strong lóu shī dé tuò miàn zì gān strong
娄师德唾面自干
dāng rì jìng yè dà bài, wèi sī wēn děng jiē yǐ sǐ luàn jūn zhōng. jìng yè dài lǐng bài cán rén mǎ zǒu zhì xǔ gǔ, shí rén jiē jī dào, mǎ jiē zǒu fá, zhōng jiàn zhe qiāng zhě miǎn qiǎng ér xíng, qí kǔ bù kě shèng yán. qián miàn xíng bú dào shí lǐ, jūn mǎ bù jìn, jìng yè wèn wèi hé, huí bào yuē:" qián miàn shì shān dào qí qū, zǎo chén xià yǔ, kēng qiàn nèi shuǐ jī bù liú, ní xiàn mǎ tí, bù néng qián jìn. kuàng yòu zhuǎn chū shí lǐ, biàn shì dà hǎi." jìng yè dà nù yuē:" jūn lǚ féng shān kāi lù, yù shuǐ dié qiáo, qǐ yǒu ní nìng bù gǎn xíng zhī lǐ?" chuán xià hào lìng, jiào lǎo ruò zhòng shāng zhě zài hòu màn xíng, qiáng zhuàng zhě qiǎng tǔ shù chái, bān yùn cǎo lú, tián sāi dào lù, gè yào jí shí xíng dòng." jìng yè kǒng hòu jūn gǎn lái, yù zì qīng qí zǒu rù yú hǎi, nǎi chà dà jiàng wáng nà xiāng wéi chāo èr rén duàn hòu.
当日敬业大败,魏思温等皆已死乱军中。敬业带领败残人马走至许谷,时人皆饥倒,马皆走乏,中箭着枪者勉强而行,其苦不可胜言。前面行不到十里,军马不进,敬业问为何,回报曰:“前面是山道崎岖,早辰下雨,坑堑内水积不流,泥陷马蹄,不能前进。况又转出十里,便是大海。”敬业大怒曰:“军旅逢山开路,遇水叠桥,岂有泥泞不敢行之理?”传下号令,叫老弱中伤者在后慢行,强壮者抢土束柴,搬运草庐,填塞道路,各要即时行动。”敬业恐后军赶来,欲自轻骑走入于海,乃差大将王那相、韦超二人断后。
xíng zhì cáo qiū, jūn jiē jī è, xíng bù shàng mǎ. jìng yè mìng qián miàn zàn zhù, zào fàn zài xíng. jūn rén tīng wén, biàn jiù shān biān jiǎn gān jìng chù mái guō zào fàn. fàn cái bàn shú, jūn rén zhēng xiāng duó shí, fēn yún bù yī. jìng yè shì ruò, suì zì jié shù qīng qí ér qù, yáo kàn hǎi jì. nà xiāng hòu miàn wèi wéi chāo yuē: jìng yè xiōng dì yǐ kuāng fù wéi míng, kàn qí suǒ wéi, xī jīn líng wáng qì, zhēn shì pàn nì, fēi chéng lì zhī rén. jīn bīng bài shì ruò, qīng qí xiān qù, bì táo yú hǎi shàng, shǐ wǒ děng hòu miàn dǐ sǐ." chāo yuē:" bǐ zhǐ yǐ jǐ shēn wéi zhòng, shì wǒ děng rú cǎo jiè yǐ." nà xiāng yuē:" dí jūn zài hòu, dà hǎi zài qián, wú děng sǐ wú dì yǐ." wéi chāo yuē:" wǒ qì jìng yè ér guī ruò hé?" nà xiāng yuē:" fēi zhàng fū yě. bù xiǎn yīng xióng, wèi ruò shā jìng yè ér xiàn zhī, wú děng quán shēn yuǎn hài." chāo yuē:" cǐ yán shén dāng, dàn kǒng bù néng jí zhī, kě jí sù xíng." èr rén lè mǎ gǎn shàng, jìng yè luò bīn wáng zhī zài qián miàn bù yuǎn, jiàn èr rén mǎ gǎn lái dào, què yù wèn zhī, mǎ yǐ zhì jìn, nà xiāng shǒu qǐ yī dāo, zhǎn jìng yè yú mǎ xià, wéi chāo yī qiāng cì sǐ luò bīn wáng.
