sòng zǐ yuē: rén yǒu shí děng, zì wáng gōng zhì yú yú tái, quē yī yān ér rén jì bù lì yǐ. dà dì shēng wǔ jīn yǐ lì yòng tiān xià yǔ hòu shì, qí yì yì yóu shì yě. guì zhě qiān lǐ yī shēng, cù yì wǔ liù bǎi lǐ ér shēng jiàn zhě zhōu chē shāo jiān zhī guó, qí tǔ bì guǎng shēng yān. huáng jīn měi zhě, qí zhí qù hēi tiě yī wàn liù qiān bèi, rán shǐ fǔ jīn fǔ bù chéng xiào yú rì yòng zhī jiān, jí dé huáng jīn, zhí gāo ér wú mín ěr. mào qiān yǒu wú, huò jū zhōu guān quán fǔ, wàn wù sī mìng xì yān. qí fēn bié měi è ér zhǐ diǎn zhòng qīng, shú kāi qí xiān ér shǐ xiāng xū yú bù xiǔ yān?
宋子曰:人有十等,自王公至於輿台,缺一焉而人紀不立矣。大地生五金以利用天下與後世,其義亦猶是也。貴者千里一生,促亦五六百里而生;賤者舟車稍艱之國,其土必廣生焉。黃金美者,其值去黑鐵一萬六千倍,然使釜、ň、斤、斧不呈效於日用之間,即得黃金,直高而無民耳。懋遷有無,貨居《周官》泉府,萬物司命系焉。其分別美惡而指點重輕,孰開其先而使相須於不朽焉?
huáng jīn
○黃金
fán huáng jīn wèi wǔ jīn zhī zhǎng, róng huà chéng xíng zhī hòu, zhù shì yǒng wú biàn gèng. bái yín rù hóng lú suī wú shé hào, dàn huǒ hòu zú shí, gǔ gōu ér jīn huā shǎn shuò, yī xiàn jí méi, zài gǔ zé chén ér bù xiàn. wéi huáng jīn zé jié lì gǔ gōu, yī shàn yī huā, yù liè yù xiàn, qí zhì suǒ yǐ guì yě. fán zhōng guó chǎn jīn zhī qū, dà yuē bǎi yú chù, nán yǐ méi jǔ. shān shí zhōng suǒ chū, dà zhě míng mǎ tí jīn, zhōng zhě míng gǎn lǎn jīn dài kuà jīn, xiǎo zhě míng guā zǐ jīn. shuǐ shā zhōng suǒ chū, dà zhě míng gǒu tóu jīn, xiǎo zhě míng lt mài fū gt mài jīn kāng jīn. píng dì jué jǐng dé zhě, míng miàn shā jīn, dà zhě míng dòu lì jīn. jiē dài xiān táo xǐ hòu yě liàn ér chéng kē kuài.
凡黃金為五金之長,熔化成形之後,住世永無變更。白銀入洪爐雖無折耗,但火候足時,鼓鞲而金花閃爍,一現即沒,再鼓則沉而不現。惟黃金則竭力鼓鞲,一扇一花,愈烈愈現,其質所以貴也。凡中國產金之區,大約百餘處,難以枚舉。山石中所出,大者名馬蹄金,中者名橄欖金、帶胯金,小者名瓜子金。水沙中所出,大者名狗頭金,小者名<麥夫>麥金、糠金。平地掘井得者,名面沙金,大者名豆粒金。皆待先淘洗後冶煉而成顆塊。
jīn duō chū xī nán, qǔ zhě xué shān zhì shí yú zhàng jiàn bàn jīn shí, jí kě jiàn jīn. qí shí hè sè, yī tóu rú huǒ shāo hēi zhuàng. shuǐ jīn duō zhě chū yún nán jīn shā jiāng, gǔ míng lì shuǐ, cǐ shuǐ yuán chū tǔ bō, rào liú lì jiāng fǔ, zhì yú běi shèng zhōu, huí huán wǔ bǎi yú lǐ, chū jīn zhě yǒu shù jié. yòu chuān běi tóng chuān děng zhōu yì yǔ hú guǎng yuán líng xù pǔ děng, jiē yú jiāng shā shuǐ zhōng táo wò qǔ jīn. qiān bǎi zhòng jiān yǒu huò gǒu tóu jīn yī kuài zhě, míng yuē jīn mǔ, qí yú jiē lt mài fū gt mài xíng. rù yě jiān liàn, chū chū sè qiǎn huáng, zài liàn ér hòu zhuǎn chì yě. dān yá yǒu jīn tián, jīn zá shā tǔ zhī zhōng, bù bì shēn qiú ér dé, qǔ tài pín zé bù fù chǎn, jīng nián táo liàn, ruò yǒu zé xiàn. rán lǐng nán yí liáo dòng xué zhōng jīn, chū chū rú hēi tiě luò, shēn wā shù zhàng dé zhī hēi jiāo shí xià. chū dé shí yǎo zhī róu ruǎn, fū jiàng yǒu tūn qiè fù zhōng zhě yì bù shāng rén. hé nán cài fán děng zhōu yì, jiāng xī lè píng xīn jiàn děng yì, jiē píng dì jué shēn jǐng qǔ xì shā táo liàn chéng, dàn chóu dá rén gōng suǒ huò yì wú jǐ ěr. dà dǐ chì xiàn zhī nèi gé qiān lǐ ér yī shēng. lǐng nán lù yún jū mín yǒu cóng é yā shǐ zhōng táo chū piàn xiè zhě, huò rì dé yī liǎng, huò kōng wú suǒ huò. cǐ kǒng wàng jì yě.
