strong zhèn hūn zhǔ jìng tóng ér xì zhǎn nì hòu dà kuài rén xīn strong
鴆昏主竟同兒戲 斬逆後大快人心
cí yuē:
詞曰:
tiān zǐ zhì zūn yě, yīn hé shì què bèi hòu fēi qī. nài hūn mù guì wú néng, yōu róu bù duàn. xié fēng mò chì, rén rèn wèi zhī. gù yī dàn gōng tíng xìng biàn luàn, qǐn diàn qǐ zāi wēi. shì jǐn jiāng shān, rú huā shì jiè, huí tóu yī xiǎng, dōu shì shāng bēi. hái sī xué wǔ hòu, xíng yǔ shǎng, dà quán jǐn wǒ cāo chí. jì lì qiān qiū shì yè, bǎi shì gēn jī, zài yù gèng chěng huāng yín. wèi huān bù zú, gōng xíng shì nì, huò zuì nán cí. shì kàn lín zī bīng qǐ, zhōng jiù xíng zhū.
天子至尊也,因何事卻被后妃欺。奈昏目貴無能,優柔不斷。斜封墨敕,人任為之。故一旦宮庭興變亂,寢殿起災危。似錦江山,如花世界,回頭一想,都是傷悲。 還思學武后,刑與賞,大權盡我操持。冀立千秋事業,百世根基,再欲更逞荒淫。為歡不足,躬行弒逆,獲罪難辭。試看臨淄兵起,終就刑誅。
diào jì nèi jiā jiāo
調寄「內家嬌」
cóng lái gōng wéi zhī luàn, duō jiàn yú chūn qiū shí. zhōu xiāng wáng qǔ dí nǚ wèi hòu, tōng yú wáng dì shū dài, zhì shēng huò huàn. qí tā hóu guó de fū rén, rú lǔ zhī wén jiāng wèi zhī nán zǐ bèi, bù kě méi jǔ. zhì yú qín hàn jìn, yǐ jí qián wǔ dài, yì duō yǒu zhī. zǒng shì jiàn zhī dāng shí, zé yí xiū gōng wéi chuán zhī hòu shì, zé yǒu wū shǐ cè, rán yào jiē wèi yǒu rú táng cháo wǔ wéi zhī shèn zhě yě. yǒu liǎo rú cǐ yī gè wǔ hòu, què yòu yǒu wéi hòu jì zhī, qiě jiā yǐ tài píng ān lè děng zhū gōng zhǔ, yǔ shàng guān wǎn ér děng zhū gōng pín, què shì yī bān guǎ lián xiān chǐ bài jiǎn sàng lún de nǚ rén. hǎo xiào táng gāo zōng yǔ zhōng zōng, tián rán bù yǐ wèi xiū rǔ, bù wéi bù jīn zhī, ér fǎn zòng zhī, shǐ niàng chéng cuàn qiè shì nì zhī shì, yī zé jǐ bù bǎo qí zi sūn, yī zé jìng zhì yǔn qí shēn, wèi hòu rén suǒ chī xiào tuò mà, tàn xī tòng hèn. rú jīn qiě shuō shàng guān wǎn ér, zì cǎi lóu píng shī zhī hòu, cái míng dà zhe, zhōng zōng yù jiā chǒng ài, shēng tā zuò le jié yú, qí chuān de fú shì yǔ zhù de gōng shì, dōu rú fēi zǐ yì bān. tā yù shì chǒng jiāo zì, yòu yǐ zhe huáng hòu yǔ zhū gōng zhǔ dōu xǐ huān tā, gèng zì héng xíng wú jì. zhōng zōng yòu tè zhì xiū wén guǎn, xuǎn zé gōng qīng zhōng zhī shàn wèi shī wén zhě, rú shěn quán qī sòng zhī wèn lǐ jiào děng èr shí yú rén, wèi xiū wén guǎn xué shì, shí cháng cì yàn yú nèi tíng, yín shī zuò fù, zhēng huá jìng měi, jù mìng shàng guān wǎn ér píng dìng qí jiǎ yǐ, chuán zhī cí lín, huò bō zhī lè fǔ. yóu shì tiān xià shì zǐ, zhēng yǐ wén cǎi xiāng shàng, yī qiè rú xué zhèng rén yǔ gōng dǎng zhèng yán, jù bù dé shàng dá. zhèng shì:
從來宮闈之亂,多見於春秋時。周襄王娶翟女為後,通於王弟叔帶,致生禍患。其他侯國的夫人,如魯之文姜、衛之南子輩,不可枚舉。至於秦漢晉,以及前五代,亦多有之。總是見之當時,則遺羞宮闈;傳之後世,則有污史冊,然要皆未有如唐朝武韋之甚者也。有了如此一個武后,卻又有韋後繼之,且加以太平、安樂等諸公主,與上官婉兒等諸宮嬪,卻是一班寡廉鮮恥、敗檢喪倫的女人。好笑唐高宗與中宗,恬然不以為羞辱,不惟不禁之,而反縱之,使釀成篡竊弒逆之事,一則幾不保其子孫,一則竟至殞其身,為後人所嗤笑唾罵,嘆息痛恨。如今且說上官婉兒,自彩樓評詩之後,才名大著,中宗愈加寵愛,升他做了婕妤,其穿的服飾與住的宮室,都如妃子一般。他愈恃寵驕恣,又倚着皇后與諸公主都喜歡他,更自橫行無忌。中宗又特置修文館,選擇公卿中之善為詩文者,如沈佺期、宋之問、李嶠等二十餘人,為修文館學士,時常賜宴於內庭,吟詩作賦,爭華競美,俱命上官婉兒評定其甲乙,傳之詞林,或播之樂府。由是天下士子,爭以文采相尚,一切儒學正人與公讜正言,俱不得上達。正是:
bù qiú fāng zhèng xián liáng shì, dàn xuàn fēng yún yuè lù piān.