行至漕丘,军皆饥饿,行不上马。敬业命前面暂住,造饭再行。军人听闻,便就山边拣干净处埋锅造饭。饭才半熟,军人争相夺食,纷纭不一。敬业势弱,遂自结束轻骑而去,遥看海际。那相后面谓韦超曰:敬业兄弟以匡复为名,看其所为,希金陵王气,真是叛逆,非成立之人。今兵败势弱,轻骑先去,必逃于海上,使我等后面抵死。”超曰:“彼只以己身为重,视我等如草芥矣。”那相曰:“敌军在后,大海在前,吾等死无地矣。”韦超曰:“我弃敬业而归若何?”那相曰:“非丈夫也。不显英雄,未若杀敬业而献之,吾等全身远害。”超曰:“此言甚当,但恐不能及之,可即速行。”二人勒马赶上,敬业、骆宾王只在前面不远,见二人马赶来到,却欲问之,马已至近,那相手起一刀,斩敬业于马下,韦超一枪刺死骆宾王。
bǐ jí jìng yóu lún dāo lái yíng, bù fáng dù qiú rén bèi hòu yī dāo kǎn jìng yóu wèi liǎng duàn. shǐ guān yǒu shī yún: táng shì shuí rén shuō kě zhēng, wú móu jìng yè wǎng xíng bīng.
比及敬猷轮刀来迎,不防杜求仁背后一刀砍敬猷为两段。史官有诗云:唐室谁人说可征,无谋敬业枉行兵。
dāng shí bù yòng sī wēn cè, zhì shǐ shēn wáng yī shēn qīng.
当时不用思温策,致使身亡一身轻。
wáng nà xiāng wéi chāo dù qiú rén gè chí shǒu jí táng yíng tóu bài. xiào yì dà xǐ, zhǔn qí lái jiàng. suí jí qiǎn wèi yuán zhōng lǐng bīng bǔ huò yú dǎng, xī jiē zhǎn zhī, xià lìng bān shī.
王那相、韦超、杜求仁各持首级唐营投拜。孝逸大喜,准其来降。随即遣魏元忠领兵捕获余党,悉皆斩之,下令班师。
bīng rù cháng ān, xiào yì xiàn shàng jìng yè děng shǒu jí. tài hòu jiā fēng xiào yì guān zhí, zhòng shǎng sān jūn, zhòng chén jiē lái zhāo hè.
兵入长安,孝逸献上敬业等首级。太后加封孝逸官职,重赏三军,众臣皆来朝贺。
què shuō tài hòu zì chú jìng yè zhī hòu, yí tiān xià rén duō tú jǐ, yòu zì yǐ jiǔ zhuān guó shì, nèi háng bù zhèng, zhī zōng shì dà chén yuàn wàng bù fú, yù dà zhū shā yǐ wēi zhī, nǎi shèng kāi gào mì zhī mén, yǒu gào mì zhě, gěi mǎ gōng shí, shǐ yì xíng zài, dàn shì nóng fū qiáo rén, jiē dé zhào jiàn, huò bù cì chú guān, wú shí zhě bù wèn, yú shì sì fāng gào mì zhě fēng qǐ.
却说太后自除敬业之后,疑天下人多图己,又自以久专国事,内行不正,知宗室大臣怨望不服,欲大诛杀以威之,乃盛开告密之门,有告密者,给马供食,使诣行在,但是农夫樵人,皆得召见,或不次除官,无实者不问,于是四方告密者蜂起。
shí yǒu yú bǎo jiā zhě, qǐng zhù tóng wèi guǐ, yǐ shòu tiān xià mì zòu. qí qì yī shì sì gé, shàng gè yǒu qiào, kě rù ér bù kě chū. tài hòu cóng zhī, suì yù shā chuō zōng shì. shì shí, hán wáng lǐ yuán jiā huò wáng lǐ yuán guǐ lǔ wáng lǐ líng kuí, jiē gāo zǔ zhī zǐ yě.
时有鱼保家者,请铸铜为匦,以受天下密奏。其器一室四隔,上各有窍,可入而不可出。太后从之,遂欲杀戳宗室。是时,韩王李元嘉、霍王李元轨、鲁王李灵夔,皆高祖之子也。
yuè wáng lǐ zhēn guó wáng lǐ fēng, tài zōng zhī zǐ yě. yuán jiā zhī zǐ lǐ shēn yuán guǐ zhī zǐ lǐ xù fèng zhī zǐ lǐ róng, líng kuí zhī zǐ lǐ ǎi, zhēn zhī zǐ lǐ chōng, cǐ shù rén zài zōng shì zhōng jiē yǐ cái xíng zhe yǒu měi míng, tài hòu shēn jí zhī, shù rén nèi bù zì ān, mì yǒu kuāng fù zhī zhì.
