strong lǐ sān shí bā yán gé sān shí bā jūn lǐ sān strong
礼三十八 沿革三十八 军礼三
tiān zǐ hé shuò fá gǔ
天子合朔伐鼓
zhū hóu fù xià zhōu hàn hòu hàn wèi jìn dōng jìn sòng qí běi qí dà táng
(诸侯附 夏 周 汉 后汉 魏 晋 东晋 宋 齐 北齐 大唐)
xià shū yuē:" nǎi jì qiū yuè shuò, chén fú jí yú fáng, chén, rì yuè suǒ huì. fáng, suǒ shě zhī cì. jí, huì yě. bú huì zé rì shí kě zhī. gǔ zòu gǔ, sè fū chí, shù rén zǒu." fán rì shí, tiān zǐ gǔ yú shè, zé shàng gōng yě. gǔ, lè guān. lè guān jìn gǔ zé fá zhī. sè fū, zhǔ bì zhī guān. chí, qǔ bì lǐ tiān shén yě. shù rén zǒu, gòng jiù rì shí. shù rén, bǎi yì zhī rén yě.
夏书曰:"乃季秋月朔,辰弗集于房,(辰,日月所会。房,所舍之次。集,会也。不会则日蚀可知。)瞽奏鼓,啬夫驰,庶人走。"(凡日蚀,天子鼓於社,责上公也。瞽,乐官。乐官进鼓则伐之。啬夫,主币之官。驰,取币礼天神也。庶人走,共救日蚀。庶人,百役之人也。)
zhōu zhì, rì yǒu shí zhī, tiān zǐ bù jǔ lè, sù fú, zhì wǔ huī, chén wǔ gǔ wǔ bīng jí jiù rì zhī gōng shǐ. yòu yǐ zhū sī yíng shè, ér fá gǔ zé zhī. huò yuē xié zhī, huò yuē wèi àn, kǒng rén fàn zhī. rì shí zhě, yīn qīn yáng. shè zhě zhòng yīn zhī zhǔ. gǔ pèi yáng yě. yǐ yīn fàn yáng, gù míng gǔ ér jiù zhī. xià guān tài pú zhǎng jūn lǚ tián yì zàn wáng gǔ, rì yuè shí yì rú zhī. wáng tōng gǔ, zuǒ jī qí yú miàn. zēng zǐ wèn yuē:" zhū hóu lǚ jiàn tiān zǐ, rù mén bù dé zhōng lǐ ér fèi zhě jǐ?" lǚ, zhòng. kǒng zǐ yuē:" sì. tài miào huǒ rì shí hòu zhī sàng yǔ zhān fú shī róng, zé fèi. rú zhū hóu jiē zài ér rì shí, zé cóng tiān zǐ jiù rì, gè yǐ qí fāng sè yǔ qí bīng yě." shì fèng shí shì, yǒu suǒ tǎo yě. fāng sè zhě, dōng fāng yī qīng, nán fāng yī chì, xī fāng yī bái, běi fāng yī hēi. qí bīng wèi wén. zēng zǐ wèn yuē:" dāng jì ér rì shí tài miào huǒ, qí jì yě rú zhī hé?" kǒng zǐ yuē:" jiē jì ér yǐ. rú shēng zhì wèi shā, zé fèi." jiē jì, bù yíng shī.
周制,日有蚀之,天子不举乐,素服,置五麾,陈五鼓、五兵及救日之弓矢。又以朱丝萦社,而伐鼓责之。(或曰胁之,或曰为暗,恐人犯之。日蚀者,阴侵阳。社者众阴之主。鼓配阳也。以阴犯阳,故鸣鼓而救之。)夏官太仆掌军旅田役赞王鼓,日月蚀亦如之。(王通鼓,佐击其馀面。)曾子问曰:"诸侯旅见天子,入门不得终礼而废者几?"(旅,众。)孔子曰:"四。太庙火、日蚀、后之丧、雨霑服失容,则废。如诸侯皆在而日蚀,则从天子救日,各以其方色与其兵也。"(示奉时事,有所讨也。方色者,东方衣青,南方衣赤,西方衣白,北方衣黑。其兵未闻。)曾子问曰:"当祭而日蚀、太庙火,其祭也如之何?"孔子曰:"接祭而已。如牲至未杀,则废。"(接祭,不迎尸。)
zhū hóu jiù rì shí, zhì sān huī, chén sān gǔ sān bīng, yòng bì yú shè, fá gǔ yú cháo. lǔ zhāo gōng shí qī nián liù yuè shuò, rì shí, shū sūn zhāo zǐ yuē:" rì shí, zhū hóu yòng bì yú shè." shàng gōng fá gǔ yú cháo, tuì zì zé. dài fū jī mén, shì jī tuò. yán wèi qí yú. zēng zǐ wèn yuē:" zhū hóu xiāng jiàn, yī ràng rù mén, bù dé zhōng lǐ fèi zhě jǐ?" kǒng zǐ yuē:" liù. tiān zǐ bēng, tài miào huǒ, rì shí, hòu fū rén zhī sàng, yǔ zhān fú shī róng, zé fèi."
诸侯救日蚀,置三麾,陈三鼓三兵,用币於社,伐鼓於朝。(鲁昭公十七年六月朔,日蚀,叔孙昭子曰:"日蚀,诸侯用币於社。"上公伐鼓於朝,退自责。)大夫击门,士击柝。(言卫其隅。)曾子问曰:"诸侯相见,揖让入门,不得终礼废者几?"孔子曰:"六。天子崩,太庙火,日蚀,后、夫人之丧,雨霑服失容,则废。"
hàn zhì, tiān zǐ jiù rì shí, sù fú, bì zhèng diàn, chén wǔ gǔ wǔ bīng, yǐ zhū sī yíng shè, nèi wài yán jǐng. tài shǐ dēng líng tái, hòu rì yǒu biàn, biàn fá gǔ. tài pú zàn zhù shǐ chén cí yǐ zé zhī. wén gǔ yīn, shì chén jiē zhe chì zé, dài jiàn rù shì. sān tái lìng shǐ yǐ shàng, jiē chí jiàn lì qí hù qián. wèi wèi qū chí rào gōng, cì chá shǒu bèi. rì fù cháng, jiē bà. cǐ yì, àn jìn zhì yú jué yí zhù yún, yuē lǔ zhāo gōng shí shū sūn zhāo zi shuō tiān zǐ jiù rì zhī fǎ.
汉制,天子救日蚀,素服,避正殿,陈五鼓五兵,以朱丝萦社,内外严警。太史登灵台,候日有变,便伐鼓。太仆赞祝史陈辞以责之。闻鼓音,侍臣皆著赤帻,带剑入侍。三台令史以上,皆持剑立其户前。卫尉驱驰绕宫,伺察守备。日复常,皆罢。(此义,按晋挚虞决疑注云,约鲁昭公时叔孙昭子说天子救日之法。)
hòu hàn zhì, shuò qián hòu gè èr rì, qiān yáng jiǔ zhì shè xià yǐ jì rì. rì yǒu biàn, gē yáng yǐ cí shè, yòng jiù rì biàn. zhí shì guān zhǎng guān, yī zào dān yī jiàng lǐng xiù yuán zhōng yī jiàng cōng sī wèi yǐ xíng lǐ, rú gù shì.
后汉制,朔前后各二日,牵羊酒至社下以祭日。日有变,割羊以祠社,用救日变。执事冠长冠,衣皂单衣、绛领袖缘中衣、绛葱〈糹未〉以行礼,如故事。
xiàn dì chū píng sì nián zhēng yuè, dāng cí nán jiāo, shàng shū bā zuò yì, yù què jiāo rì, yòu dìng guān lǐ ér yuè shuò rì shí. shì sūn ruì yì:" àn bā zuò shū, yǐ wéi zhēng yuè zhī rì, tài yáng kuī yào, zhé jiàn yú tiān, ér guān zhě bì yǒu guàn xiǎng zhī yí, jīn shí zhī lè, yǐn yàn zhī yú, xiàn chóu zhī bào. shì wèi wén zāi bù zhī sù, jiàn yì bù chù tì yě."
