strong shí huò shí yī strong
食貨十一
yù jué hàn hòu hàn jìn hòu wèi dà táng
鬻爵(漢 後漢 晉 後魏 大唐)
hàn xiào wén shí, cháo cuò shuō shàng yuē: yù rén wù nóng, zài yú guì sù guì sù zhī dào, zài yú shǐ rén yǐ sù wèi shǎng fá. jīn mù tiān xià rù sù xiàn guān, dé yǐ bài jué, dé yǐ chú zuì. rú cǐ, fù rén yǒu jué, nóng rén yǒu qián, sù yǒu suǒ xiè. xiè, sàn yě, xiān liè fǎn. fū néng rù sù yǐ shòu jué, jiē yǒu yú zhě yě qǔ yú yǒu yú yǐ gōng shàng yòng, zé pín rén zhī fù kě sǔn, suǒ wèi yǐ yǒu yú bǔ bù zú, lìng chū ér rén lì zhě yě. shùn yú rén xīn, suǒ bǔ zhě sān: yī yuē zhǔ yòng zú, èr yuē mín fù shǎo, sān yuē quàn nóng gōng. jué zhě, shàng zhī suǒ shàn, chū yú kǒu ér wú qióng sù zhě, rén zhī suǒ zhǒng, shēng yú dì ér bù fá. fū dé gāo jué yǔ miǎn zuì, rén zhī suǒ shén yù yě. shǐ tiān xià rù sù yú biān, yǐ shòu jué miǎn zuì, bù guò sān suì, sāi xià zhī sù bì duō yǐ. yú shì cóng cuò yán, lìng rén rù sù biān, liù bǎi shí jué shàng zào, dì èr děng jué. shāo zēng zhì sì qiān dàn wèi wǔ dài fū, dì jiǔ děng jué. wàn èr qiān dàn wèi dà shù zhǎng, dì shí bā děng jué. gè yǐ duō shǎo jí shù wèi chà. cuò fù zòu yán: bì xià xìng shǐ tiān xià rù sù sāi xià yǐ bài jué, shén dà huì yě. qiè kǒng sāi zú zhī shí, bù zú yòng dà xiè tiān xià sù. biān shí zú yǐ zhī wǔ suì, kě lìng rù sù jùn xiàn yǐ. rù zhū jùn xiàn, yǐ bèi xiōng zāi. zú zhī yī suì yǐ shàng, kě shí shè, wù shōu nóng rén zū. rú cǐ, dé zé jiā yú wàn rén yǐ. cóng zhī.
漢孝文時,晁錯說上曰:「欲人務農,在於貴粟;貴粟之道,在於使人以粟為賞罰。今募天下入粟縣官,得以拜爵,得以除罪。如此,富人有爵,農人有錢,粟有所洩。(洩,散也,先列反。)夫能入粟以受爵,皆有餘者也;取於有餘以供上用,則貧人之賦可損,所謂以有餘補不足,令出而人利者也。順於人心,所補者三:一曰主用足,二曰民賦少,三曰勸農功。爵者,上之所擅,出於口而無窮;粟者,人之所種,生於地而不乏。夫得高爵與免罪,人之所甚欲也。使天下入粟於邊,以受爵免罪,不過三歲,塞下之粟必多矣。」於是從錯言,令人入粟邊,六百石爵上造,(第二等爵。)稍增至四千石為五大夫,(第九等爵。)萬二千石為大庶長,(第十八等爵。)各以多少級數為差。錯復奏言:「陛下幸使天下入粟塞下以拜爵,甚大惠也。竊恐塞卒之食,不足用大洩天下粟。邊食足以支五歲,可令入粟郡縣矣。(入諸郡縣,以備凶災。)足支一歲以上,可時赦,勿收農人租。如此,德澤加於萬人矣。」從之。
xiào jǐng shí, shàng jùn yǐ xī hàn, fù xiū mài jué lìng, ér cái qí jià yǐ zhāo rén, cái wèi jiǎn shěng. jí tú fù zuò, dé shū sù yú xiàn guān yǐ chú zuì.
孝景時,上郡以西旱,復修賣爵令,而裁其價以招人,(裁謂減省。)及徒復作,得輸粟於縣官以除罪。
xiào wǔ yuán shuò yuán nián, wài shì sì yí, nèi xìng gōng lì, guó yòng kōng jié, nǎi mù rén néng rù nú bì dé yǐ zhōng shēn fù, wèi láng zēng zhì jí rù yáng wèi láng, shǐ yú cǐ. wǔ nián, yǒu sī yì, lìng rén dé mǎi jué jí shú jìn gù, miǎn zāng zuì qǐng zhì shǎng guān, míng yuē wǔ gōng jué. mào líng zhōng shū yǒu wǔ gōng jué: yī jí yuē zào shì, èr jí yuē xián yú wèi, sān jí yuē liáng shì, sì jí yuē yuán róng shì, wǔ jí yuē guān shǒu, liù jí yuē bǐng duó, qī jí yuē qiān fū, bā jí yuē lè qīng, jiǔ jí yuē zhí róng, shí jí yuē zhèng lì shù zhǎng, shí yī jí yuē jūn wèi, cǐ wǔ dì suǒ zhì yǐ chǒng jūn gōng yě. yán shī gǔ yún: cǐ xià yún jí shí qī wàn, fán zhí sān shí yú wàn jīn. suǒ yǐn mào líng shū zhǐ shí yī jí, zé jì shù bù zú, yǔ běn wén guāi yǐ. huò zhě mào líng shū shuō zhī bù jǐn hū. jí shí qī wàn, fán zhí sān shí yú wàn jīn. zhū mǎi wǔ gōng jué guān shǒu zhě, shì bǔ lì, xiān chú qiān fū, rú wǔ dài fū. wǔ dài fū, jiù èr shí děng jué zhī dì jiǔ jí yě, zhì cǐ yǐ shàng, shǐ miǎn yáo yì, gù měi xiān xuǎn yǐ wèi lì. qiān fū zhě, wǔ gōng shí yī děng jué zhī dì qī yě, yì dé miǎn yì, jīn zé xiān chú wèi lì, bǐ yú wǔ dài fū yě. qí yǒu zuì, yòu jiǎn èr děng. jué dé zhì lè qīng, lè qīng zhě, wǔ gōng jué dì bā, yán mǎi jué wéi dé zhì dì bā. yǐ chóng jūn gōng. jūn gōng duō yòng chāo děng, dà zhě fēng hóu qīng dài fū, xiǎo zhě láng. lì dào zá ér duō duān, zé guān zhí hào fèi yǐ. yuán dǐng chū, háo fù jiē zhēng nì cái, bù zhù xiàn guān, wéi bo shì shù qiú rù cái. tiān zǐ nǎi chāo bài shì wèi zhōng láng, cì jué zuǒ shù zhǎng, tián shí qǐng, gào tiān xià, yǐ fēng bǎi xìng. shǐ lìng lì dé rù sù bǔ guān, láng zhì liù bǎi shí. hòu sāng hóng yáng qǐng lìng mín dé rù sù bǔ guān jí zuì rén shú. lìng mín néng rù sù gān quán gè yǒu chà, yǐ fù zhōng shēn. suǒ zhōng yòu yán: shì jiā zǐ dì fù rén huò dòu jī zǒu gǒu, yì liè bó xì, luàn qí rén. nǎi zhēng zhū fàn lìng, xiāng yǐn shù qiān rén, míng yuē zhū sòng tú, rù cái zhě dé bǔ láng.
孝武元朔元年,外事四夷,內興功利,國用空竭,乃募人能入奴婢得以終身復,為郎增秩及入羊為郎,始於此。五年,有司議,令人得買爵及贖禁錮,免臧罪;請置賞官,名曰武功爵。(茂陵中書有武功爵:一級曰造士,二級曰閒輿衛,三級曰良士,四級曰元戎士,五級曰官首,六級曰秉鐸,七級曰千夫,八級曰樂卿,九級曰執戎,十級曰政戾庶長,十一級曰軍衛,此武帝所制以寵軍功也。顏師古云:「此下雲級十七萬,凡直三十餘萬金。所引茂陵書止十一級,則計數不足,與本文乖矣。或者茂陵書說之不盡乎。」)級十七萬,凡直三十餘萬金。諸買武功爵官首者,試補吏,先除千夫,如五大夫。(五大夫,舊二十等爵之第九級也,至此以上,始免徭役,故每先選以為吏。千夫者,武功十一等爵之第七也,亦得免役,今則先除為吏,比於五大夫也。)其有罪,又減二等。爵得至樂卿,(樂卿者,武功爵第八,言買爵唯得至第八。)以崇軍功。軍功多用超等,大者封侯、卿大夫,小者郎。吏道雜而多端,則官職耗廢矣。元鼎初,豪富皆爭匿財,不助縣官,唯卜式數求入財。天子乃超拜式為中郎,賜爵左庶長,田十頃,告天下,以風百姓。始令吏得入粟補官,郎至六百石。後桑弘羊請令民得入粟補官及罪人贖。令民能入粟甘泉各有差,以復終身。所忠又言:「世家子弟富人或鬥雞走狗,弋獵博戲,亂齊人。」乃徵諸犯令,相引數千人,名曰「株送徒」,入財者得補郎。
hòu hàn xiào ān yǒng chū sān nián, tiān xià shuǐ hàn, yòng dù bù zú, sān gōng zòu qǐng, lìng lì rén rù gǔ dé guān nèi hóu.
後漢孝安永初三年,天下水旱,用度不足,三公奏請,令吏人入穀得關內侯。
líng dì xuán hóng dōu zhī bǎng, kāi mài guān zhī lù, gōng qīng yǐ jiàng, xī yǒu děng chà. tíng wèi cuī liè rù qián wǔ bǎi wàn, yǐ mǎi sī tú. qí zi jūn yuē: dà rén bù dāng wèi sān gōng, lùn zhě xián qí tóng chòu. zé cì shǐ èr qiān dàn qiān chú, jiē zé zhù lǐ gōng shì qián, dà dū zhì èr sān qiān wàn. qián bù bì, zhì zì shā. yáng xù wèi tài wèi, shí bài sān gōng zhě, jiē shū dōng yuán lǐ qián qiān wàn, lìng zhōng shǐ dū zhī, míng wèi zuǒ zōu. qí suǒ wǎng, zhé yíng zhì lǐ, hòu jiā zèng lù. xù nǎi zuò shǐ rén yú dān xí shàng, jǔ yūn páo yǐ shì zhī.
靈帝懸鴻都之榜,開賣官之路,公卿以降,悉有等差。廷尉崔烈入錢五百萬,以買司徒。其子鈞曰:「大人不當為三公,論者嫌其銅臭。」則刺史二千石遷除,皆責助理宮室錢,大都至二三千萬。錢不畢,至自殺。羊續為太尉,時拜三公者,皆輸東園禮錢千萬,令中使督之,名為「左騶」。其所往,輒迎致禮,厚加贈賂。續乃坐使人於單席上,舉縕袍以示之。
jìn wǔ dì tài kāng sān nián, wèn liú yì yuē: qīng yǐ wú kě fāng hàn hé zhǔ yě? duì yuē: huán líng zhī zhǔ. dì yuē: wú suī dé bù jí gǔ rén, yóu kè jǐ wèi lǐ, nán píng wú huì, yī tóng tiān xià. fāng zhī huán líng, bù yì shén hū? duì yuē: huán líng mài guān, qián rù guān kù. bì xià mài guān, qián rù sī mén. yǐ cǐ yán zhī, nǎi bù rú yě.
晉武帝太康三年,問劉毅曰:「卿以吾可方漢何主也?」對曰:「桓靈之主。」帝曰:「吾雖德不及古人,猶克己為理,南平吳會,一同天下。方之桓靈,不亦甚乎?」對曰:「桓靈賣官,錢入官庫。陛下賣官,錢入私門。以此言之,乃不如也。」
hòu wèi zhuāng dì chū, chéng sàng luàn zhī hòu, cāng lǐn xū qìng, suì bān rù sù zhī zhì. shū sù bā qiān shuò, shǎng sàn hóu liù qiān shuò, sàn bó sì qiān shuò, sàn zi sān qiān shuò, sàn nán. zhí rén shū qī bǎi shuò, shǎng yī dà jiē, shòu yǐ shí guān. bái rén shū wǔ bǎi shuò, tīng yī dì chū shēn qiān shuò, jiā yī dà jiē. zhū shā mén yǒu shū sù sì qiān shuò rù jīng cāng zhě, shòu běn zhōu tǒng, gè yǒu chà.
