shí huò
食貨
wáng zhě liàng dì yǐ zhì yì, dù dì yǐ jū rén, zǒng tǔ dì suǒ shēng, liào shān zé zhī lì, shì zūn xíng lìng, jìng shòu rén shí, nóng shāng qù xiàng, gè běn shì yè. shū chēng mào qiān yǒu wú, yán gǔ huò liú tōng, xián dé qí suǒ zhě yě. zhōu guān tài fǔ zhǎng jiǔ gòng jiǔ fù zhī fǎ, wáng zhī jīng yòng, gè yǒu děng chà. suǒ wèi qǔ zhī yǐ dào, yòng zhī yǒu jié, gù néng yǎng bǎi guān zhī zhěng, xù zhàn shì zhī gōng, jiù tiān zāi, fú fāng wài, huó guó ān rén zhī dà jīng yě. yuán zì xuān xū, zhì yú yáo shùn, jiē yīn qí suǒ lì ér quàn zhī, yīn qí suǒ yù ér huà zhī. bù duó qí shí, bù qióng qí lì, qīng qí zhēng, báo qí fù, cǐ wǔ dì sān huáng bù yì zhī jiào yě. gǔ yǔ yuē: shàn wèi rén zhě, ài qí lì ér chéng qí cái. ruò shǐ zhī bù yǐ dào, liǎn zhī rú bù jí, cái jǐn zé yuàn, lì jǐn zé pàn. xī yǔ zhì jiǔ děng ér kāng gē xìng, zhōu rén shí yī ér sòng shēng zuò. yú shì dōng zhōu qiān luò, zhū hóu bù guǐ, lǔ xuān chū shuì mǔ, zhèng chǎn wèi qiū fù, xiān wáng zhī zhì, mí yǒu jié yí. qín shì qǐ zì xī róng, lì zhèng tiān xià, qū zhī yǐ xíng fá, qì zhī yǐ rén ēn, yǐ tài bàn zhī shōu, zhǎng chéng jué yú dì mài, yǐ tóu huì zhī liǎn, tún shù qióng yú lǐng wài. hàn gāo zǔ chéng qín diāo bì, shí wǔ shuì yī, zhōng yuán jì wǔ, fǔ bǐng mí yīn. shì zōng dé zhī, yòng chéng xióng chǐ, kāi biān jī hú, xiāo rán xián qìng. gōng yǔ mén yú tiān hàn, xún yóu kuà yú hǎi biǎo, hàn suì chú dào, xiōng nián cháng mò, hù kǒu yǐ zhī jiǎn bàn, dào zéi yǐ zhī gōng xíng. yú shì jué guǐ fù shuì, yì duān jù qǐ, fù jí tóng chèn, suàn zhì chuán chē. guāng wǔ zhōng xìng, yù zūn qián shì, chéng fù dān báo, zú chēng jīng yuǎn. líng dì kāi hóng dōu zhī bǎng, tōng mài guān zhī lù, gōng qīng zhōu jùn, gè yǒu děng chà. hàn zhī cháng kē, tǔ gòng fāng wù, dì yòu qiǎn xiān shū zhōng shǔ, míng wèi dǎo xíng, tiān xià huì chéng, rén shòu qí bì. zì wèi jìn èr shí yī dì, sòng qí shí yǒu wǔ zhǔ, suī yòng dù yǒu zhòng guǎ, zū fù yǒu zhòng qīng, dà dǐ bù néng qīng rén chǎn yè, dào què zhèng luàn.
王者量地以制邑,度地以居人,總土地所生,料山澤之利,式遵行令,敬授人 時,農商趣向,各本事業。《書》稱懋遷有無,言谷貨流通,鹹得其所者也。《周 官》太府掌九貢九賦之法,王之經用,各有等差。所謂取之以道,用之有節,故能 養百官之拯,勖戰士之功,救天災,服方外,活國安人之大經也。爰自軒、頊,至 於堯、舜,皆因其所利而勸之,因其所欲而化之。不奪其時,不窮其力,輕其征, 薄其賦,此五帝三皇不易之教也。古語曰:「善為人者,愛其力而成其財。」若使 之不以道,斂之如不及,財盡則怨,力盡則叛。昔禹制九等而康歌興,周人十一而 頌聲作。於是東周遷洛,諸侯不軌,魯宣初稅畝,鄭產為丘賦,先王之制,靡有孑 遺。秦氏起自西戎,力正天下,驅之以刑罰,棄之以仁恩,以太半之收,長城絕於 地脈,以頭會之斂,屯戍窮於嶺外。漢高祖承秦凋敝,十五稅一,中元繼武,府稟 彌殷。世宗得之,用成雄侈,開邊擊胡,蕭然咸罄。宮宇捫於天漢,巡遊跨於海表, 旱歲除道,凶年嘗秣,戶口以之減半,盜賊以之公行。於是譎詭賦稅,異端俱起, 賦及童齔,算至船車。光武中興,聿遵前事,成賦單薄,足稱經遠。靈帝開鴻都之 榜,通賣官之路,公卿州郡,各有等差。漢之常科,土貢方物,帝又遣先輸中署, 名為導行,天下賄成,人受其敝。自魏、晉二十一帝,宋、齊十有五主,雖用度有 眾寡,租賦有重輕,大抵不能傾人產業,道闕政亂。
suí wén dì jì píng jiāng biǎo, tiān xià dà tóng, gōng xiān jiǎn yuē, yǐ shì fǔ tǎng. kāi huáng shí qī nián, hù kǒu zī shèng, zhōng wài cāng kù, wú bù yíng jī. suǒ yǒu lài gěi, bù yú jīng fèi, jīng sī tǎng wū jì chōng, jī yú kuò wǔ zhī xià, gāo zǔ suì tíng cǐ nián zhèng fù, yǐ cì lí yuán. yáng huáng sì shǒu hóng jī, guó jiā yīn fù, yǎ ài hóng wán, sì qíng fāng chěng, chū zào dōng dōu, qióng zhū jù lì. dì xī jū fān hàn, qīn píng jiāng zuǒ, jiān yǐ liáng chén qū zhé, yǐ jiù guī mó. céng zhì yú máng, fú qiáo kuà luò, jīn mén xiàng què, xián sǒng fēi guān, tuí yán sāi chuān, gòu chéng yún qǐ, yí lǐng shù yǐ wèi lín sǒu, bāo máng shān yǐ wèi yuàn yòu. zhǎng chéng yù hé, bù jì yú rén lì, yùn lǘ wǔ mǎ, zhǐ qī yú bǎi xìng, tiān xià sǐ yú yì ér jiā shāng yú cái. jì ér yī tǎo hún tíng, sān jià liáo zé, tiān zǐ qīn fá, shī bīng dà jǔ, fēi liáng wǎn mò, shuǐ lù jiāo zhì. jiāng yì zhī suǒ qīng bài, láo bì zhī suǒ cú yǔn, suī fù tài bàn bù guī, ér měi nián xìng fā, bǐ wū liáng jiā zhī zǐ, duō fù yú biān chuí, fēn lí kū qì zhī shēng, lián xiǎng yú zhōu xiàn. lǎo ruò gēng jià, bù zú yǐ jiù jī něi, fù gōng fǎng zhī, bù zú yǐ shàn zī zhuāng. jiǔ qū zhī nèi, luán hé suì dòng, cóng xíng gōng yē, cháng shí wàn rén, suǒ yǒu gōng xū, jiē yǎng zhōu xiàn. zū fù zhī wài, yī qiè zhēng liǎn, qù yǐ zhōu bèi, bù gù yuán yuán, lì yīn gē bō, dào qí tài bàn. xiá fāng zhēn shàn, bì dēng páo chú, xiáng qín máo yǔ, yòng wèi wán shì, mǎi yǐ gōng guān, qiān bèi qí jià. rén chóu bù kān, lí qì shì yǔ, zhǎng lì kòu fēi ér dá shǔ, měng quǎn yíng fèi ér zhōng xī. zì yàn zhào kuà yú qí hán, jiāng huái rù yú xiāng dèng, dōng zhōu luò yì zhī dì, xī qín lǒng shān zhī yòu, jiàn wěi jiāo qīn, dào zéi chōng chì. gōng guān jū wèi mào cǎo, xiāng tíng jué qí yān huǒ, rén xiāng dàn shí, shí ér sì wǔ. guān zhōng lì yì, yán hàn shāng jià, dài wáng kāi yǒng fēng zhī sù, yǐ zhèn jī rén, qù cāng shù bǎi lǐ, lǎo yòu yún jí. lì zài tān cán, guān wú yōu cì, xián zī qiǎng huò, dòng yí xún yuè, dùn wò xū yě, yù fǎn bù néng, sǐ rén rú jī, bù kě shèng jì. suī fù huáng wáng fǔ yùn, tiān lù yǒu zhōng, ér suí shì zhī wáng, yì yóu yú cǐ.
隋文帝既平江表,天下大同,躬先儉約,以事府帑。開皇十七年,戶口滋盛, 中外倉庫,無不盈積。所有賚給,不逾經費,京司帑屋既充,積於廓廡之下,高祖 遂停此年正賦,以賜黎元。煬皇嗣守鴻基,國家殷富,雅愛宏玩,肆情方騁,初造 東都,窮諸巨麗。帝昔居籓翰,親平江左,兼以梁、陳曲折,以就規摹。曾雉逾芒, 浮橋跨洛,金門象闕,咸竦飛觀,頹岩塞川,構成雲綺,移嶺樹以為林藪,包芒山 以為苑囿。長城御河,不計於人力,運驢武馬,指期於百姓,天下死於役而家傷於 財。既而一討渾庭,三駕遼澤,天子親伐,師兵大舉,飛糧輓秣,水陸交至。疆埸 之所傾敗,勞敝之所殂殞,雖復太半不歸,而每年興發,比屋良家之子,多赴於邊 陲,分離哭泣之聲,連響於州縣。老弱耕稼,不足以救飢餒,婦工紡織,不足以贍 資裝。九區之內,鸞和歲動,從行宮掖,常十萬人,所有供須,皆仰州縣。租賦之 外,一切征斂,趣以周備,不顧元元,吏因割剝,盜其太半。遐方珍膳,必登庖廚, 翔禽毛羽,用為玩飾,買以供官,千倍其價。人愁不堪,離棄室宇,長吏叩扉而達 曙,猛犬迎吠而終夕。自燕趙跨於齊韓,江淮入於襄鄧,東周洛邑之地,西秦隴山 之右,僭偽交侵,盜賊充斥。宮觀鞠為茂草,鄉亭絕其煙火,人相啖食,十而四五。 關中癘疫,炎旱傷稼,代王開永豐之粟,以振飢人,去倉數百里,老幼雲集。吏在 貪殘,官無攸次,咸資鏹貨,動移旬月,頓臥墟野,欲返不能,死人如積,不可勝 計。雖復皇王撫運,天祿有終,而隋氏之亡,亦由於此。
mǎ qiān wèi píng zhǔn shū, bān gù shù shí huò zhì, shàng xià shù qiān zài, sǔn yì cū jǔ. zì cǐ shǐ guān, céng wú gài jiàn. fū jué chū shēng rén, shí huò wèi běn. shèng wáng gē lú jǐng yǐ yè zhī, tōng huò cái yǐ fù zhī. fù ér jiào zhī, rén yì yǐ zhī xìng, pín ér wèi dào, xíng fá bù néng zhǐ. gù wèi shí huò zhì, yòng biān qián shū zhī mò yún.