献帝初平四年正月,当祠南郊,尚书八座议,欲卻郊日,又定冠礼而月朔日蚀。士孙瑞议:"按八座书,以为正月之日,太阳亏曜,谪见於天,而冠者必有祼享之仪,金石之乐,饮燕之娱,献酬之报。是为闻灾不祗肃,见异不怵惕也。"
jí jiàn ān zhōng, jiāng yuán huì, ér tài shǐ shàng yán zhèng cháo dāng rì shí. cháo chén yì yìng huì bù? bó píng jì lì liú shào jiàn yán yuē:" zǐ shèn bì zào, gǔ zhī liáng shǐ, yóu zhàn shuǐ huǒ cuò shī tiān shí. lǐ, zhū hóu lǚ jiàn tiān zǐ, rù mén bù dé zhōng lǐ zhě sì, rì shí zài yī. rán zé shèng rén chuí zhì, bù wéi biàn yì xiān fèi cháo lǐ zhě, huò zāi xiāo yì fú, huò tuī shù miù wù." shí shàng shū lìng xún yù jí zhòng rén xián shàn ér cóng zhī, suì cháo rú jiù, rì yì bù shí, shào yóu cǐ zhù míng.
及建安中,将元会,而太史上言正朝当日蚀。朝臣议应会不?博平计吏刘邵建言曰:"梓慎、裨灶,古之良史,犹占水火错失天时。礼,诸侯旅见天子,入门不得终礼者四,日蚀在一。然则圣人垂制,不为变异先废朝礼者,或灾消异伏,或推术谬误。"时尚书令荀彧及众人咸善而从之,遂朝如旧,日亦不蚀,邵由此著名。
wèi gāo guì xiāng gōng zhèng yuán èr nián, tài shǐ zòu:" sān yuè yī rì yín shí hé shuò, qù jiāo èr dù, kǒng xiāng fù jìn." zhǔ zhě zòu, xuān chì yǒu sī, wèi jiù rì shí. bèi jì, shí guò ér bù shí, dà jiàng jūn cáo shuǎng tuī shǐ guān bù yàn zhī fù, kōng shè hé shuò zhī qī, yǐ yí shàng xià. guāng lù dài fu lǐng tài shǐ lìng yōng yán:" diǎn lì zhě àn lì shù tuī jiāo huì zhī qī, hòu zhě cì chí jí zhī dù, dāng shuò, shì wú yǒu wéi cuò ěr." zhòng wèn diǎn lì zhōu cháo děng, duì yuē:" lì hòu suǒ zhǎng, tuī bù chí sù. kě yǐ zhī jiā shí zǎo wǎn, dù jiāo huǎn jí kě yǐ zhī báo shí qiǎn shēn. hé shuò zhī shí, huò yǒu yuè yǎn rì, zé bì zhàng rì tǐ, shǐ guāng jǐng yǒu kuī, gù wèi zhī rì shí. huò rì yǎn yuè, zé rì cóng yuè shàng guò, wèi zhī yīn bù qīn yáng, suī jiāo wú biàn. zhì yú rì yuè xiàng yǎn, bì shí zhī lǐ, wú shù yǐ tuī. shì yǐ gǔ zhě zhū hóu lǚ jiàn tiān zǐ, rì shí zé fèi lǐ cháng dì jiāo shè, rì shí zé jiē jì. shì yǐ qián dài shǐ guān, bù néng shěn rì shí zhī shù, gù yǒu bù dé zhōng lǐ. zì hàn gù shì yǐ wéi rì shí bì dāng yú jiāo, měi zhì qí shí, shēn jǐng bǎi guān, yǐ bèi rì biàn. jiǎ yín zhào shū, yǒu bèi shí zhī zhì, wú kǎo fù zhī fǎ." shì zhōng zhèng xiǎo tóng yì:" shǐ guān bù wù shěn chá guǐ dù, jǐn zōng shū mì, miù zhǔn jiāo huì, yǐ wéi qí zhào. zhì nǎi xū shè yí rì, dà jǐng wài nèi. qí yǒu bù xiào, zé wěi yú chà guǐ dù, jìn zòng zì yóu, jiē fēi qí yì. àn chūn qiū, zhāo gōng sān shí yī nián shí èr yuè xīn hài rì shí. jìn shǐ mò yǐ gēng wǔ zhī rì, rì shǐ yǒu zhé. zì gēng wǔ zhì xīn hài sì shí èr rì, rì shí zhī zhào, gù xíng yú qián yǐ. cǐ wèi gǔ yǒu míng fǎ, ér jīn bù chá. shì shǒu guān duò zhí, kǎo chá wú xiào, cǐ yǒu sī zhī zuì." yòu dá:" gǔ lái huáng dì zhuān xū xià yīn zhōu lǔ liù lì, jiē wú tuī rì shí fǎ, dàn yǒu kǎo kè shū mì ér yǐ. fù zuò zhī tiáo, yóu běn wú shù kě kè, fēi sī shì zhī zuì." nǎi zhǐ.
魏高贵乡公正元二年,太史奏:"三月一日寅时合朔,去交二度,恐相附近。"主者奏,宣敕有司,为救日蚀。备既,时过而不蚀,大将军曹爽推史官不验之负,空设合朔之期,以疑上下。光禄大夫领太史令邕言:"典历者按历术推交会之期,候者伺迟疾之度,当朔,事无有违错耳。"重问典历周晁等,对曰:"历候所掌,推步迟速。可以知加时早晚,度交缓急;可以知薄蚀浅深。合朔之时,或有月掩日,则蔽障日体,使光景有亏,故谓之日蚀。或日掩月,则日从月上过,谓之阴不侵阳,虽交无变。至於日月相掩,必蚀之理,无术以推。是以古者诸侯旅见天子,日蚀则废礼;尝禘郊社,日蚀则接祭。是以前代史官,不能审日蚀之数,故有不得终礼。自汉故事以为日蚀必当於交,每至其时,申警百官,以备日变。甲寅诏书,有备蚀之制,无考负之法。"侍中郑小同议:"史官不务审察晷度,谨综疏密,谬准交会,以为其兆。至乃虚设疑日,大警外内。其有不效,则委於差晷度,禁纵自由,皆非其义。按春秋,昭公三十一年十二月辛亥日蚀。晋史墨以庚午之日,日始有谪。自庚午至辛亥四十二日,日蚀之兆,固形於前矣。此为古有明法,而今不察。是守官惰职,考察无效,此有司之罪。"又答:"古来黄帝、颛顼、夏殷周鲁六历,皆无推日蚀法,但有考课疏密而已。负坐之条,由本无术可课,非司事之罪。"乃止。
jìn wǔ dì xián níng sān nián sì nián, bìng yǐ zhèng cháo hé shuò què yuán huì.
晋武帝咸宁三年、四年,并以正朝合朔卻元会。
dōng jìn yuán dì tài xìng yuán nián sì yuè, hé shuò. yǒu sī zòu yì:" àn chūn qiū, rì yǒu shí zhī, tiān zǐ fá gǔ yú shè, gōng zhū yīn yě zhū hóu fá gǔ yú cháo, chén zì gōng yě. àn shàng shū fú, ruò rì yǒu biàn, biàn jī gǔ zhū mén, yǒu wéi jiù diǎn." zhào yuē:" suǒ chén yǒu zhèng yì, gǎi zhī."
