41 bǐng jí duàn cái hàn bǐng jí wèi tíng wèi shí, chén liú yǒu yī lǎo rén, nián bā shí yú. qián qī yǒu yī nǚ, yǐ shì rén. hòu qī shēng yī zi, ér wēng sǐ jiā shén fù, zi fāng shù suì, nǚ yù duó qí cái, nǎi wū: hòu mǔ suǒ shēng fēi wǒ fù zhī zǐ. jùn xiàn jiē bù néng jué, wén yú tái shěng. jí nǎi yán yuē: wú wén lǎo rén zhī zǐ bù nài hán, rì zhōng wú yǐng. shí fāng bā yuè, qǔ tóng suì ér, jūn fú dān yī, wéi lǎo rén zhī zǐ wèi hán biàn sè. yòu lìng yǔ zhū ér lì yú rì zhōng, wéi lǎo rén zhī zǐ wú yǐng. suì duó cái wù, guī hòu mǔ zhī nán. qián nǚ fú wū mǔ zhī zuì. jiù bù zháo chū chù.
41、丙吉斷財漢丙吉為廷尉時,陳留有一老人,年八十餘。前妻有一女,已適人。後妻生一子,而翁死家甚富,子方數歲,女欲奪其財,乃誣:「後母所生非我父之子。」郡縣皆不能決,聞於台省。吉乃言曰:「吾聞老人之子不耐寒,日中無影。」時方八月,取同歲兒,均服單衣,唯老人之子畏寒變色。又令與諸兒立於日中,唯老人之子無影。遂奪財物,歸後母之男。前女服誣母之罪。舊不着出處。
àn: huò yí wú yǐng, kǒng qí bù rán. nán shǐ xiāo yìng chuán: jīng zhōu shàng jīn zhāng yuán shǐ, nián jiǔ shí qī shēng ér, suì wú yǐng. qián dài zhī rén gù cháng yàn cǐ, shàng yǒu yí zāi?
按:或疑無影,恐其不然。南史蕭映傳:「荊州上津張元始,年九十七生兒,遂無影。」前代之人固嘗驗此,尚有疑哉?
42 hán lǎng tíng zhēng hòu hàn hán lǎng, yǐ yè zhě shǒu shì yù shǐ, yǔ sān fǔ yuàn shǔ gòng kǎo àn chǔ yù yán zhōng wáng píng děng, cí lián gěng jiàn zāng xìn dèng lǐ liú jiàn sì hóu. jiàn děng cí wèi cháng yǔ zhōng píng xiāng jiàn. shì shí, xiǎn zōng nù shén, lì jiē huáng kǒng, zhū suǒ lián jí, lǜ yī qiè xiàn rù, wú gǎn yǐ qíng shù zhě. lǎng xīn shāng qí yuān, shì yǐ jiàn děng wù sè dú wèn zhōng píng, ér èr rén cuò è bù néng duì. lǎng zhī qí zhà, nǎi shàng yán: jiàn děng wú jiān, zhuān wèi zhōng píng suǒ wū. yí tiān xià wú gū, lèi duō rú cǐ. dì nǎi zhào lǎng rù, wèn yuē: jiàn děng jí rú shì, zhōng píng hé gù yǐn zhī? lǎng duì yuē: zhōng píng zì zhī suǒ fàn bù dào, gù duō yǒu xū yǐn, jì yǐ zì míng. dì yuē: jí rú shì, sì hóu wú shì, hé bù zǎo zòu, yù jìng ér jiǔ xì zhì jīn xié? lǎng duì yuē: chén suī kǎo zhī wú shì, rán kǒng hǎi nèi bié yǒu fā qí jiān zhě, gù wèi gǎn shí shàng. dì nù mà yuē: lì chí liǎng duān! cù tí xià. zuǒ yòu fāng yǐn qù, lǎng yuē: yuàn yī yán ér sǐ. xiǎo chén bù gǎn qī, yù zhù guó ěr. dì yuē: shuí yǔ gòng wèi zhāng? duì yuē: chén zì zhī dāng bì zú miè, bù gǎn duō wū rǎn rén, chéng jì bì xià yī jué wù ér yǐ. chén jiàn kǎo qiú zài shì zhě, xián gòng yán yāo è dà gù, chén zǐ suǒ yí tóng jí, jīn chū zhī bù rú rù zhī, kě wú hòu zé. shì yǐ kǎo yī lián shí, kǎo shí lián bǎi. yòu gōng qīng cháo huì, bì xià wèn yǐ dé shī, jiē zhǎng guì yán: jiù zhì, dà zuì huò jí jiǔ zú. bì xià dà ēn, cái zhǐ yú shēn, tiān xià xìng shèn. jí qí guī shě, kǒu suī bù yán, ér yǎng wū qiè tàn, mò bù zhī qí duō yuān, wú gǎn wǔ bì xià zhě. chén jīn suǒ chén, chéng sǐ wú huǐ. dì yì jiě, zhào qiǎn lǎng chū. hòu èr rì, chē jià zì xìng luò yáng yù, lù qiú tú, lǐ chū qiān yú rén. chū hòu hàn shū běn chuán. jiù jí bù zài.
42、寒朗廷爭後漢寒朗,以謁者守侍御史,與三府掾屬共考案楚獄顏忠、王平等,辭連耿建、臧信、鄧鯉、劉建四侯。建等辭未嘗與忠、平相見。是時,顯宗怒甚,吏皆惶恐,諸所連及,率一切陷入,無敢以情恕者。朗心傷其冤,試以建等物色獨問忠、平,而二人錯愕不能對。朗知其詐,乃上言:「建等無奸,專為忠、平所誣。疑天下無辜,類多如此。」帝乃召朗入,問曰:「建等即如是,忠、平何故引之?」朗對曰:「忠、平自知所犯不道,故多有虛引,冀以自明。」帝曰:「即如是,四侯無事,何不早奏,獄竟而久系至今邪?」朗對曰:「臣雖考之無事,然恐海內別有發其奸者,故未敢時上。」帝怒罵曰:「吏持兩端!」促提下。左右方引去,朗曰:「願一言而死。小臣不敢欺,欲助國耳。」帝曰:「誰與共為章?」對曰:「臣自知當必族滅,不敢多污染人,誠冀陛下一覺悟而已。臣見考囚在事者,咸共言妖惡大故,臣子所宜同疾,今出之不如入之,可無後責。是以考一連十,考十連百。又公卿朝會,陛下問以得失,皆長跪言:『舊制,大罪禍及九族。陛下大恩,裁止於身,天下幸甚。』及其歸舍,口雖不言,而仰屋竊嘆,莫不知其多冤,無敢牾陛下者。臣今所陳,誠死無悔。」帝意解,詔遣朗出。後二日,車駕自幸洛陽獄,錄囚徒,理出千餘人。出後漢書本傳。舊集不載。
àn: chuán yán lǎng tíng zhēng yuān yù, fàn yè yǐ bǐ yàn zǐ yī yán, qí hóu shěng xíng, yún: dǔ yǐ hū, rén zhě zhī qíng yě! bǐ qí huáng kǒng, yī qiè xiàn rù, wú gǎn yǐ qíng shù zhě, wéi wù yī jǐ táo zé, qǐ xù zhòng rén fù yuān, sī bù rén zāi! rén zhě bì yǒu yǒng, yú lǎng jiàn zhī yǐ, shì gù néng biàn wū yě.