馬遷為《平準書》,班固述《食貨志》,上下數千載,損益粗舉。自此史官, 曾無概見。夫厥初生人,食貨為本。聖王割廬井以業之,通貨財以富之。富而教之, 仁義以之興,貧而為盜,刑罰不能止。故為《食貨志》,用編前書之末雲。
jìn zì zhōng yuán sàng luàn, yuán dì yù jū jiāng zuǒ, bǎi xìng zhī zì bá nán bēn zhě, bìng wèi zhī qiáo rén. jiē qǔ jiù rǎng zhī míng, qiáo lì jùn xiàn, wǎng wǎng sǎn jū, wú yǒu tǔ zhù, ér jiāng nán zhī sú, huǒ gēng shuǐ nòu, tǔ dì bēi shī, wú yǒu xù jī zhī zī. zhū mán zōu lǐ dòng, zhān mù wáng huà zhě, gè suí qīng zhòng, shōu qí tàn wù, yǐ bì guó yòng. yòu lǐng wài qiú shuài, yīn shēng kǒu fěi cuì míng zhū xī xiàng zhī ráo, xióng yú xiāng qū zhě, cháo tíng duō yīn ér shǔ zhī, yǐ shōu qí lì. lì sòng qí liáng chén, jiē yīn ér bù gǎi. qí jūn guó suǒ xū zá wù, suí tǔ suǒ chū, lín shí zhé kè shì qǔ, nǎi wú héng fǎ dìng lìng. liè zhōu jùn xiàn, zhì qí rèn tǔ suǒ chū, yǐ wèi zhēng fù. qí wú guàn zhī rén, bù lè zhōu xiàn biān hù zhě, wèi zhī fú làng rén, lè shū yì wú dìng shù, rèn liàng, zhǔn suǒ shū, zhōng yōu yú zhèng kè yān. dū xià rén duō wèi zhū wáng gōng guì rén zuǒ yòu diàn kè diǎn jì yī shí kè zhī lèi, jiē wú kè yì. guān pǐn dì yī dì èr, diàn kè wú guò sì shí hù. dì sān pǐn sān shí wǔ hù. dì sì pǐn sān shí hù. dì wǔ pǐn èr shí wǔ hù. dì liù pǐn èr shí hù. dì qī pǐn shí wǔ hù. dì bā pǐn shí hù. dì jiǔ pǐn wǔ hù. qí diàn gǔ jiē yǔ dà jiā liàng fēn. qí diǎn jì, guān pǐn dì yī dì èr, zhì sān rén. dì sān dì sì, zhì èr rén. dì wǔ dì liù jí gōng fǔ cān jūn diàn zhōng jiān jiān jūn zhǎng shǐ sī mǎ bù qǔ dū guān wài hóu cái guān yì láng yǐ shàng, yī rén. jiē tōng zài diàn kè shù zhōng. guān pǐn dì liù yǐ shàng, bìng dé yī shí kè sān rén. dì qī dì bā èr rén. dì jiǔ pǐn jí jǔ niǎn jī qín qián qū yóu jī qiáng nǔ sī mǎ yǔ lín láng diàn zhōng rǒng cóng wǔ bì diàn zhōng wǔ bì chí chuí fǔ wǔ qí wǔ bì chí sà rǒng cóng wǔ bì mìng zhòng wǔ bì wǔ qí, yī rén. kè jiē zhù jiā jí. qí kè, dīng nán diào bù juàn gè èr zhàng, sī sān liǎng, mián bā liǎng, lù juàn bā chǐ, lù mián sān liǎng èr fēn, zū mǐ wǔ shí, lù mǐ èr shí. dīng nǚ bìng bàn zhī. nán nǚ nián shí liù suì yǐ shàng zhì liù shí, wèi dīng. nán nián shí liù, yì bàn kè, nián shí bā zhèng kè, liù shí liù miǎn kè. nǚ yǐ jià zhě wèi dīng, ruò zài shì zhě, nián èr shí nǎi wèi dīng. qí nán dīng, měi suì yì bù guò èr shí rì. yòu lǜ shí bā rén chū yī yùn dīng yì zhī. qí tián, mǔ shuì mǐ èr dòu. gài dà shuài rú cǐ. qí dù liàng, dòu zé sān dòu dāng jīn yī dòu, chēng zé sān liǎng dāng jīn yī liǎng, chǐ zé yī chǐ èr cùn dāng jīn yī chǐ.
晉自中原喪亂,元帝寓居江左,百姓之自拔南奔者,並謂之僑人。皆取舊壤之 名,僑立郡縣,往往散居,無有土著,而江南之俗,火耕水耨,土地卑濕,無有蓄 積之資。諸蠻陬俚洞,沾沐王化者,各隨輕重,收其賧物,以裨國用。又嶺外酋帥, 因生口翡翠明珠犀象之饒,雄於鄉曲者,朝廷多因而署之,以收其利。歷宋、齊、 梁、陳,皆因而不改。其軍國所須雜物,隨土所出,臨時折課市取,乃無恆法定令。 列州郡縣,制其任土所出,以為征賦。其無貫之人,不樂州縣編戶者,謂之浮浪人, 樂輸亦無定數,任量,准所輸,終優於正課焉。都下人多為諸王公貴人左右、佃客、 典計、衣食客之類,皆無課役。官品第一第二,佃客無過四十戶。第三品三十五戶。 第四品三十戶。第五品二十五戶。第六品二十戶。第七品十五戶。第八品十戶。第 九品五戶。其佃谷皆與大家量分。其典計,官品第一第二,置三人。第三第四,置 二人。第五第六及公府參軍、殿中監、監軍、長史、司馬、部曲督、關外侯、材官、 議郎已上,一人。皆通在佃客數中。官品第六已上,並得衣食客三人。第七第八二 人。第九品及舉輦、跡禽、前驅、由基強弩司馬、羽林郎、殿中冗從武賁、殿中武 賁、持椎斧武騎武賁、持鈒冗從武賁、命中武賁武騎,一人。客皆注家籍。其課, 丁男調布絹各二丈,絲三兩,綿八兩,祿絹八尺,祿綿三兩二分,租米五石,祿米 二石。丁女並半之。男女年十六歲已上至六十,為丁。男年十六,亦半課,年十八 正課,六十六免課。女以嫁者為丁,若在室者,年二十乃為丁。其男丁,每歲役不 過二十日。又率十八人出一運丁役之。其田,畝稅米二斗。蓋大率如此。其度量, 斗則三斗當今一斗,稱則三兩當今一兩,尺則一尺二寸當今一尺。
qí cāng, jīng dū yǒu lóng shǒu cāng, jí shí tóu jīn cāng yě, tái chéng nèi cāng, nán táng cāng, cháng píng cāng, dōng xī tài cāng, dōng gōng cāng, suǒ zhù zǒng bù guò wǔ shí yú wàn. zài wài yǒu yù zhāng cāng diào jī cāng qián táng cāng, bìng shì dà zhù bèi zhī chù. zì yú zhū zhōu jùn tái chuán, yì gè yǒu cāng. dà dǐ zì hóu jǐng zhī luàn, guó yòng cháng biǎn. jīng guān wén wǔ, yuè bié wéi dé lǐn shí, duō yáo dài yī jùn xiàn guān ér qǔ qí lù zhì yān. yáng xú děng dà zhōu, bǐ lìng pū bān. níng guì děng xiǎo zhōu, bǐ cān jūn bān. dān yáng wú jùn huì jī děng jùn, tóng tài zǐ zhān shì shàng shū bān. gāo liáng jìn kāng děng xiǎo jùn, sān bān ér yǐ. dà xiàn liù bān, xiǎo xiàn liǎng zhuǎn fāng zhì yī bān. pǐn dì jì shū, bù kě wěi zài. zhōu jùn xiàn lù mǐ juàn bù sī mián, dāng chù shū tái chuán cāng kù. ruò gěi cì shǐ shǒu lìng děng, xiān zhǔn qí suǒ bù wén wǔ rén wù duō shǎo, yóu chì ér cái. fán rú cǐ lù zhì, jì tōng suǒ bù bīng shì gěi zhī, qí jiā suǒ de gài shǎo. zhū wáng zhū zhǔ, chū gé jiù dì hūn guān suǒ xū, jí yī shang fú shì, bìng jiǔ mǐ yú guī xiāng yóu zhǐ zhú děng, bìng guān gěi zhī. wáng jí zhǔ xù wài lù zhě, bù gěi, jiě rèn hái jīng, réng yì gōng gěi yún.
其倉,京都有龍首倉,即石頭津倉也,台城內倉,南塘倉,常平倉,東、西太 倉,東宮倉,所貯總不過五十餘萬。在外有豫章倉、釣磯倉、錢塘倉,並是大貯備 之處。自余諸州郡台傳,亦各有倉。大抵自侯景之亂,國用常褊。京官文武,月別 唯得廩食,多遙帶一郡縣官而取其祿秩焉。揚、徐等大州,比令、仆班。寧、桂等 小州,比參軍班。丹陽、吳郡、會稽等郡,同太子詹事、尚書班。高涼、晉康等小 郡,三班而已。大縣六班,小縣兩轉方至一班。品第既殊,不可委載。州郡縣祿米 絹布絲綿,當處輸台傳倉庫。若給刺史守令等,先准其所部文武人物多少,由敕而 裁。凡如此祿秩,既通所部兵士給之,其家所得蓋少。諸王諸主,出閤就第婚冠所 須,及衣裳服飾,並酒米魚鮭香油紙燭等,並官給之。王及主婿外祿者,不給,解 任還京,仍亦公給雲。
wèi zì yǒng ān zhī hòu, zhèng dào líng yí, kòu luàn shí fán, nóng shāng shī yè. guān yǒu zhēng fá, jiē quán diào yú rén, yóu bù zú yǐ xiāng zī fèng, nǎi lìng suǒ zài dié xiāng jiū fā, bǎi xìng chóu yuàn, wú fù liáo shēng. xún ér liù zhèn rǎo luàn, xiāng shuài nèi xǐ, yù shí yú qí jìn zhī jiāo. qí shén wǔ yīn zhī, yǐ chéng dà yè. wèi wǔ xī qiān, lián nián zhàn zhēng, hé luò zhī jiān, yòu bìng kōng jié. tiān píng yuán nián, qiān dōu yú yè, chū sù yī bǎi sān shí wàn shí, yǐ zhèn pín rén. shì shí liù fāng zhī zhòng, cóng wǔ dì ér xī zhě, bù néng wàn rén, yú jiē běi xǐ, bìng gěi cháng lǐn, chūn qiū èr shí cì bó, yǐ gōng yī fú zhī fèi. cháng diào zhī wài, zhú fēng rěn zhī chù, zhé juàn dí sù, yǐ chōng guó chǔ. yú zhū zhōu yuán hé jīn jì, jiē guān cāng zhù jī, yǐ nǐ cáo yùn. yú cāng yíng yōu qīng sì zhōu zhī jìng, bàng hǎi zhì yán guān, yǐ zhǔ yán, měi suì shōu qián, jūn guó zhī zī, dé yǐ zhōu shàn. zì shì zhī hòu, cāng lǐn chōng shí, suī yǒu shuǐ hàn xiōng jī zhī chù, jiē yǎng kāi cāng yǐ zhèn zhī. yuán xiàng xìng hé zhī zhōng, pín suì dà ráng, gǔ hú zhì jiǔ qián. shì shí fǎ wǎng kuān chí, bǎi xìng duō lí jiù jū, què yú yáo fù. shén wǔ nǎi mìng sūn téng gāo lóng zhī fēn kuò wú jí zhī hù, dé liù shí yú wàn. yú shì qiáo jū zhě gè lēi hái běn shǔ, shì hòu zū diào zhī rù yǒu jiā yān. jí wén xiāng sì yè, hóu jǐng běi pàn, hé nán zhī dì. kùn yú bīng gé. xún ér hóu jǐng luàn liáng, nǎi mìng xíng tái xīn shù, lüè yǒu huái nán zhī dì. qí xīn fù zhōu jùn, jī mí qīng shuì ér yǐ.
魏自永安之後,政道陵夷,寇亂實繁,農商失業。官有征伐,皆權調於人,猶 不足以相資奉,乃令所在迭相糾發,百姓愁怨,無復聊生。尋而六鎮擾亂,相率內 徙,寓食於齊、晉之郊。齊神武因之,以成大業。魏武西遷,連年戰爭,河、洛之 間,又並空竭。天平元年,遷都於鄴,出粟一百三十萬石,以振貧人。是時六坊之 眾,從武帝而西者,不能萬人,余皆北徙,並給常廩,春秋二時賜帛,以供衣服之 費。常調之外,逐豐稔之處,折絹糴粟,以充國儲。於諸州緣河津濟,皆官倉貯積, 以擬漕運。於滄、瀛、幽、青四州之境,傍海置鹽官,以煮鹽,每歲收錢,軍國之 資,得以周贍。自是之後,倉廩充實,雖有水旱凶飢之處,皆仰開倉以振之。元象、 興和之中,頻歲大穰,谷斛至九錢。是時法網寬弛,百姓多離舊居,闕於徭賦。神 武乃命孫騰、高隆之分括無籍之戶,得六十餘萬。於是僑居者各勒還本屬,是後租 調之入有加焉。及文襄嗣業,侯景北叛,河南之地。困於兵革。尋而侯景亂梁,乃 命行台辛術,略有淮南之地。其新附州郡,羈縻輕稅而已。
jí wén xuān shòu chán, duō suǒ chuàng gé. liù fāng zhī nèi xǐ zhě, gèng jiā jiǎn liàn, měi yī rén bì dāng bǎi rén, rèn qí lín zhèn bì sǐ, rán hòu qǔ zhī, wèi zhī bǎi bǎo xiān bēi. yòu jiǎn huá rén zhī yǒng lì jué lún zhě, wèi zhī yǒng shì, yǐ bèi biān yào. shǐ lì jiǔ děng zhī hù, fù zhě shuì qí qián, pín zhě yì qí lì. běi xìng zhǎng chéng zhī yì, nán yǒu jīn líng zhī zhàn, qí hòu nán zhēng zhū jiāng, pín suì xiàn méi, shì mǎ sǐ zhě yǐ shù shí wàn jì. zhòng yǐ xiū chuàng tái diàn, suǒ yì shén guǎng, ér dì xíng fá kù làn, lì dào yīn ér chéng jiān, háo dǎng jiān bìng, hù kǒu yì duō yǐn lòu. jiù zhì, wèi qǔ zhě shū bàn chuáng zū diào, yáng dí yī jùn, hù zhì shù wàn, jí duō wú qī. yǒu sī hé zhī, dì yǐ wèi shēng shì, yóu shì jiān qī yóu shén. hù kǒu zū diào, shí wáng liù qī. shì shí yòng dù zhuǎn guǎng, cì yǔ wú jié, fǔ cáng zhī jī, bù zú yǐ gōng. nǎi jiǎn bǎi guān zhī lù, chè jūn rén cháng lǐn, bìng shěng zhōu jùn xiàn zhèn shù zhī zhí. yòu zhì cì shǐ shǒu zǎi xíng jiān zhě, bìng bù gěi gàn, yǐ jié guó zhī fèi yòng yān. tiān bǎo bā nián, yì xǐ jì dìng yíng wú tián zhī rén, wèi zhī lè qiān, yú yōu zhōu fàn yáng kuān xiāng yǐ chù zhī. bǎi xìng jīng rǎo. shǔ yǐ pín suì bù shú, mǐ dí yǒng guì yǐ. fèi dì qián míng zhōng, shàng shū zuǒ chéng sū zhēn zhī yì xiū shí biē děng tún, suì shōu shù wàn shí. zì shì huái nán jūn fáng, liáng lǐn chōng zú. xiào zhāo huáng jiàn zhōng, píng zhōu cì shǐ jī yè jiàn yì, kāi yōu zhōu dū kàng jiù bēi, zhǎng chéng zuǒ yòu yíng tún, suì shōu dào sù shù shí wàn shí, běi jìng dé yǐ zhōu shàn. yòu yú hé nèi zhì huái yì děng tún, yǐ gěi hé nán zhī fèi. zì shì shāo zhǐ zhuǎn shū zhī láo.