不求方正賢良士,但炫風雲月露篇。
shàng guān wǎn ér yòu yǔ wéi hòu gōng zhǔ men sī yì, qǐ zòu zhōng zōng tīng, shuō wǎn ér zì lì sī dì yú wài, yǐ biàn zhū xué shì shí cháng dé yǐ shī wén wǎng hái píng lùn, yīn cǐ nèi xiē méi pǐn xíng de guān yuán, duō bēn zǒu chū rù qí sī dì, yǐ xī yuán yǐn jìn yòng. wǎn ér yīn suì gōu jié qí zhōng shào nián jīng ruì zhě, qián rù gōng yē, yǔ wéi hòu gōng zhǔ men jiāo hǎo. yú shì cháo chén zhōng cuī shí zōng chǔ kè děng, jù xiān tōng le wǎn ér, hòu jí wèi wéi hòu yǔ gōng zhǔ men de xīn fù. zhōng zōng zì guān dēng shì lǐ zhī hòu, shí huò wēi fú chū yóu, huò jí yóu xìng shàng guān wǎn ér sī dì, huò yǔ wéi hòu gōng zhǔ men tóng lái yóu chē. wǎn ér jì zì yǒu sī dì zài wài, gōng nǚ men rì xī lái wǎng, gōng mén shàng chū rù wú jié, wù yì fèi téng, què méi rén gǎn míng yán zhí jiàn. zhǐ yǒu huáng mén shì láng sòng jǐng dú shàng yī mì shū, qí lüè yuē:
上官婉兒又與韋後公主們私議,啟奏中宗聽,說婉兒自立私第於外,以便諸學士時常得以詩文往還評論,因此那些沒品行的官員,多奔走出入其私第,以希援引進用。婉兒因遂勾結其中少年精銳者,潛入宮掖,與韋後公主們交好。於是朝臣中崔湜、宗楚客等,俱先通了婉兒,後即為韋後與公主們的心腹。中宗自觀燈市里之後,時或微服出遊,或即游幸上官婉兒私第,或與韋後公主們同來游車。婉兒既自有私第在外,宮女們日夕來往,宮門上出入無節,物議沸騰,卻沒人敢明言直諫。只有黃門侍郎宋璟獨上一密疏,其略曰:
chén qián zhě wén zhū dào lù, tiān zǐ yǔ hòu fēi gōng zhǔ, wēi fú yè yóu shì lǐ guān dēng, shì shù
臣前者聞諸道路,天子與后妃公主,微服夜遊市里觀燈,士庶
zhǔ mù chēng yì. chén chū yǐ wèi bì wú shì shì, jì ér zhī rén yán fēi wàng, bù shèng hài chà. zhōu lǐ
矚目稱異。臣初以為必無是事,既而知人言非妄,不勝駭詫。周禮
yún: fū rén guò shì fá yī mù, shì zǐ guò shì fá yī wéi, mìng fū guò shì fá yī gài, mìng fù guò shì
云:夫人過市罰一幕,世子過市罰一囗,命夫過市罰一蓋,命婦過市
fá yī wéi, guó jūn guò shì zé xíng rén shè. chéng yǐ shì lǐ xiāo chén, zhú lì zhě zhī suǒ qū, fēi jūn
罰一帷,國君過市則刑人赦。誠以市里囂塵,逐利者之所趨,非君
zi suǒ yí rén yě! fū guó jūn shì zǐ, mìng fū mìng fù fū rén děng yī guò shì zhōng, shàng qiě yǒu
子所宜人也!夫國君世子,命夫、命婦、夫人等一過市中,尚且有
fá kuàng dì hòu fēi zhǔ zhī zūn, ér kě gǎi zhuāng yì fú, jié duì yè yóu, zhāo yáo guò shì hū! zhì yú
罰;況帝后妃主之尊,而可改妝易服,結隊夜遊,招搖過市乎!至於
yuàn nǚ sān qiān, fàng zhī chū gōng, nǎi tài zōng huáng dì zhī měi zhèng, bì xià jì bù cǐ zhī fǎ, ér zòng gōng
怨女三千,放之出宮,乃太宗皇帝之美政,陛下既不此之法,而縱宮
rén shù qiān, rèn qí chū yóu, yǐ zhì bū táo zhě, wú kě zhuī zhā, chéng hé tǐ tǒng? qiě gōng fēi qǐ róng
人數千,任其出遊,以致逋逃者,無可追查,成何體統?且宮妃豈容
jū wài dì, wài chén qǐ róng yú yǔ guān fēi wǎng hái, cǐ jiē dà xiè guó tǐ zhī shì, fú qǐ bì xià lì
居外第,外臣豈容於與官妃往還,此皆大褻國體之事,伏乞陛下立
gǎi qián shī, sù xià jìn yuē, yán bié nèi wài, jī chá gōng mén chū rù gèng bù kě bái lóng yú fú, fēi
改前失,速下禁約,嚴別內外,稽察宮門出入;更不可白龍魚服,非
shí yóu xìng yì bù kě wú duān yàn jí, shǐ chǎn mèi zhě liú, xián yín làng yǒng, gèng chàng dié hé yóu bù
時游幸;亦不可無端宴集,使諂媚者流,閒吟浪詠,更唱迭和;尤不
kě shǐ pái yōu zhū rú, yǔ cháo chén hùn zá yú dì hòu fēi zhǔ zhī qián, xì xuè wú jì. qīng wàn chéng ér
可使俳優侏儒,與朝臣混雜於帝后妃主之前,戲謔無忌。輕萬乘而
dú bǎi liáo, zhì zī wù yì yě.
