fù, zài jiè shǒu zhě èr wàn jiā, cǐ kòu zhī zī yě. jīn xī kě nèi xǐ, qīng zhōu mín yí dōng lái píng chāng běi hǎi zhū jùn, tài shān yǐ nán, nán zhì xià pī, zuǒ shù yòu yí, tián liáng yě wò, xī zǔ lán líng, běi è dà xiàn, sì sāi zhī nèi, qí hào xiǎn gù. mín xìng zhòng qiān, àn yú tú shǐ, wú lǔ zhī shí, xǐ shēng zī yuàn. jīn xīn bèi chāo lüè, yú jù wèi xī, ruò xiǎo shì ān wēi, jū yǐ lè tǔ, yí qí gē biàn jiù lù, shì qiān rú guī.
一曰移遠就近,以實內地。今青、兗舊民,冀州新附,在界首者二萬家,此寇 之資也。今悉可內徙,青州民移東萊、平昌、北海諸郡,泰山以南,南至下邳,左 沭右沂,田良野沃,西阻蘭陵,北扼大峴,四塞之內,其號險固。民性重遷,暗於 圖始,無虜之時,喜生咨怨。今新被鈔掠,余懼未息,若曉示安危,居以樂土,宜 其歌抃就路,視遷如歸。
èr yuē jùn fù chéng huáng, yǐ zēng zǔ fáng. jiù qiū dōng shōu liǎn, mín rén rù bǎo, suǒ yǐ jǐng bèi bào kè, shǐ fáng wèi yǒu sù yě. gǔ zhī chéng chí, chù chù jiē yǒu, jīn suī tuí huǐ, yóu kě xiū zhì. cū jì hù shù, liàng qí suǒ róng, xīn xǐ zhī jiā, xī zhe chéng nèi, jiǎ qí jīng yòng, wèi zhī lǘ wǔ, nà jià zhú chǎng, hái zài yī chù. fù zi shǒu jiā, zhǎng lì wèi shī, dīng fū pǐ fù, chūn xià diàn mù. kòu zhì zhī shí, yī chéng qiān shì, kān zhàn zhī shì, bù xià èr qiān, qí yú léi ruò, yóu néng dēng pí gǔ zào. shí zé wéi zhī, bīng jiā jiù shuō, zhàn shì èr qiān, zú kàng qún lǔ sān wàn yǐ.
二曰浚復城隍,以增阻防。舊秋冬收斂,民人入保,所以警備暴客,使防衛有 素也。古之城池,處處皆有,今雖頹毀,猶可修治。粗計戶數,量其所容,新徙之 家,悉著城內,假其經用,為之閭伍,納稼築場,還在一處。婦子守家,長吏為師, 丁夫匹婦,春夏佃牧。寇至之時,一城千室,堪戰之士,不下二千,其餘羸弱,猶 能登陴鼓譟。十則圍之,兵家舊說,戰士二千,足抗群虜三萬矣。
sān yuē zuǎn ǒu chē niú, yǐ shì róng xiè. jì qiān jiā zhī zī, bù xià wǔ bǎi ǒu niú, wèi chē wǔ bǎi liǎng. cān hé gōu lián, yǐ wèi qí zhòng. shè shǐ chéng bù kě gù, píng xíng qū xiǎn, zéi suǒ bù néng gàn. jì yǐ zú jū, yì kě jiǎn kuò. hào lìng xiān míng, mín zhī sù jiè. yǒu jí zhēng fā, xìn sù kě jù.
三曰纂偶車牛,以飾戎械。計千家之資,不下五百耦牛,為車五百兩。參合鈎 連,以衛其眾。設使城不可固,平行趨險,賊所不能幹。既已族居,易可檢括。號 令先明,民知夙戒。有急徵發,信宿可聚。
sì yuē jì dīng kè zhàng, wù shǐ yǒu què. qiān jiā zhī yì, zhàn shì èr qiān, suí qí biàn néng, gè zì yǒu zhàng, sù suǒ fú xí, míng kè yóu jǐ, hái bǎo shū zhī yú kù, chū xíng qǐng yǐ zì wèi. gōng gàn lì tiě, mín bù bàn dé zhě, guān yǐ jiàn chōng zhī, shù nián zhī nèi, jūn yòng cū bèi yǐ.
