shí huò
食货
wáng zhě liàng dì yǐ zhì yì, dù dì yǐ jū rén, zǒng tǔ dì suǒ shēng, liào shān zé zhī lì, shì zūn xíng lìng, jìng shòu rén shí, nóng shāng qù xiàng, gè běn shì yè. shū chēng mào qiān yǒu wú, yán gǔ huò liú tōng, xián dé qí suǒ zhě yě. zhōu guān tài fǔ zhǎng jiǔ gòng jiǔ fù zhī fǎ, wáng zhī jīng yòng, gè yǒu děng chà. suǒ wèi qǔ zhī yǐ dào, yòng zhī yǒu jié, gù néng yǎng bǎi guān zhī zhěng, xù zhàn shì zhī gōng, jiù tiān zāi, fú fāng wài, huó guó ān rén zhī dà jīng yě. yuán zì xuān xū, zhì yú yáo shùn, jiē yīn qí suǒ lì ér quàn zhī, yīn qí suǒ yù ér huà zhī. bù duó qí shí, bù qióng qí lì, qīng qí zhēng, báo qí fù, cǐ wǔ dì sān huáng bù yì zhī jiào yě. gǔ yǔ yuē:" shàn wéi rén zhě, ài qí lì ér chéng qí cái." ruò shǐ zhī bù yǐ dào, liǎn zhī rú bù jí, cái jǐn zé yuàn, lì jìn zé pàn. xī yǔ zhì jiǔ děng ér kāng gē xìng, zhōu rén shí yī ér sòng shēng zuò. yú shì dōng zhōu qiān luò, zhū hóu bù guǐ, lǔ xuān chū shuì mǔ, zhèng chǎn wèi qiū fù, xiān wáng zhī zhì, mí yǒu jié yí. qín shì qǐ zì xī róng, lì zhèng tiān xià, qū zhī yǐ xíng fá, qì zhī yǐ rén ēn, yǐ tài bàn zhī shōu, cháng chéng jué yú dì mài, yǐ tóu huì zhī liǎn, tún shù qióng yú lǐng wài. hàn gāo zǔ chéng qín diāo bì, shí wǔ shuì yī, zhōng yuán jì wǔ, fǔ bǐng mí yīn. shì zōng dé zhī, yòng chéng xióng chǐ, kāi biān jī hú, xiāo rán xián qìng. gōng yǔ mén yú tiān hàn, xún yóu kuà yú hǎi biǎo, hàn suì chú dào, xiōng nián cháng mò, hù kǒu yǐ zhī jiǎn bàn, dào zéi yǐ zhī gōng xíng. yú shì jué guǐ fù shuì, yì duān jù qǐ, fù jí tóng chèn, suàn zhì chuán chē. guāng wǔ zhōng xīng, yù zūn qián shì, chéng fù dān bó, zú chēng jīng yuǎn. líng dì kāi hóng dōu zhī bǎng, tōng mài guān zhī lù, gōng qīng zhōu jùn, gè yǒu děng chà. hàn zhī cháng kē, tǔ gòng fāng wù, dì yòu qiǎn xiān shū zhōng shǔ, míng wéi dǎo xíng, tiān xià huì chéng, rén shòu qí bì. zì wèi jìn èr shí yī dì, sòng qí shí yǒu wǔ zhǔ, suī yòng dù yǒu zhòng guǎ, zū fù yǒu zhòng qīng, dà dǐ bù néng qīng rén chǎn yè, dào quē zhèng luàn.
王者量地以制邑,度地以居人,总土地所生,料山泽之利,式遵行令,敬授人 时,农商趣向,各本事业。《书》称懋迁有无,言谷货流通,咸得其所者也。《周 官》太府掌九贡九赋之法,王之经用,各有等差。所谓取之以道,用之有节,故能 养百官之拯,勖战士之功,救天灾,服方外,活国安人之大经也。爰自轩、顼,至 于尧、舜,皆因其所利而劝之,因其所欲而化之。不夺其时,不穷其力,轻其征, 薄其赋,此五帝三皇不易之教也。古语曰:“善为人者,爱其力而成其财。”若使 之不以道,敛之如不及,财尽则怨,力尽则叛。昔禹制九等而康歌兴,周人十一而 颂声作。于是东周迁洛,诸侯不轨,鲁宣初税亩,郑产为丘赋,先王之制,靡有孑 遗。秦氏起自西戎,力正天下,驱之以刑罚,弃之以仁恩,以太半之收,长城绝于 地脉,以头会之敛,屯戍穷于岭外。汉高祖承秦凋敝,十五税一,中元继武,府禀 弥殷。世宗得之,用成雄侈,开边击胡,萧然咸罄。宫宇扪于天汉,巡游跨于海表, 旱岁除道,凶年尝秣,户口以之减半,盗贼以之公行。于是谲诡赋税,异端俱起, 赋及童龀,算至船车。光武中兴,聿遵前事,成赋单薄,足称经远。灵帝开鸿都之 榜,通卖官之路,公卿州郡,各有等差。汉之常科,土贡方物,帝又遣先输中署, 名为导行,天下贿成,人受其敝。自魏、晋二十一帝,宋、齐十有五主,虽用度有 众寡,租赋有重轻,大抵不能倾人产业,道阙政乱。
suí wén dì jì píng jiāng biǎo, tiān xià dà tóng, gōng xiān jiǎn yuē, yǐ shì fǔ tǎng. kāi huáng shí qī nián, hù kǒu zī shèng, zhōng wài cāng kù, wú bù yíng jī. suǒ yǒu lài gěi, bù yú jīng fèi, jīng sī tǎng wū jì chōng, jī yú kuò wǔ zhī xià, gāo zǔ suì tíng cǐ nián zhèng fù, yǐ cì lí yuán. yáng huáng sì shǒu hóng jī, guó jiā yīn fù, yǎ ài hóng wán, sì qíng fāng chěng, chū zào dōng dōu, qióng zhū jù lì. dì xī jū fān hàn, qīn píng jiāng zuǒ, jiān yǐ liáng chén qū zhé, yǐ jiù guī mó. céng zhì yú máng, fú qiáo kuà luò, jīn mén xiàng quē, xián sǒng fēi guān, tuí yán sāi chuān, gòu chéng yún qǐ, yí lǐng shù yǐ wéi lín sǒu, bāo máng shān yǐ wéi yuàn yòu. cháng chéng yù hé, bù jì yú rén lì, yùn lǘ wǔ mǎ, zhǐ qī yú bǎi xìng, tiān xià sǐ yú yì ér jiā shāng yú cái. jì ér yī tǎo hún tíng, sān jià liáo zé, tiān zǐ qīn fá, shī bīng dà jǔ, fēi liáng wǎn mò, shuǐ lù jiāo zhì. jiāng yì zhī suǒ qīng bài, láo bì zhī suǒ cú yǔn, suī fù tài bàn bù guī, ér měi nián xīng fā, bǐ wū liáng jiā zhī zǐ, duō fù yú biān chuí, fēn lí kū qì zhī shēng, lián xiǎng yú zhōu xiàn. lǎo ruò gēng jià, bù zú yǐ jiù jī něi, fù gōng fǎng zhī, bù zú yǐ shàn zī zhuāng. jiǔ qū zhī nèi, luán hé suì dòng, cóng xíng gōng yè, cháng shí wàn rén, suǒ yǒu gōng xū, jiē yǎng zhōu xiàn. zū fù zhī wài, yī qiè zhēng liǎn, qù yǐ zhōu bèi, bù gù yuán yuán, lì yīn gē bō, dào qí tài bàn. xiá fāng zhēn shàn, bì dēng páo chú, xiáng qín máo yǔ, yòng wèi wán shì, mǎi yǐ gōng guān, qiān bèi qí jià. rén chóu bù kān, lí qì shì yǔ, zhǎng lì kòu fēi ér dá shǔ, měng quǎn yíng fèi ér zhōng xī. zì yān zhào kuà yú qí hán, jiāng huái rù yú xiāng dèng, dōng zhōu luò yì zhī dì, xī qín lǒng shān zhī yòu, jiàn wěi jiāo qīn, dào zéi chōng chì. gōng guàn jū wéi mào cǎo, xiāng tíng jué qí yān huǒ, rén xiāng dàn shí, shí ér sì wǔ. guān zhōng lì yì, yán hàn shāng jià, dài wáng kāi yǒng fēng zhī sù, yǐ zhèn jī rén, qù cāng shù bǎi lǐ, lǎo yòu yún jí. lì zài tān cán, guān wú yōu cì, xián zī qiāng huò, dòng yí xún yuè, dùn wò xū yě, yù fǎn bù néng, sǐ rén rú jī, bù kě shèng jì. suī fù huáng wáng fǔ yùn, tiān lù yǒu zhōng, ér suí shì zhī wáng, yì yóu yú cǐ.
隋文帝既平江表,天下大同,躬先俭约,以事府帑。开皇十七年,户口滋盛, 中外仓库,无不盈积。所有赉给,不逾经费,京司帑屋既充,积于廓庑之下,高祖 遂停此年正赋,以赐黎元。炀皇嗣守鸿基,国家殷富,雅爱宏玩,肆情方骋,初造 东都,穷诸巨丽。帝昔居籓翰,亲平江左,兼以梁、陈曲折,以就规摹。曾雉逾芒, 浮桥跨洛,金门象阙,咸竦飞观,颓岩塞川,构成云绮,移岭树以为林薮,包芒山 以为苑囿。长城御河,不计于人力,运驴武马,指期于百姓,天下死于役而家伤于 财。既而一讨浑庭,三驾辽泽,天子亲伐,师兵大举,飞粮輓秣,水陆交至。疆埸 之所倾败,劳敝之所殂殒,虽复太半不归,而每年兴发,比屋良家之子,多赴于边 陲,分离哭泣之声,连响于州县。老弱耕稼,不足以救饥馁,妇工纺织,不足以赡 资装。九区之内,鸾和岁动,从行宫掖,常十万人,所有供须,皆仰州县。租赋之 外,一切征敛,趣以周备,不顾元元,吏因割剥,盗其太半。遐方珍膳,必登庖厨, 翔禽毛羽,用为玩饰,买以供官,千倍其价。人愁不堪,离弃室宇,长吏叩扉而达 曙,猛犬迎吠而终夕。自燕赵跨于齐韩,江淮入于襄邓,东周洛邑之地,西秦陇山 之右,僭伪交侵,盗贼充斥。宫观鞠为茂草,乡亭绝其烟火,人相啖食,十而四五。 关中疠疫,炎旱伤稼,代王开永丰之粟,以振饥人,去仓数百里,老幼云集。吏在 贪残,官无攸次,咸资镪货,动移旬月,顿卧墟野,欲返不能,死人如积,不可胜 计。虽复皇王抚运,天禄有终,而隋氏之亡,亦由于此。
mǎ qiān wèi píng zhǔn shū, bān gù shù shí huò zhì, shàng xià shù qiān zǎi, sǔn yì cū jǔ. zì cǐ shǐ guān, céng wú gài jiàn. fū jué chū shēng rén, shí huò wèi běn. shèng wáng gē lú jǐng yǐ yè zhī, tōng huò cái yǐ fù zhī. fù ér jiào zhī, rén yì yǐ zhī xìng, pín ér wèi dào, xíng fá bù néng zhǐ. gù wèi shí huò zhì, yòng biān qián shū zhī mò yún.