东晋元帝太兴元年四月,合朔。有司奏议:"按春秋,日有蚀之,天子伐鼓於社,攻诸阴也;诸侯伐鼓於朝,臣自攻也。按尚书符,若日有变,便击鼓诸门,有违旧典。"诏曰:"所陈有正义,改之。"
zhì kāng dì jiàn yuán yuán nián, tài shǐ shàng yuán rì hé shuò, hòu fù yí yīng què huì yǔ bù. yǔ bīng fǔ zhèng, xiě liú shào yì yǐ shì bā zuò. cài mó zhe yì fēi zhī yuē:" shào lùn zāi xiāo yì fú, yòu yǐ zào shèn yóu yǒu cuò shī, tài shǐ shàng yán, yì bù bì shěn, qí lǐ chéng rán yě. ér yún' shèng rén chuí zhì, bù wéi biàn yì xiān fèi cháo lǐ', cǐ zé miù yǐ. zāi xiáng zhī fā, suǒ yǐ qiǎn gào rén jūn, wáng zhě zhī suǒ zhòng jiè, gù sù fú fèi lè, tuì bì zhèng qǐn, bǎi guān jiàng wù, yòng bì fá gǔ, gōng qīn jiù zhī. fū jìng jiè zhī shì, yǔ qí yí ér fèi zhī, níng shùn ér xíng zhī. gù kǒng zǐ lǎo dān zhù zàng yú xiàng dǎng, yǐ sàng bù xīng xíng, gù rì shí ér zhǐ jiù, yuē ān zhī bú jiàn xīng. jīn shǐ guān yán dāng shí, yì ān zhī qí bù shí? fū zǐ lǎo dān xiān xíng jiàn xīng zhī fáng, ér shào nì fèi rì shí zhī jiè, shì fǎn shèng xián zhī chéng guī yě. lǔ huán gōng rén shēn yǒu zāi, ér yǐ yǐ hài cháng jì, chūn qiū jī zhī. zāi shì jì guò, zhuī jù wèi yǐ, gù fèi zōng miào zhī jì kuàng wén tiān shěng jiāng zhì, ér xíng qìng lè zhī huì, yú shì guāi yǐ. lǐ jì suǒ yún zhū hóu rù mén bù dé zhōng lǐ zhě, wèi rì guān bù xiān yán, zhū hóu jì rù, jiàn shí nǎi zhī ěr fēi xiān wén dāng shí ér cháo huì bù fèi yě. shào yǐn cǐ wén, shī qí yì zhǐ. shào suǒ zhí zhě, lǐ jì yě fū zǐ lǎo dān xiàng dǎng zhī shì, yì lǐ jì suǒ yán, fù wéi ér fǎn zhī, jìn tuì wú jù. rán xún yù suǒ shàn, hàn cháo suǒ cóng, suì lìng cǐ yán zhì jīn jiàn chēng, mò zhī qí miù. hòu lái jūn zǐ jiāng zhǔn yǐ wéi jiè, gù zhèng zhī yún ěr." yú shì zhòng yì cóng zhī.
至康帝建元元年,太史上元日合朔,后复疑应卻会与不。庾冰辅政,写刘邵议以示八座。蔡谟著议非之曰:"邵论灾消异伏,又以灶慎犹有错失,太史上言,亦不必审,其理诚然也。而云'圣人垂制,不为变异先废朝礼',此则谬矣。灾祥之发,所以谴告人君,王者之所重诫,故素服废乐,退避正寝,百官降物,用币伐鼓,躬亲救之。夫敬诫之事,与其疑而废之,宁顺而行之。故孔子、老聃助葬於巷党,以丧不星行,故日蚀而止柩,曰安知不见星。今史官言当蚀,亦安知其不蚀?夫子、老聃先行见星之防,而邵逆废日蚀之戒,是反圣贤之成规也。鲁桓公壬申有灾,而以乙亥尝祭,春秋讥之。灾事既过,追惧未已,故废宗庙之祭;况闻天眚将至,而行庆乐之会,於事乖矣。礼记所云诸侯入门不得终礼者,谓日官不先言,诸侯既入,见蚀乃知耳;非先闻当蚀而朝会不废也。邵引此文,失其义旨。邵所执者,礼记也;夫子、老聃、巷党之事,亦礼记所言,复违而反之,进退无据。然荀彧所善,汉朝所从,遂令此言至今见称,莫知其谬。后来君子将准以为诫,故正之云尔。"於是众议从之。
mù dì yǒng hé zhōng, yīn hào fǔ zhèng, yòu yù cóng liú shào yì bù què huì. wáng biāo zhī yì yuē:" lǐ yún zhū hóu lǚ jiàn tiān zǐ, bù dé zhōng lǐ ér fèi zhě sì, zì wèi zú bào yǒu zhī, fēi wèi xiān cún qí shì, ér jiǎo xìng shǐ guān tuī shù cuò miù, gù bù xiān fèi cháo lǐ." yòu cóng biāo zhī yì.
穆帝永和中,殷浩辅政,又欲从刘邵议不卻会。王彪之议曰:"礼云诸侯旅见天子,不得终礼而废者四,自谓卒暴有之,非谓先存其事,而侥倖史官推术错谬,故不先废朝礼。"又从彪之议。
sòng yīn jìn zhì.
宋因晋制。
qí wǔ dì yǒng míng yuán nián shí èr yuè, yǒu sī zòu:" jīn yuè sān rì, là cí tài shè jì. yī rì hé shuò, rì shí jì zài zhì zhāi nèi, wèi shěn yú shè cí wú yí bù? cáo jiǎn wèi yǒu qián zhǔn." shàng shū lìng wáng jiǎn yì:" lǐ jì zēng zǐ wèn' tiān zǐ cháng dì jiāo shè wǔ sì zhī jì, fǔ guǐ jì chén', wéi dà sàng nǎi fèi. zhì yú dāng jì zhī rì, huǒ jí rì shí zé tíng. xún fá gǔ yòng shēng, yóu lái shàng yǐ, ér fǔ guǐ chū chén, wèn suǒ bù jí. jù cǐ ér yán, zhì zhāi chū rì, réng zhí báo shí, zé bù yīng fèi jì. àn hàn chū píng zhōng, shì sūn ruì yì yǐ rì shí fèi guān ér bù fèi jiāo, cháo yì cóng zhī. wáng zhě fù tiān qīn dì, jiāo shè bù shū, cǐ zé qián zhǔn, wèi bù yí fèi." zhào kě.
齐武帝永明元年十二月,有司奏:"今月三日,腊祠太社稷。一日合朔,日蚀既在致斋内,未审於社祠无疑不?曹检未有前准。"尚书令王俭议:"礼记曾子问'天子尝禘郊社五祀之祭,簠簋既陈',唯大丧乃废。至於当祭之日,火及日蚀则停。寻伐鼓用牲,由来尚矣,而簠簋初陈,问所不及。据此而言,致斋初日,仍值薄蚀,则不应废祭。按汉初平中,士孙瑞议以日蚀废冠而不废郊,朝议从之。王者父天亲地,郊社不殊,此则前准,谓不宜废。"诏可。
běi qí zhì, rì shí, zé tài jí diàn xī xiāng dōng xiàng, dōng táng dōng xiāng xī xiàng, gè shè yù zuò. qún guān gōng fú. zhòu lòu shàng shuǐ yī kè, nèi wài jiē yán. sān mén zhě bì zhōng mén, dān mén zhě yǎn zhī. shí qián sān kè, huáng dì fú tōng tiān guān, jí yù zuò, zhí wèi rú cháng, bù xǐng shì. yǒu biàn, wén gǔ yīn, zé bì zhèng diàn, jiù dōng táng, fú bái jiá dān yī. shì chén jiē chì zé, dài jiàn, shēng diàn shì. zhū sī gè yú qí suǒ, chì zé, chí jiàn, chū hù xiàng rì lì. yǒu sī gè lǜ guān shǔ, bìng xíng gōng nèi zhū mén yè mén, tún wèi tài shè. yè lìng yǐ guān shǔ wéi shè, shǒu sì mén, yǐ zhū sī shéng rào xì shè tán sān zā. tài zhù lìng chén cí zé shè. tài shǐ lìng èr rén, zǒu mǎ lù bǎn shàng shàng shū, mén sī jí shàng zhī. yòu gào qīng dōu yǐn míng gǔ, rú yán gǔ fǎ. rì guāng fù, nǎi zhǐ, zòu jiě yán.
