strong shí huò shí yī strong
食货十一
yù jué hàn hòu hàn jìn hòu wèi dà táng
鬻爵(汉 后汉 晋 后魏 大唐)
hàn xiào wén shí, cháo cuò shuō shàng yuē:" yù rén wù nóng, zài yú guì sù guì sù zhī dào, zài yú shǐ rén yǐ sù wèi shǎng fá. jīn mù tiān xià rù sù xiàn guān, dé yǐ bài jué, dé yǐ chú zuì. rú cǐ, fù rén yǒu jué, nóng rén yǒu qián, sù yǒu suǒ xiè. xiè, sàn yě, xiān liè fǎn. fū néng rù sù yǐ shòu jué, jiē yǒu yú zhě yě qǔ yú yǒu yú yǐ gōng shàng yòng, zé pín rén zhī fù kě sǔn, suǒ wèi yǐ yǒu yú bǔ bù zú, lìng chū ér rén lì zhě yě. shùn yú rén xīn, suǒ bǔ zhě sān: yī yuē zhǔ yòng zú, èr yuē mín fù shǎo, sān yuē quàn nóng gōng. jué zhě, shàng zhī suǒ shàn, chū yú kǒu ér wú qióng sù zhě, rén zhī suǒ zhǒng, shēng yú dì ér bù fá. fū dé gāo jué yǔ miǎn zuì, rén zhī suǒ shén yù yě. shǐ tiān xià rù sù yú biān, yǐ shòu jué miǎn zuì, bù guò sān suì, sāi xià zhī sù bì duō yǐ." yú shì cóng cuò yán, lìng rén rù sù biān, liù bǎi shí jué shàng zào, dì èr děng jué. shāo zēng zhì sì qiān dàn wèi wǔ dài fū, dì jiǔ děng jué. wàn èr qiān dàn wèi dà shù zhǎng, dì shí bā děng jué. gè yǐ duō shǎo jí shù wèi chà. cuò fù zòu yán:" bì xià xìng shǐ tiān xià rù sù sāi xià yǐ bài jué, shén dà huì yě. qiè kǒng sāi zú zhī shí, bù zú yòng dà xiè tiān xià sù. biān shí zú yǐ zhī wǔ suì, kě lìng rù sù jùn xiàn yǐ. rù zhū jùn xiàn, yǐ bèi xiōng zāi. zú zhī yī suì yǐ shàng, kě shí shè, wù shōu nóng rén zū. rú cǐ, dé zé jiā yú wàn rén yǐ." cóng zhī.
汉孝文时,晁错说上曰:“欲人务农,在於贵粟;贵粟之道,在於使人以粟为赏罚。今募天下入粟县官,得以拜爵,得以除罪。如此,富人有爵,农人有钱,粟有所洩。(洩,散也,先列反。)夫能入粟以受爵,皆有馀者也;取於有馀以供上用,则贫人之赋可损,所谓以有馀补不足,令出而人利者也。顺於人心,所补者三:一曰主用足,二曰民赋少,三曰劝农功。爵者,上之所擅,出於口而无穷;粟者,人之所种,生於地而不乏。夫得高爵与免罪,人之所甚欲也。使天下入粟於边,以受爵免罪,不过三岁,塞下之粟必多矣。”於是从错言,令人入粟边,六百石爵上造,(第二等爵。)稍增至四千石为五大夫,(第九等爵。)万二千石为大庶长,(第十八等爵。)各以多少级数为差。错复奏言:“陛下幸使天下入粟塞下以拜爵,甚大惠也。窃恐塞卒之食,不足用大洩天下粟。边食足以支五岁,可令入粟郡县矣。(入诸郡县,以备凶灾。)足支一岁以上,可时赦,勿收农人租。如此,德泽加於万人矣。”从之。
xiào jǐng shí, shàng jùn yǐ xī hàn, fù xiū mài jué lìng, ér cái qí jià yǐ zhāo rén, cái wèi jiǎn shěng. jí tú fù zuò, dé shū sù yú xiàn guān yǐ chú zuì.