四曰計丁課仗,勿使有闕。千家之邑,戰士二千,隨其便能,各自有仗,素所 服習,銘刻由己,還保輸之於庫,出行請以自衛。弓干利鐵,民不辦得者,官以漸 充之,數年之內,軍用粗備矣。
chén wén jūn guó yì róng, shī yú fēng jī zhī nèi bīng nóng bìng xiū, zài yú jiāng chǎng zhī biǎo. gōng shǒu zhī yí, jiē yīn qí xí, rèn qí qiè yǒng. shān líng chuān lù zhī xíng, hán shǔ wēn liáng zhī qì, gè yóu běn xìng, yì zé hài shēng. shì gù shù shēn zuò shī, yuǎn tún qīng jì, gōng fèi jì zhòng, jiē yuàn yì shēn. yǐ chén liào zhī, wèi ruò jí yòng bǐ zhòng zhī yì yě. guǎn zǐ zhì qí, jì lìng zài mín shāng jūn wèi qín, shè yǐ gēng zhàn. zhōng shēn wēi dìng bà, xíng qí zhì yè, fēi gǒu rèn qiáng, shí yóu yǒu shù. liáng yòng zǒu zú, qí bāng zì miè qí yòng jì jī, jué zhòng yì lí. hàn wèi yǐ lái, zī zhì jiàn jué, sōu tián fēi fù xiān wáng zhī lǐ, zhì bīng tú chěng ěr mù zhī yù, yǒu jí zhī rì, mín bù zhī zhàn, zhì nǎi guǎng yán shǎng mù, fèng yǐ hòu zhì, fā jù bēn jiù, tiān xià sāo rán. fāng bó cì shǐ, gǒng shǒu zuò tīng, zì wú jīng lüè, wéi wàng cháo tíng qiǎn jūn, cǐ jiē wàng zhàn zhī hài, bù jiào zhī shī yě.
臣聞軍國異容,施於封畿之內;兵農並修,在於疆場之表。攻守之宜,皆因其 習,任其怯勇。山陵川陸之形,寒暑溫涼之氣,各由本性,易則害生。是故戍申作 師,遠屯清濟,功費既重,嗟怨亦深。以臣料之,未若即用彼眾之易也。管子治齊, 寄令在民;商君為秦,設以耕戰。終申威定霸,行其志業,非苟任強,實由有數。 梁用走卒,其邦自滅;齊用技擊,厥眾亦離。漢、魏以來,茲制漸絕,搜田非復先 王之禮,治兵徒逞耳目之欲,有急之日,民不知戰,至乃廣延賞募,奉以厚秩,發 遽奔救,天下騷然。方伯刺史,拱手坐聽,自無經略,唯望朝廷遣軍,此皆忘戰之 害,不教之失也。
jīn yí mín shí nèi, jùn zhì chéng huáng, zú jū jù chù, kè qí qí shè, zhǎng lì jiǎn shì, chà pǐn néng bù, jiǎ kē shàng dì, jiàn jiù yōu bié, míng qí xūn cái, biǎo yán zhōu jùn. rú cǐ zé tún bù yǒu cháng, bù qiān qí yè. nèi hù lǎo ruò, wài tōng guān tú, péng cáo sù dìng, tóng yōu děng lè, qíng yóu xí qīn, yì yīn shì zhe, zhòu zhàn jiàn mào zú xiāng shí, yè zhàn wén shēng zú xiāng jiù, sī jiào zhàn zhī yī yú, xiān zhé zhī yí shù. lùn zhě bì yǐ gǔ chéng huāng huǐ, nán kě xiū fù. jīn bù wèi dùn biàn jiā gōng, zhěng lì rú jiù, dàn yù xiān dìng mín, yíng qí lǘ shù, yōng hè cún zhě, yīn ér jí zhī, qí yǒu huǐ quē, quán shí shān duàn. zú yǐ yù bǐ qīng bīng, fáng è yóu qí, jiǎ yǐ fāng jiāng, jiàn jiù zhǐ lì. chē niú zhī fù, kè zhàng zhī yí, gōng shǒu suǒ zī, jūn guó zhī yào, jīn yīn mín suǒ lì, dǎo ér lǜ zhī. gēng nóng zhī qì, wèi fǔ kù zhī bǎo, tián cán zhī máng, jiān chéng zhī yòng, qiān jiā zǒng bèi lǚ zhī bīng, wàn hù jù quán jūn zhī zhòng, bīng qiáng ér dí bù jiè, guó fù ér mín bù láo, bǐ yú yōu fù duì wǔ, zuò shí lǐn liáng zhě, bù kě tóng nián ér xiào yǐ.