越王李贞、虢王李风,太宗之子也。元嘉之子李诜、元轨之子李绪;凤之子李融,灵夔之子李蔼,贞之子李冲,此数人在宗室中皆以才行着有美名,太后深嫉之,数人内不自安,密有匡复之志。
yī rì, tài hòu yù jǐn shōu zōng shì zhū zhī, yuán jiā zhī zǐ lǐ zhuàn dà nù yuē:" xiǎng wú gāo zǔ, kǔ zhēng xuè zhàn, chéng yī tǒng tiān xià bù yì, jīn wèi jiàn fù suǒ fèi, yù miè wú děng, ruò bù xiān fā, sǐ qī jìn yǐ." suì zhà chēng huáng dì xǐ shū, fēn gào zhū wáng, lìng gè qǐ bīng, yuē rì qǔ qí. dāng rì lǐ chōng mù dé jīng bīng wǔ qiān yú rén, qǐ zì bó zhōu, xiān jī wǔ shuǐ, jiàng zhī. cì zhì shēn yì, yì lìng mǎ xuán sù bì mén jù shǒu, chōng yīn fēng zòng huǒ, fén qí nán mén, fēng huí jūn tuì, zhòng jù ér sàn. chōng hái zǒu bó zhōu, wèi shǒu mén zhě suǒ shā. zhèng zhí tài hòu qiǎn jiàng jūn qiū shén xūn jī zhī, bīng zhì bó zhōu, lǐ chōng yǐ sǐ, guān lì chū yíng shén xūn, shén xūn yǐ qí yǔ chōng tóng móu, jìn jiē shā zhī. lǐ zhēn yì jǔ bīng yú yù zhōu, tài hòu qiǎn jiàng jūn qū chóng yù tǎo zhī, yòu mìng zhāng gōng fǔ wèi zhū jūn jié dù, xuē zhēn chōng èr rén shǔ jí, gèng xìng huī shì. zhēn fā xiè xiàn bīng wǔ qiān rén, shǐ rǔ yáng chéng péi shǒu dé jiāng zhī, jù zhàn ér bài, suì yǔ shǒu dé jiē zì shā.
一日,太后欲尽收宗室诛之,元嘉之子李撰大怒曰:“想吾高祖,苦争血战,成一统天下不易,今为贱妇所废,欲灭吾等,若不先发,死期近矣。”遂诈称皇帝玺书,分告诸王,令各起兵,约日取齐。当日李冲募得精兵五千余人,起自博州,先击武水,降之。次至莘邑,邑令马玄素闭门拒守,冲因风纵火,焚其南门,风回军退,众惧而散。冲还走博州,为守门者所杀。正值太后遣将军丘神勋击之,兵至博州,李冲已死,官吏出迎神勋,神勋以其与冲同谋,尽皆杀之。李贞亦举兵于豫州,太后遣将军趋崇裕讨之,又命张公辅为诸军节度,削贞、冲二人属籍,更姓虺氏。贞发屑县兵五千人,使汝阳丞裴守德将之,拒战而败,遂与守德皆自杀。
chū, zhū wáng wǎng lái xiāng yuē jié shù wèi dìng, ér chōng dú xiān qǐ bīng, wéi zhēn láng bèi yīng zhī. zhū wáng zhī jué, jiē bù gǎn fā, wú bīng jiē yìng, gù zhì bài wáng. yuán lái lǐ zhēn jiāng qǐ bīng zhī shí, qiǎn shǐ gào zhī zhào huán. huán zhī qī cháng lè cháng gōng zhǔ, gōng zhǔ wèi shǐ zhě yuē:" lǐ shì wēi ruò zhāo lù, zhū wáng xiān dì zhī zǐ, bù shě shēng qǔ yì, yù hé xū yé? dà zhàng fū dāng wèi zhōng yì guǐ, wú wéi tú sǐ yě." jí zhēn děng bīng bài, tài hòu yù xī zhū zhū wáng, qiǎn jiān chá yù shǐ sū xiàng àn zhī wú yàn, tài hòu zhào xiàng jí zhī, xiàng kàng lùn bù huí.