孝景时,上郡以西旱,复修卖爵令,而裁其价以招人,(裁谓减省。)及徒复作,得输粟於县官以除罪。
xiào wǔ yuán shuò yuán nián, wài shì sì yí, nèi xìng gōng lì, guó yòng kōng jié, nǎi mù rén néng rù nú bì dé yǐ zhōng shēn fù, wèi láng zēng zhì jí rù yáng wèi láng, shǐ yú cǐ. wǔ nián, yǒu sī yì, lìng rén dé mǎi jué jí shú jìn gù, miǎn zāng zuì qǐng zhì shǎng guān, míng yuē wǔ gōng jué. mào líng zhōng shū yǒu wǔ gōng jué: yī jí yuē zào shì, èr jí yuē xián yú wèi, sān jí yuē liáng shì, sì jí yuē yuán róng shì, wǔ jí yuē guān shǒu, liù jí yuē bǐng duó, qī jí yuē qiān fū, bā jí yuē lè qīng, jiǔ jí yuē zhí róng, shí jí yuē zhèng lì shù zhǎng, shí yī jí yuē jūn wèi, cǐ wǔ dì suǒ zhì yǐ chǒng jūn gōng yě. yán shī gǔ yún:" cǐ xià yún jí shí qī wàn, fán zhí sān shí yú wàn jīn. suǒ yǐn mào líng shū zhǐ shí yī jí, zé jì shù bù zú, yǔ běn wén guāi yǐ. huò zhě mào líng shū shuō zhī bù jìn hū." jí shí qī wàn, fán zhí sān shí yú wàn jīn. zhū mǎi wǔ gōng jué guān shǒu zhě, shì bǔ lì, xiān chú qiān fū, rú wǔ dài fū. wǔ dài fū, jiù èr shí děng jué zhī dì jiǔ jí yě, zhì cǐ yǐ shàng, shǐ miǎn yáo yì, gù měi xiān xuǎn yǐ wéi lì. qiān fū zhě, wǔ gōng shí yī děng jué zhī dì qī yě, yì dé miǎn yì, jīn zé xiān chú wèi lì, bǐ yú wǔ dài fū yě. qí yǒu zuì, yòu jiǎn èr děng. jué dé zhì lè qīng, lè qīng zhě, wǔ gōng jué dì bā, yán mǎi jué wéi dé zhì dì bā. yǐ chóng jūn gōng. jūn gōng duō yòng chāo děng, dà zhě fēng hóu qīng dài fū, xiǎo zhě láng. lì dào zá ér duō duān, zé guān zhí hào fèi yǐ. yuán dǐng chū, háo fù jiē zhēng nì cái, bù zhù xiàn guān, wéi bo shì shù qiú rù cái. tiān zǐ nǎi chāo bài shì wèi zhōng láng, cì jué zuǒ shù zhǎng, tián shí qǐng, gào tiān xià, yǐ fēng bǎi xìng. shǐ lìng lì dé rù sù bǔ guān, láng zhì liù bǎi shí. hòu sāng hóng yáng qǐng lìng mín dé rù sù bǔ guān jí zuì rén shú. lìng mín néng rù sù gān quán gè yǒu chà, yǐ fù zhōng shēn. suǒ zhōng yòu yán:" shì jiā zǐ dì fù rén huò dòu jī zǒu gǒu, yì liè bó xì, luàn qí rén." nǎi zhēng zhū fàn lìng, xiāng yǐn shù qiān rén, míng yuē" zhū sòng tú", rù cái zhě dé bǔ láng.
孝武元朔元年,外事四夷,内兴功利,国用空竭,乃募人能入奴婢得以终身复,为郎增秩及入羊为郎,始於此。五年,有司议,令人得买爵及赎禁锢,免臧罪;请置赏官,名曰武功爵。(茂陵中书有武功爵:一级曰造士,二级曰闲舆卫,三级曰良士,四级曰元戎士,五级曰官首,六级曰秉铎,七级曰千夫,八级曰乐卿,九级曰执戎,十级曰政戾庶长,十一级曰军卫,此武帝所制以宠军功也。颜师古云:“此下云级十七万,凡直三十馀万金。所引茂陵书止十一级,则计数不足,与本文乖矣。或者茂陵书说之不尽乎。”)级十七万,凡直三十馀万金。诸买武功爵官首者,试补吏,先除千夫,如五大夫。(五大夫,旧二十等爵之第九级也,至此以上,始免徭役,故每先选以为吏。千夫者,武功十一等爵之第七也,亦得免役,今则先除为吏,比於五大夫也。)其有罪,又减二等。爵得至乐卿,(乐卿者,武功爵第八,言买爵唯得至第八。)以崇军功。军功多用超等,大者封侯、卿大夫,小者郎。吏道杂而多端,则官职耗废矣。元鼎初,豪富皆争匿财,不助县官,唯卜式数求入财。天子乃超拜式为中郎,赐爵左庶长,田十顷,告天下,以风百姓。始令吏得入粟补官,郎至六百石。后桑弘羊请令民得入粟补官及罪人赎。令民能入粟甘泉各有差,以复终身。所忠又言:“世家子弟富人或斗鸡走狗,弋猎博戏,乱齐人。”乃徵诸犯令,相引数千人,名曰“株送徒”,入财者得补郎。
hòu hàn xiào ān yǒng chū sān nián, tiān xià shuǐ hàn, yòng dù bù zú, sān gōng zòu qǐng, lìng lì rén rù gǔ dé guān nèi hóu.
后汉孝安永初三年,天下水旱,用度不足,三公奏请,令吏人入穀得关内侯。
líng dì xuán hóng dōu zhī bǎng, kāi mài guān zhī lù, gōng qīng yǐ jiàng, xī yǒu děng chà. tíng wèi cuī liè rù qián wǔ bǎi wàn, yǐ mǎi sī tú. qí zi jūn yuē:" dà rén bù dàng wèi sān gōng, lùn zhě xián qí tóng xiù." zé cì shǐ èr qiān dàn qiān chú, jiē zé zhù lǐ gōng shì qián, dà dū zhì èr sān qiān wàn. qián bù bì, zhì zì shā. yáng xù wèi tài wèi, shí bài sān gōng zhě, jiē shū dōng yuán lǐ qián qiān wàn, lìng zhōng shǐ dū zhī, míng wéi" zuǒ zōu". qí suǒ wǎng, zhé yíng zhì lǐ, hòu jiā zèng lù. xù nǎi zuò shǐ rén yú dān xí shàng, jǔ yūn páo yǐ shì zhī.
灵帝悬鸿都之榜,开卖官之路,公卿以降,悉有等差。廷尉崔烈入钱五百万,以买司徒。其子钧曰:“大人不当为三公,论者嫌其铜臭。”则刺史二千石迁除,皆责助理宫室钱,大都至二三千万。钱不毕,至自杀。羊续为太尉,时拜三公者,皆输东园礼钱千万,令中使督之,名为“左驺”。其所往,辄迎致礼,厚加赠赂。续乃坐使人於单席上,举缊袍以示之。
jìn wǔ dì tài kāng sān nián, wèn liú yì yuē:" qīng yǐ wú kě fāng hàn hé zhǔ yě?" duì yuē:" huán líng zhī zhǔ." dì yuē:" wú suī dé bù jí gǔ rén, yóu kè jǐ wèi lǐ, nán píng wú huì, yī tóng tiān xià. fāng zhī huán líng, bù yì shén hū?" duì yuē:" huán líng mài guān, qián rù guān kù. bì xià mài guān, qián rù sī mén. yǐ cǐ yán zhī, nǎi bù rú yě."