今移民實內,浚治城隍,族居聚處,課其騎射,長吏簡試,差品能不,甲科上 第,漸就優別,明其勛才,表言州郡。如此則屯部有常,不遷其業。內護老弱,外 通官塗,朋曹素定,同憂等樂,情由習親,藝因事著,晝戰見貌足相識,夜戰聞聲 足相救,斯教戰之一隅,先哲之遺術。論者必以古城荒毀,難可修復。今不謂頓便 加功,整麗如舊,但欲先定民,營其閭術,墉壑存者,因而即之,其有毀缺,權時 柵斷。足以御彼輕兵,防遏游騎,假以方將,漸就只立。車牛之賦,課仗之宜,攻 守所資,軍國之要,今因民所利,導而率之。耕農之器,為府庫之寶,田蠶之氓, 兼城之用,千家總倍旅之兵,萬戶具全軍之眾,兵強而敵不戒,國富而民不勞,比 於優復隊伍,坐食廩糧者,不可同年而校矣。
jīn chéng píng wèi jiǔ, biān lìng chí zòng, gōng gān lì tiě, jì bù dōu duàn, wǎng suì qì jiǎ, chuí èr shí nián, kè qí suǒ zhù, lǐ yīng xiāo huài. wèi yí shēn míng jiù kē, yán jiā jìn sāi, zhū shāng jiǎ wǎng lái, chuáng duì xié cáng zhě, jiē yǐ jūn fǎ zhì zhī. yòu jiè shàng yán lì guān hòu, dù fèi jiān qī. chéng bǎo zhī jìng, zhū suǒ kè zhàng, bìng jiā diāo juān, bié zào chéng shì. ruò yǒu yí zú wáng rèn, jí sī wèi qiè dào zhě, jiē kě lì yàn, yú shì wèi zhǎng. yòu jù yě hú zé guǎng dà, nán tōng zhū sì, běi lián qīng qí, yǒu jiù xiàn chéng, zhèng zài zé nèi. yí lì shì xiū fù jiù dǔ, lì qí dài è, gěi qīng jiàn bǎi sōu. kòu ruò rù jìng, yǐn jiàn chū zhàn, zuǒ yòu suí yí yīng jiē, jù qí shī jīn, huǐ qí háng cáo. cǐ yǐ lì zhì chē, yùn wǒ suǒ zhǎng, yì wēi chè dí zhī yào yě.
今承平未久,邊令弛縱,弓竿利鐵,既不都斷,往歲棄甲,垂二十年,課其所 住,理應消壞。謂宜申明舊科,嚴加禁塞,諸商賈往來,幢隊挾藏者,皆以軍法治 之。又界上嚴立關候,杜廢間蹊。城保之境,諸所課仗,並加雕鐫,別造程式。若 有遺鏃亡刃,及私為竊盜者,皆可立驗,於事為長。又鉅野湖澤廣大,南通洙、泗, 北連青、齊,有舊縣城,正在澤內。宜立式修復舊堵,利其埭遏,給輕艦百艘。寇 若入境,引艦出戰,左右隨宜應接,據其師津,毀其航漕。此以利制車,運我所長, 亦微徹敵之要也。
chéng tiān sù hǎo yì qí, pō yòng fèi shì. tài zǔ cì yǐ jú zǐ, chéng tiān fèng biǎo chén xiè, shàng dá: jú zǐ zhī cì, hé bì fēi zhāng wǔ zhī jīn xié! chéng tiān yòu néng dàn zhēng, shàng yòu cì yín zhuāng zhēng yī miàn. chéng tiān yǔ shàng shū zuǒ chéng xiè yuán sù bù xiāng shàn, èr rén jìng cì èr tái zhī wéi, lèi xiāng jiū zòu. tài wèi jiāng xià wáng yì gōng suì gěi zī fèi qián sān qiān wàn, bù wǔ wàn pǐ, mǐ qī wàn hú. yì gōng sù shē chǐ, yòng cháng bù chōng, èr shí yī nián, nì jiù shàng shū huàn míng nián zī fèi. ér jiù zhì chū qián èr shí wàn, bù wǔ bǎi pǐ yǐ shàng, bìng yīng zòu wén, yuán zhé mìng yì yǐ qián èr bǎi wàn gěi tài wèi. shì fā jué, yuán nǎi shǐ lìng shǐ qǔ pú shè mèng yǐ mìng. yuán shí xīn chú tài wèi zī yì cān jūn, wèi bài, wèi chéng tiān suǒ jiū. shàng dà nù, qiǎn yuán zhǎng guī tián lǐ, jìn gù zhōng shēn. yuán shí yòu jǔ chéng tiān mài jiāo sì bǎi qī shí shù yǔ guān shǔ, qiú guì jià. chéng tiān zuò bái yī lǐng zhí. yuán zì yǒu zōng, chén jùn yáng xià rén, lín chuān nèi shǐ líng yùn cóng zǔ dì yě. yǐ cái xué jiàn zhī, zú yú jìn gù.