按:傳言朗廷爭冤獄,范曄以比「晏子一言,齊侯省刑」,云:「篤矣乎,仁者之情也!」彼其惶恐,一切陷入,無敢以情恕者,唯務一己逃責,豈恤眾人負冤,斯不仁哉!「仁者必有勇」,於朗見之矣,是故能辨誣也。
43 sūn liàng pò shǐ wú fèi dì sūn liàng, shǔ yuè yóu xī yuàn, shí shēng méi, shǐ huáng mén yǐ yín wǎn bìng gài, jiù zhōng cáng lì qǔ mì. huáng mén sù yuàn cáng lì, nǎi yǐ shǔ shǐ tóu mì zhōng, qǐ yán cáng lì bù jǐn. liàng jí hū lì chí mì píng rù, wèn yuē: jì gài fù zhī, wú yuán yǒu cǐ, huáng mén bù yǒu qiú yú ěr hū? lì kòu tóu yuē: bǐ cháng cóng chén dài gōng xí, bù yǔ. liàng yuē: bì wèi cǐ yě, yì yì zhī ěr. nǎi lìng pò shǔ shǐ, nèi zào. liàng xiào yuē: ruò xiān zài mì zhōng, dāng nèi wài jù shī, jīn nèi zào zhě, nǎi wǎng zhī ěr. yú shì huáng mén fú zuì. jiù chū wú zhì zhù. xiān yǐn wú lì yún: liàng chū xī yuàn, shí shēng méi, shǐ huáng mén zhì zhōng cáng qǔ mì zì méi. mì zhōng yǒu shǔ shǐ, zhào wèn cáng lì, cáng lì kòu tóu. liàng wèn yuē: huáng mén cóng rǔ qiú mì xié? lì yuē: xiàng qiú, shí bù gǎn yǔ. huáng mén bù fú, shì zhōng zhāng bīn děng qǐ: huáng mén cáng lì cí yǔ bù tóng, qǐng fù yù tuī jiū. liàng yuē: cǐ yì zhī ěr. lìng pò shǔ shǐ, shǐ lǐ zào. liàng dà xiào, wèi bīn děng yuē: ruò shǐ xiān zài mì zhōng, zhōng wài dāng jù shī. jīn wài shī lǐ zào, bì shì huáng mén suǒ wèi. huáng mén shǒu fú, zuǒ yòu mò bù jīng sǒng. yòu yǐn jiāng biǎo chuán yún: liàng shǐ huáng mén yǐ yín wǎn bìng gài, jiù zhōng cáng lì qǔ jiāo zhōu suǒ xiàn gān shù táng. huáng mén xiān hèn cáng lì, yǐ shǔ shǐ tóu táng zhōng, qǐ yán cáng lì bù jǐn. liàng hū lì chí táng qì rù, wèn yuē: cǐ qì jì gài zhī, qiě yǒu yǎn fù, wú yuán yǒu cǐ. huáng mén jiāng yǒu hèn yú rǔ yé? lì kòu tóu yuē: cháng cóng chén qiú gōng zhōng guǎn xí, gōng xí yǒu shù, bù gǎn yǔ. liàng yuē: bì shì cǐ yě. fù wèn huáng mén, huáng mén shǒu fú. liǎng shuō xiǎo yì, níng zá qǔ zhī, gù pò shǐ shì chū wú lì, qiú xí shì chū jiāng biǎo chuán.
43、孫亮破矢吳廢帝孫亮,暑月游西苑,食生梅,使黃門以銀碗並蓋,就中藏吏取蜜。黃門素怨藏吏,乃以鼠矢投蜜中,啟言藏吏不謹。亮即呼吏持蜜瓶入,問曰:「既蓋覆之,無緣有此,黃門不有求於爾乎?」吏叩頭曰:「彼嘗從臣貸宮席,不與。」亮曰:「必為此也,亦易知耳。」乃令破鼠矢,內燥。亮笑曰:「若先在蜜中,當內外俱濕,今內燥者,乃枉之耳。」於是黃門服罪。舊出吳志注。先引吳歷云:亮出西苑,食生梅,使黃門至中藏取蜜漬梅。蜜中有鼠矢,召問藏吏,藏吏叩頭。亮問曰:「黃門從汝求蜜邪?」吏曰:「向求,實不敢與。」黃門不服,侍中張邠等啟:「黃門、藏吏辭語不同,請付獄推究。」亮曰:「此易知耳。」令破鼠矢,矢里燥。亮大笑,謂邠等曰:「若矢先在蜜中,中外當俱濕。今外濕里燥,必是黃門所為。」黃門首服,左右莫不驚悚。又引江表傳云:亮使黃門以銀碗並蓋,就中藏吏取交州所獻甘庶餳。黃門先恨藏吏,以鼠矢投餳中,啟言藏吏不謹。亮呼吏持餳器入,問曰:「此器既蓋之,且有掩覆,無緣有此。黃門將有恨於汝耶?」吏叩頭曰:「嘗從臣求宮中莞席,宮席有數,不敢與。」亮曰:「必是此也。」覆問黃門,黃門首服。兩說小異,凝雜取之,故破矢事出吳歷,求席事出江表傳。
àn: péi sōng zhī yǐ wèi: shǔ shǐ xīn zhě, yì biǎo lǐ jiē shī. huáng mén qǔ xīn shǐ zé wú yǐ dé qí jiān, yuán yù zào shǐ, gù chéng liàng zhī huì. rán yóu wèi wú lì cǐ yán, bù rú jiāng biǎo chuán wèi shí. fū liàng suǒ yán zhě, jué dìng zhī lǐ yě sōng zhī suǒ yán zhě, ǒu hé zhī shì yě. lǐ suī jué dìng, shì huò ǒu hé. gù zhí lǐ yǐ yù shì, yì yǒu shí hū bù tōng ér qióng lǐ zhī rén, fǎn wèi xiǎo shì zhě suǒ xiào, gài yǐ cǐ ěr. wéi yuán zhū bù zhì, jiàn zhào nán qī, zé shì lǐ jiān míng, ér qíng zhuàng bì děi. gù níng zá qǔ liǎng shuō, jīn fù bèi zài qí běn mò yě.
按:裴松之以為:「鼠矢新者,亦表里皆濕。黃門取新矢則無以得其奸,緣遇燥矢,故成亮之慧。然猶謂吳歷此言,不如江表傳為實。」夫亮所言者,決定之理也;松之所言者,偶合之事也。理雖決定,事或偶合。故執理以御事,亦有時乎不通;而窮理之人,反為曉事者所笑,蓋以此耳。惟圓珠不滯,鑒照難欺,則事理兼明,而情狀必得。故凝雜取兩說,今復備載其本末也。
44 fú róng yàn zǒu xuē yán yī shì fù qián qín fú róng, wèi jì zhōu mù. yǒu lǎo mǔ yú lù yù jié, hē zéi, lù rén wèi zhú qín zhī, zéi fǎn wū lù rén. shí yǐ hūn hēi, mò zhī qí shú shì, nǎi jù sòng zhī. róng jiàn ér xiào yuē: cǐ yì zhī ěr. kě èr rén bìng zǒu, xiān chū fèng yáng mén zhě fēi zéi. jì ér hái rù, róng zhèng sè wèi hòu chū zhě yuē: rǔ zhēn zéi yě, hé wū rén hū! zéi suì fú zuì. gài yǐ zéi ruò shàn zǒu, bì bù bèi qín, gù zhī bù shàn zǒu zhě zéi yě. jiù chū jìn shū zài jì běn chuán.
44、苻融驗走(薛顏一事附)前秦苻融,為冀州牧。有老姥於路遇劫,喝賊,路人為逐擒之,賊反誣路人。時已昏黑,莫知其孰是,乃俱送之。融見而笑曰:「此易知耳。可二人並走,先出鳳陽門者非賊。」既而還入,融正色謂後出者曰:「汝真賊也,何誣人乎!」賊遂服罪。蓋以賊若善走,必不被擒,故知不善走者賊也。舊出晉書載記本傳。
àn: xuē yán dà qīng, zhī jiāng níng fǔ. luó zhě zhòu jié rén, fǎn zhí píng rén yǐ gào. yán shì qí yán sè jǔ dòng, chì yuē: ěr dào yě. xiè zhī, guǒ fú. pō yì lèi cǐ. jiàn běn chuán.
按:薛顏大卿,知江寧府。邏者晝劫人,反執平人以告。顏視其顏色、舉動,叱曰:「爾盜也。」械之,果服。頗亦類此。見本傳。
gài biàn wū zhī shù, wéi bó wén shēn chá, bù kě qī huò, nǎi néng jīng yān. bǐng jí, suǒ wèi bó wén yě sūn liàng, suǒ wèi shēn chá yě. fú róng yàn zǒu ér dé qí shí, xuē yán shì sè ér dé qí qíng, jiē kě wèi chá zhī shēn ér biàn zhī míng yǐ. ruò wū fēi nán biàn, ér shì yǒu bù gǎn, zé wéi yǒng yú yì zhě néng zhī, hán lǎng shì yě.