北齐制,日蚀,则太极殿西厢东向,东堂东厢西向,各设御座。群官公服。昼漏上水一刻,内外皆严。三门者闭中门,单门者掩之。蚀前三刻,皇帝服通天冠,即御座,直卫如常,不省事。有变,闻鼓音,则避正殿,就东堂,服白袷单衣。侍臣皆赤帻,带剑,升殿侍。诸司各於其所,赤帻,持剑,出户向日立。有司各率官属,并行宫内诸门、掖门,屯卫太社。邺令以官属围社,守四门,以朱丝绳绕系社坛三匝。太祝令陈辞责社。太史令二人,走马露版上尚书,门司疾上之。又告清都尹鸣鼓,如严鼓法。日光复,乃止,奏解严。
dà táng hé shuò fá gǔ, jù kāi yuán lǐ.
大唐合朔伐鼓,具开元礼。
dōng xià zhì qǐn gǔ bīng
冬夏至寝鼓兵
yì yuē:" xiān wáng yǐ zhì rì bì guān, shāng lǚ bù xíng, hòu bù xǐng fāng." wǔ jīng tōng yì yuē:" yǐ dōng zhì yáng qì méng shēng, yīn yáng jiāo jīng, shǐ chéng wàn wù, qì wēi zài xià, bù kě dòng xiè. wáng zhě chéng tiān lǐ wù, gù shuài xiān tiān xià, jìng ér bù rǎo yě. xià zhì yīn qì shǐ dòng ér wèi dá, gù yì qǐn bīng gǔ, bù shè zhèng shì, zhù wēi qì zhī yǎng yě."
易曰:"先王以至日闭关,商旅不行,后不省方。"五经通义曰:"以冬至阳气萌生,阴阳交精,始成万物,气微在下,不可动洩。王者承天理物,故率先天下,静而不扰也。夏至阴气始动而未达,故亦寝兵鼓,不设政事,助微气之养也。"
jìn liú xiá yì yuē, yǐ wéi:" yáng shí jūn dào, shì yǐ wēi yáng chū xìng, qìng qí fāng shèng, qǐn gǔ xī bīng, bù yù zhèn dàng yě. lǐ zūn wú èr, ruò dāng zhù yīn, qǐ yī zhī yì. hé yǐ míng zhī?' bǐ yuè ér shí, zé wéi qí cháng cǐ rì ér shí, yú hé bù zāng'. yuè shí wú jiù zhī dào míng yǐ." hé xióng yǐ wéi:" èr jié, yīn yáng shēng jiàng zhī jí, huì tōng jiāo dài zhī rì. èr qì jì jiē, gāng róu shǐ fēn. jūn zǐ yuǎn shèn zhū wù, jìn shèn zhū jǐ. zài dōng yù jìng, zài xià wú zào. bǎi guān jìng shì, wú xíng yǐ dìng. qǐn gǔ xī bīng, qí yí hé tóng." zhāng yǔ yuē:" dōng xià èr zhì, shèn wēi bù yì. zuǒ zhuàn yuē:' fán fēn zhì qǐ bì, bì shū yún wù, wèi bèi gù yě.' suǒ zhòng suǒ shèn, yú shì zài yǐ. zhōu lǐ' tài pú zhǎng zàn wáng gǔ, jiù rì yuè yì rú zhī'. zuǒ zhuàn yòu yuē' yuè yì rú zhī'. yòu yuē' fēi rì yuè zhī shěng bù gǔ'. jiē zhèng jīng yě. rì zhǎng zé hè, jūn fù dào yě. xià qìng shàng huì, qíng jiāo jié yě. rì duǎn zé bù, chén zǐ dào yě. gǔ yǐ dòng zhòng, shì yǐ èr zhì yíng sòng tóng qǐn zhī yě." liú hóng wèi:" qǐn gǔ bù chū jīng zhuàn, huò yǐ hàn xìng. rì shí yīn shèng, jī gǔ zhù yáng, zé dōng zhì zhù yáng, bù yīng qǐn gǔ yě." yú zàn yòu yún:" àn hàn zhì, yǒu dōng zhì jué shì bù tīng zhèng zhī tiáo, ér wú xià zhì yě. yǐ cǐ tuī zhī, xià zhì bù yīng qǐn zhèng shì." zhèng yáo yuē:" xún dōng zhì qǐn gǔ zhī yì, suī wú zhèng wén, kǒng yǒu yóu ěr. fū tiān zhī dé, guì shēng è shā, dōng zhì shǎo yáng chū fā, méng yá zhī jiàn, yù xǐng fāng, tài shùn dòng zhī xiàng, yǐ yīng zhì dào, shì yǐ bù xǐng fāng shì, ān néng míng gǔ? hòu dài nǐ yì zhì qǐn zhī, fēi wéi zhù yáng yě. xià zhì shǎo yīn zhào qǐ, shā qì zì xìng, fǒu bō jiāng zhì, dà qī fāng lái, yí yǒu míng gǔ kāi guān, xīng bīng hài lǚ, shī mìng sì fāng, gào qí nì zhào, yǐ è xiǎo rén fāng zhǎng zhī hài. èr zhì zhī yì, fǒu tài dào yì, xiū qī yǒu shū, qǐn gǔ zhī jiào, bù yí tóng yě. ruò yǐ xià zhì, sú rén suǒ zhòng, wén wǔ kě xī zhī yī rì, bù kě qián sān hòu sān, děng yú dōng zhì yě."
