strong shí huò shí èr strong
食貨十二
qīng zhòng
輕重
píng dí cháng píng yì cāng zhōu zhàn guó hàn hòu hàn jìn sòng qí hòu wèi běi qí hòu zhōu suí dà táng
（平糴 常平 義倉 ○周 戰國 漢 後漢 晉 宋 齊 後魏 北齊後周 隋 大唐）
tài gōng wèi zhōu lì jiǔ fǔ huán fǎ, jiě zài qián bì piān. tài gōng tuì yòu xíng zhī yú qí.
太公為周立九府圜法，（解在錢幣篇。）太公退又行之於齊。
zhì guǎn zhòng xiāng huán gōng, tōng qīng zhòng zhī quán yuē: suì yǒu xiōng ráng, gù gǔ yǒu guì jiàn lìng yǒu huǎn jí, gù wù yǒu qīng zhòng. shàng lìng jí yú qiú mǐ, zé mín zhòng mǐ huǎn yú qiú mǐ, zé mín qīng mǐ. suǒ huǎn zé jiàn, suǒ jí zé guì. rén jūn bù lǐ, zé chù jiǎ yóu yú shì, wèi jiǎ rén zhī duō xù jī yě. chéng mín zhī bù gěi, bǎi bèi qí běn yǐ. gěi, zú yě, yǐ shí qǔ bǎi. gù wàn chéng zhī guó bì yǒu wàn jīn zhī jiǎ, qiān shèng zhī guó bì yǒu qiān jīn zhī jiǎ zhě, lì yǒu suǒ bìng yě. guó duō shī lì, zé chén bù jǐn zhōng, shì bù jǐn sǐ yǐ. jì běn liàng wěi zé zú yǐ, wěi, jī yě. rán ér mín yǒu jī è zhě, gǔ yǒu suǒ cáng yě. wèi fù rén duō cáng gǔ yě. mín yǒu yú zé qīng zhī, gù rén jūn liǎn zhī yǐ qīng mín bù zú zé zhòng zhī, gù rén jūn sàn zhī yǐ zhòng. mín qīng zhī zhī shí, guān wèi liǎn dí mín zhòng zhī zhī shí, guān wèi sàn zhī. fán qīng zhòng liǎn sàn zhī yǐ shí, jí zhǔn píng, shǒu zhǔn píng, shǐ wàn shì zhī yì bì yǒu wàn zhōng zhī cáng, cáng qiǎng qiān wàn liù hú sì dòu wèi zhōng. qiǎng, qián guàn. qiān shì zhī yì bì yǒu qiān zhōng zhī cáng, cáng qiǎng bǎi wàn. chūn yǐ fèng gēng, xià yǐ fèng yún, fèng wèi gòng fèng. lěi sì qì xiè zhǒng xiǎng liáng shí bì qǔ shàn yān. gù dà jiǎ chù jiā bù dé háo duó wú mín yǐ. háo wèi qīng wǔ zhī.
至管仲相桓公，通輕重之權曰：「歲有凶穰，故穀有貴賤；令有緩急，故物有輕重。（上令急於求米，則民重米；緩於求米，則民輕米。所緩則賤，所急則貴。）人君不理，則畜賈游於市，（謂賈人之多蓄積也。）乘民之不給，百倍其本矣。（給，足也，以十取百。）故萬乘之國必有萬金之賈，千乘之國必有千金之賈者，利有所並也。國多失利，則臣不盡忠，士不盡死矣。計本量委則足矣，（委，積也。）然而民有飢餓者，穀有所藏也。（謂富人多藏穀也。）民有餘則輕之，故人君斂之以輕；民不足則重之，故人君散之以重。（民輕之之時，官為斂糴；民重之之時，官為散之。）凡輕重斂散之以時，即准平，守准平，使萬室之邑必有萬鍾之藏，藏鏹千萬；（六斛四斗為鍾。鏹，錢貫。）千室之邑必有千鍾之藏，藏鏹百萬。春以奉耕，夏以奉耘，（奉謂供奉。）耒耜、器械、種饟、糧食必取贍焉。故大賈畜家不得豪奪吾民矣。」（豪謂輕侮之。）
guǎn zǐ yuē: fū wù duō zé jiàn, guǎ zé guì, sàn zé qīng, jù zé zhòng. rén jūn zhī qí rán, gù shì guó zhī xiàn xiàn, yú yě, yáng jiàn fǎn. bù zú ér yù qí cái wù. gǔ jiàn zé yǐ bì yǔ shí, bù bó jiàn zé yǐ bì yǔ yī, shì wù zhī qīng zhòng ér yù zhī yǐ zhǔn, gù guì jiàn kě diào, ér jūn dé qí lì, zé gǔ zhī lǐ cái fù, wèi yǒu bù tōng qí shù yān. gǔ jiàn yǐ bì yǔ shí, bù bó jiàn yǐ bì yǔ yī zhě, yǔ dāng wèi yì, suí qí suǒ jiàn ér yǐ bì yì qǔ zhī, zé qīng zhòng guì jiàn yóu jūn shàng yě. zhōu yì sǔn guà liù wǔ yún: huò yì zhī shí péng zhī guī, fú kè wéi, yuán jí. shā mén yī xíng zhù yuē: shí péng zhě, guó zhī shǒu guī, xiàng shè jì zhī chén, néng zhí chéng shùn zhī dào, yǐ fèng qí jūn. guī zhī wèi wù, zé shēng rén zhī zhòng bǎo, wèi guó zhī běn, sǔn ér fèng shàng, zé guó yǐ zhī cún sǔn ér yì xià, zé rén yǐ zhī cún. yán yú fǎ, zé diào yíng xū yù qīng zhòng zhōng hé zhī yào, ruò yī yǐn tài gōng guǎn zhòng zhī suǒ zhí. fū guī zhě, shàng dá shén qí zhī qíng, xià nǎi bù yán ér xìn yú rén yě. sī gù wǎng xī yòng zhī wèi bì, zé yī xíng shēn zhì qí dào yǐ.
管子曰：「夫物多則賤，寡則貴，散則輕，聚則重。人君知其然，故視國之羨（羨，餘也，羊見反。）不足而御其財物。穀賤則以幣與食，布帛賤則以幣與衣，視物之輕重而御之以准，故貴賤可調，而君得其利，則古之理財賦，未有不通其術焉。」（穀賤以幣與食，布帛賤以幣與衣者，「與」當為」易」，隨其所賤而以幣易取之，則輕重貴賤由君上也。周易損卦六五云：「或益之十朋之龜，弗克違，元吉。」沙門一行注曰：「十朋者，國之守龜，象社稷之臣，能執承順之道，以奉其君。龜之為物，則生人之重寶，為國之本，損而奉上，則國以之存；損而益下，則人以之存。言於法，則調盈虛御輕重中和之要，若伊尹、太公、管仲之所執。」夫龜者，上達神祇之情，下乃不言而信於人也。斯故往昔用之為幣，則一行深知其道矣。）
qí huán gōng wèn yú guǎn zǐ yuē: zì suì rén yǐ lái, qí dà huì kě dé ér wén hū? duì yuē: suì rén yǐ lái, wèi yǒu bù yǐ qīng zhòng wèi tiān xià yě. gòng gōng zhī wáng, dì gòng gōng shì, jì nǚ wā yǒu tiān xià. shuǐ chù shén zhī qī, lù chù shén zhī sān, chéng tiān shì yǐ ài zhì tiān xià. zhì yú huáng dì zhī wáng, jǐn táo qí zhǎo yá, bù lì qí qì. cáng mì fēng máng, bù yǐ shì rén, xíng jī quán zhī dào, shǐ rén rì yòng ér bù zhī. shāo shān lín, pò zēng sǒu, fén pèi zé, pèi, dà zé yě. yī shuō shuǐ cǎo jiān chù yuē pèi. zhú qín shòu, shí yǐ yì rén, rán hòu tiān xià kě dé ér mù yě. zhì yú yáo shùn zhī wáng, suǒ yǐ huà hǎi nèi zhě, běi yòng yú shì zhī yù, yú shì, xī běi róng míng, yù zhī suǒ chū. nán guì jiāng hàn zhī zhū, qí shèng qín shòu zhī chóu, yǐ dài fū suí zhī. shèng yóu yì yě. qín shòu zhī chóu zhě, shǐ qí zhú qín shòu, rú cóng chóu chóu yě. yǐ dài fū suí zhī zhě, shǐ qí dài fū sàn yì sù cái wù, suí shān zé zhī rén, qiú qí qín shòu zhī pí. gōng yuē: hé wèi yě? duì yuē: lìng zhū hóu zhī zǐ jiāng wěi zhì zhě, zhū guó jūn zhī zǐ, ruò wèi gōng zǐ kāi fāng lǔ gōng zǐ jì yǒu zhī lèi. jiē yǐ shuāng wǔ zhī pí, shuāng wǔ zhī pí yǐ wèi qiú. qīng dài fū bào shì, qīng dài fū, shàng dài fū yě. xiù wèi zhī shì. liè dài fū bào chān, liè dài fū, zhōng dài fū yě. jīn wèi zhī chān, yīn chāng zhān fǎn. dài fū sàn qí yì sù yǔ qí cái wù, yǐ shì wǔ bào zhī pí, gù shān lín zhī rén cì qí měng shòu, cì yīn qī yì fǎn. ruò cóng qīn qī zhī chóu. cǐ jūn miǎn fú yú cháo, ér měng shòu shèng yú wài, dài fū yǐ sàn qí cái wù, wàn rén dé shòu qí liú, cǐ yáo shùn zhī shù yě. yán yáo shùn cháng yòng cǐ shù.
齊桓公問於管子曰：「自燧人以來，其大會可得而聞乎？」對曰：「燧人以來，未有不以輕重為天下也。共工之王，（帝共工氏，繼女媧有天下。）水處什之七，陸處什之三，乘天勢以隘制天下。至於黃帝之王，謹逃其爪牙，不利其器。（藏祕鋒芒，不以示人，行機權之道，使人日用而不知。）燒山林，破增藪，焚沛澤，（沛，大澤也。一說水草兼處曰沛。）逐禽獸，實以益人，然後天下可得而牧也。至於堯舜之王，所以化海內者，北用禺氏之玉，（禺氏，西北戎名，玉之所出。）南貴江漢之珠，其勝禽獸之仇，以大夫隨之。」（勝猶益也。禽獸之仇者，使其逐禽獸，如從仇讎也。以大夫隨之者，使其大夫散邑粟財物，隨山澤之人，求其禽獸之皮。）公曰：「何謂也？」對曰：「令諸侯之子將委質者，（諸國君之子，若衛公子開方、魯公子季友之類。）皆以雙武之皮，（雙武之皮以為裘。）卿大夫豹飾，（卿大夫，上大夫也。袖謂之飾。）列大夫豹幨，（列大夫，中大夫也。襟謂之幨，音昌詹反。）大夫散其邑粟與其財物，以市武豹之皮，故山林之人刺其猛獸，（刺音七亦反。）若從親戚之仇。此君冕服於朝，而猛獸勝於外，大夫以散其財物，萬人得受其流，此堯舜之數也。」（言堯舜嘗用此數。）
guǎn zǐ yuē: fū fù néng duó, pín néng yǔ, nǎi kě yǐ wèi tiān xià. fù zhě néng duó, yì qí lì, pín zhě néng shàn, xù qí fá, nǎi kě jūn rén. guó yǒu shí nián zhī xù yīn zhī xù jī, cháng yú shí nián. ér bù zú yú shí, jiē yǐ qí jì néng jì jūn zhī lù yě. gù rén jūn xié qí shí, jù yǒu yú ér zhì bù zú, gù rén wú bù xì yú shàng yě. shí zhě, rén zhī sī mìng, yán rén jūn wéi yǐ shí néng zhì qí shì, suǒ yǐ rén wú bù xì yú hào lìng. qiě jūn yǐn zhuì zhuì, chóu yě, dīng liè fǎn. liàng yòng, gēng tián fā cǎo, shàng dé qí shù yǐ. rén zhī suǒ shí, rén yǒu ruò gān bù mǔ zhī shù, jì běn liàng wěi wěi, jī. zé zú yǐ. rán ér rén yǒu jī è bù shí yīn sì zhě hé yě? gǔ yǒu suǒ cáng yě. yán yī guó zhī nèi gēng kěn zhī shù, jūn xī zhī. fán rén jì kǒu shòu tián, jiā zú duō shǎo, zú yǐ zì gěi. ér rén fá yú shí zhě, wèi háo fù zhī jiā shōu cáng qí gǔ gù. rán zé rén jūn bù néng sàn jī jù, jūn xiàn yú yě. bù zú, zé jūn suī qiáng běn qū gēng, běn zé wù nóng. qū dú wèi cù. nǎi shǐ rén xià xiāng yì ěr, è yīn wū néng yǐ wèi lǐ? rén jūn ruò bù néng sàn háo fù zhī jī, jūn yǒu yú yǐ shàn bù zú, suī wù nóng shì, dū cù bō zhí, shì suǒ yǐ yì lìng háo fù qū yì xì rén, zhōng bù néng zhì lǐ, suǒ wèi xū yǒu zhì dù yú qí xián, jiān qīng zhòng zhī shù.