承天素好弈棋,頗用廢事。太祖賜以局子,承天奉表陳謝,上答:「局子之賜, 何必非張武之金邪!」承天又能彈箏,上又賜銀裝箏一面。承天與尚書左丞謝元素 不相善,二人競伺二台之違,累相糾奏。太尉江夏王義恭歲給資費錢三千萬,布五 萬匹,米七萬斛。義恭素奢侈,用常不充,二十一年,逆就尚書換明年資費。而舊 制出錢二十萬,布五百匹以上,並應奏聞,元輒命議以錢二百萬給太尉。事發覺, 元乃使令史取僕射孟顗命。元時新除太尉咨議參軍,未拜,為承天所糾。上大怒, 遣元長歸田裡,禁錮終身。元時又舉承天賣茭四百七十束與官屬,求貴价。承天坐 白衣領職。元字有宗,陳郡陽夏人,臨川內史靈運從祖弟也。以才學見知,卒于禁 錮。
èr shí sì nián, chéng tiān qiān tíng wèi, wèi bài, shàng yù yǐ wèi lì bù, yǐ shòu mì zhǐ, chéng tiān xuān lòu zhī, zuò miǎn guān. zú yú jiā, nián qī shí bā. xiān shì, lǐ lùn yǒu bā bǎi juǎn, chéng tiān shān jiǎn bìng hé, yǐ lèi xiāng cóng, fán wèi sān bǎi juǎn, bìng qián chuán zá yǔ zuǎn wén lùn bìng chuán yú shì. yòu gǎi dìng yuán jiā lì, yǔ zài lǜ lì zhì.
二十四年,承天遷廷尉,未拜,上欲以為吏部,已受密旨,承天宣漏之,坐免 官。卒於家,年七十八。先是,《禮論》有八百卷,承天刪減併合,以類相從,凡 為三百卷,並《前傳》、《雜語》、《纂文》、論並傳於世。又改定《元嘉歷》, 語在《律曆志》。
shǐ chén yuē: zhì biān zhī shù, qián shì yán zhī xiáng yǐ. fū róng yí jiǎo xiá, piāo xùn nán yú, bì yí wán qí zhàng sāi, jǐn qí fēng tuò, shǐ lái jìng kě fáng, qù tú yì gěng, rán hòu nǎi néng jìn bào zhǐ jiān, yǎng wēi rǎng kòu. hàn shì àn qín jiù jī, yán sāi yǐ xiàn wài yí, wú wèi jiāo zhàn, yì yǐ jiāng huái wèi jiāng chǎng, mò bù xiān píng dì xiǎn, què bǎo mín hé, qiě shǒu qiě gēng, sì xì chéng xìn. gāo zǔ shòu mìng, wáng lüè wèi yuǎn, suī mián hé zuò shǒu, ér bīng gū yuán kuò, shèng shuāi jì zhào, yòng qǐ róng xīn. gài yóu wáng yè shǐ jī, jīng chuàng duō què, xiān nèi hòu wài, yǐ zhì yú cǐ hū. zì zī yǐ jiàng, fēn qīng zhì jìng, wú wéi shǒu zhī yí, què gēng zhàn zhī lüè, shì kòu bù lái, suì wú qí bèi. zhōu hàn èr cè, zài sòng dùn wáng, suì zhì hú mǎ héng xíng, céng wú fān luò zhī gù, shǐ shì mín jú cāng tiān, jí hòu dì, xì lǔ fú qiú, ér wú suǒ kòng gào, āi zāi! chéng tiān ān biān lùn, bó ér dǔ yǐ, zài zhī yún ěr.
史臣曰:治邊之術,前世言之詳矣。夫戎夷狡黠,飄迅難虞,必宜完其障塞, 謹其烽柝,使來徑可防,去塗易梗,然後乃能禁暴止奸,養威攘寇。漢世案秦舊跡, 嚴塞以限外夷,吳、魏交戰,亦以江、淮為疆場,莫不先憑地險,卻保民和,且守 且耕,伺隙乘釁。高祖受命,王略未遠,雖綿河作守,而兵孤援闊,盛衰既兆,用 啟戎心。蓋由王業始基,經創多闕,先內後外,以至於此乎。自茲以降,分青置境, 無圍守之宜,闕耕戰之略,恃寇不來,遂無其備。周、漢二策,在宋頓亡,遂致胡 馬橫行,曾無籓落之固,使士民跼蒼天,蹐厚地,系虜俘囚,而無所控告,哀哉! 承天《安邊論》,博而篤矣,載之云爾。