晋武帝太康三年,问刘毅曰:“卿以吾可方汉何主也?”对曰:“桓灵之主。”帝曰:“吾虽德不及古人,犹克己为理,南平吴会,一同天下。方之桓灵,不亦甚乎?”对曰:“桓灵卖官,钱入官库。陛下卖官,钱入私门。以此言之,乃不如也。”
hòu wèi zhuāng dì chū, chéng sāng luàn zhī hòu, cāng lǐn xū qìng, suì bān rù sù zhī zhì. shū sù bā qiān shuò, shǎng sàn hóu liù qiān shuò, sàn bó sì qiān shuò, sàn zi sān qiān shuò, sàn nán. zhí rén shū qī bǎi shuò, shǎng yī dà jiē, shòu yǐ shí guān. bái rén shū wǔ bǎi shuò, tīng yī dì chū shēn qiān shuò, jiā yī dà jiē. zhū shā mén yǒu shū sù sì qiān shuò rù jīng cāng zhě, shòu běn zhōu tǒng, gè yǒu chà.
后魏庄帝初,承丧乱之后,仓廪虚罄,遂班入粟之制。输粟八千硕,赏散侯;六千硕,散伯;四千硕,散子;三千硕,散男。职人输七百硕,赏一大阶,授以实官。白人输五百硕,听依第出身;千硕,加一大阶。诸沙门有输粟四千硕入京仓者,授本州统,各有差。
dà táng zhì dé èr nián qī yuè, xuān yù shǐ shì yù shǐ zhèng shū qīng zòu:" chéng qián zhū shǐ xià zhào nà qián wù, duō gěi kōng míng gào shēn, suī jiǎ yǐ guān, shǎng qí zhōng yì, yóu wèi jǐn cái néng. jīn jiē liàng wén wǔ cái yì, jiān qíng yuàn wěn biàn, jù tiáo gé nǐ tóng shēn zòu wén, biàn xiě gào shēn. zhū dào shì nǚ dào shì sēng ní rú nà qián, qǐng zhǔn chì huí shòu yú rén, bìng qíng yuàn huán sú, shòu guān xūn yì hào děng, yì tīng. rú wú rén huí shòu jí bù yuàn huán sú zhě, zhǔn fǎ bù hé chù nú bì tián zhái zī cái, jì zhù guó nà qián, bù kě gèng jū cháng gé. qí suǒ yǒu zī cái néng lǜ shí fēn nà sān fēn zhù guó, yú qī fēn bìng rèn zhōng shēn zì yīn, shēn mò zhī hòu, yì rèn huí yǔ jìn qīn. yòu zhǔn chì, nà qián bǎi qiān wén, yǔ míng jīng chū shēn, rú céng shòu yè, cū tōng tiē cè, xiū shēn shèn xíng, xiāng qū suǒ zhī zhě, liàng jiǎn èr shí qiān wén. rú xiān jīng jǔ sòng, dào shěng luò dì, zhuó rán yǒu píng, tiē cè bù shèn liáo luò zhě, jiǎn wǔ shí qiān wén. ruò cū shí wén zì zhě, zhǔn yuán chì chǔ fèn. wèi zēng dú xué, bù shí wén zì zhě, jiā sān shí qiān. yīng shòu zhí shì guān bìng xūn jiē yì hào jí zèng guān děng, yǒu hé yīn zǐ sūn zhě, rú hù nèi jiān yīn dīng zhōng sān rén yǐ shàng miǎn kè yì zhě, jiā yī bǎi qiān wén. měi jiā yī dīng zhōng, lěi jiā sān shí qiān wén. qí shāng gǔ, zhǔn lìng suǒ zài shōu shuì, rú néng jù suǒ yǒu zī cái shí fēn nà sì zhù jūn zhě, biàn yǔ zhōng shēn yōu fù. rú yú chì tiáo wài yǒu xī yǐ jiā chǎn zhù guó, jiā qí jié chéng, dài yǐ fēi cì. rú xiān chū shēn jí guān zī, bìng liàng zī lì hào wù, gè jù běn tiáo gé lì, jié jí yōu jiā nǐ shòu. rú qī shí yǐ shàng qíng yuàn shòu zhì shì guān zhě, měi sè nèi liàng shí fēn jiǎn èr fēn qián." shí shǔ yōu kòu nèi wǔ, tiān xià duō yú, jūn yòng bù chōng, quán wèi cǐ zhì, xún jí tíng bà.