金多出西南,取者穴山至十餘丈見伴金石,即可見金。其石褐色,一頭如火燒黑狀。水金多者出雲南金沙江,(古名麗水,)此水源出吐蕃,繞流麗江府,至於北勝州,迴環五百餘里,出金者有數截。又川北潼川等州邑與湖廣沅陵、漵浦等,皆於江沙水中淘沃取金。千百中間有獲狗頭金一塊者,名曰金母,其餘皆<麥夫>麥形。入冶煎煉,初出色淺黃,再煉而後轉赤也。儋、崖有金田,金雜沙土之中,不必深求而得,取太頻則不復產,經年淘煉,若有則限。然嶺南夷獠洞穴中金,初出如黑鐵落,深挖數丈得之黑焦石下。初得時咬之柔軟,夫匠有吞竊腹中者亦不傷人。河南蔡、礬等州邑,江西樂平、新建等邑,皆平地掘深井取細沙淘煉成,但酬答人功所獲亦無幾耳。大抵赤縣之內隔千里而一生。《嶺南錄》雲居民有從鵝鴨屎中淘出片屑者,或日得一兩,或空無所獲。此恐妄記也。
fán jīn zhì zhì zhòng, měi tóng fāng cùn zhòng yī liǎng zhě, yín zhào yī qí zé, cùn zēng zhòng sān qián. yín fāng cùn zhòng yī liǎng zhě, jīn zhào yī qí zé, cùn zēng zhòng èr qián. fán jīn xìng yòu róu, kě qū shé rú zhī liǔ. qí gāo xià sè, fēn qī qīng bā huáng jiǔ zǐ shí chì. dēng shì jīn shí shàng, cǐ shí guǎng xìn jùn hé zhōng shén duō, dà zhě rú dòu, xiǎo zhě rú quán, rù é tāng zhōng yī zhǔ, guāng hēi rú qī. lì jiàn fēn míng. fán zú sè jīn cān hé wěi shòu zhě, wéi yín kě rù, yú wù wú wàng yān. yù qù yín cún jīn, zé jiāng qí jīn dǎ chéng báo piàn jiǎn suì, měi kuài yǐ tǔ ní guǒ tú, rù gān guō zhōng péng shā róng huà, qí yín jí xī rù tǔ nèi, ràng jīn liú chū yǐ chéng zú sè. rán hòu rù qiān shǎo xǔ, lìng rù gān guō nèi, gōu chū tǔ nèi yín, yì háo lí jù zài yě.
凡金質至重,每銅方寸重一兩者,銀照依其則,寸增重三錢。銀方寸重一兩者,金照依其則,寸增重二錢。凡金性又柔,可屈折如枝柳。其高下色,分七青、八黃、九紫、十赤。登試金石上,(此石廣信郡河中甚多,大者如斗,小者如拳,入鵝湯中一煮,光黑如漆。)立見分明。凡足色金參和偽售者,唯銀可入,余物無望焉。欲去銀存金,則將其金打成薄片剪碎,每塊以土泥裹塗,入坩鍋中硼砂熔化,其銀即吸入土內,讓金流出以成足色。然後入鉛少許,另入坩鍋內,勾出土內銀,亦毫釐具在也。
fán sè zhì yú jīn, wèi rén jiān huá měi guì zhòng, gù rén gōng chéng bó ér hòu shī zhī. fán jīn bó měi jīn qī fēn zào fāng cùn jīn yī qiān piàn, zhān pù wù miàn, kě gài zòng héng sān chǐ. fán zào jīn bó, jì chéng báo piàn hòu, bāo rù wū jīn zhǐ nèi, jié lì huī chuí dǎ chéng. dǎ jīn chuí, duǎn bǐng, yuē zhòng bā jīn. fán wū jīn zhǐ yóu sū háng zào chéng, qí zhǐ yòng dōng hǎi jù zhú mó wèi zhì. yòng dòu yóu diǎn dēng, bì sāi zhōu wéi, zhǐ liú zhēn kǒng tōng qì, xūn rǎn yān guāng ér chéng zhǐ zhǐ. měi zhǐ yī zhāng dǎ jīn bó wǔ shí dù, rán hòu qì qù, wèi yào pù bāo zhū yòng, shàng mò pò sǔn, gài rén qiǎo zào chéng yì wù yě. fán zhǐ nèi dǎ chéng bó hòu, xiān yòng xiāo shú māo pí běng jí wèi xiǎo fāng bǎn, yòu pù xiàn xiāng huī sā màn pí shàng, qǔ chū wū jīn zhǐ nèi bó fù yú qí shàng, dùn dāo jiè huà chéng fāng cùn. kǒu zhōng bǐng xī, shǒu zhí qīng zhàng, tuò shī ér tiǎo qǐ, jiā yú xiǎo zhǐ zhī zhōng. yǐ zhī huá wù, xiān yǐ shú qī bù dì, rán hòu zhān tiē. tiē zì zhě duō yòng chǔ shù jiāng. qín zhōng zào pí jīn zhě, xiāo kuò yáng pí shǐ zuì báo, tiē jīn qí shàng, yǐ biàn jiǎn cái fú shì yòng, jiē huáng huáng zhì sè cún yān. fán jīn bó zhān wù, tā rì bì qì zhī shí, guā xiāo huǒ huà, qí jīn réng cáng huī nèi. dī qīng yóu shù diǎn, bàn luò jù dǐ, táo xǐ rù lú, háo lí wú yàng.
凡色至於金,為人間華美貴重,故人工成箔而後施之。凡金箔每金七分造方寸金一千片,粘鋪物面,可蓋縱橫三尺。凡造金箔,既成薄片後,包入烏金紙內,竭力揮椎打成。(打金椎,短柄,約重八斤。)凡烏金紙由蘇、杭造成,其紙用東海巨竹膜為質。用豆油點燈,閉塞周圍,止留針孔通氣,薰染煙光而成止紙。每紙一張打金箔五十度,然後棄去,為藥鋪包朱用,尚末破損,蓋人巧造成異物也。凡紙內打成箔後,先用硝熟貓皮繃急為小方板,又鋪線香灰撒墁皮上,取出烏金紙內箔覆於其上,鈍刀界畫成方寸。口中屏息,手執輕杖,唾濕而挑起,夾於小紙之中。以之華物,先以熟漆布地,然後粘貼。(貼字者多用楮樹漿。)秦中造皮金者,硝擴羊皮使最薄,貼金其上,以便剪裁服飾用,皆煌煌至色存焉。凡金箔粘物,他日敝棄之時,刮削火化,其金仍藏灰內。滴清油數點,伴落聚底,淘洗入爐,毫釐無恙。
fán jiǎ jiè jīn sè zhě, háng shàn yǐ yín bó wèi zhì, hóng huā zǐ yóu shuā gài, xiàng huǒ xūn chéng. guǎng nán huò wù yǐ chán tuì ké diào shuǐ miáo huà, xiàng huǒ yī wēi zhì ér jiù, fēi zhēn jīn sè yě. qí jīn chéng qì wù chéng fēn qiǎn dàn zhě, yǐ huáng fán tú rǎn, tàn huǒ zhà zhì, jí chéng chì bǎo sè. rán fēng chén zhú jiàn dàn qù, jiàn huǒ yòu jí hái yuán ěr. huáng fán xiáng fán shí juǎn.