蓋辨誣之術,唯博聞、深察,不可欺惑,乃能精焉。丙吉,所謂博聞也;孫亮,所謂深察也。苻融驗走而得其實,薛顏視色而得其情,皆可謂察之深而辨之明矣。若誣非難辨,而勢有不敢,則唯勇於義者能之,寒朗是也。
45 lǐ chóng dài bīng yǐ jiàn shì yuān mén.
45、李崇紿兵已見釋冤門。
46 yù shǐ zhì zhuàng táng gāo zǔ jǔ yì shī yú tài yuán. lǐ jìng yǔ wèi wén shēng shì suí, shǒu zhǎng ān, nǎi shōu huáng zú hài zhī. jí píng guān zhōng, zhū wén shēng děng, jí jìng. jìng yán yuē: gōng dìng guān zhōng, wéi fù sī chóu, yì wèi tiān xià yé? ruò wèi tiān xià, wèi dé shā jìng. nǎi shě zhī. jí wèi qí zhōu cì shǐ, huò yǒu rén xī zhǐ gào jìng móu fǎn zhě, gāo zǔ mìng yī yù shǐ wǎng àn zhī, wèi yuē: lǐ jìng fǎn zhuàng shí, biàn kě chù fēn. yù shǐ zhī qí wū wǎng, qǐng yǔ gào shì zhě xié xíng. xíng shù yì, yù shǐ yáng shī gào zhuàng, jīng jù yì cháng, biān tà xíng diǎn, nǎi qí gào shì zhě yuē: lǐ jìng fǎn zhuàng fēn míng, qīn fèng shèng zhǐ, jīn shī gào zhuàng, xìng jiù qí mìng. gào shì zhě nǎi bié shū zhuàng yǔ yù shǐ. yàn qí zhuàng, yǔ yuán zhuàng bù tóng. jí rì hái jīng yǐ wén, gào shì zhě fú zhū. shī yù shǐ míng. jiù bù zháo chū chù, gài táng rén xiǎo shuō suǒ zài yě. yǐ zhèng shǐ kǎo zhī, lǜ jiē bù hé. táng shū zōng shì chuán yán: huái ān wáng shén tōng, suí dà yè mò zài zhǎng ān, huì gāo zǔ bīng xìng, lì dài bǔ, wáng mìng rù hù nán shān. xiāng yì wáng shén fú, wèi wèi wén shēng suǒ qiú, jīng shī píng, fēng ān jí jùn gōng. zhū gōng zhǔ chuán yán: gāo zǔ nǚ zhǎng guǎng gōng zhǔ, xià jià zhào cí jǐng. dì qǐ bīng, huò quàn wáng qù, duì yuē: mǔ yǐ wǒ wèi mìng, qiě ān wǎng. lì bǔ xì yú yù. dì píng jīng shī, bài kāi huà jùn gōng. shì jìng wèi cháng yǔ wén shēng hài huáng zú yě. běi shǐ wèi wén shēng chuán yán: yì shī rù guān, zì zhī bù néng shǒu, yōu jù chēng jí, bù zhī zhèng shì. chéng xiàn, guī yú jiā, yì níng zhōng zú. shì gāo zǔ wèi cháng zhū wén shēng děng yě. táng shū lǐ jìng chuán yán: gāo zǔ jī tū jué, jìng wèi mǎ yì chéng, chá yǒu fēi cháng zhì, zì qiú, shàng jí biàn, chuán sòng jiāng dū. zhì zhǎng ān, dào gěng. gāo zǔ yǐ dìng jīng shī, jiāng zhǎn zhī, jìng hū yuē: gōng qǐ bīng wèi tiān xià chú bào luàn yù jiù dà shì, yǐ sī yuàn shā yì shì hū? qín wáng yì wèi qǐng, dé shì. shì jìng zhī shì suí, chū bù yǔ shǒu zhǎng ān shì yě, chuán yòu yán: gāo zǔ zhào jìng ān jí jiāng nán, zhì xiá zhōu, zǔ zéi bù dé qián, dì wèi dòu liú, zhào dū du xǔ shào zhǎn jìng. shào wèi qǐng ér miǎn. qí hòu pò rǎn zhào zé, dì xǐ wèi shǐ gōng bù rú shǐ guò. zì shì wěi yǐ zhēng tǎo, jiàng xiāo xiǎn, qín fǔ gōng shí. shì wèi cháng wèi qí zhōu cì shǐ, yì wèi cháng yǒu rén gào qí móu fǎn yě. fán xiǎo shuō zài shì, duō shī qí shí, bù zú shēn xìn. rán biàn wū zhī shù, gǒu yǒu kě qǔ, yì bù dāng fèi yě.
46、御史質狀唐高祖舉義師於太原。李靖與衛文升仕隋,守長安,乃收皇族害之。及平關中,誅文升等,及靖。靖言曰:「公定關中,唯復私仇,亦為天下耶?若為天下,未得殺靖。」乃舍之。及為岐州刺史,或有人希旨告靖謀反者,高祖命一御史往案之,謂曰:「李靖反狀實,便可處分。」御史知其誣罔,請與告事者偕行。行數驛,御史佯失告狀,驚懼異常,鞭撻行典,乃祈告事者曰:「李靖反狀分明,親奉聖旨,今失告狀,幸救其命。」告事者乃別疏狀與御史。驗其狀,與元狀不同。即日還京以聞,告事者伏誅。失御史名。舊不着出處,蓋唐人小說所載也。以正史考之,率皆不合。唐書宗室傳言:淮安王神通,隋大業末在長安,會高祖兵興,吏逮捕,亡命入鄠南山。襄邑王神符,為衛文升所囚,京師平,封安吉郡公。諸公主傳言:高祖女長廣公主,下嫁趙慈景。帝起兵,或勸亡去,對曰:「母以我為命,且安往。」吏捕繫於獄。帝平京師,拜開化郡公。是靖未嘗與文升害皇族也。北史衛文升傳言:義師入關,自知不能守,憂懼稱疾,不知政事。城陷,歸於家,義寧中卒。是高祖未嘗誅文升等也。唐書李靖傳言:高祖擊突厥,靖為馬邑丞,察有非常志,自囚,上急變,傳送江都。至長安,道梗。高祖已定京師,將斬之,靖呼曰:「公起兵為天下除暴亂欲就大事,以私怨殺誼士乎?」秦王亦為請,得釋。是靖之仕隋,初不與守長安事也,傳又言:高祖詔靖安輯江南,至峽州,阻賊不得前,帝謂逗留,詔都督許紹斬靖。紹為請而免。其後破冉肇則,帝喜謂「使功不如使過」。自是委以征討,降蕭銑,禽輔公祏。是未嘗為岐州刺史,亦未嘗有人告其謀反也。凡小說載事,多失其實,不足深信。然辨誣之術,苟有可取,亦不當廢也。
àn: biàn wū zhī shù, yǒu zhèng yǒu jué. lǐ chóng yí qí wū yě, gù jué yǐ qiú qíng yù shǐ zhī qí wū yě, gù jué yǐ qǔ zhì. gǒu fēi jǐn xīn zhě, zé yì qǐ néng jīng yé.
按:辨誣之術,有正、有譎。李崇疑其誣也,故譎以求情;御史知其誣也,故譎以取質。苟非盡心者,則亦豈能精耶。
47 zhāng chǔ jīn jiě zì táng chuí gǒng nián, luó zhī shì qǐ. hú zhōu zuǒ shǐ jiāng chēn, qǔ cì shǐ péi guāng pàn shū, gē qǔ qí zì, còu hé chéng wén, yǐ wèi yǔ xú jìng yè fǎn shū, gào zhī. zé tiān chà yù shǐ wǎng tuī. guāng yí yún: shū shì guāng shū, yǔ fēi guāng yǔ. qián hòu sān shǐ, jiē bù néng jué. huò jiàn zhāng chǔ jīn néng tuī shì, nǎi lìng zài hé, yòu bù yí qián yí. chǔ jīn yōu mèn, yǎn wò chuāng biān, rì guāng chuān tòu, yīn qǔ fǎn shū xiàng rì kàn zhī, nǎi jiàn shū zì bǔ qì ér chéng, píng kàn zé bù jué, xiàng rì zé jiē jiàn. suì jí zhōu xiàn guān lì, suǒ shuǐ yī pén, lìng chēn yǐ shū tóu yú shuǐ zhōng, zì zì jiě sàn. chēn kòu tóu fú zuì. chì jué yī bǎi, rán hòu zhǎn zhī. jiù bù zháo chū chù.