大唐至德二年七月,宣谕使侍御史郑叔清奏:“承前诸使下召纳钱物,多给空名告身,虽假以官,赏其忠义,犹未尽才能。今皆量文武才艺,兼情愿稳便,据条格拟同申奏闻,便写告身。诸道士、女道士、僧、尼如纳钱,请准敕回授馀人,并情愿还俗,授官勋邑号等,亦听。如无人回授及不愿还俗者,准法不合畜奴婢、田宅、资财,既助国纳钱,不可更拘常格。其所有资财能率十分纳三分助国,馀七分并任终身自荫,身殁之后,亦任回与近亲。又准敕,纳钱百千文,与明经出身,如曾受业,粗通帖策,修身慎行,乡曲所知者,量减二十千文。如先经举送,到省落第,灼然有凭,帖策不甚寥落者,减五十千文。若粗识文字者,准元敕处分。未曾读学,不识文字者,加三十千。应授职事官并勋阶邑号及赠官等,有合荫子孙者,如户内兼荫丁中三人以上免课役者,加一百千文。每加一丁中,累加三十千文。其商贾,准令所在收税,如能据所有资财十分纳四助军者,便与终身优复。如於敕条外有悉以家产助国,嘉其竭诚,待以非次。如先出身及官资,并量资历好恶,各据本条格例,节级优加拟授。如七十以上情愿授致仕官者,每色内量十分减二分钱。”(时属幽寇内侮,天下多虞,军用不充,权为此制,寻即停罢。)
què gū hàn chén suí dà táng
榷酤(汉 陈 隋 大唐)
hàn xiào wǔ tiān hàn sān nián, chū què jiǔ gū. wéi zhāo yuē:" yǐ mù dù shuǐ yuē què. wèi jìn rén gū niàng, dú guān kāi zhì, rú dào lù shè mù wèi què zhě, dú qǔ lì." yán shī gǔ yuē:" què zhě, bù dù qiáo, ěr yǎ wèi zhī shí gāng, jīn zhī lüè zhuó shì yě. jìn bì qí shì, zǒng lì rù guān, ér xià wú yóu yǐ dé, ruò dù shuǐ zhī què. zhuó yīn zhuó."
汉孝武天汉三年,初榷酒酤。(韦昭曰:“以木渡水曰榷。谓禁人酤酿,独官开置,如道路设木为榷者,独取利。”颜师古曰:“榷者,步渡桥,尔雅谓之石杠,今之略彴是也。禁闭其事,总利入官,而下无由以得,若渡水之榷。彴音酌。”)
xiào zhāo shǐ yuán mò, chéng xiàng chē qiān qiū zòu bà jiǔ gū, mài jiǔ shēng sì qián.
孝昭始元末,丞相车千秋奏罢酒酤,卖酒升四钱。
xiào yuán shí, jiǎ juān zhī shàng shū yuē:" xī xiào wén shí, tiān xià rén fù sì shí, dīng nán sān nián ér yī shì. jīn tiān xià rén fù shù bǎi, zào yán tiě què jiǔ zhī lì, yǐ zuǒ yòng dù, yóu bù néng zú, ér rén kùn yǐ."
孝元时,贾捐之上书曰:“昔孝文时,天下人赋四十,丁男三年而一事。今天下人赋数百,造盐铁榷酒之利,以佐用度,犹不能足,而人困矣。”
wáng mǎng shí, xī hé lǔ kuāng yán:" míng shān dà zé, yán tiě qián bù bó, wǔ jūn shē dài, wò zài xiàn guān, wò, wèi zhǔ lǐng zhī, yīn guǎn. wéi jiǔ gū dú wèi wò. jiǔ zhě, tiān zhī měi lù, dì wáng suǒ yǐ yí yǎng tiān xià, xiǎng sì qí fú, fú shuāi yǎng jí. bǎi lǐ zhī huì, fēi jiǔ bù xíng. gù shī yuē' wáng jiǔ gū wǒ', gū, mǎi yě. yán wáng yú zú rén ēn hòu, yào zài yàn yù, wú jiǔ zé mǎi ér yǐn zhī yě. lún yǔ yún' gū jiǔ shì pú bù shí', èr zhě fēi xiāng fǎn yě. fū shī jù chéng píng zhī dài, jiǔ gū zài guān, hé zhǐ pián rén, kě yǐ xiāng yù yě. zhǐ, měi yě. yù, jìn yě. lún yǔ kǒng zǐ dāng zhōu shuāi luàn, jiǔ gū zài rén, báo è bù chéng, shì yǐ yí ér fú shí. jīn jué tiān xià zhī jiǔ, zé wú yǐ xíng lǐ xiāng yǎng fàng ér wú xiàn, zé fèi cái shāng rén. qǐng fǎ gǔ, lìng guān zuò jiǔ, yǐ èr qiān wǔ bǎi shí wèi yī jūn, lǜ kāi yī lú yǐ mài, lú, wèi mài jiǔ zhī qū yě, yǐ qí yī biān gāo, xíng rú duàn jiā lú, gù qǔ qí míng yě. chóu wǔ shí niàng wéi zhǔn. yī niàng yòng cū mǐ èr hú, qū yī hú, dé chéng jiǔ liù hú liù dòu. gè yǐ qí shì, yuè shuò mǐ qū sān hú, bìng jì qí jià ér cān fēn zhī, cān, sān. yǐ qí yī wèi jiǔ yī hú zhī píng. chú mǐ qū běn jià, jì qí lì ér shén fēn zhī, yǐ qí qī rù guān, qí sān jí zāo zài huī tàn zài, cù jiāng yě. zài, cái dài fǎn. gěi gōng qì xīn qiáo zhī fèi." ér rén yù yuàn.