後魏莊帝初,承喪亂之後,倉廩虛罄,遂班入粟之制。輸粟八千碩,賞散侯;六千碩,散伯;四千碩,散子;三千碩,散男。職人輸七百碩,賞一大階,授以實官。白人輸五百碩,聽依第出身;千碩,加一大階。諸沙門有輸粟四千碩入京倉者,授本州統,各有差。
dà táng zhì dé èr nián qī yuè, xuān yù shǐ shì yù shǐ zhèng shū qīng zòu: chéng qián zhū shǐ xià zhào nà qián wù, duō gěi kōng míng gào shēn, suī jiǎ yǐ guān, shǎng qí zhōng yì, yóu wèi jǐn cái néng. jīn jiē liàng wén wǔ cái yì, jiān qíng yuàn wěn biàn, jù tiáo gé nǐ tóng shēn zòu wén, biàn xiě gào shēn. zhū dào shì nǚ dào shì sēng ní rú nà qián, qǐng zhǔn chì huí shòu yú rén, bìng qíng yuàn hái sú, shòu guān xūn yì hào děng, yì tīng. rú wú rén huí shòu jí bù yuàn hái sú zhě, zhǔn fǎ bù hé chù nú bì tián zhái zī cái, jì zhù guó nà qián, bù kě gèng jū cháng gé. qí suǒ yǒu zī cái néng lǜ shí fēn nà sān fēn zhù guó, yú qī fēn bìng rèn zhōng shēn zì yīn, shēn mò zhī hòu, yì rèn huí yǔ jìn qīn. yòu zhǔn chì, nà qián bǎi qiān wén, yǔ míng jīng chū shēn, rú céng shòu yè, cū tōng tiē cè, xiū shēn shèn xíng, xiāng qū suǒ zhī zhě, liàng jiǎn èr shí qiān wén. rú xiān jīng jǔ sòng, dào shěng luò dì, zhuó rán yǒu píng, tiē cè bù shèn liáo luò zhě, jiǎn wǔ shí qiān wén. ruò cū shí wén zì zhě, zhǔn yuán chì chù fēn. wèi zēng dú xué, bù shí wén zì zhě, jiā sān shí qiān. yīng shòu zhí shì guān bìng xūn jiē yì hào jí zèng guān děng, yǒu hé yīn zi sūn zhě, rú hù nèi jiān yīn dīng zhōng sān rén yǐ shàng miǎn kè yì zhě, jiā yī bǎi qiān wén. měi jiā yī dīng zhōng, lěi jiā sān shí qiān wén. qí shāng jiǎ, zhǔn lìng suǒ zài shōu shuì, rú néng jù suǒ yǒu zī cái shí fēn nà sì zhù jūn zhě, biàn yǔ zhōng shēn yōu fù. rú yú chì tiáo wài yǒu xī yǐ jiā chǎn zhù guó, jiā qí jié chéng, dài yǐ fēi cì. rú xiān chū shēn jí guān zī, bìng liàng zī lì hǎo è, gè jù běn tiáo gé lì, jié jí yōu jiā nǐ shòu. rú qī shí yǐ shàng qíng yuàn shòu zhì shì guān zhě, měi sè nèi liàng shí fēn jiǎn èr fēn qián. shí shǔ yōu kòu nèi wǔ, tiān xià duō yú, jūn yòng bù chōng, quán wèi cǐ zhì, xún jí tíng bà.
大唐至德二年七月,宣諭使侍御史鄭叔清奏:「承前諸使下召納錢物,多給空名告身,雖假以官,賞其忠義,猶未盡才能。今皆量文武才藝,兼情願穩便,據條格擬同申奏聞,便寫告身。諸道士、女道士、僧、尼如納錢,請准敕回授餘人,並情願還俗,授官勛邑號等,亦聽。如無人回授及不願還俗者,准法不合畜奴婢、田宅、資財,既助國納錢,不可更拘常格。其所有資財能率十分納三分助國,餘七分並任終身自蔭,身歿之後,亦任回與近親。又准敕,納錢百千文,與明經出身,如曾受業,粗通帖策,修身慎行,鄉曲所知者,量減二十千文。如先經舉送,到省落第,灼然有憑,帖策不甚寥落者,減五十千文。若粗識文字者,准元敕處分。未曾讀學,不識文字者,加三十千。應授職事官並勛階邑號及贈官等,有合蔭子孫者,如戶內兼蔭丁中三人以上免課役者,加一百千文。每加一丁中,累加三十千文。其商賈,准令所在收稅,如能據所有資財十分納四助軍者,便與終身優復。如於敕條外有悉以家產助國,嘉其竭誠,待以非次。如先出身及官資,並量資歷好惡,各據本條格例,節級優加擬授。如七十以上情願授致仕官者,每色內量十分減二分錢。」(時屬幽寇內侮,天下多虞,軍用不充,權為此制,尋即停罷。)
què gū hàn chén suí dà táng
榷酤(漢 陳 隋 大唐)
hàn xiào wǔ tiān hàn sān nián, chū què jiǔ gū. wéi zhāo yuē: yǐ mù dù shuǐ yuē què. wèi jìn rén gū niàng, dú guān kāi zhì, rú dào lù shè mù wèi què zhě, dú qǔ lì. yán shī gǔ yuē: què zhě, bù dù qiáo, ěr yǎ wèi zhī shí gāng, jīn zhī lüè zhuó shì yě. jìn bì qí shì, zǒng lì rù guān, ér xià wú yóu yǐ dé, ruò dù shuǐ zhī què. zhuó yīn zhuó.
漢孝武天漢三年,初榷酒酤。(韋昭曰:「以木渡水曰榷。謂禁人酤釀,獨官開置,如道路設木為榷者,獨取利。」顏師古曰:「榷者,步渡橋,爾雅謂之石杠,今之略彴是也。禁閉其事,總利入官,而下無由以得,若渡水之榷。彴音酌。」)
xiào zhāo shǐ yuán mò, chéng xiàng chē qiān qiū zòu bà jiǔ gū, mài jiǔ shēng sì qián.
孝昭始元末,丞相車千秋奏罷酒酤,賣酒升四錢。
xiào yuán shí, jiǎ juān zhī shàng shū yuē: xī xiào wén shí, tiān xià rén fù sì shí, dīng nán sān nián ér yī shì. jīn tiān xià rén fù shù bǎi, zào yán tiě què jiǔ zhī lì, yǐ zuǒ yòng dù, yóu bù néng zú, ér rén kùn yǐ.
孝元時,賈捐之上書曰:「昔孝文時,天下人賦四十,丁男三年而一事。今天下人賦數百,造鹽鐵榷酒之利,以佐用度,猶不能足,而人困矣。」
wáng mǎng shí, xī hé lǔ kuāng yán: míng shān dà zé, yán tiě qián bù bó, wǔ jūn shē dài, wò zài xiàn guān, wò, wèi zhǔ lǐng zhī, yīn guǎn. wéi jiǔ gū dú wèi wò. jiǔ zhě, tiān zhī měi lù, dì wáng suǒ yǐ yí yǎng tiān xià, xiǎng sì qí fú, fú shuāi yǎng jí. bǎi lǐ zhī huì, fēi jiǔ bù xíng. gù shī yuē wáng jiǔ gū wǒ, gū, mǎi yě. yán wáng yú zú rén ēn hòu, yào zài yàn yù, wú jiǔ zé mǎi ér yǐn zhī yě. lùn yǔ yún' gū jiǔ shì pú bù shí', èr zhě fēi xiāng fǎn yě. fū shī jù chéng píng zhī dài, jiǔ gū zài guān, hé zhǐ pián rén, kě yǐ xiāng yù yě. zhǐ, měi yě. yù, jìn yě. lùn yǔ kǒng zǐ dāng zhōu shuāi luàn, jiǔ gū zài rén, báo è bù chéng, shì yǐ yí ér fú shí. jīn jué tiān xià zhī jiǔ, zé wú yǐ xíng lǐ xiāng yǎng fàng ér wú xiàn, zé fèi cái shāng rén. qǐng fǎ gǔ, lìng guān zuò jiǔ, yǐ èr qiān wǔ bǎi shí wèi yī jūn, lǜ kāi yī lú yǐ mài, lú, wèi mài jiǔ zhī qū yě, yǐ qí yī biān gāo, xíng rú duàn jiā lú, gù qǔ qí míng yě. chóu wǔ shí niàng wèi zhǔn. yī niàng yòng cū mǐ èr hú, qū yī hú, dé chéng jiǔ liù hú liù dòu. gè yǐ qí shì, yuè shuò mǐ qū sān hú, bìng jì qí jià ér cān fēn zhī, cān, sān. yǐ qí yī wèi jiǔ yī hú zhī píng. chú mǐ qū běn jià, jì qí lì ér shén fēn zhī, yǐ qí qī rù guān, qí sān jí zāo zài huī tàn zài, cù jiāng yě. zài, cái dài fǎn. gěi gōng qì xīn qiáo zhī fèi. ér rén yù yuàn.
王莽時,羲和魯匡言:「名山大澤,鹽鐵錢布帛,五均賒貸,斡在縣官,(斡,謂主領之,音管。)唯酒酤獨未斡。酒者,天之美祿,帝王所以頤養天下,享祀祈福,扶衰養疾。百禮之會,非酒不行。故詩曰『亡酒酤我』,(酤,買也。言王於族人恩厚,要在燕飫,無酒則買而飲之也。)論語云'酤酒市脯不食',二者非相反也。夫詩據承平之代,酒酤在官,和旨便人,可以相御也。(旨,美也。御,進也。)論語孔子當周衰亂,酒酤在人,薄惡不誠,是以疑而弗食。今絕天下之酒,則無以行禮相養;放而無限,則費財傷人。請法古,令官作酒,以二千五百石為一均,率開一壚以賣,(壚,謂賣酒之區也,以其一邊高,形如鍛家壚,故取其名也。)讎五十釀為準。一釀用粗米二斛,麴一斛,得成酒六斛六斗。各以其市,月朔米麴三斛,並計其價而參分之,(參,三。)以其一為酒一斛之平。除米麴本價,計其利而什分之,以其七入官,其三及糟酨灰炭(酨,酢漿也。酨,才代反。)給工器薪樵之費。」而人愈怨。
chén wén dì tiān jiā zhōng, yú lì děng yǐ guó yòng bù zú, zòu qǐng què gū, cóng zhī.
陳文帝天嘉中,虞荔等以國用不足,奏請榷酤,從之。
suí wén dì kāi huáng sān nián, bà jiǔ fāng, yǔ bǎi xìng gòng zhī.
隋文帝開皇三年,罷酒坊,與百姓共之。
dà táng guǎng dé èr nián shí èr yuè chì, tiān xià zhōu gè liàng dìng gū jiǔ hù, suí yuè nà shuì. chú cǐ wài, bù wèn guān sī, yī qiè jìn duàn. dà lì liù nián èr yuè, liàng dìng sān děng, zhú yuè shuì qián, bìng chōng bù juàn jìn fèng. jiàn zhōng sān nián zhì, jìn rén gū jiǔ, guān sī zhì diàn zì gū, shōu lì yǐ zhù jūn fèi.
大唐廣德二年十二月敕,天下州各量定酤酒戶,隨月納稅。除此外,不問官私,一切禁斷。大曆六年二月,量定三等,逐月稅錢,並充布絹進奉。建中三年制,禁人酤酒,官司置店自酤,收利以助軍費。
suàn mín hàn jìn sòng qí liáng chén
算緡(漢 晉 宋 齊 梁 陳)
hàn xiào wǔ yuán shòu sì nián, zì zuò pí bì zhù bái jīn hòu, shāng jiǎ yǐ bì zhī biàn, duō jī huò zhú lì. yú shì gōng qīng yán: shāng jiǎ zī zhòng, pín zhě xù jī wú yǒu, jiē yǎng xiàn guān. yì shí suàn yáo chē jiǎ rén mín qián jiē yǒu chà, qǐng suàn rú gù. mín, sī yě, yǐ guàn qián. yī guàn qiān qián, chū èr shí wèi suàn yě. shī yún: wéi sī yī mín. yáo, xiǎo chē. zhū jiǎ rén mò zuò shì dài mài mǎi, jū yì zhù jī zhū wù shì, shē yě. dài, jiǎ yǔ. jí shāng yǐ qǔ lì zhě, suī wú shì jí, gè yǐ qí wù zì zhàn, zhàn, yǐn dù yě, gè yǐn dù qí cái wù duō shǎo, ér wèi míng bù sòng zhī yú guān yě. zhàn, yīn zhī shàn fǎn. lǜ mín qián èr qiān ér suàn yī. lǜ jì yǒu èr qiān qián zhě, zé chū yī suàn yě. zhū zuò yǒu zū jí zhù, yǐ shǒu lì suǒ zuò ér mài yě. lǜ mín qián sì qiān suàn yī. fēi lì bǐ zhě sān lǎo běi biān qí shì, yáo chē yī suàn. bǐ, lì yě. shēn fēi wèi lì zhī lì, fēi wèi sān lǎo, fēi wèi běi biān qí shì, ér yǒu yáo chē, jiē lìng chū yī suàn yě. shāng jiǎ rén yáo chē èr suàn. shāng jiǎ rén yǒu yáo chē, yòu shǐ duō chū yī suàn, zhòng qí fù yě. chuán wǔ zhàng yǐ shàng yī suàn. nì bù zì zhàn, zhàn bù xī, xū biān yī suì, méi rù mín qián. xī, jǐn yě. yǒu néng gào zhě, yǐ qí bàn bì zhī. yǒu bù shū shuì zhě, lìng rén dé gào yán, yǐ bàn yǔ zhī yě. tiān zǐ jì xià mín qián lìng ér zūn bo shì, bǎi xìng zhōng mò fēn cái zuǒ xiàn guān, yú shì yáng kě gào mín biàn tiān xià. yáng kě, rén xìng míng. àn yì zòng chuán yún: shí yáng kě fāng shòu gào mín, zòng yǐ wèi cǐ luàn rén, bù lì bǔ qí wèi kě shǐ zhě. yáng kě jù lìng ér fā dòng zhī, gù tiān xià jiē bèi gào yě. shāng jiǎ jū jī jí gōng qiǎo zhī jiā, fēi sāng nóng suǒ chū, wèi zhī mín. mào líng zhōng shū yǒu mín tián nú bì shì yě. zhōng jiā yǐ shàng dà dǐ jiē yù gào. xiàn sī lǐ zhī, yù shǎo fǎn zhě. lǐ nì mín yù, shǎo yǒu fǎn zhě. fǎn, yīn fān, wèi cóng qīng ér chū. nǎi fēn qiǎn yù shǐ tíng wèi zhèng jiān fēn cáo fēn cáo, yán cáo bèi ér chū wèi shǐ yě. wǎng, wǎng jí lǐ jùn guó mín qián. jiù qí suǒ zài ér lǐ yě. dé mín cái wù yǐ yì jì, nú bì yǐ qiān wàn shù, tián dà xiàn shù bǎi qǐng, xiǎo xiàn bǎi yú qǐng, zhái yì rú zhī. yú shì shāng jiǎ zhōng jiā yǐ shàng dà dǐ pò. rén tōu gān shí hǎo yī, bù shì xù cáng zhī chǎn yè, ér xiàn guān yǐ yán tiě mín qián zhī gù, yòng shǎo ráo yǐ. chū, dà nóng guǎn yán tiě guān bù duō, zhì shuǐ héng, yù yǐ zhǔ yán tiě. jí yáng kě gào mín, shàng lín cái wù zhòng, nǎi lìng shuǐ héng zhǔ shàng lín. shàng lín jì chōng mǎn, yì guǎng. nǎi fēn mín qián zhū guān, ér shuǐ héng shào fǔ dà nóng tài pú gè zhì nóng guān, wǎng wǎng jí jùn xiàn bǐ méi rù tián tián zhī. jí, jiù yě. bǐ, wèi bǐ zhě méi rù yě. qí méi rù nú bì, fēn zhū yuàn yǎng gǒu mǎ qín shòu, jí yǔ zhū guān. guān yì zá zhì duō, wèi xīn zhì guān yuán fēn zhǎng. tú nú bì zhòng, ér xià hé cáo dù sì bǎi wàn shuò, jí guān zì dí nǎi zú. qí hòu lìng lì dé rù sù bǔ guān jí zuì rén shú, rù sù gān quán, bù fù gào mín.