47、張楚金解字唐垂拱年,羅織事起。湖州佐史江琛,取刺史裴光判書,割取其字,輳合成文,以為與徐敬業反書,告之。則天差御史往推。光疑云:「書是光書,語非光語。」前後三使,皆不能決。或薦張楚金能推事,乃令再劾,又不移前疑。楚金憂悶,偃臥窗邊,日光穿透,因取反書向日看之,乃見書字補葺而成,平看則不覺,向日則皆見。遂集州縣官吏,索水一盆,令琛以書投於水中,字字解散。琛叩頭服罪。敕決一百,然後斬之。舊不着出處。
àn: cǐ fēi zhì suàn suǒ jí, ǒu rán jiàn zhī ěr. xún qīng yǒu yán: jīn fū wáng zhēn zhě, zhōng rì qiú zhī ér bù dé, qí dé zhī fēi mù yì míng yě, móu ér jiàn zhī yě. xīn zhī yú lǜ yì rán, yào zài zhì chéng qiú zhī bù yǐ yě. chǔ jīn zhī qiú yù qíng, hé yǐ yì yú cǐ zāi? shì yì jǐn xīn zhī xiào yě. chǔ jīn shì jī, jiàn táng shū zhāng dào yuán chuán, nǎi qí zú sūn yě. yǐ chuán kǎo zhī, chǔ jīn yí fèng chū jìn xíng bù shì láng, zhì chuí gǒng chū fán lì shí nián, zī wàng yǐ gāo yǐ, yóu bèi jiàn tuī shì, sī yì kě yí yě.
按:此非智算所及,偶然見之耳。荀卿有言:「今夫亡針者,終日求之而不得,其得之非目益明也,眸而見之也。」心之於慮亦然,要在至誠求之不已也。楚金之求獄情,何以異於此哉?是亦盡心之效也。楚金事跡,見唐書張道源傳,乃其族孫也。以傳考之,楚金儀鳳初進刑部侍郎,至垂拱初凡歷十年,資望已高矣,猶被薦推事,斯亦可疑也。
48 zhāng xíng jí bī fǎng táng zé tiān cháo, yǒu gào fù mǎ cuī xuān móu fǎn zhě, xiān yòu cáng xuān qiè, yún qiè jiāng fā qí móu, xuān shā zhī, tóu shī yú luò shuǐ. yù shǐ zhāng xíng jí àn zhī, lüè wú jī zhuàng. zé tiān nù, lìng zhòng àn, xíng jí zòu rú chū. zé tiān yuē: cuī xuān fǎn zhuàng fēn míng, wǒ lìng lái jùn chén àn hé, rǔ dāng wù huǐ yě. xíng jí yuē: chén tuī shì chéng bù ruò jùn chén. rán bì xià wěi chén tuī shì, bì xū shí zhuàng, ruò shùn zhǐ wàng zú píng rén, qǐ fǎ guān suǒ shǒu? chén yǐ wèi bì xià shì chén ěr. zé tiān lì sè yuē: cuī xuān jì shā qí qiè, fǎn zhuàng zì rán míng yǐ. qiè jīn bù huò, rú hé kě xuě? nǎi yù kuān zòng zhī yé! xíng jí jù, bī xuān jiā fǎng qiè. xuān zài cóng dì sī jīng yú zhōng qiáo nán běi duō zhì qián bó mù nì qiè zhě, jì wú suǒ wén. ér xuān jiā měi qiè yì shì, zé yù zhōng gào rén zhé zhī chuāi qí jiā yǒu tóng móu zhě. yīn zhà yǔ xuān qī yuē: xū juàn sān bǎi pǐ, gù xiá kè shā gào rén. jié dàn, wēi fú cì yú tái cè. xuān yǒu mén kè, wèi xuān suǒ xìn, tóng yú zǐ dì. shì rì, zhì tái, lù hūn zhě tōng xiāo xī. gào rén jù yán: cuī jiā gù kè cì wǒ, qǐng yǐ wén. tái zhōng jīng rǎo. sī jīng mì suí mén kè zhì tiān jīn qiáo, mà yuē: ruò xiàn cuī xuān, yǐn rǔ tóng móu, hé lù zì tuō? rǔ chū cuī jiā qiè, yǔ rǔ wǔ bǎi jiān, zú yǐ guī xiāng chéng bǎi nián jì. bù rán, shā rǔ bì yǐ! kè huǐ xiè, suì yǐn sī jīng yú gào zhě dǎng, huò qí qiè, xuān nǎi miǎn. jiù bù zháo chū chù, yǐ táng shǐ kǎo zhī, gāo zōng sān nǚ, tài zōng èr shí yī nǚ, qí fù mǎ jiē wú cuī xìng. gāo zǔ shí jiǔ nǚ, qí fù mǎ yǒu cuī gōng lǐ cuī xuān qìng. chuán yán: xuān qìng qī guǎn táo gōng zhǔ, yǔ zhào qī cháng lè gōng zhǔ zǐ mèi yě. wèi shòu zhōu cì shǐ, yuè wáng zhēn jiāng jǔ bīng, yí shū jiǎ dào, jiāng yīng zhī. zhǔ jìn qí shǐ, yǔ yǐ miǎn wáng shě shēng qǔ yì. qí hòu wáng bài, zhōu xìng hé yǔ zhǔ lián móu, jiē bèi shā. rán zé xuān qǐ xuān qìng yé? qí huò wū gào, dài yǐ shì yú?
48、張行岌逼訪唐則天朝,有告駙馬崔宣謀反者,先誘藏宣妾,雲妾將發其謀,宣殺之,投屍於洛水。御史張行岌案之,略無跡狀。則天怒,令重案,行岌奏如初。則天曰:「崔宣反狀分明,我令來俊臣案劾,汝當勿悔也。」行岌曰:「臣推事誠不若俊臣。然陛下委臣推事,必須實狀,若順旨妄族平人,豈法官所守?臣以為陛下試臣耳。」則天厲色曰:「崔宣既殺其妾,反狀自然明矣。妾今不獲,如何可雪?乃欲寬縱之耶!」行岌懼,逼宣家訪妾。宣再從弟思兢於中橋南北多致錢帛募匿妾者,寂無所聞。而宣家每竊議事,則獄中告人輒知揣其家有同謀者。因詐語宣妻曰:「須絹三百疋,雇俠客殺告人。」詰旦,微服伺於台側。宣有門客,為宣所信,同於子弟。是日,至台,賂閽者通消息。告人遽言:「崔家雇客刺我,請以聞。」台中驚擾。思兢密隨門客至天津橋,罵曰:「若陷崔宣,引汝同謀,何路自脫?汝出崔家妾,與汝五百縑,足以歸鄉成百年計。不然,殺汝必矣!」客悔謝,遂引思兢於告者黨,獲其妾,宣乃免。舊不着出處,以唐史考之,高宗三女,太宗二十一女,其駙馬皆無崔姓。高祖十九女,其駙馬有崔恭禮、崔宣慶。傳言:宣慶妻館陶公主,與趙妻常樂公主姊妹也。為壽州刺史,越王貞將舉兵,遺書假道,將應之。主進其使,語以勉王「捨生取義」。其後王敗,周興劾與主連謀,皆被殺。然則宣豈宣慶耶?其或誣告,殆以是歟?
àn: xíng jí dāng kù lì rèn shì zhī shí, dú bù shùn zhǐ wàng zú píng rén, suī zài bèi jié zé, yì quán qí suǒ shǒu, gù zú néng biàn wū yě. qí bù jí xú yǒu gōng zhě, wèi néng wú jù ěr. rán qí jù yě, dàn bī xuān jiā fǎng qiè ér yǐ, zé yì hū jù ér shī shǒu zhě, kě bù wèi zhī xián zāi! shǐ yì qí shì, gù bèi yán zhī.