王莽时,羲和鲁匡言:“名山大泽,盐铁钱布帛,五均赊贷,斡在县官,(斡,谓主领之,音管。)唯酒酤独未斡。酒者,天之美禄,帝王所以颐养天下,享祀祈福,扶衰养疾。百礼之会,非酒不行。故诗曰‘亡酒酤我’,(酤,买也。言王於族人恩厚,要在燕饫,无酒则买而饮之也。)论语云'酤酒市脯不食',二者非相反也。夫诗据承平之代,酒酤在官,和旨便人,可以相御也。(旨,美也。御,进也。)论语孔子当周衰乱,酒酤在人,薄恶不诚,是以疑而弗食。今绝天下之酒,则无以行礼相养;放而无限,则费财伤人。请法古,令官作酒,以二千五百石为一均,率开一垆以卖,(垆,谓卖酒之区也,以其一边高,形如锻家垆,故取其名也。)雠五十酿为准。一酿用粗米二斛,麹一斛,得成酒六斛六斗。各以其市,月朔米麹三斛,并计其价而参分之,(参,三。)以其一为酒一斛之平。除米麹本价,计其利而什分之,以其七入官,其三及糟酨灰炭(酨,酢浆也。酨,才代反。)给工器薪樵之费。”而人愈怨。
chén wén dì tiān jiā zhōng, yú lì děng yǐ guó yòng bù zú, zòu qǐng què gū, cóng zhī.
陈文帝天嘉中,虞荔等以国用不足,奏请榷酤,从之。
suí wén dì kāi huáng sān nián, bà jiǔ fāng, yǔ bǎi xìng gòng zhī.
隋文帝开皇三年,罢酒坊,与百姓共之。
dà táng guǎng dé èr nián shí èr yuè chì, tiān xià zhōu gè liàng dìng gū jiǔ hù, suí yuè nà shuì. chú cǐ wài, bù wèn guān sī, yī qiè jìn duàn. dà lì liù nián èr yuè, liàng dìng sān děng, zhú yuè shuì qián, bìng chōng bù juàn jìn fèng. jiàn zhōng sān nián zhì, jìn rén gū jiǔ, guān sī zhì diàn zì gū, shōu lì yǐ zhù jūn fèi.
大唐广德二年十二月敕,天下州各量定酤酒户,随月纳税。除此外,不问官私,一切禁断。大历六年二月,量定三等,逐月税钱,并充布绢进奉。建中三年制,禁人酤酒,官司置店自酤,收利以助军费。
suàn mín hàn jìn sòng qí liáng chén
算缗(汉 晋 宋 齐 梁 陈)
hàn xiào wǔ yuán shòu sì nián, zì zuò pí bì zhù bái jīn hòu, shāng gǔ yǐ bì zhī biàn, duō jī huò zhú lì. yú shì gōng qīng yán:" shāng gǔ zī zhòng, pín zhě xù jī wú yǒu, jiē yǎng xiàn guān. yì shí suàn yáo chē gǔ rén mín qián jiē yǒu chà, qǐng suàn rú gù. mín, sī yě, yǐ guàn qián. yī guàn qiān qián, chū èr shí wèi suàn yě. shī yún:" wéi sī yī mín." yáo, xiǎo chē. zhū gǔ rén mò zuò shì dài mài mǎi, jū yì zhù jī zhū wù shì, shē yě. dài, jiǎ yǔ. jí shāng yǐ qǔ lì zhě, suī wú shì jí, gè yǐ qí wù zì zhàn, zhàn, yǐn dù yě, gè yǐn dù qí cái wù duō shǎo, ér wéi míng bù sòng zhī yú guān yě. zhàn, yīn zhī shàn fǎn. lǜ mín qián èr qiān ér suàn yī. lǜ jì yǒu èr qiān qián zhě, zé chū yī suàn yě. zhū zuò yǒu zū jí zhù, yǐ shǒu lì suǒ zuò ér mài yě. lǜ mín qián sì qiān suàn yī. fēi lì bǐ zhě sān lǎo běi biān qí shì, yáo chē yī suàn. bǐ, lì yě. shēn fēi wéi lì zhī lì, fēi wéi sān lǎo, fēi wéi běi biān qí shì, ér yǒu yáo chē, jiē lìng chū yī suàn yě. shāng gǔ rén yáo chē èr suàn. shāng gǔ rén yǒu yáo chē, yòu shǐ duō chū yī suàn, zhòng qí fù yě. chuán wǔ zhàng yǐ shàng yī suàn. nì bù zì zhàn, zhàn bù xī, xū biān yī suì, mò rù mín qián. xī, jǐn yě. yǒu néng gào zhě, yǐ qí bàn bì zhī." yǒu bù shū shuì zhě, lìng rén dé gào yán, yǐ bàn yǔ zhī yě. tiān zǐ jì xià mín qián lìng ér zūn bo shì, bǎi xìng zhōng mò fēn cái zuǒ xiàn guān, yú shì yáng kě gào mín biàn tiān xià. yáng kě, rén xìng míng. àn yì zòng chuán yún:" shí yáng kě fāng shòu gào mín, zòng yǐ wéi cǐ luàn rén, bù lì bǔ qí wèi kě shǐ zhě." yáng kě jù lìng ér fā dòng zhī, gù tiān xià jiē bèi gào yě. shāng gǔ jū jī jí gōng qiǎo zhī jiā, fēi sāng nóng suǒ chū, wèi zhī mín. mào líng zhōng shū yǒu mín tián nú bì shì yě. zhōng jiā yǐ shàng dà dǐ jiē yù gào. xiàn sī lǐ zhī, yù shǎo fǎn zhě. lǐ nì mín yù, shǎo yǒu fǎn zhě. fǎn, yīn fān, wèi cóng qīng ér chū. nǎi fēn qiǎn yù shǐ tíng wèi zhèng jiān fēn cáo fēn cáo, yán cáo bèi ér chū wèi shǐ yě. wǎng, wǎng jí lǐ jùn guó mín qián. jiù qí suǒ zài ér lǐ yě. dé mín cái wù yǐ yì jì, nú bì yǐ qiān wàn shù, tián dà xiàn shù bǎi qǐng, xiǎo xiàn bǎi yú qǐng, zhái yì rú zhī. yú shì shāng gǔ zhōng jiā yǐ shàng dà dǐ pò. rén tōu gān shí hǎo yī, bù shì xù cáng zhī chǎn yè, ér xiàn guān yǐ yán tiě mín qián zhī gù, yòng shǎo ráo yǐ. chū, dà nóng guǎn yán tiě guān bù duō, zhì shuǐ héng, yù yǐ zhǔ yán tiě. jí yáng kě gào mín, shàng lín cái wù zhòng, nǎi lìng shuǐ héng zhǔ shàng lín. shàng lín jì chōng mǎn, yì guǎng. nǎi fēn mín qián zhū guān, ér shuǐ héng shào fǔ dà nóng tài pú gè zhì nóng guān, wǎng wǎng jí jùn xiàn bǐ mò rù tián tián zhī. jí, jiù yě. bǐ, wèi bǐ zhě mò rù yě. qí mò rù nú bì, fēn zhū yuàn yǎng gǒu mǎ qín shòu, jí yǔ zhū guān. guān yì zá zhì duō, wèi xīn zhì guān yuán fēn zhǎng. tú nú bì zhòng, ér xià hé cáo dù sì bǎi wàn shuò, jí guān zì dí nǎi zú. qí hòu lìng lì dé rù sù bǔ guān jí zuì rén shú, rù sù gān quán, bù fù gào mín.
