sòng zǐ yuē: wù xiàng jīng huá, qián kūn wēi miào, gǔ chuán jīn ér huá dá yí, shǐ hòu qǐ hán shēng, mù shòu ér xīn shí zhī, chéng zài zhě yǐ hé wù zāi? jūn yǔ mín tōng, shī jiāng dì mìng, féng jí zhàn zhàn kǒu yǔ, qí yǔ jǐ hé? chí cùn fú, wò bàn juǎn, zhōng shì quán zhǐ, fēng xíng ér bīng shì yān. fù zài zhī jiān zhī jí yǒu chǔ xiān shēng yě, shèng wán xián jiā lài zhī yǐ. shēn wèi zhú gǔ wèi yǔ mù pí, shā qí qīng ér bái nǎi jiàn, wàn juǎn bǎi jiā jī cóng cǐ qǐ. qí jīng zài cǐ, ér qí cū xiào yú zhàng fēng hù wù zhī jiān. shì yǐ kāi yú shàng gǔ, ér shǐ hàn jìn shí rén shàn míng jì zhě, hé qí lòu zāi!
宋子曰：物象精華，乾坤微妙，古傳今而華達夷，使後起含生，目授而心識之，承載者以何物哉？君與民通，師將弟命，馮藉占占口語，其與幾何？持寸符，握半卷，終事詮旨，風行而冰釋焉。覆載之間之藉有楮先生也，聖頑咸嘉賴之矣。身為竹骨為與木皮，殺其青而白乃見，萬卷百家基從此起。其精在此，而其粗效於障風、護物之間。事已開於上古，而使漢、晉時人擅名記者，何其陋哉！

zhǐ liào
○紙料

fán zhǐ zhì yòng chǔ shù yī míng gǔ shù pí yǔ sāng ráng fú róng mó děng zhū wù zhě wèi pí zhǐ, yòng zhú má zhě wèi zhú zhǐ. jīng zhě jí qí jié bái, gōng shū wén yìn wén jiǎn qǐ yòng cū zhě wèi huǒ zhǐ bāo guǒ zhǐ. suǒ wèi shā qīng, yǐ zhǎn zhú dé míng hàn qīng yǐ zhǔ lì dé míng tǒng jí yǐ chéng zhǐ míng, nǎi zhǔ zhú chéng tǒng. hòu rén suì yí xuē zhú piàn yǐ jì shì, ér yòu wù yí wéi biān wèi pí tiáo chuān zhú zhá yě. qín huǒ wèi jīng shí, shū jí fán shén, xuē zhú néng cáng jǐ hé? rú xī fān yòng bèi shù zào chéng zhǐ yè, zhōng huá yòu yí yǐ bèi yè shū jīng diǎn. bù zhī shù yè lí gēn jí jiāo, yǔ xuē zhú tóng yī kě shěn yě.
凡紙質用楮樹（一名谷樹）皮與桑穰、芙蓉膜等諸物者為皮紙，用竹麻者為竹紙。精者極其潔白，供書文、印文、柬啟用；粗者為火紙、包裹紙。所謂「殺青」，以斬竹得名；「汗青」以煮瀝得名；「筒」即已成紙名，乃煮竹成筒。後人遂疑削竹片以紀事，而又誤疑韋編為皮條穿竹札也。秦火未經時，書籍繁甚，削竹能藏幾何？如西番用貝樹造成紙葉，中華又疑以貝葉書經典。不知樹葉離根即焦，與削竹同一可哂也。

zào zhú zhǐ
○造竹紙

fán zào zhú zhǐ, shì chū nán fāng, ér mǐn shěng dú zhuān qí shèng. dāng sǔn shēng zhī hòu, kàn shì shān wō shēn qiǎn, qí zhú yǐ jiāng shēng zhī yè zhě wèi shàng liào. jié jiè máng zhǒng, zé dēng shān zhuó fá. jié duàn wǔ qī chǐ zhǎng, jiù yú běn shān kāi táng yī kǒu, zhù shuǐ qí zhōng piào jìn. kǒng táng shuǐ yǒu hé shí, zé yòng zhú jiǎn tōng yǐn, bù duàn bào liú zhù rù. jìn zhì bǎi rì zhī wài, jiā gōng chuí xǐ, xǐ qù cū ké yǔ qīng pí, shì míng shā qīng. qí zhōng zhú ráng xíng tóng níng má yàng. yòng shàng hǎo shí huī huà zhī tú jiāng, rù huáng tǒng xià zhǔ, huǒ yǐ bā rì bā yè wèi lǜ.
凡造竹紙，事出南方，而閩省獨專其盛。當筍生之後，看視山窩深淺，其竹以將生枝葉者為上料。節界芒種，則登山斫伐。截斷五七尺長，就於本山開塘一口，注水其中漂浸。恐塘水有涸時，則用竹梘通引，不斷瀑流注入。浸至百日之外，加功槌洗，洗去粗殼與青皮，（是名殺青。）其中竹穰形同苧麻樣。用上好石灰化汁塗漿，入皇桶下煮，火以八日八夜為率。