凡假借金色者,杭扇以銀箔為質,紅花子油刷蓋,向火熏成。廣南貨物以蟬蛻殼調水描畫,向火一微炙而就,非真金色也。其金成器物呈分淺淡者,以黃礬塗染,炭火炸炙,即成赤寶色。然風塵逐漸淡去,見火又即還原耳。(黃礬詳《燔石》卷。)
yín
○銀
fán yín zhōng guó suǒ chū, zhè jiāng fú jiàn jiù yǒu kēng chǎng, guó chū huò cǎi huò bì. jiāng xī ráo xìn ruì sān jùn yǒu kēng cóng mò kāi. hú guǎng zé chū chén zhōu, guì zhōu zé chū tóng rén, hé nán zé yí yáng zhào bǎo shān yǒng níng qiū shù pō lú shì gāo zuǐ ér sōng xiàn mǎ cáo shān, yǔ sì chuān huì chuān mì lēi shān gān sù dà huáng shān děng, jiē chēng měi kuàng. qí tā nán yǐ méi jǔ. rán shēng qì yǒu xiàn, měi féng kāi cǎi, shù bù zú zé kuò pài yǐ péi cháng. fǎ bù yán zé qiè zhēng ér niàng luàn, gù jìn jiè bù dé bù kē. yàn qí zhū dào, zé dì qì hán ér shí gǔ báo, bù chǎn jīn yín. rán hé bā shěng suǒ shēng, bù dí yún nán zhī bàn, gù kāi kuàng jiān yín, wéi diān zhōng kě yǒng xíng yě.
凡銀中國所出,浙江、福建舊有坑場,國初或采或閉。江西饒、信、瑞三郡有坑從末開。湖廣則出辰州,貴州則出銅仁,河南則宜陽趙保山、永寧秋樹坡、盧氏高嘴兒、嵩縣馬槽山,與四川會川密勒山、甘肅大黃山等,皆稱美礦。其他難以枚舉。然生氣有限,每逢開採,數不足則括派以賠償。法不嚴則竊爭而釀亂,故禁戒不得不苛。燕、齊諸道,則地氣寒而石骨薄,不產金、銀。然合八省所生,不敵雲南之半,故開礦煎銀,唯滇中可永行也。
fán yún nán yín kuàng, chǔ xióng yǒng chāng dà lǐ wèi zuì shèng, qǔ jìng yáo ān cì zhī, zhèn yuán yòu cì zhī. fán shí shān dòng zhōng yǒu liǔ shā, qí shàng xiàn lěi rán xiǎo shí, wēi dài hè sè zhě, fēn yā chéng jìng lù. cǎi zhě xué tǔ shí zhàng huò èr shí zhàng, gōng chéng bù kě rì yuè jì. xún jiàn tǔ nèi yín miáo, rán hòu dé jiāo shā suǒ zài. fán qiáo shā cáng shēn tǔ, rú zhī fēn pài bié, gè rén suí miáo fēn jìng héng wā ér xún zhī. shàng qí héng bǎn jià dǐng, yǐ fáng bēng yā. cǎi gōng gōu dēng zhú jìng shī, dé kuàng fāng zhǐ. fán tǔ nèi yín miáo, huò yǒu huáng sè suì shí, huò tǔ xì shí fèng yǒu luàn sī xíng zhuàng, cǐ jí qù kuàng bù yuǎn yǐ. fán chéng yín zhě yuē jiāo, zhì suì zhě rú shā, qí miàn fēn yā ruò zhī xíng zhě yuē liǔ, qí wài bāo huán shí kuài yuē kuàng. kuàng shí dà zhě rú dòu, xiǎo zhě rú quán, wèi qì zhì wú yòng wù. qí jiāo shā xíng rú méi tàn, dǐ chèn shí ér bù shèn hēi, qí gāo xià yǒu shù děng. shāng mín záo xué dé shā, xiān chéng guān fǔ yàn biàn, rán hòu dìng shuì. chū tǔ yǐ dòu liàng, fù yǔ yě gōng, gāo zhě liù qī liǎng yī dòu, zhōng zhě sān sì liǎng, zuì xià yī èr liǎng. qí jiāo shā fàng guāng shèn zhě, jīng huá xiè lòu, dé yín piān shǎo.
凡雲南銀礦,楚雄、永昌、大理為最盛,曲靖、姚安次之,鎮沅又次之。凡石山硐中有鉚砂,其上現磊然小石,微帶褐色者,分丫成徑路。采者穴土十丈或二十丈,工程不可日月計。尋見土內銀苗,然後得礁砂所在。凡樵砂藏深土,如枝分派別,各人隨苗分徑橫挖而尋之。上耆橫板架頂,以防崩壓。采工篝燈逐徑施,得礦方止。凡土內銀苗,或有黃色碎石,或土隙石縫有亂絲形狀,此即去礦不遠矣。凡成銀者曰礁,至碎者如砂,其面分丫若枝形者曰鉚,其外包環石塊曰礦。礦石大者如斗,小者如拳,為棄置無用物。其礁砂形如煤炭,底襯石而不甚黑,其高下有數等。(商民鑿穴得砂,先呈官府驗辨,然後定稅。)出土以斗量,付與冶工,高者六七兩一斗,中者三四兩,最下一二兩。(其礁砂放光甚者,精華泄露,得銀偏少。)
fán jiāo shā rù lú, xiān xíng jiǎn jìng táo xǐ. qí lú tǔ zhú jù dūn, gāo wǔ chǐ xǔ, dǐ pù cí xiè tàn huī, měi lú shòu jiāo shā èr shí. yòng lì mù tàn èr bǎi jīn, zhōu zāo cóng jià. kào lú qì zhuān qiáng yī duǒ, gāo kuò jiē zhàng yú. fēng xiāng ān zhì qiáng bèi, hé liǎng sān rén lì, dài zhuāi tòu guǎn tōng fēng. yòng qiáng yǐ dǐ yán rè, gǔ gōu zhī rén fāng kè ān shēn. tàn jǐn zhī shí, yǐ zhǎng tiě chā tiān rù. fēng huǒ lì dào, jiāo shā róng huà chéng tuán. cǐ shí yín yǐn qiān zhōng, shàng wèi chū tuō, jì jiāo shā èr shí róng chū tuán yuē zhòng bǎi jīn.