漢孝武元狩四年,自作皮幣鑄白金後,商賈以幣之變,多積貨逐利。於是公卿言:「商賈滋眾,貧者蓄積無有,皆仰縣官。異時算軺車賈人緡錢皆有差,請算如故。(緡,絲也,以貫錢。一貫千錢,出二十為算也。詩云:「維絲伊緡。」軺,小車。)諸賈人末作貰貸賣買,居邑貯積諸物(貰,賒也。貸,假與。)及商以取利者,雖無市籍,各以其物自占,(占,隱度也,各隱度其財物多少,而為名簿送之於官也。占,音之贍反。)率緡錢二千而算一。(率計有二千錢者,則出一算也。)諸作有租及鑄,(以手力所作而賣也。)率緡錢四千算一。非吏比者、三老、北邊騎士,軺車一算。(比,例也。身非為吏之例,非為三老,非為北邊騎士,而有軺車,皆令出一算也。)商賈人軺車二算。(商賈人有軺車,又使多出一算,重其賦也。)船五丈以上一算。匿不自占,占不悉,戌邊一歲,沒入緡錢。(悉,盡也。)有能告者,以其半畀之。」(有不輸稅者,令人得告言,以半與之也。)天子既下緡錢令而尊卜式,百姓終莫分財佐縣官,於是楊可告緡遍天下。(楊可,人姓名。按義縱傳云:」時楊可方受告緡,縱以為此亂人,部吏捕其為可使者。」楊可據令而發動之,故天下皆被告也。商賈居積及工巧之家,非桑農所出,謂之緡。茂陵中書有緡田奴婢是也。)中家以上大抵皆遇告。憲司理之,獄少反者。(理匿緡獄,少有反者。反,音幡,謂從輕而出。)乃分遣御史、廷尉正監分曹(分曹,言曹輩而出為使也。)往,往即理郡國緡錢。(就其所在而理也。)得民財物以億計,奴婢以千萬數,田大縣數百頃,小縣百餘頃,宅亦如之。於是商賈中家以上大抵破。人偷甘食好衣,不事蓄藏之產業,而縣官以鹽鐵緡錢之故,用少饒矣。初,大農管鹽鐵官布多,置水衡,欲以主鹽鐵。及楊可告緡,上林財物眾,乃令水衡主上林。上林既充滿,益廣。乃分緡錢諸官,而水衡、少府、大農、太僕各置農官,往往即郡縣比沒入田田之。(即,就也。比,謂比者沒入也。)其沒入奴婢,分諸苑養狗馬禽獸,及與諸官。官益雜置多,(謂新置官員分掌。)徒奴婢眾,而下河漕度四百萬碩,及官自糴乃足。其後令吏得入粟補官及罪人贖,入粟甘泉,不復告緡。
jìn zì guò jiāng, zhì yú liáng chén, fán huò mài nú bì mǎ niú tián zhái, yǒu wén quàn, lǜ qián yī wàn shū gū sì bǎi rù guān, mài zhě sān bǎi, mǎi zhě yī bǎi. wú wén quàn zhě, suí wù suǒ kān, yì bǎi fēn shōu sì, míng wèi sàn gū. lì sòng qí liáng chén, rú cǐ yǐ wèi cháng. yǐ rén jìng shāng fàn, bù wèi tián yè, gù shǐ jūn shū, yù wèi chéng lì. suī yǐ cǐ wèi cí, qí shí lì zài qīn xuē. cǐ yì suàn mín zhī lèi.
晉自過江,至於梁陳,凡貨賣奴婢、馬牛、田宅,有文券,率錢一萬輸估四百入官,賣者三百,買者一百。無文券者,隨物所堪,亦百分收四,名為散估。歷宋齊梁陳,如此以為常。以人競商販,不為田業,故使均輸,欲為懲勵。雖以此為辭,其實利在侵削。(此亦算緡之類。)
zá shuì hàn hòu hàn sòng qí liáng chén hòu wèi běi qí hòu zhōu suí dà táng
雜稅(漢 後漢 宋 齊 梁 陳 後魏 北齊 後周 隋 大唐)
hàn gāo dì shí yī nián, lìng zhū hóu wáng tōng hóu cháng yǐ shí yuè cháo xiàn, jí jùn gè yǐ qí kǒu shù lǜ, rén suì liù shí sān qián, yǐ gěi xiàn fèi.
漢高帝十一年,令諸侯王、通侯常以十月朝獻,及郡各以其口數率,人歲六十三錢,以給獻費。
xiào wǔ yuán guāng liù nián dōng, chū suàn shāng chē. shǐ shuì shāng jiǎ chuán chē, lìng chū suàn yě. tài chū sì nián dōng, xíng huí zhōng, xǐ hóng nóng dū wèi lǐ wǔ guān, shuì chū rù zhě, yǐ gěi guān lì zú shí.
孝武元光六年冬,初算商車。(始稅商賈船車,令出算也。)太初四年冬,行回中,徙弘農都尉理武關,稅出入者,以給官吏卒食。
xiào zhāo yuán fèng èr nián, lìng jùn guó wú liǎn jīn nián mǎ kǒu qián. wǎng shí yǒu mǎ kǒu chū liǎn qián, jīn shěng zhī. suǒ wèi zū jí liù chù.
孝昭元鳳二年,令郡國無斂今年馬口錢。(往時有馬口出斂錢,今省之。所謂租及六畜。)
xuān dì shí, gěng shòu chāng zòu qǐng zēng hǎi zū sān bèi, tiān zǐ cóng qí jì. yù shǐ dài fū xiāo wàng zhī zòu yán: gù yù shǐ shǔ xú gōng, yù shǐ dài fū shǔ yě. jiā zài dōng lái, yán wǎng nián jiā hǎi zū, yú bù chū. zhǎng lǎo jiē yán, wǔ dì shí xiàn guān cháng zì yú, hǎi yú bù chū, hòu yǔ rén, yú nǎi chū. fū yīn yáng zhī gǎn, wù lèi xiāng yīng, wàn shì jǐn rán, yí qiě rú gù. shàng bù tīng.
宣帝時,耿壽昌奏請增海租三倍,天子從其計。御史大夫蕭望之奏言:「故御史屬徐宮,(御史大夫屬也。)家在東萊,言往年加海租,魚不出。長老皆言,武帝時縣官嘗自漁,海魚不出,後予人,魚乃出。夫陰陽之感,物類相應,萬事盡然,宜且如故。」上不聽。
wáng mǎng lìng zhū qǔ niǎo shòu yú biē bǎi chóng yú shān lín shuǐ zé jí xù mù zhě, pín fù sāng cán zhī rèn fǎng jī bǔ da, gōng jiàng yī wū bo zhù jí tā fāng jì shāng fàn jiǎ rén zuò sì liè lǐ qū yè shě, qū yè shě, ruò kè guǎn. jiē gè zì zhàn suǒ wèi yú qí zài suǒ zhī xiàn guān, chú qí běn, jì qí lì, shí yī fēn zhī, ér yǐ qí yī wèi gòng. mò nián, dào zéi qún qǐ, xiōng nú qīn kòu, dà mù tiān xià qiú tú rén, míng yuē zhū tū xī yǒng. yī qiè shuì lì rén, zī sān shí ér qǔ yī.
王莽令諸取鳥獸魚鱉百蟲於山林水澤及畜牧者,嬪婦桑蠶織紝紡績補繨,工匠醫巫卜祝及他方技商販賈人坐肆列里區謁舍,(區謁舍,若客館。)皆各自占所為於其在所之縣官,除其本,計其利,十一分之,而以其一為貢。末年,盜賊群起,匈奴侵寇,大募天下囚徒人,名曰豬突豨勇。一切稅吏人,貲三十而取一。
hòu hàn líng dì shí, nán gōng zāi. zhōng cháng shì zhāng ràng zhào zhōng děng shuō dì, lìng liǎn tiān xià tián shuì shí qián, yǐ zhì gōng shì. shǔ lǐ xióng báo fù, qí rén kǒu chū qián sì shí wén, bā rén wèi fù wèi cóng, yīn wèi míng yān, cóng zhī míng jiù yǐ. qí fù qián sì shí, zé shǐ yú lǐ xióng yě.
後漢靈帝時,南宮災。中常侍張讓、趙忠等說帝,令斂天下田稅十錢,以治宮室。(蜀李雄薄賦,其人口出錢四十文,巴人謂賦為賨,因為名焉,賨之名舊矣。其賦錢四十,則始於李雄也。)
sòng yuán jiā èr shí qī nián, hòu wèi nán qīn, jūn lǚ dà qǐ, yòng dù bù chōng, wáng gōng fēi zhǔ jí cháo shì mù shǒu gè xiàn jīn bó děng wù, yǐ zhù guó yòng. xià jí fù shì xiǎo rén, yì yǒu xiàn sī cái shù qiān wàn zhě. yáng nán xú yǎn jiāng sì zhōu fù yǒu zhī jiā zī mǎn wǔ shí wàn, sēng ní mǎn èr shí wàn zhě, bìng sì fēn jiè yī. guò cǐ lǜ jì, shì xī jí hái.
宋元嘉二十七年,後魏南侵,軍旅大起,用度不充,王公妃主及朝士牧守各獻金帛等物,以助國用。下及富室小人,亦有獻私財數千萬者。揚、南徐、兗、江四州富有之家貲滿五十萬,僧尼滿二十萬者,並四分借一。過此率計,事息即還。
qí wǔ dì shí, wáng jìng zé wèi dōng yáng zhōu cì shǐ, lǐ jīn huì jī jùn yě. yǐ huì jī biān dài hú hǎi, rén wú shì shù, jiē bǎo táng bēi. jìng zé yǐ gōng lì yǒu yú, xī píng liǎn wèi qián, yǐ sòng tái kù, dì nà zhī. jìng líng wáng zǐ liáng shàng biǎo yuē: chén xī tiǎn huì jī, cū xián wù sú, táng dīng suǒ shàng, běn bù rù guān. liáng yóu bēi hú yí yōng, qiáo lù xū tōng, jūn fū dìng tuó dǐng fǎn zhí, rén zì wèi yòng. ruò jiǎ fēn huǐ huài, zé nián yī xiū gǎi yǐ xiàn jiān wán, zé zhōng suì wú yì. jīn nǎi tōng kè cǐ zhí, xī yǐ hái tái, zū fù zhī wài, gēng shēng yī diào. zhì lìng táng lù bēng wú, hú yuán xiè sàn, hài rén sǔn zhèng, shí cǐ wèi jù. jiàn yuán chū, jūn yòng yīn guǎng, zhè dōng wǔ jùn, dīng shuì yī qiān, nǎi zhì mài qī zǐ, yǐ chōng cǐ xiàn, suǒ bū shàng duō, xún méng juān yuán. ér cǐ nián zū kè, sān fēn bū yī, míng zhī tú zú rǎo rén, shí zì bì guó. yú wèi kè táng dīng yī tiáo, yí hái fù jiù.