初,诸王往来相约结束未定,而冲独先起兵,惟贞狼狈应之。诸王知觉,皆不敢发,无兵接应,故致败亡。原来李贞将起兵之时,遣使告知赵环。环之妻常乐长公主,公主谓使者曰:“李氏危若朝露,诸王先帝之子,不舍生取义,欲何须耶?大丈夫当为忠义鬼,无为徒死也。”及贞等兵败,太后欲悉诛诸王,遣监察御史苏珦按之无验,太后召珦诘之,珦抗论不回。
tài hòu yuē:" qīng nǎi dà yá zhī shì, zhèn dāng bié yǒu rèn shǐ, cǐ shì bù bì qīng yě."
太后曰:“卿乃大雅之士,朕当别有任使,此事不必卿也。”
suì yòu qiǎn zhōu xìng àn zhī, yú shì shōu yuán jiā líng kuí shēn yǔ cháng lè gōng zhǔ yú dōng dōu, pò shǐ zì shā. zuì lián qīn dǎng, dāng zuò zhě liù qī bǎi jiā, dāng jí méi zhě liù qiān yú kǒu.
遂又遣周兴按之,于是收元嘉、灵夔、诜与常乐公主于东都,迫使自杀。罪连亲党,当坐者六七百家,当藉没者六千余口。
tài hòu réng qiǎn zhāng guāng fǔ shōu bǔ yuán guǐ xù róng děng yī bìng shā zhī. zì shì tài hòu zì xíng shā lù, dàn shì táng zhī zōng shì, zhōng wài wèi zhī, shèn yú láng hǔ.
太后仍遣张光辅收捕元轨、绪、融等一并杀之。自是太后恣行杀戮,但是唐之宗室,中外畏之,甚于狼虎。
dāng rì tài hòu shēng diàn, yǔ zhòng chén zhèng yì shì jiān, hū bào yī dà chén lǜ bǎi xìng yì quē shàng biǎo, bù zhī hé yì. zhòng shì zhī, nǎi shì yù shǐ fù yóu yì yě. yóu yì zòu yán:" bì xià zì jí wèi yǐ lái, gōng guò sān wáng, dé gāo wǔ dì, suī gǔ zhī xián fēi shèng hòu wú yǐ yú cǐ. jīn yòu jǐng xīng qìng yún, měi xiàn gān xiàng, qǐng bì xià gǎi guó hào yuē zhōu, cì zhōng zōng xìng wèi wǔ shì, yǐ cóng rén wàng, shí shè jì zhī dà xìng."
当日太后升殿,与众臣正议事间,忽报一大臣率百姓诣阙上表,不知何意。众视之,乃侍御史傅游艺也。游艺奏言:“陛下自即位以来,功过三王,德高五帝,虽古之贤妃圣后无以逾此。今又景星庆云,每现乾象,请陛下改国号曰周,赐中宗姓为武氏,以从人望,实社稷之大幸。”
tài hòu wén zòu dà xǐ, shì nián jiǔ yuè shuò dàn jiǎ zǐ, suì yù zé tiān lóu shàng, dà shè tiān xià, gǎi táng wèi zhōu, gǎi yuán tiān shòu. hòu zūn hào yuē shèng shén huáng dì, yǐ yù wáng dàn wèi huáng sì, cì xìng wǔ shì. lì huáng tài zǐ wèi huáng sūn, fēng wǔ chéng sì wèi wèi wáng, fēng wǔ sān sī wèi liáng wáng, fán wǔ zōng zú jiē fēng jùn wáng. cǐ shí táng zhī zōng zú shā lù dài jìn, suì fēng fù yóu yì wèi yòu yù líng wèi dà jiàng jūn, fēng wǔ yōu níng wèi nà yán, fēng lóu shī dé tóng píng zhāng shì. shī dé wéi rén kuān hòu qīng shèn, fàn ér bù jiào. qí dì chú dài zhōu cì shǐ, jiāng xíng zhī jì, shī dé wèi yuē:" wú xiōng dì róng chǒng guò shèn, rén suǒ jí yě. jiāng hé yǐ bái tù?" dì yuē:" zì jīn suī yǒu rén tuò mǒu zhī miàn, mǒu chí shì zhī ér yǐ. shù bù wéi xiōng yōu." shī dé qiǎo rán yuē:" cǐ zhèng suǒ yǐ wéi wú yōu yě! rén tuò rǔ miàn nù rǔ yě, ér rǔ shì zhī zé nì qí yì, ér zhòng qí nù yǐ. fū tuò bù shì zì gàn, dāng xiào ér shòu zhī ěr." dì yuē:" jǐn shòu jiào." zhì shì shī dé wèi xiāng, suì jiàn dí rén jié yú tài hòu. qí shū yuē: chén wén yáo dēng shè jì, qìng huì míng liáng shùn yòng fù táo, sì fāng fēng dòng. yīn zhōu suī yǒu gāo zōng chāng fā zhī jūn, yóu lài chuán shuō lǚ wàng zhī zǔ. qiè jiàn tài yuán dí rén jié, chū zì bīng zhōu, yīng zī tǐng tè, xíng bāo jiǔ dé, cái jiān sì kē, guān biàn lì wēi, zhàn tiān zhī dì.