晋刘遐议曰,以为:"阳实君道,是以微阳初兴,庆其方盛,寝鼓息兵,不欲震荡也。礼尊无二,若当助阴,岂一之义。何以明之?'彼月而蚀,则惟其常;此日而蚀,于何不臧'。月蚀无救之道明矣。"何熊以为:"二节,阴阳升降之极,会通交代之日。二气既接,刚柔始分。君子远慎诸物,近慎诸己。在冬欲静,在夏无躁。百官静事,无刑以定。寝鼓息兵,其宜合同。"张俣曰:"冬夏二至,慎微不异。左传曰:'凡分至启闭,必书云物,为备故也。'所重所慎,於是在矣。周礼'太仆掌赞王鼓,救日月亦如之'。左传又曰'月亦如之'。又曰'非日月之眚不鼓'。皆正经也。日长则贺,君父道也。下庆上会,情交节也。日短则不,臣子道也。鼓以动众,是以二至迎送同寝之也。"刘泓谓:"寝鼓不出经传,或以汉兴。日蚀阴盛,击鼓助阳,则冬至助阳,不应寝鼓也。"于瓒又云:"按汉制,有冬至绝事不听政之条,而无夏至也。以此推之,夏至不应寝政事。"郑瑶曰:"寻冬至寝鼓之义,虽无正文,恐有由耳。夫天之德,贵生恶杀,冬至少阳初发,萌芽之渐,欲省方,泰顺动之象,以应至道,是以不省方事,安能鸣鼓?后代拟议至寝之,非为助阳也。夏至少阴肇起,杀气自兴,否剥将至,大戚方来,宜有鸣鼓开关,兴兵骇旅,施命四方,诰其逆兆,以遏小人方长之害。二至之义,否泰道异,休戚有殊,寝鼓之教,不宜同也。若以夏至,俗人所重,文武可息之一日,不可前三后三,等於冬至也。"
mǎ zhèng mǎ jì fù zhōu suí dà táng
马政(马祭附 周 隋 大唐)
zhōu zhì, xià guān xiào rén zhǎng wáng mǎ zhī zhèng. zhèng wèi chà zé yǎng chéng zhī shù yě. yuè lìng yuē" bān mǎ zhèng". tiān zǐ shí yǒu èr xián, mǎ liù zhǒng: zhǒng mǎ róng mǎ qí mǎ dào mǎ tián mǎ nú mǎ. zhǒng wèi shàng shàn shì mǔ zhě. yǐ cì chà zhī, yù lù jià zhǒng mǎ, róng lù jià róng mǎ, jīn lù jià qí mǎ, xiàng lù jià dào mǎ, tián lù jià tián mǎ, nú mǎ gěi gōng zhōng zhī yì. bāng guó liù xián, mǎ sì zhǒng. jiā sì xián, mǎ èr zhǒng. jiàng shā zhī chà. měi jiù wèi yī xián. zhū hóu yǒu qí mǎ dào mǎ tián mǎ. jiā wèi dài fū, yǒu tián mǎ. gè yī xián. qí nú mǎ zé jiē fēn wéi sān yān. fán bān liáng mǎ ér yǎng chéng zhī. chéng mǎ yī shī sì yǔ. sān shèng wèi zào, zào yī qù mǎ. sān zào wèi xì, xì yī yù fū. liù xì wèi jiù, jiù yī pū fū. liù jiù chéng xiào, xiào yǒu zuǒ yòu. nú mǎ sān liáng mǎ zhī shù. lì mǎ yī yǔ, bā lì yī shī, bā shī yī qù mǎ, bā qù mǎ yī yù fū. liáng, shàn yě. shàn mǎ, wǔ lù zhī mǎ. qù mǎ yù fū pū fū, shuài zhī míng yě. qù mǎ xià shì, yù fū zhōng shì, zé pū fū shàng shì yě. zì chéng zhì jiù, qí shù èr bǎi yī shí liù pǐ. yì gān wèi mǎ, cǐ yīng gān zhī cè yě. zhì xiào biàn wéi yán chéng zhě, míng liù mǎ gè yī jiù ér wáng mǎ xiǎo bèi yě. xiào yǒu zuǒ yòu, zé liáng mǎ yī zhǒng zhě, sì bǎi sān shí èr pǐ, wǔ zhǒng hé èr qiān yī bǎi liù shí pǐ. nú mǎ sān zhī, zé wèi qiān èr bǎi jiǔ shí liù pǐ. wǔ liáng yī nú, fán sān qiān sì bǎi wǔ shí liù pǐ, rán hòu wáng mǎ dà bèi. shī yún" lái pìn sān qiān", cǐ wèi wáng mǎ zhī dà shù yú? lì, ǒu yě. nú mǎ zì yǔ zhì yù fū, fán mǎ qiān èr shí sì pǐ, yǔ sān liáng mǎ zhī shù bù xiāng yìng," bā" jiē yí wèi" liù", zì zhī wù yě. shī shí èr pǐ, qù mǎ qī shí èr pǐ, zé yù fū sì bǎi sān shí èr pǐ yǐ. qù yīn cāng zǒu fǎn. qù mǎ zhǎng zàn zhèng liáng mǎ, ér qí qí yǐn shí, jiǎn qí liù jié. zàn, zuǒ yě. jiǎn, chà yě. jié, liàng yě. chà zé wáng mǎ yǐ wéi liù děng. wū mǎ zhǎng yǎng jí mǎ ér chéng zhì zhī, xiāng yī ér yào gōng mǎ jí, shòu cái yú xiào rén. chéng wèi qū bù yǐ fā qí jí, zhī suǒ jí chù nǎi zhì zhī. mù shī zhǎng mù dì, jiē yǒu lì jìn ér bān zhī. mèng chūn fén mù, fén mù dì, yǐ chú chén shēng xīn cǎo. zhòng chūn tōng yín. zhòng chūn, yīn yáng jiāo wàn wù shēng zhī shí, kě yǐ hé mǎ zhī pìn mǔ. àn yuè lìng:" jì chūn nǎi hé lèi niú téng mǎ, yóu pìn yú mù." mǎ zhì zhǎng zhì mǎ mǎ liàng sān wù, yī yuē róng mǎ, èr yuē tián mǎ, sān yuē nú mǎ, jiē yǒu wù jiǎ. cǐ sān mǎ zhě, mǎi yǐ gěi guān fǔ zhī shǐ, wú zhǒng yě. jiē yǒu wù jiǎ, wèi jiē yǒu wù sè jí jiǎ zhí. fán shòu mǎ yú yǒu sī zhě, shū qí chǐ máo yǔ qí jiǎ. mǎ sǐ zé xún zhī nèi, gèng xún zhī wài, rù mǎ ěr, yǐ qí wù gèng qí wài fǒu. xún zhī nèi sǐ zhě, cháng yǐ chǐ máo yǔ jiǎ, shòu zhī rì qiǎn, yǎng zhī è yě. xún zhī wài sǐ, rù mǎ ěr, cháng yǐ máo sè, bù yǐ chǐ jiǎ, rèn zhī guò qí rèn yě. qí wài fǒu zhě, xún zhī wài yú èr shí rì ér sǐ zhě, bù rèn yòng, fēi yòng zhě zuì. chūn jì mǎ zǔ, zhí jū. mǎ zǔ, tiān sì yě. xiào jīng shuō yuē" fáng wèi lóng mǎ". zhèng zhòng yún:" zhí jū wú lìng jìn mǔ, yóu gōng jū yě. èr suì yuē jū, sān suì yuē táo." zhèng xuán wèi:" zhí yóu jū yě. chūn tōng yín zhī shí, jū ruò, xuè qì wèi dìng, wèi qí chéng pǐ shāng zhī." xià jì xiān mù, bān mǎ gōng tè. xiān mù, shǐ yǎng mǎ zhě, qí rén wèi wén. xià tōng yín zhī hòu, gōng qí tè, wèi qí tí niè bù kě chéng yòng. zhèng zhòng yún:" gōng tè wèi chéng zhī." chéng yīn zēng. qiū jì mǎ shè, zāng pū. mǎ shè, shǐ chéng mǎ zhě, shì běn zuò yuē:" xiāng tǔ zuò chéng mǎ." zhèng zhòng yún:" zāng pū wèi jiǎn liàn yù zhě, lìng jiē shàn yě." zhèng xuán wèi:" pū, yù wǔ lù zhī pū." dōng jì mǎ bù, xiàn mǎ, jiǎng yù fū. mǎ bù, shén, wèi zāi hài mǎ zhě. xiàn mǎ, jiàn chéng mǎ yú wáng yě. yù fū, yù èr chē cóng chē shǐ chē zhě. jiǎng yóu jiǎn xí. qí yú jì dà zé, yòng zhòng yuè gāng rì. jiǎ gēng bǐng rén wù wèi gāng rì, yǐ dīng xīn guǐ jǐ wèi róu rì.