管子曰：「夫富能奪，貧能與，乃可以為天下。（富者能奪，抑其利，貧者能贍，恤其乏，乃可君人。）國有十年之蓄（因之蓄積，常餘十年。）而不足於食，皆以其技能冀君之祿也。故人君挾其食，據有餘而制不足，故人無不系於上也。（食者，人之司命，言人君唯以食能制其事，所以人無不系於號令。）且君引錣（錣，籌也，丁劣反。）量用，耕田發草，上得其數矣。人之所食，人有若干步畝之數，計本量委（委，積。）則足矣。然而人有飢餓不食（音嗣）者何也？穀有所藏也。（言一國之內耕墾之數，君悉知。凡人計口授田，家族多少，足以自給。而人乏於食者，謂豪富之家收藏其穀故。）然則人君不能散積聚，均羨（餘也。）不足，則君雖強本趨耕，（本則務農。趨讀為促。）乃使人下相役耳，惡（音烏）能以為理？」（人君若不能散豪富之積，均有餘以贍不足，雖務農事，督促播植，適所以益令豪富驅役細人，終不能致理，所謂須有制度於其閒，兼輕重之術。）
guǎn zǐ yuē: lì chū yú yī kǒng zhě, fán yán lì zhě, bù bì huò lì, qìng shǎng wēi xíng jiē shì. qí guó wú dí chū èr kǒng zhě, qí bīng bù qū, qū yǔ qū tóng. qū, qióng yě, qiú wù fǎn. chū sān kǒng zhě, bù kě yǐ jǔ bīng chū sì kǒng zhě, qí guó bì wáng. xiān wáng zhī qí rán, gù sāi rén zhī yǎng, yǎng, lì yě. yáng xiàng fǎn. ài qí lì tú. gù yǔ zhī zài jūn, yǔ yīn yǔ. duó zhī zài jūn, pín zhī zài jūn, fù zhī zài jūn, gù rén zhī dài shang rú rì yuè, qīn jūn ruò fù mǔ. fán jiāng wèi guó, bù tōng yú qīng zhòng, bù kě yǐ shǒu rén, bù néng diào tōng rén lì, bù kě yǐ yǔ zhì wèi dà lǐ. fēn dì ruò yī, qiáng zhě néng shǒu fèn cái ruò yī, zhì zhě néng shōu. zhì yǒu shén bèi rén zhī gōng, yǐ yī qǔ shén. yú yǒu bù gēng gēng yóu cháng yě. yīn gēng. běn zhī shì, rán ér rén jūn bù néng diào, gù rén yǒu xiāng bǎi bèi zhī shēng yě. fū rén fù zé bù kě yǐ lù shǐ yě, pín zé bù kě yǐ fá wēi yě. fǎ lìng zhī bù xíng, wàn rén zhī bù lǐ, pín fù zhī bù qí yě. qiě tiān xià zhě chù zī xíng zī, wèi sāi lì tú. ruò cǐ ér tiān xià kě yī yě. fū tiān xià zhě, shǐ zhī bù shǐ, yòng zhī bù yòng. gù shàn wèi tiān xià zhě, wú yuē shǐ zhī, shǐ bù dé bù shǐ wú yuē yòng zhī, yòng bù dé bù yòng. shǐ qí bù zhī qí suǒ yǐ rán, ruò jù qiáo zhī sù guì dí, zé shè zhòng quán shù zhī lèi shì. gù shàn wèi guó zhě, tiān xià xià wǒ gāo, tiān xià qīng wǒ zhòng, tiān xià duō wǒ guǎ, rán hòu kě yǐ cháo tiān xià. cháng yǐ shù qīng zhī, ruò fú lǔ liáng tí zhī lèi shì.
管子曰：「利出於一孔者，（凡言利者，不必貨利，慶賞威刑皆是。）其國無敵；出二孔者，其兵不詘，（詘與屈同。屈，窮也，求物反。）出三孔者，不可以舉兵；出四孔者，其國必亡。先王知其然，故塞人之養，（養，利也。羊向反。）隘其利途。故予之在君，（予音與。）奪之在君，貧之在君，富之在君，故人之戴上如日月，親君若父母。凡將為國，不通於輕重，不可以守人，不能調通人利，不可以語制為大理。分地若一，強者能守；分財若一，智者能收。智有什倍人之功，（以一取什。）愚有不賡（賡猶償也。音庚。）本之事，然而人君不能調，故人有相百倍之生也。夫人富則不可以祿使也，貧則不可以罰威也。法令之不行，萬人之不理，貧富之不齊也。且天下者處茲行茲，（謂塞利途。）若此而天下可一也。夫天下者，使之不使，用之不用。故善為天下者，無曰使之，使不得不使；無曰用之，用不得不用。（使其不知其所以然，若巨橋之粟貴糴，則設重泉戍之類是。）故善為國者，天下下我高，天下輕我重，天下多我寡，然後可以朝天下。」（常以數傾之，若服魯梁綈之類是。）
huán gōng wèn yuē: bù jí ér shàn guó, wèi zhī yǒu dào hū? guǎn zǐ yuē: guǐ shǒu qí shí, yǒu guān tiān cái, hé qiú yú rén. tài chūn tài xià tài qiū tài dōng, tài yóu dāng yě. lìng zhī suǒ zhǐ, lìng zhī suǒ fā, lìng zhī suǒ zhǐ, lìng zhī suǒ fā, wèi shān zé zhī suǒ jìn fā. cǐ wù zhī gāo xià zhī shí, cǐ rén zhī suǒ yǐ xiāng bìng jiān zhī shí yě. jūn sù wèi sì bèi yǐ shǒu zhī, tài chūn rén zhī qiě suǒ yòng zhě, tài xià rén zhī qiě suǒ yòng zhě, tài qiū rén zhī qiě suǒ yòng zhě, tài dōng rén zhī qiě suǒ yòng zhě, jiē yǐ lǐn zhī yǐ. lǐn, cáng yě. yán sì shí rén zhī suǒ yào, jiē xiān bèi zhī, suǒ wèi lěi sì qì xiè zhǒng xiǎng liáng shí bì qǔ shàn yān, zé háo rén dà jiǎ bù dé shàn qí lì.
桓公問曰：「不籍而贍國，為之有道乎？」管子曰：「軌守其時，有官天財，何求於人。泰春、泰夏、泰秋、泰冬，（泰猶當也。）令之所止，令之所發，（令之所止，令之所發，謂山澤之所禁發。）此物之高下之時，此人之所以相併兼之時也。君素為四備以守之，泰春人之且所用者，泰夏人之且所用者，泰秋人之且所用者，泰冬人之且所用者，皆已廩之矣。」（廩，藏也。言四時人之所要，皆先備之，所謂耒耜、器械、種饟、糧食必取贍焉，則豪人大賈不得擅其利。）
huán gōng yuē: xíng bì chéng mǎ zhī shù nài hé. jí chén chéng mǎ, suǒ wèi qiè chéng mǎ zhě, chén yóu shí yě. qiè zhě, yǐ bì wèi qiè, ér xiè zhòng shè qīng. guǎn zǐ duì yuē: shì shòu zī yǐ bì, dài fū shòu yì yǐ bì, rén mǎ shòu shí yǐ bì, zé yī guó gǔ zī zài shàng, bì zī zài xià, guó gǔ shén bèi shù yě. pí gé jīn jiǎo yǔ máo zhú jiàn qì xiè cái wù gǒu hé yú guó qì jūn yòng zhě, jiē yǒu jǔ quàn yú shàng, jǔ quàn, cháng quàn. jūn shí xiāng zhōu cáng yān. zhōu zhì, wàn èr qiān wǔ bǎi jiā wèi xiāng, èr qiān wǔ bǎi jiā wèi zhōu. qí suī bà guó, shàng yòng zhōu zhì. yuē mǒu yuè rì gǒu cóng zé zhě, zé dú wèi zhài. xiāng jué zhōu jué, gù yuē jiù yōng, yī rì ér jué. guó cè chū yú gǔ guǐ, guó zhī cè, huò bì chéng mǎ zhě yě. zī, jià yě. yán yīng hé shòu gōng jiā zhī suǒ gěi, jiē yǔ zhī bì, zé gǔ zhī jià jūn shàng quán zhī, qí bì zài xià, gù gǔ bèi zhòng. qí yǒu pí gé zhī lèi kān yú suǒ yòng zhě, suǒ zài xiāng zhōu yǒu qí shù, ruò jīn guān cáo bù zhàng. rén yǒu fù gōng jiā zhī zhài, ruò lěi sì zhǒng liáng zhī lèi zhě, guān sī rú yào qì yòng, ruò pí gé zhī lèi zhě, zé yǔ qí zhǔn nà. rú yāo gōng yōng zhě, lìng jiù yì, yī rì chú qí bù shū ěr. cǐ gài jūn shàng yī qiè quán zhī yě. xiáng qīng zhòng zhī běn zhǐ, cuī yì fù shāng jiān bìng zhī jiā, ài sāi lì mén, zé yǔ duó pín fù, xī yóu hào lìng, rán kě yì wèi lǐ yě. cǐ piān jīng qín fén shū, qián xù rén xián. zì hàn xìng, cháo jiǎ sāng gěng zhū zi, yóu yǒu yán qí shù zhě, qí hòu jué shǎo xún lǎn, wú rén zhù jiě, huò biān duàn jiǎn dù, huò chuán é xiě miù, nián dài mián yuǎn, xiáng zhèng mò yóu. jīn qiě gěng gài cū zhī, gù nán dé sōu zhāi qí wén zì. fán yuè gǔ rén zhī shū, gài yù fā míng xīn yì, suí shí zhì shì, qí dào wú qióng, ér kuàng jī quán zhī shù, qiān biàn wàn huà, ruò yī èr mó kǎi, zé tóng kè zhōu jiāo zhù ěr, tā jiē lèi cǐ.
桓公曰：「行幣乘馬之數柰何。」（即臣乘馬，所謂篋乘馬者，臣猶實也。篋者，以幣為篋，而洩重射輕。）管子對曰：「士受資以幣，大夫受邑以幣，人馬受食以幣，則一國穀貲在上，幣貲在下，國穀什倍數也。皮革、筋角、羽毛、竹箭、器械、財物苟合於國器君用者，皆有矩券於上，（矩券，常券。）君實鄉州藏焉。（周制，萬二千五百家為鄉，二千五百家為州。齊雖霸國，尚用周制。）曰某月日苟從責者，（責讀為債。）鄉決州決，故曰就庸，一日而決。國筴出於穀軌，國之筴，貨幣乘馬者也。」（貲，價也。言應合受公家之所給，皆與之幣，則穀之價君上權之，其幣在下，故穀倍重。其有皮革之類堪於所用者，所在鄉州有其數，若今官曹簿帳。人有負公家之債，若耒耜種糧之類者，官司如要器用，若皮革之類者，則與其准納。如要功庸者，令就役，一日除其簿書耳。此蓋君上一切權之也。詳輕重之本旨，摧抑富商兼併之家，隘塞利門，則與奪貧富，悉由號令，然可易為理也。此篇經秦焚書，潛蓄人閒。自漢興，晁、賈、桑、耿諸子，猶有言其術者，其後絕少尋覽，無人註解，或編斷簡蠹，或傳訛寫謬，年代綿遠，詳正莫由。今且梗概粗知，固難得搜摘其文字。凡閱古人之書，蓋欲發明新意，隨時制事，其道無窮，而況機權之術，千變萬化，若一二模楷，則同刻舟膠柱耳，他皆類此。）
huán gōng wèn yú guǎn zǐ yuē: wú yù shǒu guó cái ér wú shuì yú tiān xià, ér wài yīn tiān xià, kě hū? duì yuē: xī wǔ wáng yǒu jù qiáo zhī sù, guì dí zhī shù, wǔ wáng jí shèng yīn, dé jù qiáo sù, yù shǐ dí guì. jù qiáo cāng zài jīn guǎng píng jùn qǔ zhōu xiàn yě. lì zhòng quán zhī shù. shù, míng yě. jiǎ shè cǐ shù míng, yù rén dàn yì ér jìng shōu sù yě. zhòng, zhàng gōng fǎn. lìng yuē: rén zì yǒu bǎi gǔ zhī sù zhě bù xíng. gǔ, shí èr hú yě. rén jǔ suǒ zuì sù, jǔ, jǐn yě. zuì, jù yě, zi wài fǎn. yǐ bì zhòng quán zhī shù. ér guó gǔ èr shén bèi, jù qiáo zhī sù yì èr shén bèi. wǔ wáng yǐ jù qiáo zhī sù èr shén bèi ér shì zēng bó, jūn wǔ suì wú jí yī yú rén yǐ jù qiáo zhī sù èr shén bèi ér héng huáng jīn, héng, píng yě. zhōng shēn wú jí yú rén.