凡礁砂入爐,先行揀淨淘洗。其爐土築巨墩,高五尺許,底鋪瓷屑、炭灰,每爐受礁砂二石。用栗木炭二百斤,周遭叢架。靠爐砌磚牆一朵,高闊皆丈余。風箱安置牆背,合兩三人力,帶拽透管通風。用牆以抵炎熱,鼓鞲之人方克安身。炭盡之時,以長鐵叉添入。風火力到,礁砂溶化成團。此時銀隱鉛中,尚未出脫,計礁砂二石溶出團約重百斤。
lěng dìng xiàn chū, lìng rù fēn jīn lú yī míng xiā má lú nèi, yòng sōng mù tàn zā wéi, tòu yī mén yǐ biàn huǒ sè. qí lú huò shī fēng xiāng, huò shǐ jiāo. huǒ rè gōng dào, qiān chén xià wèi dǐ zi. qí dǐ yǐ chéng tuó sēng yàng, bié rù lú liàn, yòu chéng biǎn dān qiān. pín yǐ liǔ zhī cóng mén xì rù nèi rán zhào, qiān qì jìng jǐn, zé shì bǎo níng rán chéng xiàng yǐ. cǐ chū chū yín, yì míng shēng yín. qīng dìng wú sī wén, jí zài jīng yī huǒ, dāng zhōng zhǐ xiàn yī diǎn yuán xīng, diān rén míng yuē chá jīng. dǎi hòu rù tóng shǎo xǔ, zhòng yǐ qiān lì róng huà, rán hòu rù cáo chéng sī. sī bì qīng cáo ér xiàn, yǐ sì wéi kuāng zhù, bǎo qì bù héng yì zǒu sàn. qí chǔ xióng suǒ chū yòu yì, bǐ dòng shā qiān qì shén shǎo, xiàng zhū jùn gòu qiān zuǒ liàn. měi jiāo bǎi jīn, xiān zuò qiān èr bǎi jīn yú lú nèi, rán hòu shān liàn chéng tuán. qí zài rù xiā má lú chén qiān jié yín, zé tóng fǎ yě. cǐ shì bǎo suǒ shēng, gèng wú bié chū. fāng shū běn cǎo, wú duān wàng xiǎng wàng zhù, kě yàn zhī shén.
冷定限出,另入分金爐(一名蝦蟆爐)內,用松木炭匝圍,透一門以辨火色。其爐或施風箱,或使交Ψ。火熱功到,鉛沉下為底子。(其底已成陀僧樣,別入爐煉,又成扁擔鉛。)頻以柳枝從門隙入內燃照,鉛氣淨盡,則世寶凝然成象矣。此初出銀,亦名生銀。傾定無絲紋,即再經一火,當中止現一點圓星,滇人名曰「茶經」。逮後入銅少許,重以鉛力熔化,然後入槽成絲。(絲必傾槽而現,以四圍匡住,寶氣不橫溢走散。)其楚雄所出又異,彼硐砂鉛氣甚少,向諸郡購鉛佐煉。每礁百斤,先坐鉛二百斤於爐內,然後煽煉成團。其再入蝦蟆爐沉鉛結銀,則同法也。此世寶所生,更無別出。方書、本草,無端妄想妄注,可厭之甚。
dà dǐ kūn yuán jīng qì, chū jīn zhī suǒ sān bǎi lǐ wú yín, chū yín zhī suǒ sān bǎi lǐ wú jīn, zào wù zhī qíng yì dà kě jiàn. qí jiàn yì sǎo shuā ní chén, rù shuǐ piào táo ér jiān zhě, míng yuē táo lí zī. yī rì gōng láo qīng zhě suǒ huò sān fēn, zhòng zhě bèi zhī. qí yín jù rì yòng jiǎn fǔ kǒu zhōng wěi yú, huò xié dǐ zhān dài bù yú qú shì, huò yuàn yǔ sǎo xiè qì yú hé yán, qí zhōng bì yǒu yān, fēi qiǎn fú tǔ miàn néng shēng cǐ wù yě.
大抵坤元精氣,出金之所三百里無銀,出銀之所三百里無金,造物之情亦大可見。其賤役掃刷泥塵,入水漂淘而煎者,名曰淘厘錙。一日功勞輕者所獲三分,重者倍之。其銀俱日用剪、斧口中委余,或鞋底粘帶布於衢市,或院宇掃屑棄於河沿,其中必有焉,非淺浮土面能生此物也。
fán yín wèi shì yòng, wéi hóng tóng yǔ qiān liǎng wù kě zá rù chéng wěi. rán dāng qí hé suǒ suì ér chéng bǎn dìng, qù cī wěi ér zào jīng chún, gāo lú huǒ zhōng, gān guō zú liàn. sā xiāo shǎo xǔ, ér tóng qiān jǐn zhì guō dǐ, míng yuē yín xiù. qí huī chí zhōng qiāo luò zhě, míng yuē lú dǐ. jiāng xiù yǔ dǐ tóng rù fēn jīn lú nèi, tián huǒ tǔ zèng zhī zhōng, qí qiān xiān huà, jiù dī yì liú, ér tóng yǔ zhān dài yú yín, yòng tiě tiáo bī jiù fēn bō, jǐng rán bù wěn. rén gōng tiān gōng yì jiàn yī bān yún. lú shì bìng jù yú hòu.
凡銀為世用,惟紅銅與鉛兩物可雜入成偽。然當其合瑣碎而成鈑錠,去疵偽而造精純,高爐火中,坩鍋足煉。撒硝少許,而銅、鉛盡滯鍋底,名曰銀鏽。其灰池中敲落者,名曰爐底。將鏽與底同入分金爐內,填火土甑之中,其鉛先化,就低溢流,而銅與粘帶餘銀,用鐵條逼就分撥,井然不紊。人工、天工亦見一斑雲。爐式並具於後。
fù zhū shā yín
○附硃砂銀
fán xū wěi fāng shì yǐ lú huǒ huò rén zhě, wéi zhū shā yín yú rén yì huò. qí fǎ yǐ tóu qiān zhū shā yǔ bái yín děng fēn, rù guàn fēng gù, wēn yǎng sān qī rì hòu, shā dào yín qì, jiān chéng zhì bǎo. jiǎn chū qí yín, xíng yǒu shén sàng, kuài rán kū wù. rù qiān jiān shí, zhú huǒ qīng zhé, zài jīng shù huǒ, háo hū wú cún. zhé qù shā jià tàn zī yú zhě tān huò yóu bù jiě, bìng zhì yú cǐ.
凡虛偽方士以爐火惑人者,唯硃砂銀愚人易惑。其法以投鉛、硃砂與白銀等分,入罐封固,溫養三七日後,砂盜銀氣,煎成至寶。揀出其銀,形有神喪,塊然枯物。入鉛煎時,逐火輕折,再經數火,毫忽無存。折去砂價、炭資、愚者貪惑猶不解,並志於此。
tóng
○銅
fán tóng gōng shì yòng, chū shān yǔ chū lú zhǐ yǒu chì tóng. yǐ lú gān shí huò wō qiān cān hé, zhuǎn sè wèi huáng tóng, yǐ pī shuāng děng yào zhì liàn wèi bái tóng fán xiāo děng yào zhì liàn wèi qīng tóng guǎng xī cān hé wèi xiǎng tóng wō qiān hé xiě wèi zhù tóng. chū zhì zé yī wèi hóng tóng ér yǐ.