太后闻奏大喜,是年九月朔旦甲子,遂御则天楼上,大赦天下,改唐为周,改元天授。后尊号曰圣神皇帝,以豫王旦为皇嗣,赐姓武氏。立皇太子为皇孙,封武承嗣为魏王,封武三思为梁王,凡武宗族皆封郡王。此时唐之宗族杀戮殆尽,遂封傅游艺为右玉铃卫大将军,封武攸宁为纳言,封娄师德同平章事。师德为人宽厚清慎,犯而不较。其弟除代州刺史,将行之际,师德谓曰:“吾兄弟荣宠过甚,人所疾也。将何以白兔?”弟曰:“自今虽有人唾某之面,某持拭之而已。庶不为兄忧。”师德愀然曰:“此正所以为吾忧也!人唾汝面怒汝也,而汝拭之则逆其意,而重其怒矣。夫唾不拭自干,当笑而受之耳。”弟曰:“谨受教。”至是师德为相,遂荐狄仁杰于太后。其疏曰:臣闻尧登社稷,庆会明良;舜用阜陶,四方风动。殷周虽有高宗昌发之君,犹赖传说吕望之阻。窃见太原狄仁杰,出自并州,英姿挺特,行包九德,才兼四科,观变历微,占天知地。
chǎn hóng dào ào, tóng shǐ sū jīng fáng zhī lún dé liàng móu yóu, yǒu yī lǚ guǎn yàn zhī rèn.
阐弘道奥,同史苏、京房之伦;德量谋猷,有伊吕、管晏之任。
chéng dà táng zhī zhù shí shè jì zhī yuán guī, yí jiā bá zhuó, shǐ dēng tái sī, shàng shùn sān chén, xià xù wǔ pǐn, yǐ zhì xiū zhēng zhī yīng.
诚大唐之柱石、社稷之元龟,宜加拔擢,使登台司,上顺三辰,下叙五品,以致休征之应。
tài hòu dú bà shū wén, dà xǐ yuē:" qīng jiàn xián wèi guó, bì děi qí dāng." suì cóng shī dé zhī qǐng, yì fēng rén jié tóng píng zhāng shì, ér rén jié zhòu rán rù xiàng, shí bù zhī shì shī dé zhī qǐng, ér shī dé yòu bù yǐ xiǎn yán zhī. rén jié měi yù cháo tíng yǒu shì, pōu jué rú liú shì bù róng qíng, dāng miàn zhēng zhī. yú shì, zhòng rén jiē yǒu jù qiè zhī xīn. zhì yú jiē jiàn shī dé, yì pō qīng zhī. tài hòu jué zhī, wèi rén jié yuē:" shī dé yì zhī rén hū?" rén jié duì yuē:" chén dāng tóng liáo, wèi wén qí zhī rén yě." tài hòu yuē:" zhèn yǐ zhī zhī, qīng nǎi shī dé suǒ jiàn, yǐ cǐ guān zhī, yì kě wèi zhī rén yǐ." rén jié chū ér tàn yuē:" lóu gōng shèng dé, wǒ wèi qí suǒ bāo róng jiǔ yǐ, wú bù dé kuī qí jì yě."