及文宣受禪,多所創革。六坊之內徙者,更加簡練,每一人必當百人,任其臨 陣必死,然後取之,謂之百保鮮卑。又簡華人之勇力絕倫者,謂之勇士,以備邊要。 始立九等之戶,富者稅其錢,貧者役其力。北興長城之役,南有金陵之戰,其後南 征諸將,頻歲陷沒,士馬死者以數十萬計。重以修創台殿,所役甚廣,而帝刑罰酷 濫,吏道因而成奸,豪黨兼併,戶口益多隱漏。舊制,未娶者輸半床租調,陽翟一 郡,戶至數萬,籍多無妻。有司劾之,帝以為生事,由是奸欺尤甚。戶口租調,十 亡六七。是時用度轉廣,賜與無節,府藏之積,不足以供。乃減百官之祿,撤軍人 常廩,並省州郡縣鎮戍之職。又制刺史守宰行兼者,並不給干,以節國之費用焉。 天保八年,議徙冀、定、瀛無田之人,謂之樂遷,於幽州范陽寬鄉以處之。百姓驚 擾。屬以頻歲不熟,米糴踴貴矣。廢帝乾明中,尚書左丞蘇珍芝議修石鱉等屯,歲 收數萬石。自是淮南軍防,糧廩充足。孝昭皇建中,平州刺史嵇曄建議,開幽州督 亢舊陂,長城左右營屯,歲收稻粟數十萬石,北境得以周贍。又於河內置懷義等屯, 以給河南之費。自是稍止轉輸之勞。
zhì hé qīng sān nián dìng lìng, nǎi mìng rén jū shí jiā wèi bǐ lín, wǔ shí jiā wèi lǘ lǐ, bǎi jiā wèi zú dǎng. nán zǐ shí bā yǐ shàng liù shí wǔ yǐ xià wèi dīng, shí liù yǐ shàng shí qī yǐ xià wèi zhōng, liù shí liù yǐ shàng wèi lǎo, shí wǔ yǐ xià wèi xiǎo. lǜ yǐ shí bā shòu tián, shū zū diào, èr shí chōng bīng, liù shí miǎn lì yì, liù shí liù tuì tián, miǎn zū diào.
至河清三年定令,乃命人居十家為比鄰,五十家為閭里,百家為族黨。男子十 八以上六十五已下為丁,十六已上十七已下為中,六十六已上為老,十五已下為小。 率以十八受田,輸租調,二十充兵,六十免力役,六十六退田,免租調。
jīng chéng sì miàn, zhū fāng zhī wài sān shí lǐ nèi wèi gōng tián. shòu gōng tián zhě, sān xiàn dài qiān nèi zhí shì guān yī pǐn yǐ xià, dǎi yú yǔ lín wǔ bì, gè yǒu chà. qí wài jī jùn, huá rén guān dì yī pǐn yǐ xià, yǔ lín wǔ bì yǐ shàng, gè yǒu chà. zhí shì jí bǎi xìng qǐng kěn tián zhě, míng wèi yǒng yè tián. nú bì shòu tián zhě, qīn wáng zhǐ sān bǎi rén sì wáng zhǐ èr bǎi rén dì èr pǐn sì wáng yǐ xià jí shù xìng wáng, zhǐ yī bǎi wǔ shí rén zhèng sān pǐn yǐ shàng jí huáng zōng, zhǐ yī bǎi rén qī pǐn yǐ shàng, xiàn zhǐ bā shí rén bā pǐn yǐ xià zhì shù rén, xiàn zhǐ liù shí rén. nú bì xiàn wài bù gěi tián zhě, jiē bù shū. qí fāng bǎi lǐ wài jí zhōu rén, yī fū shòu lù tián bā shí mǔ, fù sì shí mǔ. nú bì yī liáng rén, xiàn shù yǔ zài jīng bǎi guān tóng. dīng niú yī tóu, shòu tián liù shí mǔ, xiàn zhǐ sì niú. yòu měi dīng gěi yǒng yè èr shí mǔ, wèi sāng tián. qí zhōng zhǒng sāng wǔ shí gēn, yú sān gēn, zǎo wǔ gēn, bù zài hái shòu zhī xiàn. fēi cǐ tián zhě, xī rù hái shòu zhī fēn. tǔ bù yí sāng zhě, gěi má tián, rú sāng tián fǎ.
京城四面,諸坊之外三十里內為公田。受公田者,三縣代遷、內執事官一品已 下,逮於羽林武賁,各有差。其外畿郡,華人官第一品已下,羽林武賁已上,各有 差。職事及百姓請墾田者,名為永業田。奴婢受田者,親王止三百人;嗣王止二百 人;第二品嗣王已下及庶姓王,止一百五十人;正三品已上及皇宗,止一百人;七 品已上,限止八十人;八品已下至庶人,限止六十人。奴婢限外不給田者,皆不輸。 其方百里外及州人,一夫受露田八十畝,婦四十畝。奴婢依良人,限數與在京百官 同。丁牛一頭,受田六十畝,限止四牛。又每丁給永業二十畝,為桑田。其中種桑 五十根,榆三根,棗五根,不在還受之限。非此田者,悉入還受之分。土不宜桑者, 給麻田,如桑田法。
lǜ rén yī chuáng, diào juàn yī pǐ, mián bā liǎng, fán shí jīn mián zhōng, zhé yī jīn zuò sī, kěn zū èr shí, yì zū wǔ dòu. nú bì gè zhǔn liáng rén zhī bàn. niú diào èr chǐ, kěn zū yī dòu, yì zū wǔ shēng. kěn zū sòng tái, yì zū nà jùn, yǐ bèi shuǐ hàn. kěn zū jiē yī pín fù wèi sān xiāo. qí fù shuì cháng diào, zé shǎo zhě zhí chū shàng hù, zhōng zhě jí zhōng hù, duō zhě jí xià hù. shàng xiāo shū yuǎn chù, zhōng xiāo shū cì yuǎn, xià xiāo shū dāng zhōu cāng. sān nián yī xiào yān. zū rù tái zhě, wǔ bǎi lǐ nèi shū sù, wǔ bǎi lǐ wài shū mǐ. rù zhōu zhèn zhě, shū sù. rén yù shū qián zhě, zhǔn shàng juàn shōu qián. zhū zhōu jùn jiē bié zhì fù rén cāng. chū lì zhī rì, zhǔn suǒ lǐng zhōng xià hù kǒu shù, dé zhī yī nián zhī liáng, zhú dāng zhōu gǔ jià jiàn shí, zhēn liàng gē dāng nián yì zū chōng rù. gǔ guì, xià jià tiào zhī jiàn zé hái yòng suǒ tiào zhī wù, yī jià tiào zhù.
率人一床,調絹一疋,綿八兩,凡十斤綿中,折一斤作絲,墾租二石,義租五 斗。奴婢各准良人之半。牛調二尺,墾租一斗,義租五升。墾租送台,義租納郡, 以備水旱。墾租皆依貧富為三梟。其賦稅常調,則少者直出上戶,中者及中戶,多 者及下戶。上梟輸遠處,中梟輸次遠,下梟輸當州倉。三年一校焉。租入台者,五 百里內輸粟,五百里外輸米。入州鎮者,輸粟。人慾輸錢者,准上絹收錢。諸州郡 皆別置富人倉。初立之日,准所領中下戶口數,得支一年之糧,逐當州谷價賤時, 斟量割當年義租充入。谷貴,下價糶之;賤則還用所糶之物,依價糶貯。
měi suì chūn yuè, gè yī xiāng tǔ zǎo wǎn, kè rén nóng sāng. zì chūn jí qiū, nán shí wǔ yǐ shàng, jiē bù tián mǔ. sāng cán zhī yuè, fù nǚ shí wǔ yǐ shàng, jiē yíng cán sāng. mèng dōng, cì shǐ tīng shěn bāng jiào zhī yōu liè, dìng diàn zuì zhī kē pǐn. rén yǒu rén lì wú niú, huò yǒu niú wú lì zhě, xū lìng xiāng biàn, jiē dé nà zhǒng. shǐ dì wú yí lì, rén wú yóu shǒu yān.
每歲春月,各依鄉土早晚,課人農桑。自春及秋,男十五已上,皆布田畝。桑 蠶之月,婦女十五已上,皆營蠶桑。孟冬,刺史聽審邦教之優劣,定殿最之科品。 人有人力無牛,或有牛無力者,須令相便,皆得納種。使地無遺利,人無游手焉。
yuán biān chéng shǒu zhī dì, kān kěn shí zhě, jiē yíng tún tián, shǔ dōu shǐ zi shǐ yǐ tǒng zhī. yī zi shǐ dāng tián wǔ shí qǐng, suì zhōng kǎo qí suǒ rù, yǐ lùn bāo biǎn.
緣邊城守之地,堪墾食者,皆營屯田,署都使子使以統之。一子使當田五十頃, 歲終考其所入,以論褒貶。
shì shí pín suì dà shuǐ, zhōu jùn duō yù chén nì, gǔ jià téng yǒng. cháo tíng qiǎn shǐ kāi cāng, cóng guì jià yǐ tiào zhī, ér bǎi xìng wú yì, jī jǐn yóu shén. zhòng yǐ jí yì xiāng chéng, sǐ zhě shí sì wǔ yān. zhì tiān tǒng zhōng, yòu huǐ dōng gōng, zào xiū wén yǎn wǔ lóng jī pín qiáng zhū yuàn, qǐ dài mào lóu. yòu yú yóu yù yuán chuān chí, zhōu yǐ liè guǎn, zhōng qǐ sān shān, gòu tái, yǐ xiàng cāng hǎi, bìng dà xiū fó sì, láo yì jù wàn jì. cái yòng bù gěi, nǎi jiǎn cháo shì zhī lù, duàn zhū cáo liáng shàn jí jiǔ zhōu jūn rén cháng cì yǐ gōng zhī. wǔ píng zhī hòu, quán xìng bìng jìn, cì yǔ wú xiàn, jiā zhī hàn huáng, guó yòng zhuǎn qū, nǎi liào jìng nèi liù děng fù rén, diào lìng chū qián. ér gěi shì huáng mén shì láng yán zhī tuī zòu qǐng lì guān shì dǐ diàn zhī shuì, kāi fǔ dèng zhǎng yóng zàn chéng zhī, hòu zhǔ dà yuè. yú shì yǐ qí suǒ rù, yǐ gōng yù fǔ shēng sè zhī fèi, jūn guó zhī yòng bù yù yān. wèi jǐ ér wáng.