桓公問於管子曰：「吾欲守國財而無稅於天下，而外因天下，可乎？」對曰：「昔武王有巨橋之粟，貴糴之數，（武王即勝殷，得巨橋粟，欲使糴貴。巨橋倉在今廣平郡曲周縣也。）立重泉之戍。（戍，名也。假設此戍名，欲人憚役而競收粟也。重，丈恭反。）令曰：『人自有百鼓之粟者不行。』（鼓，十二斛也。）人舉所最粟，（舉，盡也。最，聚也，子外反。）以避重泉之戍。而國穀二什倍，巨橋之粟亦二什倍。武王以巨橋之粟二什倍而市繒帛，軍五歲無籍衣於人；以巨橋之粟二什倍而衡黃金，（衡，平也。）終身無籍於人。」
huán gōng yuē: yǔ tiān zǐ tí héng zhēng zhì yú zhū hóu, tí, chí yě. hé zhòng ruò yǐ shì yī qiáng zhě, wèi zhī héng. zhì, cì yě. wèi zhī yǒu dào hū? guǎn zǐ yuē: wéi jí yú hào lìng wèi kě. qǐng yǐ lìng fā shī zhì tún jí nóng, tún, shù yě. fā shī zhì shù, rén yǒu sù zhě zé bù xíng. shí zhōng zhī jiā bù xíng, liù hú sì dòu wèi zhōng. bǎi zhōng zhī jiā bù xíng, qiān zhōng zhī jiā bù xíng, xíng zhě bù néng bǎi zhī yī, qiān zhī shí, ér qūn jiào zhī shù qūn, qiū lún fǎn. jiào, lì jiù fǎn. jiē jiàn yú shàng yǐ. jūn àn qūn jiào zhī shù, lìng zhī yuē:' guó pín ér yòng bù zú, qǐng yǐ píng jià qǔ zhī, zi jiē àn qūn jiào ér bù dé yì sǔn yān.' yì yóu wèi jiǎn qí shù. jūn zhí bì zhī qīng zhòng yǐ jué qí shù. zhí yóu dāng yě. wèi jué qí jī sù zhī shù. shǐ wú quàn qì zhī zé, fēn zhī yuē quàn, hé zhī yuē qì. zé dú yuē zhài. shǐ bǎi xìng jiē chēng dài yú jūn, zé wú qì quàn zhī zhài. zé jī cáng qūn jiào zhī sù jiē guī yú jūn.
桓公曰：「與天子提衡爭秩於諸侯，（提，持也。合眾弱以事一強者，謂之衡。秩，次也。）為之有道乎？」管子曰：「唯籍於號令為可。請以令發師置屯籍農，（屯，戍也。發師置戍，人有粟者則不行。）十鍾之家不行，（六斛四斗為鍾。）百鍾之家不行，千鍾之家不行，行者不能百之一，千之十，而囷窌之數（囷，丘倫反。窌，力救反。）皆見於上矣。君按囷窌之數，令之曰：'國貧而用不足，請以平價取之，子皆按囷窌而不得挹損焉。'（挹猶謂減其數。）君直幣之輕重以決其數。（直猶當也。謂決其積粟之數。）使無券契之責，（分之曰券，合之曰契。責讀曰債。使百姓皆稱貸於君，則無契券之債。）則積藏囷窌之粟皆歸於君。」
huán gōng yuē: qí xī shuǐ lǎo ér rén jī, qí dōng fēng yōng ér dí jiàn, yōng, yòng yě. wèi fēng rěn ér zú yòng. yù yǐ dōng zhī jiàn bèi xī zhī guì, wèi zhī yǒu dào hū? guǎn zǐ yuē: jīn qí xī zhī sù fǔ wǔ zhōng wèi fǔ. bǎi quán, zé ōu èr shí yě. dòu èr shēng bā hé yuē ōu. wū hóu fǎn. quán, qián yě. qí dōng zhī sù fǔ shí quán, zé ōu èr qián yě. qǐng yǐ lìng jí rén sān shí quán, dé yǐ wǔ gǔ shū sù jué qí jí. ruò cǐ, zé xī chū sān dòu ér jué qí jí, dōng chū sān fǔ ér jué qí jí, rán zé fǔ shí zhī sù jiē shí yú cāng lǐn. xī zhī rén jī zhě dé shí, hán zhě dé yī, ruò cǐ zé dōng xī zhī xiāng bèi, yuǎn jìn zhī zhǔn píng yǐ. jūn xià lìng shuì rén sān shí qián, zhǔn yǐ wǔ gǔ, lìng qí xī zhī rén nà sān dòu, dōng zhī rén nà sān fǔ, yǐ zhèn xī zhī rén, zé dōng xī jù píng yǐ. guǎn zǐ zhì yòng wú qióng, yǐ qū qū zhī qí yī kuāng tiān xià, běn rén zǔ yì, chéng qí bà yè, suǒ xíng quán shù, yīn jī ér fā, fēi wèi cháng dào. gù bié piān yún piān xíng ér bù jǐn yě.
桓公曰：「齊西水潦而人飢，齊東豐庸而糴賤，（庸，用也。謂豐稔而足用。）欲以東之賤被西之貴，為之有道乎？」管子曰：」今齊西之粟釜（五鍾為釜。）百泉，則鏂二十也。（斗二升八合曰鏂。烏侯反。泉，錢也。）齊東之粟釜十泉，則鏂二錢也。請以令籍人三十泉，得以五穀菽粟決其籍。若此，則西出三斗而決其籍，東出三釜而決其籍，然則釜十之粟皆實於倉廩。西之人飢者得食，寒者得衣，若此則東西之相被，遠近之准平矣。」（君下令稅人三十錢，准以五穀，令齊西之人納三斗，東之人納三釜，以振西之人，則東西俱平矣。管子智用無窮，以區區之齊一匡天下，本仁祖義，成其霸業，所行權術，因機而發，非為常道。故別篇雲「偏行而不盡」也。）
huán gōng yuē: dí jiàn, guǎ rén kǒng wǔ gǔ zhī guī yú zhū hóu, guǎ rén yù wèi wàn mín cáng zhī, wèi cǐ yǒu dào hū? guǎn zǐ yuē: jīn zhě yí wú guò shì, yǒu xīn chéng qūn jīng zhě èr jiā, dà qūn yuē jīng. jūn qǐng shì bì ér pìn zhī. shì, yòng yě. bì, shí bì yě. pìn, wèn yě. shǐ yù rén kè shí wèi bì, chǐ wàn quán, bā cùn zhě bā qiān, qī cùn zhě qī qiān shì yě. cì zhī yǐ bì, réng cún wèn zhī. xíng lìng bàn nián, wàn mín shě qí yè ér wèi qūn jīng yǐ cáng shū sù zhě guò bàn.
桓公曰：「糴賤，寡人恐五穀之歸於諸侯，寡人慾為萬民藏之，為此有道乎？」管子曰：「今者夷吾過市，有新成囷京者二家，（大囷曰京。）君請式璧而聘之。」（式，用也。璧，石璧也。聘，問也。使玉人刻石為璧，尺萬泉，八寸者八千，七寸者七千是也。賜之以璧，仍存問之。）行令半年，萬民舍其業而為囷京以藏菽粟者過半。
guǎn zǐ wèi huán gōng yuē: běi guō yǒu jué què dé guī zhě, jué, chuān yě, qiú wù fǎn. chuān dì zhì quán yuē què, qiú yuè fǎn. cǐ jiǎn shù bǎi lǐ zhī dì yě. jiǎn, yóu bǐ yě. yǐ cǐ guī wèi yòng zhě, qí shù kě bǐ bǎi lǐ zhī dì. lìng guò zhī píng pán zhī zhōng. lìng, lì chéng fǎn. guò zhī, yóu zhì zhī yě. píng pán zhě, dà pán yě. jūn qǐng qǐ shí chéng zhī shǐ, bǎi jīn zhī tí, qǐ, fā yě. tí, zhuāng yě. shǐ, sè lì fǎn. mìng běi guō dé guī zhī jiā yuē: cì ruò fú zhōng dài fū. ruò, rǔ yě. zhōng dài fū, qí jué yě. yuē: dōng hǎi zhī zǐ lèi yú guī, dōng hǎi zhī zǐ, qí zhuàng lèi guī, jiǎ yán cǐ guī dōng hǎi zhī zǐ ěr. dōng hǎi zhī zǐ zhě, hǎi shén zhī zǐ yě. tuō shě yú ruò, tuō shě, yóu jì jū yě. cì ruò dài fū zhī fú, yǐ zhōng ér shēn, ér, ruò yě. láo ruò yǐ bǎi jīn láo, cì yě. zhī guī wèi wú zī, zhī, shì yě. shì guī zhì bǎo ér wú zī yě. wú zī, wú jià yě. ér cáng zhū tài tái, tài tái, gāo tái yě. lì chóng yuē wú zī. lì guī wèi bǎo, hào yuē wú zī. hái sì nián, fá gū zhú. hái sì nián, hòu sì nián. dīng shì zhī jiā sù dīng shì, qí zhī fù rén, suǒ wèi dīng huì yě. kě shí sān jūn zhī shī xíng wǔ yuè. shí yīn sì. xià yǐ yì qǔ. xíng wǔ yuè, jīng wǔ yuè. zhào dīng shì ér mìng zhī yuē: wú yǒu wú zī zhī bǎo, wú jīn jiāng yǒu dà shì, qǐng yǐ bǎo wèi zhì, yīn zhì. xià jiē tóng. yǐ jiǎ zǐ zhī yì sù. jí jiā sù yě. dīng shì běi xiāng zài bài, gé zhú shì fù jí cáng guī. gé, gèng yě. fù, fū yě. jí, xí yě, cái yè fǎn. gū zhú zhī yì, dīng shì zhī sù zhōng shí sān jūn wǔ yuè zhī shí. zhōng, dāng yě, dīng zhòng fǎn. xià jiē tóng.
管子謂桓公曰：「北郭有掘闕得龜者，（掘，穿也，求物反。穿地至泉曰闕，求月反。）此檢數百里之地也。（檢，猶比也。以此龜為用者，其數可比百里之地。）令過之平盤之中。（令，力呈反。過之，猶置之也。平盤者，大盤也。）君請起十乘之使，百金之提，（起，發也。提，裝也。使，色吏反。）命北郭得龜之家曰：「賜若服中大夫。」（若，汝也。中大夫，齊爵也。）曰：「東海之子類於龜，（東海之子，其狀類龜，假言此龜東海之子耳。東海之子者，海神之子也。）託舍於若，（託舍，猶寄居也。）賜若大夫之服，以終而身，（而，若也。）勞若以百金（勞，賜也。）之龜為無貲，（之，是也。是龜至寶而無貲也。無貲，無價也。）而藏諸泰台，（泰台，高台也。）立〈蟲曰〉無貲。」（立龜為珤，號曰無貲。）還四年，伐孤竹。（還四年，後四年。）丁氏之家粟（丁氏，齊之富人，所謂丁惠也。）可食三軍之師行五月。（食音嗣。下以意取。行五月，經五月。）召丁氏而命之曰：「吾有無貲之珤，吾今將有大事，請以珤為質，（音致。下皆同。）以假子之邑粟。」（即家粟也。）丁氏北鄉再拜，革築室賦籍藏龜。（革，更也。賦，敷也。籍，席也，才夜反。）孤竹之役，丁氏之粟中食三軍五月之食。（中，當也，丁仲反。下皆同。）
huán gōng yuē: wú yù xī cháo tiān zǐ ér hè xiàn bù zú, wèi cǐ yǒu shù hū? guǎn zǐ yuē: qǐng yǐ lìng chéng yīn lǐ, chéng zhě, zhú chéng yě. yīn lǐ, qí dì yě. shǐ qí qiáng sān chóng ér mén jiǔ xí. xí yì zhòng yě. yù qí shì mì ér rén bù zhī, yòu xiān tuō zhú chéng. yīn shǐ yù rén kè shí wèi bì, kè shí, kè qí liú shí. chǐ zhě wàn quán, bā cùn zhě bā qiān, qī cùn zhě qī qiān, guī zhōng sì qiān, dīng zhòng fǎn. yuàn zhōng wǔ bǎi. hǎo bèi ròu yuē yuàn. bì zhī shù yǐ jù, guǎn zǐ xī jiàn tiān zǐ yuē: bì yì zhī jūn yù lǜ zhū hóu ér cháo xiān wáng zhī miào, guān yú zhōu shì, qǐng yǐ lìng shǐ tiān xià zhū hóu, bù yǐ tóng gōng shí bì zhě, tóng gōng, zhū gōng yě, fēi qí zhī suǒ chū. gài bù kě dú yán shí bì, jiān yǐ tóng gōng zhě, yóu cáng qí jī. bù dé rù cháo. tiān zǐ xǔ zhī. tiān xià zhū hóu zài huáng jīn zhū yù wǔ gǔ wén cǎi bù bó shū qí, shū, yīn shì shù fǎn. yǐ shōu shí bì. shí bì liú ér zhī tiān xià, tiān xià cái wù liú ér zhī qí, gù guó bā suì ér wú jí, yīn lǐ zhī móu yě.