按:行岌當酷吏任事之時,獨不順旨妄族平人,雖再被詰責,亦全其所守,故卒能辨誣也。其不及徐有功者,未能無懼耳。然其懼也,但逼宣家訪妾而已,則異乎懼而失守者,可不謂之賢哉!史逸其事,故備言之。
49 zhāng zhuó kuò zì táng zhāng zhuó, wèi hé yáng wèi. yǒu lǚ yuán zhě, wěi zuò cāng dū féng chén shū, dào tiào guān sù. chén bù rèn, yuán jiān zhí, jiǔ bù néng jué. zhuó nǎi qǔ gào dié, kuò liǎng tóu, liú yī zì, wèn yuán: shì rǔ shū, jí zhù yún shì bú shì, jí zhù yún fēi. yuán zhù yún: fēi. qù kuò, nǎi shì yuán gào dié, suì jué wǔ xià. yòu qǔ wěi shū kuò zì wèn zhī, yuán zhù yún: shì. qù kuò, nǎi shì wěi zuò féng chén shū yě, yuán suì fú zuì. jiù bù zháo chū chù.
49、張鷟括字唐張鷟,為河陽尉。有呂元者,偽作倉督馮忱書,盜糶官粟。忱不認,元堅執,久不能決。鷟乃取告牒,括兩頭,留一字,問元:「是汝書,即注云是;不是,即注云非。」元注云:「非。」去括,乃是元告牒,遂決五下。又取偽書括字問之,元注云:「是。」去括,乃是偽作馮忱書也,元遂服罪。舊不着出處。
àn: zhuó gài yǐ zhī qí wū, ér yù shǐ zhī fú, gù kuò zì yǐ hé qí jiān, wèn shū yǐ zhèng qí tè, sī bù kě yǐn huì yǐ, yì ān dé bù fú hū?
按:鷟蓋已知其誣,而欲使之服,故括字以核其奸,問書以正其慝,斯不可隱諱矣,亦安得不服乎?
50 lǐ dé yù hé sēng táng lǐ dé yù, zhèn zhè xī. yǒu gān lù sì zhǔ sēng, sù jiāo gē cháng zhù wù, bèi qián zhī shì sēng méi jīn ruò gān liǎng, yǐn qián shù bèi wèi zhèng, dì xiāng jiāo fù, wén jí zài yān. xīn shòu dài zhě yǐ fú dào qǔ zhī zuì, wèi qióng pò yòng zhī suǒ. dé yù yí qí fēi shí, sēng nǎi sù yuān yuē: jū sì zhě lè yú zhī shì, jī nián yǐ lái, kōng jiāo fēn liǎng wén shū, qí shí wú jīn yǐ. zhòng rén yǐ mǒu gū lì, bù xiá liú bèi, yù chéng cǐ jǐ zhī. dé yù cè rán yuē: cǐ bù nán zhī yě. nǎi yǐ dōu zǐ shù chéng, mìng guān lián sēng rù duì, zuò dōu zǐ zhōng, mén jiē xiàng bì, bù dé xiāng jiàn. gè yǔ huáng ní, lìng mó qián hòu jiāo fù xià cì jīn xíng zhuàng, yǐ píng zhèng jù. ér xíng zhuàng jiē bù tóng, yú shì hé qí wū wǎng, yī yī fú zuì. jiù bù zháo chū chù.
50、李德裕劾僧唐李德裕,鎮浙西。有甘露寺主僧,訴交割常住物,被前知事僧沒金若干兩,引前數輩為證,遞相交付,文籍在焉。新受代者已服盜取之罪,未窮破用之所。德裕疑其非實,僧乃訴冤曰:「居寺者樂於知事,積年以來,空交分兩文書,其實無金矣。眾人以某孤立,不狎流輩,欲乘此擠之。」德裕惻然曰:「此不難知也。」乃以兜子數乘,命關連僧入對,坐兜子中,門皆向壁,不得相見。各與黃泥,令模前後交付下次金形狀,以憑證據。而形狀皆不同,於是劾其誣罔,一一服罪。舊不着出處。
51 dù yà jié shāng táng dù yà, zhèn wéi yáng. yǒu fù mín, fù wáng wèi jǐ, fèng jì mǔ bù yǐ dào. yuán rì, shàng shòu yú mǔ, yīn fù cì shāng yú zi. jì shòu, jiāng yǐn, nǎi yí yǒu dú, fù yú dì ér dì fén, nǎi gòu qí mǔ yuē: yǐ zhèn shā rén, shàng tiān hé yòu! mǔ fǔ yīng yuē: tiān jiàn zài shàng, hé dāng hòu wū! zhí zhě zhí yì gōng fǔ. yà jié zhī yuē: ěr shàng mǔ shòu jiǔ cóng hé lái? yuē: zhǎng fù zhí jué ér zhì yě. mǔ cì ěr shāng yòu cóng hé lái? yuē: yì zhǎng fù suǒ zhí zhī jué yě. zhǎng fù wèi shuí? yuē: cǐ zi zhī fù yě. yà hē zhī yuē: dú yīn fù qǐ, nài hé wū mǔ! suì fēn yú tīng cè hé zhī. nǎi shì fū fù tóng móu, yǐ wū qí mǔ yě. jiù bù zháo chū chù.
51、杜亞詰觴唐杜亞,鎮維揚。有富民,父亡未幾,奉繼母不以道。元日,上壽於母,因復賜觴於子。既受,將飲,乃疑有毒,覆於地而地墳,乃詬其母曰:「以酖殺人,上天何佑!」母拊膺曰:「天鑒在上,何當厚誣!」職者執詣公府。亞詰之曰:「爾上母壽酒從何來?」曰:「長婦執爵而致也。」「母賜爾觴又從何來?」曰:「亦長婦所執之爵也。」「長婦為誰?」曰:「此子之婦也。」亞訶之曰:「毒因婦起,奈何誣母!」遂分於廳廁劾之。乃是夫婦同謀,以誣其母也。舊不着出處。
àn: biàn wū zhī shù, huò yǐ wù zhèng qí tè, lǐ dé yù yǔ ní mó jīn shì yě huò yǐ shì hé qí jiān, dù yà jié shāng hé zhèn shì yě: cǐ jiē qí zhèng ér bù jué zhě yě.
按:辨誣之術,或以物正其慝,李德裕與泥模金是也;或以事核其奸,杜亞詰觴劾酖是也:此皆其正而不譎者也。
52 wǔ xíng dé biàn yán xuē jū zhèng yī shì fù wǔ xíng dé zhī shǒu luò jīng yě, guó jiā fāng shè yán fǎ, yǒu néng zhuō huò yī jīn yǐ shàng zhě, bì jiā hòu shǎng. shí bù chěng zhī tú, wǎng wǎng yǐ sī yán zhōng rén zhě. cháng yǒu cūn tóng, fù cài rù chéng. tú zhōng, zhí yī ní zì hé yáng lái, yǔ zhī xié xíng. qù chéng jìn, ní zhé xiān rù. jì ér, mén sī sōu yuè, yú cài lán zhōng huò yán shù jīn, suì xì zhī yǐ yì fǔ. xíng dé qǔ qí yán shì zhī, guǒ yǐ bái xiāo shǒu pà zǐ, ér lóng shè zhī qì xí rén, jīng yuē: wú shì cūn tóng, bì yī bǎi jié, lán lǚ zhī shèn zhě yě. qǐ yǒu xūn xiāng pà zǐ? bì shì jiān rén wèi zhī ěr. yīn wèn yuē: rǔ lí jiā yǐ lái, yǔ hé rén tóng tú? cūn tóng yǐ shí duì. xíng dé wén zhī, xǐ yuē: wú zhī zhī yǐ. cǐ bì tiān nǚ sì ní yǔ mén sī jì xìng yǐ qiú shǎng yě. suì wèn qí zhuàng, mìng qīn xìn bǔ zhī, jí rì ér huò. qí shì guǒ lián mén sī, ér cūn tóng huò miǎn. zì shì guān lì wèi fú ér bù gǎn qī, jīng shī sù rán. xiān shì, xíng dé yǐ cǎi xīn wèi yè, qì xióng lì zhuàng, yī gǔ zhī xīn, kě yǐ jǐn fù. zhì huī xià, pān lín fù yì, suì zhì fù guì, rán tīng sòng shén fēi suǒ zhǎng. zhì shì míng biàn rú cǐ, lùn zhě yì zhī.