讀百僚,致滋物議也。
zhōng zōng lǎn shū, yě bù pī fā, yě bù zhào wèn, jìng zhì zhī bù lǐ, sòng jǐng yě wú kě rú hé. wéi hòu děng yù wú jì dàn, tài píng gōng zhǔ ān lè gōng zhǔ dōng yǐ fèng zhào, gè zì kāi fǔ dì, zì zhì guān shǔ. zhè bān wú chǐ xìng jìn zhī tú, duō yíng móu wèi gōng zhǔ fǔ zhōng guān yuán.
中宗覽疏,也不批發,也不召問,竟置之不理,宋璟也無可如何。韋後等愈無忌憚,太平公主、安樂公主冬已奉詔,各自開府第,自置官屬。這班無恥幸進之徒,多營謀為公主府中官員。
ān lè gōng zhǔ fǔ zhōng, yǒu liǎng gè shào nián de guān ér, yī gè xìng mǎ, míng qín kè yī gè xìng yáng, míng jūn. nà mǎ qín kè shēn tōng yī shù, yáng jūn què zuì shàn yú pēng diào shí pǐn. èr rén dōu shēng de měi mào, wèi ān lè gōng zhǔ suǒ chǒng ài, yīn jiàn yǔ wéi hòu, yòu jí méng ài xìng. yóu shì mǎ tài kè, yín yuán dé shēng wèi sàn qí cháng shì yáng jūn yì dé shēng wèi guāng lù shǎo qīng. nà cuī shí yǔ zōng chǔ kè, jì sī tōng shàng guān wǎn ér, yòu zhuǎn qiú wéi hòu gōng zhǔ, yú zhōng zōng miàn qián, jiāo kǒu chēng zàn, shuō cǐ èr rén kě zuò zǎi xiàng. zhōng zōng suì yǐ zōng chǔ kè wèi zhōng shū lìng, cuī shí tóng píng zhāng shì. zì cǐ xiǎo rén gè yuán yǐn qí dǎng lèi, làn guān rì duō, cháo táng chōng yì, shí rén yǐ wèi sān wú zuò chù. wèi yǒu sān yàng guān, yīn zuò de rén duō, cháo táng zhōng zuò bù xià yě. nǐ dào nà sān yàng guān? què shì zǎi xiàng yù shǐ yuán wài láng, zhè sān yàng guān shì hé děng guān zhí, nǎi zhì rén duō ér wú zuò chù, zé qí yú zhòng guān zhī làn kě zhī yǐ! shí lì bù shì láng zhèng xin yīn zhǎng xuǎn, zāng wū láng jí, yǒu xuǎn rén xì bǎi qián yú xuē dài shàng, xin yīn wèn qí gù, dá yuē: dāng jīn zhī xuǎn, fēi qián bù xíng. xin yīn mò bù yán. zhōng zōng yòu huò yú xiǎo rén zhī shuō, wèi cháo tíng dāng bù cì yòng rén, suì yú lì bù quán xuǎn zhī wài, lìng yòng mò chì chú shòu guān zhí, yú shì tài píng gōng zhǔ ān lè gōng zhǔ yǔ zhǎng níng gōng zhǔ shàng guān wǎn ér jù zhāo quán.
安樂公主府中,有兩個少年的官兒,一個姓馬,名秦客;一個姓楊,名均。那馬秦客深通醫術,楊均卻最善於烹調食品。二人都生得美貌,為安樂公主所寵愛,因薦與韋後,又極蒙愛幸。由是馬泰客,夤緣得升為散騎常侍;楊均亦得升為光祿少卿。那崔湜與宗楚客,既私通上官婉兒,又轉求韋後、公主,於中宗面前,交口稱讚,說此二人可作宰相。中宗遂以宗楚客為中書令,崔湜同平章事。自此小人各援引其黨類,濫官日多,朝堂充溢,時人以為三無坐處。謂有三樣官,因做的人多,朝堂中坐不下也。你道那三樣官?卻是宰相、御史、員外郎,這三樣官是何等官職,乃至人多而無坐處,則其餘眾官之濫可知矣!時吏部侍郎鄭忄音掌選,贓污狼藉,有選人系百錢於靴帶上,忄音問其故,答曰:「當今之選,非錢不行。」忄音默不言。中宗又惑於小人之說,謂朝廷當不次用人,遂於吏部銓選之外,另用墨敕除授官職,於是太平公主、安樂公主與長寧公主、上官婉兒俱招權。
shí tū jué mò chuài, qīn rǎo biān jiè, lǚ wèi shuò fāng zǒng guǎn zhāng rén yuàn suǒ bài. mò chuài mì yǔ zōng chǔ kè jiāo tōng, chǔ kè shòu qí zhòng huì, zǔ náo biān shì. jiān chá yù shǐ cuī wǎn shàng shū hé zhī, dāng diàn lǎng dú dàn zhāng. yuán lái táng cháo gù shì, dà chén bèi yán guān dāng diàn miàn hé, jí fǔ gōng qū chū, lì yú cháo táng dài zuì. shì rì zōng chǔ kè jìng bù qū chū, qiě fèn nù zuò sè, zì chén zōng gěng wèi cuī wǎn suǒ wū, wèi jǐng lì shēng dào: chǔ kè hé dé qiáng biàn, gù wéi cháo tíng fǎ zhì! zhōng zōng gèng fú tuī wèn, zhǐ mìng cuī wǎn yǔ zōng chǔ kè jié wèi xiōng dì, yǐ hé jiě zhī. shí rén chuán zuò xiào tán, yīn hū wèi hé shì tiān zǐ.