桓公曰：「吾欲西朝天子而賀獻不足，為此有數乎？」管子曰：」請以令城陰里，（城者，築城也。陰里，齊地也。）使其牆三重而門九襲。（襲亦重也。欲其事密而人不知，又先託築城。）因使玉人刻石為璧，（刻石，刻其蒥石。）尺者萬泉，八寸者八千，七寸者七千，珪中四千，（丁仲反。）瑗中五百。」（好倍肉曰瑗。）璧之數已具，管子西見天子曰：「弊邑之君欲率諸侯而朝先王之廟，觀於周室，請以令使天下諸侯，不以彤弓石璧者，（彤弓，朱弓也，非齊之所出。蓋不可獨言石璧，兼以彤弓者，猶藏其機。）不得入朝。」天子許之。天下諸侯載黃金珠玉、五穀、文采布帛輸齊，（輸，音式樹反。）以收石璧。石璧流而之天下，天下財物流而之齊，故國八歲而無籍，陰里之謀也。
huán gōng yuē: wú yù shā shāng jiǎ zhī lì, ér yì nóng fū zhī shì, wèi cǐ yǒu dào hū? guǎn zǐ duì yuē: qǐng zhòng sù zhī jià, ruò shì zé tián yě dà pì, ér nóng fū quàn qí shì yǐ. qǐng yǐ lìng shǐ qīng cáng qiān zhōng, dài fū cáng wǔ bǎi zhōng, liè dài fū cáng bǎi zhōng, liè dài fū, zhōng dài fū yě. fù shāng xù jiǎ cáng wǔ shí zhōng, nèi kě yǐ wèi guó wěi, yú wěi fǎn. wài kě yǐ yì nóng fū yǐ.
桓公曰：「吾欲殺商賈之利，而益農夫之事，為此有道乎？」管子對曰：」請重粟之價，若是則田野大辟，而農夫勸其事矣。請以令使卿藏千鍾，大夫藏五百鍾，列大夫藏百鍾，（列大夫，中大夫也。）富商蓄賈藏五十鍾，內可以為國委，（於偽反。）外可以益農夫矣。」
huán gōng yuē: zhēng qiū zhī zhàn, zhēng qiū, dì míng, wèi wén, yī shuō jí kuí qiū. rén duō chēng dài fù xī yǐ gěi shàng zhī jí, guǎ rén yù fù yè chǎn, yè chǎn zhě, běn yè yě. cǐ hé yǐ qià? qià, tōng yě. yán bǎi xìng wèi róng shì shī qí běn yè, jīn yù fù zhī, hé yǐ tōng yú cǐ yě. guǎn zǐ yuē: wéi móu shù wèi kě ěr. móu dú yuē miù, jiǎ cǐ shù yǐ chén qí shì yě. lìng biǎo chēng dài zhī jiā, biǎo, jīng yě jiē è bái qí mén ér gāo qí lǘ, yì suǒ yǐ guì zhòng zhī. shǐ bā shǐ zhě shì bì ér pìn zhī, yǐ gěi yán cài zhī yòng. lìng shǐ zhě jī shí bì ér yǔ, réng cún wèn zhī, qiān yán yán cài zhī yòng. chēng dài zhī jiā jiē qí shǒu jī sǎng wèn yuē: hé yǐ dé cǐ? shǐ zhě yuē: jūn lìng yuē: guǎ rén wén zhī, shī yuē:' kǎi tì jūn zǐ, mín zhī fù mǔ.' guǎ rén yǒu zhēng qiū zhī zhàn, wú wén zi jiǎ dài wú pín méng, méng yǔ máng tóng. shǐ yǒu yǐ gěi, zi zhī lì yě. chēng dài zhī jiā jiē zhé qí quàn ér xuē qí shū, jiù zhí zhī quàn jiē zhé huǐ zhī, suǒ shū zhī zhài jiē xuē chú zhī, bù yòng. fā qí jī cáng, chū qí cái wù yǐ zhèn pín. guó zhōng dà gěi, zhēng qiū zhī móu yě.
桓公曰：「崢丘之戰，（崢丘，地名，未聞，一說即葵丘。）人多稱貸負息以給上之急，寡人慾復業產，（業產者，本業也。）此何以洽？」（洽，通也。言百姓為戎事失其本業，今欲復之，何以通於此也。）管子曰：」唯繆數為可耳。」（繆讀曰謬，假此術以陳其事也。）令表稱貸之家，（表，旌也）皆堊白其門而高其閭，（亦所以貴重之。）使八使者式璧而聘之，以給鹽菜之用。（令使者齎石璧而與，仍存問之，謙言鹽菜之用。）稱貸之家皆齊首稽顙問曰：「何以得此？」使者曰：」君令曰：寡人聞之，詩曰：'愷悌君子，民之父母。'寡人有崢丘之戰，吾聞子假貸吾貧萌，（萌與氓同。）使有以給，子之力也。」稱貸之家皆折其券而削其書，（舊執之券皆折毀之，所書之債皆削除之，不用。）發其積藏，出其財物以振貧。國中大給，崢丘之謀也。
huán gōng yuē: lǔ liáng zhī yú qí yě, fēng shì yě. shì yīn shī yì fǎn. yán lǔ liáng èr guó, cháng wèi qí huàn yě. wú yù xià lǔ liáng, hé xíng ér kě? guǎn zǐ duì yuē: lǔ liáng zhī mín sú wèi tí, tú xī fǎn, zēng zhī hòu zhě wèi zhī tí. gōng fú tí, lìng zuǒ yòu fú zhī, rén cóng ér fú zhī, yīn lìng qí wù gǎn wèi, bì yǎng yú lǔ liáng, zé shì lǔ liáng shì qí nóng shì ér zuò tí yǐ. huán gōng jí wèi fú yú tài shān zhī yáng, lǔ liáng èr guó zài tài shān zhī nán, gù wèi fú yú cǐ, jìn qí jìng yě, yù lǔ liáng rén sù zhī zhī. shí rì ér fú zhī. guǎn zǐ gào lǔ liáng zhī jiǎ rén yuē: zi wèi wǒ zhì tí qiān pǐ, cì zǐ jīn sān bǎi jīn, zi shí zhì ér jīn sān qiān jīn, zé shì lǔ liáng bù fù yú rén, cái yòng zú yě. lǔ liáng zhī jūn wén zhī, zé jiào qí rén wèi tí, shí sān yuè, lǔ liáng guō zhōng zhī rén, dào lù yáng chén, shí bù bù xiāng jiàn, xiè qiāo ér zhǒng xiāng suí, xiè qiāo wèi lián xù yě. xiè, xī liè fǎn. qiāo, qiū qiáo fǎn. chē gǔ chú chǐ qí lián wǔ ér xíng. chú chǐ, niè yě, shì jiǎo fǎn. yán qí chē gǔ wǎng lái xiāng niè, ér qí dōng xī lián ér xíng, jiē qū tí lì ěr. guǎn zǐ yuē: lǔ liáng kě xià yǐ. gōng yí fú bó, lǜ mín qù tí, bì guān wú yǔ lǔ liáng tōng shǐ. hòu shí yuè, lǔ liáng rén è něi xiāng jí, xiāng jí, yóu xiāng jì. yīng shēng zhī zhèng, wú yǐ gěi shàng. yīng shēng zhī zhèng, wèi jí sù zhī fù. zhèng yīn zhēng. lǔ liáng zhī jūn jí lìng qí rén qù tí xiū nóng, gǔ bù kě yǐ sān yuè ér dé. lǔ liáng zhī rén dí shí bǎi, gǔ dòu qiān qián, qí tiào shí qián. gǔ dòu shí qián. zhōu yuè, lǔ liáng zhī mín guī qí zhě shí zhī liù.
桓公曰：「魯梁之於齊也，蜂螫也。（螫音屍亦反。言魯梁二國，常為齊患也。）吾欲下魯梁，何行而可？」管子對曰：」魯梁之民俗為綈，（徒奚反，繒之厚者謂之綈。）公服綈，令左右服之，人從而服之，因令齊勿敢為，必仰於魯梁，則是魯梁釋其農事而作綈矣。」桓公即為服於泰山之陽，（魯梁二國在泰山之南，故為服於此，近其境也，欲魯梁人速知之。）十日而服之。管子告魯梁之賈人曰：」子為我致綈千匹，賜子金三百斤，子十至而金三千斤，則是魯梁不賦於人，財用足也。」魯梁之君聞之，則教其人為綈，十三月，魯梁郭中之人，道路揚塵，十步不相見，絏繑而踵相隨，（絏繑謂連續也。絏，息列反。繑，丘喬反。）車轂｛芻齒｝、騎連伍而行。（｛芻齒｝，齧也，士角反。言其車轂往來相齧，而騎東西連而行，皆趨綈利耳。）管子曰：「魯梁可下矣。公宜服帛，率民去綈，閉關無與魯梁通使。」後十月，魯梁人餓餒相及，（相及，猶相繼。）應聲之正，無以給上。（應聲之正，謂急速之賦。正音征。）魯梁之君即令其人去綈修農，穀不可以三月而得。魯梁之人糴十百，（穀斗千錢），齊糶十錢。（穀斗十錢。）周月，魯梁之民歸齊者十之六。
guǎn zǐ yuē: fū rén yǔ yīn yǔ zé xī, duó zé nù, xiān wáng zhī qí rán, gù jiàn yǔ zhī xíng, jiàn, xián biàn fǎn. ér bù jiàn duó zhī lǐ, kě shǐ yóu zhī, bù kě shǐ zhī zhī. gù mín ài kě qià yú shàng yě. qià, tōng yě. zū jí zhě, suǒ yǐ qiáng qiú, zài gōng shāng yuē zū jí. qiáng yīn qí liǎng fǎn. zū shuì zhě, suǒ lǜ ér qǐng yě. zài nóng yuē zū shuì. lǜ, yóu jì yě. qǐng, qiú yě. wáng bà zhī jūn, qù qiū lǚ fǎn qí suǒ yǐ qiáng qiú, fèi qí suǒ lǜ ér qǐng, gù tiān xià lè yǎ jiào fǎn cóng yě. chūn fù yǐ liǎn zēng bó, xià dài yǐ shōu qiū shí, gài fāng chūn cán, jiā què fá, ér fù yǔ zhī, yuē shōu qí zēng bó yě. fāng xià, nóng rén què fá, yì fù yǔ zhī, yuē qǔ qí gǔ shí yě. shì gù rén wú fèi shì, ér guó wú shī lì yě. rén zhī suǒ fá, jūn xī yǔ zhī, zé háo fù shāng rén bù dé shàn qí lì. fán wǔ gǔ zhě, wàn wù zhī zhǔ yě. gǔ guì zé wàn wù bì jiàn, gǔ jiàn zé wàn wù bì guì. liǎng zhě wèi dí, zé bù jù píng, gù rén jūn yù gǔ wù zhī zhì xiāng shèng, ér cāo shì yú qí bù píng zhī jiān, zhì, jī yě. shí wèi rén tiān, gù wǔ gǔ zhī yào, kě yǔ wàn wù wèi dí, qí jià cháng bù jù píng. suǒ yǐ rén jūn shì liǎng shì zhī wěi jī, kě bǐ cǐ xiāng shèng, qīng zhòng yú qí xián, zé guó lì bù sàn yě. gù wàn mín wú jí ér guó lì guī yú jūn yě. fū yǐ shì wǔ jí wèi zhī huǐ chéng, xiǎo yuē shì, dà yuē wǔ, yīn wǔ. shì shǐ rén huǐ huài lú shì. yǐ liù chù jí wèi zhī zhǐ shēng, chù, xǔ jiù fǎn. shì shǐ rén bù jìng mù yǎng yě. yǐ tián mǔ jí wèi zhī jìn gēng, shì zhǐ qí gēng jià yě. yǐ zhèng rén jí wèi zhī lí qíng, zhèng shù zhī rén, ruò dīng zhuàng yě. lí qíng, wèi lí xīn yě. yǐ zhèng hù jí wèi zhī yǎng yíng. yíng wèi dà jiǎ xù jiā yě. zhèng shù zhī hù jì bì qí jí, zé zhì fú làng wèi dà jiǎ xù jiā zhī suǒ yì shǔ, zēng qí lì ěr. wǔ zhě bù kě bì yòng, gù wáng zhě piān xíng ér bù jǐn. gù tiān zǐ jí yú bì, zhū hóu jí yú shí. zhōng suì zhī gǔ, shí shí qián, dà nán shí sì shí, yuè yǒu sì shí zhī jí dà nǚ shí sān shí, yuè yǒu sān shí zhī jí wú zi shí èr shí, yuè yǒu èr shí zhī jí. suì xiōng gǔ shí èr shí, zé dà nán yǒu bā shí zhī jí, dà nǚ yǒu liù shí zhī jí, wú zi yǒu sì shí zhī jí. liù shí wèi dà nán, wǔ shí wèi dà nǚ, wú zi wèi xiǎo nán xiǎo nǚ yě. àn gǔ zhī shí, zhǔn jīn zhī sān dòu sān shēng sān hé. píng suì měi shí shuì shí qián, xiōng suì shuì èr shí zhě, fēi bì shuì qí rén, wèi yú cāo shì qīng zhòng zhī jiān, yuē shōu qí lì yě. shì rén jūn fēi fā hào lìng shōu sè ér hù jí yě, bǐ rén jūn shǒu qí běn wěi jǐn, ér nán nǚ zhū jūn wú zi wú bù fú jí zhě yě. sè, liǎn yě. wěi, suǒ wěi jī zhī wù yě. jǐn, yán yě. yán rén jūn bù yòng xià lìng shuì liǎn yú rén, dàn yán shǒu lì tú, qīng zhòng zài wǒ, zé wú suǒ táo qí shuì yě.