52、武行德辨鹽(薛居正一事附)武行德之守洛京也,國家方設鹽法,有能捉獲一斤以上者,必加厚賞。時不逞之徒,往往以私鹽中人者。常有村童,負菜入城。途中,值一尼自河陽來,與之偕行。去城近,尼輒先入。既而,門司搜閱,於菜籃中獲鹽數斤,遂系之以詣府。行德取其鹽視之,裹以白綃手帕子,而龍麝之氣襲人,驚曰:「吾視村童,弊衣百結,藍縷之甚者也。豈有薰香帕子?必是奸人為之耳。」因問曰:「汝離家以來,與何人同途?」村童以實對。行德聞之,喜曰:「吾知之矣。此必天女寺尼與門司冀幸以求賞也。」遂問其狀,命親信捕之,即日而獲。其事果連門司,而村童獲免。自是官吏畏服而不敢欺,京師肅然。先是,行德以採薪為業,氣雄力壯,一谷之薪,可以盡負。置麾下,攀鱗附翼,遂至富貴,然聽訟甚非所長。至是明辨如此,論者異之。
àn: xuē jū zhèng chéng xiàng, hàn gàn yòu zhōng wèi kāi fēng fǔ pàn guān shí, lì yǒu gào mín yǐ yán mào fǎ zhě, yù jù, dāng sǐ. jū zhèng yí zhī, zhào jié qí zhuàng, nǎi shì yǒu hàn yǐ yán wū zhī yě. dài bǔ jù fú, jí dǐ lì fǎ. yǔ xíng dé shì pō xiāng lèi yǐ. bǐ yǐ xī shǎng ér rán, cǐ yǐ shì hàn ér rán, jiē néng biàn míng qí wū zhě, wéi zài shēn chá qí shì yě. èr shì bìng jiàn běn chuán.
按:薛居正丞相,漢干佑中為開封府判官時,吏有告民以鹽冒法者,獄具,當死。居正疑之,召詰其狀,乃是有憾以鹽誣之也。逮捕具服,即抵吏法。與行德事頗相類矣。彼以希賞而然,此以釋憾而然,皆能辨明其誣者,唯在深察其事也。二事並見本傳。
53 zhāng bǎo yōng xuě yuān zhāng bǎo yōng xíng bù wèi hú běi zhuǎn yùn shǐ shí, hàn yáng lǐ mín fàn chá, zhī jūn luò yǔ jīng wū qí hàn xún jiǎn, èr shí rén fǎ dāng sǐ, bǎi yú rén dāng cóng zuò. bǎo yōng qīn wǎng lǜ zhī, suì míng qí wū. shǒu dé bù sǐ, cóng zhě jiē shì. jiàn céng gǒng shè rén suǒ zhuàn shén dào bēi.
53、張保雍雪冤張保雍刑部為湖北轉運使時,漢陽俚民販茶,知軍駱與京誣其捍巡檢,二十人法當死,百餘人當從坐。保雍親往慮之,遂明其誣。首得不死,從者皆貰。見曾鞏舍人所撰神道碑。
àn: wū rén dà pì, bì bù tú rán, huò yǐ xī shǎng, huò yǐ shì hàn, sī bù rén zāi! yí hū bǎo yōng lì wèi biàn xuě yě.
按:誣人大辟,必不徒然,或以希賞,或以釋憾,斯不仁哉!宜乎保雍力為辨雪也。
54 wáng zhǎng jí shàng yán jiāng nán tí diǎn xíng yù wáng zhǎng jí děng yán: nán ān jūn shàng yóu xiàn sēng fǎ duān shǒu gōng, fèn yú rén suǒ yú zhí, wū yǐ xíng jié, lù xiàn xū, jí qí bǎo, yǎn bǔ qí jiā, sì rén zāo shā, sān rén bèi shāng, yǐ shā huò jié zéi gào yú guān. xiàn wèi yàn shī, shòu qiú, yǐn qí mí fù zhī jī. xiàn lìng fù shì, lǎo mào, yòu wèi diǎn lì suǒ wǎng. běn jūn hé dé shí, sēng jiē zuò sǐ, yú dāng yuán shè. qíng lǐ jù dù, yǐ qí zhuàng wén. zhào: xiàn wèi zhàng jí, pèi dào zhōu yá qián xiàn lìng biǎn wén xué cān jūn yú pèi guǎng nán zhě shí wǔ rén. yǐ sēng sī tián gěi yú zhě jiā. jiàn xiáng fú jiǔ nián zhào lìng. àn: sēng wū yú zhě, běn fēi nán biàn, yōng lì màn bù xǐng chá, jiān lì xiāng yǔ wèi shì, gù rú cǐ ěr. zhǎng jí hé zhèng qí zuì, suī yǐ wú jí, rán yóu yù yú zòng è bù zhì. tè zhe yú piān, shù kě jiàn yě.
54、王長吉上言江南提點刑獄王長吉等言:南安軍上猶縣僧法端、守肱,忿漁人索魚直,誣以行劫,賂縣胥,集耆保,掩捕其家,四人遭殺,三人被傷,以殺獲劫賊告於官。縣尉驗屍,受賕,隱其縻縛之跡。縣令覆視,老眊,又為典吏所罔。本軍劾得實,僧皆坐死,余當原赦。情理巨蠹,以其狀聞。詔:縣尉杖脊,配道州衙前;縣令貶文學參軍;余配廣南者十五人。以僧私田給漁者家。見祥符九年詔令。按:僧誣漁者,本非難辨,庸吏漫不省察,奸吏相與為市,故如此耳。長吉劾正其罪,雖已無及,然猶愈於縱惡不治。特着於篇,庶可鑑也。
55 wáng zhēn wèn shāng jiǎ chāng líng yī shì fù wáng zhēn jiàn yì zhī fú zhōu shí, mǐn rén yù bào chóu, huò xiān shí yě gě ér hòu dòu, jí sǐ qí jiā, suì wū gào zhī. zhēn wèn: suǒ shāng guǒ zhì mìng yé? lì chí yàn zhuàng yuē: shāng wú shén yě. zhēn yǐ wèi yí. fǎn xùn gào zhě, nǎi dé qí shí.
55、王臻問傷(賈昌齡一事附)王臻諫議知福州時,閩人慾報仇,或先食野葛而後斗,即死其家,遂誣告之。臻問:「所傷果致命耶?」吏持驗狀曰:「傷無甚也。」臻以為疑。反訊告者,乃得其實。
àn: jiǎ chāng líng shǎo qīng, chū wèi ráo zhōu fú liáng wèi. qí sú qīng sǐ, yǔ rén yǒu yuàn, wǎng wǎng xiān shí yě gě, yǐ wū yuàn zhě. chāng líng zhé néng biàn jiū zhī, yǔ zhēn wèn shāng lèi yǐ. shì jiē shēn chá zhě yě.
按:賈昌齡少卿,初為饒州浮梁尉。其俗輕死,與人有怨,往往先食野葛,以誣怨者。昌齡輒能辨究之,與臻問傷類矣。是皆深察者也。
56 qián wéi jì gěi shí qián wéi jì liú hòu, zhī jiàng zhōu. mín yǒu tiáo sāng zhě, dào qiáng duó zhī bù néng dé, nǎi zì zhuó qí yòu bì, wū yǐ shā rén. guān sī mò néng biàn. wéi jì yǐn wèn, miàn gěi yǐ shí, ér dào yǐ zuǒ shǒu jǔ bǐ zhù, yīn yǔ zhī yuē: tā rén xíng rèn, zé shàng zhòng xià qīng. jīn xià zhòng shàng qīng, zhèng yòng zuǒ shǒu shāng yòu bì yě. wū zhě yǐn fú. yǐ shàng sān shì, bìng jiàn běn chuán.
56、錢惟濟給食錢惟濟留後,知絳州。民有條桑者,盜強奪之不能得,乃自斫其右臂,誣以殺人。官司莫能辨。惟濟引問,面給以食,而盜以左手舉匕箸,因語之曰:「他人行刃,則上重下輕。今下重上輕,正用左手傷右臂也。」誣者引服。已上三事,並見本傳。
àn: cǐ yǐ qí shāng xià zhòng shàng qīng, zhī wèi zì yòng rèn yǐ. dàn yí zài yòu bì, gù gěi zhī shí yǐ yàn qí shǒu, ér wū zhuàng zhuó rán, bǐ ān dé bù fú yé!
按:此以其傷下重上輕,知為自用刃矣。但疑在右臂,故給之食以驗其手,而誣狀灼然,彼安得不服耶!