太后读罢疏文,大喜曰:“卿荐贤为国,必得其当。”遂从师德之请,亦封仁杰同平章事,而仁杰骤然入相,实不知是师德之请,而师德又不以显言之。仁杰每遇朝廷有事,剖决如流;事不容情,当面诤之。于是,众人皆有惧怯之心。至于接见师德,亦颇轻之。太后觉之,谓仁杰曰:“师德亦知人乎?”仁杰对曰:“臣当同僚,未闻其知人也。”太后曰:“朕已知之,卿乃师德所荐,以此观之,亦可谓知人矣。”仁杰出而叹曰:“娄公盛德,我为其所包容久矣,吾不得窥其际也。”
nǎi qīng yī xiǎo mào, zhì lóu fǔ miàn xiè wǎng guò. shī dé yuē:" wú jiàn gōng gāng zhí, suǒ yán bù piān, néng wéi guó ān mín, wú gù jiàn gōng, bì néng kuāng fù táng shì, shí wèi gōng wàng sī yě." rén jié yuē:" fēi tài hòu suǒ yán, chén hé zhī zhī." shī dé bèi jiǔ kuǎn dài ér bié, zì cǐ zhī hòu, èr rén xiāng shàn rú chū.
乃轻衣小帽,至娄府面谢往过。师德曰:“吾见公刚直,所言不偏,能为国安民,吾故荐公,必能匡复唐室,实为公忘私也。”仁杰曰:“非太后所言,臣何知之。”师德备酒款待而别,自此之后,二人相善如初。
shì shí, tài hòu yù diàn tīng zhèng, suī nián yǐ jìn bā shí, ér yín luàn wú jié, hòu gōng rì yì nán zǐ shù rén. bì chén zhāng chāng zōng zhāng yì zhī èr rén yòng shì, shí rén huò yù chāng zōng zhī měi yuē:" liù láng miàn shì lián huā." nèi shǐ yáng zài sī yuē:" bù rán, nǎi lián huā shì liù láng ěr." yǒng shǐ shī yún: pìn jī shēng lǐ zǐ chén kōng, jǐ shù fēi huā mǎn dì hóng.
是时,太后御殿听政,虽年已近八十,而淫乱无节,后宫日易男子数人。嬖臣张昌宗、张易之二人用事,时人或誉昌宗之美曰:“六郎面似莲花。”内史杨再思曰:“不然,乃莲花似六郎耳。”咏史诗云:牝鸡声里紫宸空,几树飞花满地红。
dāng dài mèi niáng jū běi quē, yī zhāo tiān zǐ yù dōng gōng.
当代媚娘居北阙,一朝天子遇东宫。
jiāo fáng chàng luàn yóu zhāng shì, shè jì zhōng xīng lài dí gōng.
椒房倡乱由张氏,社稷中兴赖狄公。
rén shì lěi xíng xiān yǒu shù, zhì jīn zhuī yì lǐ chún fēng.
人事耒形先有数,至今追忆李淳风。
shì shí, hòu zhí wǔ sān sī yíng qiú wèi tài zǐ, tài hòu yóu yù wèi jué, zhèng zhí dí rén jié rù cháo, tài hòu yǐ shí gào zhī. rén jié yuē:" xī wén huáng dì zhì fēng mù yǔ, qīn mào fēng dí, yǐ dìng tiān xià, chuán zhī zǐ sūn. tài dì yǐ sān zi tuō bì xià, bì xià jīn yù yí yǔ tā zú, wú nǎi fēi tiān yì hū? qiě gū zhí zhī yǔ mǔ zǐ shú qīn? bì xià ruò lì zi, zé qiān qiū wàn suì hòu, pèi shí tài miào lì zhí zé wèi wén zhí wèi tiān zǐ ér fù gū yú miào zhě yě. wéi bì xià xiáng zhī." tài hòu yuē:" cǐ zhèn jiā shì, qīng wù yù zhī." rén jié yòu yuē:" wáng zhě yǐ sì hǎi wéi jiā, sì hǎi zhī nèi, hé zhě bù wéi bì xià jiā shì?
是时,后侄武三思营求为太子,太后犹豫未决,正值狄仁杰入朝,太后以实告之。仁杰曰:“昔文皇帝栉风沐雨,亲冒锋镝,以定天下,传之子孙。太帝以三子托陛下,陛下今欲移与它族,无乃非天意乎?且姑侄之与母子孰亲?陛下若立子,则千秋万岁后,配食太庙;立侄则未闻侄为天子、而祔姑于庙者也。惟陛下详之。”太后曰:“此朕家事,卿勿预知。”仁杰又曰:“王者以四海为家,四海之内,何者不为陛下家事?