管子曰：「夫人予（音與）則憙，奪則怒，先王知其然，故見予之形，（見，賢遍反。）而不見奪之理，（可使由之，不可使知之。）故民愛可洽於上也。（洽，通也。）租籍者，所以強求，（在工商曰租籍。強音其兩反。）租稅者，所慮而請也。（在農曰租稅。慮，猶計也。請，求也。）王霸之君，去（丘呂反）其所以強求，廢其所慮而請，故天下樂（雅教反）從也。春賦以斂繒帛，夏貸以收秋實，（蓋方春蠶，家闕乏，而賦與之，約收其繒帛也。方夏，農人闕乏，亦賦與之，約取其穀實也。）是故人無廢事，而國無失利也。（人之所乏，君悉與之，則豪富商人不得擅其利。）凡五穀者，萬物之主也。穀貴則萬物必賤，穀賤則萬物必貴。兩者為敵，則不俱平，故人君御穀物之秩相勝，而操事於其不平之間，（秩，積也。食為人天，故五穀之要，可與萬物為敵，其價常不俱平。所以人君視兩事之委積，可彼此相勝，輕重於其閒，則國利不散也。）故萬民無籍而國利歸於君也。夫以室廡籍謂之毀成，（小曰室，大曰廡，音武。是使人毀壞廬室。）以六畜籍謂之止生，（畜，許救反。是使人不競牧養也。）以田畝籍謂之禁耕，（是止其耕稼也。）以正人籍謂之離情，（正數之人，若丁壯也。離情，謂離心也。）以正戶籍謂之養贏。（贏謂大賈蓄家也。正數之戶既避其籍，則至浮浪為大賈蓄家之所役屬，增其利耳。）五者不可畢用，故王者偏行而不盡。故天子籍於幣，諸侯籍於食。中歲之穀，石十錢，大男食四石，月有四十之籍；大女食三石，月有三十之籍；吾子食二石，月有二十之籍。歲凶穀石二十，則大男有八十之籍，大女有六十之籍，吾子有四十之籍。（六十為大男，五十為大女，吾子為小男小女也。按古之石，准今之三斗三升三合。平歲每石稅十錢，凶歲稅二十者，非必稅其人，謂於操事輕重之間，約收其利也。）是人君非發號令收嗇而戶籍也，彼人君守其本委謹，而男女諸君吾子無不服籍者也。」（嗇，斂也。委，所委積之物也。謹，嚴也。言人君不用下令稅斂於人，但嚴守利途，輕重在我，則無所逃其稅也。）
qí zhī běi zé shāo huǒ, liè ér xíng huǒ yuē shāo, shì zhào fǎn. guāng zhào táng xià. guǎn zǐ rù hè yuē: tián yě pì, nóng fū bì yǒu bǎi bèi zhī lì yǐ. shì suì zū shuì jiǔ yuè ér jù. huán gōng wèn guǎn zǐ yuē: cǐ hé gù yě? duì yuē: wàn chéng qiān shèng zhī guó, bù néng wú xīn ér chuī, jīn běi zé shāo, mò zhī xù, zé shì nóng fū dé jū zhuāng ér mài qí xīn ráo, dà yuē xīn, xiǎo yuē ráo. yī shù shí bèi, zé chūn yǒu yǐ shì sì, xià yǒu yǐ jué yún, yún tóng. cǐ zū shuì suǒ yǐ jiǔ yuè ér jù yě.
齊之北澤燒火，（獵而行火曰燒，式照反。）光照堂下。管子入賀曰：「田野辟，農夫必有百倍之利矣。」是歲租稅九月而具。桓公問管子曰：「此何故也？」對曰：「萬乘、千乘之國，不能無薪而炊，今北澤燒，莫之續，則是農夫得居裝而賣其薪蕘，（大曰薪，小曰蕘。）一束十倍，則春有以事耜，夏有以決芸，（耘同。）此租稅所以九月而具也。」
huán gōng wèn guǎn zǐ yuē: zhōng shēn yǒu tiān xià ér wù shī, yǒu dào hū? duì yuē: qǐng wù shī yú tiān xià, dú shī zhī yú wú guó. guó zhī guǎng xiá, rǎng zhī féi qiāo, yǒu shù zhōng suì shí yú, yǒu shù. bǐ shǒu guó zhě, shǒu gǔ ér yǐ yǐ. yuē mǒu xiàn zhī rǎng guǎng ruò gān, mǒu xiàn zhī rǎng xiá ruò gān, guó zhī guǎng xiá féi qiāo, rén zhī suǒ shí duō shǎo, qí shù jūn sù jiē zhī zhī. zé bì jī wěi bì, wěi, xù yě. gè yú xiàn zhōu lǐ jī xù qián bì, suǒ wèi wàn shì zhī yì, bì yǒu wàn zhōng zhī cáng, cáng qiǎng qiān wàn qiān shì zhī yì, bì yǒu qiān zhōng zhī cáng, cáng qiǎng bǎi wàn. yú shì xiàn zhōu lǐ shòu gōng qián. gōng qián jí jī wěi zhī bì. tài qiū guó gǔ qù cān zhī yī. qù, jiǎn yě, qiū lǚ fǎn. jūn xià lìng wèi jùn xiàn shǔ dài fū lǐ yì, jiē jí sù rù ruò gān, gǔ zhòng yī yě, yǐ cáng yú shàng zhě, yī qí gǔ jià ér shōu cáng zhī. guó gǔ sān fēn zé èr fēn zài shàng yǐ. yán xiān zhù bì yú xiàn yì, dāng qiū shí, xià lìng shōu dí yě. zé wèi lǐ kuī xíng píng dí zhī fǎ, shàng shú dí sān shè yī, zhōng shú dí èr shè yī, xià shú zhōng fēn zhī, gài chū yú cǐ. jīn yán qù sān zhī yī zhě, yuē zhōng shú wèi zhǔn ěr. tài chūn guó gǔ bèi zhòng shù yě, tài xià fù gǔ yǐ lǐ tián tǔ, tài qiū tián gǔ zhī cún zi zhě ruò gān, jīn shàng liǎn gǔ yǐ bì, rén yuē wú bì, yǐ gǔ, zé rén zhī sān yǒu guī yú shàng yǐ. yán dāng chūn gǔ guì zhī shí, jì qí jià yǐ gǔ fù yǔ rén, qiū zé liǎn qí bì, suī shè cǐ lìng, běn yì shōu qí gǔ, rén jì wú bì, qǐng shū gǔ, gù guī yú shàng. zhòng zhī xiāng yīn, shí zhī huà jǔ, wú bù wèi guó cè. zhòng zhī xiāng yīn, ruò chūn shí gǔ guì yǔ gǔ yě. shí zhī huà jǔ, ruò qiū shí gǔ jiàn shōu gǔ yě. yīn shí zhī qīng zhòng, wú bù yǐ shù quán zhī. zé bǐ zhū hóu zhī gǔ shí, wú guó gǔ èr shí, zé zhū hóu gǔ guī wú guó yǐ. zhū hóu gǔ èr shí, wú guó gǔ shí, zé wú guó gǔ guī yú zhū hóu yǐ. gù shàn wèi tiān xià zhě. jǐn shǒu zhòng liú, zhòng liú, wèi yán shǒu gǔ jià, bù shǐ liú sàn. ér tiān xià bù wú xiè yǐ. xiè, sàn yě. wú gǔ bù sàn chū. bǐ zhòng zhī xiāng guī, rú shuǐ zhī jiù xià. wú guó suì fēi xiōng yě, yǐ bì cáng zhī, gù guó gǔ bèi zhòng. zhū hóu zhī gǔ zhì yě, shì cáng yī fēn ér zhì zhū hóu zhī yī fēn yě. lì bù duó yú tiān xià. dài fū bù dé yǐ fù chǐ yǐ zhòng cáng qīng, guó cháng yǒu shí guó zhī cè yě. cǐ yǐ qīng zhòng yù tiān xià zhī dào yě.
桓公問管子曰：「終身有天下而勿失，有道乎？」對曰：「請勿施於天下，獨施之於吾國。國之廣狹，壤之肥墝，有數；終歲食餘，有數。彼守國者，守穀而已矣。曰某縣之壤廣若干，某縣之壤狹若干，（國之廣狹肥磽，人之所食多少，其數君素皆知之。）則必積委幣，（委，蓄也。各於縣州里積蓄錢幣，所謂萬室之邑，必有萬鍾之藏，藏鏹千萬；千室之邑，必有千鍾之藏，藏鏹百萬。）於是縣州里受公錢。（公錢即積委之幣。）泰秋國穀去參之一。（去，減也，丘呂反。）君下令謂郡縣屬大夫里邑，皆籍粟入若干，穀重一也，以藏於上者，（一其穀價而收藏之。）國穀三分則二分在上矣。（言先貯幣於縣邑，當秋時，下令收糴也。則魏李悝行平糴之法，上熟糴三舍一，中熟糴二舍一，下熟中分之，蓋出於此。今言去三之一者，約中熟為準耳。）泰春國穀倍重數也，泰夏賦穀以理田土，泰秋田穀之存子者若干，今上斂穀以幣，人曰無幣，以穀，則人之三有歸於上矣。（言當春穀貴之時，計其價以穀賦與人，秋則斂其幣，雖設此令，本意收其穀，人既無幣，請輸穀，故歸於上。）重之相因，時之化舉，無不為國筴。（重之相因，若春時穀貴與穀也。時之化舉，若秋時穀賤收穀也。因時之輕重，無不以術權之。）則彼諸侯之穀十，吾國穀二十，則諸侯穀歸吾國矣。諸侯穀二十，吾國穀十，則吾國穀歸於諸侯矣。故善為天下者。謹守重流，（重流，謂嚴守穀價，不使流散。）而天下不吾洩矣。（洩，散也。吾穀不散出。）彼重之相歸，如水之就下。吾國歲非凶也，以幣藏之，故國穀倍重。諸侯之穀至也，是藏一分而致諸侯之一分也。利不奪於天下。大夫不得以富侈以重藏輕，國常有十國之筴也。此以輕重御天下之道也。」
wèi wén hóu xiāng lǐ kuī yuē: tiào shén guì shāng rén, cǐ rén wèi shì gōng shāng. shén jiàn shāng nóng, rén shāng zé lí sàn, nóng shāng zé guó pín, gù shén guì yǔ shén jiàn, qí shāng yī yě. shàn wèi guó zhě, shǐ rén wú shāng ér nóng yì quàn. jīn yī fū xié wǔ kǒu, zhì tián bǎi mǔ, suì shōu mǔ yī shí bàn, wèi sù bǎi wǔ shí shí. chú shí yī zhī shuì shí wǔ shí, yú bǎi sān shí wǔ shí. shí, rén yuè yī shí bàn, wǔ rén zhōng suì wèi sù jiǔ shí shí, yú yǒu sì shí wǔ shí. shí sān shí, wèi qián qiān sān bǎi wǔ shí. chú shè lǘ cháng xīn chūn qiū zhī cí yòng qián sān bǎi, yú qiān wǔ shí. yī, rén lǜ yòng qián sān bǎi, wǔ rén zhōng suì yòng qiān wǔ bǎi, bù zú sì bǎi wǔ shí. shǎo sì bǎi wǔ shí, bù zú. bù xìng jí bìng sǐ sàng zhī fèi jí shàng fù liǎn, yòu wèi yǔ cǐ. cǐ nóng fū suǒ yǐ cháng kùn, yǒu bù quàn gēng zhī xīn, ér lìng dí zhì yú shén guì zhě yě. shì gù shàn píng dí zhě, bì jǐn guān suì yǒu shàng zhōng xià shú. shàng shú qí shōu zì sì, yú sì bǎi shí píng suì bǎi mǔ shōu bǎi wǔ shí shí, jīn dà shú sì bèi, shōu liù bǎi shí. jì rén shí zhōng suì zhǎng sì bǎi shí, guān dí sān bǎi shí, cǐ wèi dí sān shè yī yě. zhōng shú zì sān, yú sān bǎi shí zì sān, sì bǎi wǔ shí shí yě. zhōng suì zhǎng sān bǎi shí, guān dí èr bǎi shí, cǐ wèi dí èr ér shě yī yě. xià shú zì bèi, yú bǎi shí. zì bèi, shōu sān bǎi shí, zhōng suì zhǎng bǎi shí, guān dí qí wǔ shí shí, yún xià shú dí yī, wèi zhōng fēn bǎi shí zhī yī yě. xiǎo jī zé shōu bǎi shí, píng suì bǎi mǔ zhī shōu, shōu bǎi wǔ shí shí, jīn xiǎo jī shōu bǎi shí, shōu sān fēn zhī èr yě. zhōng jī qī shí shí, shōu èr fēn zhī yī yě. dà jī sān shí shí. shōu wǔ zhī yī yě. yǐ cǐ tuī zhī, dà xiǎo zhōng jī zhī lǜ. gù dà shú zé shàng dí sān ér shě yī, zhōng shú zé dí èr, xià shú zé dí yī, shǐ rén shì zú, jià píng zé zhǐ. xiǎo jī zé fā xiǎo shú zhī suǒ liǎn, guān yǐ liǎn cáng chū tiào. zhōng jī zé fā zhōng shú zhī suǒ liǎn, dà jī zé fā dà shú zhī suǒ liǎn, ér tiào zhī. gù suī yù jī jǐn shuǐ hàn, tiào bù guì ér rén bù sàn, qǔ yǒu yú ér bǔ bù zú yě. xíng zhī wèi guó, guó yǐ fù jiàng.