是時頻歲大水,州郡多遇沉溺,谷價騰踴。朝廷遣使開倉,從貴价以糶之,而 百姓無益,饑饉尤甚。重以疾疫相乘,死者十四五焉。至天統中,又毀東宮,造修 文、偃武、隆基嬪嬙諸院,起玳瑁樓。又於游豫園穿池,周以列館,中起三山,構 台,以象滄海,並大修佛寺,勞役鉅萬計。財用不給,乃減朝士之祿,斷諸曹糧膳 及九州軍人常賜以供之。武平之後,權幸並進,賜與無限,加之旱蝗,國用轉屈, 乃料境內六等富人,調令出錢。而給事黃門侍郎顏之推奏請立關市邸店之稅,開府 鄧長顒贊成之,後主大悅。於是以其所入,以供御府聲色之費,軍國之用不豫焉。 未幾而亡。
hòu zhōu tài zǔ zuò xiāng, chuàng zhì liù guān. zài shī zhǎng rèn tǔ zhī fǎ, biàn fū jiā tián lǐ zhī shù, huì liù chù chē chéng zhī jī, shěn fù yì liǎn chí zhī jié, zhì jī jiāng xiū guǎng zhī yù, bān shī huì zhī yào, shěn mù chǎn zhī zhèng. sī jūn zhǎng tián lǐ zhī zhèng lìng. fán rén kǒu shí yǐ shàng, zhái wǔ mǔ kǒu jiǔ yǐ shàng, zhái sì mǔ, kǒu wǔ yǐ xià, zhái sān mǔ. yǒu shì zhě, tián bǎi sì shí mǔ, dīng zhě tián bǎi mǔ. sī fù zhǎng gōng fù zhī zhèng lìng. fán rén zì shí bā yǐ zhì liù shí yǒu sì, yǔ qīng lóng zhě, jiē fù zhī. qí fù zhī fǎ, yǒu shì zhě, suì bù guò juàn yī pǐ, mián bā liǎng, sù wǔ hú dīng zhě bàn zhī. qí fēi sāng tǔ, yǒu shì zhě, bù yī pǐ, má shí jīn dīng zhě yòu bàn zhī. fēng nián zé quán fù, zhōng nián bàn zhī, xià nián yī zhī, jiē yǐ shí zhēng yān. ruò jiān xiōng zhá, zé bù zhēng qí fù. sī yì zhǎng lì yì zhī zhèng lìng. fán rén zì shí bā yǐ zhì wǔ shí yǒu jiǔ, jiē rèn yú yì. fēng nián bù guò sān xún, zhōng nián zé èr xún, xià nián zé yī xún. fán qǐ tú yì, wú guò jiā yī rén. qí rén yǒu nián bā shí zhě, yī zi bù cóng yì, bǎi nián zhě, jiā bù cóng yì. fèi jí fēi rén bù yǎng zhě, yī rén bù cóng yì. ruò xiōng zhá, yòu wú lì zhēng. zhǎng yán zhǎng sì yán zhī zhèng lìng. yī yuē sàn yán, zhǔ hǎi yǐ chéng zhī èr yuē jiān yán, yǐn chí yǐ huà zhī sān yuē xíng yán, wù dì yǐ chū zhī sì yuē yí yán, yú róng yǐ qǔ zhī. fán jiān yán xíng yán, měi dì wèi zhī jìn, bǎi xìng qǔ zhī, jiē shuì yān. sī cāng zhǎng biàn jiǔ gǔ zhī wù, yǐ liàng guó yòng. guó yòng zú, jí xù qí yú, yǐ dài xiōng huāng bù zú zé zhǐ. yú yòng zú, zé yǐ sù dài rén. chūn bān zhī, qiū liǎn zhī.
後周太祖作相,創製六官。載師掌任土之法,辨夫家田裡之數,會六畜車乘之 稽,審賦役斂弛之節,制畿疆修廣之域,頒施惠之要,審牧產之政。司均掌田裡之 政令。凡人口十已上,宅五畝;口九已上,宅四畝,口五已下,宅三畝。有室者, 田百四十畝,丁者田百畝。司賦掌功賦之政令。凡人自十八以至六十有四,與輕癃 者,皆賦之。其賦之法,有室者,歲不過絹一匹,綿八兩,粟五斛;丁者半之。其 非桑土,有室者,布一匹,麻十斤;丁者又半之。豐年則全賦,中年半之,下年一 之,皆以時征焉。若艱凶札,則不征其賦。司役掌力役之政令。凡人自十八以至五 十有九,皆任於役。豐年不過三旬,中年則二旬,下年則一旬。凡起徒役,無過家 一人。其人有年八十者,一子不從役,百年者,家不從役。廢疾非人不養者,一人 不從役。若凶札,又無力征。掌鹽掌四鹽之政令。一曰散鹽,煮海以成之;二曰監 鹽,引池以化之;三曰形鹽,物地以出之;四曰飴鹽,於戎以取之。凡監鹽形鹽, 每地為之禁,百姓取之,皆稅焉。司倉掌辨九穀之物,以量國用。國用足,即蓄其 余,以待凶荒;不足則止。余用足,則以粟貸人。春頒之,秋斂之。
mǐn dì yuán nián, chū chú shì mén shuì. jí xuān dì jí wèi, fù xìng rén shì zhī shuì. wǔ dì bǎo dìng yuán nián, gǎi bā dīng bīng wèi shí èr dīng bīng, lǜ suì yī yuè yì. jiàn dé èr nián, gǎi jūn shì wèi shì guān, mù bǎi xìng chōng zhī, chú qí xiàn jí. shì hòu xià rén bàn wèi bīng yǐ. xuān dì shí, fā shān dōng zhū zhōu, zēng yī yuè gōng wèi sì shí wǔ rì yì, yǐ qǐ luò yáng gōng. bìng yí xiāng zhōu liù fǔ yú luò yáng, chēng dōng jīng liù fǔ.
閔帝元年,初除市門稅。及宣帝即位,復興人市之稅。武帝保定元年,改八丁 兵為十二丁兵,率歲一月役。建德二年,改軍士為侍官,募百姓充之,除其縣籍。 是後夏人半為兵矣。宣帝時,發山東諸州,增一月功為四十五日役,以起洛陽宮。 並移相州六府於洛陽,稱東京六府。
wǔ dì bǎo dìng èr nián zhēng yuè, chū yú pú zhōu kāi hé qú, tóng zhōu kāi lóng shǒu qú, yǐ guǎng gài guàn. gāo zǔ dēng yōng, bà dōng jīng zhī yì, chú rén shì zhī shuì. shì shí wèi jiǒng wáng qiān sī mǎ xiāo nán xiāng cì pàn nì, xìng shī zhū tǎo, shǎng fèi jù wàn. jí shòu chán, yòu qiān dōu, fā shān dōng dīng, huǐ zào gōng shì. réng yī zhōu zhì, yì dīng wèi shí èr fān, jiàng zé liù fān. jí bān xīn lìng. zhì rén wǔ jiā wèi bǎo, bǎo yǒu zhǎng. bǎo wǔ wèi lǘ, lǘ sì wèi zú, jiē yǒu zhèng. jī wài zhì lǐ zhèng, bǐ lǘ zhèng, dǎng zhǎng bǐ zú zhèng, yǐ xiāng jiǎn chá yān. nán nǚ sān suì yǐ xià wèi huáng, shí suì yǐ xià wèi xiǎo, shí qī yǐ xià wèi zhōng, shí bā yǐ shàng wèi dīng. dīng cóng kè yì. liù shí wèi lǎo, nǎi miǎn. zì zhū wáng yǐ xià, zhì yú dū du, jiē gěi yǒng yè tián, gè yǒu chà. duō zhě zhì yī bǎi qǐng, shǎo zhě zhì sì shí mǔ. qí dīng nán zhōng nán yǒng yè lù tián, jiē zūn hòu qí zhī zhì. bìng kè shù yǐ sāng yú jí zǎo. qí yuán zhái, lǜ sān kǒu gěi yī mǔ, nú bì zé wǔ kǒu gěi yī mǔ. dīng nán yī chuáng, zū sù sān shí, sāng tǔ diào yǐ juàn shī, má tǔ yǐ bù, juàn shī yǐ pǐ, jiā mián sān liǎng. bù yǐ duān, jiā má sān jīn. dān dīng jí pū lì gè bàn zhī. wèi shòu dì zhě jiē bù kè. yǒu pǐn jué jí xiào zǐ shùn sūn yì fū jié fù, bìng miǎn kè yì. jīng guān yòu gěi zhí fēn tián. yī pǐn zhě gěi tián wǔ qǐng. měi pǐn yǐ wǔ shí mǔ wèi chà, zhì wǔ pǐn, zé wèi tián sān qǐng, liù pǐn èr qǐng wǔ shí mǔ. qí xià měi pǐn yǐ wǔ shí mǔ wèi chà, zhì jiǔ pǐn wèi yī qǐng. wài guān yì gè yǒu zhí fēn tián, yòu gěi gōng xiè tián, yǐ gōng gōng yòng.
武帝保定二年正月,初於蒲州開河渠,同州開龍首渠,以廣溉灌。高祖登庸, 罷東京之役,除人市之稅。是時尉迥、王謙、司馬消難相次叛逆,興師誅討,賞費 鉅萬。及受禪,又遷都,發山東丁,毀造宮室。仍依周制,役丁為十二番,匠則六 番。及頒新令。制人五家為保,保有長。保五為閭,閭四為族,皆有正。畿外置里 正,比閭正,黨長比族正,以相檢察焉。男女三歲已下為黃,十歲已下為小,十七 已下為中,十八已上為丁。丁從課役。六十為老,乃免。自諸王已下,至於都督, 皆給永業田,各有差。多者至一百頃,少者至四十畝。其丁男、中男永業露田,皆 遵後齊之制。並課樹以桑榆及棗。其園宅,率三口給一畝,奴婢則五口給一畝。丁 男一床,租粟三石,桑土調以絹絁,麻土以布,絹絁以匹,加綿三兩。布以端,加 麻三斤。單丁及仆隸各半之。未受地者皆不課。有品爵及孝子順孫義夫節婦,並免 課役。京官又給職分田。一品者給田五頃。每品以五十畝為差,至五品,則為田三 頃,六品二頃五十畝。其下每品以五十畝為差,至九品為一頃。外官亦各有職分田, 又給公廨田,以供公用。
kāi huáng sān nián zhēng yuè, dì rù xīn gōng. chū lìng jūn rén yǐ èr shí yī chéng dīng. jiǎn shí èr fān měi suì wèi èr shí rì yì. jiǎn diào juàn yī pǐ wèi èr zhàng. xiān shì shàng yī zhōu mò zhī bì, guān zhì jiǔ fāng shōu lì, yán chí yán jǐng, jiē jìn bǎi xìng cǎi yòng. zhì shì bà jiǔ fāng, tōng yán chí yán jǐng yǔ bǎi xìng gòng zhī, yuǎn jìn dà yuè. shì shí tū jué fàn sāi, tǔ gǔ hún kòu biān, jūn lǚ shù qǐ, zhuǎn shū láo bì. dì nǎi lìng shuò zhōu zǒng guǎn zhào zhòng qīng, yú zhǎng chéng yǐ běi dà xìng tún tián, yǐ shí sāi xià. yòu yú hé xī lēi bǎi xìng lì bǎo, yíng tián jī gǔ. jīng shī zhì cháng píng jiān. shì shí shān dōng shàng chéng qí sú, jī qiǎo jiān wěi, bì yì duò yóu zhě shí liù qī. sì fāng pí rén, huò zhà lǎo zhà xiǎo, guī miǎn zū fù. gāo zǔ lìng zhōu xiàn dà suǒ mào yuè, hù kǒu bù shí zhě, zhèng zhǎng yuǎn pèi, ér yòu kāi xiāng jiū zhī kē. dà gōng yǐ xià, jiān lìng xī jí, gè wèi hù tóu, yǐ fáng róng yǐn. yú shì jì zhàng jìn sì shí sì wàn sān qiān dīng, xīn fù yī bǎi liù shí sì wàn yī qiān wǔ bǎi kǒu. gāo jiǒng yòu yǐ rén jiān kè shū, suī yǒu dìng fēn, nián cháng zhēng nà, chú zhù héng duō, zhǎng lì sì qíng, wén zhàng chū méi, fù wú dìng bù, nán yǐ tuī xiào, nǎi wèi shū jí dìng yàng, qǐng biàn xià zhū zhōu. měi nián zhēng yuè wǔ rì, xiàn lìng xún rén, gè suí biàn jìn, wǔ dǎng sān dǎng, gòng wèi yī tuán, yī yàng dìng hù shàng xià. dì cóng zhī. zì shì jiān wú suǒ róng yǐ.
開皇三年正月,帝入新宮。初令軍人以二十一成丁。減十二番每歲為二十日役。 減調絹一疋為二丈。先是尚依周末之弊,官置酒坊收利,鹽池鹽井,皆禁百姓採用。 至是罷酒坊,通鹽池鹽井與百姓共之,遠近大悅。是時突厥犯塞,吐谷渾寇邊,軍 旅數起,轉輸勞敝。帝乃令朔州總管趙仲卿,於長城以北大興屯田,以實塞下。又 於河西勒百姓立堡,營田積穀。京師置常平監。是時山東尚承齊俗,機巧奸偽,避 役惰游者十六七。四方疲人,或詐老詐小,規免租賦。高祖令州縣大索貌閱,戶口 不實者,正長遠配,而又開相糾之科。大功已下,兼令析籍,各為戶頭,以防容隱。 於是計帳進四十四萬三千丁,新附一百六十四萬一千五百口。高熲又以人間課輸, 雖有定分,年常征納,除注恆多,長吏肆情,文帳出沒,復無定簿,難以推校,乃 為輸籍定樣,請遍下諸州。每年正月五日,縣令巡人,各隨便近,五黨三黨,共為 一團,依樣定戶上下。帝從之。自是奸無所容矣。
shí bǎi xìng chéng píng rì jiǔ, suī shù zāo shuǐ hàn, ér hù kǒu suì zēng. zhū zhōu diào wù, měi suì hé nán zì tóng guān, hé běi zì pú bǎn, dá yú jīng shī, xiāng shǔ yú lù, zhòu yè bù jué zhě shù yuè. dì jì gōng lǚ jiǎn yuē, liù gōng xián fú huàn zhuó zhī yī. chéng yú gōng yù yǒu gù bì zhě, suí lìng bǔ yòng, jiē bù gǎi zuò. fēi xiǎng yàn zhī shì, suǒ shí bù guò yī ròu ér yǐ. yǒu sī cháng jìn gān jiāng, yǐ bù dài zhù zhī, dì yòng wèi shāng fèi, dà jiā qiǎn zé. hòu jìn xiāng, fù yǐ zhān dài, yīn chī suǒ sī, yǐ wèi hòu jiè yān. yóu shì nèi wài lǜ zhí, fǔ tǎng chōng shí, bǎi guān lù cì jí shǎng gōng chén, jiē chū yú fēng hòu yān. jiǔ nián, chén píng, dì qīn yù zhū què mén láo kǎi xuán shī, yīn xíng qìng shǎng. zì mén wài jiā dào liè bù bó zhī jī, dá yú nán guō, yǐ cì bān gěi. suǒ fèi sān bǎi yú wàn duàn. dì yǐ jiāng biǎo chū dìng, gěi fù shí nián. zì yú zhū zhōu, bìng miǎn dāng nián zū fù, shí nián wǔ yuè, yòu yǐ yǔ nèi wú shì, yì kuān yáo fù. bǎi xìng nián wǔ shí zhě, shū yōng tíng fáng. shí yī nián, jiāng nán yòu fǎn, yuè guó gōng yáng sù tǎo píng zhī, shī hái, cì wù shén guǎng. qí yú chū shī mìng shǎng, yì mò bù yōu lóng. shí èr nián, yǒu sī shàng yán, kù cáng jiē mǎn. dì yuē: zhèn jì báo fù yú rén, yòu dà jīng cì yòng, hé dé ěr yě? duì yuē: yòng chù cháng chū, nà chù cháng rù. lüè jì měi nián cì yòng zhì shù bǎi wàn duàn, céng wú jiǎn sǔn. yú shì nǎi gèng pì zuǒ cáng zhī yuàn, gòu wū yǐ shòu zhī. xià zhào yuē: jì fù ér jiào, fāng zhī lián chǐ, níng jī yú rén, wú cáng fǔ kù. hé běi hé dōng jīn nián tián zū, sān fēn jiǎn yī, bīng jiǎn bàn, gōng diào quán miǎn.