fán zhǔ zhú, xià guō yòng jìng sì chǐ zhě, guō shàng ní yǔ shí huī niē xián, gāo kuò rú guǎng zhōng zhǔ yán láo pén yàng, zhōng kě zài shuǐ shí yú shí. shàng gài huáng tǒng, qí wéi zhàng wǔ chǐ, qí jìng sì chǐ yú. gài dìng shòu zhǔ bā rì yǐ zú. xiē huǒ yī rì, jiē huáng qǔ chū zhú má, rù qīng shuǐ piào táng zhī nèi xǐ jìng. qí táng dǐ miàn sì wéi jiē yòng mù bǎn hé fèng qì wán, yǐ fáng ní wū. zào cū zhǐ zhě bù xū wèi cǐ. xǐ jìng, yòng chái huī jiāng guò, zài rù fǔ zhōng, qí shàng àn píng, píng pù dào cǎo huī cùn xǔ. tǒng nèi shuǐ gǔn fèi, jí qǔ chū bié tǒng zhī zhōng, réng yǐ huī zhī lín xià. tǎng shuǐ lěng, shāo gǔn zài lín. rú shì shí yú rì, zì rán chòu làn. qǔ chū rù jiù shòu chōng, shān guó jiē yǒu shuǐ duì. chōng zhì xíng tóng ní miàn, qīng rù cáo nèi.
凡煮竹，下鍋用徑四尺者，鍋上泥與石灰捏弦，高闊如廣中煮鹽牢盆樣，中可載水十餘石。上蓋皇桶，其圍丈五尺，其徑四尺余。蓋定受煮八日已足。歇火一日，揭皇取出竹麻，入清水漂塘之內洗淨。其塘底面、四維皆用木板合縫砌完，以防泥污。（造粗紙者不須為此。）洗淨，用柴灰漿過，再入釜中，其上按平，平鋪稻草灰寸許。桶內水滾沸，即取出別桶之中，仍以灰汁淋下。倘水冷，燒滾再淋。如是十餘日，自然臭爛。取出入臼受舂，（山國皆有水碓。）舂至形同泥面，傾入槽內。

fán chāo zhǐ cáo, shàng hé fāng dòu, chǐ cùn kuò xiá, cáo shì lián, lián shì zhǐ. zhú má yǐ chéng, cáo nèi qīng shuǐ jìn fú qí miàn sān cùn xǔ. rù zhǐ yào shuǐ zhī yú qí zhōng, xíng tóng táo zhú yè, fāng yǔ wú dìng míng. zé shuǐ gàn zì chéng jié bái. fán chāo zhǐ lián, yòng guā mó jué xì zhú sī biān chéng. zhǎn juǎn zhāng kāi shí, xià yǒu zòng héng jià kuāng. liǎng shǒu chí lián rù shuǐ, dàng qǐ zhú má rù yú lián nèi. hòu bó yóu rén shǒu fǎ, qīng dàng zé báo, zhòng dàng zé hòu. zhú liào fú lián zhī qǐng, shuǐ cóng sì jì lín xià cáo nèi. rán hòu fù lián, luò zhǐ yú bǎn shàng, dié jī qiān wàn zhāng. shù mǎn zé shàng yǐ bǎn yā. qiào shéng rù gùn. rú zhà jiǔ fǎ, shǐ shuǐ qì jìng jǐn líu gān. rán hòu yǐ qīng xì tóng niè zhú zhāng jiē qǐ bèi gān. fán bèi zhǐ xiān yǐ tǔ zhuān qì chéng jiā xiàng dì miàn, xià yǐ zhuān gài dì miàn, shù kuài yǐ wǎng, jí kōng yī zhuān. huǒ xīn cóng tóu xué shāo fā, huǒ qì cóng zhuān xì tòu xiàng wài. zhuān jǐn rè, shī zhǐ zhú zhāng tiē shàng bèi gān, jiē qǐ chéng zhì.
凡抄紙槽，上合方斗，尺寸闊狹，槽視簾，簾視紙。竹麻已成，槽內清水浸浮其面三寸許。入紙藥水汁於其中，（形同桃竹葉，方語無定名。）則水干自成潔白。凡抄紙簾，用刮磨絕細竹絲編成。展卷張開時，下有縱橫架框。兩手持簾入水，盪起竹麻入於簾內。厚薄由人手法，輕盪則薄，重盪則厚。竹料浮簾之頃，水從四際淋下槽內。然後覆簾，落紙於板上，疊積千萬張。數滿則上以板壓。俏繩入棍。如榨酒法，使水氣淨盡流干。然後以輕細銅鑷逐張揭起焙乾。凡焙紙先以土磚砌成夾巷地面，下以磚蓋地面，數塊以往，即空一磚。火薪從頭穴燒發，火氣從磚隙透巷外。磚盡熱，濕紙逐張貼上焙乾，揭起成帙。