凡銅供世用,出山與出爐只有赤銅。以爐甘石或倭鉛參和,轉色為黃銅,以砒霜等藥制煉為白銅;礬、硝等藥制煉為青銅;廣錫參和為響銅;倭鉛和寫為鑄銅。初質則一味紅銅而已。
fán tóng kēng suǒ zài yǒu zhī. shān hǎi jīng yán chū tóng zhī shān sì bǎi liù shí qī, huò yǒu suǒ kǎo jù yě. jīn zhōng guó gōng yòng zhě, xī zì sì chuān guì zhōu wèi zuì shèng. dōng nán jiān zì hǎi bó lái, hú guǎng wǔ chāng jiāng xī guǎng xìn jiē ráo tóng xué. qí héng ruì děng jùn, chū zuì xià pǐn yuē měng shān tóng zhě, huò rù yě zhù hùn rù, bù kān shēng liàn chéng jiān zhì yě.
凡銅坑所在有之。《山海經》言出銅之山四百六十七,或有所考據也。今中國供用者,西自四川、貴州為最盛。東南間自海舶來,湖廣武昌、江西廣信皆饒銅穴。其衡、瑞等郡,出最下品曰蒙山銅者,或入冶鑄混入,不堪升煉成堅質也。
fán chū tóng shān jiā tǔ dài shí, xué záo shù zhàng dé zhī, réng yǒu kuàng bāo qí wài, kuàng zhuàng rú jiāng shí, ér yǒu tóng xīng, yì míng tóng pú, jiān liàn réng yǒu tóng liú chū, bù shì yín kuàng zhī wèi qì wù. fán tóng shā zài kuàng nèi, xíng zhuàng bù yī, huò dà huò xiǎo, huò guāng huò àn, huò rú shí, huò rú jiāng tiě. táo xǐ qù tǔ zǐ, rán hòu rù lú jiān liàn, qí xūn zhēng bàng yì zhě, wèi zì rán tóng, yì yuē shí suǐ qiān.
凡出銅山夾土帶石,穴鑿數丈得之,仍有礦包其外,礦狀如姜石,而有銅星,亦名銅璞,煎煉仍有銅流出,不似銀礦之為棄物。凡銅砂在礦內,形狀不一,或大或小,或光或暗,或如石,或如姜鐵。淘洗去土滓,然後入爐煎煉,其熏蒸傍溢者,為自然銅,亦曰石髓鉛。
fán tóng zhì yǒu shù zhǒng. yǒu quán tǐ jiē tóng, bù jiā qiān yín zhě, hóng lú dān liàn ér chéng. yǒu yǔ qiān tóng tǐ zhě, qí jiān liàn lú fǎ, bàng tōng gāo dī èr kǒng, qiān zhì xiān huà cóng shàng kǒng liú chū, tóng zhì hòu huà cóng xià kǒng liú chū. dōng yí tóng yòu yǒu tuō tǐ yín kuàng nèi zhě, rù lú liàn shí, yín jié yú miàn, tóng chén yú xià. shāng bó piào rù zhōng guó, míng yuē rì běn tóng, qí xíng wèi fāng zhǎng bǎn tiáo. zhāng jùn rén dé zhī, yǒu yǐ lú zài liàn, qǔ chū líng yín, rán hòu xiè chéng báo bǐng, rú chuān tóng yī yàng huò mài zhě.
凡銅質有數種。有全體皆銅,不夾鉛、銀者,洪爐單煉而成。有與鉛同體者,其煎煉爐法,傍通高低二孔,鉛質先化從上孔流出,銅質後化從下孔流出。東夷銅又有托體銀礦內者,入爐煉時,銀結於面,銅沉於下。商舶漂入中國,名曰日本銅,其形為方長板條。漳郡人得之,有以爐再煉,取出零銀,然後瀉成薄餅,如川銅一樣貨賣者。
fán hóng tóng shēng huáng sè wèi chuí duàn yòng zhě, yòng zì fēng méi tàn cǐ méi suì rú fěn, ní hú zuò bǐng, bù yòng gǔ fēng, tōng hóng zé zì zhòu dá yè. jiāng xī zé chǎn yuán jùn jí xīn yù yì bǎi jīn, zhuó yú lú nèi, yǐ ní wǎ guàn zài tóng shí jīn, jì rù lú gān shí liù jīn zuò yú lú nèi, zì rán róng huà. hòu rén yīn lú gān shí yān hóng fēi sǔn, gǎi yòng wō qiān. měi hóng tóng liù jīn, rù wō qiān sì jīn, xiān hòu rù guàn róng huà, lěng dìng qǔ chū, jí chéng huáng tóng, wéi rén dǎ zào.
凡紅銅升黃色為錘鍛用者,用自風煤炭(此煤碎如粉,泥糊作餅,不用鼓風,通紅則自晝達夜。江西則產袁郡及新喻邑)百斤,灼於爐內,以泥瓦罐載銅十斤,繼入爐甘石六斤坐於爐內,自然熔化。後人因爐甘石煙洪飛損,改用倭鉛。每紅銅六斤,入倭鉛四斤,先後入罐熔化,冷定取出,即成黃銅,唯人打造。
fán yòng tóng zào xiǎng qì, yòng chū shān guǎng xī wú qiān qì zhě rù nèi. zhēng jīn míng luó zhuó jīn míng tóng gǔ zhī lèi, jiē hóng tóng bā jīn, rù guǎng xī èr jīn. náo bó tóng yǔ xī gèng jiā jīng liàn. fán zhù qì, dī zhě hóng tóng wō qiān jūn píng fēn liǎng, shèn zhì qiān liù tóng sì. gāo zhě míng sān huǒ huáng tóng sì huǒ shú tóng, zé tóng qī ér qiān sān yě.
凡用銅造響器,用出山廣錫無鉛氣者入內。鉦(今名鑼)、鐲(今名銅鼓)之類,皆紅銅八斤,入廣錫二斤。鐃、鈸、銅與錫更加精煉。凡鑄器,低者紅銅、倭鉛均平分兩,甚至鉛六銅四。高者名三火黃銅、四火熟銅,則銅七而鉛三也。
fán zào dī wěi yín zhě, wéi běn shǎi hóng tóng kě rù. yī shòu wō qiān pī fán děng qì, zé yǒng bù hé hé. rán tóng rù yín nèi, shǐ bái zhì dùn chéng hóng sè, hóng lú zài gǔ, zé qīng zhuó fú chén lì fēn, zhì yú jìng jǐn yún.