57 fāng xié shū míng fāng xié dà qīng wèi yù shǐ tái tuī zhí guān shí, lǐ zhōu táo zú yǔ fù mín yǒu chóu, wū yǐ suì shā rén shí èr jì mó shén. dài bǔ xì yù, ér jiǔ bù jué, zhào xié jiù jū zhī. xié mìng gào rén shū suǒ shā zhǔ míng, xún fǎng kǎo yàn, shàng duō wú yàng, shì suì biàn bái. jiàn tiān shèng míng chén chuán.
57、方偕疏名方偕大卿為御史台推直官時,澧州逃卒與富民有仇,誣以歲殺人十二祭磨神。逮捕系獄,而久不決,詔偕就鞫之。偕命告人疏所殺主名,尋訪考驗,尚多無恙,事遂辨白。見天聖名臣傳。
àn: wáng guī chéng xiàng zhuàn táng jiè cān zhèng mù zhì yán: jiè wèi yuè zhōu yuán jiāng lìng. zhōu mín lǐ shì yǒu zī jù, lì shù yǐ shì dòng zhī, jì bù yàn suǒ qiú, nǎi yán qí jiā suì shā rén cí guǐ. huì zhī zhōu shì mèng hé xǐ kè shēn, xī bǔ xì lǐ shì jiā wú shǎo zhǎng, bàng chī jiǔ, mò fú. yǐ jiè zhì xiàn yǒu néng míng, mìng gèng xùn zhī. jiè àn hé wú tā zhuàng. hé nù, yǐ qí shì wén cháo tíng. zhào qiǎn diàn zhōng shì yù shǐ fāng xié, xǐ qí yù yú lǐ zhōu. yǐ ér, bù yì jiè suǒ hé. qí hòu zhōu lì jiē zuò zuì qù, xié yǐ huó sǐ zhě dé guān. jiè zhōng bù zì yán. cǐ yǔ zhāng pín yàn zhì wěi quàn, ér huáng mèng sōng zhuó yòng lèi yǐ. jiē dǔ hòu jūn zǐ yě. pín shì jiàn chá jiān mén.
按:王圭丞相撰唐介參政墓誌言:介為岳州沅江令。州民李氏有貲鉅,吏數以事動之,既不厭所求,乃言其家歲殺人祠鬼。會知州事孟合喜刻深,悉捕系李氏家無少長,榜笞久,莫伏。以介治縣有能名,命更訊之。介按劾無他狀。合怒,以其事聞朝廷。詔遣殿中侍御史方偕,徙其獄於澧州。已而,不異介所劾。其後州吏皆坐罪去,偕以活死者得官。介終不自言。此與章頻驗治偽券,而黃夢松擢用類矣。皆篤厚君子也。頻事見察奸門。
rán zé wū gào zhě fēi lǐ zhōu táo zú, ér fù mín nǎi yuè zhōu rén, tè xǐ qí yù yú lǐ zhōu jū zhī ěr. qiě xié shì shí bù wèi tuī zhí guān yě. míng chén chuán suǒ shū, bù ruò cǐ zhì běn mò xiáng bèi, dài wèi dé qí shí yú? wéi shǐ gào rén jù shū zhǔ míng, biàn wū zhī shù, yǒu zú qǔ zhě, gù tè zhe zhī.
然則誣告者非澧州逃卒,而富民乃岳州人,特徙其獄於澧州鞫之耳。且偕是時不為推直官也。名臣傳所書,不若此志本末詳備,殆未得其實歟?惟使告人具疏主名,辨誣之術,有足取者,故特着之。
58 dù yǎn àn wū lǐ hóng yī shì fù dù yǎn chéng xiàng tí diǎn hé dōng xíng yù shí, gāo jì shēng zhī shí zhōu, wèi qí pū suǒ gào, yún yǔ xī hé fān bù móu pàn. bǔ xì shù bǎi rén, jiǔ bù jué. zhào yǎn fù àn, dé pū wū zhuàng, zú lùn shā zhī.
58、杜衍按誣(李紘一事附)杜衍丞相提點河東刑獄時,高繼升知石州,為其仆所告,雲與西河蕃部謀叛。捕係數百人,久不決。詔衍覆案,得仆誣狀,卒論殺之。
àn: lǐ hóng lóng xué wèi diàn zhōng shì yù shǐ shí, huáng chéng sī zú yǒu gào jiǎ rén wèi qì dān cì shì zhě. bǔ xì qǐ dà yù. gèng zhào hóng xùn zhī, jǐn dé qí yuān zhuàng, gào zhě suì fú gū. pō yì lèi cǐ. wū gào rén zuì, fǎ dāng fǎn zuò. gǒu fēi míng chá, qǐ néng rán yé? yǐ shàng èr shì, bìng jiàn běn chuán.
按:李紘龍學為殿中侍御史時,皇城司卒有告賈人為契丹刺事者。捕系起大獄。更詔紘訊之,盡得其冤狀,告者遂伏辜。頗亦類此。誣告人罪,法當反坐。苟非明察,豈能然耶?已上二事,並見本傳。
59 chéng kān dé móu chéng kān xuān huī, zhī chù zhōu. mín yǒu jī wèi chóu zhě, yī rì, zhū zi sī wèi qí mǔ yuē: jīn mǔ lǎo qiě bìng, kǒng bù dé gèng shòu, qǐng yǐ mǔ sǐ bào chóu. nǎi shā qí mǔ, zhì chóu rén zhī mén, ér sù yú guān. chóu zhě bù néng zì míng, ér kān yí zhī. liáo shǔ jiē yán lǐ wú zú yí, kān yuē: shā rén ér zhì qí mén, fēi kě yí yé? nǎi qīn hé zhì, jù dé běn móu. jiàn wáng guī chéng xiàng suǒ zhuàn mù zhì.
59、程戡得謀程戡宣徽,知處州。民有積為仇者,一日,諸子私謂其母曰:「今母老且病,恐不得更壽,請以母死報仇。」乃殺其母,置仇人之門,而訴於官。仇者不能自明,而戡疑之。僚屬皆言理無足疑,戡曰:「殺人而置其門,非可疑耶?」乃親劾治,具得本謀。見王圭丞相所撰墓誌。
60 sū huàn yí jiān lù guǎng yī shì fù sū huàn láng zhōng zhī héng zhōu shí, lěi yáng mín wèi dào suǒ shā, ér dào bù huò. wèi zhí yī rén, zhǐ wèi dào. huàn chá ér yí zhī, wèn suǒ cóng dé, yuē: gōng shǒu jiàn xuè yī cǎo zhōng, hū qí chái shì zhī, dé qí rén yǐ xiàn. huàn yuē: gōng shǒu jiàn xuè yī, dāng zì qǔ zhī yǐ wèi gōng, shàng hé hū tā rén? cǐ bì wèi jiān. xùn zhī ér fú. tā rì, guǒ dé zhēn dào. jiàn sū zhé mén xià suǒ zhuàn mù zhì.
60、蘇渙疑奸(陸廣一事附)蘇渙郎中知衡州時,耒陽民為盜所殺,而盜不獲。尉執一人,指為盜。渙察而疑之,問所從得,曰:「弓手見血衣草中,呼其儕視之,得其人以獻。」渙曰:「弓手見血衣,當自取之以為功,尚何呼他人?此必為奸。」訊之而服。他日,果得真盜。見蘇轍門下所撰墓誌。
àn: biàn wū zhě huò yǐ qíng lǐ chá zhī, chéng kān shì yě huò yǐ cí lǐ chá zhī, sū huàn shì yě: jiē kě wèi zhī míng yǐ.
按:辨誣者或以情理察之,程戡是也;或以辭理察之,蘇渙是也:皆可謂之明矣。
rán lù guǎng xiào lǐ zhī dǎo jiāng xiàn shí, dào tú mín jiā, wèi wū yī rén, zhí yǐ yì xiàn. guǎng shì ér yán yuē: fēi yě. shì zhī. wèi lì zhēng, zhòng yì yí, zhōng bù tīng. hòu guǒ huò zhēn dào. jiàn wáng ān shí chéng xiàng suǒ zhuàn mù zhì. cǐ hé yǐ zhī zhī? gài guǎng néng bù ěr mù, chá mín shì, ér xiān zhī wèi suǒ zhí fēi dào, zé bù bì rú huàn wèn suǒ cóng de yě. zhòng jì mò xiǎo, gù yì yí yān. zhì yú huò zhēn dào zhōng bù yǐ yǔ rén, gài bù ěr mù chá mín shì zhě, bù kě shǐ zhòng jiē zhī yě.