時突厥默啜,侵擾邊界,屢為朔方總管張仁願所敗。默啜密與宗楚客交通,楚客受其重賄,阻撓邊事。監察御史崔琬上疏劾之,當殿朗讀彈章。原來唐朝故事,大臣被言官當殿面劾,即俯躬趨出,立於朝堂待罪。是日宗楚客竟不趨出,且忿怒作色,自陳宗鯁為崔琬所誣,未璟厲聲道:「楚客何得強辨,故違朝廷法制!」中宗更弗推問,只命崔琬與宗楚客結為兄弟,以和解之。時人傳作笑談,因呼為和事天子。
shí chù shì wéi yuè jiāng kàng shū, zhí yán wǔ sān sī sī tōng gōng yē, bì shēng nì luàn. wéi hòu wén zhī dà nù, quàn zhōng zōng sù shā zhī. sòng jǐng dào: bǐ yán zhōng gōng sī yú wǔ sān sī, bì xià bù jiù qí suǒ yán, ér jí shā qí rén, hé yǐ fú tiān xià ruò bì yù shā yuè jiāng, qǐng xiān shā chén, bù rán chén zhōng bù gǎn fèng zhǎo. zhōng zōng nǎi mìng dài qí sǐ, zhǎng liú lǐng nán. zì cǐ zhōng zōng xīn lǐ yì pō huái yí, chuán zhǐ zhā chá gōng mén chū rù zhī rén, qún xiǎo yīn cǐ yì duō bù zì ān tài zǐ zhòng jùn, yì yǒu míng duàn, zhōng zōng wěi wěi bù jué. cì rì wèi yuán zhōng rù nèi diàn zòu shì, zhōng zōng yǐ lì tài nǚ fèi tài zǐ zhī shuō mì xún zhī. yuán zhōng dào: tài zǐ chū wú shī dé, bì xià qǐ kě qīng dòng guó běn. huáng tài nǚ zhī chēng xiàng wèi zēng yǒu, qiě gōng zhǔ chēng tài nǚ, fù mǎ zuò hé chēng hào? cǐ duàn bù kě. zhōng zōng yì wù, jiāng cǐ èr shì jù zhì bù xíng. wéi hòu yǔ gōng zhǔ hǎo shēng bù yuè nà ān lè gōng zhǔ, yòu jí yù wéi hòu zhuān zhèng, shǐ zì jǐ dé wèi huáng tài nǚ, què yī shí wú jì kě shī.
時處士韋月將抗疏,直言武三思私通宮掖,必生逆亂。韋後聞知大怒,勸中宗速殺之。宋璟道:「彼言中宮私於武三思,陛下不究其所言,」而即殺其人,何以服天下;若必欲殺月將,請先殺臣,不然臣終不敢奉沼。」中宗乃命貸其死,長流嶺南。自此中宗心裡亦頗懷疑,傳旨查察宮門出入之人,群小因此亦多不自安;太子重俊,亦有明斷,中宗唯唯不決。次日魏元忠入內殿奏事,中宗以立太女廢太子之說密詢之。元忠道:「太子初無失德,陛下豈可輕動國本。皇太女之稱向未曾有,且公主稱太女,駙馬作何稱號?此斷不可。」中宗意悟,將此二事俱置不行。韋後與公主好生不悅;那安樂公主,又急欲韋後專政,使自己得為皇太女,卻一時無計可施。
yī rì yáng jūn yǐ pēng diào zhī shì, rù nèi gōng yīng, wéi hòu yīn zhào tā zhì mì shì zhōng, bǐng tuì zuǒ yòu, sī xiāng móu yì. wéi hòu dào: cǐ lǎo jìn lái duō xìn wài chén zhī yán, ér yǒu yí huò gōng zhōng zhī yì, cǐ bù kě bù lǜ. yáng jūn dào: wǒ kàn niáng niáng wáng mào shēng guāng, jiāng lái bì yǒu xǐ qìng. huáng shàng qiān qiū wàn suì hòu, niáng niáng zì rán lín cháo chēng zhì le, hé bì duō lǜ. wéi hòu jīng yà dào: tā ruò xīn biàn, wǒ zěn děng de tā qiān qiū wàn suì hòu? yáng jūn chén yín bàn shǎng dào: ruò yī niáng niáng rú cǐ shuō, cǐ shì yào yòng zhe xiē rén móu le. wéi hòu fù ěr dào: yǒu shèn hǎo yào, kě yǐ le cǐ shì fǒu? yáng jūn dào: yào shì wèn mǎ qín kè biàn yǒu dàn cǐ shì fēi tóng xiǎo kě, dāng xiāng jī ér xíng, wèi kě zào cì.