kuàng yuán shǒu gǔ gōng, yì tóng yī tǐ, chén jīn bèi wèi zǎi xiàng, qǐ dé yǒu suǒ bù yù zhī hū?" tài hòu yuē:" qīng zhī sī yán, shén hé zhèn yì, jīn yǐ wù yǐ." yú shì, jí rì qiǎn rén yíng hái zhōng zōng, fù wèi tài zǐ, jū yú dōng gōng. gù yuán rén yǒu shī yún:" yī yǔ huàn huí yīng wǔ mèng, jiǔ xiāo duó de fèng huáng hái." qí yǐ cǐ ěr. tài hòu dāng yǐ jì qiū chū lí huā, yǐ shì zǎi xiàng, yù kuā qí xiáng ruì, dù jǐng lún dú yuē:" jì qiū cǎo mù huáng luò, ér cǐ huā dú yǔ zhī kàng, yīn yáng bù hé, jiù zài chén děng, qǐng chù zhī." tài hòu yuē:" zhēn zǎi xiàng cái yě!"
况元首股肱,义同一体,臣今备位宰相,岂得有所不预知乎?”太后曰:“卿之斯言,甚合朕意,今已悟矣。”于是,即日遣人迎还中宗,复为太子,居于东宫。故元人有诗云:“一语唤回鹦鹉梦,九霄夺得凤凰还。”其以此耳。太后当以季秋出梨花,以示宰相,欲夸其祥瑞,杜景伦独曰:“季秋草木黄落,而此花独与之抗,阴阳不和,咎在臣等,请黜之。”太后曰:“真宰相才也!”
shì shí, tài hòu yín xīn yù shèng, nǎi biàn xuǎn tiān xià nán zǐ zhī qiáng jiàn zhě, rù gōng shì qǐn, shǎo bù rú yì, jí chuí shā zhī. dí rén jié nǎi jiàn xuē áo cáo zhě, tài hòu jí jìn yín lè, suī bái zhòu yì wú jiàn yān. chì fēng áo cáo wèi rú yì jūn, cì lài shén hòu. dāng shí yǒu shī cháo zhī yún: liù liù wū fēng huì yǔ yún, jiǔ zhòng huì dé rì zhāng wén.
是时,太后淫心愈盛,乃遍选天下男子之强健者,入宫侍寝,少不如意,即捶杀之。狄仁杰乃荐薛敖曹者,太后□□□□□□□极尽淫乐,虽白昼亦无间焉。敕封敖曹为如意君,赐赉甚厚。当时有诗嘲之云:六六巫峰会雨云,九重秽德日彰闻。
diān luán dǎo fèng ēn qíng qià, xī jué zhī fēng rú yì jūn.
颠鸾倒凤恩情洽,锡爵之封如意君。
shí zhí chōng lóng yuán nián chūn zhēng yuè, tài hòu zhān jí wēi jià, zhāng chāng zōng jū zhōng yòng shì, zǎi xiàng zhāng jiǎn zhī yù móu zhū zhī, wú jì kě shī. yī rì, yú shì bān gé zǐ nèi jiàn cuī xuán wěi, yǔ zhōng tái yòu chéng jìng huī shǎo qīng huán yàn fàn sī mǎ yuán shù jǐ shù rén, jiǎn zhī wèi yuē:" lái rì lǎo fū jiàn jiàng, piàn shí shǎo xù, zhòng dài fū jiù shè xià xiǎo zhuó, xìng wù jiàn zǔ." zhòng guān jiē yuē:" bì lái tiān shòu." dāng rì jiù hòu táng shè yàn, gōng qīng jiē dào.