魏文侯相李悝曰：「糶甚貴傷人，（此人謂士工商。）甚賤傷農，人傷則離散，農傷則國貧，故甚貴與甚賤，其傷一也。善為國者，使人無傷而農益勸。今一夫挾五口，治田百畝，歲收畝一石半，為粟百五十石。除十一之稅十五石，餘百三十五石。食，人月一石半，五人終歲為粟九十石，餘有四十五石。石三十，為錢千三百五十。除社閭嘗新春秋之祠用錢三百，餘千五十。衣，人率用錢三百，五人終歲用千五百，不足四百五十。（少四百五十，不足。）不幸疾病死喪之費及上賦斂，又未與此。此農夫所以常困，有不勸耕之心，而令糴至於甚貴者也。是故善平糴者，必謹觀歲有上中下熟。上熟其收自四，餘四百石；（平歲百畝收百五十石，今大熟四倍，收六百石。計人食終歲長四百石，官糴三百石，此為糴三舍一也。）中熟自三，餘三百石；（自三，四百五十石也。終歲長三百石，官糴二百石，此為糴二而舍一也。）下熟自倍，餘百石。（自倍，收三百石，終歲長百石，官糴其五十石，雲下熟糴一，謂中分百石之一也。）小飢則收百石，（平歲百畝之收，收百五十石，今小飢收百石，收三分之二也。）中飢七十石，（收二分之一也。）大飢三十石。（收五之一也。以此推之，大小中飢之率。）故大熟則上糴三而舍一，中熟則糴二，下熟則糴一，使人適足，價平則止。小飢則發小熟之所斂，（官以斂藏出糶。）中飢則發中熟之所斂，大飢則發大熟之所斂，而糶之。故雖遇饑饉水旱，糶不貴而人不散，取有餘而補不足也。」行之魏國，國以富彊。
hàn xuān dì shí, suì shù fēng ráng, gǔ zhì shí wǔ qián, nóng rén shǎo lì. dà sī nóng zhōng chéng gěng shòu chāng qǐng lìng biān jùn jiē zhú cāng, yǐ gǔ jiàn shí zēng qí jià ér dí yǐ lì nóng, gǔ guì shí jiǎn jià ér tiào, míng yuē cháng píng cāng, rén biàn zhī. shàng nǎi xià zhào cì shòu chāng jué guān nèi hóu. yuán dì jí wèi, bà zhī.
漢宣帝時，歲數豐穰，穀至石五錢，農人少利。大司農中丞耿壽昌請令邊郡皆築倉，以穀賤時增其價而糴以利農，穀貴時減價而糶，名曰「」常平倉」，人便之。上乃下詔賜壽昌爵關內侯。元帝即位，罷之。
hòu hàn míng dì yǒng píng wǔ nián, zuò cháng píng cāng.
後漢明帝永平五年，作常平倉。
jìn wǔ dì yù píng yī jiāng biǎo, shí gǔ jiàn ér bù bó guì, dì yù lì píng dí fǎ, yòng bù bó shì gǔ, yǐ wèi liáng chǔ. yì zhě wèi jūn zī shàng shǎo, bù yí yǐ guì yì jiàn. tài shǐ èr nián, dì nǎi xià zhào yuē: gǔ rén quán liàng guó yòng, qǔ yíng sàn zhì, yǒu qīng zhòng píng dí zhī fǎ. cǐ shì jiǔ fèi, xī xí qí yí, ér guān xù wèi guǎng. yán zhě yì tóng, wèi néng dá tōng qí zhì. gèng lìng guó bǎo sàn yú ráng suì ér shàng bù shōu, pín rén kùn yú huāng nián ér guó wú bèi, háo rén fù shāng xié qīng zī, yùn zhòng jī, yǐ guǎn qí lì, gù nóng fū kǔ qí yè ér mò zuò bù kě jìn yě. jīn yí tōng dí, zhǔ zhě píng yì, jù wèi tiáo zhì. rán shì wèi xíng, zhì sì nián, nǎi lì cháng píng cāng, fēng zé dí, jiǎn zé tiào, yǐ lì bǎi xìng.
晉武帝欲平一江表，時穀賤而布帛貴，帝欲立平糴法，用布帛市穀，以為糧儲。議者謂軍資尚少，不宜以貴易賤。泰始二年，帝乃下詔曰：「古人權量國用，取贏散滯，有輕重平糴之法。此事久廢，希習其宜，而官蓄未廣。言者異同，未能達通其制。更令國寶散於穰歲而上不收，貧人困於荒年而國無備，豪人富商挾輕資，蘊重積，以管其利，故農夫苦其業而末作不可禁也。今宜通糴，主者平議，具為條制。」然事未行，至四年，乃立常平倉，豐則糴，儉則糶，以利百姓。
sòng wén dì yuán jiā zhōng, sān wú shuǐ lǎo, gǔ guì rén jī. péng chéng wáng yì kāng lì yì, yǐ dōng tǔ zāi huāng, rén diāo gǔ yǒng, fù shāng xù mǐ, rì chéng qí jià. yí bān xià suǒ zài, yǐn qí xū shí, lìng jī xù zhī jiā, tīng liú yī nián chǔ, yú jiē lēi shǐ tiào huò, wèi zhì píng jià, cǐ suǒ wèi cháng dào héng yú bǎi dài, quán yí yòng yú yī shí yě. yòu yuán huái suì fēng, yì dì wò rǎng, mài jì yǐ dēng, shǔ sù xíng jiù. kě zhé qí gū fù, réng jiù jiāo shì, sān wú jī rén, jí yǐ dài gěi, shǐ qiáng zhuàng zhuǎn yùn, yǐ shàn lǎo ruò. bìng wèi shī xíng, rén lài zhī yǐ.
宋文帝元嘉中，三吳水潦，穀貴人飢。彭城王義康立議，以「東土災荒，人凋穀踴，富商蓄米，日成其價。宜班下所在，隱其虛實，令積蓄之家，聽留一年儲，餘皆勒使糶貨，為制平價，此所謂常道行於百代，權宜用於一時也。又緣淮歲豐，邑地沃壤，麥既已登，黍粟行就。可折其估賦，仍就交市，三吳飢人，即以貸給，使強壯轉運，以贍老弱。」並未施行，人賴之矣。
qí wǔ dì yǒng míng zhōng, tiān xià mǐ gǔ bù bó jiàn, shàng yù lì cháng píng cāng, shì jī wèi chǔ. liù nián, zhào chū shàng kù qián wǔ qiān wàn, yú jīng shī shì mǐ, mǎi sī mián wén juàn bù. yáng zhōu chū qián qiān jiǔ bǎi yī shí wàn, yáng zhōu, lǐ jiàn yè, jīn jiāng níng xiàn yě. nán xú zhōu èr bǎi wàn, nán xú zhōu, lǐ jīng kǒu, jīn dān yáng jùn. gè yú jùn suǒ shì dí. nán jīng hé zhōu èr bǎi wàn, nán jīng hé zhōu, lǐ shòu chūn, jīn jùn. shì sī mián wén juàn bù mǐ dà mài. jiāng zhōu wǔ bǎi wàn, jiāng zhōu, lǐ xún yáng, jīn jùn. shì mǐ hú má. jīng zhōu wǔ bǎi wàn. jīng zhōu, lǐ nán jùn, jīn jiāng líng. yǐng zhōu sān bǎi wàn, yǐng zhōu, lǐ jiāng xià, jīn jùn. jiē shì juàn mián bù mǐ dà xiǎo dòu dà mài hú má. xiāng zhōu èr bǎi wàn, xiāng zhōu, lǐ zhǎng shā, jīn jùn. shì mǐ bù là. sī zhōu èr bǎi wǔ shí wàn, sī zhōu, lǐ rǔ nán, jīn yì yáng jùn. xī jīng hé zhōu èr bǎi wǔ shí wàn, xī jīng hé zhōu, lǐ lì yáng, jīn jùn. nán yǎn zhōu èr bǎi wǔ shí wàn, nán yǎn zhōu, lǐ guǎng líng, jīn jùn. yōng zhōu wǔ bǎi wàn, yōng zhōu, lǐ xiāng yáng, jīn jùn. shì juàn mián bù mǐ. shǐ tái chuán bìng yú suǒ zài shì yì.
齊武帝永明中，天下米穀布帛賤，上欲立常平倉，市積為儲。六年，詔出上庫錢五千萬，於京師市米，買絲綿紋絹布。揚州出錢千九百一十萬，（揚州，理建業，今江寧縣也。）南徐州二百萬，（南徐州，理京口，今丹陽郡。）各於郡所市糴。南荊河州二百萬，（南荊河州，理壽春，今郡。）市絲綿紋絹布米大麥。江州五百萬，（江州，理潯陽，今郡。）市米胡麻。荊州五百萬。（荊州，理南郡，今江陵。）郢州三百萬，（郢州，理江夏，今郡。）皆市絹、綿、布、米、大小豆、大麥、胡麻。湘州二百萬，（湘州，理長沙，今郡。）市米、布、蠟。司州二百五十萬，（司州，理汝南，今義陽郡。）西荊河州二百五十萬，（西荊河州，理歷陽，今郡。）南兗州二百五十萬，（南兗州，理廣陵，今郡。）雍州五百萬，（雍州，理襄陽，今郡。）市絹綿布米。使台傳並於所在市易。
hòu wèi xiào wén shí, mì shū chéng lǐ biāo shàng biǎo yuē: xī zhī zhé wáng, mò bù yīn qín jià sè, gù yáo tāng shuǐ hàn, rén wú cài sè, gài yóu bèi zhī yě. hàn jiā nǎi shè cháng píng, wèi shì yǐ bīng liáng zhì tún tián, jūn guó qǔ jì. guāng wǔ yī mǔ bù shí, zuì jí mù shǒu. jiē míng jūn xù rén ruò cǐ. jīn shān dōng jī, jīng shī jiǎn, chén yǐ wèi yí xī zhōu jùn cháng diào jiǔ fēn zhī èr, jīng dū dù zhī suì yòng zhī yú, gè lì guān sī. nián fēng dí jī yú cāng, shí jiǎn zé jiǎn sī zhī shí èr tiào zhī. rú cǐ, rén bì lì tián yǐ mǎi guān juàn, yòu wù zhù qián yǐ qǔ guān sù, nián fēng zé cháng jī, suì xiōng zé zhí gěi. míng dì shén guī zhèng guāng zhī jì, zì xú yáng nèi fù zhī hòu, xú, jīn péng chéng jùn. yáng, jīn shòu chūn jùn. shōu nèi bīng zī, yǔ rén hé dí, jī wèi biān bèi yě.
後魏孝文時，祕書丞李彪上表曰：「昔之哲王，莫不殷勤稼穡，故堯湯水旱，人無菜色，蓋由備之也。漢家乃設常平，魏氏以兵糧制屯田，軍國取濟。光武一畝不實，罪及牧守。皆明君恤人若此。今山東飢，京師儉，臣以為宜析州郡常調九分之二，京都度支歲用之餘，各立官司。年豐糴積於倉，時儉則減私之十二糶之。如此，人必力田以買官絹，又務貯錢以取官粟，年豐則常積，歲凶則直給。」明帝神龜、正光之際，自徐揚內附之後，（徐，今彭城郡。揚，今壽春郡。）收內兵資，與人和糴，積為邊備也。
běi qí hé qīng zhōng, lìng zhū zhōu jùn jiē bié zhì fù rén cāng. chū lì zhī rì, zhǔn suǒ lǐng zhōng xià hù kǒu shù, dé zhī yī nián zhī liáng, zhú dāng zhōu gǔ jià jiàn shí, zhēn liàng gē dāng nián yì zū chōng rù. qí zhì, suì měi rén chū kěn zū èr shí, yì zū wǔ dǒu, kěn zū sòng tái, yì zū nà jùn, yǐ bèi shuǐ hàn. gǔ guì, xià jià tiào zhī, jiàn zé hái yòng suǒ dí zhī wù, yī jià dí zhù.