齊武帝時,王敬則為東揚州刺史,(理今會稽郡也。)以會稽邊帶湖海,人無士庶,皆保塘陂。敬則以功力有餘,悉評斂為錢,以送台庫,帝納之。竟陵王子良上表曰:「臣昔忝會稽,粗閒物俗,塘丁所上,本不入官。良由陂湖宜壅,橋路須通,均夫訂(佗頂反)直,人自為用。若甲分毀壞,則年一脩改;乙限堅完,則終歲無役。今乃通課此直,悉以還台,租賦之外,更生一調。致令塘路崩蕪,湖源洩散,害人損政,實此為劇。建元初,軍用殷廣,浙東五郡,丁稅一千,乃質賣妻子,以充此限,所逋尚多,尋蒙蠲原。而此年租課,三分逋一,明知徒足擾人,實自弊國。愚謂課塘丁一條,宜還復舊。」
zì dōng jìn zhì chén, dōu xī yǒu shí tóu jīn, dōng yǒu fāng shān jīn, gè zhì jīn zhǔ yī rén, zéi cáo yī rén, zhí shuǐ wǔ rén, yǐ jiǎn chá jìn wù jí wáng pàn zhě. dí tàn yú xīn zhī lèi guò jīn zhě, bìng shí fēn shuì yī yǐ rù guān. huái shuǐ běi yǒu dà shì bǎi yú, xiǎo shì shí yú suǒ, dà shì bèi zhì guān sī, shuì liǎn jì zhòng, shí shén kǔ zhī.
自東晉至陳,都西有石頭津,東有方山津,各置津主一人,賊曹一人,直水五人,以檢察禁物及亡叛者。荻炭魚薪之類過津者,並十分稅一以入官。淮水北有大市百餘,小市十餘所,大市備置官司,稅斂既重,時甚苦之。
hòu wèi míng dì xiào chāng èr nián, shuì shì rù zhě, rén yī qián. qí diàn shě yòu wèi wǔ děng, shōu shuì yǒu chà.
後魏明帝孝昌二年,稅市入者,人一錢。其店舍又為五等,收稅有差。
běi qí huáng mén shì láng yán zhī tuī zòu qǐng lì guān shì dǐ diàn zhī shuì, kāi fǔ dèng zhǎng yóng zàn chéng zhī, hòu zhǔ dà yuè. yú shì yǐ qí suǒ rù yǐ gōng yù fǔ shēng sè zhī fèi, jūn guó zhī yòng bù zài cǐ yān. shuì sēng ní lìng yuē: sēng ní zuò shòu gōng yǎng, yóu shí sì fāng, sǔn hài bù shǎo, suī yǒu báo liǎn, hé zú wèi yě.
北齊黃門侍郎顏之推奏請立關市邸店之稅,開府鄧長顒贊成之,後主大悅。於是以其所入以供御府聲色之費,軍國之用不在此焉。稅僧尼令曰:「僧尼坐受供養,游食四方,損害不少,雖有薄斂,何足為也。」
hòu zhōu mǐn dì chū, chú shì mén shuì. jí xuān dì jí wèi, fù xìng rù shì zhī shuì, měi rén yī qián.
後周閔帝初,除市門稅。及宣帝即位,復興入市之稅,每人一錢。
suí wén dì dēng yōng, yòu chú rù shì zhī shuì.
隋文帝登庸,又除入市之稅。
dà táng kāi yuán shí bā nián, yù shǐ dài fū lǐ cháo yǐn zòu qǐng báo bǎi xìng yī nián shuì qián chōng běn, yī jiù lìng gāo hù jí diǎn zhèng děng zhuō, suí yuè shōu lì, jiāng gōng guān rén liào qián. zì tiān bǎo mò nián, dào zéi bēn tū, kè fù zhī hòu, fǔ kù yī kōng. yòu suǒ zài tún shī, yòng dù bù zú, yú shì qiǎn yù shǐ kāng yún xián chū jiāng huái, táo ruì wǎng shǔ hàn, háo shāng fù hù, jiē jí qí jiā zī, suǒ yǒu cái huò chù chǎn, huò wǔ fēn nà yī, wèi zhī lǜ dài, suǒ shōu jù wàn jì. gài quán shí zhī yí. qí hòu zhū dào jié dù shǐ guān chá shǐ duō lǜ shuì shāng jiǎ, yǐ chōng jūn zī zá yòng, huò yú jīn jì yào lù jí shì sì xián jiāo yì zhī chù, jì qián zhì yī qiān yǐ shàng zhě, jiē yǐ fēn shù shuì zhī. zì shì shāng lǚ wú lì, duō shī yè yǐ. shàng yuán zhōng, chì jiāng huái yàn dài shāng lǚ qiān chuán guò chù, zhǔn hú dòu nà qián, wèi zhī dài chéng. dà lì chū, zhū zhōu fǔ yīng shuì qīng miáo qián, měi mǔ shí wén, chōng bǎi sī shǒu lì zī kè. sān nián shí yuè shí liù rì, tái sī zòu, yuán bīng mǎ wèi sàn, bǎi sī zhī jì bù gěi, měi mǔ gèng jiā wǔ wén. zhēn yuán jiǔ nián zhì, tiān xià chū chá zhōu, shāng rén fàn zhě, shí fēn shuì yī.
大唐開元十八年,御史大夫李朝隱奏請薄百姓一年稅錢充本,依舊令高戶及典正等捉,隨月收利,將供官人料錢。(自天寶末年,盜賊奔突,克復之後,府庫一空。又所在屯師,用度不足,於是遣御史康雲閒出江淮,陶銳往蜀漢,豪商富戶,皆籍其家資,所有財貨畜產,或五分納一,謂之「率貸」,所收巨萬計。蓋權時之宜。其後諸道節度使、觀察使多率稅商賈,以充軍資雜用,或於津濟要路及市肆閒交易之處,計錢至一千以上者,皆以分數稅之。自是商旅無利,多失業矣。上元中,敕江淮堰埭商旅牽船過處,准斛斗納錢,謂之埭程。大曆初,諸州府應稅青苗錢,每畝十文,充百司手力資課。三年十月十六日,台司奏,緣兵馬未散,百司支計不給,每畝更加五文。)貞元九年制,天下出茶州,商人販者,十分稅一。
píng zhǔn jūn shū fù zhōu hàn hòu hàn
平準(均輸 附○ 周 漢 後漢)
zhōu zhì, sī shì zhǎng shì zhī lǐ jiào zhèng xíng, liáng dù jìn lìng, zhèng xuán yuē: liàng, dòu qū dòu hú zhī shǔ. dù, zhàng chǐ yě. yǐ cì xù fēn dì ér jīng shì, cì wèi lì suǒ zhì shě, sī cì jiè cì yě. ruò jīn shì tíng rán. xù sì, háng liè yě. jīng, jiè yě. yǐ chén sì biàn wù ér píng shì, chén yóu liè yě. biàn wù, wù yì sì yě. sì yì zé shì píng. yǐ zhèng lìng jìn wù mí ér jūn shì, wù mí zhě, yì shòu ér wú yòng, jìn zhī zé shì jūn. zhèng zhòng yún: mí wèi chǐ mí. yǐ shāng jiǎ fù huò ér xíng bù, tōng wù yuē shāng, jū mài yuē jiǎ. fù yóu shèng yě. yǐ liáng dù chéng jiǎ ér zhēng yù, zhēng, zhào. yù, mǎi yě. wù yǒu dìng jià, zé mǎi zhě lái. yù yīn yù. yǐ zhì jì jié xìn ér zhǐ sòng, zhì jì, wèi liǎng shū yī zhá ér bié zhī, ruò jīn xià shǒu shū, yán bǎo wù yào hái yǐ. dà shì yǐ zhì, xiǎo shì yǐ jì. yīn zi suí fǎn. yǐ jiǎ rén jìn wěi ér chú zhà, jiǎ rén, xū shī jiǎ shī zhī shǔ yě. bì yǐ jiǎ rén wèi zhī zhě, zhī wù zhī qíng wěi yǔ shí zhà ěr. yǐ quán fǔ tóng huò ér liǎn shē. tóng, gòng yě. tóng zhě, wèi rén huò bù shòu, zé wèi liǎn ér mǎi zhī. rén wú huò, zé shē shì ér yǔ zhī. dà shì rì zè ér shì, bǎi zú wèi zhǔ cháo shì cháo shí ér shì, shāng jiǎ wèi zhǔ xī shì xī shí ér shì, fàn fū fàn fù wèi zhǔ. zè, rì dié yě. shì zhě, zá jù zhī chù. yán zhǔ zhě, wèi qí duō zhě. bǎi zú wèi bǎi xìng yě. bì róng lái qù. shāng jiǎ jiā yú chéng shì. fàn fū fàn fù, cháo zī xī mài. yīn qí biàn ér fēn wèi sān shí zhī shì, suǒ yǐ le wù jí zhòng yě. fán lǐ shì zhī huò huì, liù chù zhēn yì, wáng zhě shǐ yǒu, lì zhě shǐ fù, hài zhě shǐ wáng, mí zhě shǐ wēi. lì, lì yú rén, wèi wù shí hòu zhě yě. hài, hài yú rén, wèi wù xíng kǔ zhě yě. shǐ yǒu, shǐ fù, qǐ qí jiǎ yǐ zhēng zhī yě. shǐ wáng, shǐ wēi, yì qí jiǎ yǐ què zhī yě. chǐ mí xì hǎo, shǐ fù rén hǎo shē, wēi zhī ér yǐ. zhèng zhòng yún: wáng zhě shǐ yǒu, wú cǐ wù zé kāi lì qí dào, shǐ zhī yǒu. fán tōng huò huì, yǐ xǐ jié chū rù zhī. xǐ jié yìn zhāng, rú jīn dòu jiǎn fēng yǐ, shǐ rén zhí zhī, yǐ tōng shāng. yǐ chū huò huì zhě, wáng zhī sī shì yě. yǐ nèi huò huì zhě, bāng guó zhī sī shì yě. guó xiōng huāng zhá sàng, zé shì wú zhēng ér zuò bù quán yǐ. yǒu zāi hài wù guì, shì bù kě yǐ shuì, wèi rén fá kùn yě. jīn tóng wú xiōng nián, yīn wù guì dà zhù quán, yǐ ráo rén. fán shì, wěi shì zhī jìn zài rén zhě shí yǒu èr, zài shāng zhě shí yǒu èr, zài jiǎ zhě shí yǒu èr, zài gōng zhě shí yǒu èr. zhèng xuán yuē: wáng zhì yún:' yòng qì bù zhōng dù, bīng chē bù zhōng dù, bù bó jīng cū bù zhōng shù, fú dù guǎng xiá bù zhōng liàng, jiān sè luàn zhèng sè, wǔ gǔ bù shí, guǒ shí wèi shú, mù bù zhōng fá, qín shòu yú biē bù zhōng shā, jiē bù yù yú shì.' yì qí lèi yě. yú sì shí bā, zé wèi wén shù shí èr yān. fán tiān huàn, jìn guì yù zhě, shǐ yǒu héng jiǎ. héng, cháng yě, wèi ruò zhù mǐ gǔ guān mù ér dǔ jiǔ yǔ ér yǒu yì bìng zhě, guì mài zhī. yīn zāi hài è rén, shǐ zhī zhòng kùn, gù lìng yǒu cháng jiǎ yě. sì shí zhī zhēn yì yì rú zhī. jiàn zōng miào zhī wù yě.