马迁为《平准书》,班固述《食货志》,上下数千载,损益粗举。自此史官, 曾无概见。夫厥初生人,食货为本。圣王割庐井以业之,通货财以富之。富而教之, 仁义以之兴,贫而为盗,刑罚不能止。故为《食货志》,用编前书之末云。
jìn zì zhōng yuán sāng luàn, yuán dì yù jū jiāng zuǒ, bǎi xìng zhī zì bá nán bēn zhě, bìng wèi zhī qiáo rén. jiē qǔ jiù rǎng zhī míng, qiáo lì jùn xiàn, wǎng wǎng sǎn jū, wú yǒu tǔ zhù, ér jiāng nán zhī sú, huǒ gēng shuǐ nòu, tǔ dì bēi shī, wú yǒu xù jī zhī zī. zhū mán zōu lǐ dòng, zhān mù wáng huà zhě, gè suí qīng zhòng, shōu qí dǎn wù, yǐ bì guó yòng. yòu lǐng wài qiú shuài, yīn shēng kǒu fěi cuì míng zhū xī xiàng zhī ráo, xióng yú xiāng qū zhě, cháo tíng duō yīn ér shǔ zhī, yǐ shōu qí lì. lì sòng qí liáng chén, jiē yīn ér bù gǎi. qí jūn guó suǒ xū zá wù, suí tǔ suǒ chū, lín shí zhé kè shì qǔ, nǎi wú héng fǎ dìng lìng. liè zhōu jùn xiàn, zhì qí rèn tǔ suǒ chū, yǐ wéi zhēng fù. qí wú guàn zhī rén, bù lè zhōu xiàn biān hù zhě, wèi zhī fú làng rén, lè shū yì wú dìng shù, rèn liàng, zhǔn suǒ shū, zhōng yōu yú zhèng kè yān. dū xià rén duō wèi zhū wáng gōng guì rén zuǒ yòu diàn kè diǎn jì yī shí kè zhī lèi, jiē wú kè yì. guān pǐn dì yī dì èr, diàn kè wú guò sì shí hù. dì sān pǐn sān shí wǔ hù. dì sì pǐn sān shí hù. dì wǔ pǐn èr shí wǔ hù. dì liù pǐn èr shí hù. dì qī pǐn shí wǔ hù. dì bā pǐn shí hù. dì jiǔ pǐn wǔ hù. qí diàn gǔ jiē yǔ dà jiā liàng fēn. qí diǎn jì, guān pǐn dì yī dì èr, zhì sān rén. dì sān dì sì, zhì èr rén. dì wǔ dì liù jí gōng fǔ cān jūn diàn zhōng jiān jiān jūn zhǎng shǐ sī mǎ bù qǔ dū guān wài hóu cái guān yì láng yǐ shàng, yī rén. jiē tōng zài diàn kè shù zhōng. guān pǐn dì liù yǐ shàng, bìng dé yī shí kè sān rén. dì qī dì bā èr rén. dì jiǔ pǐn jí jǔ niǎn jī qín qián qū yóu jī qiáng nǔ sī mǎ yǔ lín láng diàn zhōng rǒng cóng wǔ bēn diàn zhōng wǔ bēn chí chuí fǔ wǔ qí wǔ bēn chí sà rǒng cóng wǔ bēn mìng zhòng wǔ bēn wǔ qí, yī rén. kè jiē zhù jiā jí. qí kè, dīng nán diào bù juàn gè èr zhàng, sī sān liǎng, mián bā liǎng, lù juàn bā chǐ, lù mián sān liǎng èr fēn, zū mǐ wǔ shí, lù mǐ èr shí. dīng nǚ bìng bàn zhī. nán nǚ nián shí liù suì yǐ shàng zhì liù shí, wèi dīng. nán nián shí liù, yì bàn kè, nián shí bā zhèng kè, liù shí liù miǎn kè. nǚ yǐ jià zhě wèi dīng, ruò zài shì zhě, nián èr shí nǎi wèi dīng. qí nán dīng, měi suì yì bù guò èr shí rì. yòu lǜ shí bā rén chū yī yùn dīng yì zhī. qí tián, mǔ shuì mǐ èr dòu. gài dà shuài rú cǐ. qí dù liàng, dòu zé sān dòu dāng jīn yī dòu, chēng zé sān liǎng dāng jīn yī liǎng, chǐ zé yī chǐ èr cùn dāng jīn yī chǐ.
晋自中原丧乱,元帝寓居江左,百姓之自拔南奔者,并谓之侨人。皆取旧壤之 名,侨立郡县,往往散居,无有土著,而江南之俗,火耕水耨,土地卑湿,无有蓄 积之资。诸蛮陬俚洞,沾沐王化者,各随轻重,收其赕物,以裨国用。又岭外酋帅, 因生口翡翠明珠犀象之饶,雄于乡曲者,朝廷多因而署之,以收其利。历宋、齐、 梁、陈,皆因而不改。其军国所须杂物,随土所出,临时折课市取,乃无恆法定令。 列州郡县,制其任土所出,以为征赋。其无贯之人,不乐州县编户者,谓之浮浪人, 乐输亦无定数,任量,准所输,终优于正课焉。都下人多为诸王公贵人左右、佃客、 典计、衣食客之类,皆无课役。官品第一第二,佃客无过四十户。第三品三十五户。 第四品三十户。第五品二十五户。第六品二十户。第七品十五户。第八品十户。第 九品五户。其佃谷皆与大家量分。其典计,官品第一第二,置三人。第三第四,置 二人。第五第六及公府参军、殿中监、监军、长史、司马、部曲督、关外侯、材官、 议郎已上,一人。皆通在佃客数中。官品第六已上,并得衣食客三人。第七第八二 人。第九品及举辇、迹禽、前驱、由基强弩司马、羽林郎、殿中冗从武贲、殿中武 贲、持椎斧武骑武贲、持鈒冗从武贲、命中武贲武骑,一人。客皆注家籍。其课, 丁男调布绢各二丈,丝三两,绵八两,禄绢八尺,禄绵三两二分,租米五石,禄米 二石。丁女并半之。男女年十六岁已上至六十,为丁。男年十六,亦半课,年十八 正课,六十六免课。女以嫁者为丁,若在室者,年二十乃为丁。其男丁,每岁役不 过二十日。又率十八人出一运丁役之。其田,亩税米二斗。盖大率如此。其度量, 斗则三斗当今一斗,称则三两当今一两,尺则一尺二寸当今一尺。
qí cāng, jīng dū yǒu lóng shǒu cāng, jí shí tou jīn cāng yě, tái chéng nèi cāng, nán táng cāng, cháng píng cāng, dōng xī tài cāng, dōng gōng cāng, suǒ zhù zǒng bù guò wǔ shí yú wàn. zài wài yǒu yù zhāng cāng diào jī cāng qián táng cāng, bìng shì dà zhù bèi zhī chù. zì yú zhū zhōu jùn tái chuán, yì gè yǒu cāng. dà dǐ zì hóu jǐng zhī luàn, guó yòng cháng biǎn. jīng guān wén wǔ, yuè bié wéi dé lǐn shí, duō yáo dài yī jùn xiàn guān ér qǔ qí lù zhì yān. yáng xú děng dà zhōu, bǐ lìng pū bān. níng guì děng xiǎo zhōu, bǐ cān jūn bān. dān yáng wú jùn kuài jī děng jùn, tóng tài zǐ zhān shì shàng shū bān. gāo liáng jìn kāng děng xiǎo jùn, sān bān ér yǐ. dà xiàn liù bān, xiǎo xiàn liǎng zhuǎn fāng zhì yī bān. pǐn dì jì shū, bù kě wěi zài. zhōu jùn xiàn lù mǐ juàn bù sī mián, dāng chù shū tái chuán cāng kù. ruò gěi cì shǐ shǒu lìng děng, xiān zhǔn qí suǒ bù wén wǔ rén wù duō shǎo, yóu chì ér cái. fán rú cǐ lù zhì, jì tōng suǒ bù bīng shì gěi zhī, qí jiā suǒ de gài shǎo. zhū wáng zhū zhǔ, chū gé jiù dì hūn guān suǒ xū, jí yī shang fú shì, bìng jiǔ mǐ yú guī xiāng yóu zhǐ zhú děng, bìng guān gěi zhī. wáng jí zhǔ xù wài lù zhě, bù gěi, jiě rèn hái jīng, réng yì gōng gěi yún.
其仓,京都有龙首仓,即石头津仓也,台城内仓,南塘仓,常平仓,东、西太 仓,东宫仓,所贮总不过五十余万。在外有豫章仓、钓矶仓、钱塘仓,并是大贮备 之处。自余诸州郡台传,亦各有仓。大抵自侯景之乱,国用常褊。京官文武,月别 唯得廪食,多遥带一郡县官而取其禄秩焉。扬、徐等大州,比令、仆班。宁、桂等 小州,比参军班。丹阳、吴郡、会稽等郡,同太子詹事、尚书班。高凉、晋康等小 郡,三班而已。大县六班,小县两转方至一班。品第既殊,不可委载。州郡县禄米 绢布丝绵,当处输台传仓库。若给刺史守令等,先准其所部文武人物多少,由敕而 裁。凡如此禄秩,既通所部兵士给之,其家所得盖少。诸王诸主,出閤就第婚冠所 须,及衣裳服饰,并酒米鱼鲑香油纸烛等,并官给之。王及主婿外禄者,不给,解 任还京,仍亦公给云。
wèi zì yǒng ān zhī hòu, zhèng dào líng yí, kòu luàn shí fán, nóng shāng shī yè. guān yǒu zhēng fá, jiē quán diào yú rén, yóu bù zú yǐ xiāng zī fèng, nǎi lìng suǒ zài dié xiāng jiū fā, bǎi xìng chóu yuàn, wú fù liáo shēng. xún ér liù zhèn rǎo luàn, xiāng shuài nèi xǐ, yù shí yú qí jìn zhī jiāo. qí shén wǔ yīn zhī, yǐ chéng dà yè. wèi wǔ xī qiān, lián nián zhàn zhēng, hé luò zhī jiān, yòu bìng kōng jié. tiān píng yuán nián, qiān dū yú yè, chū sù yī bǎi sān shí wàn dàn, yǐ zhèn pín rén. shì shí liù fāng zhī zhòng, cóng wǔ dì ér xī zhě, bù néng wàn rén, yú jiē běi xǐ, bìng gěi cháng lǐn, chūn qiū èr shí cì bó, yǐ gōng yī fú zhī fèi. cháng diào zhī wài, zhú fēng rěn zhī chù, zhé juàn dí sù, yǐ chōng guó chǔ. yú zhū zhōu yuán hé jīn jì, jiē guān cāng zhù jī, yǐ nǐ cáo yùn. yú cāng yíng yōu qīng sì zhōu zhī jìng, bàng hǎi zhì yán guān, yǐ zhǔ yán, měi suì shōu qián, jūn guó zhī zī, dé yǐ zhōu shàn. zì shì zhī hòu, cāng lǐn chōng shí, suī yǒu shuǐ hàn xiōng jī zhī chù, jiē yǎng kāi cāng yǐ zhèn zhī. yuán xiàng xīng hé zhī zhōng, pín suì dà ráng, gǔ hú zhì jiǔ qián. shì shí fǎ wǎng kuān chí, bǎi xìng duō lí jiù jū, quē yú yáo fù. shén wǔ nǎi mìng sūn téng gāo lóng zhī fēn kuò wú jí zhī hù, dé liù shí yú wàn. yú shì qiáo jū zhě gè lēi huán běn shǔ, shì hòu zū diào zhī rù yǒu jiā yān. jí wén xiāng sì yè, hóu jǐng běi pàn, hé nán zhī dì. kùn yú bīng gé. xún ér hóu jǐng luàn liáng, nǎi mìng xíng tái xīn shù, lüè yǒu huái nán zhī dì. qí xīn fù zhōu jùn, jī mí qīng shuì ér yǐ.
魏自永安之后,政道陵夷,寇乱实繁,农商失业。官有征伐,皆权调于人,犹 不足以相资奉,乃令所在迭相纠发,百姓愁怨,无复聊生。寻而六镇扰乱,相率内 徙,寓食于齐、晋之郊。齐神武因之,以成大业。魏武西迁,连年战争,河、洛之 间,又并空竭。天平元年,迁都于鄴,出粟一百三十万石,以振贫人。是时六坊之 众,从武帝而西者,不能万人,余皆北徙,并给常廪,春秋二时赐帛,以供衣服之 费。常调之外,逐丰稔之处,折绢籴粟,以充国储。于诸州缘河津济,皆官仓贮积, 以拟漕运。于沧、瀛、幽、青四州之境,傍海置盐官,以煮盐,每岁收钱,军国之 资,得以周赡。自是之后,仓廪充实,虽有水旱凶饥之处,皆仰开仓以振之。元象、 兴和之中,频岁大穰,谷斛至九钱。是时法网宽弛,百姓多离旧居,阙于徭赋。神 武乃命孙腾、高隆之分括无籍之户,得六十余万。于是侨居者各勒还本属,是后租 调之入有加焉。及文襄嗣业,侯景北叛,河南之地。困于兵革。寻而侯景乱梁,乃 命行台辛术,略有淮南之地。其新附州郡,羁縻轻税而已。
jí wén xuān shòu shàn, duō suǒ chuàng gé. liù fāng zhī nèi xǐ zhě, gèng jiā jiǎn liàn, měi yī rén bì dāng bǎi rén, rèn qí lín zhèn bì sǐ, rán hòu qǔ zhī, wèi zhī bǎi bǎo xiān bēi. yòu jiǎn huá rén zhī yǒng lì jué lún zhě, wèi zhī yǒng shì, yǐ bèi biān yào. shǐ lì jiǔ děng zhī hù, fù zhě shuì qí qián, pín zhě yì qí lì. běi xìng cháng chéng zhī yì, nán yǒu jīn líng zhī zhàn, qí hòu nán zhēng zhū jiàng, pín suì xiàn méi, shì mǎ sǐ zhě yǐ shù shí wàn jì. zhòng yǐ xiū chuàng tái diàn, suǒ yì shén guǎng, ér dì xíng fá kù làn, lì dào yīn ér chéng jiān, háo dǎng jiān bìng, hù kǒu yì duō yǐn lòu. jiù zhì, wèi qǔ zhě shū bàn chuáng zū diào, yáng dí yī jùn, hù zhì shù wàn, jí duō wú qī. yǒu sī hé zhī, dì yǐ wéi shēng shì, yóu shì jiān qī yóu shén. hù kǒu zū diào, shí wáng liù qī. shì shí yòng dù zhuǎn guǎng, cì yǔ wú jié, fǔ cáng zhī jī, bù zú yǐ gōng. nǎi jiǎn bǎi guān zhī lù, chè jūn rén cháng lǐn, bìng shěng zhōu jùn xiàn zhèn shù zhī zhí. yòu zhì cì shǐ shǒu zǎi xíng jiān zhě, bìng bù gěi gàn, yǐ jié guó zhī fèi yòng yān. tiān bǎo bā nián, yì xǐ jì dìng yíng wú tián zhī rén, wèi zhī lè qiān, yú yōu zhōu fàn yáng kuān xiāng yǐ chù zhī. bǎi xìng jīng rǎo. shǔ yǐ pín suì bù shú, mǐ dí yǒng guì yǐ. fèi dì qián míng zhōng, shàng shū zuǒ chéng sū zhēn zhī yì xiū shí biē děng tún, suì shōu shù wàn dàn. zì shì huái nán jūn fáng, liáng lǐn chōng zú. xiào zhāo huáng jiàn zhōng, píng zhōu cì shǐ jī yè jiàn yì, kāi yōu zhōu dū kàng jiù bēi, cháng chéng zuǒ yòu yíng tún, suì shōu dào sù shù shí wàn dàn, běi jìng dé yǐ zhōu shàn. yòu yú hé nèi zhì huái yì děng tún, yǐ gěi hé nán zhī fèi. zì shì shāo zhǐ zhuǎn shū zhī láo.