時百姓承平日久,雖數遭水旱,而戶口歲增。諸州調物,每歲河南自潼關,河 北自蒲坂,達於京師,相屬於路,晝夜不絕者數月。帝既躬履儉約,六宮咸服浣濯 之衣。乘輿供御有故敝者,隨令補用,皆不改作。非享燕之事,所食不過一肉而已。 有司嘗進乾薑,以布袋貯之,帝用為傷費,大加譴責。後進香,復以氈袋,因笞所 司,以為後誡焉。由是內外率職,府帑充實,百官祿賜及賞功臣,皆出於豐厚焉。 九年,陳平,帝親御硃雀門勞凱旋師,因行慶賞。自門外夾道列布帛之積,達於南 郭,以次頒給。所費三百餘萬段。帝以江表初定,給復十年。自余諸州,並免當年 租賦,十年五月,又以宇內無事,益寬徭賦。百姓年五十者,輸庸停防。十一年, 江南又反,越國公楊素討平之,師還,賜物甚廣。其餘出師命賞,亦莫不優隆。十 二年,有司上言,庫藏皆滿。帝曰:「朕既薄賦於人,又大經賜用,何得爾也?」 對曰:「用處常出,納處常入。略計每年賜用至數百萬段,曾無減損。」於是乃更 辟左藏之院,構屋以受之。下詔曰:「既富而教,方知廉恥,寧積於人,無藏府庫。 河北、河東今年田租,三分減一,兵減半,功調全免。」
shí tiān xià hù kǒu suì zēng, jīng fǔ jí sān hé, dì shǎo ér rén zhòng, yī shí bù gěi. yì zhě xián yù xǐ jiù kuān xiāng. qí nián dōng, dì mìng zhū zhōu kǎo shǐ yì zhī. yòu lìng shàng shū yǐ qí shì cè wèn sì fāng gòng shì, jìng wú zhǎng suàn. dì nǎi fā shǐ sì chū, jūn tiān xià zhī tián. qí xiá xiāng, měi dīng cái zhì èr shí mǔ, lǎo xiǎo yòu shǎo yān.
時天下戶口歲增,京輔及三河,地少而人眾,衣食不給。議者咸欲徙就寬鄉。 其年冬,帝命諸州考使議之。又令尚書以其事策問四方貢士,竟無長算。帝乃發使 四出,均天下之田。其狹鄉,每丁才至二十畝,老小又少焉。
shí sān nián, dì mìng yáng sù chū, yú qí zhōu běi zào rén shòu gōng. sù suì yí shān yīn gǔ, yíng gòu guān yǔ, chóng tái lèi xiè, wǎn zhuǎn xiāng shǔ. yì shǐ yán jí, dīng fū duō sǐ, pí bì diān pū zhě, tuī tián kēng kǎn, fù yǐ tǔ shí, yīn ér zhú wèi píng dì. sǐ zhě yǐ wàn shù. gōng chéng, dì xíng xìng yān. shí fāng shǔ yuè, ér sǐ rén xiāng cì yú dào, sù nǎi yī qiè fén chú zhī. dì pō zhī qí shì, shén bù yuè. jí rù xīn gōng yóu guān, nǎi xǐ, yòu wèi sù wèi zhōng. hòu dì yǐ suì mù wǎn rì dēng rén shòu diàn, zhōu wàng yuán xí, jiàn gōng wài lín huǒ mí màn, yòu wén kū shēng. lìng zuǒ yòu guān zhī, bào yuē: guǐ huǒ. dì yuē: cǐ děng gōng yì ér sǐ, jì shǔ nián mù, hún pò sī guī yé? nǎi lìng sǎ jiǔ xuān chì, yǐ zhòu qiǎn zhī, zì shì nǎi xī.
十三年,帝命楊素出,於岐州北造仁壽宮。素遂夷山堙谷,營構觀宇,崇台累 榭,宛轉相屬。役使嚴急,丁夫多死,疲敝顛仆者,推填坑坎,覆以土石,因而築 為平地。死者以萬數。宮成,帝行幸焉。時方暑月,而死人相次於道,素乃一切焚 除之。帝頗知其事,甚不悅。及入新宮游觀,乃喜,又謂素為忠。後帝以歲暮晚日 登仁壽殿,周望原隰,見宮外磷火瀰漫,又聞哭聲。令左右觀之,報曰:「鬼火。」 帝曰:「此等工役而死,既屬年暮,魂魄思歸耶?」乃令灑酒宣敕,以咒遣之,自 是乃息。
kāi huáng sān nián, cháo tíng yǐ jīng shī cāng lǐn shàng xū, yì wèi shuǐ hàn zhī bèi, yú shì zhào yú pú shǎn guó xióng yī luò zhèng huái shào wèi biàn xǔ rǔ děng shuǐ cì shí sān zhōu, zhì mù yùn mǐ dīng. yòu yú wèi zhōu zhì lí yáng cāng, luò zhōu zhì hé yáng cāng, shǎn zhōu zhì cháng píng cāng, huá zhōu zhì guǎng tōng cāng, zhuǎn xiāng guàn zhù. cáo guān dōng jí fén jìn zhī sù, yǐ gěi jīng shī. yòu qiǎn cāng bù shì láng wéi zàn, xiàng pú shǎn yǐ dōng mù rén néng yú luò yáng yùn mǐ sì shí shí, jīng dǐ zhù zhī xiǎn, dá yú cháng píng zhě, miǎn qí zhēng shù. qí hòu yǐ wèi shuǐ duō shā, liú yǒu shēn qiǎn, cáo zhě kǔ zhī. sì nián, zhào yuē:
開皇三年,朝廷以京師倉廩尚虛,議為水旱之備,於是詔於蒲、陝、虢、熊、 伊、洛、鄭、懷、邵、衛、汴、許、汝等水次十三州,置募運米丁。又於衛州置黎 陽倉,洛州置河陽倉,陝州置常平倉,華州置廣通倉,轉相灌注。漕關東及汾、晉 之粟,以給京師。又遣倉部侍郎韋瓚,向蒲、陝以東募人能於洛陽運米四十石,經 砥柱之險,達於常平者,免其征戍。其後以渭水多沙,流有深淺,漕者苦之。四年, 詔曰:
jīng yì suǒ jū, wǔ fāng fú còu, zhòng guān sì sāi, shuǐ lù jiān nán, dà hé zhī liú, bō lán dōng zhù, bǎi chuān hǎi dú, wàn lǐ jiāo tōng. suī sān mén zhī xià, huò yǒu wēi lǜ, dàn fā zì xiǎo píng, lù yùn zhì shǎn, hái cóng hé shuǐ, rù yú wèi chuān, jiān jí shàng liú, kòng yǐn fén jìn, zhōu chē lái qù, wèi yì shū guǎng. ér wèi chuān shuǐ lì, dà xiǎo wú cháng, liú qiǎn shā shēn, jí chéng zǔ ài. jì qí tú lù, shù bǎi ér yǐ, dòng yí qì xù, bù néng wǎng fù, fàn zhōu zhī yì, rén yì láo zhǐ. zhèn jūn lín qū yǔ, xìng lì chú hài, gōng sī zhī bì, qíng shí mǐn zhī. gù dōng fā tóng guān, xī yǐn wèi shuǐ, yīn jí rén lì, kāi tōng cáo qú, liàng shì jì gōng, yì kě chéng jiù. yǐ lìng gōng jiàng, xún lì qú dào, guān dì lǐ zhī yí, shěn zhōng jiǔ zhī yì, yī de kāi záo, wàn dài wú huǐ. kě shǐ guān jí sī jiā, fāng zhōu jù fǎng, chén hūn cáo yùn, yán sù bù tíng, xún rì zhī gōng, kān shěng yì wàn. chéng zhī shí dāng yán shǔ, dòng zhì pí qín, rán bù yǒu zàn láo, ān néng yǒng yì. xuān gào rén shù, zhī zhèn yì yān.
京邑所居,五方輻湊,重關四塞,水陸艱難,大河之流,波瀾東注,百川海瀆, 萬里交通。雖三門之下,或有危慮,但發自小平,陸運至陝,還從河水,入於渭川, 兼及上流,控引汾、晉,舟車來去,為益殊廣。而渭川水力,大小無常,流淺沙深, 即成阻閡。計其途路,數百而已,動移氣序,不能往復,泛舟之役,人亦勞止。朕 君臨區宇,興利除害,公私之弊,情實愍之。故東發潼關,西引渭水,因藉人力, 開通漕渠,量事計功,易可成就。已令工匠,巡歷渠道,觀地理之宜,審終久之義, 一得開鑿,萬代無毀。可使官及私家,方舟巨舫,晨昏漕運,沿泝不停,旬日之功, 堪省億萬。誠知時當炎暑,動致疲勤,然不有暫勞,安能永逸。宣告人庶,知朕意 焉。
yú shì mìng yǔ wén kǎi lǜ shuǐ gōng záo qú, yǐn wèi shuǐ, zì dà xìng chéng dōng zhì tóng guān sān bǎi yú lǐ, míng yuē guǎng tōng qú. zhuǎn yùn tōng lì, guān nèi lài zhī. zhū zhōu shuǐ hàn xiōng jī zhī chù, yì biàn kāi cāng zhèn gěi.
於是命宇文愷率水工鑿渠,引渭水,自大興城東至潼關三百餘里,名曰廣通渠。 轉運通利,關內賴之。諸州水旱凶飢之處,亦便開倉賑給。
wǔ nián wǔ yuè, gōng bù shàng shū xiāng yáng xiàn gōng zhǎng sūn píng zòu yuē: gǔ zhě sān nián gēng ér yú yī nián zhī jī, jiǔ nián zuò ér yǒu sān nián zhī chǔ, suī shuǐ hàn wèi zāi, ér rén wú cài sè, jiē yóu quàn dǎo yǒu fāng, xù jī xiān bèi gù yě. qù nián kàng yáng, guān nèi bù shú, bì xià āi mǐn lí yuán, shén yú chì zǐ. yùn shān dōng zhī sù, zhì cháng píng zhī guān, kāi fā cāng lǐn, pǔ jiā zhèn cì. shǎo shí zhī rén, mò bù fēng zú. hóng ēn dà dé, qián gǔ wèi bǐ. qí qiáng zōng fù shì, jiā dào yǒu yú zhě, jiē jìng chū sī cái, dì xiāng zhōu shàn. cǐ nǎi fēng xíng cǎo yǎn, cóng huà ér rán. dàn jīng guó zhī lǐ, xū cún dìng shì. yú shì zòu lìng zhū zhōu bǎi xìng jí jūn rén, quàn kè dāng shè, gòng lì yǎng cāng. shōu huò zhī rì, suí qí suǒ de, guān kè chū sù jí mài, yú dāng shè zào cāng jiào zhù zhī. jí wěi shè sī, zhí zhàng jiǎn xiào, měi nián shōu jī, wù shǐ juān bài. ruò shí huò bù shú, dāng shè yǒu jī jǐn zhě, jí yǐ cǐ gǔ zhèn gěi. zì shì zhū zhōu chǔ zhì wěi jī. qí hòu guān zhōng lián nián dà hàn, ér qīng yǎn biàn xǔ cáo bó chén rén qiào yù zhèng luò yī yǐng pī děng zhōu dà shuǐ, bǎi xìng jī jǐn. gāo zǔ nǎi mìng sū wēi děng, fēn dào kāi cāng zhèn gěi. yòu mìng sī nóng chéng wáng bǐng, fā guǎng tōng zhī sù sān bǎi yú wàn shí, yǐ zhěng guān zhōng, yòu fā gù chéng zhōng zhōu dài jiù sù, jiàn tiào yǔ rén. mǎi niú lǘ liù qiān yú tóu, fēn gěi yóu pín zhě, lìng wǎng guān dōng jiù shí. qí zāo shuǐ hàn zhī zhōu, jiē miǎn qí nián zū fù.