周制,夏官校人掌王马之政。(政谓差择养乘之数也。月令曰"班马政"。)天子十有二闲,马六种:种马、戎马、齐马、道马、田马、驽马。(种谓上善似母者。以次差之,玉辂驾种马,戎辂驾戎马,金辂驾齐马,象辂驾道马,田辂驾田马,驽马给宫中之役。)邦国六闲,马四种。家四闲,马二种。(降杀之差。每厩为一闲。诸侯有齐马、道马、田马。家谓大夫,有田马。各一闲。其驽马则皆分为三焉。)凡颁良马而养乘之。乘马一师四圉。三乘为皂,皂一趣马。三皂为系,系一驭夫。六系为厩,厩一仆夫。六厩成校,校有左右。驽马三良马之数。丽马一圉,八丽一师,八师一趣马,八趣马一驭夫。(良,善也。善马,五辂之马。趣马、驭夫、仆夫,帅之名也。趣马下士,驭夫中士,则仆夫上士也。自乘至厩,其数二百一十六匹。易乾为马,此应乾之策也。至校变为言成者,明六马各一厩而王马小备也。校有左右,则良马一种者,四百三十二匹,五种合二千一百六十匹。驽马三之,则为千二百九十六匹。五良一驽,凡三千四百五十六匹,然后王马大备。诗云"騋牝三千",此谓王马之大数欤?丽,耦也。驽马自圉至驭夫,凡马千二十四匹,与三良马之数不相应,"八"皆宜为"六",字之误也。师十二匹,趣马七十二匹,则驭夫四百三十二匹矣。趣音仓走反。)趣马掌赞正良马,而齐其饮食,简其六节。(赞,佐也。简,差也。节,量也。差择王马以为六等。)巫马掌养疾马而乘治之,相医而药攻马疾,受财於校人。(乘谓驱步以发其疾,知所疾处乃治之。)牧师掌牧地,皆有厉禁而颁之。孟春焚牧,(焚牧地,以除陈生新草。)仲春通淫。(仲春,阴阳交万物生之时,可以合马之牝牡。按月令:"季春乃合累牛腾马,游牝於牧。")马质掌质马马量三物,一曰戎马,二曰田马,三曰驽马,皆有物贾。(此三马者,买以给官府之使,无种也。皆有物贾,谓皆有物色及贾直。)凡受马於有司者,书其齿毛与其贾。马死则旬之内,更;旬之外,入马耳,以其物更;其外否。(旬之内死者,偿以齿毛与贾,受之日浅,养之恶也。旬之外死,入马耳,偿以毛色,不以齿贾,任之过其任也。其外否者,旬之外逾二十日而死者,不任用,非用者罪。)春祭马祖,执驹。(马祖,天驷也。孝经说曰"房为龙马"。郑众云:"执驹无令近母,犹攻驹也。二岁曰驹,三岁曰駣。"郑玄谓:"执犹拘也。春通淫之时,驹弱,血气未定,为其乘匹伤之。")夏祭先牧,颁马攻特。(先牧,始养马者,其人未闻。夏通淫之后,攻其特,为其蹄齧不可乘用。郑众云:"攻特谓騬之。"騬音缯。)秋祭马社,臧仆。(马社,始乘马者,世本作曰:"相土作乘马。"郑众云:"臧仆谓简练驭者,令皆善也。"郑玄谓:"仆,驭五辂之仆。")冬祭马步,献马,讲驭夫。(马步,神,为灾害马者。献马,见成马於王也。驭夫,驭贰车、从车、使车者。讲犹简习。)其於祭大泽,用仲月刚日。(甲庚丙壬戊为刚日,乙丁辛癸己为柔日。)
suí zhì, cháng yǐ zhòng chūn, yòng shǎo láo jì mǎ zǔ yú dà zé, zhū hé jì guān yú jì suǒ zhì zhāi yī rì, jī chái yú liáo tán, lǐ bì, jiù liáo. zhòng xià jì xiān mù, zhòng qiū jì mǎ shè, zhòng dōng jì mǎ bù, bìng yú dà zé, jiē yǐ gāng rì. shēng yòng shǎo láo, rú jì mǎ zǔ, mái ér bù liáo.
隋制,常以仲春,用少牢祭马祖於大泽,诸合祭官於祭所致斋一日,积柴於燎坛,礼毕,就燎。仲夏祭先牧,仲秋祭马社,仲冬祭马步,并於大泽,皆以刚日。牲用少牢,如祭马祖,埋而不燎。
dà táng mǎ jì yīn suí zhī zhì, qí yí rú kāi yuán lǐ.
大唐马祭因隋之制,其仪如开元礼。
shí nuó zhōu hòu hàn běi qí suí dà táng
时傩(周 后汉 北齐 隋 大唐)
zhōu zhì, xià guān fāng xiāng shì zhǎng méng xióng pí, huáng jīn sì mù, xuán yī zhū shang, zhí gē yáng dùn, shuài bǎi lì ér shí nuó, yǐ suǒ shì ōu yì. méng, mào yě. mào xióng pí zhě, yǐ jīng ōu yì lì zhī guǐ, rú jīn qī tóu yě. shí nuó, sì shí zuò fāng xiāng shì yǐ nuó què xiōng è yě. yuè lìng: jì chūn, mìng guó nuó, jiǔ mén zhé rǎng, yǐ bì chūn qì. hóng fàn chuán yún:" yán zhī bù cóng, zé yǒu quǎn huò. quǎn shǔ jīn yě, gù zhé zhī yú jiǔ mén, suǒ yǐ yì jīn fú mù, bì chéng chūn gōng. dōng fāng sān mén bù zhé, chūn wèi bù shā, qiě shèng dé suǒ zài, wú suǒ rǎng." zhòng qiū, tiān zǐ nǎi nuó, yǐ dá qiū qì. cǐ nuó, nuó yáng qì. kǒng yáng shǔ zhì cǐ bù shuāi, hài yì jiāng jí rén, gù nuó yǐ tōng qiū qì. fāng yù zhù qiū, gù bù zhé quǎn. jì dōng, mìng yǒu sī dà nuó páng zhé, yǐ sòng hán qì. dà nuó, wèi suì zhōng zhú chú yīn yì, yǐ sòng hán qì. páng wèi wáng chéng sì páng shí èr mén yě. zhé wèi zhé quǎn yú mén yě. chūn zhé jiǔ mén, dōng lǐ dà, gù biàn zhé yú shí èr mén, suǒ yǐ fú yáng yì yīn zhī yì yě. quǎn shǔ jīn, dōng jǐn chūn xīng, chūn wèi mù, gù shā jīn yǐ zhù mù qì.