汉孝武元狩四年,自作皮币铸白金后,商贾以币之变,多积货逐利。於是公卿言:“商贾滋众,贫者蓄积无有,皆仰县官。异时算轺车贾人缗钱皆有差,请算如故。(缗,丝也,以贯钱。一贯千钱,出二十为算也。诗云:“维丝伊缗。”轺,小车。)诸贾人末作贳贷卖买,居邑贮积诸物(贳,赊也。贷,假与。)及商以取利者,虽无市籍,各以其物自占,(占,隐度也,各隐度其财物多少,而为名簿送之於官也。占,音之赡反。)率缗钱二千而算一。(率计有二千钱者,则出一算也。)诸作有租及铸,(以手力所作而卖也。)率缗钱四千算一。非吏比者、三老、北边骑士,轺车一算。(比,例也。身非为吏之例,非为三老,非为北边骑士,而有轺车,皆令出一算也。)商贾人轺车二算。(商贾人有轺车,又使多出一算,重其赋也。)船五丈以上一算。匿不自占,占不悉,戌边一岁,没入缗钱。(悉,尽也。)有能告者,以其半畀之。”(有不输税者,令人得告言,以半与之也。)天子既下缗钱令而尊卜式,百姓终莫分财佐县官,於是杨可告缗遍天下。(杨可,人姓名。按义纵传云:”时杨可方受告缗,纵以为此乱人,部吏捕其为可使者。”杨可据令而发动之,故天下皆被告也。商贾居积及工巧之家,非桑农所出,谓之缗。茂陵中书有缗田奴婢是也。)中家以上大抵皆遇告。宪司理之,狱少反者。(理匿缗狱,少有反者。反,音幡,谓从轻而出。)乃分遣御史、廷尉正监分曹(分曹,言曹辈而出为使也。)往,往即理郡国缗钱。(就其所在而理也。)得民财物以亿计,奴婢以千万数,田大县数百顷,小县百馀顷,宅亦如之。於是商贾中家以上大抵破。人偷甘食好衣,不事蓄藏之产业,而县官以盐铁缗钱之故,用少饶矣。初,大农管盐铁官布多,置水衡,欲以主盐铁。及杨可告缗,上林财物众,乃令水衡主上林。上林既充满,益广。乃分缗钱诸官,而水衡、少府、大农、太仆各置农官,往往即郡县比没入田田之。(即,就也。比,谓比者没入也。)其没入奴婢,分诸苑养狗马禽兽,及与诸官。官益杂置多,(谓新置官员分掌。)徒奴婢众,而下河漕度四百万硕,及官自籴乃足。其后令吏得入粟补官及罪人赎,入粟甘泉,不复告缗。
jìn zì guò jiāng, zhì yú liáng chén, fán huò mài nú bì mǎ niú tián zhái, yǒu wén quàn, lǜ qián yī wàn shū gū sì bǎi rù guān, mài zhě sān bǎi, mǎi zhě yī bǎi. wú wén quàn zhě, suí wù suǒ kān, yì bǎi fēn shōu sì, míng wéi sàn gū. lì sòng qí liáng chén, rú cǐ yǐ wéi cháng. yǐ rén jìng shāng fàn, bù wéi tián yè, gù shǐ jūn shū, yù wèi chéng lì. suī yǐ cǐ wéi cí, qí shí lì zài qīn xuē. cǐ yì suàn mín zhī lèi.
晋自过江,至於梁陈,凡货卖奴婢、马牛、田宅,有文券,率钱一万输估四百入官,卖者三百,买者一百。无文券者,随物所堪,亦百分收四,名为散估。历宋齐梁陈,如此以为常。以人竞商贩,不为田业,故使均输,欲为惩励。虽以此为辞,其实利在侵削。(此亦算缗之类。)
zá shuì hàn hòu hàn sòng qí liáng chén hòu wèi běi qí hòu zhōu suí dà táng
杂税(汉 后汉 宋 齐 梁 陈 后魏 北齐 后周 隋 大唐)
hàn gāo dì shí yī nián, lìng zhū hóu wáng tōng hóu cháng yǐ shí yuè cháo xiàn, jí jùn gè yǐ qí kǒu shù lǜ, rén suì liù shí sān qián, yǐ gěi xiàn fèi.