时值冲龙元年春正月,太后沾疾危驾,张昌宗居中用事,宰相张柬之欲谋诛之,无计可施。一日,于侍班阁子内见崔玄暐,与中台右丞敬晖、少卿桓彦范、司马袁恕己数人,柬之谓曰:“来日老夫贱降,片时少叙,众大夫就舍下小酌,幸勿见阻。”众官皆曰:“必来添寿。”当日就后堂设宴,公卿皆到。
jiǎn zhī shì zhī, jiē táng cháo jiù chén, xīn zhōng àn xǐ. jiǔ zhì bàn hān, jiǎn zhī jǔ bēi xiāng quàn, dì zhì yǔ lín dà jiàng jūn lǐ duō zuò miàn qián, jiǎn zhī yuē:" jīn mǒu fēi jiàn jiàng zhī rì, yào yǔ zhòng guān jù hé, kǒng jī lòu xiè, gù tuī jiàn jiàng. wú yì jiāng jūn fù guì, shuí suǒ zhì zhě?" duō zuò qì yuē:" jiē tài dì yě." jiǎn zhī yuē:" jì táng jiù chén, shòu guó zhòng ēn, jīn tài dì zhī zǐ wèi èr shù suǒ wēi, jiāng jūn bù sī bào tài dì zhī dé hū?" duō zuò yuē:" gǒu lì guó jiā, ruò yǒu yòng mǒu zhī chù, wéi xiàng gōng chǔ fèn, bù gǎn gù shēn." jiǎn zhī yuē:" tài hòu jí dǔ, wú děng yù tǎo nèi luàn, rǔ kěn xiāng zhù?" duō zuò yuē:" mǒu suī bù cái, yuàn zhù yī bì zhī lì." jiǎn zhī yuē:" ruò dé rú cǐ, shè jì zhī dà xìng yě." yuán lái, jiǎn zhī xiān yǔ zhǎng shǐ yáng yuán yǎn tóng fàn jiāng zhì zhōng liú, yǔ jí tài hòu fèi lì zhī shì, yuán yǎn kǎi rán yǒu kuāng fù zhī zhì. zhì shì jiǎn zhī wèi xiāng, yǐn yuán yǎn wèi yǔ lín jiāng jūn, shí yì zài zuò. jiǎn zhī wèi yuē:" jūn pō jì xī rì jiāng zhōng zhī yǔ hū?" yuán yǎn yuē:" mǒu cháng yì zhī yú xīn, ān néng wàng hū? měi yù jǔ shì, yīn wú xiào lì zhī chù, jīn rì kěn rèn zhòng yòng, wàn sǐ bù cí." jiǎn zhī yuē:" rǔ kěn jìn xīn jié lì, jīn rì zhī jì, fēi qīng shòu yě." yuán yǎn yuē:" gǎn bù cóng mìng! yuàn shī yī bì zhī lì."
柬之视之,皆唐朝旧臣,心中暗喜。酒至半酣,柬之举杯相劝,递至羽林大将军李多祚面前,柬之曰:“今某非贱降之日,要与众官聚合,恐机漏泄,故推贱降。吾意将军富贵,谁所致者?”多祚泣曰:“皆太帝也。”柬之曰:“既唐旧臣,受国重恩,今太帝之子为二竖所危,将军不思报太帝之德乎?”多祚曰:“苟利国家,若有用某之处,惟相公处分,不敢顾身。”柬之曰:“太后疾笃,吾等欲讨内乱,汝肯相助?”多祚曰:“某虽不才,愿助一臂之力。”柬之曰:“若得如此,社稷之大幸也。”原来,柬之先与长史杨元琰同泛江至中流,语及太后废立之事,元琰慨然有匡复之志。至是柬之为相,引元琰为羽林将军,时亦在座。柬之谓曰:“君颇记昔日江中之语乎?”元琰曰:“某尝忆之于心,安能忘乎?每欲举事,因无效力之处,今日肯任重用,万死不辞。”柬之曰:“汝肯尽心竭力,今日之计,非轻授也。”元琰曰:“敢不从命!愿施一臂之力。”
shù rén zhèng zài shāng yì, hū bào ān fǔ dà shǐ yáo yuán zhī zì líng wǔ zhì dōu, jìng lái xiāng tàn. huán yàn fàn zì xiāng wèi yuē:" cǐ shì jì yǐ." jiǎn zhī yuē:" zhū gōng shǎo dài, wú zàn jiàn biàn dào." jiǎn zhī chū, jiē rù tīng shàng, zhòng rén yī cì xiāng jiàn, yāo zhì hòu táng jù yǐn. jiǎn zhī suì yǐ qí móu gào zhī, yuán zhī yuē:" jí gōng děng yǒu kuāng fú shè jì zhī xīn, mǒu ān dé bù xiào quǎn mǎ zhī lì." jiǎn zhī dùn shǒu bài xiè.
数人正在商议,忽报安抚大使姚元之自灵武至都,径来相探。桓彦范自相谓曰:“此事济矣。”柬之曰:“诸公少待,吾暂见便到。”柬之出,接入厅上,众人依次相见,邀至后堂具饮。柬之遂以其谋告之,元之曰:“即公等有匡扶社稷之心,某安得不效犬马之力。”柬之顿首拜谢。