及文宣受禅,多所创革。六坊之内徙者,更加简练,每一人必当百人,任其临 阵必死,然后取之,谓之百保鲜卑。又简华人之勇力绝伦者,谓之勇士,以备边要。 始立九等之户,富者税其钱,贫者役其力。北兴长城之役,南有金陵之战,其后南 征诸将,频岁陷没,士马死者以数十万计。重以修创台殿,所役甚广,而帝刑罚酷 滥,吏道因而成奸,豪党兼并,户口益多隐漏。旧制,未娶者输半床租调,阳翟一 郡,户至数万,籍多无妻。有司劾之,帝以为生事,由是奸欺尤甚。户口租调,十 亡六七。是时用度转广,赐与无节,府藏之积,不足以供。乃减百官之禄,撤军人 常廪,并省州郡县镇戍之职。又制刺史守宰行兼者,并不给干,以节国之费用焉。 天保八年,议徙冀、定、瀛无田之人,谓之乐迁,于幽州范阳宽乡以处之。百姓惊 扰。属以频岁不熟,米籴踊贵矣。废帝乾明中,尚书左丞苏珍芝议修石鳖等屯,岁 收数万石。自是淮南军防,粮廪充足。孝昭皇建中,平州刺史嵇晔建议,开幽州督 亢旧陂,长城左右营屯,岁收稻粟数十万石,北境得以周赡。又于河内置怀义等屯, 以给河南之费。自是稍止转输之劳。
zhì hé qīng sān nián dìng lìng, nǎi mìng rén jū shí jiā wèi bǐ lín, wǔ shí jiā wèi lǘ lǐ, bǎi jiā wèi zú dǎng. nán zǐ shí bā yǐ shàng liù shí wǔ yǐ xià wèi dīng, shí liù yǐ shàng shí qī yǐ xià wèi zhōng, liù shí liù yǐ shàng wèi lǎo, shí wǔ yǐ xià wèi xiǎo. lǜ yǐ shí bā shòu tián, shū zū diào, èr shí chōng bīng, liù shí miǎn lì yì, liù shí liù tuì tián, miǎn zū diào.
至河清三年定令,乃命人居十家为比邻,五十家为闾里,百家为族党。男子十 八以上六十五已下为丁,十六已上十七已下为中,六十六已上为老,十五已下为小。 率以十八受田,输租调,二十充兵,六十免力役,六十六退田,免租调。
jīng chéng sì miàn, zhū fāng zhī wài sān shí lǐ nèi wèi gōng tián. shòu gōng tián zhě, sān xiàn dài qiān nèi zhí shì guān yī pǐn yǐ xià, dǎi yú yǔ lín wǔ bēn, gè yǒu chà. qí wài jī jùn, huá rén guān dì yī pǐn yǐ xià, yǔ lín wǔ bēn yǐ shàng, gè yǒu chà. zhí shì jí bǎi xìng qǐng kěn tián zhě, míng wéi yǒng yè tián. nú bì shòu tián zhě, qīn wáng zhǐ sān bǎi rén sì wáng zhǐ èr bǎi rén dì èr pǐn sì wáng yǐ xià jí shù xìng wáng, zhǐ yī bǎi wǔ shí rén zhèng sān pǐn yǐ shàng jí huáng zōng, zhǐ yī bǎi rén qī pǐn yǐ shàng, xiàn zhǐ bā shí rén bā pǐn yǐ xià zhì shù rén, xiàn zhǐ liù shí rén. nú bì xiàn wài bù gěi tián zhě, jiē bù shū. qí fāng bǎi lǐ wài jí zhōu rén, yī fū shòu lù tián bā shí mǔ, fù sì shí mǔ. nú bì yī liáng rén, xiàn shù yǔ zài jīng bǎi guān tóng. dīng niú yī tóu, shòu tián liù shí mǔ, xiàn zhǐ sì niú. yòu měi dīng gěi yǒng yè èr shí mǔ, wèi sāng tián. qí zhōng zhǒng sāng wǔ shí gēn, yú sān gēn, zǎo wǔ gēn, bù zài hái shòu zhī xiàn. fēi cǐ tián zhě, xī rù hái shòu zhī fēn. tǔ bù yí sāng zhě, gěi má tián, rú sāng tián fǎ.
京城四面,诸坊之外三十里内为公田。受公田者,三县代迁、内执事官一品已 下,逮于羽林武贲,各有差。其外畿郡,华人官第一品已下,羽林武贲已上,各有 差。职事及百姓请垦田者,名为永业田。奴婢受田者,亲王止三百人;嗣王止二百 人;第二品嗣王已下及庶姓王,止一百五十人;正三品已上及皇宗,止一百人;七 品已上,限止八十人;八品已下至庶人,限止六十人。奴婢限外不给田者,皆不输。 其方百里外及州人,一夫受露田八十亩,妇四十亩。奴婢依良人,限数与在京百官 同。丁牛一头,受田六十亩,限止四牛。又每丁给永业二十亩,为桑田。其中种桑 五十根,榆三根,枣五根,不在还受之限。非此田者,悉入还受之分。土不宜桑者, 给麻田,如桑田法。
lǜ rén yī chuáng, diào juàn yī pǐ, mián bā liǎng, fán shí jīn mián zhōng, zhé yī jīn zuò sī, kěn zū èr shí, yì zū wǔ dòu. nú bì gè zhǔn liáng rén zhī bàn. niú diào èr chǐ, kěn zū yī dòu, yì zū wǔ shēng. kěn zū sòng tái, yì zū nà jùn, yǐ bèi shuǐ hàn. kěn zū jiē yī pín fù wèi sān xiāo. qí fù shuì cháng diào, zé shǎo zhě zhí chū shàng hù, zhōng zhě jí zhōng hù, duō zhě jí xià hù. shàng xiāo shū yuǎn chù, zhōng xiāo shū cì yuǎn, xià xiāo shū dāng zhōu cāng. sān nián yī xiào yān. zū rù tái zhě, wǔ bǎi lǐ nèi shū sù, wǔ bǎi lǐ wài shū mǐ. rù zhōu zhèn zhě, shū sù. rén yù shū qián zhě, zhǔn shàng juàn shōu qián. zhū zhōu jùn jiē bié zhì fù rén cāng. chū lì zhī rì, zhǔn suǒ lǐng zhōng xià hù kǒu shù, dé zhī yī nián zhī liáng, zhú dāng zhōu gǔ jià jiàn shí, zhēn liàng gē dāng nián yì zū chōng rù. gǔ guì, xià jià tiào zhī jiàn zé hái yòng suǒ tiào zhī wù, yī jià tiào zhù.
率人一床,调绢一疋,绵八两,凡十斤绵中,折一斤作丝,垦租二石,义租五 斗。奴婢各准良人之半。牛调二尺,垦租一斗,义租五升。垦租送台,义租纳郡, 以备水旱。垦租皆依贫富为三枭。其赋税常调,则少者直出上户,中者及中户,多 者及下户。上枭输远处,中枭输次远,下枭输当州仓。三年一校焉。租入台者,五 百里内输粟,五百里外输米。入州镇者,输粟。人欲输钱者,准上绢收钱。诸州郡 皆别置富人仓。初立之日,准所领中下户口数,得支一年之粮,逐当州谷价贱时, 斟量割当年义租充入。谷贵,下价粜之;贱则还用所粜之物,依价粜贮。
měi suì chūn yuè, gè yī xiāng tǔ zǎo wǎn, kè rén nóng sāng. zì chūn jí qiū, nán shí wǔ yǐ shàng, jiē bù tián mǔ. sāng cán zhī yuè, fù nǚ shí wǔ yǐ shàng, jiē yíng cán sāng. mèng dōng, cì shǐ tīng shěn bāng jiào zhī yōu liè, dìng diàn zuì zhī kē pǐn. rén yǒu rén lì wú niú, huò yǒu niú wú lì zhě, xū lìng xiāng biàn, jiē dé nà zhǒng. shǐ dì wú yí lì, rén wú yóu shǒu yān.
每岁春月,各依乡土早晚,课人农桑。自春及秋,男十五已上,皆布田亩。桑 蚕之月,妇女十五已上,皆营蚕桑。孟冬,刺史听审邦教之优劣,定殿最之科品。 人有人力无牛,或有牛无力者,须令相便,皆得纳种。使地无遗利,人无游手焉。
yuán biān chéng shǒu zhī dì, kān kěn shí zhě, jiē yíng tún tián, shǔ dōu shǐ zi shǐ yǐ tǒng zhī. yī zi shǐ dāng tián wǔ shí qǐng, suì zhōng kǎo qí suǒ rù, yǐ lùn bāo biǎn.
缘边城守之地,堪垦食者,皆营屯田,署都使子使以统之。一子使当田五十顷, 岁终考其所入,以论褒贬。
shì shí pín suì dà shuǐ, zhōu jùn duō yù chén nì, gǔ jià téng yǒng. cháo tíng qiǎn shǐ kāi cāng, cóng guì jià yǐ tiào zhī, ér bǎi xìng wú yì, jī jǐn yóu shén. zhòng yǐ jí yì xiāng chéng, sǐ zhě shí sì wǔ yān. zhì tiān tǒng zhōng, yòu huǐ dōng gōng, zào xiū wén yǎn wǔ lóng jī pín qiáng zhū yuàn, qǐ dài mào lóu. yòu yú yóu yù yuán chuān chí, zhōu yǐ liè guǎn, zhōng qǐ sān shān, gòu tái, yǐ xiàng cāng hǎi, bìng dà xiū fó sì, láo yì jù wàn jì. cái yòng bù gěi, nǎi jiǎn cháo shì zhī lù, duàn zhū cáo liáng shàn jí jiǔ zhōu jūn rén cháng cì yǐ gōng zhī. wǔ píng zhī hòu, quán xìng bìng jìn, cì yǔ wú xiàn, jiā zhī hàn huáng, guó yòng zhuǎn qū, nǎi liào jìng nèi liù děng fù rén, diào lìng chū qián. ér jǐ shì huáng mén shì láng yán zhī tuī zòu qǐng lì guān shì dǐ diàn zhī shuì, kāi fǔ dèng zhǎng yóng zàn chéng zhī, hòu zhǔ dà yuè. yú shì yǐ qí suǒ rù, yǐ gōng yù fǔ shēng sè zhī fèi, jūn guó zhī yòng bù yù yān. wèi jǐ ér wáng.