然陸廣校理知導江縣時,盜屠民家,尉誣一人,執以詣縣。廣視而言曰:「非也。」釋之。尉力爭,眾亦疑,終不聽。後果獲真盜。見王安石丞相所撰墓誌。此何以知之?蓋廣能布耳目,察民事,而先知尉所執非盜,則不必如渙問所從得也。眾既莫曉,故亦疑焉。至於獲真盜終不以語人,蓋布耳目、察民事者,不可使眾皆知也。
61 guō quàn lǐ wū guō quàn gěi shì tōng pàn lái zhōu shí, yǒu mín wèi chóu rén suǒ wū, zuì dāng sǐ, lì shòu qiú qiě fù zhì. quàn wèi biàn lǐ dé miǎn, mín jiā huà qí xiàng ér shēng cí zhī. jiàn běn chuán.
61、郭勸理誣郭勸給事通判萊州時,有民為仇人所誣,罪當死,吏受賕且傅致。勸為辨理得免,民家畫其像而生祠之。見本傳。
62 kòu píng gèng xùn kòu píng shǎo qīng, zhī huái yáng jūn. shǐ zhì, huì yù yǒu xì qiú, dāng shū sǐ. yí wèi dé shí, ér gèng xùn zhī, guǒ wèi lì suǒ wū. qiú qiě shì, lì jǐn dé jiǎn sǐ. zhòng xiāng jiè chì, bù gǎn wèi qī. jiàn wáng guī chéng xiàng suǒ zhuàn mù zhì. àn: quàn yǔ píng suǒ yǐ biàn wū, bù dé zhī qí cí, zé dé zhī qí qíng yě. míng kě zhī yǐ! shì gù zào wū zhě jù yān, bèi wū zhě huái yān, jiē qí jǐn xīn chá yù zhī xiào yě.
62、寇平更訊寇平少卿,知淮陽軍。始至,會獄有繫囚,當殊死。疑未得實,而更訊之,果為吏所誣。囚且釋,吏僅得減死。眾相戒敕,不敢為欺。見王圭丞相所撰墓誌。按:勸與平所以辨誣,不得之其辭,則得之其情也。明可知矣!是故造誣者懼焉,被誣者懷焉,皆其盡心察獄之效也。
63 dān mèng yáng jū zāng dān mèng yáng dà qīng wèi yù shǐ tái tuī zhí guān shí, yǒu yǐ zāng wū jiāng nán zhuǎn yùn shǐ lǚ chāng líng zhě, zhōng chéng zhāng biàn yì yán zhī. lèi jū bù chéng, zhào mèng yáng yǐ zhì yù àn zhì. mèng yáng suī yù shǐ shǔ, bù ā zhǎng, ér zú zhí zhī. yīn qǐng bì, dé zhī pú zhōu. jiàn běn chuán.
63、單孟陽鞫贓單孟陽大卿為御史台推直官時,有以贓誣江南轉運使呂昌齡者,中丞張昪亦言之。累鞫不承,詔孟陽以制獄案治。孟陽雖御史屬,不阿長,而卒直之。因請避,得知濮州。見本傳。
64 bì zhòng yóu àn jié bì zhòng yóu dài fū tí diǎn hé dōng xíng yù shí, hán chēn chéng xiàng chū zhèn tài yuán, jiā nú hú tóng zì chén, yǒu zú piāo jié qí yī fú yú huáng táng zhī cè. nù yǐ fù lì, jiāng qíng pèi zhī. zhòng yóu wèi: xiǎo tóng yī fú xiān báo, ér piāo jié yú dà shuài gù xiāng zhī yǔ xià, fēi rén qíng yě. yì lì àn zhì, qí wū nǎi biàn. jiàn chén tián zhí gé suǒ zhuàn mù zhì.
64、畢仲游案劫畢仲游大夫提點河東刑獄時,韓縝丞相出鎮太原,家奴胡童自陳,有卒剽劫其衣服於黃堂之側。怒以付吏,將黥配之。仲游謂:「小童衣服鮮薄,而剽劫於大帥、故相之宇下,非人情也。」易吏案治,其誣乃辨。見陳恬直閣所撰墓誌。
àn: wū yǒu nán zhī zhě, yǒu yì zhī zhě. zhì bù zú, zé yǒu suǒ huò, ér yú nán zhī zhě bù néng biàn yǐ yǒng bù zú, zé yǒu suǒ jù, ér yú yì zhī zhě bù gǎn biàn yǐ. gǒu bù néng biàn, yì xī zú zé. ruò bù gǎn biàn, sī shí kě zuì. mèng yáng zhī jū zāng, bù ā zhōng chéng yì zhòng yóu zhī àn jié, bù bì dà shuài nù: suǒ wèi yǒng yú yì zhě yě. 65 wèi tāo qiú shí jǐng dé yì zú yī shì fù wèi tāo cháo fèng, zhī yí zhōu zhěng xiàn. liǎng chóu dòu ér shāng, jué qiǎn, ér shāng zhě sǐ. tāo qiú qí gù ér wèi dé, sǐ zhě zi sù yú jiān sī. jiān sī nù, yǒu è yǔ. tāo tàn yuē: guān kě duó, ér qiú bù kě shā. hòu dé qí shí: shì xī bà guī, qí jí mén, zhuì ér sǐ. lín zhèng jì míng, qí wū nǎi biàn. jiàn chén shī dào zhèng zì suǒ zhuàn mù zhì. àn: cǐ gài sǐ zhě zi yīn qí cháng dòu yǐ wū qí chóu rén yě. fū dòu ér jí jué zhě, shāng bù zhì shén, fǎ wú bǎo gū, jīn nǎi wū qí shāng ér sǐ yě. qiě gū xiàn nèi sǐ, ruò yǒu tā gù, wéi zuò shāng zuì, bǐ qí ér zhuì shì tā gù yě, kě jiàn qí shāng bù yīng bǎo gū yě. tāo néng qiú dé qí shí, biàn míng qí wū, kě wèi jǐn xīn yǐ.
按:誣有難知者,有易知者。智不足,則有所惑,而於難知者不能辨矣;勇不足,則有所懼,而於易知者不敢辨矣。苟不能辨,亦奚足責。若不敢辨,斯實可罪。孟陽之鞫贓,不阿中丞意;仲游之案劫,不避大帥怒:所謂勇於義者也。65魏濤求實(景德驛卒一事附)魏濤朝奉,知沂州氶縣。兩仇斗而傷,決遣,而傷者死。濤求其故而未得,死者子訴於監司。監司怒,有惡語。濤嘆曰:「官可奪,而囚不可殺。」後得其實:是夕罷歸,騎及門,墜而死。鄰證既明,其誣乃辨。見陳師道正字所撰墓誌。 按:此蓋死者子因其常斗以誣其仇人也。夫斗而即決者,傷不致甚,法無保辜,今乃誣其傷而死也。且辜限內死,若有他故,唯坐傷罪,彼騎而墜是他故也,可見其傷不應保辜也。濤能求得其實,辨明其誣,可謂盡心矣。
jǐng dé jiān, yǒu xiàn xū zuì, yǔ yì zú xiāng ōu. yè guī, xū pū yú lù. huò yǐ gào zú, dì hán kǒng jiāng sǐ. zú wǎng shì zhī, zé yǐ sǐ yǐ. lǐ xū zhí sòng guān, yǐ wèi ōu shā rén, qí shí hán dòng sǐ yě. zú zhī mǔ sù yú zhōu, yòu sù yú cháo, jiē fǎn dé zuì. zhēn zōng yǐ cǐ yù zǎi chén, lìng jǐn zé xíng yù zhī guān.
景德間,有縣胥醉,與驛卒相毆。夜歸,胥仆於路。或以告卒,地寒恐僵死。卒往視之,則已死矣。里胥執送官,以為毆殺人,其實寒凍死也。卒之母訴於州,又訴於朝,皆反得罪。真宗以此諭宰臣,令謹擇刑獄之官。
ruò dòu shāng zhě bù yù wèi tāo, zé yì zú hé yǐ yì zāi? qí néng jǐn xīn, yì zú wèi xián yě.
若斗傷者不遇魏濤,則驛卒何以異哉?其能盡心,亦足為賢也。