jìn shì kuò fú zhě míng dà sì lián, yī shí shū wén guì zhòng. qí fèi zhǐ xǐ qù zhū mò wū huì, jìn làn rù cáo zài zào, quán shěng cóng qián zhǔ jìn zhī lì, yī rán chéng zhǐ, hào yì bù duō. nán fāng zhú jiàn zhī guó, bù yǐ wèi rán, běi fāng jí cùn tiáo piàn jiǎo zài dì, suí shǒu shí qǔ zài zào, míng yuē hái hún zhǐ. zhú yǔ pí, jīng yǔ xì, jiē tóng zhī yě. ruò huǒ zhǐ cāo zhǐ, zhǎn zhú zhǔ má, huī jiāng shuǐ lín, jiē tóng qián fǎ. wéi tuō lián zhī hòu bù yòng hōng bèi, yā shuǐ qù shī, rì shài chéng gàn ér yǐ.
近世闊幅者名大四連，一時書文貴重。其廢紙洗去朱墨污穢，浸爛入槽再造，全省從前煮浸之力，依然成紙，耗亦不多。南方竹賤之國，不以為然，北方即寸條片角在地，隨手拾取再造，名曰還魂紙。竹與皮，精與細，皆同之也。若火紙、糙紙，斬竹煮麻，灰漿水淋，皆同前法。唯脫簾之後不用烘焙，壓水去濕，日曬成干而已。

shèng táng shí guǐ shén shì fán, yǐ zhǐ qián dài fén bó, běi fāng yòng qiè tiáo, míng yuē bǎn qián. gù zào cǐ zhě míng yuē huǒ zhǐ. jīng chǔ jìn sú, yǒu yī fén chǐ zhì qiān jīn zhě. cǐ zhǐ shí qī gōng míng shāo, shí sān gōng rì yòng. qí zuì cū ér hòu zhě yuē bāo guǒ zhǐ, zé zhú má hé sù tián wǎn dào gǎo suǒ wèi yě. ruò qiān shān zhū yì suǒ zào jiǎn zhǐ, zé quán yòng xì zhú liào hòu zhì dàng chéng. yǐ shè zhòng jià. zuì shàng zhě yuē guān jiǎn, fù guì zhī jiā tōng cì yòng zhī. qí zhǐ dūn hòu ér wú jīn mó, rǎn hóng wèi jí jiǎn, zé xiān yǐ bái fán shuǐ rǎn guò, hòu shàng hóng huā zhī yún.
盛唐時鬼神事繁，以紙錢代焚帛，（北方用切條，名曰板錢。）故造此者名曰火紙。荊楚近俗，有一焚侈至千斤者。此紙十七供冥燒，十三供日用。其最粗而厚者曰包裹紙，則竹麻和宿田晚稻稿所為也。若鉛山諸邑所造柬紙，則全用細竹料厚質盪成。以射重價。最上者曰官柬，富貴之家通刺用之。其紙敦厚而無筋膜，染紅為吉柬，則先以白礬水染過，後上紅花汁雲。