是时频岁大水,州郡多遇沉溺,谷价腾踊。朝廷遣使开仓,从贵价以粜之,而 百姓无益,饥馑尤甚。重以疾疫相乘,死者十四五焉。至天统中,又毁东宫,造修 文、偃武、隆基嫔嫱诸院,起玳瑁楼。又于游豫园穿池,周以列馆,中起三山,构 台,以象沧海,并大修佛寺,劳役钜万计。财用不给,乃减朝士之禄,断诸曹粮膳 及九州军人常赐以供之。武平之后,权幸并进,赐与无限,加之旱蝗,国用转屈, 乃料境内六等富人,调令出钱。而给事黄门侍郎颜之推奏请立关市邸店之税,开府 邓长颙赞成之,后主大悦。于是以其所入,以供御府声色之费,军国之用不豫焉。 未几而亡。
hòu zhōu tài zǔ zuò xiāng, chuàng zhì liù guān. zài shī zhǎng rèn tǔ zhī fǎ, biàn fū jiā tián lǐ zhī shù, huì liù chù chē chéng zhī jī, shěn fù yì liǎn chí zhī jié, zhì jī jiāng xiū guǎng zhī yù, bān shī huì zhī yào, shěn mù chǎn zhī zhèng. sī jūn zhǎng tián lǐ zhī zhèng lìng. fán rén kǒu shí yǐ shàng, zhái wǔ mǔ kǒu jiǔ yǐ shàng, zhái sì mǔ, kǒu wǔ yǐ xià, zhái sān mǔ. yǒu shì zhě, tián bǎi sì shí mǔ, dīng zhě tián bǎi mǔ. sī fù zhǎng gōng fù zhī zhèng lìng. fán rén zì shí bā yǐ zhì liù shí yǒu sì, yǔ qīng lóng zhě, jiē fù zhī. qí fù zhī fǎ, yǒu shì zhě, suì bù guò juàn yī pǐ, mián bā liǎng, sù wǔ hú dīng zhě bàn zhī. qí fēi sāng tǔ, yǒu shì zhě, bù yī pǐ, má shí jīn dīng zhě yòu bàn zhī. fēng nián zé quán fù, zhōng nián bàn zhī, xià nián yī zhī, jiē yǐ shí zhēng yān. ruò jiān xiōng zhá, zé bù zhēng qí fù. sī yì zhǎng lì yì zhī zhèng lìng. fán rén zì shí bā yǐ zhì wǔ shí yǒu jiǔ, jiē rèn yú yì. fēng nián bù guò sān xún, zhōng nián zé èr xún, xià nián zé yī xún. fán qǐ tú yì, wú guò jiā yī rén. qí rén yǒu nián bā shí zhě, yī zi bù cóng yì, bǎi nián zhě, jiā bù cóng yì. fèi jí fēi rén bù yǎng zhě, yī rén bù cóng yì. ruò xiōng zhá, yòu wú lì zhēng. zhǎng yán zhǎng sì yán zhī zhèng lìng. yī yuē sàn yán, zhǔ hǎi yǐ chéng zhī èr yuē jiān yán, yǐn chí yǐ huà zhī sān yuē xíng yán, wù dì yǐ chū zhī sì yuē yí yán, yú róng yǐ qǔ zhī. fán jiān yán xíng yán, měi dì wèi zhī jìn, bǎi xìng qǔ zhī, jiē shuì yān. sī cāng zhǎng biàn jiǔ gǔ zhī wù, yǐ liàng guó yòng. guó yòng zú, jí xù qí yú, yǐ dài xiōng huāng bù zú zé zhǐ. yú yòng zú, zé yǐ sù dài rén. chūn bān zhī, qiū liǎn zhī.
后周太祖作相,创制六官。载师掌任土之法,辨夫家田里之数,会六畜车乘之 稽,审赋役敛弛之节,制畿疆修广之域,颁施惠之要,审牧产之政。司均掌田里之 政令。凡人口十已上,宅五亩;口九已上,宅四亩,口五已下,宅三亩。有室者, 田百四十亩,丁者田百亩。司赋掌功赋之政令。凡人自十八以至六十有四,与轻癃 者,皆赋之。其赋之法,有室者,岁不过绢一匹,绵八两,粟五斛;丁者半之。其 非桑土,有室者,布一匹,麻十斤;丁者又半之。丰年则全赋,中年半之,下年一 之,皆以时征焉。若艰凶札,则不征其赋。司役掌力役之政令。凡人自十八以至五 十有九,皆任于役。丰年不过三旬,中年则二旬,下年则一旬。凡起徒役,无过家 一人。其人有年八十者,一子不从役,百年者,家不从役。废疾非人不养者,一人 不从役。若凶札,又无力征。掌盐掌四盐之政令。一曰散盐,煮海以成之;二曰监 盐,引池以化之;三曰形盐,物地以出之;四曰饴盐,于戎以取之。凡监盐形盐, 每地为之禁,百姓取之,皆税焉。司仓掌辨九谷之物,以量国用。国用足,即蓄其 余,以待凶荒;不足则止。余用足,则以粟贷人。春颁之,秋敛之。
mǐn dì yuán nián, chū chú shì mén shuì. jí xuān dì jí wèi, fù xīng rén shì zhī shuì. wǔ dì bǎo dìng yuán nián, gǎi bā dīng bīng wèi shí èr dīng bīng, lǜ suì yī yuè yì. jiàn dé èr nián, gǎi jūn shì wèi shì guān, mù bǎi xìng chōng zhī, chú qí xiàn jí. shì hòu xià rén bàn wèi bīng yǐ. xuān dì shí, fā shān dōng zhū zhōu, zēng yī yuè gōng wèi sì shí wǔ rì yì, yǐ qǐ luò yáng gōng. bìng yí xiāng zhōu liù fǔ yú luò yáng, chēng dōng jīng liù fǔ.
闵帝元年,初除市门税。及宣帝即位,复兴人市之税。武帝保定元年,改八丁 兵为十二丁兵,率岁一月役。建德二年,改军士为侍官,募百姓充之,除其县籍。 是后夏人半为兵矣。宣帝时,发山东诸州,增一月功为四十五日役,以起洛阳宫。 并移相州六府于洛阳,称东京六府。
wǔ dì bǎo dìng èr nián zhēng yuè, chū yú pú zhōu kāi hé qú, tóng zhōu kāi lóng shǒu qú, yǐ guǎng gài guàn. gāo zǔ dēng yōng, bà dōng jīng zhī yì, chú rén shì zhī shuì. shì shí wèi jiǒng wáng qiān sī mǎ xiāo nán xiāng cì pàn nì, xīng shī zhū tǎo, shǎng fèi jù wàn. jí shòu shàn, yòu qiān dū, fā shān dōng dīng, huǐ zào gōng shì. réng yī zhōu zhì, yì dīng wèi shí èr fān, jiàng zé liù fān. jí bān xīn lìng. zhì rén wǔ jiā wèi bǎo, bǎo yǒu zhǎng. bǎo wǔ wèi lǘ, lǘ sì wèi zú, jiē yǒu zhèng. jī wài zhì lǐ zhèng, bǐ lǘ zhèng, dǎng zhǎng bǐ zú zhèng, yǐ xiāng jiǎn chá yān. nán nǚ sān suì yǐ xià wèi huáng, shí suì yǐ xià wèi xiǎo, shí qī yǐ xià wèi zhōng, shí bā yǐ shàng wèi dīng. dīng cóng kè yì. liù shí wèi lǎo, nǎi miǎn. zì zhū wáng yǐ xià, zhì yú dū dū, jiē gěi yǒng yè tián, gè yǒu chà. duō zhě zhì yī bǎi qǐng, shǎo zhě zhì sì shí mǔ. qí dīng nán zhōng nán yǒng yè lù tián, jiē zūn hòu qí zhī zhì. bìng kè shù yǐ sāng yú jí zǎo. qí yuán zhái, lǜ sān kǒu gěi yī mǔ, nú bì zé wǔ kǒu gěi yī mǔ. dīng nán yī chuáng, zū sù sān shí, sāng tǔ diào yǐ juàn shī, má tǔ yǐ bù, juàn shī yǐ pǐ, jiā mián sān liǎng. bù yǐ duān, jiā má sān jīn. dān dīng jí pū lì gè bàn zhī. wèi shòu dì zhě jiē bù kè. yǒu pǐn jué jí xiào zǐ shùn sūn yì fū jié fù, bìng miǎn kè yì. jīng guān yòu gěi zhí fèn tián. yī pǐn zhě gěi tián wǔ qǐng. měi pǐn yǐ wǔ shí mǔ wèi chà, zhì wǔ pǐn, zé wèi tián sān qǐng, liù pǐn èr qǐng wǔ shí mǔ. qí xià měi pǐn yǐ wǔ shí mǔ wèi chà, zhì jiǔ pǐn wèi yī qǐng. wài guān yì gè yǒu zhí fèn tián, yòu gěi gōng xiè tián, yǐ gōng gōng yòng.
武帝保定二年正月,初于蒲州开河渠,同州开龙首渠,以广溉灌。高祖登庸, 罢东京之役,除人市之税。是时尉迥、王谦、司马消难相次叛逆,兴师诛讨,赏费 钜万。及受禅,又迁都,发山东丁,毁造宫室。仍依周制,役丁为十二番,匠则六 番。及颁新令。制人五家为保,保有长。保五为闾,闾四为族,皆有正。畿外置里 正,比闾正,党长比族正,以相检察焉。男女三岁已下为黄,十岁已下为小,十七 已下为中,十八已上为丁。丁从课役。六十为老,乃免。自诸王已下,至于都督, 皆给永业田,各有差。多者至一百顷,少者至四十亩。其丁男、中男永业露田,皆 遵后齐之制。并课树以桑榆及枣。其园宅,率三口给一亩,奴婢则五口给一亩。丁 男一床,租粟三石,桑土调以绢絁,麻土以布,绢絁以匹,加绵三两。布以端,加 麻三斤。单丁及仆隶各半之。未受地者皆不课。有品爵及孝子顺孙义夫节妇,并免 课役。京官又给职分田。一品者给田五顷。每品以五十亩为差,至五品,则为田三 顷,六品二顷五十亩。其下每品以五十亩为差,至九品为一顷。外官亦各有职分田, 又给公廨田,以供公用。
kāi huáng sān nián zhēng yuè, dì rù xīn gōng. chū lìng jūn rén yǐ èr shí yī chéng dīng. jiǎn shí èr fān měi suì wèi èr shí rì yì. jiǎn diào juàn yī pǐ wèi èr zhàng. xiān shì shàng yī zhōu mò zhī bì, guān zhì jiǔ fāng shōu lì, yán chí yán jǐng, jiē jìn bǎi xìng cǎi yòng. zhì shì bà jiǔ fāng, tōng yán chí yán jǐng yǔ bǎi xìng gòng zhī, yuǎn jìn dà yuè. shì shí tū jué fàn sāi, tǔ yù hún kòu biān, jūn lǚ shù qǐ, zhuǎn shū láo bì. dì nǎi lìng shuò zhōu zǒng guǎn zhào zhòng qīng, yú cháng chéng yǐ běi dà xīng tún tián, yǐ shí sāi xià. yòu yú hé xī lēi bǎi xìng lì bǎo, yíng tián jī gǔ. jīng shī zhì cháng píng jiān. shì shí shān dōng shàng chéng qí sú, jī qiǎo jiān wěi, bì yì duò yóu zhě shí liù qī. sì fāng pí rén, huò zhà lǎo zhà xiǎo, guī miǎn zū fù. gāo zǔ lìng zhōu xiàn dà suǒ mào yuè, hù kǒu bù shí zhě, zhèng cháng yuǎn pèi, ér yòu kāi xiāng jiū zhī kē. dà gōng yǐ xià, jiān lìng xī jí, gè wèi hù tóu, yǐ fáng róng yǐn. yú shì jì zhàng jìn sì shí sì wàn sān qiān dīng, xīn fù yī bǎi liù shí sì wàn yī qiān wǔ bǎi kǒu. gāo jiǒng yòu yǐ rén jiān kè shū, suī yǒu dìng fēn, nián cháng zhēng nà, chú zhù héng duō, zhǎng lì sì qíng, wén zhàng chū mò, fù wú dìng bù, nán yǐ tuī xiào, nǎi wèi shū jí dìng yàng, qǐng biàn xià zhū zhōu. měi nián zhēng yuè wǔ rì, xiàn lìng xún rén, gè suí biàn jìn, wǔ dǎng sān dǎng, gòng wèi yī tuán, yī yàng dìng hù shàng xià. dì cóng zhī. zì shì jiān wú suǒ róng yǐ.
开皇三年正月,帝入新宫。初令军人以二十一成丁。减十二番每岁为二十日役。 减调绢一疋为二丈。先是尚依周末之弊,官置酒坊收利,盐池盐井,皆禁百姓采用。 至是罢酒坊,通盐池盐井与百姓共之,远近大悦。是时突厥犯塞,吐谷浑寇边,军 旅数起,转输劳敝。帝乃令朔州总管赵仲卿,于长城以北大兴屯田,以实塞下。又 于河西勒百姓立堡,营田积谷。京师置常平监。是时山东尚承齐俗,机巧奸伪,避 役惰游者十六七。四方疲人,或诈老诈小,规免租赋。高祖令州县大索貌阅,户口 不实者,正长远配,而又开相纠之科。大功已下,兼令析籍,各为户头,以防容隐。 于是计帐进四十四万三千丁,新附一百六十四万一千五百口。高颎又以人间课输, 虽有定分,年常征纳,除注恆多,长吏肆情,文帐出没,复无定簿,难以推校,乃 为输籍定样,请遍下诸州。每年正月五日,县令巡人,各随便近,五党三党,共为 一团,依样定户上下。帝从之。自是奸无所容矣。
shí bǎi xìng chéng píng rì jiǔ, suī shù zāo shuǐ hàn, ér hù kǒu suì zēng. zhū zhōu diào wù, měi suì hé nán zì tóng guān, hé běi zì pú bǎn, dá yú jīng shī, xiāng shǔ yú lù, zhòu yè bù jué zhě shù yuè. dì jì gōng lǚ jiǎn yuē, liù gōng xián fú huàn zhuó zhī yī. shèng yú gōng yù yǒu gù bì zhě, suí lìng bǔ yòng, jiē bù gǎi zuò. fēi xiǎng yàn zhī shì, suǒ shí bù guò yī ròu ér yǐ. yǒu sī cháng jìn gān jiāng, yǐ bù dài zhù zhī, dì yòng wèi shāng fèi, dà jiā qiǎn zé. hòu jìn xiāng, fù yǐ zhān dài, yīn chī suǒ sī, yǐ wéi hòu jiè yān. yóu shì nèi wài lǜ zhí, fǔ tǎng chōng shí, bǎi guān lù cì jí shǎng gōng chén, jiē chū yú fēng hòu yān. jiǔ nián, chén píng, dì qīn yù zhū què mén láo kǎi xuán shī, yīn xíng qìng shǎng. zì mén wài jiā dào liè bù bó zhī jī, dá yú nán guō, yǐ cì bān gěi. suǒ fèi sān bǎi yú wàn duàn. dì yǐ jiāng biǎo chū dìng, gěi fù shí nián. zì yú zhū zhōu, bìng miǎn dāng nián zū fù, shí nián wǔ yuè, yòu yǐ yǔ nèi wú shì, yì kuān yáo fù. bǎi xìng nián wǔ shí zhě, shū yōng tíng fáng. shí yī nián, jiāng nán yòu fǎn, yuè guó gōng yáng sù tǎo píng zhī, shī hái, cì wù shén guǎng. qí yú chū shī mìng shǎng, yì mò bù yōu lóng. shí èr nián, yǒu sī shàng yán, kù cáng jiē mǎn. dì yuē:" zhèn jì báo fù yú rén, yòu dà jīng cì yòng, hé dé ěr yě?" duì yuē:" yòng chǔ cháng chū, nà chù cháng rù. lüè jì měi nián cì yòng zhì shù bǎi wàn duàn, céng wú jiǎn sǔn." yú shì nǎi gèng pì zuǒ cáng zhī yuàn, gòu wū yǐ shòu zhī. xià zhào yuē:" jì fù ér jiào, fāng zhī lián chǐ, níng jī yú rén, wú cáng fǔ kù. hé běi hé dōng jīn nián tián zū, sān fēn jiǎn yī, bīng jiǎn bàn, gōng diào quán miǎn."