五年五月,工部尚書、襄陽縣公長孫平奏曰:「古者三年耕而餘一年之積,九 年作而有三年之儲,雖水旱為災,而人無菜色,皆由勸導有方,蓄積先備故也。去 年亢陽,關內不熟,陛下哀愍黎元,甚於赤子。運山東之粟,置常平之官,開發倉 廩,普加賑賜。少食之人,莫不豐足。鴻恩大德,前古未比。其強宗富室,家道有 余者,皆競出私財,遞相賙贍。此乃風行草偃,從化而然。但經國之理,須存定式。」 於是奏令諸州百姓及軍人,勸課當社,共立養倉。收穫之日,隨其所得,觀課出粟 及麥,於當社造倉窖貯之。即委社司,執帳檢校,每年收積,勿使捐敗。若時或不 熟,當社有飢謹者,即以此谷賑給。自是諸州儲峙委積。其後關中連年大旱,而青、 兗、汴、許、曹、亳、陳、仁、譙、豫、鄭、洛、伊、潁、邳等州大水,百姓饑饉。 高祖乃命蘇威等,分道開倉賑給。又命司農丞王稟,發廣通之粟三百餘萬石,以拯 關中,又發故城中周代舊粟,賤糶與人。買牛驢六千餘頭,分給尤貧者,令往關東 就食。其遭水旱之州,皆免其年租賦。
shí sì nián, guān zhōng dà hàn, rén jī. shàng xìng luò yáng, yīn lìng bǎi xìng jiù shí. cóng guān bìng zhǔn jiàn kǒu zhèn gěi, bù yǐ guān wèi wèi xiàn. míng nián, dōng xún shòu, yīn cí tài shān. shì shí yì cāng zhù zài rén jiān, duō yǒu fèi juān. shí wǔ nián èr yuè, zhào yuē: běn zhì yì cāng, zhǐ fáng shuǐ hàn, bǎi xìng zhī tú, bù sī jiǔ jì, qīng ěr fèi juān, yú hòu fá jué. yòu běi jìng zhū zhōu, yì yú yú chù, yún xià zhǎng líng yán lán fēng shàn liáng gān guā děng zhōu, suǒ yǒu yì cāng zá zhǒng, bìng nà běn zhōu. ruò rén yǒu hàn jiǎn shǎo liáng, xiān gěi zá zhǒng jí yuǎn nián sù. shí liù nián zhēng yuè, yòu zhào qín dié chéng kāng wǔ wén fāng dàng xù táo mín wèi jì hé kuò bīn lǒng jīng níng yuán fū dān yán suī yín fú děng zhōu shè cāng, bìng yú dāng xiàn ān zhì. èr yuè, yòu zhào shè cāng, zhǔn shàng zhōng xià sān děng shuì, shàng hù bù guò yī shí, zhōng hù bù guò qī dòu, xià hù bù guò sì dòu. qí hòu shān dōng pín nián lín yǔ, qǐ sòng chén bó cáo dài qiào yǐng děng zhū zhōu, dá yú cāng hǎi, jiē kùn shuǐ zāi, suǒ zài chén nì. shí bā nián, tiān zǐ qiǎn shǐ, jiāng shuǐ gōng, xún xíng chuān yuán, xiāng shì gāo xià, fā suí jìn dīng yǐ shū dǎo zhī. kùn fá zhě, kāi cāng zhèn gěi, qián hòu yòng gǔ wǔ bǎi yú shí. zāo shuǐ zhī chù, zū diào jiē miǎn. zì shì pín yǒu nián yǐ.
十四年,關中大旱,人飢。上幸洛陽,因令百姓就食。從官並准見口賑給,不 以官位為限。明年,東巡狩,因祠泰山。是時義倉貯在人間,多有費捐。十五年二 月,詔曰:「本置義倉,止防水旱,百姓之徒,不思久計,輕爾費捐,於後乏絕。 又北境諸州,異於余處,雲、夏、長、靈、鹽、蘭、豐、鄯、涼、甘、瓜等州,所 有義倉雜種,並納本州。若人有旱儉少糧,先給雜種及遠年粟。」十六年正月,又 詔秦、疊、成、康、武、文、芳、宕、旭、洮、岷、渭、紀、河、廓、豳、隴、涇、 寧、原、敷、丹、延、綏、銀、扶等州社倉,並於當縣安置。二月,又詔社倉,准 上中下三等稅,上戶不過一石,中戶不過七斗,下戶不過四斗。其後山東頻年霖雨, 杞、宋、陳、亳、曹、戴、譙、潁等諸州,達於滄海,皆困水災,所在沉溺。十八 年,天子遣使,將水工,巡行川源,相視高下,發隨近丁以疏導之。睏乏者,開倉 賑給,前後用谷五百餘石。遭水之處,租調皆免。自是頻有年矣。
kāi huáng bā nián wǔ yuè, gāo jiǒng zòu zhū zhōu wú kè diào chù, jí kè zhōu guǎn hù shù shǎo zhě, guān rén lù lì, chéng qián yǐ lái, héng chū suí jìn zhī zhōu. dàn pàn guān běn wèi mù rén, yì lì lǐ chū suǒ bù. qǐng yú suǒ guǎn hù nèi, jì hù zhēng shuì. dì cóng zhī. xiān shì jīng guān jí zhū zhōu, bìng gěi gōng xiè qián, huí yì shēng lì, yǐ gěi gōng yòng. zhì shí sì nián liù yuè, gōng bù shàng shū ān píng jùn gōng sū xiào cí děng, yǐ wèi suǒ zài guān sī, yīn xún wǎng xī, yǐ gōng xiè qián wù, chū jǔ xìng shēng, wéi lì shì qiú, fán rǎo bǎi xìng, bài sǔn fēng sú, mò sī zhī shén. yú shì zòu jiē gěi dì yǐ yíng nóng, huí yì qǔ lì, yī jiē jìn zhǐ. shí qī nián shí yī yuè, zhào zài jīng jí zài wài zhū sī gōng xiè, zài shì huí yì jí zhū chù xìng shēng, bìng tīng zhī. wéi jìn chū jǔ shōu lì yún.
開皇八年五月,高熲奏諸州無課調處,及課州管戶數少者,官人祿力,乘前已 來,恆出隨近之州。但判官本為牧人,役力理出所部。請於所管戶內,計戶徵稅。 帝從之。先是京官及諸州,並給公廨錢,回易生利,以給公用。至十四年六月,工 部尚書、安平郡公蘇孝慈等,以為所在官司,因循往昔,以公廨錢物,出舉興生, 唯利是求,煩擾百姓,敗損風俗,莫斯之甚。於是奏皆給地以營農,回易取利,一 皆禁止。十七年十一月,詔在京及在外諸司公廨,在市回易及諸處興生,並聽之。 唯禁出舉收利雲。
yáng dì jí wèi, shì shí hù kǒu yì duō, fǔ kù yíng yì, nǎi chú fù rén jí nú bì bù qǔ zhī kè. nán zǐ yǐ èr shí èr chéng dīng. shǐ jiàn dōng dōu, yǐ shàng shū lìng yáng sù wèi yíng zuò dà jiān, měi yuè yì dīng èr bǎi wàn rén. xǐ luò zhōu guō nèi rén jí tiān xià zhū zhōu fù shāng dà jiǎ shù wàn jiā yǐ shí zhī. xīn zhì xìng luò jí huí luò cāng. yòu yú zào jiàn yíng xiǎn rén gōng, yuàn yòu lián jiē, běi zhì xīn ān, nán jí fēi shān, xī zhì miǎn chí, zhōu wéi shù bǎi lǐ. kè tiān xià zhū zhōu, gè gòng cǎo mù huā guǒ qí qín yì shòu yú qí zhōng, kāi qú, yǐn gǔ luò shuǐ, zì yuàn xī rù, ér dōng zhù yú luò. yòu zì bǎn zhǔ yǐn hé, dá yú huái hǎi, wèi zhī yù hé. hé pàn zhú yù dào, shù yǐ liǔ. yòu mìng huáng mén shì láng wáng hóng, shàng yí tóng yú shì chéng, wǎng jiāng nán zhū zhōu cǎi dà mù, yǐn zhì dōng dōu. suǒ jīng zhōu xiàn, dì sòng wǎng fǎn, shǒu wěi xiāng shǔ, bù jué zhě qiān lǐ. ér dōng dōu yì shǐ cù pò, jiāng pū ér bì zhě, shí sì wǔ yān. měi yuè zài sǐ dīng, dōng zhì chéng gāo, běi zhì hé yáng, chē xiāng wàng yú dào. shí dì jiāng shì liáo jié, zēng zhì jūn fǔ, sǎo dì wèi bīng. zì shì zū fù zhī rén yì jiǎn yǐ. yòu zào lóng zhōu fèng yǎn, huáng lóng chì jiàn, lóu chuán miè fǎng. mù zhū shuǐ gōng, wèi zhī diàn jiǎo, yī jǐn xíng kù, zhí qīng sī lǎn wǎn chuán, yǐ xìng jiāng dū, dì yù lóng zhōu, wén wǔ guān wǔ pǐn yǐ shàng gěi lóu chuán, jiǔ pǐn yǐ shàng gěi huáng miè fǎng, zhú lú xiāng jiē, èr bǎi yú lǐ. suǒ jīng zhōu xiàn, bìng lìng gōng dùn, xiàn shí fēng bàn zhě jiā guān jué, què fá zhě qiǎn zhì sǐ. yòu shèng xiū chē yú niǎn hé, jīng qí yǔ yí zhī shì. kè tiān xià zhōu xiàn, fán gǔ jiǎo chǐ yá, pí gé máo yǔ, kě shì qì yòng, kān wèi chǎng ěr zhě, jiē zé yān. zhēng fā cāng zú, cháo mìng xī bàn, bǎi xìng qiú bǔ, wǎng gǔ biàn yě, shuǐ lù qín shòu dài jǐn, yóu bù néng gěi, ér mǎi yú háo fù xù jī zhī jiā, qí jià téng yǒng. shì suì, dí zhì wěi yī zhí shí jiān, bái lù xiān bàn zhī.
煬帝即位,是時戶口益多,府庫盈溢,乃除婦人及奴婢部曲之課。男子以二十 二成丁。始建東都,以尚書令楊素為營作大監,每月役丁二百萬人。徙洛州郭內人 及天下諸州富商大賈數萬家以實之。新置興洛及回洛倉。又於皁澗營顯仁宮,苑囿 連接,北至新安,南及飛山,西至澠池,周圍數百里。課天下諸州,各貢草木花果、 奇禽異獸於其中,開渠,引谷、洛水,自苑西入,而東注於洛。又自板渚引河,達 於淮海,謂之御河。河畔築御道,樹以柳。又命黃門侍郎王弘,上儀同於士澄,往 江南諸州采大木,引至東都。所經州縣,遞送往返,首尾相屬,不絕者千里。而東 都役使促迫,僵仆而斃者,十四五焉。每月載死丁,東至城皋,北至河陽,車相望 於道。時帝將事遼、碣,增置軍府,掃地為兵。自是租賦之人益減矣。又造龍舟鳳 甗,黃龍赤艦,樓船篾舫。募諸水工,謂之殿腳,衣錦行袴,執青絲纜挽船,以幸 江都,帝御龍舟,文武官五品已上給樓船,九品已上給黃篾舫,舳艫相接,二百餘 里。所經州縣,並令供頓,獻食豐辦者加官爵,闕乏者譴至死。又盛修車輿輦輅, 旌旗羽儀之飾。課天下州縣,凡骨角齒牙,皮革毛羽,可飾器用,堪為氅毦者,皆 責焉。徵發倉卒,朝命夕辦,百姓求捕,網罟遍野,水陸禽獸殆盡,猶不能給,而 買於豪富蓄積之家,其價騰踴。是歲,翟雉尾一直十縑,白鷺鮮半之。
nǎi shǐ tún tián zhǔ shì cháng jùn shǐ chì tǔ guó, zhì luó shā. yòu shǐ cháo qǐng dài fū zhāng zhèn zhōu jī liú qiú, fú lǔ shù wàn. shì zú shēn rù, méng fàn zhàng lì, něi jí ér sǐ zhě shí bā jiǔ. yòu yǐ xī yù duō zhū bǎo wù, lìng péi jǔ wǎng zhāng yē, jiān zhū shāng hú hù shì. dàn zhī yǐ lì, quàn lìng rù cháo. zì shì xī yù zhū fān, wǎng lái xiāng jì, suǒ jīng zhōu jùn, pí yú sòng yíng, mí fèi yǐ wàn wàn jì.