凡造低偽銀者,唯本色紅銅可入。一受倭鉛、砒、礬等氣,則永不和合。然銅入銀內,使白質頓成紅色,洪爐再鼓,則清濁浮沉立分,至於淨盡雲。
fù: wō qiān
○附:倭鉛
fán wō qiān gǔ shū běn wú zhī, nǎi jìn shì suǒ lì míng sè. qí zhì yòng lú gān shí áo liàn ér chéng. fán chǎn shān xī tài háng shān yī dài, ér jīng héng wèi cì zhī. měi lú gān shí shí jīn, zhuāng zài rù yī ní guàn nèi, fēng guǒ ní gù yǐ jiàn yà gàn, wù shǐ jiàn huǒ chāi liè. rán hòu zhú céng yòng méi tàn bǐng diàn shèng, qí dǐ pù xīn, fā huǒ duàn hóng, guàn zhōng lú gān shí róng huà chéng tuán, lěng dìng huǐ guàn qǔ chū. měi shí hào qù qí èr, jí wō qiān yě. cǐ wù wú tóng shōu fú, rù huǒ jí chéng yān fēi qù. yǐ qí shì qiān ér xìng měng, gù míng zhī yuē wō yún.
凡倭鉛古書本無之,乃近世所立名色。其質用爐甘石熬煉而成。繁產山西太行山一帶,而荊、衡為次之。每爐甘石十斤,裝載入一泥罐內,封裹泥固以漸砑干,勿使見火拆裂。然後逐層用煤炭餅墊盛,其底鋪薪,發火煅紅,罐中爐甘石熔化成團,冷定毀罐取出。每十耗去其二,即倭鉛也。此物無銅收伏,入火即成煙飛去。以其似鉛而性猛,故名之曰倭雲。
tiě
○鐵
fán tiě chǎng suǒ zài yǒu zhī, qí tiě qiǎn fú tǔ miàn, bù shēng shēn xué, fán shēng píng yáng gāng bù, bù shēng jùn lǐng gāo shān. zhì yǒu tǔ dìng suì shā shù zhǒng. fán tǔ dìng tiě, tǔ miàn fú chū hēi kuài, xíng sì píng chuí. yáo wàng wǎn rán rú tiě, zhī zé suì tǔ. ruò qǐ yě jiān liàn, fú zhě shí zhī, yòu chéng yǔ shī zhī hòu niú gēng qǐ tǔ, shí qí shù cùn tǔ nèi zhě. gēng kěn zhī hòu, qí kuài zhú rì shēng zhǎng, yù yòng bù qióng. xī běi gān sù, dōng nán quán jùn, jiē dìng tiě zhī sǒu yě. yān jīng zūn huà yǔ shān xī píng yáng, zé jiē shā tiě zhī sǒu yě. fán shā tiě yī pāo tǔ mó jí xiàn qí xíng, qǔ lái táo xǐ, rù lú jiān liàn, róng huà zhī hòu yǔ dìng tiě wú èr yě.
凡鐵場所在有之,其鐵淺浮土面,不生深穴,繁生平陽、岡埠,不生峻岭高山。質有土錠、碎砂數種。凡土錠鐵,土面浮出黑塊,形似枰錘。遙望宛然如鐵,之則碎土。若起冶煎煉,浮者拾之,又乘雨濕之後牛耕起土,拾其數寸土內者。耕墾之後,其塊逐日生長,愈用不窮。西北甘肅,東南泉郡,皆錠鐵之藪也。燕京、遵化與山西平陽,則皆砂鐵之藪也。凡砂鐵一拋土膜即現其形,取來淘洗,入爐煎煉,熔化之後與錠鐵無二也。
fán tiě fēn shēng shú, chū lú wèi chǎo zé shēng, jì chǎo zé shú. shēng shú xiāng hè, liàn chéng zé gāng. fán tiě lú yòng yán zuò zào, hé ní qì chéng. qí lú duō bàng shān xué wèi zhī, huò yòng jù mù kuāng wéi, shuò zào yán ní, qióng yuè zhī lì bù róng zào cì. yán ní yǒu xià, jǐn qì quán gōng. fán tiě yī lú zài tǔ èr qiān yú jīn, huò yòng yìng mù chái, huò yòng méi tàn, huò yòng mù tàn, nán běi gè cóng lì biàn. shàn lú fēng xiāng bì yòng sì rén liù rén dài zhuāi. tǔ huà chéng tiě zhī hòu, cóng lú yāo kǒng liú chū. lú kǒng xiān yòng ní sāi. měi dàn zhòu liù shí, yī shí chū tiě yī tuó. jì chū jí chā ní sāi, gǔ fēng zài róng.
凡鐵分生、熟,出爐未炒則生,既炒則熟。生熟相和,煉成則鋼。凡鐵爐用鹽做造,和泥砌成。其爐多傍山穴為之,或用巨木匡圍,朔造鹽泥,窮月之力不容造次。鹽泥有罅,盡棄全功。凡鐵一爐載土二千餘斤,或用硬木柴,或用煤炭,或用木炭,南北各從利便。扇爐風箱必用四人、六人帶拽。土化成鐵之後,從爐腰孔流出。爐孔先用泥塞。每旦晝六時,一時出鐵一陀。既出即叉泥塞,鼓風再熔。
fán zào shēng tiě wèi yě zhù yòng zhě, jiù cǐ liú chéng zhǎng tiáo yuán kuài, fàn nèi qǔ yòng. ruò zào shú tiě, zé shēng tiě liú chū shí xiāng lián shù chǐ nèi, dī xià shù cùn zhú yī fāng táng, duǎn qiáng dǐ zhī. qí tiě liú rù táng nèi, shù rén zhí chí liǔ mù gùn pái lì qiáng shàng, xiān yǐ wū cháo ní shài gān, chōng shāi xì luó rú miàn, yī rén jí shǒu sā shou yàn, zhòng rén liǔ gùn jí jiǎo, jí shí chǎo chéng shú tiě. qí liǔ gùn měi chǎo yī cì, shāo zhé èr sān cùn, zài yòng zé yòu gèng zhī. chǎo guò shāo lěng zhī shí, huò yǒu jiù táng nèi zhǎn huà chéng fāng kuài zhě, huò yǒu tí chū huī chuí dǎ yuán hòu huò zhě. ruò jì yáng zhū yě, bù zhī chū cǐ yě.
凡造生鐵為冶鑄用者,就此流成長條、圓塊,范內取用。若造熟鐵,則生鐵流出時相連數尺內,低下數寸築一方塘,短牆抵之。其鐵流入塘內,數人執持柳木棍排立牆上,先以污潮泥曬乾,舂篩細羅如面,一人疾手撒扌艷,眾人柳棍疾攪,即時炒成熟鐵。其柳棍每炒一次,燒折二三寸,再用則又更之。炒過稍冷之時,或有就塘內斬劃成方塊者,或有提出揮椎打圓後貨者。若濟陽諸冶,不知出此也。
fán gāng tiě liàn fǎ, yòng shú tiě dǎ chéng báo piàn rú zhǐ tóu kuò, zhǎng cùn bàn xǔ, yǐ tiě piàn shù jiān jǐn, shēng tiě ān zhì qí shàng, guǎng nán shēng tiě míng duò zi shēng gāng zhě miào shén. yòu yòng pò cǎo lǚ gài qí shàng, zhān dài ní tǔ zhě, gù bù sù huà. ní tú qí dǐ xià. hóng lú gǔ gōu, huǒ lì dào shí, shēng gāng xiān huà, shèn lín shú tiě zhī zhōng, liǎng qíng tóu hé, qǔ chū jiā chuí. zài liàn zài chuí, bù yī ér zú. sú míng tuán gāng, yì yuē guàn gāng zhě shì yě.