时百姓承平日久,虽数遭水旱,而户口岁增。诸州调物,每岁河南自潼关,河 北自蒲坂,达于京师,相属于路,昼夜不绝者数月。帝既躬履俭约,六宫咸服浣濯 之衣。乘舆供御有故敝者,随令补用,皆不改作。非享燕之事,所食不过一肉而已。 有司尝进干姜,以布袋贮之,帝用为伤费,大加谴责。后进香,复以氈袋,因笞所 司,以为后诫焉。由是内外率职,府帑充实,百官禄赐及赏功臣,皆出于丰厚焉。 九年,陈平,帝亲御硃雀门劳凯旋师,因行庆赏。自门外夹道列布帛之积,达于南 郭,以次颁给。所费三百余万段。帝以江表初定,给复十年。自余诸州,并免当年 租赋,十年五月,又以宇内无事,益宽徭赋。百姓年五十者,输庸停防。十一年, 江南又反,越国公杨素讨平之,师还,赐物甚广。其余出师命赏,亦莫不优隆。十 二年,有司上言,库藏皆满。帝曰:“朕既薄赋于人,又大经赐用,何得尔也?” 对曰:“用处常出,纳处常入。略计每年赐用至数百万段,曾无减损。”于是乃更 辟左藏之院,构屋以受之。下诏曰:“既富而教,方知廉耻,宁积于人,无藏府库。 河北、河东今年田租,三分减一,兵减半,功调全免。”
shí tiān xià hù kǒu suì zēng, jīng fǔ jí sān hé, dì shǎo ér rén zhòng, yī shí bù gěi. yì zhě xián yù xǐ jiù kuān xiāng. qí nián dōng, dì mìng zhū zhōu kǎo shǐ yì zhī. yòu lìng shàng shū yǐ qí shì cè wèn sì fāng gòng shì, jìng wú zhǎng suàn. dì nǎi fā shǐ sì chū, jūn tiān xià zhī tián. qí xiá xiāng, měi dīng cái zhì èr shí mǔ, lǎo xiǎo yòu shǎo yān.
时天下户口岁增,京辅及三河,地少而人众,衣食不给。议者咸欲徙就宽乡。 其年冬,帝命诸州考使议之。又令尚书以其事策问四方贡士,竟无长算。帝乃发使 四出,均天下之田。其狭乡,每丁才至二十亩,老小又少焉。
shí sān nián, dì mìng yáng sù chū, yú qí zhōu běi zào rén shòu gōng. sù suì yí shān yīn gǔ, yíng gòu guān yǔ, chóng tái lèi xiè, wǎn zhuǎn xiāng shǔ. yì shǐ yán jí, dīng fū duō sǐ, pí bì diān pú zhě, tuī tián kēng kǎn, fù yǐ tǔ shí, yīn ér zhù wèi píng dì. sǐ zhě yǐ wàn shù. gōng chéng, dì xíng xìng yān. shí fāng shǔ yuè, ér sǐ rén xiāng cì yú dào, sù nǎi yī qiè fén chú zhī. dì pō zhī qí shì, shén bù yuè. jí rù xīn gōng yóu guān, nǎi xǐ, yòu wèi sù wèi zhōng. hòu dì yǐ suì mù wǎn rì dēng rén shòu diàn, zhōu wàng yuán xí, jiàn gōng wài lín huǒ mí màn, yòu wén kū shēng. lìng zuǒ yòu guān zhī, bào yuē:" guǐ huǒ." dì yuē:" cǐ děng gōng yì ér sǐ, jì shǔ nián mù, hún pò sī guī yé?" nǎi lìng sǎ jiǔ xuān chì, yǐ zhòu qiǎn zhī, zì shì nǎi xī.
十三年,帝命杨素出,于岐州北造仁寿宫。素遂夷山堙谷,营构观宇,崇台累 榭,宛转相属。役使严急,丁夫多死,疲敝颠仆者,推填坑坎,覆以土石,因而筑 为平地。死者以万数。宫成,帝行幸焉。时方暑月,而死人相次于道,素乃一切焚 除之。帝颇知其事,甚不悦。及入新宫游观,乃喜,又谓素为忠。后帝以岁暮晚日 登仁寿殿,周望原隰,见宫外磷火弥漫,又闻哭声。令左右观之,报曰:“鬼火。” 帝曰:“此等工役而死,既属年暮,魂魄思归耶?”乃令洒酒宣敕,以咒遣之,自 是乃息。
kāi huáng sān nián, cháo tíng yǐ jīng shī cāng lǐn shàng xū, yì wèi shuǐ hàn zhī bèi, yú shì zhào yú pú shǎn guó xióng yī luò zhèng huái shào wèi biàn xǔ rǔ děng shuǐ cì shí sān zhōu, zhì mù yùn mǐ dīng. yòu yú wèi zhōu zhì lí yáng cāng, luò zhōu zhì hé yáng cāng, shǎn zhōu zhì cháng píng cāng, huá zhōu zhì guǎng tōng cāng, zhuǎn xiāng guàn zhù. cáo guān dōng jí fén jìn zhī sù, yǐ gěi jīng shī. yòu qiǎn cāng bù shì láng wéi zàn, xiàng pú shǎn yǐ dōng mù rén néng yú luò yáng yùn mǐ sì shí shí, jīng dǐ zhù zhī xiǎn, dá yú cháng píng zhě, miǎn qí zhēng shù. qí hòu yǐ wèi shuǐ duō shā, liú yǒu shēn qiǎn, cáo zhě kǔ zhī. sì nián, zhào yuē:
开皇三年,朝廷以京师仓廪尚虚,议为水旱之备,于是诏于蒲、陕、虢、熊、 伊、洛、郑、怀、邵、卫、汴、许、汝等水次十三州,置募运米丁。又于卫州置黎 阳仓,洛州置河阳仓,陕州置常平仓,华州置广通仓,转相灌注。漕关东及汾、晋 之粟,以给京师。又遣仓部侍郎韦瓚,向蒲、陕以东募人能于洛阳运米四十石,经 砥柱之险,达于常平者,免其征戍。其后以渭水多沙,流有深浅,漕者苦之。四年, 诏曰:
jīng yì suǒ jū, wǔ fāng fú còu, zhòng guān sì sāi, shuǐ lù jiān nán, dà hé zhī liú, bō lán dōng zhù, bǎi chuān hǎi dú, wàn lǐ jiāo tōng. suī sān mén zhī xià, huò yǒu wēi lǜ, dàn fā zì xiǎo píng, lù yùn zhì shǎn, hái cóng hé shuǐ, rù yú wèi chuān, jiān jí shàng liú, kòng yǐn fén jìn, zhōu chē lái qù, wèi yì shū guǎng. ér wèi chuān shuǐ lì, dà xiǎo wú cháng, liú qiǎn shā shēn, jí chéng zǔ hé. jì qí tú lù, shù bǎi ér yǐ, dòng yí qì xù, bù néng wǎng fù, fàn zhōu zhī yì, rén yì láo zhǐ. zhèn jūn lín qū yǔ, xīng lì chú hài, gōng sī zhī bì, qíng shí mǐn zhī. gù dōng fā tóng guān, xī yǐn wèi shuǐ, yīn jí rén lì, kāi tōng cáo qú, liàng shì jì gōng, yì kě chéng jiù. yǐ lìng gōng jiàng, xún lì qú dào, guān dì lǐ zhī yí, shěn zhōng jiǔ zhī yì, yī de kāi záo, wàn dài wú huǐ. kě shǐ guān jí sī jiā, fāng zhōu jù fǎng, chén hūn cáo yùn, yán sù bù tíng, xún rì zhī gōng, kān shěng yì wàn. chéng zhī shí dāng yán shǔ, dòng zhì pí qín, rán bù yǒu zàn láo, ān néng yǒng yì. xuān gào rén shù, zhī zhèn yì yān.
京邑所居,五方辐凑,重关四塞,水陆艰难,大河之流,波澜东注,百川海渎, 万里交通。虽三门之下,或有危虑,但发自小平,陆运至陕,还从河水,入于渭川, 兼及上流,控引汾、晋,舟车来去,为益殊广。而渭川水力,大小无常,流浅沙深, 即成阻阂。计其途路,数百而已,动移气序,不能往复,泛舟之役,人亦劳止。朕 君临区宇,兴利除害,公私之弊,情实愍之。故东发潼关,西引渭水,因藉人力, 开通漕渠,量事计功,易可成就。已令工匠,巡历渠道,观地理之宜,审终久之义, 一得开凿,万代无毁。可使官及私家,方舟巨舫,晨昏漕运,沿溯不停,旬日之功, 堪省亿万。诚知时当炎暑,动致疲勤,然不有暂劳,安能永逸。宣告人庶,知朕意 焉。
yú shì mìng yǔ wén kǎi lǜ shuǐ gōng záo qú, yǐn wèi shuǐ, zì dà xīng chéng dōng zhì tóng guān sān bǎi yú lǐ, míng yuē guǎng tōng qú. zhuǎn yùn tōng lì, guān nèi lài zhī. zhū zhōu shuǐ hàn xiōng jī zhī chù, yì biàn kāi cāng zhèn gěi.
于是命宇文恺率水工凿渠,引渭水,自大兴城东至潼关三百余里,名曰广通渠。 转运通利,关内赖之。诸州水旱凶饥之处,亦便开仓赈给。
wǔ nián wǔ yuè, gōng bù shàng shū xiāng yáng xiàn gōng zhǎng sūn píng zòu yuē:" gǔ zhě sān nián gēng ér yú yī nián zhī jī, jiǔ nián zuò ér yǒu sān nián zhī chǔ, suī shuǐ hàn wèi zāi, ér rén wú cài sè, jiē yóu quàn dǎo yǒu fāng, xù jī xiān bèi gù yě. qù nián kàng yáng, guān nèi bù shú, bì xià āi mǐn lí yuán, shèn yú chì zǐ. yùn shān dōng zhī sù, zhì cháng píng zhī guān, kāi fā cāng lǐn, pǔ jiā zhèn cì. shǎo shí zhī rén, mò bù fēng zú. hóng ēn dà dé, qián gǔ wèi bǐ. qí qiáng zōng fù shì, jiā dào yǒu yú zhě, jiē jìng chū sī cái, dì xiāng zhōu shàn. cǐ nǎi fēng xíng cǎo yǎn, cóng huà ér rán. dàn jīng guó zhī lǐ, xū cún dìng shì." yú shì zòu lìng zhū zhōu bǎi xìng jí jūn rén, quàn kè dāng shè, gòng lì yǎng cāng. shōu huò zhī rì, suí qí suǒ de, guān kè chū sù jí mài, yú dāng shè zào cāng jiào zhù zhī. jí wěi shè sī, zhí zhàng jiǎn jiào, měi nián shōu jī, wù shǐ juān bài. ruò shí huò bù shú, dāng shè yǒu jī jǐn zhě, jí yǐ cǐ gǔ zhèn gěi. zì shì zhū zhōu chǔ zhì wěi jī. qí hòu guān zhōng lián nián dà hàn, ér qīng yǎn biàn xǔ cáo bó chén rén qiáo yù zhèng luò yī yǐng pī děng zhōu dà shuǐ, bǎi xìng jī jǐn. gāo zǔ nǎi mìng sū wēi děng, fēn dào kāi cāng zhèn gěi. yòu mìng sī nóng chéng wáng bǐng, fā guǎng tōng zhī sù sān bǎi yú wàn dàn, yǐ zhěng guān zhōng, yòu fā gù chéng zhōng zhōu dài jiù sù, jiàn tiào yú rén. mǎi niú lǘ liù qiān yú tóu, fēn gěi yóu pín zhě, lìng wǎng guān dōng jiù shí. qí zāo shuǐ hàn zhī zhōu, jiē miǎn qí nián zū fù.