一日楊均以烹調之事,入內供應,韋後因召他至密室中,屏退左右,私相謀議。韋後道:「此老近來多信外臣之言,而有疑惑宮中之意,此不可不慮。」楊均道:「我看娘娘王貌生光,將來必有喜慶。皇上千秋萬歲後,娘娘自然臨朝稱制了,何必多慮。」韋後驚訝道:「他若心變,我怎等得他千秋萬歲後?」楊均沉吟半晌道:「若依娘娘如此說,此事要用着些人謀了。」韋後附耳道:「有甚好藥,可以了此事否?」楊均道:「藥是問馬秦客便有;但此事非同小可,當相機而行,未可造次。」
bù shuō èr rén mì móu. qiě shuō tài zǐ zhòng jùn, wén zhī wéi hòu yù yào móu fèi, tā xīn huái yí jù, yòu kǒng wèi sān sī wǎn ér bèi suǒ xiàn, yīn yù xiān fā zhì rén, yǔ dōng gōng guān shǔ lǐ duō zuò děng, jiǎo zhào yǐn yù lín jūn shā rù wǔ sān sī sī dì. qià zhí wǔ chóng xùn zài sān sī chù yǐn jiǔ, dōu bèi ná zhù, tài zǐ zhàng jiàn shǒu rèn zhī. gèng mìng jūn shì luàn duò qí shī, hé jiā lǎo yòu nán nǚ, jǐn dōu zhū sǐ. yòu lè bīng zhì zhí mén yù shā shàng guān wǎn ér. zhōng zōng wén biàn dà jīng, jí dēng xuán wǔ mén lóu, yí yù jūn shì. yī miàn lìng gōng wéi jīn yáng sī xù yǔ lǐ duō zuò jiāo zhàn. duō zuò zhàn bài bīng kuì, zì wěn ér sǐ, tài zǐ yì sǐ yú luàn jūn zhōng. zhèng shì:
不說二人密謀。且說太子重俊,聞知韋後欲要謀廢,他心懷疑懼,又恐為三思、婉兒輩所陷,因欲先發制人,與東宮官屬李多祚等,矯詔引御林軍殺入武三思私第。恰值武崇訓在三思處飲酒,都被拿住,太子仗劍手刃之。更命軍士亂剁其屍,合家老幼男女,盡都誅死。又勒兵至直門欲殺上官婉兒。中宗聞變大驚,急登玄武門樓,宜諭軍士。一面令宮闈今楊思勖與李多祚交戰。多祚戰敗兵潰,自刎而死,太子亦死於亂軍中。正是:
tài zǐ pàn shēn zhū nì zéi, xiū jiāng chéng bài lùn yīng xióng.
太子拚身誅逆賊,休將成敗論英雄。
cǐ shí ruò biàn qīng gōng wéi, hé dài lín zī jiàn dà gōng?
此時若便清宮闈,何待臨淄建大功?
wǔ chóng xùn jì zhū sǐ, zhōng zōng mìng wǔ yán xiù wèi ān lè gōng zhǔ fù mǎ, yán xiù jí chóng xùn zhī dì yě, yǐ sǎo qī shū, lún cháng sǎo dì yǐ! zì cǐ wéi wǔ zhī quán yù zhòng. shí yǒu xǔ zhōu cān jūn yàn qīn róng shàng shū, yán wéi hòu yín luàn gàn zhèng, zōng chǔ kè děng tú wēi shè jì. zhōng zōng lǎn shū, wèi jí pī fā, wéi hòu jí chuán zhǐ, jiāng yàn qīn róng pū shā. zhōng zōng xīn xià yàng yàng bù yuè, wèi miǎn lù zhī yán sè, wéi hòu shí fēn yí jì, mì wèi yáng jūn dào: cǐ lǎo jiàn yǐ xīn biàn, qián suǒ yún jìn yào zhī shuō, ruò bù jí xíng, huò jiāng bù cè. yáng jūn dào: mǎ qín kè yǒu yī zhǒng mò yào, rén fú zhī fù zhōng zuò tòng, kǒu bù yán, zài yǐn rén cān tāng, jí biàn shēn sǐ, bù lù shāng jī. wéi hòu dào: jì yǒu cǐ yào, kě sù qǔ lái. yáng jūn xiào dào: shì chéng zhī hòu, yào fēng wǒ wèi wǔ ān jūn lī! wéi hòu dào: bù bì duō yán, tóng xiǎng fù guì biàn liǎo. yáng jūn suì yǔ mǎ qín kè mì móu qǔ yào jìn gōng. wéi hòu zhī zhōng zōng xǐ chī sān sū bǐng, jí jiāng yào fàng rù bǐng xiàn lǐ, chéng zhōng zōng nà rì zài shén lóng diàn xián zuò, shàng wèi jìn shàn, biàn qīn jiāng bǐng ér gōng shàng. zhōng zōng lián chī le jǐ méi, jué dé fù zhàng wēi wēi zuò tòng, shǎo qǐng dà tòng qǐ lái, zuò lì bù níng, dào yú tà shàng luàn gǔn. wéi hòu yáng wèi jīng wèn, zhōng zōng shuō bù chū huà, dàn yǐ shǒu zì zhǐ qí kǒu. wéi hòu jí hū nèi shì dào: huáng yé xiǎng yù jìn tāng, kě sù qǔ rén cān tāng lái! cǐ shí rén cān tāng zǎo yǐ bèi zhe, wéi hòu jiē shǒu, jí lái guàn rù zhōng zōng kǒu zhōng zhōng zōng chī le rén cān tāng, biàn gǔn bù dòng le. yān zhì wǎn jiān, wū hū bēng shì. zhèng shì:
武崇訓既誅死,中宗命武延秀為安樂公主駙馬,延秀即崇訓之弟也,以嫂妻叔,倫常掃地矣!自此韋武之權愈重。時有許州參軍燕欽融上疏,言韋後淫亂干政,宗楚客等圖危社稷。中宗覽疏,未及批發,韋後即傳旨,將燕欽融撲殺。中宗心下怏怏不悅,未免露之顏色,韋後十分疑忌,密謂楊均道:「此老漸已心變,前所云進藥之說,若不急行,禍將不測。」楊均道:「馬秦客有一種末藥,人服之腹中作痛,口不言,再飲人參湯,即便身死,不露傷跡。」韋後道:「既有此藥,可速取來。」楊均笑道:「事成之後,要封我為武安君哩!」韋後道:「不必多言,同享富貴便了。」楊均遂與馬秦客密謀取藥進宮。韋後知中宗喜吃三酥餅,即將藥放入餅餡里,乘中宗那日在神龍殿閒坐,尚未進膳,便親將餅兒供上。中宗連吃了幾枚,覺得腹脹微微作痛,少頃大痛起來,坐立不寧,倒於榻上亂滾。韋後佯為驚問,中宗說不出話,但以手自指其口。韋後急呼內侍道:「皇爺想欲進湯,可速取人參湯來!」此時人參湯早已備着,韋後接手,急來灌入中宗口中;中宗吃了人參湯,便滾不動了。淹至晚間,嗚呼崩逝。正是:
xī rì diǎn chóu fán shèng lǜ, jīn jiāng yī bǐng bào jūn wáng.