凡鋼鐵煉法,用熟鐵打成薄片如指頭闊,長寸半許,以鐵片束尖緊,生鐵安置其上,(廣南生鐵名墮子生鋼者妙甚。)又用破草履蓋其上,(粘帶泥土者,故不速化。)泥塗其底下。洪爐鼓鞲,火力到時,生鋼先化,滲淋熟鐵之中,兩情投合,取出加錘。再煉再錘,不一而足。俗名團鋼,亦曰灌鋼者是也。
fán wō yí dāo jiàn yǒu bǎi liàn jīng chún zhì rì guāng yán xià zé mǎn shì huī yào zhě, bù yòng shēng shú xiāng hè liàn, yòu míng cǐ gāng wèi xià shèng yún. yí rén yòu yǒu yǐ dì sōu cuì dāo jiàn zhě, dì sōu nǎi shí nǎo yóu zhī lèi, bù chǎn zhōng guó. yún gāng kě qiè yù, yì mò zhī jiàn yě. fán tiě nèi yǒu yìng chù bù kě dǎ zhě míng tiě hé, yǐ xiāng yóu tú zhī jí sàn. fán chǎn tiě zhī yīn, qí yáng chū cí shí, dì yǒu shù chù bù jǐn rán yě.
凡倭夷刀劍有百鍊精純、置日光檐下則滿室輝曜者,不用生熟相和煉,又名此鋼為下乘雲。夷人又有以地溲淬刀劍者,(地溲乃石腦油之類,不產中國。)雲鋼可切玉,亦末之見也。凡鐵內有硬處不可打者名鐵核,以香油塗之即散。凡產鐵之陰,其陽出慈石,第有數處不盡然也。
xī
○錫
fán xī zhōng guó piān chū xī nán jùn yì, dōng běi guǎ shēng. gǔ shū míng xī wèi hè zhě, yǐ lín hè jùn chǎn xī zuì shèng ér dé míng yě. jīn yì pī tiān xià zhě, dú guǎng xī nán dān hé chí èr zhōu jū qí shí bā, héng yǒng zé cì zhī. dà lǐ chǔ xióng jí chǎn xī shén shèng, dào yuǎn nán zhì yě.
凡錫中國偏出西南郡邑,東北寡生。古書名錫為「賀」者,以臨賀郡產錫最盛而得名也。今衣被天下者,獨廣西南丹、河池二州居其十八,衡、永則次之。大理、楚雄即產錫甚盛,道遠難致也。
fán xī yǒu shān xī shuǐ xī liǎng zhǒng. shān xī zhōng yòu yǒu xī guā xī shā liǎng zhǒng, xī guā kuài dà rú xiǎo hù, xī shā rú dòu lì, jiē xué tǔ bù shèn shēn ér dé zhī. jiān huò tǔ zhōng shēng mài chōng rèn, zhì shān tǔ zì tuí, zì rén shí qǔ zhě. shuǐ xī héng yǒng chū xī zhōng, guǎng xī zé chū nán dān zhōu hé nèi, qí zhì hēi sè, fěn suì rú zhòng luó miàn. nán dān hé chū zhě, jū mín xún qián cóng nán táo zhì běi, xún hòu yòu cóng běi táo zhì nán. yù jīng táo qǔ, qí shā rì zhǎng, bǎi nián bù jié. dàn yī rì gōng láo táo qǔ jiān liàn bù guò yī jīn. huì jì lú tàn zī běn, suǒ huò bù duō yě. nán dān shān xī chū shān zhī yīn, qí fāng wú shuǐ táo xǐ, zé jiē lián bǎi zhú wèi jiǎn, cóng shān yáng jiǎn shuǐ táo xǐ tǔ zǐ, rán hòu rù lú.
凡錫有山錫、水錫兩種。山錫中又有錫瓜、錫砂兩種,錫瓜塊大如小瓠,錫砂如豆粒,皆穴土不甚深而得之。間或土中生脈充刃,致山土自頹,恣人拾取者。水錫衡、永出溪中,廣西則出南丹州河內,其質黑色,粉碎如重羅麵。南丹河出者,居民旬前從南淘至北,旬後又從北淘至南。愈經淘取,其砂日長,百年不竭。但一日功勞淘取煎煉不過一斤。會計爐炭資本,所獲不多也。南丹山錫出山之陰,其方無水淘洗,則接連百竹為梘,從山陽梘水淘洗土滓,然後入爐。
fán liàn jiān yì yòng hóng lú, rù shā shù bǎi jīn, cóng jià mù tàn yì shù bǎi jīn, gǔ gōu róng huà. huǒ lì yǐ dào, shā bù jí róng, yòng qiān shǎo xǔ gōu yǐn, fāng shǐ pèi rán liú zhù. huò yǒu yòng rén jiā chǎo xī shèng huī gōu yǐn zhě. qí lú dǐ tàn mò cí huī pù zuò píng dì, bàng ān tiě guǎn xiǎo cáo dào, róng shí liú chū lú wài dī chí. qí zhì chū chū jié bái, rán guò gāng, chéng chuí jí chāi liè. rù qiān zhì róu, fāng chōng zào qì yòng. shòu zhě zá qiān tài duō, yù qǔ jìng zé róng huà, rù cù cuì bā jiǔ dù, qiān jǐn huà huī ér qù. chū xī wéi cǐ dào. fāng shū yún mǎ chǐ xiàn qǔ cǎo xī zhě, wàng yán yě wèi pī wèi xī miáo zhě, yì wàng yán yě.