乃使屯田主事常駿使赤土國,致羅剎。又使朝請大夫張鎮州擊流求,俘虜數萬。 士卒深入,蒙犯瘴癘,餒疾而死者十八九。又以西域多諸寶物,令裴矩往張掖,監 諸商胡互市。啖之以利,勸令入朝。自是西域諸蕃,往來相繼,所經州郡,疲於送 迎,糜費以萬萬計。
míng nián, dì běi xún shòu. yòu xìng zhòng bǎi wàn, běi zhú zhǎng chéng, xī jù yú lín, dōng zhì zǐ hé, mián gèn qiān yú lǐ, sǐ zhě tài bàn. sì nián, fā hé běi zhū jùn bǎi yú wàn zhòng, yǐn qìn shuǐ, nán dá yú hé, běi tōng zhuō jùn. zì shì yǐ dīng nán bù gōng, shǐ yǐ fù rén cóng yì. wǔ nián, xī xún hé yòu. xī yù zhū hú, pèi jīn yù, bèi jǐn jì, fén xiāng zòu lè, yíng hòu dào zuǒ. dì nǎi lìng wǔ wēi zhāng yē shì nǚ, shèng shì zòng guān. yī fú chē mǎ bù xiān zhě, zhōu xiàn dū kè, yǐ kuā shì zhī. qí nián, dì qīn zhēng tǔ gǔ hún, pò zhī yú chì shuǐ. mù róng fú yǔn wěi qí jiā shǔ, xī bēn qīng hǎi. dì zhù bīng bù chū, yù tiān lín yǔ, jīng dà dǒu bá gǔ, shì zú sǐ zhě shí èr sān yān, mǎ lǘ shí bā jiǔ. yú shì zhì hé yuán jùn jī shí zhèn. yòu yú xī yù zhī dì zhì xī hǎi shàn shàn qiě mò děng jùn. zhé tiān xià zuì rén, pèi wèi shù zú, dà kāi tún tián, fā xī fāng zhū jùn yùn liáng yǐ gěi zhī. dào lǐ xuán yuǎn, jiān yù kòu chāo, sǐ wáng xiāng xù.
明年,帝北巡狩。又興眾百萬,北築長城,西距榆林,東至紫河,綿亘千餘里, 死者太半。四年,發河北諸郡百餘萬眾,引沁水,南達於河,北通涿郡。自是以丁 男不供,始以婦人從役。五年,西巡河右。西域諸胡,佩金玉,被錦罽,焚香奏樂, 迎候道左。帝乃令武威、張掖士女,盛飾縱觀。衣服車馬不鮮者,州縣督課,以夸 示之。其年,帝親征吐谷渾,破之於赤水。慕容佛允委其家屬,西奔青海。帝駐兵 不出,遇天霖雨,經大斗拔谷,士卒死者十二三焉,馬驢十八九。於是置河源郡、 積石鎮。又於西域之地置西海、鄯善、且末等郡。謫天下罪人,配為戍卒,大開屯 田,發西方諸郡運糧以給之。道里懸遠,兼遇寇抄,死亡相續。
liù nián, jiāng zhēng gāo lì, yǒu sī zòu bīng mǎ yǐ duō sǔn hào. zhào yòu kè tiān xià fù rén, liàng qí zī chǎn, chū qián shì wǔ mǎ, tián yuán shù. xiàn lìng qǔ zú. fù diǎn bīng jù qì zhàng, jiē lìng jīng xīn, làn è zé shǐ rén biàn zhǎn. yú shì mǎ pǐ zhì shí wàn. qī nián dōng, dà huì zhuō jùn. fēn jiāng huái nán bīng, pèi xiāo wèi dà jiāng jūn lái hù ér, bié yǐ zhōu shī jì cāng hǎi, zhú lú shù bǎi lǐ. bìng zài jūn liáng, qī yǔ dà bīng huì píng rǎng. shì suì shān dōng hé nán dà shuǐ, piào méi sì shí yú jùn, zhòng yǐ liáo dōng fù bài, sǐ zhě shù shí wàn, yīn shǔ yì jí, shān dōng yóu shén. suǒ zài jiē yǐ zhēng liǎn gōng zhàng jūn lǚ suǒ zī wèi wù, bǎi xìng suī kùn, ér fú zhī xù yě. měi jí yáo zú fù, yǒu suǒ zhēng qiú, zhǎng lì bì xiān jiàn mǎi zhī, rán hòu xuān xià, nǎi guì mài yǔ rén, dàn mù zhī jiān, jià yíng shù bèi, póu kè zhēng liǎn, qǔ bàn yī shí. qiáng zhě jù ér wèi dào, ruò zhě zì mài wèi nú bì. jiǔ nián, zhào yòu kè guān zhōng fù rén, jì qí zī chǎn chū lǘ, wǎng yī wú hé yuán qiě mò yùn liáng. duō zhě zhì shù bǎi tóu, měi tóu jià zhì wàn yú. yòu fā zhū zhōu dīng, fēn wèi sì fān, yú liáo xī liǔ chéng yíng tún, wǎng lái jiān kǔ, shēng yè jǐn qìng. dào zéi sì qǐ, dào lù gé jué, lǒng yòu mù mǎ, jǐn wèi nú zéi suǒ lüè, yáng xuán gǎn chéng xū wèi luàn. shí dì zài liáo dōng, wén zhī, jù guī yú gāo yáng jùn. jí xuán gǎn píng, dì wèi shì chén yuē: xuán gǎn yī hū ér cóng zhě rú shì, yì zhī tiān xià rén bù yù duō, duō zé wèi zéi. bù jǐn zhū, hòu wú yǐ shì quàn. nǎi lìng péi yùn qióng qí dǎng yǔ, zhào jùn xiàn kēng shā zhī, sǐ zhě bù kě shèng shù. suǒ zài jīng hài. jǔ tiān xià zhī rén shí fēn, jiǔ wèi dào zéi, jiē dào wǔ mǎ, shǐ zuò zhǎng qiāng, gōng xiàn chéng yì. dì yòu mìng jùn xiàn zhì dū bǔ yǐ tǎo zéi. yì qiǎn mù rén zhēng liáo, mǎ shǎo bù chōng bā tuó, ér xǔ wèi liù tuó. yòu bù zú, tīng bàn yǐ lǘ chōng. zài lù táo zhě xiāng jì, zhí huò jiē zhǎn zhī, ér mò néng zhǐ. dì bù yì. yù gāo lì zhí sòng pàn chén hú sī zhèng, qiǎn shǐ qiú xiáng, fā zhào shè zhī. qiú zhèng zhì yú jīng shī, yú kāi yuǎn mén wài, zhé ér shè shā zhī. suì xìng tài yuán, wèi tū jué wéi yú yàn mén. tū jué xún sàn, jù hái luò yáng, mù yì xiāo guǒ, yǐ chōng jiù shù. shì shí bǎi xìng fèi yè, tún jí chéng bǎo, wú yǐ zì gěi. rán suǒ zài cāng kù, yóu dà chōng cuàn, lì jiē jù fǎ, mò kěn zhèn jiù, yóu shì yì kùn. chū jiē bō shù pí yǐ shí zhī, jiàn jí yú yè, pí yè jiē jǐn, nǎi zhǔ tǔ huò dǎo gǎo wèi mò ér shí zhī. qí hòu rén nǎi xiāng shí. shí èr nián, dì xìng jiāng dū. shì shí lǐ mì jù luò kǒu cāng, jù zhòng bǎi wàn. yuè wáng dòng yǔ duàn dá děng shǒu dōng dōu. dōng dū chéng nèi liáng jǐn, bù bó shān jī, nǎi yǐ juàn wèi jí gěng, rán bù yǐ cuàn. dài wáng yòu yǔ wèi xuán shǒu jīng shī, bǎi xìng jī jǐn, yì bù néng jiù. yì shī rù zhǎng ān, fā yǒng fēng cāng yǐ zhèn zhī, bǎi xìng fāng sū xī yǐ.
六年,將征高麗,有司奏兵馬已多損耗。詔又課天下富人,量其貲產,出錢市 武馬,填元數。限令取足。復點兵具器仗,皆令精新,濫惡則使人便斬。於是馬匹 至十萬。七年冬,大會涿郡。分江淮南兵,配驍衛大將軍來護兒,別以舟師濟滄海, 舳艫數百里。並載軍糧,期與大兵會平壤。是歲山東、河南大水,漂沒四十餘郡, 重以遼東覆敗,死者數十萬,因屬疫疾,山東尤甚。所在皆以征斂供帳軍旅所資為 務,百姓雖困,而弗之恤也。每急徭卒賦,有所徵求,長吏必先賤買之,然後宣下, 乃貴賣與人,旦暮之間,價盈數倍,裒刻征斂,取辦一時。強者聚而為盜,弱者自 賣為奴婢。九年,詔又課關中富人,計其貲產出驢,往伊吾、河源、且末運糧。多 者至數百頭,每頭價至萬餘。又發諸州丁,分為四番,於遼西柳城營屯,往來艱苦, 生業盡罄。盜賊四起,道路隔絕,隴右牧馬,盡為奴賊所掠,楊玄感乘虛為亂。時 帝在遼東,聞之,遽歸於高陽郡。及玄感平,帝謂侍臣曰:「玄感一呼而從者如市, 益知天下人不欲多,多則為賊。不盡誅,後無以示勸。」乃令裴蘊窮其黨與,詔郡 縣坑殺之,死者不可勝數。所在驚駭。舉天下之人十分,九為盜賊,皆盜武馬,始 作長槍,攻陷城邑。帝又命郡縣置督捕以討賊。益遣募人征遼,馬少不充八馱,而 許為六馱。又不足,聽半以驢充。在路逃者相繼,執獲皆斬之,而莫能止。帝不懌。 遇高麗執送叛臣斛斯政,遣使求降,發詔赦之。囚政至於京師,於開遠門外,磔而 射殺之。遂幸太原,為突厥圍於雁門。突厥尋散,遽還洛陽,募益驍果,以充舊數。 是時百姓廢業,屯集城堡,無以自給。然所在倉庫,猶大充爨,吏皆懼法,莫肯賑 救,由是益困。初皆剝樹皮以食之,漸及於葉,皮葉皆盡,乃煮土或搗稿為末而食 之。其後人乃相食。十二年,帝幸江都。是時李密據洛口倉,聚眾百萬。越王侗與 段達等守東都。東都城內糧盡,布帛山積,乃以絹為汲綆,然布以爨。代王侑與衛 玄守京師,百姓饑饉,亦不能救。義師入長安,發永豐倉以賑之,百姓方蘇息矣。
jìn zì guò jiāng, fán huò mài nú bì mǎ niú tián zhái, yǒu wén quàn, lǜ qián yī wàn, shū gū sì bǎi rù guān, mài zhě sān bǎi, mǎi zhě yī bǎi. wú wén quàn zhě, suí wù suǒ kān, yì bǎi fēn shōu sì, míng wèi sàn gū. lì sòng qí liáng chén, rú cǐ yǐ wèi cháng. yǐ cǐ rén jìng shāng fàn, bù wèi tián yè, gù shǐ jūn shū, yù wèi chéng lì. suī yǐ cǐ wèi cí, qí shí lì zài qīn xuē. yòu dōu xī yǒu shí tóu jīn, dōng yǒu fāng shān jīn, gè zhì jīn zhǔ yī rén, zéi cáo yī rén, zhí shuǐ wǔ rén, yǐ jiǎn chá jìn wù jí wáng pàn zhě. qí dí tàn yú xīn zhī lèi guò jīn zhě, bìng shí fēn shuì yī yǐ rù guān. qí dōng lù wú jìn huò, gù fāng shān jīn jiǎn chá shén jiǎn. huái shuǐ běi yǒu dà shì bǎi yú, xiǎo shì shí yú suǒ. dà shì bèi zhì guān sī, shuì liǎn jì zhòng, shí shén kǔ zhī.
晉自過江,凡貨賣奴婢馬牛田宅,有文券,率錢一萬,輸估四百入官,賣者三 百,買者一百。無文券者,隨物所堪,亦百分收四,名為散估。歷宋齊梁陳,如此 以為常。以此人競商販,不為田業,故使均輸,欲為懲勵。雖以此為辭,其實利在 侵削。又都西有石頭津,東有方山津,各置津主一人,賊曹一人,直水五人,以檢 察禁物及亡叛者。其荻炭魚薪之類過津者,並十分稅一以入官。其東路無禁貨,故 方山津檢察甚簡。淮水北有大市百餘,小市十餘所。大市備置官司,稅斂既重,時 甚苦之。
liáng chū, wéi jīng shī jí sān wú jīng yǐng jiāng xiāng liáng yì yòng qián. qí yú zhōu jùn, zé zá yǐ gǔ bó jiāo yì. jiāo guǎng zhī yù, quán yǐ jīn yín wèi huò. wǔ dì nǎi zhù qián, ròu hǎo zhōu guō, wén yuē wǔ zhū, zhòng rú qí wén. ér yòu bié zhù, chú qí ròu guō, wèi zhī nǚ qián. èr pǐn bìng xíng. bǎi xìng huò sī yǐ gǔ qián jiāo yì, yǒu zhí bǎi wǔ zhū wǔ zhū nǚ qián tài píng bǎi qián dìng píng yī bǎi wǔ zhū zhì qián wǔ zhū duì wén děng hào. qīng zhòng bù yī. tiān zǐ pín xià zhào shū, fēi xīn zhù èr zhǒng zhī qián, bìng bù xǔ yòng. ér qù lì zhī tú, sī yòng zhuǎn shén. zhì pǔ tōng zhōng, nǎi yì jǐn bà tóng qián, gèng zhù tiě qián. rén yǐ tiě jiàn yì dé, bìng jiē sī zhù. jí dà tóng yǐ hòu, suǒ zài tiě qián, suì rú qiū shān, wù jià téng guì. jiāo yì zhě yǐ chē zài qián, bù fù jì shù, ér wéi lùn guàn. shāng lǚ jiān zhà, yīn zhī yǐ qiú lì, zì pò lǐng yǐ dōng, bā shí wèi bǎi, míng yuē dōng qián. jiāng yǐng yǐ shàng, qī shí wèi bǎi, míng yuē xī qián. jīng shī yǐ jiǔ shí wèi bǎi, míng yuē zhǎng qián. zhōng dà tóng yuán nián, tiān zǐ nǎi zhào tōng yòng zú mò. zhào xià ér rén bù cóng, qián mò yì shǎo. zhì yú mò nián, suì yǐ sān shí wǔ wèi bǎi yún.