周制,夏官方相氏掌蒙熊皮,黄金四目,玄衣朱裳,执戈扬楯,帅百隶而时傩,以索室殴疫。(蒙,冒也。冒熊皮者,以惊殴疫疠之鬼,如今魌头也。时傩,四时作方相氏以傩卻凶恶也。)月令:季春,命国傩,九门磔攘,以毕春气。(洪范传云:"言之不从,则有犬祸。犬属金也,故磔之於九门,所以抑金扶木,毕成春功。东方三门不磔,春位不杀,且盛德所在,无所攘。")仲秋,天子乃傩,以达秋气。(此傩,傩阳气。恐阳暑至此不衰,害亦将及人,故傩以通秋气。方欲助秋,故不磔犬。)季冬,命有司大傩旁磔,以送寒气。(大傩,为岁终逐除阴疫,以送寒气。旁谓王城四旁十二门也。磔谓磔犬於门也。春磔九门,冬礼大,故遍磔於十二门,所以扶阳抑阴之义也。犬属金,冬尽春兴,春为木,故杀金以助木气。)
hòu hàn jì dōng xiān là yī rì, dà nuó, nuó, què zhī yě. wèi zhī zhú yì. hàn jiù yí yuē:" zhuān xū shì yǒu sān zi, shēng ér wáng qù wèi yì guǐ. yī jū jiāng shuǐ, shì wèi nüè guǐ yī jū ruò shuǐ, shì wèi wǎng liǎng yù guǐ yī jū rén gōng shì qū yú, shàn jīng rén xiǎo ér." yuè lìng zhāng jù yuē:" rì xíng běi fāng zhī sù, běi fāng dà yīn, kǒng wèi suǒ yì, gù mìng yǒu sī dà nuó, suǒ yǐ fú yáng yì yīn yě." lú zhí lǐ jì zhù yún:" suǒ yǐ zhú shuāi ér yíng xīn." qí yí: xuǎn zhòng huáng mén zǐ dì nián shí suì yǐ shàng, shí èr yǐ xià, bǎi èr shí rén wéi zhèn zi. jiē chì zé zào zhì, zhí dà táo. hàn jiù yí yuē:" fāng xiāng shuài bǎi lì jí tóng zǐ, yǐ táo hú jí shǐ tǔ gǔ, gǔ qiě shè zhī, yǐ chì wán wǔ gǔ bō sǎ zhī." qiáo zhōu lún yǔ zhù yuē:" yǐ wěi shǐ shè zhī." xuē zōng yuē:" chāng zhī yán shàn, shàn tóng yòu zǐ yě." zhèn yīn zhèn. fāng xiāng shì huáng jīn sì mù, méng xióng pí, xuán yī zhū shang, zhí gē yáng dùn. shí èr shòu yǒu yī máo jiǎo. zhōng huáng mén xíng zhī, rǒng cóng pú yè jiāng zhī, yǐ zhú è guǐ yú jìn zhōng. yè lòu shàng shuǐ, cháo chén huì, shì zhōng shàng shū yù shǐ yè zhě hǔ bēn yǔ lín láng jiāng zhí shì, jiē chì zé bì wèi. shèng yú yù qián diàn. huáng mén lìng zòu yuē:" chāng zi bèi, qǐng zhú yì." yú shì zhōng huáng mén chàng, chāng zi hé, yuē:" jiǎ zuò shí dǎi xiōng, fèi wèi shí hǔ, xióng bó shí mèi, téng jiǎn shí bù xiáng, lǎn zhū shí jiù, bó qí shí mèng, qiáng liáng zǔ míng gòng shí zhé sǐ jì shēng, wěi suí shí guān, cuò duàn shí jù qióng qí téng gēn gòng shí gǔ. fán shǐ shí èr shén zhuī è xiōng, hè rǔ qū, lā rǔ gàn, jié jiě rǔ ròu, chōu rǔ fèi cháng. rǔ bù jí qù, hòu zhě wèi liáng." dōng jīng fù yuē:" shāo chī mèi, cuò xù kuáng. zhǎn wēi yí, nǎo fāng liáng. qiú gēng fù yú qīng líng, nì nǚ bá yú shén huáng. cán kuí xū yǔ wǎng xiàng, yì yě zhòng ér jiān yóu guāng." zhù yuē:" chī mèi, shān zé zhī shén. xù kuáng, è guǐ. wēi yí, dà rú chē gū. fāng liáng, cǎo zé shén. gēng fù nǚ bá jiē hàn guǐ. è shuǐ, gù qiú nì yú shuǐ zhōng, shǐ bù néng wéi hài. kuí xū wǎng xiàng, mù shí zhī guài. yě zhòng yóu guāng, xiōng dì bā rén, héng zài rén xián zuò guài hài yě." kǒng zǐ yuē:" mù shí zhī guài kuí wǎng liǎng, shuǐ zhī guài lóng wǎng xiàng." liú zhāo yuē:" mù shí, shān guài yě. kuí yī zú, yuè rén wèi zhī shān quǎn cháo. wǎng liǎng, shān jīng, hào xué rén shēng, ér mí huò rén. lóng, shén wù yě, fēi suǒ cháng jiàn, gù yuē guài. wǎng xiàng, shí rén, yī míng mù yuè lí." pí cāng yuē:" xù kuáng, wú tóu guǐ." wěi yīn xū. xù yīn xiū lǜ fǎn. pí, bì yí fǎn. yīn zuò fāng xiāng yǔ shí èr shòu zhī. huān hū, zhōu biàn qián hòu shěng sān guò, chí jù huǒ, sòng yì chū duān mén: dōng jīng fù yuē:" huáng huǒ chí ér xīng liú, zhú chì yì yú sì yì." zhù yuē:" huáng, huǒ guāng. zhú, jīng zǒu. huáng rán huǒ guāng rú xīng chí. chì yì, yì guǐ è zhě yě." chāng zi hé sān xíng, cóng dōng xù shàng, xī xù xià. mén wài zōu qí chuán jù chū gōng, sī mǎ quē mén mén wài wǔ yíng qí shì chuán huǒ qì luò shuǐ zhōng. dōng jīng fù zhù yuē:" wèi shì qiān rén zài duān mén wài, wǔ yíng qiān qí zài wèi shì wài, wèi sān bù, gèng sòng zhì luò shuǐ, fán sān bèi, zhú guǐ tóu luò shuǐ zhōng. réng shàng tiān chí, jué qí qiáo liáng, shǐ bù fù dù hái." bǎi guān guān fǔ gè yǐ mù miàn shòu néng wéi nuó rén shī qì, shè táo gěng yù lěi wěi jiāo bì, zhí shì bì zhě bà. shān hǎi jīng yuē:" dōng hǎi zhōng yǒu dù shuò shān, shàng yǒu dà táo shù, pán qū sān qiān lǐ, qí bēi zhī mén yuē dōng běi guǐ mén, wàn guǐ chū rù yě. shàng yǒu èr shén rén, yī yuē shén tú, yī yuē yù lěi, zhǔ yuè lǐng zhòng guǐ zhī è hài rén zhě, zhí yǐ wěi suǒ, ér yòng shí hǔ." yú shì huáng dì fǎ ér xiàng zhī. ōu chú bì, yīn lì táo gěng yú mén hù shàng, huà yù lěi chí wěi suǒ, yǐ yù xiōng guǐ, huà hǔ yú mén, dāng shí guǐ. wěi jǐ táo zhī yǐ cì gōng qīng jiāng jūn tè jìn zhū hóu yún. shì yuè yě, lì tǔ niú liù tóu yú guó dū jùn xiàn chéng wài chǒu dì, yǐ sòng dà hán. yuè lìng zhāng jù yuē:" shì yuè zhī hūn jiàn chǒu, chǒu wèi niú. hán jiāng jí, shì gù chū qí wù lèi xíng xiàng, yǐ shì sòng dá zhī, qiě yǐ shēng yáng yě."