zào pí zhǐ
○造皮紙

fán chǔ shù qǔ pí, yú chūn mò xià chū bō qǔ. shù yǐ lǎo zhě, jiù gēn fá qù, yǐ tǔ gài zhī. lái nián zài zhǎng xīn tiáo, qí pí gèng měi. fán pí zhǐ, chǔ pí liù shí jīn, réng rù jué nèn zhú má sì shí jīn, tóng táng piào jìn, tóng yòng shí huī jiāng tú, rù fǔ zhǔ mí. jìn fǎ shěng sè zhě, pí zhú shí qī ér wài, huò rù sù tián dào gǎo shí sān, yòng yào dé fāng, réng chéng jié bái. fán pí liào jiān gù zhǐ. qí zòng wén chě duàn mián sī, gù yuē mián zhǐ, héng duàn qiě fèi lì. qí zuì shàng yī děng, gōng yòng dà nèi hú chuāng gé zhě, yuē líng shā zhǐ. cǐ zhǐ zì guǎng xìn jùn zào, zhǎng guò qī chǐ, kuò guò sì chǐ. wǔ sè yán liào xiān dī sè zhī cáo nèi hé chéng, bù yóu hòu rǎn. qí cì yuē lián sì zhǐ, lián sì zhōng zuì bái zhě yuē hóng shàng zhǐ. pí míng ér zhú yǔ dào gǎo cān hé ér chéng liào zhě, yuē jiē tiē chéng wén zhǐ.
凡楮樹取皮，於春末夏初剝取。樹已老者，就根伐去，以土蓋之。來年再長新條，其皮更美。凡皮紙，楮皮六十斤，仍入絕嫩竹麻四十斤，同塘漂浸，同用石灰漿塗，入釜煮糜。近法省嗇者，皮竹十七而外，或入宿田稻稿十三，用藥得方，仍成潔白。凡皮料堅固紙。其縱文扯斷綿絲，故曰綿紙，衡斷且費力。其最上一等，供用大內糊窗格者，曰欞紗紙。此紙自廣信郡造，長過七尺，闊過四尺。五色顏料先滴色汁槽內和成，不由後染。其次曰連四紙，連四中最白者曰紅上紙。皮名而竹與稻稿參和而成料者，曰揭貼呈文紙。

fú róng děng pí zào zhě tǒng yuē xiǎo pí zhǐ, zài jiāng xī zé yuē zhōng jiā zhǐ. hé nán suǒ zào, wèi xiáng hé cǎo mù wèi zhì, běi gōng dì jīng, chǎn yì shén guǎng. yòu sāng pí zào zhě yuē sāng ráng zhǐ, jí qí dūn hòu, dōng zhè suǒ chǎn, sān wú shōu cán zhǒng zhě bì yòng zhī. fán hú yǔ sǎn yǔ yóu shàn, jiē yòng xiǎo pí zhǐ.
芙蓉等皮造者統曰小皮紙，在江西則曰中夾紙。河南所造，未詳何草木為質，北供帝京，產亦甚廣。又桑皮造者曰桑穰紙，極其敦厚，東浙所產，三吳收蠶種者必用之。凡糊雨傘與油扇，皆用小皮紙。

fán zào pí zhǐ zhǎng kuò zhě, qí shèng shuǐ cáo shén kuān, jù lián fēi yī rén shǒu lì suǒ shèng, liǎng rén duì jǔ dàng chéng. ruò líng shā, zé shù rén fāng shèng qí rèn. fán pí zhǐ gōng yòng huà fú, xiān yòng gǒng shuǐ dàng guò, zé máo cí bù qǐ. zhǐ yǐ bī lián zhě wèi zhèng miàn, gài liào jí chéng ní fú qí shàng zhě, cū yì yóu cún yě. cháo xiān bái zhǐ, bù zhī yòng hé zhì liào. wō guó yǒu zào zhǐ bù yòng lián chāo zhě, zhǔ liào chéng mí shí, yǐ jù kuò qīng shí fù yú kàng miàn, qí xià huǒ, shǐ shí fā shāo. rán hòu yòng hú shuā zhàn mí, báo shuā shí miàn, jū rán qǐng kè chéng zhǐ yī zhāng, yī jiē ér qǐ. qí cháo xiān yòng cǐ fǎ yǔ fǒu, bù kě dé zhī. zhōng guó yǒu yòng cǐ fǎ zhě yì bù kě dé zhī yě. yǒng jiā juān jiàng zhǐ, yì sāng ráng zào. sì chuān xuē tāo jiān, yì fú róng pí wèi liào zhǔ mí, rù fú róng huā mò zhī. huò dāng shí xuē tāo suǒ zhǐ, suì liú míng zhì jīn. qí měi zài sè, bù zài zhì liào yě.
凡造皮紙長闊者，其盛水槽甚寬，巨簾非一人手力所勝，兩人對舉盪成。若欞紗，則數人方勝其任。凡皮紙供用畫幅，先用鞏水盪過，則毛茨不起。紙以逼簾者為正面，蓋料即成泥浮其上者，粗意猶存也。朝鮮白︴紙，不知用何質料。倭國有造紙不用簾抄者，煮料成糜時，以巨闊青石覆於炕面，其下火，使石發燒。然後用糊刷蘸糜，薄刷石面，居然頃刻成紙一張，一揭而起。其朝鮮用此法與否，不可得知。中國有用此法者亦不可得知也。永嘉蠲糨紙，亦桑穰造。四川薛濤箋，亦芙蓉皮為料煮糜，入芙蓉花末汁。或當時薛濤所指，遂留名至今。其美在色，不在質料也。