汉高帝十一年,令诸侯王、通侯常以十月朝献,及郡各以其口数率,人岁六十三钱,以给献费。
xiào wǔ yuán guāng liù nián dōng, chū suàn shāng chē. shǐ shuì shāng gǔ chuán chē, lìng chū suàn yě. tài chū sì nián dōng, xíng huí zhōng, xǐ hóng nóng dū wèi lǐ wǔ guān, shuì chū rù zhě, yǐ gěi guān lì zú shí.
孝武元光六年冬,初算商车。(始税商贾船车,令出算也。)太初四年冬,行回中,徙弘农都尉理武关,税出入者,以给官吏卒食。
xiào zhāo yuán fèng èr nián, lìng jùn guó wú liǎn jīn nián mǎ kǒu qián. wǎng shí yǒu mǎ kǒu chū liǎn qián, jīn shěng zhī. suǒ wèi zū jí liù chù.
孝昭元凤二年,令郡国无敛今年马口钱。(往时有马口出敛钱,今省之。所谓租及六畜。)
xuān dì shí, gěng shòu chāng zòu qǐng zēng hǎi zū sān bèi, tiān zǐ cóng qí jì. yù shǐ dài fū xiāo wàng zhī zòu yán:" gù yù shǐ shǔ xú gōng, yù shǐ dài fū shǔ yě. jiā zài dōng lái, yán wǎng nián jiā hǎi zū, yú bù chū. zhǎng lǎo jiē yán, wǔ dì shí xiàn guān cháng zì yú, hǎi yú bù chū, hòu yǔ rén, yú nǎi chū. fū yīn yáng zhī gǎn, wù lèi xiāng yìng, wàn shì jìn rán, yí qiě rú gù." shàng bù tīng.
宣帝时,耿寿昌奏请增海租三倍,天子从其计。御史大夫萧望之奏言:“故御史属徐宫,(御史大夫属也。)家在东莱,言往年加海租,鱼不出。长老皆言,武帝时县官尝自渔,海鱼不出,后予人,鱼乃出。夫阴阳之感,物类相应,万事尽然,宜且如故。”上不听。
wáng mǎng lìng zhū qǔ niǎo shòu yú biē bǎi chóng yú shān lín shuǐ zé jí xù mù zhě, pín fù sāng cán zhī rèn fǎng jī bǔ da, gōng jiàng yī wū bo zhù jí tā fāng jì shāng fàn gǔ rén zuò sì liè lǐ qū yè shě, qū yè shě, ruò kè guǎn. jiē gè zì zhàn suǒ wéi yú qí zài suǒ zhī xiàn guān, chú qí běn, jì qí lì, shí yī fēn zhī, ér yǐ qí yī wèi gòng. mò nián, dào zéi qún qǐ, xiōng nú qīn kòu, dà mù tiān xià qiú tú rén, míng yuē zhū tū xī yǒng. yī qiè shuì lì rén, zī sān shí ér qǔ yī.
王莽令诸取鸟兽鱼鳖百虫於山林水泽及畜牧者,嫔妇桑蚕织纴纺绩补繨,工匠医巫卜祝及他方技商贩贾人坐肆列里区谒舍,(区谒舍,若客馆。)皆各自占所为於其在所之县官,除其本,计其利,十一分之,而以其一为贡。末年,盗贼群起,匈奴侵寇,大募天下囚徒人,名曰猪突豨勇。一切税吏人,赀三十而取一。
hòu hàn líng dì shí, nán gōng zāi. zhōng cháng shì zhāng ràng zhào zhōng děng shuō dì, lìng liǎn tiān xià tián shuì shí qián, yǐ zhì gōng shì. shǔ lǐ xióng báo fù, qí rén kǒu chū qián sì shí wén, bā rén wèi fù wèi cóng, yīn wéi míng yān, cóng zhī míng jiù yǐ. qí fù qián sì shí, zé shǐ yú lǐ xióng yě.
后汉灵帝时,南宫灾。中常侍张让、赵忠等说帝,令敛天下田税十钱,以治宫室。(蜀李雄薄赋,其人口出钱四十文,巴人谓赋为賨,因为名焉,賨之名旧矣。其赋钱四十,则始於李雄也。)
sòng yuán jiā èr shí qī nián, hòu wèi nán qīn, jūn lǚ dà qǐ, yòng dù bù chōng, wáng gōng fēi zhǔ jí cháo shì mù shǒu gè xiàn jīn bó děng wù, yǐ zhù guó yòng. xià jí fù shì xiǎo rén, yì yǒu xiàn sī cái shù qiān wàn zhě. yáng nán xú yǎn jiāng sì zhōu fù yǒu zhī jiā zī mǎn wǔ shí wàn, sēng ní mǎn èr shí wàn zhě, bìng sì fēn jiè yī. guò cǐ lǜ jì, shì xī jí hái.