五年五月,工部尚书、襄阳县公长孙平奏曰:“古者三年耕而余一年之积,九 年作而有三年之储,虽水旱为灾,而人无菜色,皆由劝导有方,蓄积先备故也。去 年亢阳,关内不熟,陛下哀愍黎元,甚于赤子。运山东之粟,置常平之官,开发仓 廪,普加赈赐。少食之人,莫不丰足。鸿恩大德,前古未比。其强宗富室,家道有 余者,皆竞出私财,递相赒赡。此乃风行草偃,从化而然。但经国之理,须存定式。” 于是奏令诸州百姓及军人,劝课当社,共立养仓。收获之日,随其所得,观课出粟 及麦,于当社造仓窖贮之。即委社司,执帐检校,每年收积,勿使捐败。若时或不 熟,当社有饥谨者,即以此谷赈给。自是诸州储峙委积。其后关中连年大旱,而青、 兗、汴、许、曹、亳、陈、仁、谯、豫、郑、洛、伊、颍、邳等州大水,百姓饥馑。 高祖乃命苏威等,分道开仓赈给。又命司农丞王禀,发广通之粟三百余万石,以拯 关中,又发故城中周代旧粟,贱粜与人。买牛驴六千余头,分给尤贫者,令往关东 就食。其遭水旱之州,皆免其年租赋。
shí sì nián, guān zhōng dà hàn, rén jī. shàng xìng luò yáng, yīn lìng bǎi xìng jiù shí. cóng guān bìng zhǔn jiàn kǒu zhèn gěi, bù yǐ guān wèi wéi xiàn. míng nián, dōng xún shòu, yīn cí tài shān. shì shí yì cāng zhù zài rén jiān, duō yǒu fèi juān. shí wǔ nián èr yuè, zhào yuē:" běn zhì yì cāng, zhǐ fáng shuǐ hàn, bǎi xìng zhī tú, bù sī jiǔ jì, qīng ěr fèi juān, yú hòu fá jué. yòu běi jìng zhū zhōu, yì yú yú chǔ, yún xià zhǎng líng yán lán fēng shàn liáng gān guā děng zhōu, suǒ yǒu yì cāng zá zhǒng, bìng nà běn zhōu. ruò rén yǒu hàn jiǎn shǎo liáng, xiān gěi zá zhǒng jí yuǎn nián sù." shí liù nián zhēng yuè, yòu zhào qín dié chéng kāng wǔ wén fāng dàng xù táo mín wèi jì hé kuò bīn lǒng jīng níng yuán fū dān yán suí yín fú děng zhōu shè cāng, bìng yú dāng xiàn ān zhì. èr yuè, yòu zhào shè cāng, zhǔn shàng zhōng xià sān děng shuì, shàng hù bù guò yī shí, zhōng hù bù guò qī dòu, xià hù bù guò sì dòu. qí hòu shān dōng pín nián lín yǔ, qǐ sòng chén bó cáo dài qiáo yǐng děng zhū zhōu, dá yú cāng hǎi, jiē kùn shuǐ zāi, suǒ zài chén nì. shí bā nián, tiān zǐ qiǎn shǐ, jiāng shuǐ gōng, xún xíng chuān yuán, xiāng shì gāo xià, fā suí jìn dīng yǐ shū dǎo zhī. kùn fá zhě, kāi cāng zhèn gěi, qián hòu yòng gǔ wǔ bǎi yú shí. zāo shuǐ zhī chù, zū diào jiē miǎn. zì shì pín yǒu nián yǐ.
十四年,关中大旱,人饥。上幸洛阳,因令百姓就食。从官并准见口赈给,不 以官位为限。明年,东巡狩,因祠泰山。是时义仓贮在人间,多有费捐。十五年二 月,诏曰:“本置义仓,止防水旱,百姓之徒,不思久计,轻尔费捐,于后乏绝。 又北境诸州,异于余处,云、夏、长、灵、盐、兰、丰、鄯、凉、甘、瓜等州,所 有义仓杂种,并纳本州。若人有旱俭少粮,先给杂种及远年粟。”十六年正月,又 诏秦、叠、成、康、武、文、芳、宕、旭、洮、岷、渭、纪、河、廓、豳、陇、泾、 宁、原、敷、丹、延、绥、银、扶等州社仓,并于当县安置。二月,又诏社仓,准 上中下三等税,上户不过一石,中户不过七斗,下户不过四斗。其后山东频年霖雨, 杞、宋、陈、亳、曹、戴、谯、颍等诸州,达于沧海,皆困水灾,所在沉溺。十八 年,天子遣使,将水工,巡行川源,相视高下,发随近丁以疏导之。困乏者,开仓 赈给,前后用谷五百余石。遭水之处,租调皆免。自是频有年矣。
kāi huáng bā nián wǔ yuè, gāo jiǒng zòu zhū zhōu wú kè tiáo chǔ, jí kè zhōu guǎn hù shù shǎo zhě, guān rén lù lì, chéng qián yǐ lái, héng chū suí jìn zhī zhōu. dàn pàn guān běn wèi mù rén, yì lì lǐ chū suǒ bù. qǐng yú suǒ guǎn hù nèi, jì hù zhēng shuì. dì cóng zhī. xiān shì jīng guān jí zhū zhōu, bìng gěi gōng xiè qián, huí yì shēng lì, yǐ gěi gōng yòng. zhì shí sì nián liù yuè, gōng bù shàng shū ān píng jùn gōng sū xiào cí děng, yǐ wéi suǒ zài guān sī, yīn xún wǎng xī, yǐ gōng xiè qián wù, chū jǔ xìng shēng, wéi lì shì qiú, fán rǎo bǎi xìng, bài sǔn fēng sú, mò sī zhī shén. yú shì zòu jiē gěi dì yǐ yíng nóng, huí yì qǔ lì, yī jiē jìn zhǐ. shí qī nián shí yī yuè, zhào zài jīng jí zài wài zhū sī gōng xiè, zài shì huí yì jí zhū chù xìng shēng, bìng tīng zhī. wéi jìn chū jǔ shōu lì yún.
开皇八年五月,高颎奏诸州无课调处,及课州管户数少者,官人禄力,乘前已 来,恆出随近之州。但判官本为牧人,役力理出所部。请于所管户内,计户征税。 帝从之。先是京官及诸州,并给公廨钱,回易生利,以给公用。至十四年六月,工 部尚书、安平郡公苏孝慈等,以为所在官司,因循往昔,以公廨钱物,出举兴生, 唯利是求,烦扰百姓,败损风俗,莫斯之甚。于是奏皆给地以营农,回易取利,一 皆禁止。十七年十一月,诏在京及在外诸司公廨,在市回易及诸处兴生,并听之。 唯禁出举收利云。
yáng dì jí wèi, shì shí hù kǒu yì duō, fǔ kù yíng yì, nǎi chú fù rén jí nú bì bù qǔ zhī kè. nán zǐ yǐ èr shí èr chéng dīng. shǐ jiàn dōng dōu, yǐ shàng shū lìng yáng sù wèi yíng zuò dà jiān, měi yuè yì dīng èr bǎi wàn rén. xǐ luò zhōu guō nèi rén jí tiān xià zhū zhōu fù shāng dà jiǎ shù wàn jiā yǐ shí zhī. xīn zhì xìng luò jí huí luò cāng. yòu yú zào jiàn yíng xiǎn rén gōng, yuàn yòu lián jiē, běi zhì xīn ān, nán jí fēi shān, xī zhì miǎn chí, zhōu wéi shù bǎi lǐ. kè tiān xià zhū zhōu, gè gòng cǎo mù huā guǒ qí qín yì shòu yú qí zhōng, kāi qú, yǐn gǔ luò shuǐ, zì yuàn xī rù, ér dōng zhù yú luò. yòu zì bǎn zhǔ yǐn hé, dá yú huái hǎi, wèi zhī yù hé. hé pàn zhù yù dào, shù yǐ liǔ. yòu mìng huáng mén shì láng wáng hóng, shàng yí tóng yú shì chéng, wǎng jiāng nán zhū zhōu cǎi dà mù, yǐn zhì dōng dōu. suǒ jīng zhōu xiàn, dì sòng wǎng fǎn, shǒu wěi xiāng shǔ, bù jué zhě qiān lǐ. ér dōng dōu yì shǐ cù pò, jiāng pū ér bì zhě, shí sì wǔ yān. měi yuè zài sǐ dīng, dōng zhì chéng gāo, běi zhì hé yáng, chē xiāng wàng yú dào. shí dì jiāng shì liáo jié, zēng zhì jūn fǔ, sǎo dì wèi bīng. zì shì zū fù zhī rén yì jiǎn yǐ. yòu zào lóng zhōu fèng yǎn, huáng lóng chì jiàn, lóu chuán miè fǎng. mù zhū shuǐ gōng, wèi zhī diàn jiǎo, yī jǐn xíng kù, zhí qīng sī lǎn wǎn chuán, yǐ xìng jiāng dū, dì yù lóng zhōu, wén wǔ guān wǔ pǐn yǐ shàng gěi lóu chuán, jiǔ pǐn yǐ shàng gěi huáng miè fǎng, zhú lú xiāng jiē, èr bǎi yú lǐ. suǒ jīng zhōu xiàn, bìng lìng gōng dùn, xiàn shí fēng bàn zhě jiā guān jué, quē fá zhě qiǎn zhì sǐ. yòu shèng xiū chē yú niǎn lù, jīng qí yǔ yí zhī shì. kè tiān xià zhōu xiàn, fán gǔ jiǎo chǐ yá, pí gé máo yǔ, kě shì qì yòng, kān wèi chǎng ěr zhě, jiē zé yān. zhēng fā cāng cù, cháo mìng xī bàn, bǎi xìng qiú bǔ, wǎng gǔ biàn yě, shuǐ lù qín shòu dài jìn, yóu bù néng gěi, ér mǎi yú háo fù xù jī zhī jiā, qí jià téng yǒng. shì suì, dí zhì wěi yī zhí shí jiān, bái lù xiān bàn zhī.
炀帝即位,是时户口益多,府库盈溢,乃除妇人及奴婢部曲之课。男子以二十 二成丁。始建东都,以尚书令杨素为营作大监,每月役丁二百万人。徙洛州郭内人 及天下诸州富商大贾数万家以实之。新置兴洛及回洛仓。又于皁涧营显仁宫,苑囿 连接,北至新安,南及飞山,西至渑池,周围数百里。课天下诸州,各贡草木花果、 奇禽异兽于其中,开渠,引谷、洛水,自苑西入,而东注于洛。又自板渚引河,达 于淮海,谓之御河。河畔筑御道,树以柳。又命黄门侍郎王弘,上仪同于士澄,往 江南诸州采大木,引至东都。所经州县,递送往返,首尾相属,不绝者千里。而东 都役使促迫,僵仆而毙者,十四五焉。每月载死丁,东至城皋,北至河阳,车相望 于道。时帝将事辽、碣,增置军府,扫地为兵。自是租赋之人益减矣。又造龙舟凤 甗,黄龙赤舰,楼船篾舫。募诸水工,谓之殿脚,衣锦行袴,执青丝缆挽船,以幸 江都,帝御龙舟,文武官五品已上给楼船,九品已上给黄篾舫,舳舻相接,二百余 里。所经州县,并令供顿,献食丰办者加官爵,阙乏者谴至死。又盛修车舆辇辂, 旌旗羽仪之饰。课天下州县,凡骨角齿牙,皮革毛羽,可饰器用,堪为氅毦者,皆 责焉。征发仓卒,朝命夕办,百姓求捕,网罟遍野,水陆禽兽殆尽,犹不能给,而 买于豪富蓄积之家,其价腾踊。是岁,翟雉尾一直十缣,白鹭鲜半之。
nǎi shǐ tún tián zhǔ shì cháng jùn shǐ chì tǔ guó, zhì luó chà. yòu shǐ cháo qǐng dài fū zhāng zhèn zhōu jī liú qiú, fú lǔ shù wàn. shì zú shēn rù, méng fàn zhàng lì, něi jí ér sǐ zhě shí bā jiǔ. yòu yǐ xī yù duō zhū bǎo wù, lìng péi jǔ wǎng zhāng yè, jiān zhū shāng hú hù shì. dàn zhī yǐ lì, quàn lìng rù cháo. zì shì xī yù zhū fān, wǎng lái xiāng jì, suǒ jīng zhōu jùn, pí yú sòng yíng, mí fèi yǐ wàn wàn jì.