昔日點籌煩聖慮,今將一餅報君王。
kě lián wèi sǐ cí qīn shǒu, què bèi xián qī bǎ mìng shāng.
可憐未死慈親手,卻被賢妻把命傷。
wéi hòu jì xíng shì nì, mì bù fā sàng. tài píng gōng zhǔ wén zhōng zōng bào sǐ, míng zhī sǐ dé bù míng bái, què yòu nán yú fā jué, zhǐ de qiě yǐn rěn, jí yǔ shàng guān wǎn ér yì cǎo yí zhào, yì yù fú lì xiāng wáng wéi hòu yǔ ān lè gōng zhǔ dōu bù kěn, nǎi yì lì wēn wáng zhòng mào. yí zhào cǎo dìng, rán hòu zhào dà chén rù gōng, wéi hòu tuō yán zhōng zōng yǐ bào jí bēng, chēng yí zhào lì wēn wáng zhòng mào wèi tài zǐ sì, jí huáng dì wèi. shí nián fāng shí wǔ, wéi hòu lín cháo tīng zhèng, zōng chǔ kè quàn wéi hòu yī wǔ hòu gù shì, yǐ wéi shì zǐ dì diǎn nán běi jūn, shēn jì xiāng wáng yǔ tài píng gōng zhǔ, móu yù qù zhī yòu wàng yǐn tú chèn, wèi wéi shì dāng gé táng mìng, suì yǔ ān lè gōng zhǔ jí dōu zhī bīng mǎ shǐ wéi wēn děng mì móu wèi luàn, jiāng yuē qī jǔ shì. shí xiāng wáng dì sān zi lín zī wáng lóng jī, céng wèi lù zhōu bié jià, bà guān huí jīng, yīn jiàn qún xiǎo pī chāng, nǎi yīn jù cái yǒng zhī shì, zhì tú kuāng zhèng. bīng bù shì láng cuī rì yòng, xiàng yì yī fù wéi dǎng, jīn wèi lín zī wáng yīng míng, yòu jì zōng chǔ kè dú shàn dà quán, zhī qí yǒu nì móu, kǒng rì hòu lián lèi zhe tā, suì mì qiǎn bǎo chāng sì sēng rén pǔ rùn, zhì lín zī wáng chù gào biàn. lín zī wáng dà jīng, jí bào yǔ tài píng gōng zhǔ zhī dào, yī miàn yǔ nèi yuàn zǒng jiān zhōng shào jīng guǒ yì xiào wèi gé fú shùn yù shǐ liú yōu qiú lǐ xiān fú děng, jì yì chéng qí wèi fā, xiān shì zhū zhī. zhòng jiē fèn rán, yuàn yǐ sǐ zì xiào. tài píng gōng zhǔ yì qiǎn qí zi xuē chóng xíng chóng mǐn chóng jiǎn lái xiāng zhù. gé fú shùn dào: xián wáng jǔ shì, dāng qǐ zhī xiāng wáng diàn xià. lín zī wáng dào: wú jǔ dà shì wèi shè jì jì, shì chéng zé fú guī fù wáng rú huò bù chéng, wú yǐ shēn xùn zhī, bù lěi jí qí qīn. jīn ruò qǐ ér tīng cóng, zé shǐ fù wáng yù wēi shì tǎng qí bù cóng, jiāng bài dà shì jì, bù rú bù qǐ wèi tuǒ. yú shì yì fú, lǜ zhòng qián rù nèi yuàn. shí yè jiāng bàn, hū jiàn tiān xīng luò rú yǔ. liú yōu qiú dào: tiān yì rú cǐ, shí bù kě shī. gé fú shùn bá jiàn zhēng xiān, zhí rù yǔ lín yíng diǎn jūn, wéi wēn wéi jùn wéi wáng fān gāo sōng děng chū qí bù yì, cuò shǒu bù jí, jù bèi fú shùn suǒ shā. liú yōu qiú dà hū dào: wéi hòu zhèn shì xiān dì, móu wēi zōng shè, jīn xī dāng gòng zhū jiān nì, lì xiāng wáng yǐ ān tiān xià. gǎn yǒu huái liǎng duān zhù nì dǎng zhě, zuì jí sān zú. yǔ lín jūn shì jī sǎng tīng mìng, lín zī wáng yǐn zhòng chū nán yuàn mén, zhōng shào jīng lǜ yuàn zhōng jiàng dīng èr bǎi yú rén, zhí fǔ jù yǐ cóng, zhū wèi bīng jù lái jiē yīng.