梁初,唯京師及三吳、荊、郢、江、湘、梁、益用錢。其餘州郡,則雜以谷帛 交易。交、廣之域,全以金銀為貨。武帝乃鑄錢,肉好周郭,文曰「五銖」,重如 其文。而又別鑄,除其肉郭,謂之女錢。二品並行。百姓或私以古錢交易,有直百 五銖、五銖、女錢、太平百錢、定平一百、五銖雉錢、五銖對文等號。輕重不一。 天子頻下詔書,非新鑄二種之錢,並不許用。而趣利之徒,私用轉甚。至普通中, 乃議盡罷銅錢,更鑄鐵錢。人以鐵賤易得,並皆私鑄。及大同已後,所在鐵錢,遂 如丘山,物價騰貴。交易者以車載錢,不復計數,而唯論貫。商旅奸詐,因之以求 利,自破嶺以東,八十為百,名曰東錢。江、郢已上,七十為百,名曰西錢。京師 以九十為百,名曰長錢。中大同元年,天子乃詔通用足陌。詔下而人不從,錢陌益 少。至於末年,遂以三十五為百雲。
chén chū, chéng liáng sàng luàn zhī hòu, tiě qián bù xíng. shǐ liáng mò yòu yǒu liǎng zhù qián jí é yǎn qián, yú shí rén zá yòng, qí jià tóng, dàn liǎng zhù zhòng ér é yǎn qīng. sī jiā duō róng qián, yòu jiān yǐ xī tiě, jiān yǐ sù bó wèi huò. zhì wén dì tiān jiā wǔ nián, gǎi zhù wǔ zhū. chū chū, yī dāng é yǎn zhī shí. xuān dì tài jiàn shí yī nián, yòu zhù dà huò liù zhū, yǐ yī dāng wǔ zhū zhī shí, yǔ wǔ zhū bìng xíng. hòu hái dāng yī, rén jiē bù biàn. nǎi xiāng yǔ é yán yuē: liù zhū qián yǒu bù lì xiàn guān zhī xiàng. wèi jǐ ér dì bēng, suì fèi liù zhū ér xíng wǔ zhū. jìng zhì chén wáng. qí lǐng nán zhū zhōu, duō yǐ yán mǐ bù jiāo yì, jù bù yòng qián yún.
陳初,承梁喪亂之後,鐵錢不行。始梁末又有兩柱錢及鵝眼錢,於時人雜用, 其價同,但兩柱重而鵝眼輕。私家多熔錢,又間以錫鐵,兼以粟帛為貨。至文帝天 嘉五年,改鑄五銖。初出,一當鵝眼之十。宣帝太建十一年,又鑄大貨六銖,以一 當五銖之十,與五銖並行。後還當一,人皆不便。乃相與訛言曰:「六銖錢有不利 縣官之象。」未幾而帝崩,遂廢六銖而行五銖。竟至陳亡。其嶺南諸州,多以鹽米 布交易,俱不用錢雲。
qí shén wǔ bà zhèng zhī chū, chéng wèi yóu yòng yǒng ān wǔ zhū. qiān yè yǐ hòu, bǎi xìng sī zhù, tǐ zhì jiàn bié, suì gè yǐ wèi míng. yǒu yōng zhōu qīng chì, liáng zhōu shēng hòu jǐn qián jí qián, hé yáng shēng sè tiān zhù chì qiān zhī chēng. jì zhōu zhī běi, qián jiē bù xíng, jiāo mào zhě jiē yǐ juàn bù. shén wǔ dì nǎi shōu jìng nèi zhī tóng jí qián, réng yī jiù wén gèng zhù, liú zhī sì jìng. wèi jǐ zhī jiān, jiàn fù xì báo, jiān wěi jìng qǐ. wén xuān shòu chán, chú yǒng ān zhī qián, gǎi zhù cháng píng wǔ zhū, zhòng rú qí wén. qí qián shén guì, qiě zhì zào shén jīng. zhì qián míng huáng jiàn zhī jiān, wǎng wǎng sī zhù. yè zhōng yòng qián, yǒu chì shú qīng shú xì méi chì shēng zhī yì. hé nán suǒ yòng, yǒu qīng báo qiān xī zhī bié. qīng qí xú yǎn liáng yù zhōu, bèi lèi gè shū. wǔ píng yǐ hòu, sī zhù zhuǎn shén, huò yǐ shēng tiě hé tóng. zhì yú qí wáng, zú bù néng jìn.
齊神武霸政之初,承魏猶用永安五銖。遷鄴已後,百姓私鑄,體制漸別,遂各 以為名。有雍州青赤,梁州生厚、緊錢、吉錢,河陽生澀、天柱、赤牽之稱。冀州 之北,錢皆不行,交貿者皆以絹布。神武帝乃收境內之銅及錢,仍依舊文更鑄,流 之四境。未幾之間,漸復細薄,奸偽競起。文宣受禪,除永安之錢,改鑄常平五銖, 重如其文。其錢甚貴,且製造甚精。至乾明、皇建之間,往往私鑄。鄴中用錢,有 赤熟、青熟、細眉、赤生之異。河南所用,有青薄鉛錫之別。青、齊、徐、兗、梁、 豫州,輩類各殊。武平已後,私鑄轉甚,或以生鐵和銅。至於齊亡,卒不能禁。
hòu zhōu zhī chū, shàng yòng wèi qián. jí wǔ dì bǎo dìng yuán nián qī yuè, jí gèng zhù bù quán zhī qián, yǐ yī dāng wǔ, yǔ wǔ zhū bìng xíng. shí liáng yì zhī jìng, yòu zá yòng gǔ qián jiāo yì. hé xī zhū jùn, huò yòng xī yù jīn yín zhī qián, ér guān bù jīn. jiàn dé sān nián liù yuè, gèng zhù wǔ xíng dà bù qián, yǐ yī dāng shí, dà shōu shāng gū zhī lì, yǔ bù quán qián bìng xíng. sì nián qī yuè, yòu yǐ biān jìng zhī shàng, rén duō dào zhù, nǎi jìn wǔ xíng dà bù, bù dé chū rù sì guān, bù quán zhī qián, tīng rù ér bù tīng chū. wǔ nián zhēng yuè, yǐ bù quán jiàn jiàn ér rén bù yòng, suì fèi zhī. chū lìng sī zhù zhě jiǎo, cóng zhě yuǎn pèi wèi hù. qí píng yǐ hòu, shān dōng zhī rén, yóu zá yòng qí shì jiù qián. zhì xuān dì dà xiàng yuán nián shí yī yuè, yòu zhù yǒng tōng wàn guó qián. yǐ yī dāng shí, yǔ wǔ xíng dà bù jí wǔ zhū, fán sān pǐn bìng yòng.
後周之初,尚用魏錢。及武帝保定元年七月,及更鑄布泉之錢,以一當五,與 五銖並行。時梁、益之境,又雜用古錢交易。河西諸郡,或用西域金銀之錢,而官 不禁。建德三年六月,更鑄五行大布錢,以一當十,大收商估之利,與布泉錢並行。 四年七月,又以邊境之上,人多盜鑄,乃禁五行大布,不得出入四關,布泉之錢, 聽入而不聽出。五年正月,以布泉漸賤而人不用,遂廢之。初令私鑄者絞,從者遠 配為戶。齊平已後,山東之人,猶雜用齊氏舊錢。至宣帝大象元年十一月,又鑄永 通萬國錢。以一當十,與五行大布及五銖,凡三品並用。
gāo zǔ jì shòu zhōu chán, yǐ tiān xià qián huò qīng zhòng bù děng, nǎi gèng zhù xīn qián. bèi miàn ròu hǎo, jiē yǒu zhōu guō, wén yuē wǔ zhū, ér zhòng rú qí wén. měi qián yī qiān zhòng sì jīn èr liǎng. shì shí qián jì xīn chū, bǎi xìng huò sī yǒu róng zhù. sān nián sì yuè, zhào sì miàn zhū guān, gè fù bǎi qián wèi yàng. cóng guān wài lái, kān yàng xiāng sì, rán hòu dé guò. yàng bù tóng zhě, jí huài yǐ wèi tóng, rù guān. zhào xíng xīn qián yǐ hòu, qián dài jiù qián, yǒu wǔ xíng dà bù yǒng tōng wàn guó jí qí cháng píng, suǒ zài yòng yǐ mào yì bù zhǐ. sì nián, zhào réng yī jiù bù jīn zhě, xiàn lìng duó bàn nián lù. rán bǎi xìng xí yòng jì jiǔ, shàng yóu bù jué. wǔ nián zhēng yuè, zhào yòu yán qí zhì. zì shì qián huò shǐ yī, suǒ zài liú bù, bǎi xìng biàn zhī. shì shí jiàn yòng zhī qián, jiē xū hé yǐ xī là. xī là jì jiàn, qiú lì zhě duō, sī zhù zhī qián, bù kě jìn yuē. qí nián, zhào nǎi jìn chū xī là zhī chù, bìng bù dé sī yǒu cǎi qǔ. shí nián, zhào jìn wáng guǎng tīng yú yáng zhōu lì wǔ lú zhù qián. qí hòu jiān jiǎo shāo jiàn mó lǜ qián guō, qǔ tóng sī zhù, yòu zá yǐ xī qián. dì xiāng fàng xiào, qián suì qīng báo. nǎi xià è qián zhī jìn. jīng shī jí zhū zhōu dǐ sì zhī shàng, jiē lìng lì bǎng, zhì yàng wèi zhǔn. bù zhōng yàng zhě, bù rù yú shì. shí bā nián, zhào hàn wáng liàng tīng yú bīng zhōu lì wǔ lú zhù qián. shì shí jiāng nán rén jiān qián shǎo, jìn wáng guǎng yòu tīng yú è zhōu bái zhù shān yǒu tóng yún chù, gù tóng zhù qián. yú shì zhào tīng zhì shí lú zhù qián. yòu zhào shǔ wáng xiù tīng yú yì zhōu lì wǔ lú zhù qián. shì shí qián yì làn è, nǎi lìng yǒu sī, kuò tiān xià dǐ sì jiàn qián, fēi guān zhù zhě jiē huǐ zhī, qí tóng rù guān. ér jīng shī yǐ è qián mào yì, wèi lì suǒ zhí, yǒu sǐ zhě. shù nián zhī jiān, sī zhù pō xī. dà yè yǐ hòu, wáng gāng chí wěn, jù jiān dà huá, suì duō sī zhù, qián zhuǎn báo è. chū měi qiān yóu zhòng èr jīn, hòu jiàn qīng zhì yī jīn. huò jiǎn tiě yè, cái pí hú zhǐ yǐ wèi qián, xiāng zá yòng zhī. huò jiàn wù guì, yǐ zhì yú wáng.
高祖既受周禪,以天下錢貨輕重不等,乃更鑄新錢。背面肉好,皆有周郭,文 曰「五銖」,而重如其文。每錢一千重四斤二兩。是時錢既新出,百姓或私有熔鑄。 三年四月,詔四面諸關,各付百錢為樣。從關外來,勘樣相似,然後得過。樣不同 者,即壞以為銅,入官。詔行新錢已後,前代舊錢,有五行大布、永通萬國及齊常 平,所在用以貿易不止。四年,詔仍依舊不禁者,縣令奪半年祿。然百姓習用既久, 尚猶不絕。五年正月,詔又嚴其制。自是錢貨始一,所在流布,百姓便之。是時見 用之錢,皆須和以錫鑞。錫鑞既賤,求利者多,私鑄之錢,不可禁約。其年,詔乃 禁出錫鑞之處,並不得私有採取。十年,詔晉王廣聽於揚州立五爐鑄錢。其後奸狡 稍漸磨鑢錢郭,取銅私鑄,又雜以錫錢。遞相放效,錢遂輕薄。乃下惡錢之禁。京 師及諸州邸肆之上,皆令立榜,置樣為準。不中樣者,不入於市。十八年,詔漢王 諒聽於并州立五爐鑄錢。是時江南人間錢少,晉王廣又聽於鄂州白紵山有銅篔處, 錮銅鑄錢。於是詔聽置十爐鑄錢。又詔蜀王秀聽於益州立五爐鑄錢。是時錢益濫惡, 乃令有司,括天下邸肆見錢,非官鑄者皆毀之,其銅入官。而京師以惡錢貿易,為 吏所執,有死者。數年之間,私鑄頗息。大業已後,王綱弛紊,巨奸大猾,遂多私 鑄,錢轉薄惡。初每千猶重二斤,後漸輕至一斤。或翦鐵鍱,裁皮糊紙以為錢,相 雜用之。貨賤物貴,以至於亡。