乃使屯田主事常骏使赤土国,致罗刹。又使朝请大夫张镇州击流求,俘虏数万。 士卒深入,蒙犯瘴疠,馁疾而死者十八九。又以西域多诸宝物,令裴矩往张掖,监 诸商胡互市。啖之以利,劝令入朝。自是西域诸蕃,往来相继,所经州郡,疲于送 迎,糜费以万万计。
míng nián, dì běi xún shòu. yòu xìng zhòng bǎi wàn, běi zhù cháng chéng, xī jù yú lín, dōng zhì zǐ hé, mián gèn qiān yú lǐ, sǐ zhě tài bàn. sì nián, fā hé běi zhū jùn bǎi yú wàn zhòng, yǐn qìn shuǐ, nán dá yú hé, běi tōng zhuō jùn. zì shì yǐ dīng nán bù gōng, shǐ yǐ fù rén cóng yì. wǔ nián, xī xún hé yòu. xī yù zhū hú, pèi jīn yù, bèi jǐn jì, fén xiāng zòu yuè, yíng hòu dào zuǒ. dì nǎi lìng wǔ wēi zhāng yè shì nǚ, shèng shì zòng guān. yī fú chē mǎ bù xiān zhě, zhōu xiàn dū kè, yǐ kuā shì zhī. qí nián, dì qīn zhēng tǔ yù hún, pò zhī yú chì shuǐ. mù róng fú yǔn wěi qí jiā shǔ, xī bēn qīng hǎi. dì zhù bīng bù chū, yù tiān lín yǔ, jīng dà dǒu bá gǔ, shì zú sǐ zhě shí èr sān yān, mǎ lǘ shí bā jiǔ. yú shì zhì hé yuán jùn jī shí zhèn. yòu yú xī yù zhī dì zhì xī hǎi shàn shàn qiě mò děng jùn. zhé tiān xià zuì rén, pèi wèi shù zú, dà kāi tún tián, fā xī fāng zhū jùn yùn liáng yǐ gěi zhī. dào lǐ xuán yuǎn, jiān yù kòu chāo, sǐ wáng xiāng xù.
明年,帝北巡狩。又兴众百万,北筑长城,西距榆林,东至紫河,绵亘千余里, 死者太半。四年,发河北诸郡百余万众,引沁水,南达于河,北通涿郡。自是以丁 男不供,始以妇人从役。五年,西巡河右。西域诸胡,佩金玉,被锦罽,焚香奏乐, 迎候道左。帝乃令武威、张掖士女,盛饰纵观。衣服车马不鲜者,州县督课,以夸 示之。其年,帝亲征吐谷浑,破之于赤水。慕容佛允委其家属,西奔青海。帝驻兵 不出,遇天霖雨,经大斗拔谷,士卒死者十二三焉,马驴十八九。于是置河源郡、 积石镇。又于西域之地置西海、鄯善、且末等郡。谪天下罪人,配为戍卒,大开屯 田,发西方诸郡运粮以给之。道里悬远,兼遇寇抄,死亡相续。
liù nián, jiāng zhēng gāo lí, yǒu sī zòu bīng mǎ yǐ duō sǔn hào. zhào yòu kè tiān xià fù rén, liàng qí zī chǎn, chū qián shì wǔ mǎ, tián yuán shù. xiàn lìng qǔ zú. fù diǎn bīng jù qì zhàng, jiē lìng jīng xīn, làn è zé shǐ rén biàn zhǎn. yú shì mǎ pǐ zhì shí wàn. qī nián dōng, dà huì zhuō jùn. fēn jiāng huái nán bīng, pèi xiāo wèi dà jiàng jūn lái hù ér, bié yǐ zhōu shī jì cāng hǎi, zhú lú shù bǎi lǐ. bìng zài jūn liáng, qī yǔ dà bīng huì píng rǎng. shì suì shān dōng hé nán dà shuǐ, piào méi sì shí yú jùn, zhòng yǐ liáo dōng fù bài, sǐ zhě shù shí wàn, yīn shǔ yì jí, shān dōng yóu shén. suǒ zài jiē yǐ zhēng liǎn gōng zhàng jūn lǚ suǒ zī wèi wù, bǎi xìng suī kùn, ér fú zhī xù yě. měi jí yáo zú fù, yǒu suǒ zhēng qiú, zhǎng lì bì xiān jiàn mǎi zhī, rán hòu xuān xià, nǎi guì mài yú rén, dàn mù zhī jiān, jià yíng shù bèi, póu kè zhēng liǎn, qǔ bàn yī shí. qiáng zhě jù ér wèi dào, ruò zhě zì mài wèi nú bì. jiǔ nián, zhào yòu kè guān zhōng fù rén, jì qí zī chǎn chū lǘ, wǎng yī wú hé yuán qiě mò yùn liáng. duō zhě zhì shù bǎi tóu, měi tóu jià zhì wàn yú. yòu fā zhū zhōu dīng, fēn wéi sì fān, yú liáo xī liǔ chéng yíng tún, wǎng lái jiān kǔ, shēng yè jǐn qìng. dào zéi sì qǐ, dào lù gé jué, lǒng yòu mù mǎ, jǐn wèi nú zéi suǒ lüè, yáng xuán gǎn chéng xū wèi luàn. shí dì zài liáo dōng, wén zhī, jù guī yú gāo yáng jùn. jí xuán gǎn píng, dì wèi shì chén yuē:" xuán gǎn yī hū ér cóng zhě rú shì, yì zhī tiān xià rén bù yù duō, duō zé wèi zéi. bù jìn zhū, hòu wú yǐ shì quàn." nǎi lìng péi yùn qióng qí dǎng yǔ, zhào jùn xiàn kēng shā zhī, sǐ zhě bù kě shèng shǔ. suǒ zài jīng hài. jǔ tiān xià zhī rén shí fēn, jiǔ wèi dào zéi, jiē dào wǔ mǎ, shǐ zuò cháng qiāng, gōng xiàn chéng yì. dì yòu mìng jùn xiàn zhì dū bǔ yǐ tǎo zéi. yì qiǎn mù rén zhēng liáo, mǎ shǎo bù chōng bā tuó, ér xǔ wèi liù tuó. yòu bù zú, tīng bàn yǐ lǘ chōng. zài lù táo zhě xiāng jì, zhí huò jiē zhǎn zhī, ér mò néng zhǐ. dì bù yì. yù gāo lí zhí sòng pàn chén hú sī zhèng, qiǎn shǐ qiú xiáng, fā zhào shè zhī. qiú zhèng zhì yú jīng shī, yú kāi yuǎn mén wài, zhé ér shè shā zhī. suì xìng tài yuán, wèi tū jué wéi yú yàn mén. tū jué xún sàn, jù hái luò yáng, mù yì xiāo guǒ, yǐ chōng jiù shù. shì shí bǎi xìng fèi yè, tún jí chéng bǎo, wú yǐ zì jǐ. rán suǒ zài cāng kù, yóu dà chōng cuàn, lì jiē jù fǎ, mò kěn zhèn jiù, yóu shì yì kùn. chū jiē bō shù pí yǐ shí zhī, jiàn jí yú yè, pí yè jiē jǐn, nǎi zhǔ tǔ huò dǎo gǎo wèi mò ér shí zhī. qí hòu rén nǎi xiāng shí. shí èr nián, dì xìng jiāng dū. shì shí lǐ mì jù luò kǒu cāng, jù zhòng bǎi wàn. yuè wáng dòng yǔ duàn dá děng shǒu dōng dōu. dōng dū chéng nèi liáng jǐn, bù bó shān jī, nǎi yǐ juàn wèi jí gěng, rán bù yǐ cuàn. dài wáng yòu yǔ wèi xuán shǒu jīng shī, bǎi xìng jī jǐn, yì bù néng jiù. yì shī rù cháng ān, fā yǒng fēng cāng yǐ zhèn zhī, bǎi xìng fāng sū xī yǐ.
六年,将征高丽,有司奏兵马已多损耗。诏又课天下富人,量其赀产,出钱市 武马,填元数。限令取足。复点兵具器仗,皆令精新,滥恶则使人便斩。于是马匹 至十万。七年冬,大会涿郡。分江淮南兵,配骁卫大将军来护兒,别以舟师济沧海, 舳舻数百里。并载军粮,期与大兵会平壤。是岁山东、河南大水,漂没四十余郡, 重以辽东覆败,死者数十万,因属疫疾,山东尤甚。所在皆以征敛供帐军旅所资为 务,百姓虽困,而弗之恤也。每急徭卒赋,有所征求,长吏必先贱买之,然后宣下, 乃贵卖与人,旦暮之间,价盈数倍,裒刻征敛,取办一时。强者聚而为盗,弱者自 卖为奴婢。九年,诏又课关中富人,计其赀产出驴,往伊吾、河源、且末运粮。多 者至数百头,每头价至万余。又发诸州丁,分为四番,于辽西柳城营屯,往来艰苦, 生业尽罄。盗贼四起,道路隔绝,陇右牧马,尽为奴贼所掠,杨玄感乘虚为乱。时 帝在辽东,闻之,遽归于高阳郡。及玄感平,帝谓侍臣曰:“玄感一呼而从者如市, 益知天下人不欲多,多则为贼。不尽诛,后无以示劝。”乃令裴蕴穷其党与,诏郡 县坑杀之,死者不可胜数。所在惊骇。举天下之人十分,九为盗贼,皆盗武马,始 作长枪,攻陷城邑。帝又命郡县置督捕以讨贼。益遣募人征辽,马少不充八驮,而 许为六驮。又不足,听半以驴充。在路逃者相继,执获皆斩之,而莫能止。帝不怿。 遇高丽执送叛臣斛斯政,遣使求降,发诏赦之。囚政至于京师,于开远门外,磔而 射杀之。遂幸太原,为突厥围于雁门。突厥寻散,遽还洛阳,募益骁果,以充旧数。 是时百姓废业,屯集城堡,无以自给。然所在仓库,犹大充爨,吏皆惧法,莫肯赈 救,由是益困。初皆剥树皮以食之,渐及于叶,皮叶皆尽,乃煮土或捣稿为末而食 之。其后人乃相食。十二年,帝幸江都。是时李密据洛口仓,聚众百万。越王侗与 段达等守东都。东都城内粮尽,布帛山积,乃以绢为汲绠,然布以爨。代王侑与卫 玄守京师,百姓饥馑,亦不能救。义师入长安,发永丰仓以赈之,百姓方苏息矣。
jìn zì guò jiāng, fán huò mài nú bì mǎ niú tián zhái, yǒu wén quàn, lǜ qián yī wàn, shū gū sì bǎi rù guān, mài zhě sān bǎi, mǎi zhě yī bǎi. wú wén quàn zhě, suí wù suǒ kān, yì bǎi fēn shōu sì, míng wéi sàn gū. lì sòng qí liáng chén, rú cǐ yǐ wéi cháng. yǐ cǐ rén jìng shāng fàn, bù wéi tián yè, gù shǐ jūn shū, yù wèi chéng lì. suī yǐ cǐ wéi cí, qí shí lì zài qīn xuē. yòu dōu xī yǒu shí tou jīn, dōng yǒu fāng shān jīn, gè zhì jīn zhǔ yī rén, zéi cáo yī rén, zhí shuǐ wǔ rén, yǐ jiǎn chá jìn wù jí wáng pàn zhě. qí dí tàn yú xīn zhī lèi guò jīn zhě, bìng shí fēn shuì yī yǐ rù guān. qí dōng lù wú jìn huò, gù fāng shān jīn jiǎn chá shén jiǎn. huái shuǐ běi yǒu dà shì bǎi yú, xiǎo shì shí yú suǒ. dà shì bèi zhì guān sī, shuì liǎn jì zhòng, shí shén kǔ zhī.
晋自过江,凡货卖奴婢马牛田宅,有文券,率钱一万,输估四百入官,卖者三 百,买者一百。无文券者,随物所堪,亦百分收四,名为散估。历宋齐梁陈,如此 以为常。以此人竞商贩,不为田业,故使均输,欲为惩励。虽以此为辞,其实利在 侵削。又都西有石头津,东有方山津,各置津主一人,贼曹一人,直水五人,以检 察禁物及亡叛者。其荻炭鱼薪之类过津者,并十分税一以入官。其东路无禁货,故 方山津检察甚简。淮水北有大市百余,小市十余所。大市备置官司,税敛既重,时 甚苦之。
liáng chū, wéi jīng shī jí sān wú jīng yǐng jiāng xiāng liáng yì yòng qián. qí yú zhōu jùn, zé zá yǐ gǔ bó jiāo yì. jiāo guǎng zhī yù, quán yǐ jīn yín wèi huò. wǔ dì nǎi zhù qián, ròu hǎo zhōu guō, wén yuē" wǔ zhū", zhòng rú qí wén. ér yòu bié zhù, chú qí ròu guō, wèi zhī nǚ qián. èr pǐn bìng xíng. bǎi xìng huò sī yǐ gǔ qián jiāo yì, yǒu zhí bǎi wǔ zhū wǔ zhū nǚ qián tài píng bǎi qián dìng píng yī bǎi wǔ zhū zhì qián wǔ zhū duì wén děng hào. qīng zhòng bù yī. tiān zǐ pín xià zhào shū, fēi xīn zhù èr zhǒng zhī qián, bìng bù xǔ yòng. ér qù lì zhī tú, sī yòng zhuǎn shén. zhì pǔ tōng zhōng, nǎi yì jǐn bà tóng qián, gèng zhù tiě qián. rén yǐ tiě jiàn yì dé, bìng jiē sī zhù. jí dà tóng yǐ hòu, suǒ zài tiě qián, suì rú qiū shān, wù jià téng guì. jiāo yì zhě yǐ chē zài qián, bù fù jì shù, ér wéi lùn guàn. shāng lǚ jiān zhà, yīn zhī yǐ qiú lì, zì pò lǐng yǐ dōng, bā shí wèi bǎi, míng yuē dōng qián. jiāng yǐng yǐ shàng, qī shí wèi bǎi, míng yuē xī qián. jīng shī yǐ jiǔ shí wèi bǎi, míng yuē cháng qián. zhōng dà tóng yuán nián, tiān zǐ nǎi zhào tōng yòng zú mò. zhào xià ér rén bù cóng, qián mò yì shǎo. zhì yú mò nián, suì yǐ sān shí wǔ wèi bǎi yún.