韋後既行弒逆,秘不發喪。太平公主聞中宗暴死,明知死得不明白,卻又難於發覺,只得且隱忍,急與上官婉兒議草遺詔,意欲扶立相王;韋後與安樂公主都不肯,乃議立溫王重茂。遺詔草定,然後召大臣入宮,韋後託言中宗以暴疾崩,稱遺詔立溫王重茂為太子嗣,即皇帝位。時年方十五,韋後臨朝聽政,宗楚客勸韋後依武后故事,以韋氏子弟典南北軍,深忌相王與太平公主,謀欲去之;又妄引圖讖,謂韋氏當革唐命,遂與安樂公主及都知兵馬使韋溫等密謀為亂,將約期舉事。時相王第三子臨淄王隆基,曾為潞州別駕,罷官回京,因見群小披猖,乃陰聚才勇之士,志圖匡正。兵部侍郎崔日用,向亦依附韋黨,今畏臨淄王英明,又忌宗楚客獨擅大權,知其有逆謀,恐日後連累着他,遂密遣寶昌寺僧人普潤,至臨淄王處告變。臨淄王大驚,即報與太平公主知道,一面與內苑總監鍾紹京、果毅校尉葛福順、御史劉幽求、李仙鳧等,計議乘其未發,先事誅之。眾皆奮然,願以死自效。太平公主亦遣其子薛崇行、崇敏、崇簡來相助。葛福順道:「賢王舉事,當啟知相王殿下。」臨淄王道:「吾舉大事為社稷計,事成則福歸父王;如或不成,吾以身殉之,不累及其親。今若啟而聽從,則使父王預危事;倘其不從,將敗大事計,不如不啟為妥。」於是易服,率眾潛入內苑。時夜將半,忽見天星落如雨。劉幽求道:「天意如此,時不可失。」葛福順拔劍爭先,直入羽林營典軍,韋溫、韋浚、韋(王番)、高嵩等出其不意,措手不及,俱被福順所殺。劉幽求大呼道:「韋後鴆弒先帝,謀危宗社,今夕當共誅奸逆,立相王以安天下。敢有懷兩端助逆黨者,罪及三族。」羽林軍士稽顙聽命,臨淄王引眾出南苑門,鍾紹京率苑中匠丁二百餘人,執斧鋸以從,諸衛兵俱來接應。
qí shí zhōng zōng de zǐ gōng tíng yú tài jí diàn, wéi hòu yì zài diàn zhōng. lín zī wáng lè bīng zhì xuán wǔ mén, zhǎn guān ér rù. nèi xiē sù wèi zǐ gōng de jūn shì, gǔ zào yīng zhī. wéi hòu dà hài, yī shí wú cuò, zhǐ chuān dé xiǎo yī dān shān, bēn chū diàn mén. zhèng yù yáng jūn mǎ qín kè, wéi hòu jí hū jiù yuán, èr rén zuǒ yòu chān fú, zǒu rù fēi qí yíng, zhǐ wàng zàn bì. què bèi běn yíng jiāng zú, xiān bǎ yáng jūn mǎ qín kè zhǎn shǒu, kǎn qí shī wèi ròu ní. wéi hòu āi qiú ráo mìng, zhòng rén dōu rǎng dào: shì jūn yín zéi, rén rén gòng fèn! yī qí jǔ dāo luàn kǎn, dēng shí kǎn sǐ yú luàn dāo zhī xià. lín zī wáng wén wéi hòu yǐ wèi zhòng suǒ zhū, chuán lìng sǎo qīng gōng yē. wǔ yán xiù fāng yǔ yún cóng sī sù yú yù shù xuān, bèi lǐ xiān fú sōu chū, shuāng shuāng zhǎn shǒu. liú yōu qiú jiāng shàng guān wǎn ér xié zhì lín zī wáng qián, shuō tā céng yǔ tài píng gōng zhǔ gòng cǎo yí zhào, yì lì xiāng wáng, kě miǎn qí yī sǐ. lín zī wáng dào: cǐ bì yāo yín, dú luàn gōng wéi, bù kě qīng shù. jí mìng zhǎn qì suí qiǎn liú yōu qiú shōu ān lè gōng zhǔ. shí tiān yǐ xiǎo, ān lè gōng zhǔ shēn jū bié yuàn, hái bù zhī wài biàn. fāng zǎo qǐ xīn mù, duì jìng huà méi, liú yōu qiú lǜ zhòng tū rù, jí huī bīng cóng hòu kǎn zhī, tóu pò nǎo liè ér sǐ, bìng jiāng qí jiā shǔ dōu zhū sǐ. zōng chǔ kè táo bèn zhì tōng huà mén, bèi mén lì qín xiàn, jí shí yāo zhǎn yú shì. nèi wài jì dìng, lín zī wáng nǎi kòu jiàn xiāng wáng, xiè bù xiān bǐng bái zhī zuì. xiāng wáng dào: shè jì zōng miào bù zhuì yú dì, jiē rǔ gōng yě. liú yōu qiú děng qǐng xiāng wáng zǎo zhèng dà wèi. shì rì zǎo cháo, shǎo dì zhòng mào, fāng jiāng shēng zuò, tài píng gōng zhǔ shǒu fú qù zhī shuō dào: cǐ wèi fēi ér suǒ yí jū, dāng ràng xiāng wáng. yú shì zhòng chén gòng fèng xiāng wáng wèi huáng dì, shì