周制,司市掌市之理教政刑,量度禁令,(鄭玄曰:「量,豆區斗斛之屬。度,丈尺也。」)以次敘分地而經市,(次謂吏所治舍,思次、介次也。若今市亭然。敘肆,行列也。經,界也。)以陳肆辨物而平市,(陳猶列也。辨物,物異肆也。肆異則市平。)以政令禁物靡而均市,(物靡者,易售而無用,禁之則市均。鄭眾云:「靡謂侈靡。」)以商賈阜貨而行布,(通物曰商,居賣曰賈。阜猶盛也。)以量度成賈而徵儥,(徵,召。儥,買也。物有定價,則買者來。儥音鬻。)以質劑結信而止訟,(質劑,謂兩書一札而別之,若今下手書,言保物要還矣。大市以質,小市以劑。音子隨反。)以賈人禁偽而除詐,(賈人,胥師、賈師之屬也。必以賈人為之者,知物之情偽與實詐爾。)以泉府同貨而斂賒。(同,共也。同者,謂人貨不售,則為斂而買之。人無貨,則賒貰而與之。)大市日仄而市,百族為主;朝市朝時而市,商賈為主;夕市夕時而市,販夫販婦為主。(仄,日昳也。市者,雜聚之處。言主者,謂其多者。百族謂百姓也。必容來去。商賈家於城市。販夫販婦,朝資夕賣。因其便而分為三時之市,所以了物極眾也。)凡理市之貨賄,六畜珍異,亡者使有,利者使阜,害者使亡,靡者使微。(利,利於人,謂物實厚者也。害,害於人,謂物行苦者也。使有,使阜,起其賈以徵之也。使亡,使微,抑其賈以卻之也。侈靡細好,使富人好奢,微之而已。鄭眾云:「亡者使有,無此物則開利其道,使之有。」)凡通貨賄,以璽節出入之。(璽節印章,如今斗檢封矣,使人執之,以通商。以出貨賄者,王之司市也。以內貨賄者,邦國之司市也。)國凶荒札喪,則市無征而作布泉矣。(有災害物貴,市不可以稅,為人乏困也。金銅無凶年,因物貴大鑄泉,以饒人。)凡市,偽飾之禁在人者十有二,在商者十有二,在賈者十有二,在工者十有二。(鄭玄曰:「王制云:'用器不中度,兵車不中度,布帛精粗不中數,幅度廣狹不中量,奸色亂正色,五穀不時,果實未熟,木不中伐,禽獸魚鱉不中殺,皆不鬻於市。'亦其類也。於四十八,則未聞數十二焉。」)凡天患,禁貴儥者,使有恆賈。(恆,常也,謂若貯米穀棺木而睹久雨而有疫病者,貴賣之。因災害阨人,使之重困,故令有常賈也。)四時之珍異亦如之。(薦宗廟之物也。)
hàn wǔ dì zhēng fá sì yí, guó yòng kōng jié, xìng lì zhī guān zì cǐ shǐ yě. sāng hóng yáng wèi dà nóng zhōng chéng, guǎn zhū huì jì shì, shāo shāo zhì jūn shū yǐ tōng huò wù yǐ. wèi zhū dāng suǒ shū yú guān zhě, jiē lìng shū qí tǔ dì suǒ ráo, píng qí suǒ zài shí jià, guān gèng yú tā chù mài zhī. shū zhě jì biàn, ér guān yǒu lì. hàn shū bǎi guān biǎo, dà sī nóng shǔ yǒu píng zhǔn lìng. yuán fēng yuán nián, hóng yáng wèi zhì sù dū wèi, lǐng dà nóng, jǐn guǎn tiān xià yán tiě. yǐ zhū guān gè zì shì, xiāng yǔ zhēng wù, yǐ gù téng yuè, ér tiān xià fù shū huò bù cháng qí jiù fèi, nǎi qǐng zhì dà nóng bù chéng shù shí rén, fēn bù zhǔ jùn guó, gè wǎng wǎng zhì jūn shū yán tiě guān, lìng yuǎn fāng gè yǐ qí wù rú yì shí shāng jiǎ suǒ zhuǎn fàn zhě wèi fù, ér xiāng guàn shū. zhì píng zhǔn yú jīng shī, dōu shòu tiān xià wěi shū. zhào gōng guān lǐ chē zhū qì, jiē yǎng gěi dà nóng. dà nóng zhū guān jǐn lóng tiān xià zhī huò wù, guì zé mài zhī, jiàn zé mǎi zhī. rú cǐ, fù shāng dà jiǎ wú suǒ móu dà lì, móu, qǔ yě. zé fǎn běn, ér wàn wù bù dé téng yǒng. gù yì tiān xià zhī wù, míng yuē píng zhǔn. tiān zǐ yǐ wèi rán ér xǔ zhī. shí nán yuè chū zhì jùn, shù fǎn, fā nán fāng lì zú wǎng zhū zhī, xián suì wàn yú rén. dì shù xíng xìng, suǒ guò shǎng cì, yòng bó bǎi yú wàn pǐ, qián jīn yǐ jù wàn jì, jiē qǔ zú dà nóng. zhū jūn shū yī suì zhī zhōng, bó dé wǔ bǎi wàn pǐ, rén bù yì fù ér tiān xià yòng ráo.
漢武帝征伐四夷,國用空竭,興利之官自此始也。桑弘羊為大農中丞,管諸會計事,稍稍置均輸以通貨物矣。(謂諸當所輸於官者,皆令輸其土地所饒,平其所在時價,官更於他處賣之。輸者既便,而官有利。漢書百官表,大司農屬有平準令。)元封元年,弘羊為治粟都尉,領大農,儘管天下鹽鐵。以諸官各自市,相與爭物,以故騰躍,而天下賦輸或不償其僦費,乃請置大農部丞數十人,分部主郡國,各往往置均輸鹽鐵官,令遠方各以其物如異時商賈所轉販者為賦,而相灌輸。置平準於京師,都受天下委輸。召工官理車諸器,皆仰給大農。大農諸官盡籠天下之貨物,貴則賣之,賤則買之。如此,富商大賈無所牟大利,(牟,取也。)則反本,而萬物不得騰踴。故抑天下之物,名曰」平準」。天子以為然而許之。時南越初置郡,數反,發南方吏卒往誅之,閒歲萬餘人。帝數行幸,所過賞賜,用帛百餘萬疋,錢金以鉅萬計,皆取足大農。諸均輸一歲之中,帛得五百萬疋,人不益賦而天下用饒。
xiào zhāo jí wèi, huò guāng fǔ zhèng, lìng jùn guó jǔ xián liáng wén xué zhī shì, shǐ chéng xiàng yù shǐ xiāng yǔ yǔ, wèn yǐ rén suǒ jí kǔ.
孝昭即位,霍光輔政,令郡國舉賢良文學之士,使丞相御史相與語,問以人所疾苦。
wén xué yuē: lǐ rén zhī dào, fáng yín yì zhī yuán, guǎng jiào dào zhī duān, yì mò lì ér kāi rén yì, wú shì yǐ lì, rán hòu jiào huà kě xìng ér fēng sú kě yí yě. jīn jùn guó yǒu jūn shū, yǔ rén zhēng lì, sàn dūn hòu zhī pǔ, chéng tān bǐ zhī xíng, shì yǐ bǎi xìng jiù běn guǎ ér qū wèi zhòng. fū mò xiū zé rén chǐ, běn xiū zé rén yì, yì zé cái yòng zú, chǐ zé jī hán shēng. yuàn bà jūn shū yǐ jìn běn tuì mò.
文學曰:「理人之道,防淫佚之原,廣教道之端,抑末利而開仁義,無示以利,然後教化可興而風俗可移也。今郡國有均輸,與人爭利,散敦厚之朴,成貪鄙之行,是以百姓就本寡而趨未眾。夫末脩則人侈,本脩則人懿,懿則財用足,侈則饑寒生。願罷均輸以進本退末。」
dài fū yuē: xiōng nú bèi pàn, shù wèi kòu bào, bèi zhī zé láo zhōng guó, bù bèi zé qīn dào bù zhǐ. xiān dì āi biān rén zhī chóu kǔ, wèi lǔ suǒ fú, nǎi xiū zhāng sāi, shì fēng suì tún xū yǐ bèi zhī. biān yòng bù zú, gù zhì jūn shū, fān huò zhǎng cái, yǐ zhù biān fèi. jīn yì zhě yù bà zhī, shì nèi kōng fǔ kù zhī cáng, wài fá zhí bèi zhī yòng, bà zhī bù biàn. fū guó yǒu wò yě zhī ráo, ér rén bù zú yú shí zhě, qì xiè bù bèi yě. yǒu shān hǎi zhī huò, ér rén bù zú yú cái zhě, shāng gōng bù bèi yě. lǒng xī zhī dān shā máo yǔ, jīng yáng zhī pí gé gǔ xiàng, jiāng nán zhī nán zǐ zhú jiàn, yàn qí zhī yú yán zhān qiú, yǎn jīng hé zhī qī sī chī zhù, yǎng shēng fèng zhōng zhī jù yě. dài shāng ér tōng, dài gōng ér chéng. gù shèng rén zuò wèi zhōu jí zhī yòng, yǐ tōng chuān gǔ fú niú jià mǎ, yǐ dá líng lù zhì yuǎn qióng shēn, suǒ yǐ jiāo shù wù ér biàn bǎi xìng yě.
大夫曰:「匈奴背叛,數為寇暴,備之則勞中國,不備則侵盜不止。先帝哀邊人之愁苦,為虜所俘,乃脩鄣塞,飾烽燧屯戌以備之。邊用不足,故置均輸,蕃貨長財,以助邊費。今議者欲罷之,是內空府庫之藏,外乏執備之用,罷之不便。夫國有沃野之饒,而人不足於食者,器械不備也。有山海之貨,而人不足於財者,商工不備也。隴西之丹砂毛羽,荊揚之皮革骨象,江南之柟梓竹箭,燕齊之魚鹽氈裘,兗、荊河之漆絲絺紵,養生奉終之具也。待商而通,待工而成。故聖人作為舟楫之用,以通川谷;服牛駕馬,以達陵陸;致遠窮深,所以交庶物而便百姓也。」
wén xué yuē: yǒu guó yǒu jiā zhě, bù huàn pín ér huàn bù ān, gù tiān zǐ bù yán duō shǎo, zhū hóu bù yán lì hài, dài fū bù yán dé shī. xù rén yì yǐ fēng zhī, lì dé xíng yǐ huà zhī, shì yǐ jìn zhě qīn fù, yuǎn zhě shuō dé. wáng zhě xíng rén zhèng, wú dí yú tiān xià, è yòng fèi zāi! fū dǎo rén yǐ dé zé rén guī hòu, shì rén yǐ lì zé rén sú báo, sú báo zé bèi yì ér qū lì, qū lì zé bǎi xìng jiāo yú dào ér jiē yú shì. fū pái kùn shì jǐng, fáng sāi lì mén, ér mín yóu wèi fēi, kuàng shàng wèi zhī lì hū! chuán yuē:' zhū hóu hǎo lì zé dài fū bǐ, dài fū bǐ zé shì tān, shì tān zé shù rén dào.' shì kāi lì kǒng, wèi rén zuì tī yě. fū gǔ zhī fù shuì yú rén yě, yīn qí suǒ gōng, bù qiú qí zhuō. nóng rén nà qí huò, gōng nǚ xiào qí zhī. jīn shì qí suǒ yǒu, zé qí suǒ wú, bǎi xìng jiàn mài huò wù yǐ biàn shàng qiú. xián zhě jùn guó huò lìng zuò bù xù, lì zì liú nán, yǔ zhī wèi shì. lì zhī suǒ rù, fēi dú qí táo zhī jiān shǔ hàn zhī bù yě, yì rén xián zhī suǒ wèi ěr. xíng jiān mài píng, nóng rén zhòng kǔ, nǚ gōng zài shuì, wèi jiàn shū zhī jūn yě. xiàn guān wěi fā, hé mén shàn shì, zé wàn wù bìng shōu bìng shōu zé wù téng yǒng, téng yǒng zé shāng jiǎ móu lì. zì shì zé lì róng jiān, háo lì fù shāng, jī huò chǔ wù, yǐ dài qí jí. qīng jiǎ jiān lì, shōu jiàn yǐ qǔ guì, wèi jiàn zhǔn zhī píng yě. gài gǔ zhī jūn shū, suǒ yǐ qí láo yì ér biàn gòng shū, fēi yǐ wèi lì ér jiǎ wù yě.
文學曰:「有國有家者,不患貧而患不安,故天子不言多少,諸侯不言利害,大夫不言得失。蓄仁義以風之,勵德行以化之,是以近者親附,遠者說德。王者行仁政,無敵於天下,惡用費哉!夫導人以德則人歸厚,示人以利則人俗薄,俗薄則背義而趨利,趨利則百姓交於道而接於市。夫排困市井,防塞利門,而民猶為非,況上為之利乎!傳曰:'諸侯好利則大夫鄙,大夫鄙則士貪,士貪則庶人盜。'是開利孔,為人罪梯也。夫古之賦稅於人也,因其所工,不求其拙。農人納其獲,工女效其織。今釋其所有,責其所無,百姓賤賣貨物以便上求。閒者郡國或令作布絮,吏恣留難,與之為市。吏之所入,非獨齊陶之縑、蜀漢之布也,亦人閒之所為耳。行奸賣平,農人重苦,女工再稅,未見輸之均也。縣官猥發,闔門擅市,則萬物並收;並收則物騰踴,騰踴則商賈牟利。自市則吏容奸,豪吏富商,積貨儲物,以待其急。輕賈奸吏,收賤以取貴,未見准之平也。蓋古之均輸,所以齊勞逸而便貢輸,非以為利而賈物也。」
dài fū yuē: wǎng zhě jùn guó zhū hóu, gè yǐ qí wù gòng shū, wǎng lái fán nán, wù duō kǔ è, bù cháng qí fèi. gù jùn zhì shū guān, yǐ xiāng gěi yùn, ér biàn yuǎn fāng zhī gòng, gù yuē jūn shū. kāi wěi fǔ yú jīng shī, yǐ lóng huò wù, jiàn zé mǎi, guì zé mài, shì yǐ xiàn guān bù shī shí, shāng jiǎ wú suǒ móu lì, gù mìng yuē píng zhǔn. zhǔn píng zé mín bù shī zhí, jūn shū zé rén bù láo, gù píng zhǔn jūn shū suǒ yǐ píng wàn wù ér biàn bǎi xìng yě. gǔ zhī lì guó jiā zhě, kāi běn mò zhī tú, tōng yǒu wú zhī yòng. gù yì yuē' tōng qí biàn', shǐ rén bù juàn. gù gōng bù chū zé nóng yòng fá, shāng bù chū zé bǎo huò jué. nóng yòng fá zé gǔ bù zhí, bǎo huò jué zé cái yòng guì. gù jūn shū suǒ yǐ tōng wěi cái ér zhōu huǎn jí, shì yǐ xiān dì kāi jūn shū yǐ zú rén cái. wáng zhě sāi tiān cái, jìn guān shì, zhí zhǔn shǒu shí, yǐ qīng zhòng yù rén. fēng nián zé zhù jī yǐ bèi fá jué, xiōng nián suì jiǎn zé xíng bì wù, liú yǒu yú ér zhěng bù zú yě. wǎng zhě cái yòng bù zú, zhàn shì huò bù dé lù. jīn shān dōng bèi zāi, lài jūn shū zhī xù, cāng lǐn zhī jī, zhàn shì yǐ fèng, jī rén yǐ zhèn, gù jūn shū zhī xù, fēi suǒ yǐ jiǎ wàn rén ér zhuān fèng bīng shī zhī yòng, yì suǒ yǐ zhèn kùn fá ér bèi shuǐ hàn yě. gǔ zhī shèng xián lǐ jiā fēi yī shì, fù guó fēi yī dào. lǐ jiā yǎng shēng bì yú nóng, zé shùn bù zhēn táo, ér yī yǐn bù wèi páo. gù shàn wèi guó zhě, yǐ mò yì běn, yǐ xū yì shí. jīn shān zé zhī cái, jūn shū zhī cáng, suǒ yǐ yù qīng zhòng ér yì zhū hóu yě.