梁初,唯京师及三吴、荆、郢、江、湘、梁、益用钱。其余州郡,则杂以谷帛 交易。交、广之域,全以金银为货。武帝乃铸钱,肉好周郭,文曰“五铢”,重如 其文。而又别铸,除其肉郭,谓之女钱。二品并行。百姓或私以古钱交易,有直百 五铢、五铢、女钱、太平百钱、定平一百、五铢雉钱、五铢对文等号。轻重不一。 天子频下诏书,非新铸二种之钱,并不许用。而趣利之徒,私用转甚。至普通中, 乃议尽罢铜钱,更铸铁钱。人以铁贱易得,并皆私铸。及大同已后,所在铁钱,遂 如丘山,物价腾贵。交易者以车载钱,不复计数,而唯论贯。商旅奸诈,因之以求 利,自破岭以东,八十为百,名曰东钱。江、郢已上,七十为百,名曰西钱。京师 以九十为百,名曰长钱。中大同元年,天子乃诏通用足陌。诏下而人不从,钱陌益 少。至于末年,遂以三十五为百云。
chén chū, chéng liáng sāng luàn zhī hòu, tiě qián bù xíng. shǐ liáng mò yòu yǒu liǎng zhù qián jí é yǎn qián, yú shí rén zá yòng, qí jià tóng, dàn liǎng zhù zhòng ér é yǎn qīng. sī jiā duō róng qián, yòu jiān yǐ xī tiě, jiān yǐ sù bó wèi huò. zhì wén dì tiān jiā wǔ nián, gǎi zhù wǔ zhū. chū chū, yī dāng é yǎn zhī shí. xuān dì tài jiàn shí yī nián, yòu zhù dà huò liù zhū, yǐ yī dāng wǔ zhū zhī shí, yǔ wǔ zhū bìng xíng. hòu hái dāng yī, rén jiē bù biàn. nǎi xiāng yǔ é yán yuē:" liù zhū qián yǒu bù lì xiàn guān zhī xiàng." wèi jǐ ér dì bēng, suì fèi liù zhū ér xíng wǔ zhū. jìng zhì chén wáng. qí lǐng nán zhū zhōu, duō yǐ yán mǐ bù jiāo yì, jù bù yòng qián yún.
陈初,承梁丧乱之后,铁钱不行。始梁末又有两柱钱及鹅眼钱,于时人杂用, 其价同,但两柱重而鹅眼轻。私家多熔钱,又间以锡铁,兼以粟帛为货。至文帝天 嘉五年,改铸五铢。初出,一当鹅眼之十。宣帝太建十一年,又铸大货六铢,以一 当五铢之十,与五铢并行。后还当一,人皆不便。乃相与讹言曰:“六铢钱有不利 县官之象。”未几而帝崩,遂废六铢而行五铢。竟至陈亡。其岭南诸州,多以盐米 布交易,俱不用钱云。
qí shén wǔ bà zhèng zhī chū, chéng wèi yóu yòng yǒng ān wǔ zhū. qiān yè yǐ hòu, bǎi xìng sī zhù, tǐ zhì jiàn bié, suì gè yǐ wéi míng. yǒu yōng zhōu qīng chì, liáng zhōu shēng hòu jǐn qián jí qián, hé yáng shēng sè tiān zhù chì qiān zhī chēng. jì zhōu zhī běi, qián jiē bù xíng, jiāo mào zhě jiē yǐ juàn bù. shén wǔ dì nǎi shōu jìng nèi zhī tóng jí qián, réng yī jiù wén gèng zhù, liú zhī sì jìng. wèi jǐ zhī jiān, jiàn fù xì báo, jiān wěi jìng qǐ. wén xuān shòu shàn, chú yǒng ān zhī qián, gǎi zhù cháng píng wǔ zhū, zhòng rú qí wén. qí qián shén guì, qiě zhì zào shén jīng. zhì qián míng huáng jiàn zhī jiān, wǎng wǎng sī zhù. yè zhōng yòng qián, yǒu chì shú qīng shú xì méi chì shēng zhī yì. hé nán suǒ yòng, yǒu qīng báo qiān xī zhī bié. qīng qí xú yǎn liáng yù zhōu, bèi lèi gè shū. wǔ píng yǐ hòu, sī zhù zhuǎn shén, huò yǐ shēng tiě hé tóng. zhì yú qí wáng, zú bù néng jìn.
齐神武霸政之初,承魏犹用永安五铢。迁鄴已后,百姓私铸,体制渐别,遂各 以为名。有雍州青赤,梁州生厚、紧钱、吉钱,河阳生涩、天柱、赤牵之称。冀州 之北,钱皆不行,交贸者皆以绢布。神武帝乃收境内之铜及钱,仍依旧文更铸,流 之四境。未几之间,渐复细薄,奸伪竞起。文宣受禅,除永安之钱,改铸常平五铢, 重如其文。其钱甚贵,且制造甚精。至乾明、皇建之间,往往私铸。鄴中用钱,有 赤熟、青熟、细眉、赤生之异。河南所用,有青薄铅锡之别。青、齐、徐、兗、梁、 豫州,辈类各殊。武平已后,私铸转甚,或以生铁和铜。至于齐亡,卒不能禁。
hòu zhōu zhī chū, shàng yòng wèi qián. jí wǔ dì bǎo dìng yuán nián qī yuè, jí gèng zhù bù quán zhī qián, yǐ yī dāng wǔ, yǔ wǔ zhū bìng xíng. shí liáng yì zhī jìng, yòu zá yòng gǔ qián jiāo yì. hé xī zhū jùn, huò yòng xī yù jīn yín zhī qián, ér guān bù jīn. jiàn dé sān nián liù yuè, gèng zhù wǔ xíng dà bù qián, yǐ yī dāng shí, dà shōu shāng gū zhī lì, yǔ bù quán qián bìng xíng. sì nián qī yuè, yòu yǐ biān jìng zhī shàng, rén duō dào zhù, nǎi jìn wǔ xíng dà bù, bù dé chū rù sì guān, bù quán zhī qián, tīng rù ér bù tīng chū. wǔ nián zhēng yuè, yǐ bù quán jiàn jiàn ér rén bù yòng, suì fèi zhī. chū lìng sī zhù zhě jiǎo, cóng zhě yuǎn pèi wèi hù. qí píng yǐ hòu, shān dōng zhī rén, yóu zá yòng qí shì jiù qián. zhì xuān dì dà xiàng yuán nián shí yī yuè, yòu zhù yǒng tōng wàn guó qián. yǐ yī dāng shí, yǔ wǔ xíng dà bù jí wǔ zhū, fán sān pǐn bìng yòng.
后周之初,尚用魏钱。及武帝保定元年七月,及更铸布泉之钱,以一当五,与 五铢并行。时梁、益之境,又杂用古钱交易。河西诸郡,或用西域金银之钱,而官 不禁。建德三年六月,更铸五行大布钱,以一当十,大收商估之利,与布泉钱并行。 四年七月,又以边境之上,人多盗铸,乃禁五行大布,不得出入四关,布泉之钱, 听入而不听出。五年正月,以布泉渐贱而人不用,遂废之。初令私铸者绞,从者远 配为户。齐平已后,山东之人,犹杂用齐氏旧钱。至宣帝大象元年十一月,又铸永 通万国钱。以一当十,与五行大布及五铢,凡三品并用。
gāo zǔ jì shòu zhōu chán, yǐ tiān xià qián huò qīng zhòng bù děng, nǎi gèng zhù xīn qián. bèi miàn ròu hǎo, jiē yǒu zhōu guō, wén yuē" wǔ zhū", ér zhòng rú qí wén. měi qián yī qiān zhòng sì jīn èr liǎng. shì shí qián jì xīn chū, bǎi xìng huò sī yǒu róng zhù. sān nián sì yuè, zhào sì miàn zhū guān, gè fù bǎi qián wèi yàng. cóng guān wài lái, kān yàng xiāng sì, rán hòu dé guò. yàng bù tóng zhě, jí huài yǐ wéi tóng, rù guān. zhào xíng xīn qián yǐ hòu, qián dài jiù qián, yǒu wǔ xíng dà bù yǒng tōng wàn guó jí qí cháng píng, suǒ zài yòng yǐ mào yì bù zhǐ. sì nián, zhào réng yī jiù bù jīn zhě, xiàn lìng duó bàn nián lù. rán bǎi xìng xí yòng jì jiǔ, shàng yóu bù jué. wǔ nián zhēng yuè, zhào yòu yán qí zhì. zì shì qián huò shǐ yī, suǒ zài liú bù, bǎi xìng biàn zhī. shì shí jiàn yòng zhī qián, jiē xū hé yǐ xī là. xī là jì jiàn, qiú lì zhě duō, sī zhù zhī qián, bù kě jìn yuē. qí nián, zhào nǎi jìn chū xī là zhī chù, bìng bù dé sī yǒu cǎi qǔ. shí nián, zhào jìn wáng guǎng tīng yú yáng zhōu lì wǔ lú zhù qián. qí hòu jiān jiǎo shāo jiàn mó lǜ qián guō, qǔ tóng sī zhù, yòu zá yǐ xī qián. dì xiāng fàng xiào, qián suì qīng bó. nǎi xià è qián zhī jìn. jīng shī jí zhū zhōu dǐ sì zhī shàng, jiē lìng lì bǎng, zhì yàng wéi zhǔn. bù zhōng yàng zhě, bù rù yú shì. shí bā nián, zhào hàn wáng liàng tīng yú bīng zhōu lì wǔ lú zhù qián. shì shí jiāng nán rén jiān qián shǎo, jìn wáng guǎng yòu tīng yú è zhōu bái zhù shān yǒu tóng yún chù, gù tóng zhù qián. yú shì zhào tīng zhì shí lú zhù qián. yòu zhào shǔ wáng xiù tīng yú yì zhōu lì wǔ lú zhù qián. shì shí qián yì làn è, nǎi lìng yǒu sī, kuò tiān xià dǐ sì jiàn qián, fēi guān zhù zhě jiē huǐ zhī, qí tóng rù guān. ér jīng shī yǐ è qián mào yì, wèi lì suǒ zhí, yǒu sǐ zhě. shù nián zhī jiān, sī zhù pō xī. dà yè yǐ hòu, wáng gāng chí wěn, jù jiān dà huá, suì duō sī zhù, qián zhuǎn báo è. chū měi qiān yóu zhòng èr jīn, hòu jiàn qīng zhì yī jīn. huò jiǎn tiě yè, cái pí hú zhǐ yǐ wéi qián, xiāng zá yòng zhī. huò jiàn wù guì, yǐ zhì yú wáng.
高祖既受周禅,以天下钱货轻重不等,乃更铸新钱。背面肉好,皆有周郭,文 曰“五铢”,而重如其文。每钱一千重四斤二两。是时钱既新出,百姓或私有熔铸。 三年四月,诏四面诸关,各付百钱为样。从关外来,勘样相似,然后得过。样不同 者,即坏以为铜,入官。诏行新钱已后,前代旧钱,有五行大布、永通万国及齐常 平,所在用以贸易不止。四年,诏仍依旧不禁者,县令夺半年禄。然百姓习用既久, 尚犹不绝。五年正月,诏又严其制。自是钱货始一,所在流布,百姓便之。是时见 用之钱,皆须和以锡镴。锡镴既贱,求利者多,私铸之钱,不可禁约。其年,诏乃 禁出锡镴之处,并不得私有采取。十年,诏晋王广听于扬州立五炉铸钱。其后奸狡 稍渐磨鑢钱郭,取铜私铸,又杂以锡钱。递相放效,钱遂轻薄。乃下恶钱之禁。京 师及诸州邸肆之上,皆令立榜,置样为准。不中样者,不入于市。十八年,诏汉王 谅听于并州立五炉铸钱。是时江南人间钱少,晋王广又听于鄂州白纻山有铜筼处, 锢铜铸钱。于是诏听置十炉铸钱。又诏蜀王秀听于益州立五炉铸钱。是时钱益滥恶, 乃令有司,括天下邸肆见钱,非官铸者皆毁之,其铜入官。而京师以恶钱贸易,为 吏所执,有死者。数年之间,私铸颇息。大业已后,王纲弛紊,巨奸大猾,遂多私 铸,钱转薄恶。初每千犹重二斤,后渐轻至一斤。或翦铁鍱,裁皮糊纸以为钱,相 杂用之。货贱物贵,以至于亡。