wèi ruì zōng, gǎi hào jǐng yún yuán nián. zhòng mào réng wèi wēn wáng jìn fēng lín zī wáng wèi píng wáng jì gù tài zǐ zhòng jùn zèng xù lǐ duō zuò yàn qīn róng děng. zhuī fù zhāng jiǎn zhī děng wǔ rén guān jué zhuī fèi wéi hòu ān lè gōng zhǔ wèi shù rén, sōu bǔ wéi dǎng zhū rén. wéi cuī rì yòng yǐ chū shǒu pàn nì yǒu gōng, réng jiù gōng zhí, qí yú jù zhì zuì. wéi hòu zhī mèi chóng guó fū rén, wèi mì shū jiān wáng shui yōng zhī qī, wáng shui yōng kǒng yīn qī bèi huò, yǐ zhèn jiǔ dú sǐ qí qī, zì bái yú guān. yù shǐ dài fū dòu cóng yī zhī qī, nǎi wéi hòu zhī rǔ mǔ, sú hū rǔ mǔ zhī fū wèi ā shē. dòu cóng yī měi zì chēng huáng hòu ā shē, tián rán bù yǐ wèi chǐ, zhì cǐ nǎi zì shā qí qī yǐ xiàn. zhèng shì:
其時中宗的梓宮停於太極殿,韋後亦在殿中。臨淄王勒兵至玄武門,斬關而入。那些宿衛梓宮的軍士,鼓譟應之。韋後大駭,一時無措,只穿得小衣單衫,奔出殿門。正遇楊均、馬秦客,韋後急呼救援,二人左右攙扶,走入飛騎營,指望暫避。卻被本營將卒,先把楊均、馬秦客斬首,砍其屍為肉泥。韋後哀求饒命,眾人都嚷道:「弒君淫賊,人人共憤!」一齊舉刀亂砍,登時砍死於亂刀之下。臨淄王聞韋後已為眾所誅,傳令掃清宮掖。武延秀方與雲從私宿於玉樹軒,被李仙鳧搜出,雙雙斬首。劉幽求將上官婉兒挾至臨淄王前,說他曾與太平公主共草遺詔,議立相王,可免其一死。臨淄王道:「此婢妖淫,瀆亂宮闈,不可輕恕。」即命斬訖;隨遣劉幽求收安樂公主。時天已曉,安樂公主深居別院,還不知外變。方早起新沐,對鏡畫眉,劉幽求率眾突入,即揮兵從後砍之,頭破腦裂而死,並將其家屬都誅死。宗楚客逃奔至通化門,被門吏擒獻,即時腰斬於市。內外既定,臨淄王乃叩見相王,謝不先稟白之罪。相王道:「社稷宗廟不墜於地,皆汝功也。」劉幽求等請相王早正大位。是日早朝,少帝重茂,方將升座,太平公主手扶去之說道:「此位非兒所宜居,當讓相王。」於是眾臣共奉相王為皇帝,是為睿宗,改號景雲元年。重茂仍為溫王;進封臨淄王為平王;祭故太子重俊;贈恤李多祚、燕欽融等。追復張柬之等五人官爵;追廢韋後、安樂公主為庶人,搜捕韋黨諸人。惟崔日用以出首叛逆有功,仍舊供職,其餘俱治罪。韋後之妹崇國夫人,為秘書監王氵邕之妻,王氵邕恐因妻被禍,以鴆酒毒死其妻,自白於官。御史大夫竇從一之妻,乃韋後之乳母,俗呼乳母之夫為阿奢。竇從一每自稱皇后阿奢,恬然不以為恥,至此乃自殺其妻以獻。正是:
xī yī fù shì zhēn kān chǐ, jīn shā qī shēn tài guǎ ēn.
昔依婦勢真堪恥,今殺妻身太寡恩。
qǐ shì yǒu xīn xué wú qǐ, ā shē mèi wén zǒng xiū lùn.
豈是有心學吳起,阿奢妹文總休論。
jǐng yún yuán nián, yì lì dōng gōng, ruì zōng yǐ sòng wáng chéng qì jū dí zhǎng, ér píng wáng lóng jī yǒu dà gōng, chí yí bù jué. sòng wáng tì qì kòu shǒu gù cí dào: cóng lái jiàn chǔ zhī shì, ruò dāng guó jiā ān zé xiān dí zhǎng, guó jiā wēi zé xiān yǒu gōng. jīn lóng jī gōng zài shè jì, chén sǐ bù gǎn jū qí shàng. liú yōu qiú zòu dào: píng wáng yǒu dà gōng, sòng wáng yǒu ràng dé, bì xià yí bào píng wáng zhī gōng, yǐ chéng sòng wáng zhī ràng. ruì zōng nǎi jiàng zhào, lì píng wáng lóng jī wèi tài zǐ. hòu rén yǒu shī, chēng zàn sòng wáng zhī xián dào:
景雲元年,議立東宮,睿宗以宋王成器居嫡長,而平王隆基有大功,遲疑不決。宋王涕泣叩首固辭道:「從來建儲之事,若當國家安則先嫡長,國家危則先有功。今隆基功在社稷,臣死不敢居其上。」劉幽求奏道:「平王有大功,宋王有讓德,陛下宜報平王之功,以成宋王之讓。」睿宗乃降詔,立平王隆基為太子。後人有詩,稱讚宋王之賢道:
chǔ wèi běn yí tuī dí zhǎng, lùn gōng cí ràng zuì chēng xián.
儲位本宜推嫡長,論功辭讓最稱賢。
jiàn chéng xī rì rú zhī cǐ, tóng qì sān rén kě bǎo quán.
建成昔日如知此,同氣三人可保全。
wèi zhī hòu shì rú hé, qiě kàn xià huí fēn jiě.
未知後事如何,且看下回分解。