凡煉煎亦用洪爐,入砂數百斤,叢架木炭亦數百斤,鼓鞲熔化。火力已到,砂不即熔,用鉛少許勾引,方始沛然流注。或有用人家炒錫剩灰勾引者。其爐底炭末、瓷灰鋪作平地,傍安鐵管小槽道,熔時流出爐外低池。其質初出潔白,然過剛,承錘即拆裂。入鉛制柔,方充造器用。售者雜鉛太多,欲取淨則熔化,入醋淬八九度,鉛盡化灰而去。出錫唯此道。方書雲馬齒莧取草錫者,妄言也;謂砒為錫苗者,亦妄言也。
qiān
○鉛
fán chǎn qiān shān xué, fán yú tóng xī. qí zhì yǒu sān zhǒng, yī chū yín kuàng zhōng, bāo yùn bái yín. chū liàn hé yín chéng tuán, zài liàn tuō yín chén dǐ, yuē yín kuàng qiān, cǐ qiān yún nán wèi shèng. yī chū tóng kuàng zhōng, rù hōng lú liàn huà, qiān xiān chū, tóng hòu suí, yuē tóng shān qiān, cǐ qiān guì zhōu wèi shèng. yī chū dān shēng qiān xué, qǔ zhě xué shān shí, xié yóu dēng xún mài, qū zhé rú cǎi yín kuàng, qǔ chū táo xǐ jiān liàn, míng yuē cǎo jié qiān, cǐ qiān shǔ zhōng jiā lì děng zhōu wèi shèng. qí yú yǎ zhōu chū diào jiǎo qiān, xíng rú zào jiá zi, yòu rú kē dǒu zi, shēng shān jiàn shā zhōng. guǎng xìn jùn shàng ráo ráo jùn lè píng chū zá tóng qiān, jiàn zhōu chū yīn píng qiān, nán yǐ méi jǔ.
凡產鉛山穴,繁於銅、錫。其質有三種,一出銀礦中,包孕白銀。初煉和銀成團,再煉脫銀沉底,曰銀礦鉛,此鉛雲南為盛。一出銅礦中,入烘爐煉化,鉛先出,銅後隨,曰銅山鉛,此鉛貴州為盛。一出單生鉛穴,取者穴山石,挾油燈尋脈,曲折如采銀礦,取出淘洗煎煉,名曰草節鉛,此鉛蜀中嘉、利等州為盛。其餘雅州出釣腳鉛,形如皂莢子,又如蝌斗子,生山澗沙中。廣信郡上饒、饒郡樂平出雜銅鉛,劍州出陰平鉛,難以枚舉。
fán yín kuàng zhōng qiān, liàn qiān chéng dǐ, liàn dǐ fù chéng qiān. cǎo jié qiān dān rù hōng lú jiān liàn, lú bàng tōng guǎn zhù rù zhǎng tiáo tǔ cáo nèi, sú míng biǎn dān qiān, yì yuē chū shān qiān, suǒ yǐ bié yú fán yín lú nèi pín jīng jiān liàn zhě. fán qiān wù zhí suī jiàn, biàn huà shū qí, bái fěn huáng dān, jiē qí xiǎn xiàng. cāo yín dǐ yú jīng chún, gōu xī chéng qí róu ruǎn, jiē qiān lì yě.
凡銀礦中鉛,煉鉛成底,煉底復成鉛。草節鉛單入烘爐煎煉,爐傍通管注入長條土槽內,俗名扁擔鉛,亦曰出山鉛,所以別於凡銀爐內頻經煎煉者。凡鉛物值雖賤,變化殊奇,白粉、黃丹,皆其顯像。操銀底於精純,勾錫成其柔軟,皆鉛力也。
fù: hú fěn
○附:胡粉
fán zào hú fěn, měi qiān bǎi jīn, róng huà, xuē chéng báo piàn, juǎn zuò tǒng, ān mù zèng nèi. zèng xià zèng zhōng gè ān cù yī píng, wài yǐ yán ní gù jì, zhǐ hú zèng fèng. ān huǒ sì liǎng, yǎng zhī qī rì. qī zú qǐ kāi, qiān piàn jiē shēng shuāng fěn, sǎo rù shuǐ gāng nèi. wèi shēng shuāng zhě, rù zèng yī jiù zài yǎng qī rì, zài sǎo, yǐ zhì jǐn wèi dù, qí bù jǐn zhě liú zuò huáng dān liào.
凡造胡粉,每鉛百斤,熔化,削成薄片,卷作筒,安木甑內。甑下甑中各安醋一瓶,外以鹽泥固濟,紙糊甑縫。安火四兩,養之七日。期足啟開,鉛片皆生霜粉,掃入水缸內。未生霜者,入甑依舊再養七日,再掃,以質盡為度,其不盡者留作黃丹料。
měi sǎo xià shuāng yī jīn, rù dòu fěn èr liǎng há fěn sì liǎng, gāng nèi jiǎo yún, chéng qù qīng shuǐ, yòng xì huī àn chéng gōu, zhǐ gé shù céng, zhì fěn yú shàng. jiāng gàn, jié chéng wǎ dìng xíng, huò rú lěi guǐ, dài gàn shōu huò. cǐ wù gǔ yīn chén sháo zhū jùn zhuān zào, gù yuē sháo fěn sú wù cháo fěn. jīn zé gè shěng zhí ráo wèi zhī yǐ. qí zhì rù dān qīng, zé bái bù jiǎn. zhā fù rén jiá, néng shǐ běn shǎi zhuǎn qīng. hú fěn tóu rù tàn lú zhōng, réng hái róng huà wèi qiān, suǒ wèi sè jǐn guī zào zhě.
每掃下霜一斤,入豆粉二兩、蛤粉四兩,缸內攪勻,澄去清水,用細灰按成溝,紙隔數層,置粉於上。將干,截成瓦定形,或如磊鬼,待干收貨。此物古因辰、韶諸郡專造,故曰韶粉(俗誤朝粉)。今則各省直饒為之矣。其質入丹青,則白不減。揸婦人頰,能使本色轉青。胡粉投入炭爐中,仍還熔化為鉛,所謂色盡歸皂者。
fù: huáng dān
○附:黃丹
fán chǎo qiān dān, yòng qiān yī jīn, tǔ liú huáng shí liǎng, xiāo shí yī liǎng. róng qiān chéng zhī, xià cù diǎn zhī. gǔn fèi shí xià liú yī kuài, shǎo qǐng rù xiāo shǎo xǔ, fèi dìng zài diǎn cù, yī qián jiàn xià xiāo huáng. dài wèi mò, zé chéng dān yǐ. qí hú fěn cán shèng zhě, yòng xiāo shí fán shí chǎo chéng dān, bù fù yòng cù yě. yù dān hái qiān, yòng cōng bái zhī bàn huáng dān mán chǎo, jīn zhī chū shí, qīng chū jí hái qiān yǐ.
凡炒鉛丹,用鉛一斤,土硫黃十兩,硝石一兩。熔鉛成汁,下醋點之。滾沸時下硫一塊,少頃入硝少許,沸定再點醋,依前漸下硝、黃。待為末,則成丹矣。其胡粉殘剩者,用硝石、礬石炒成丹,不復用醋也。欲丹還鉛,用蔥白汁拌黃丹饅炒,金汁出時,傾出即還鉛矣。