大夫曰:「往者郡國諸侯,各以其物貢輸,往來煩難,物多苦惡,不償其費。故郡置輸官,以相給運,而便遠方之貢,故曰均輸。開委府於京師,以籠貨物,賤則買,貴則賣,是以縣官不失實,商賈無所牟利,故命曰平準。准平則民不失職,均輸則人不勞,故平準均輸所以平萬物而便百姓也。古之立國家者,開本末之塗,通有無之用。故易曰'通其變',使人不倦。故工不出則農用乏,商不出則寶貨絕。農用乏則穀不殖,寶貨絕則財用匱。故均輸所以通委財而周緩急,是以先帝開均輸以足人財。王者塞天財,禁關市,執准守時,以輕重御人。豐年則貯積以備乏絕,凶年歲儉則行幣物,流有餘而拯不足也。往者財用不足,戰士或不得祿。今山東被災,賴均輸之蓄,倉廩之積,戰士以奉,飢人以振,故均輸之蓄,非所以賈萬人而專奉兵師之用,亦所以振睏乏而備水旱也。古之聖賢理家非一室,富國非一道。理家養生必於農,則舜不甄陶,而伊尹不為庖。故善為國者,以末易本,以虛易實。今山澤之材,均輸之藏,所以御輕重而役諸侯也。」
sī mǎ qiān yuē:
司馬遷曰:
fū shān xī ráo cái zhú shā lú máo yù shí, shā lú, zhù shǔ, kě yǐ wèi bù. máo, jì zhī shǔ. lú yīn lú. shān dōng duō yú yán qī sī shēng sè, jiāng nán duō nán zǐ jiāng guì jīn xī lián yīn lián, qiān zhī wèi liàn zhě. dān shā xī xiàng dài mào zhū jī chǐ gé, lóng mén jié shí běi duō mǎ niú yáng zhān qiú jīn jiǎo, tóng tiě zé qiān lǐ wǎng wǎng shān chū qí zhì, cǐ qí dà jiào yě. jiē zhōng guó rén zhī suǒ xǐ hào, yáo sú bèi fú yǐn shí fèng shēng sòng sǐ zhī jù yě. gù dài nóng ér shí zhī, yú ér chū zhī, gōng ér chéng zhī, shāng ér tōng zhī. cǐ níng yǒu zhèng jiào fā zhēng qī huì zāi? rén gè rèn qí néng, jié qí lì, yǐ dé suǒ yù. gù wù jiàn zhī zhēng guì, guì zhī zhēng jiàn, gè quàn qí yè, lè qí shì, ruò shuǐ zhī qū xià, rì yè wú xiū shí, bù zhào ér zì lái, bù qiú ér rén chū zhī. qǐ fēi dào zhī suǒ fú, fú, wèi hé yú dào yě. ér zì rán zhī yàn xié?
夫山西饒材、竹、殺、纑、旄、玉石,(殺纑,紵屬,可以為布。旄,罽之屬。纑音盧。)山東多魚、鹽、漆、絲、聲色,江南多柟、梓、姜、桂、金、錫、連、(音蓮,鉛之未煉者。)丹砂、犀、象、玳瑁、珠璣、齒、革,龍門、碣石北多馬、牛、羊、旃裘、筋、角,銅鐵則千里往往山出棋置,此其大較也。皆中國人之所喜好,謠俗被服飲食奉生送死之具也。故待農而食之,虞而出之,工而成之,商而通之。此寧有政教發徵期會哉?人各任其能,竭其力,以得所欲。故物賤之徵貴,貴之徵賤,各勸其業,樂其事,若水之趨下,日夜無休時,不召而自來,不求而人出之。豈非道之所符,(符,謂合於道也。)而自然之驗邪?
zhōu shū yuē: nóng bù chū zé fá qí shí, gōng bù chū zé fá qí shì, shāng bù chū zé sān bǎo jué, yú bù chū zé cái guì shǎo ér shān zé bù pì yǐ. cǐ sì zhě, rén suǒ yī shí zhī yuán yě. yuán dà zé ráo, yuán xiǎo zé xiān. shàng zé fù guó, xià zé fù jiā. pín fù zhī dào, mò zhī duó yǔ, qiǎo zhě yǒu yú, zhuō zhě bù zú yě.
周書曰:」農不出則乏其食,工不出則乏其事,商不出則三寶絕,虞不出則財匱少而山澤不辟矣。」此四者,人所衣食之原也。原大則饒,原小則鮮。上則富國,下則富家。貧富之道,莫之奪予,巧者有餘,拙者不足也。
yuè wáng jù jiàn yòng fàn lǐ jì rán. jì rán, lí shī wén zi. jì rán yuē: zhī dòu zé xiū bèi, shí yòng zé zhī wù, èr zhě xíng zé wàn huò zhī qíng kě dé ér guān yǐ. gù suì zài jīn, ráng shuǐ, huǐ mù, jī huǒ, hàn. hàn zé zī zhōu, shuǐ zé zī chē, wù zhī lǐ yě. liù suì ráng, liù suì hàn, shí èr suì yī dà jī. fū tiào, èr shí bìng nóng, jiǔ shí bìng mò. mò bìng zé cái bù chū, nóng bìng zé cǎo bù pì yǐ. shàng bù guò bā shí, xià bù jiǎn sān shí, zé nóng mò jù lì. píng tiào qí wù, guān shì bù fá, lǐ guó zhī dào yě. lùn qí yǒu yú bù zú, zé zhī guì jiàn. guì shàng jí zé fǎn jiàn, jiàn xià jí zé fǎn guì. guì chū rú fèn tǔ, jiàn qǔ rú zhū yù. cái bì yù qí xíng rú liú shuǐ.
越王句踐用范蠡、計然。(計然,蠡師文子。)計然曰:「知斗則修備,時用則知物,二者形則萬貨之情可得而觀已。故歲在金,穰;水,毀;木,飢;火,旱。旱則資舟,水則資車,物之理也。六歲穰,六歲旱,十二歲一大飢。夫糶,二十病農,九十病末。末病則財不出,農病則草不辟矣。上不過八十,下不減三十,則農末俱利。平糶齊物,關市不乏,理國之道也。論其有餘不足,則知貴賤。貴上極則反賤,賤下極則反貴。貴出如糞土,賤取如珠玉。財幣欲其行如流水。」
wèi wén hóu shí, lǐ kuī wù jǐn dì lì, ér bái guī lè guān shí biàn, gù rén qì wǒ qǔ, rén qǔ wǒ yǔ. fū suì shú qǔ gǔ, yǔ zhī sī qī jiǎn chū qǔ bó xù, yǔ zhī shí, lǜ suì bèi. yù zhǎng qián, qǔ xià gǔ zhǎng shí dòu, qǔ shàng zhǒng. néng báo yǐn shí, rěn shì yù, jié yī fú, yǔ yòng shì tóng pú tóng kǔ lè, qū shí ruò měng shòu zhì niǎo zhī fā. gù yuē: wú lǐ shēng chǎn, yóu yī yǐn lǚ shàng zhī móu guó, sūn wú zhī yòng bīng, shāng yāng zhī xíng fǎ yě.
魏文侯時,李悝務盡地力,而白圭樂觀時變,故人棄我取,人取我予。夫歲熟取穀,與之絲、漆;繭出取帛絮,與之食,率歲倍。欲長錢,取下穀;長石斗,取上種。能薄飲食,忍嗜欲,節衣服,與用事僮僕同苦樂,趨時若猛獸鷙鳥之發。故曰:「吾理生產,猶伊尹、呂尚之謀國,孫吳之用兵,商鞅之行法也。」
zì qiān yōng yǐ dōng zhì hé huá, gāo rǎng wò yě qiān lǐ, zì yú xià zhī gòng, yǐ wèi shàng tián. ér gōng liú shì bīn, tài wáng wáng jì zài qí, wén wáng zuò fēng, wǔ wáng lǐ hào, gù qí rén yóu yǒu xiān wáng zhī yí fēng, hǎo jià sè, zhí wǔ gǔ. jí qín wén móu jū yōng, qiè yīn què, dì jū lǒng shǔ zhī guān yào, gù yuē qiè. qiè wèi yào lù zhī jiān. lǒng shǔ zhī huò wù ér duō jiǎ. xiàn gōng xǐ lì yì, zuǒ féng yì. běi lín róng dí, dōng tōng sān jìn. xiào zhāo lǐ xián yáng, yīn yǐ hàn dōu, zhǎng ān zhū líng, sì fāng fú còu bìng zhì ér huì, dì xiǎo rén zhòng, gù qí rén yì wán qiǎo ér shì mò. nán zé bā shǔ. bā shǔ yì wò yě, dì ráo zhī jiāng dān shā shí tóng tiě qióng dōu chū tóng, lín qióng chū tiě. zhú mù zhī qì. nán yù diān bó, pú běi fǎn bó tóng xī jìn qióng zé, zài gè fǎn zé mǎ máo niú. rán sì sāi, zhàn dào qiān lǐ, wú suǒ bù tōng, wéi bāo xié wǎn gǔ qí kǒu, zài hàn zhōng. yǐ suǒ duō yì suǒ xiān. tiān shuǐ lǒng xī běi dì shàng jùn yǔ guān zhōng tóng sú, rán xī yǒu qiāng zhōng zhī lì, běi yǒu róng dí zhī chù, xù mù wèi tiān xià ráo. rán dì yì qióng xiǎn, wéi jīng shī yào qí dào. gù guān zhōng dì yú tiān xià sān fēn zhī yī, ér rén zhòng bù guò shén sān rán liàng qí fù, shén jū qí liù.
自汧、雍以東至河華,膏壤沃野千里,自虞夏之貢,以為上田。而公劉適邠,太王、王季在岐,文王作酆,武王理鎬,故其人猶有先王之遺風,好稼穡,殖五穀。及秦文、繆居雍,郄(音卻,地居隴蜀之關要,故曰郄。郄為要路之間。)隴蜀之貨物而多賈。獻公徙櫟邑,(左馮翊。)北鄰戎翟,東通三晉。孝、昭理咸陽,因以漢都,長安諸陵,四方輻湊並至而會,地小人眾,故其人益玩巧而事末。南則巴蜀。巴蜀亦沃野,地饒卮、姜、丹砂、石、銅、鐵、(邛都出銅,臨邛出鐵。)竹木之器。南御滇僰,(蒲北反)僰僮;西近邛笮,(在各反)笮馬、旄牛。然四塞,棧道千里,無所不通,唯褒斜綰轂其口,(在漢中。)以所多易所鮮。天水、隴西、北地、上郡與關中同俗,然西有羌中之利,北有戎狄之畜,畜牧為天下饒。然地亦窮險,唯京師要其道。故關中地於天下三分之一,而人眾不過什三;然量其富,什居其六。
xī táng rén dōu hé dōng, yáo dōu jìn yáng yě. yīn rén dōu hé nèi, zhōu rén dōu hé nán. fū sān hé zài tiān xià zhī zhōng, ruò dǐng zú, wáng zhě suǒ gèng jū yě, jiàn guó gè shù bǎi qiān suì. tǔ dì xiǎo xiá rén zhòng, dōu guó zhū hóu suǒ jù huì, gù qí sú xiān jiǎn xí shì. yáng píng yáng yáng jí píng yáng, zài zhào zhī xī. chén xī jiǎ qín dí, běi jiǎ zhǒng dài, shí běi yě, shí yì xiàn, zài cháng shān. dì biān hú, shù bèi kòu. rén jīn jì zhì, jì yīn jì, zhì yīn zhī zhì fǎn. jīn yǐ tǔ míng qiáng zhí wèi jì zhōng. hǎo qì, rèn xiá wèi jiān, bù shì nóng shāng. rán pò jìn běi yí, shī lǚ jí wǎng, zhōng guó wěi shū, shí yǒu qí xiàn. qí rén jié yí bù jūn, jié, jiǔ jié fǎn, yí yīn sì, jiē jiàn yáng míng. zì quán jìn zhī shí, gù yǐ huàn qí rén piāo pǐ miào fǎn hàn, ér wǔ líng wáng yì lì zhī, qí yáo sú yóu yǒu zhào zhī fēng yě.