后汉季冬先腊一日,大傩,(傩,卻之也。)谓之逐疫。(汉旧仪曰:"颛顼氏有三子,生而亡去为疫鬼。一居江水,是为虐鬼;一居若水,是为魍魉蜮鬼;一居人宫室区隅,善惊人小儿。"月令章句曰:"日行北方之宿,北方大阴,恐为所抑,故命有司大傩,所以扶阳抑阴也。"卢植礼记注云:"所以逐衰而迎新。")其仪:选中黄门子弟年十岁以上,十二以下,百二十人为侲子。皆赤帻皂制,执大鼗。(汉旧仪曰:"方相帅百隶及童子,以桃弧、棘矢、土鼓,鼓且射之,以赤丸、五穀播洒之。"谯周论语注曰:"以苇矢射之。"薛综曰:"伥之言善,善童幼子也。"侲音振。)方相氏黄金四目,蒙熊皮,玄衣朱裳,执戈扬楯。十二兽有衣毛角。中黄门行之,冗从仆射将之,以逐恶鬼於禁中。夜漏上水,朝臣会,侍中、尚书、御史、谒者、虎贲、羽林郎将执事,皆赤帻陛卫。乘舆御前殿。黄门令奏曰:"伥子备,请逐疫。"於是中黄门倡,伥子和,曰:"甲作食〈歹凶〉,胇胃食虎,雄伯食魅,腾简食不祥,揽诸食咎,伯奇食梦,强梁、祖明共食磔死寄生,委随食观,错断食巨、穷奇、腾根共食蛊。凡使十二神追恶凶,赫汝躯,拉汝幹,节解汝肉,抽汝肺肠。汝不急去,后者为粮。"(东京赋曰:"捎魑魅,斮獝狂。斩委蛇,脑方良。囚耕父於清泠,溺女魃於神潢。残夔魖与罔象,殪野仲而歼游光。"注曰:"魑魅,山泽之神。獝狂,恶鬼。委蛇,大如车毂。方良,草泽神。耕父、女魃皆旱鬼。恶水,故囚溺於水中,使不能为害。夔魖、罔象,木石之怪。野仲、游光,兄弟八人,恒在人閒作怪害也。"孔子曰:"木石之怪夔、罔两,水之怪龙、罔象。"刘昭曰:"木石,山怪也。夔一足,越人谓之山犭巢。罔两,山精,好学人声,而迷惑人。龙,神物也,非所常见,故曰怪。罔象,食人,一名沐〈月厘〉。"埤仓曰:"獝狂,无头鬼。"委音虚。獝音休律反。埤,避移反。)因作方相与十二兽鳷。嚾呼,周遍前后省三过,持炬火,送疫出端门:(东京赋曰:"煌火驰而星流,逐赤疫於四裔。"注曰:"煌,火光。逐,惊走。煌然火光如星驰。赤疫,疫鬼恶者也。"伥子合三行,从东序上,西序下。)门外驺骑传炬出宫,司马阙门门外五营骑士传火弃雒水中。(东京赋注曰:"卫士千人在端门外,五营千骑在卫士外,为三部,更送至雒水,凡三辈,逐鬼投雒水中。仍上天池,绝其桥梁,使不复度还。")百官官府各以木面兽能为傩人师讫,设桃梗、郁垒、苇茭毕,执事陛者罢。(山海经曰:"东海中有度朔山,上有大桃树,蟠屈三千里,其卑枝门曰东北鬼门,万鬼出入也。上有二神人,一曰神荼,一曰郁垒,主阅领众鬼之恶害人者,执以苇索,而用食虎。"於是黄帝法而象之。殴除毕,因立桃梗於门户上,画郁垒持苇索,以御凶鬼,画虎於门,当食鬼。)苇戟、桃枝以赐公卿、将军、特进、诸侯云。是月也,立土牛六头於国都郡县城外丑地,以送大寒。(月令章句曰:"是月之昏建丑,丑为牛。寒将极,是故出其物类形象,以示送达之,且以升阳也。")
běi qí zhì, jì dōng huì, xuǎn rén zǐ dì rú hàn, hé èr bǎi sì shí rén. bǎi èr shí rén, chì zé zào gōu yī, zhí táo. bǎi èr shí rén, chì bù cōng zhě, zhí bǐng jiǎo. fāng xiāng shì zhí gē yáng dùn. yòu zuò qióng qí zǔ míng děng shí èr shòu, jiē yǒu máo jiǎo. gǔ chuī lìng lǜ zhī, zhōng huáng mén xíng zhī, yuè cóng pú yè jiāng zhī, yǐ zhú è guǐ yú jìn zhōng. qí rì wù yè sān chàng, kāi zhū lǐ mén, nuó zhě gè jí, bèi fú qì zhàng yǐ dài shì. wù yè sì chàng, kāi zhū chéng mén, èr wèi jiē yán. shàng shuǐ yī kè, huáng dì cháng fú, jí yù zuò. wáng gōng zhí shì guān yī pǐn yǐ xià cóng liù pǐn yǐ shàng, péi liè guān. nuó zhě gǔ zào, rù diàn xī mén, biàn yú jìn nèi. fèn chū èr shàng gé, zuò fāng xiāng yǔ shí èr shòu zhī xì, xuān hū zhōu biàn, qián hòu gǔ zào. chū diàn nán mén, fēn wéi liù dào, chū yú guō wài.
北齐制,季冬晦,选人子弟如汉,合二百四十人。百二十人,赤帻、皂褠衣,执鼗。百二十人,赤布葱褶,执鞞角。方相氏执戈扬楯。又作穷奇、祖明等十二兽,皆有毛角。鼓吹令率之,中黄门行之,粤从仆射将之,以逐恶鬼於禁中。其日戊夜三唱,开诸里门,傩者各集,被服器仗以待事。戊夜四唱,开诸城门,二卫皆严。上水一刻,皇帝常服,即御座。王公执事官一品以下、从六品以上,陪列观。傩者鼓譟,入殿西门,遍於禁内。分出二上閤,作方相与十二兽鳷戏,喧呼周遍,前后鼓譟。出殿南门,分为六道,出於郭外。
hé qīng nián zhōng dìng lìng, suì shí èr yuè bàn jiǎng wǔ, zhì huì zhú chú. èr jūn bīng mǎ, yòu rù qiān qiū mén, zuǒ rù wàn suì mén, bìng yǒng xiàng nán xià, zhì zhāo yáng diàn běi, èr jūn jiāo. yī jūn cóng xī shàng gé, yī jūn cóng dōng shàng gé, bìng cóng duān mén nán, chū chāng hé mén qián qiáo nán, xì shè bìng qì, sòng zhì chéng nán guō wài bà.
河清年中定令,岁十二月半讲武,至晦逐除。二军兵马,右入千秋门,左入万岁门,并永巷南下,至昭阳殿北,二军交。一军从西上閤,一军从东上閤,并从端门南,出阊阖门前桥南,戏射并讫,送至城南郭外罢。
suí zhì, jì chūn huì, nuó, zhé shēng yú gōng mén jí chéng sì mén, yǐ rǎng yīn qì. qiū fēn qián yī rì, rǎng yáng qì. jì dōng páng zhé dà nuó yì rú zhī. qí shēng, měi mén gè yòng dī yáng jí xióng jī yī. xuǎn zhèn zi, rú běi qí fǎ. dōng bā duì, èr shí zé sì duì. wèn shì shí èr rén, chì zé gōu yī, zhí pí biān. gōng èr shí èr rén. qí yī rén fāng xiāng shì, rú zhōu lǐ. yī rén wéi chàng shī, zhe pí yī, zhí bàng. gǔ jiǎo gè shí rén. yǒu sī sù bèi xióng jī dī yáng jí jiǔ, yú gōng mén wèi kǎn. wèi míng, gǔ zào yǐ rù. fāng xiāng shì zhí gē yáng dùn, zhōu hū gǔ zào ér chū, hé qù míng yáng mén, fēn yì zhū chéng mén. jiāng chū, zhū zhù shī zhí shì, yǔ pì shēng kūn, zhé zhī pì, pǔ bī fǎn. yú mén, zhuó jiǔ ráng zhù. jǔ shēng bìng jiǔ mái zhī.
隋制,季春晦,傩,磔牲於宫门及城四门,以攘阴气。秋分前一日,攘阳气。季冬旁磔、大傩亦如之。其牲,每门各用羝羊及雄鸡一。选侲子,如北齐法。冬八队,二时则四队。问事十二人,赤帻褠衣,执皮鞭。工二十二人。其一人方相氏,如周礼。一人为唱师,著皮衣,执棒。鼓角各十人。有司素备雄鸡羝羊及酒,於宫门为坎。未明,鼓譟以入。方相氏执戈扬楯,周呼鼓譟而出,合趣明阳门,分诣诸城门。将出,诸祝师执事,与疈牲焜,磔之(疈,普逼反。)於门,酌酒禳祝。举牲并酒埋之。
dà táng zhì, jì dōng dà nuó jí zhōu xiàn nuó lǐ, bìng rú kāi yuán lǐ.
大唐制,季冬大傩及州县傩礼,并如开元礼。