北齊河清中，令諸州郡皆別置富人倉。初立之日，准所領中下戶口數，得支一年之糧，逐當州穀價賤時，斟量割當年義租充入。（齊制，歲每人出墾租二石，義租五斗，墾租送台，義租納郡，以備水旱。）穀貴，下價糶之，賤則還用所糴之物，依價糴貯。
hòu zhōu wén dì chuàng zhì liù guān, sī cāng zhǎng biàn jiǔ gǔ zhī wù, yǐ liàng guó yòng. zú, xù qí yú, yǐ dài xiōng huāng bù zú, zé zhǐ yú yòng. yòng zú, zé yǐ sù dài rén, chūn bān qiū liǎn.
後周文帝創製六官，司倉掌辨九穀之物，以量國用。足，蓄其餘，以待凶荒；不足，則止餘用。用足，則以粟貸人，春頒秋斂。
suí wén dì kāi huáng sān nián, wèi zhōu zhì lí yáng cāng, luò zhōu zhì hé yáng cāng, shǎn zhōu zhì cháng píng cāng, huá zhōu zhì guǎng tōng cāng, zhuǎn xiāng guàn zhù, cáo guān dōng jí fén jìn zhī sù, yǐ gěi jīng shī. jīng shī zhì cháng píng jiān.
隋文帝開皇三年，衛州置黎陽倉，洛州置河陽倉，陝州置常平倉，華州置廣通倉，轉相灌注，漕關東及汾、晉之粟，以給京師。京師置常平監。
wǔ nián, gōng bù shàng shū zhǎng sūn píng zòu: gǔ zhě sān nián gēng ér yú yī nián zhī jī, jiǔ nián zuò ér yǒu sān nián zhī chǔ, suī shuǐ hàn wèi zāi, rén wú cài sè, jiē yóu quàn dǎo yǒu fāng, xù jī xiān bèi. qǐng lìng zhū zhōu bǎi xìng jí jūn rén quàn kè dāng shè, gòng lì yì cāng, shōu huò zhī rì, suí qí suǒ de, quàn kè chū sù jí mài, yú dāng shè zào cāng jiào zhù zhī. jí wěi shè sī, zhí zhàng jiǎn xiào, měi nián shōu jī, wù shǐ sǔn bài. ruò shí huò bù shú, dāng shè yǒu jī jǐn zhě, jí yǐ cǐ gǔ zhèn gěi. zì shì zhū zhōu chǔ zhì wěi jī.
五年，工部尚書長孫平奏：「古者三年耕而餘一年之積，九年作而有三年之儲，雖水旱為災，人無菜色，皆由勸導有方，蓄積先備。請令諸州百姓及軍人勸課當社，共立義倉，收穫之日，隨其所得，勸課出粟及麥，於當社造倉窖貯之。即委社司，執帳檢校，每年收積，勿使損敗。若時或不熟，當社有饑饉者，即以此穀振給。」自是諸州儲峙委積。
zhì shí wǔ nián, yǐ yì cāng zhù zài rén xián, duō yǒu fèi sǔn, zhào yuē: běn zhì yì cāng, zhǐ fáng shuǐ hàn, bǎi xìng zhī tú, bù sī jiǔ jì, qīng ěr fèi sǔn, yú hòu fá jué. yòu běi jìng zhū zhōu, yì yú yú chù, líng xià gān guā děng shí yī zhōu, suǒ yǒu yì cāng zá zhǒng, bìng nà běn zhōu. ruò rén yǒu hàn jiǎn shǎo liáng, xiān gěi zá zhǒng jí yuǎn nián sù.
至十五年，以義倉貯在人閒，多有費損，詔曰：「本置義倉，止防水旱，百姓之徒，不思久計，輕爾費損，於後乏絕。又北境諸州，異於餘處，靈、夏、甘、瓜等十一州，所有義倉雜種，並納本州。若人有旱儉少糧，先給雜種及遠年粟。」
shí liù nián, yòu zhào, qín wèi hé kuò bīn lǒng jīng níng yuán fū dān yán suī yín děng zhōu shè cāng, bìng yú dāng xiàn ān zhì. yòu zhào, shè cāng zhǔn shàng zhōng xià sān děng shuì, shàng hù bù guò yī shí, zhōng hù bù guò qī dòu, xià hù bù guò sì dòu.
十六年，又詔，秦、渭、河、廓、豳、隴、涇、寧、原、敷、丹、延、綏、銀等州社倉，並於當縣安置。又詔，社倉准上中下三等稅，上戶不過一石，中戶不過七斗，下戶不過四斗。
dà táng wǔ dé wǔ nián, fèi cháng píng jiān. bā nián chì, zhū zhōu dòu chèng, jīng tài fǔ xiào.
大唐武德五年，廢常平監。八年敕，諸州斗秤，京太府校。
zhēn guān chū, shàng shū zuǒ chéng dài zhòu shàng yán yuē: shuǐ hàn xiōng zāi, qián shèng zhī suǒ bù miǎn. guó wú jiǔ nián chǔ xù, lǐ jīng zhī suǒ míng jiè. jīn sàng luàn zhī hòu, hù kǒu diāo cán, měi suì zū mǐ, wèi shí cāng lǐn, suí jí chū gěi, cái gōng dāng nián. ruò yù xiōng zāi, jiāng hé zhèn xù? gù suí kāi huáng lì zhì, tiān xià zhī rén, jié jí shū sù, míng wèi shè cāng. zhōng yú wén huáng, dé wú jī jǐn. jí dà yè zhōng, guó yòng bù zú, bìng qǔ shè cāng, yǐ chōng guān fèi, gù zhì mò tú, wú yǐ zhī gěi. jīn qǐng zì wáng gōng yǐ xià, yuán jí zhòng shù, jì suǒ kěn tián jià sè qǐng mǔ, měi zhì qiū shú, zhǔn qí jiàn miáo, yǐ lǐ quàn kè, jǐn lìng chū sù. dào mài zhī xiāng, yì tóng cǐ shuì. gè nà suǒ zài, wèi lì yì cāng. nián gǔ bù dēng, bǎi xìng jī jǐn, dāng suǒ zhōu xiàn, suí biàn qǔ gěi. tài zōng yuē: jì wèi bǎi xìng, xiān zuò chǔ zhù, guān wèi jǔ zhǎng, yǐ bèi xiōng nián. fēi zhèn suǒ xū, héng shēng fù liǎn, lì rén zhī shì, shēn shì kě jiā. yí xià yǒu sī, yì lì tiáo zhì. hù bù shàng shū hán zhòng liáng zòu: wáng gōng yǐ xià kěn tián, mǔ nà èr shēng. qí sù mài jīng dào zhī shǔ, gè yī tǔ dì. zhù zhī zhōu xiàn, yǐ bèi xiōng nián. zhì cóng zhī. zì shì tiān xià zhōu xiàn shǐ zhì yì cāng, měi yǒu jī jǐn, zé kāi cāng zhèn gěi.
貞觀初，尚書左丞戴胄上言曰：「水旱凶災，前聖之所不免。國無九年儲蓄，禮經之所明誡。今喪亂之後，戶口凋殘，每歲租米，未實倉廩，隨即出給，才供當年。若遇凶災，將何振恤？故隋開皇立制，天下之人，節級輸粟，名為社倉。終於文皇，得無饑饉。及大業中，國用不足，並取社倉，以充官費，故至末塗，無以支給。今請自王公以下，爰及眾庶，計所墾田稼穡頃畝，每至秋熟，准其見苗，以理勸課，盡令出粟。稻麥之鄉，亦同此稅。各納所在，為立義倉。年穀不登，百姓饑饉，當所州縣，隨便取給。」太宗曰：「既為百姓，先作儲貯，官為舉掌，以備凶年。非朕所須，橫生賦斂，利人之事，深是可嘉。宜下有司，議立條制。」戶部尚書韓仲良奏：「王公以下墾田，畝納二升。其粟麥粳稻之屬，各依土地。貯之州縣，以備凶年。」制從之。自是天下州縣始置義倉，每有饑饉，則開倉振給。
gāo zōng yǒng huī èr nián jiǔ yuè, bān xīn gé: yì cāng jù dì qǔ shuì, shí shì láo fán, yí lìng lǜ hù chū sù, shàng shàng hù wǔ shí, yú gè yǒu chà. liù nián, jīng dōng xī shì zhì cháng píng cāng. gāo zōng wǔ tài hòu shù shí nián xián, yì cāng bù xǔ zá yòng, qí hòu gōng sī jiǒng pò, dài yì cāng zhī yòng. zì zhōng zōng shén lóng zhī hòu, tiān xià yì cāng, fèi yòng xiàng jǐn.
高宗永徽二年九月，頒新格：「義倉據地取稅，實是勞煩，宜令率戶出粟，上上戶五石，餘各有差。」六年，京東西市置常平倉。高宗、武太后數十年閒，義倉不許雜用，其後公私窘迫，貸義倉支用。自中宗神龍之後，天下義倉，費用向盡。
kāi yuán èr shí wǔ nián dìng shì: wáng gōng yǐ xià, měi nián hù bié jù suǒ zhǒng tián, mǔ bié shuì sù èr shēng, yǐ wèi yì cāng. qí shāng jiǎ hù ruò wú tián jí bù zú zhě, shàng shàng hù shuì wǔ shí, shàng zhōng yǐ xià dì jiǎn gè yǒu chà. zhū chū gěi zá zhǒng zhǔn sù zhě, dào gǔ yī dòu wǔ shēng dāng sù yī dòu. qí zhé nà cāo mǐ zhě, dào sān shí zhé nà cāo mǐ yī shí sì dòu.
開元二十五年定式：「王公以下，每年戶別據所種田，畝別稅粟二升，以為義倉。其商賈戶若無田及不足者，上上戶稅五石，上中以下遞減各有差。諸出給雜種准粟者，稻穀一斗五升當粟一斗。其折納糙米者，稻三石折納糙米一石四斗。
tiān bǎo bā nián, fán tiān xià zhū sè mǐ dōu jiǔ qiān liù bǎi liù wàn èr qiān èr bǎi èr shí shí.
天寶八年，凡天下諸色米都九千六百六萬二千二百二十石。
hé dí yī bǎi yī shí sān wàn jiǔ qiān wǔ bǎi sān shí shí:
和糴一百一十三萬九千五百三十石：
guān nèi wǔ shí wàn jiǔ qiān sān bǎi sì shí qī shí,
關內（五十萬九千三百四十七石），
hé dōng shí yī wàn èr bǎi èr shí jiǔ shí,
河東（十一萬二百二十九石），
hé xī sān shí qī wàn yī qiān qī bǎi wǔ shí shí,
河西（三十七萬一千七百五十石），
lǒng yòu shí sì wàn bā qiān èr bǎi sì shí.
隴右（十四萬八千二百四石。）
zhū sè cāng liáng zǒng qiān èr bǎi liù shí wǔ wàn liù qiān liù bǎi èr shí shí:
諸色倉糧總千二百六十五萬六千六百二十石：
běi cāng liù bǎi liù shí yī wàn liù qiān bā bǎi sì shí shí,
北倉（六百六十一萬六千八百四十石），
tài cāng qī wàn yī qiān èr bǎi qī shí shí,
太倉（七萬一千二百七十石），
hán jiā cāng wǔ bǎi bā shí sān wàn sān qiān sì bǎi shí,
含嘉倉（五百八十三萬三千四百石），
tài yuán cāng èr wàn bā qiān yī bǎi sì shí shí,
太原倉（二萬八千一百四十石），
yǒng fēng cāng bā wàn sān qiān qī bǎi èr shí shí,
永豐倉（八萬三千七百二十石），
lóng mén cāng èr wàn sān qiān èr bǎi wǔ shí shí.
龍門倉（二萬三千二百五十石。）
zhèng cāng zǒng sì qiān èr bǎi yī shí èr wàn liù qiān yī bǎi bā shí sì shí:
正倉總四千二百一十二萬六千一百八十四石：
guān nèi dào bǎi bā shí èr wàn yī qiān wǔ bǎi yī shí liù shí,
關內道（百八十二萬一千五百一十六石），
hé běi dào bǎi bā shí èr wàn yī qiān wǔ bǎi yī shí liù shí,
河北道（百八十二萬一千五百一十六石），
hé dōng dào sān qiān wǔ shí bā wàn jiǔ qiān bǎi bā shí shí,
河東道（三千五十八萬九千百八十石），
hé xī dào qī shí wàn èr qiān liù shí wǔ shí,
河西道（七十萬二千六十五石），
lǒng yòu dào sān shí qī wàn èr qiān qī bǎi bā shí shí,
隴右道（三十七萬二千七百八十石），
jiàn nán dào èr shí èr wàn sān qiān jiǔ bǎi sì shí shí,
劍南道（二十二萬三千九百四十石），
hé nán dào wǔ bǎi bā shí èr wàn wǔ qiān sì bǎi yī shí sì shí,
河南道（五百八十二萬五千四百一十四石），
huái nán dào liù shí bā wàn bā qiān èr bǎi wǔ shí èr shí,
淮南道（六十八萬八千二百五十二石），
jiāng nán dào jiǔ shí qī wàn bā qiān bā bǎi èr shí wǔ shí,
江南道（九十七萬八千八百二十五石），
shān nán dào shí sì wàn sān qiān bā bǎi bā shí èr shí.