昔唐人都河東,(堯都晉陽也。)殷人都河內,周人都河南。夫三河在天下之中,若鼎足,王者所更居也,建國各數百千歲。土地小狹人眾,都國諸侯所聚會,故其俗纖儉習事。楊、平陽(楊及平陽,在趙之西。)陳西賈秦翟,北賈種、代,石北也,(石邑縣,在常山。)地邊胡,數被寇。人矜懻忮,(懻音冀,忮音之致反。今以土名強直為懻中。)好氣,任俠為奸,不事農商。然迫近北夷,師旅亟往,中國委輸,時有奇羨。其人羯羠不均,(羯,九竭反,羠音兕,皆健羊名。)自全晉之時,固已患其亻剽(匹妙反)悍,而武靈王益厲之,其謠俗猶有趙之風也。
yàn yuē: bǎi lǐ bù fàn qiáo, qiān lǐ bù fàn dí. jū zhī yī suì, zhǒng zhī yǐ gǔ shí suì, shù zhī yǐ mù bǎi suì, lái zhī yǐ dé. dé zhě, rén wù zhī wèi yě. jīn yǒu wú zhì lù zhī fèng jué yì zhī rù, ér lè yǔ zhī bǐ zhě, mìng yuē sù fēng. fēng zhě shí zū shuì, suì lǜ hù èr bǎi, qiān hù zhī jūn zé èr shí wàn, cháo jìn pìn xiǎng chū qí zhōng. shù mín nóng gōng shāng jiǎ lǜ yì suì wàn xī èr qiān, bǎi wàn zhī jiā jí èr shí wàn, ér gèng yáo zū fù chū qí zhōng. yī shí zhī yù, zì suǒ hǎo měi yǐ. gù yuē lù dì mù mǎ èr bǎi tí, wǔ shí pǐ. niú qiān tí jiǎo, bǎi liù shí qī tóu, mǎ guì ér niú jiàn, yǐ cǐ wèi lǜ. qiān zú yáng, èr bǎi wǔ shí tóu. zé zhōng qiān zú zhì, shuǐ jū qiān dàn yú bēi, yú yǐ jīn liǎng wèi jì. shān jū qiān zhāng zhī qiū, qiū mù suǒ yǐ wèi yuán yě, yīn qiū. ān yì qiān shù zǎo, yàn qín qiān shù lì, shǔ hàn jiāng líng qiān shù jú, huái běi xíng nán hé jì zhī jiān qiān shù qiū, chén xià qiān mǔ qī, qí lǔ qiān mǔ sāng má, wèi chuān qiān mǔ zhú, jí míng guó wàn jiā zhī chéng, dài guō qiān mǔ, mǔ zhōng zhī tián, liù hú sì dòu. ruò qiān mǔ zhī qiàn, yīn qiàn, qí huā rǎn zēng chì huáng sè. qiān qí jiāng jiǔ: qiān qí, èr shí wǔ mǔ. qí, yóu lǒng yě. cǐ qí rén jiē yǔ qiān hù hóu děng. rán shì fù gěi zhī zī yě, bù kuī shì jǐng, bù xíng yì yì, zuò ér dài shōu, shēn yǒu chù shì zhī yì ér qǔ gěi yān. ruò zhì jiā pín qīn lǎo, qī zǐ ruǎn ruò, suì shí wú yǐ jì sì jìn jù, qú lüè fǎn. xú guǎng yuē: huì jù yǐn shí. yǐn shí bèi fú bù zú yǐ zì tōng, rú cǐ bù cán chǐ, zé wú suǒ bǐ yǐ. shì yǐ wú cái zuò lì, shǎo yǒu dòu zhì, jì ráo zhēng shí, cǐ qí dà jīng yě. jīn lǐ shēng bù dài wēi shēn qǔ gěi, zé xián rén miǎn yān. shì gù běn fù wèi shàng, mò fù cì zhī, jiān fù zuì xià. wú yán chù qí shì zhī xíng, ér zhǎng pín jiàn, hǎo yǔ rén yì, yì zú xiū yě.
諺曰:「百里不販樵,千里不販糴。」居之一歲,種之以穀;十歲,樹之以木;百歲,來之以德。德者,人物之謂也。今有無秩祿之奉、爵邑之入,而樂與之比者,命曰」素封」。封者食租稅,歲率戶二百,千戶之君則二十萬,朝覲聘享出其中。庶民農工商賈率亦歲萬息二千,百萬之家即二十萬,而更繇租賦出其中。衣食之欲,恣所好美矣。故曰陸地牧馬二百蹄,(五十匹。)牛千蹄角,(百六十七頭,馬貴而牛賤,以此為率。)千足羊,(二百五十頭。)澤中千足彘,水居千石魚陂,(魚以斤兩為計。)山居千章之萩,(萩木所以為轅也,音秋。)安邑千樹棗,燕、秦千樹栗,蜀、漢、江陵千樹橘,淮北滎南河濟之間千樹萩,陳、夏千畝漆,齊、魯千畝桑麻,渭川千畝竹,及名國萬家之城,帶郭千畝,畝鍾之田,(六斛四斗。)若千畝卮茜,(音倩,其花染繒赤黃色。)千畦姜韭:(千畦,二十五畝。畦,猶隴也。)此其人皆與千戶侯等。然是富給之資也,不窺市井,不行異邑,坐而待收,身有處士之義而取給焉。若至家貧親老,妻子耎弱,歲時無以祭祀進醵,(渠略反。徐廣曰:「會聚飲食。」)飲食被服不足以自通,如此不慚恥,則無所比矣。是以無財作力,少有鬥智,既饒爭時,此其大經也。今理生不待危身取給,則賢人勉焉。是故本富為上,末富次之,奸富最下。無岩處奇士之行,而長貧賤,好語仁義,亦足羞也。
fán biān hù zhī rén, fù xiāng shén zé bēi xià zhī, bó zé wèi dàn zhī, qiān zé yì, wàn zé pū, wù zhī lǐ yě. fū yòng pín qiú fù, nóng bù rú gōng, gōng bù rú shāng, cì xiù wén bù rú yǐ shì mén, cǐ yán mò yè, pín zhě zhī zī yě. tōng yì dà dū, gū yī suì qiān niàng, xī jiàng qiān xiáng, zhǎng jǐng yīng yě. jiāng qiān dān, yīng fǒu yě. dōu gān fǎn. tú niú yáng zhì qiān pí, gǔ tiào qiān zhōng, xīn gǎo hé chē, chuán zhǎng qiān zhàng, mù qiān zhāng, hàn shū yīn yì yuē: hóng dòng fāng gǎo. zhāng, cái yě. jiù jiāng zuò dà jiàng zhǎng cái zhě yuē zhāng cáo yuàn yě. zhú gān wàn gè, qí yáo chē bǎi chéng, mǎ chē yě. niú chē qiān liǎng, mù qì xiū xú guǎng yuē: yīn xiū, qī yě. zhě qiān méi, tóng qì qiān jūn, sān shí jīn wèi yī jūn. sù mù tiě qì ruò zhī qiàn qiān dàn, shí, bǎi èr shí jīn. sù mù, sù qì. mǎ tí jiào qiān, jiào yīn kǒu diào fǎn. niú qiān zú, yáng zhì qiān shuāng, tóng shǒu zhǐ qiān, tóng, nú bì. gǔ zhě wú kōng shǒu, jiē yǒu zuò wù, zuò wù xū shǒu zhǐ gù yuē shǒu zhǐ, yǐ bié mǎ niú tí jiǎo yě. jīn jiǎo dān shā qiān jīn, qí bó xù xì bù qiān jūn, wén cǎi qiān pǐ, dā bù pí gé qiān dàn, dā yīn tǔ hé fǎn, dā bù, bái dié yě. qī qiān dòu, niè qū yán shì qiān dā, huò zuò tái, qì míng yǒu yí. sūn shū áo yún: yí, wǎ qì, shòu dǒu lìu shēng. hé wèi yí hū? tái yú cǐ qiān jīn, tái yīn tái. yú cǐ yīn zì cǐ fǎn. zōu qiān dàn, bào qiān jūn, zōu yīn zài gòu fǎn. zǎo lì qiān dàn zhě sān zhī, hú diāo qiú qiān pí, gāo yáng qiú qiān dàn, zhān xí qiān jù, tā guǒ cài qiān zhǒng, zi dài jīn qián qiān guàn, jié zǎng huì, zǎng yīn zǔ lǎng fǎn. zǎng, kuài yě. huì yì kuài yě. jié, jié wù guì jiàn yě. wèi chú gū kuài, lì bǐ yú qiān shèng zhī jiā yě. tān jiǎ sān zhī, lián jiǎ wǔ zhī. tān jiǎ, wèi dāng mài ér mài, wèi kě mǎi ér mǎi, gù dé lì shǎo, ér shí dé sān. lián jiǎ, guì nǎi mài, jiàn nǎi mǎi, gù shí dé wǔ. cǐ yì bǐ qiān shèng zhī jiā, qí dà shuài yě.
凡編戶之人,富相什則卑下之,伯則畏憚之,千則役,萬則仆,物之理也。夫用貧求富,農不如工,工不如商,刺繡文不如倚市門,此言末業,貧者之資也。通邑大都,酤一歲千釀,醯醬千瓨,(長頸甖也。)漿千甔,(甖缶也。都甘反。)屠牛羊彘千皮,穀糶千鍾,薪稿禾車,船長千丈,木千章,(漢書音義曰:「洪洞方稿。章,材也。舊將作大匠掌材者曰章曹掾也。」)竹竿萬個,其軺車百乘,(馬車也。)牛車千兩,木器髹(徐廣曰:「音休,漆也。」)者千枚,銅器千鈞,(三十斤為一鈞。)素木、鐵器若卮茜千石,(石,百二十斤。素木,素器。)馬蹄噭千,(噭音口吊反。)牛千足,羊彘千雙,僮手指千,(僮,奴婢。古者無空手,皆有作務,作務須手指;故曰手指,以別馬牛蹄角也。)筋角丹砂千斤,其帛絮細布千鈞,文采千疋,荅布皮革千石,(荅音土合反,荅布,白疊也。)漆千斗,糵麴鹽豉千荅,(或作台,器名有瓵。孫叔敖云:「瓵,瓦器,受斗六升。」合為瓵乎?)鮐〈魚此〉千斤,(鮐音台。〈魚此〉音自泚反。)鯫千石,鮑千鈞,(鯫音在垢反。)棗栗千石者三之,狐貂裘千皮,羔羊裘千石,旃席千具,他果菜千種,子貸金錢千貫,節駔會,(駔音祖朗反。駔,儈也。會亦儈也。節,節物貴賤也。謂除估儈,利比於千乘之家也。)貪賈三之,廉賈五之。(貪賈,未當賣而賣,未可買而買,故得利少,而十得三。廉賈,貴乃賣,賤乃買,故十得五。)此亦比千乘之家,其大率也。
wú chǔ qī guó bīng qǐ shí, zhǎng ān zhōng liè hóu fēng jūn xíng cóng jūn lǚ, jī dài zi qián, zi qián jiā yǐ wèi hóu yì guó zài guān dōng, guān dōng chéng bài wèi jué, mò kěn yǔ. wéi wú yán shì chū juān qiān jīn dài, qí xī shén zhī. sān yuè, wú chǔ píng. yī suì zhī zhōng, zé wú yán shì xī shén bèi, yòng cǐ fù liè guān zhōng. guān zhōng sù shāng dà jiǎ, dà dǐ jǐn zhū tián, tián sè tián lán. wéi jiā lì shì, ān líng dù dù shì, ān líng jí dù èr xiàn, gè yǒu dù yě. yì jù wàn. cǐ qí zhāng zhāng yóu yì zhě yě, jiē fēi yǒu jué yì fèng lù nòng fǎ fàn jiān ér fù yě, jǐn tuī lǐ qù jiù, yǔ shí fǔ yǎng, huò qí yíng lì, yǐ mò zhì cái, yòng běn shǒu zhī, yǐ wǔ yī qiè, yòng wén chí zhī, biàn huà yǒu gài, gù zú shù yě. ruò zhì lì nóng chù, gōng yú shāng jiǎ, wèi quán lì yǐ chéng fù, bù kě shèng shù.
吳楚七國兵起時,長安中列侯封君行從軍旅,齎貸子錢,子錢家以為侯邑國在關東,關東成敗未決,莫肯與。唯無鹽氏出捐千金貸,其息什之。三月,吳楚平。一歲之中,則無鹽氏息什倍,用此富埒關中。關中宿商大賈,大底盡諸田,田嗇、田蘭。韋家栗氏,安陵、杜杜氏,(安陵及杜二縣,各有杜也。)亦巨萬。此其章章尤異者也,皆非有爵邑俸祿弄法犯奸而富也,盡推理去就,與時俯仰,獲其贏利,以末致財,用本守之,以武一切,用文持之,變化有概,故足術也。若至力農畜,工虞商賈,為權利以成富,不可勝數。
fū xiān sè jīn lì, lǐ shēng zhī zhèng dào yě, ér fù zhě bì yòng qí shèng. tián nóng, zhuō yè yě, ér qín yáng yǐ gài yī zhōu jué zhǒng, jiān shì yě, ér qū shū yǐ qǐ bó xì, è yè yě, ér jī fā yòng zhī fù xíng jiǎ, zhàng fū jiàn xíng yě, ér yōng lè chéng yǐ ráo fàn zhī, rǔ chù yě, ér yōng bó qiān jīn yōng yī zuò wēng. mài jiàng, xiǎo yè yě, ér zhāng shì qiān wàn jiǔ xuē, báo jì yě, lǐ dāo jiàn míng. ér zhì shì dǐng shí wèi pú, jiǎn wēi yě, ér zhuó shì lián qí mǎ yī, qiǎn fāng yě, ér zhāng lǐ jī zhōng. cǐ jiē chéng yī zhī suǒ zhì yě.
夫纖嗇筋力,理生之正道也,而富者必用奇勝。田農,拙業也,而秦楊以蓋一州;掘冢,奸事也,而曲叔以起;博戲,惡業也,而嵇發用之富;行賈,丈夫賤行也,而雍樂成以饒;販脂,辱處也,而雍伯千金;(「雍」一作「翁」。)賣醬,小業也,而張氏千萬;酒削,薄伎也,(理刀劍名。)而郅氏鼎食;胃脯,簡微也,而濁氏連騎;馬醫,淺方也,而張里擊鍾。此皆誠壹之所致也。
yóu shì guān zhī, fù wú jīng yè, zé huò wú cháng zhǔ, néng zhě fú còu, bù xiào zhě wǎ jiě. qiān jīn zhī jiā bǐ yī dōu zhī jūn, jù wàn nǎi yǔ wáng zhě tóng lè, qǐ suǒ wèi sù fēng zhě yé? fēi yě?
由是觀之,富無經業,則貨無常主,能者輻湊,不肖者瓦解。千金之家比一都之君,巨萬乃與王者同樂,豈所謂」素封」者耶?非也?
wáng mǎng cuàn wèi, guó shī gōng liú xīn yán, zhōu yǒu quán fǔ zhī guān, shōu bù shòu, yǔ yù de, yán mài bù shòu zhě, guān wèi shōu qǔ zhī. wú ér yù de zhě, guān chū yǔ zhī. yì suǒ wèi lǐ cái zhèng cí, jìn rén wèi fēi zhě yě. mǎng nǎi xià zhào yuē: fū zhōu lǐ yǒu shē dài, zhōu lǐ quán fǔ zhī zhí yuē: fán shē zhě, jì sì wú guò xún rì, sàng jì wú guò sān yuè. fán mín zhī dài zhě, yǔ qí yǒu sī biàn ér shòu zhī, yǐ guó fú wèi zhī xī. wèi rén yǐ jì sì sàng jì gù cóng guān shē mǎi wù, bù guò xún rì jí sān yuè ér cháng zhī. qí cóng guān dài wù zhě, gòng qí suǒ shǔ lì dìng jià ér hòu yǔ zhī, gè yǐ qí guó fú shi zhī shuì ér shū xī yě, wèi ruò shòu yuán chán zhī tián ér dài wàn qián zhě, yī zhōu zhī yuè, chū xī wǔ bǎi yě. dài yīn tǔ dé fǎn. lè yǔ yǒu wǔ jūn, lè yǔ, lè yuán yǔ. hé xián xiàn wáng suǒ chuán, dào wǔ jūn shì. àn qí wén: tiān zǐ qǔ zhū hóu zhī tǔ yǐ lì wǔ jūn, zé shì wú èr jià, sì shí cháng jūn, qiáng zhě bù dé kùn ruò, fù zhě bù de yào pín, zé gōng jiā yǒu yú xī, ēn jí xiǎo rén yě. chuán jì gè yǒu wò yān. wò yīn guǎn yě. jīn kāi shē dài, zhāng wǔ jūn, shè zhū wò zhě, suǒ yǐ qí zhòng shù yì bìng jiān yě. suì yú zhǎng ān jí wǔ dōu lì wǔ jūn guān, gēng míng zhǎng ān dōng xī shì lìng jí luò yáng hán dān lín zī wǎn chéng dū hán dān, gù zhào jùn, jīn guǎng píng jùn xiàn. lín zī, gù qí jùn, jīn běi hǎi jùn xiàn. wǎn, jīn nán yáng xiàn. jiān luò yáng chéng dū, suǒ wèi wǔ dōu yě. shì zhǎng jiē wèi wǔ jūn sī shì. dōng shì chēng jīng, xī shì chēng jī, luò yáng chēng zhōng, yú sì dōu gè yòng dōng xī nán běi wèi chēng, jiē zhì jiāo yì chéng wǔ rén, qián fǔ chéng yī rén. gōng shāng néng cǎi jīn yín tóng lián xī dēng guī qǔ bèi zhě, dēng, jìn yě. guī yǒu líng, gù yán dēng yě. jiē zì zhàn sī shì qián fǔ, shùn shí qì ér qǔ zhī. gè yǐ qí suǒ cǎi qǔ zhī wù, zì yǐn shí yú sī shì qián fǔ yě. zhàn yīn zhī shàn fǎn.
王莽篡位,國師公劉歆言,周有泉府之官,收不售,與欲得,(言賣不售者,官為收取之。無而欲得者,官出與之。)易所謂「理財正辭,禁人為非」者也。莽乃下詔曰:「夫周禮有賒貸,(周禮泉府之職曰:」凡賒者,祭祀無過旬日,喪紀無過三月。凡民之貸者,與其有司辨而授之,以國服為之息。」謂人以祭祀、喪紀故從官賒買物,不過旬日及三月而償之。其從官貸物者,共其所屬吏定價而後與之,各以其國服事之稅而輸息也,謂若受園廛之田而貸萬錢者,一周之月,出息五百也。貸音土得反。)樂語有五均,(樂語,樂元語。河閒獻王所傳,道五均事。按其文:「天子取諸侯之土以立五均,則市無二價,四時常均,強者不得困弱,富者不得要貧,則公家有餘息,恩及小人也。」)傳記各有斡焉。(斡音管也。)今開賒貸,張五均,設諸斡者,所以齊眾庶、抑併兼也。」遂於長安及五都立五均官,更名長安東西市令及雒陽、邯鄲、臨淄、宛、成都(邯鄲,故趙郡,今廣平郡縣。臨淄,故齊郡,今北海郡縣。宛,今南陽縣。兼雒陽、成都,所謂五都也。)市長皆為五均司市。東市稱京,西市稱畿,雒陽稱中,餘四都各用東西南北為稱,皆置交易丞五人,錢府丞一人。工商能採金銀銅連錫、登龜取貝者,(登,進也。龜有靈,故言登也。)皆自占司市錢府,順時氣而取之。(各以其所採取之物,自隱實於司市錢府也。占音之贍反。)
zhū sī shì cháng yǐ sì zhòng yuè, shí dìng suǒ zhǎng, wèi wù shàng zhōng xià zhī jià, gè zì yòng wèi qí shì píng, wú jū tā suǒ. zhòng rén mǎi mài wǔ gǔ bù bó sī mián zhī wù, zhōu yú rén yòng ér bù shòu zhě, jūn guān yǒu yǐ kǎo jiǎn jué shí, yòng qí běn jià qǔ zhī, wú lìng zhé qián. wàn wù áng guì, guò píng yī qián, áng, wù jià qǐ yě, yīn wǔ gāng fǎn. zé yǐ píng jià mài yǔ rén. qí jià dī jiàn jiǎn píng zhě, tīng rén zì xiāng yǔ shì, yǐ fáng guì yǔ zhě. yǔ, jī yě. yǐ fáng rén jī wù dài guì yě. rén yù jì sì sàng jì ér wú yòng zhě, qián fǔ yǐ suǒ rù gōng shāng zhī gòng dàn shē zhī. dàn, kōng yě. kōng shē yǔ zhī, bù qǔ xī lì. jì sì wú guò xún, sàng jì wú guò sān yuè. rén huò fá jué, yù dài yǐ lǐ chǎn yè zhě, jūn shòu zhī, chú qí fèi, jì suǒ de shòu xī, wú guò suì shén yī. jūn wèi gè yī xiān hòu zhī cì yě, chú qí fèi, wèi yī shí zhī fèi yǐ yòng zhě.
諸司市常以四仲月,實定所掌,為物上中下之價,各自用為其市平,無拘他所。眾人買賣五穀布帛絲綿之物,周於人用而不售者,均官有以考檢厥實,用其本價取之,無令折錢。萬物卬貴,過平一錢,(卬,物價起也,音五岡反。)則以平價賣與人。其價低賤減平者,聽人自相與市,以防貴庾者。(庾,積也。以防人積物待貴也。)人慾祭祀喪紀而無用者,錢府以所入工商之貢但賒之。(但,空也。空賒與之,不取息利。)祭祀無過旬,喪紀無過三月。人或乏絕,欲貸以理產業者,均授之,除其費,計所得受息,無過歲什一。(均謂各依先後之次也,除其費,謂衣食之費已用者。)
xī hé zhì mìng shì, dū wǔ jūn liù wò, jùn yǒu shù rén, jiē yòng fù jiǎ. luò yáng xuē zi zhòng zhāng zhǎng shū, lín zī xìng wěi děng, xìng xìng, míng wěi yě. chéng chuán qiú lì, jiāo cuò tiān xià. yīn yǔ jùn xiàn tōng jiān, duō zhāng kōng bù, bù, jì bù yě. fǔ cáng bù shí, bǎi xìng yù bìng. mǎng zhī rén kǔ zhī, fù xià zhào yuē: fū yán, shí yáo zhī jiāng wèi shí yáo zhī jiāng shuài. jiǔ, bǎi yào zhī zhǎng, jiā huì zhī hǎo tiě, tián nóng zhī běn míng shān dà zé, ráo yǎn zhī cáng wǔ jūn shē dài, bǎi xìng suǒ qǔ, píng yǎng yǐ gěi shàn yǎng, yīn niú xiàng fǎn. qián bù tóng yě, tōng xíng yǒu wú, bèi rén yòng yě. cǐ liù zhě, fēi biān hù qí rén suǒ néng jiā zuò, bì yǎng yú shì, suī guì shù bèi, bù dé bù mǎi. háo rén fù jiǎ, jí yào pín ruò. xiān shèng zhī qí rán yě, gù wò zhī. měi yī wò wèi shè kē tiáo fáng jìn, fàn zhě zuì zhì sǐ. jiān lì huá rén bìng qīn zhòng shù, gè bù ān shēng.
羲和置命士,督五均六斡,郡有數人,皆用富賈。雒陽薛子仲、張長叔,臨淄姓偉等,(姓姓,名偉也。)乘傳求利,交錯天下。因與郡縣通姦,多張空簿,(簿,計簿也。)府藏不實,百姓愈病。莽知人苦之,復下詔曰:「夫鹽,食餚之將;(為食餚之將帥。)酒,百藥之長,嘉會之好;鐵,田農之本;名山大澤,饒衍之藏;五均賒貸,百姓所取,平仰以給贍;(仰,音牛向反。)錢布銅冶,通行有無,備人用也。此六者,非編戶齊人所能家作,必仰於市,雖貴數倍,不得不買。豪人富賈,即要貧弱。先聖知其然也,故斡之。每一斡為設科條防禁,犯者罪至死。」奸吏猾人並侵眾庶,各不安生。
hòu hàn zhāng dì shí, shàng shū zhāng lín shàng yán: yí zì jiāo zhǐ yì zhōu shàng jì lì lái shì zhēn bǎo, shōu cǎi qí lì, wǔ dì shí suǒ wèi jūn shū yě. wèi zū fù bìng gù yùn zhī zhí, guān zǒng qǔ ér guān zhuǎn shū yú jīng, gù yuē jūn shū. zhào yì zhī. shàng shū pú shè zhū huī zòu yuē: àn wáng zhì: tiān zǐ bù yán yǒu wú, zhū hóu bù yán duō shǎo, shí lù zhī jiā bù yǔ bǎi xìng zhēng lì. jīn jūn shū zhī fǎ, yǔ jiǎ fàn wú yì, yán lì guī guān, zé xià rén qióng yuàn bù bó wèi zū, zé lì duō jiān dào. chéng fēi míng zhǔ suǒ dāng yí xíng. dì bù cóng. qí hòu yòng dù yì shē.
後漢章帝時,尚書張林上言:「宜自交趾、益州上計吏來市珍寶,收采其利,武帝時所謂均輸也。」(謂租賦並雇運之直,官總取而官轉輸於京,故曰均輸。)詔議之。尚書僕射朱暉奏曰:「按王制:『天子不言有無,諸侯不言多少,食祿之家不與百姓爭利。』今均輸之法,與賈販無異,鹽利歸官,則下人窮怨;布帛為租,則吏多奸盜。誠非明主所當宜行。」帝不從。其後用度益奢。