山南道（十四萬三千八百八十二石。）
yì cāng zǒng liù qiān sān bǎi yī shí qī wàn qī qiān liù bǎi liù shí shí:
義倉總六千三百一十七萬七千六百六十石：
guān nèi dào wǔ bǎi jiǔ shí sì wàn liù qiān èr bǎi yī shí èr shí,
關內道（五百九十四萬六千二百一十二石），
hé běi dào qiān qī bǎi wǔ shí sì wàn sì qiān liù bǎi shí,
河北道（千七百五十四萬四千六百石），
hé dōng dào qī bǎi sān shí wàn jiǔ qiān liù bǎi yī shí shí,
河東道（七百三十萬九千六百一十石，）
hé xī dào sān shí bā wàn bā qiān sì bǎi sān shí,
河西道（三十八萬八千四百三石），
lǒng yòu dào sān shí wàn sān shí sì shí,
隴右道（三十萬三十四石），
jiàn nán dào bǎi qī shí jiǔ wàn qī qiān èr bǎi èr shí bā shí,
劍南道（百七十九萬七千二百二十八石），
hé nán dào qiān wǔ bǎi sì shí èr wàn jiǔ qiān qī bǎi liù shí sān shí,
河南道（千五百四十二萬九千七百六十三石），
huái nán dào sì bǎi bā shí sì wàn bā bǎi qī shí èr shí,
淮南道（四百八十四萬八百七十二石），
jiāng nán dào liù bǎi qī shí sān wàn jiǔ qiān èr bǎi qī shí shí,
江南道（六百七十三萬九千二百七十石），
shān nán dào èr bǎi bā shí qī wàn yī qiān liù bǎi liù shí bā shí.
山南道（二百八十七萬一千六百六十八石。）
cháng píng cāng zǒng sì bǎi liù shí wàn èr qiān èr bǎi èr shí shí:
常平倉總四百六十萬二千二百二十石：
guān nèi dào sān shí qī wàn wǔ qiān wǔ bǎi qī shí shí,
關內道（三十七萬五千五百七十石），
hé běi dào bǎi liù shí liù wàn sān qiān qī bǎi qī shí bā shí,
河北道（百六十六萬三千七百七十八石），
hé dōng dào wǔ shí sān wàn wǔ qiān sān bǎi bā shí liù shí,
河東道（五十三萬五千三百八十六石），
hé xī dào sān wàn yī qiān jiǔ shí shí,
河西道（三萬一千九十石），
lǒng yòu dào sì wàn èr qiān bā bǎi wǔ shí shí,
隴右道（四萬二千八百五十石），
jiàn nán dào qī wàn qī bǎi sì shí shí,
劍南道（七萬七百四十石），
hé nán dào yī bǎi èr shí yī wàn èr qiān sì bǎi liù shí sì shí,
河南道（一百二十一萬二千四百六十四石），
huái nán dào bā wàn yī qiān yī bǎi wǔ shí èr shí,
淮南道（八萬一千一百五十二石），
shān nán dào sì wàn jiǔ qiān yī bǎi jiǔ shí shí,
山南道（四萬九千一百九十石），
jiāng nán dào què.
江南道（闕。）
lùn yuē: xī wǒ guó jiā zhī quán shèng yě, yuē jì suì zhī héng fù, qián gǔ bù bó wǔ qiān yú wàn, qí shù jù shí huò fù shuì piān xià. jīng fèi zhī wài, cháng jī xiàn yú. yù bǎi xìng bù zú, ér měi yǒu juān xù. zì tiān bǎo zhī shǐ, biān jìng duō gōng, chǒng xī jì chóng, gěi yòng shū guǎng, chū nà zhī zhí, zhī jì lǚ kōng. yú shì yán lì zhī chén jì jìn, ér dào héng yǐ. gē bō wèi wù, qí lù duō duān. měi suì suǒ rù, zēng shù bǎi wàn. jì ér lǒng yòu yǒu qīng hǎi zhī shī, fàn yáng yǒu tiān mén zhī yì, shuò fāng bù sī zhī bèi pàn, jiàn nán luó fèng zhī píng líng, huò quán jūn bù fǎn, huò lián chéng ér xiàn. xiān zhī yǐ shī lǚ, yīn zhī yǐ jiàn jī, xiōng nì chéng xì gòu bīng, liǎng jīng wú fān lí zhī gù, gài shì rén shì, qǐ wéi tiān shí. miǎn wéi gāo zǔ tài zōng, kāi guó chuàng yè, zuò chéng chuí xùn, báo fù qīng yáo, zé jí wàn fāng, lí rén huái huì. shì yǐ sù zōng zhōng xìng zhī jī, zhōu yuè ér néng chéng zhī, suī shén suàn ruì móu, jǔ wú yí cè, róng chén jiè fū, néng jié qí lì, yì yì lèi shèng jī rén zhī suǒ zhì yě. fū dé hòu zé gǎn shēn, gǎn shēn zé nán yáo, rén xīn suǒ xì, gù sù kān dà nán, shào kāng píng wáng shì yě. ruò liǎn hòu zé qíng lí, qíng lí zé yì dòng, rén xīn yǐ qù, gù suì wèi dú fū, yīn xīn hú hài shì yě. jīn jiǎ bīng wèi xī, jīng fèi shàng fán, zhòng zé rén bù kān, qīng zé yòng bù zú, zhuó gǔ zhī yào, shì jīn zhī yí, jì bì ér sī biàn, nǎi zé liú wú jié. fū yù rén zhī ān yě, zài yú báo liǎn, liǎn zhī báo yě, zài yú jié yòng. ruò yòng zhī bù jié, níng liǎn zhī yù báo, qí kě dé hū? xiān zài shěng bù jí zhī fèi, dìng jīng yòng zhī shù, shǐ xià zhī rén, zhī shàng yǒu yōu xù zhī xīn, qǔ fēi huò yǐ, zì rán lè qí shū yǐ. gǔ zhī qǔ yú rén yě, wéi shí tǔ zhī máo, wèi shén yī ér shuì yì rén zhī lì, wèi yī suì sān rì. wèi yǒu zhí liǎn rén zhī cái, ér dé qí wú yuàn, kuàng qǔ zhī bù báo, lìng zhī bù jūn hū! zì suì rén shì dǎi yú sān wáng, jiē tōng qīng zhòng zhī fǎ, yǐ zhì guó yòng, yǐ yì jiān bìng, zhì cái zú ér shí fēng, rén ān ér zhèng qià, chéng wèi bāng zhī suǒ jí, lǐ dào zhī suǒ xiān, qǐ cháng cái zhī shì ér néng dá yě. mín zhě, míng yě, kě shǐ yóu zhī, bù kě shǐ yīn zhī. shěn qí zhòng guǎ, liàng qí yōu liè, ráo shàn zhī dào, zì yǒu qí shù. lì guān zhì zuò zhī zhě, gù fēi yì yù qí rén. zhōu zhī xìng yě de tài gōng, qí zhī bà yě de guǎn zhòng, wèi zhī fù yě de lǐ kuī, qín zhī qiáng yě de shāng yāng, hòu zhōu yǒu sū chuò, suí shì yǒu gāo jiǒng. cǐ liù xián zhě, shàng yǐ chéng wáng yè, xìng bà tú, cì yǐ fù guó qiáng bīng, lì shì kě fǎ. qí hàn dài sāng hóng yáng gěng shòu chāng zhī bèi, jiē qǐ zì jiǎ shù, suī běn yú qiú lì, yóu shì yǒu chéng jī. zì zī yǐ jiàng, suī wú dài wú rén, qí yú jīng bāng zhèng sú, xìng lì chú hài, huái jì shí zhī lüè, yùn zhì lǐ zhī jī zhě, gài bù kě duō jiàn yǐ. nóng zhě, yǒu guó zhī běn yě. xiān shǐ gè ān qí yè, shì yǐ suí qí shòu tián, shuì qí suǒ zhí. yān kě zhēng qiú huò bì, shě qí suǒ yǒu ér zé qí suǒ wú zhě zāi! tiān xià nóng rén, jiē dāng tiào yù, háo shāng fù shì, chéng jí jiàn shōu, xuán zhì qìng jié, gèng réng guì dí, wǎng fù shòu bì, wú yǒu yǐ shí, yù qí ān yè, bù kě de yě. gù cháo cuò yuē: yù mín wù nóng, zài yú guì sù, guì sù zhī dào, zài yú shǐ mín yǐ sù wèi shǎng fá. rú cǐ nóng mín yǒu qián, sù yǒu suǒ xiè. wèi guān yǐ fǎ shōu qǔ zhī yě. chéng rú shì, zé tiān xià zhī tián jǐn pì, tiān xià zhī cāng jǐn yíng. rán hòu xíng qí guǐ shù, dù qí qīng zhòng, huà yǐ wáng dào, shàn zhī hé fēng, lǜ xún lǐ yì zhī fāng, jiē dēng rén shòu zhī yù, sī bù yǐ nán yǐ. zài xī yáo tāng, shuǐ hàn zuò lì, ér rén wú juān jí, yǐ guó yǒu chǔ xù. ruò fù liǎn zhī shù zhòng, lí shù zhī lì jié, ér gōng fǔ zhī jī, wú jīng suì zhī yòng, bù xìng yǒu yī èr qiān lǐ shuǐ hàn chóng shuāng, huò yī fāng xìng shī dòng zhòng, fèi yú yì zhí, níng miǎn fù què ér yòng fá, rén liú ér guó wēi zhě zāi!
論曰：昔我國家之全盛也，約計歲之恆賦，錢穀布帛五千餘萬，（其數具食貨賦稅篇下。）經費之外，常積羨餘。遇百姓不足，而每有蠲恤。自天寶之始，邊境多功，寵錫既崇，給用殊廣，出納之職，支計屢空。於是言利之臣繼進，而道行矣。割剝為務，岐路多端。每歲所入，增數百萬。既而隴右有青海之師，范陽有天門之役，朔方布思之背叛，劍南羅鳳之憑陵，或全軍不返，或連城而陷。先之以師旅，因之以荐饑，凶逆承隙構兵，兩京無藩籬之固，蓋是人事，豈唯天時。緬惟高祖、太宗，開國創業，作程垂訓，薄賦輕徭，澤及萬方，黎人懷惠。是以肅宗中興之績，周月而能成之，雖神算睿謀，舉無遺策，戎臣介夫，能竭其力，抑亦累聖積仁之所致也。夫德厚則感深，感深則難搖，人心所系，故速戡大難，少康、平王是也。若斂厚則情離，情離則易動，人心已去，故遂為獨夫，殷辛、胡亥是也。今甲兵未息，經費尚繁，重則人不堪，輕則用不足，酌古之要，適今之宜，既弊而思變，乃澤流無竭。夫欲人之安也，在於薄斂，斂之薄也，在於節用。若用之不節，寧斂之欲薄，其可得乎？先在省不急之費，定經用之數，使下之人，知上有憂恤之心，取非獲已，自然樂其輸矣。古之取於人也，唯食土之毛，謂什一而稅；役人之力，謂一歲三日。未有直斂人之財，而得其無怨，況取之不薄，令之不均乎！自燧人氏逮於三王，皆通輕重之法，以制國用，以抑兼併，致財足而食豐，人安而政洽，誠為邦之所急，理道之所先，豈常才之士而能達也。民者，瞑也，可使由之，不可使因之。審其眾寡，量其優劣，饒贍之道，自有其術。歷觀製作之者，固非易遇其人。周之興也得太公，齊之霸也得管仲，魏之富也得李悝，秦之強也得商鞅，後周有蘇綽，隋氏有高熲。此六賢者，上以成王業，興霸圖，次以富國強兵，立事可法。其漢代桑弘羊、耿壽昌之輩，皆起自賈豎，雖本於求利，猶事有成績。自茲以降，雖無代無人，其餘經邦正俗，興利除害，懷濟時之略，韞致理之機者，蓋不可多見矣。農者，有國之本也。先使各安其業，是以隨其受田，稅其所植。焉可徵求貨幣，舍其所有而責其所無者哉！天下農人，皆當糶鬻，豪商富室，乘急賤收，旋致罄竭，更仍貴糴，往復受弊，無有已時，欲其安業，不可得也。故晁錯曰：」欲民務農，在於貴粟，貴粟之道，在於使民以粟為賞罰。如此農民有錢，粟有所洩。」謂官以法收取之也。誠如是，則天下之田盡辟，天下之倉盡盈。然後行其軌數，度其輕重，化以王道，扇之和風，率循禮義之方，皆登仁壽之域，斯不以難矣。在昔堯湯，水旱作沴，而人無捐瘠，以國有儲蓄。若賦斂之數重，黎庶之力竭，而公府之積，無經歲之用，不幸有一二千里水旱蟲霜，或一方興師動眾，廢於藝殖，寧免賦闕而用乏，人流而國危者哉！