宋元嘉二十七年,后魏南侵,军旅大起,用度不充,王公妃主及朝士牧守各献金帛等物,以助国用。下及富室小人,亦有献私财数千万者。扬、南徐、兖、江四州富有之家赀满五十万,僧尼满二十万者,并四分借一。过此率计,事息即还。
qí wǔ dì shí, wáng jìng zé wèi dōng yáng zhōu cì shǐ, lǐ jīn kuài jī jùn yě. yǐ kuài jī biān dài hú hǎi, rén wú shì shù, jiē bǎo táng bēi. jìng zé yǐ gōng lì yǒu yú, xī píng liǎn wèi qián, yǐ sòng tái kù, dì nà zhī. jìng líng wáng zǐ liáng shàng biǎo yuē:" chén xī tiǎn kuài jī, cū xián wù sú, táng dīng suǒ shàng, běn bù rù guān. liáng yóu bēi hú yí yōng, qiáo lù xū tōng, jūn fū dìng tuó dǐng fǎn zhí, rén zì wèi yòng. ruò jiǎ fēn huǐ huài, zé nián yī xiū gǎi yǐ xiàn jiān wán, zé zhōng suì wú yì. jīn nǎi tōng kè cǐ zhí, xī yǐ huán tái, zū fù zhī wài, gēng shēng yī diào. zhì lìng táng lù bēng wú, hú yuán xiè sàn, hài rén sǔn zhèng, shí cǐ wèi jù. jiàn yuán chū, jūn yòng yīn guǎng, zhè dōng wǔ jùn, dīng shuì yī qiān, nǎi zhì mài qī zǐ, yǐ chōng cǐ xiàn, suǒ bū shàng duō, xún méng juān yuán. ér cǐ nián zū kè, sān fēn bū yī, míng zhī tú zú rǎo rén, shí zì bì guó. yú wèi kè táng dīng yī tiáo, yí hái fù jiù."
齐武帝时,王敬则为东扬州刺史,(理今会稽郡也。)以会稽边带湖海,人无士庶,皆保塘陂。敬则以功力有馀,悉评敛为钱,以送台库,帝纳之。竟陵王子良上表曰:“臣昔忝会稽,粗闲物俗,塘丁所上,本不入官。良由陂湖宜壅,桥路须通,均夫订(佗顶反)直,人自为用。若甲分毁坏,则年一脩改;乙限坚完,则终岁无役。今乃通课此直,悉以还台,租赋之外,更生一调。致令塘路崩芜,湖源洩散,害人损政,实此为剧。建元初,军用殷广,浙东五郡,丁税一千,乃质卖妻子,以充此限,所逋尚多,寻蒙蠲原。而此年租课,三分逋一,明知徒足扰人,实自弊国。愚谓课塘丁一条,宜还复旧。”
zì dōng jìn zhì chén, dōu xī yǒu shí tou jīn, dōng yǒu fāng shān jīn, gè zhì jīn zhǔ yī rén, zéi cáo yī rén, zhí shuǐ wǔ rén, yǐ jiǎn chá jìn wù jí wáng pàn zhě. dí tàn yú xīn zhī lèi guò jīn zhě, bìng shí fēn shuì yī yǐ rù guān. huái shuǐ běi yǒu dà shì bǎi yú, xiǎo shì shí yú suǒ, dà shì bèi zhì guān sī, shuì liǎn jì zhòng, shí shén kǔ zhī.
自东晋至陈,都西有石头津,东有方山津,各置津主一人,贼曹一人,直水五人,以检察禁物及亡叛者。荻炭鱼薪之类过津者,并十分税一以入官。淮水北有大市百馀,小市十馀所,大市备置官司,税敛既重,时甚苦之。
hòu wèi míng dì xiào chāng èr nián, shuì shì rù zhě, rén yī qián. qí diàn shě yòu wèi wǔ děng, shōu shuì yǒu chà.
后魏明帝孝昌二年,税市入者,人一钱。其店舍又为五等,收税有差。
běi qí huáng mén shì láng yán zhī tuī zòu qǐng lì guān shì dǐ diàn zhī shuì, kāi fǔ dèng zhǎng yóng zàn chéng zhī, hòu zhǔ dà yuè. yú shì yǐ qí suǒ rù yǐ gōng yù fǔ shēng sè zhī fèi, jūn guó zhī yòng bù zài cǐ yān. shuì sēng ní lìng yuē:" sēng ní zuò shòu gōng yǎng, yóu shí sì fāng, sǔn hài bù shǎo, suī yǒu báo liǎn, hé zú wèi yě."
北齐黄门侍郎颜之推奏请立关市邸店之税,开府邓长颙赞成之,后主大悦。於是以其所入以供御府声色之费,军国之用不在此焉。税僧尼令曰:“僧尼坐受供养,游食四方,损害不少,虽有薄敛,何足为也。”
hòu zhōu mǐn dì chū, chú shì mén shuì. jí xuān dì jí wèi, fù xīng rù shì zhī shuì, měi rén yī qián.
后周闵帝初,除市门税。及宣帝即位,复兴入市之税,每人一钱。
suí wén dì dēng yōng, yòu chú rù shì zhī shuì.
隋文帝登庸,又除入市之税。
dà táng kāi yuán shí bā nián, yù shǐ dài fū lǐ cháo yǐn zòu qǐng báo bǎi xìng yī nián shuì qián chōng běn, yī jiù lìng gāo hù jí diǎn zhèng děng zhuō, suí yuè shōu lì, jiāng gōng guān rén liào qián. zì tiān bǎo mò nián, dào zéi bēn tū, kè fù zhī hòu, fǔ kù yī kōng. yòu suǒ zài tún shī, yòng dù bù zú, yú shì qiǎn yù shǐ kāng yún xián chū jiāng huái, táo ruì wǎng shǔ hàn, háo shāng fù hù, jiē jí qí jiā zī, suǒ yǒu cái huò xù chǎn, huò wǔ fēn nà yī, wèi zhī" lǜ dài", suǒ shōu jù wàn jì. gài quán shí zhī yí. qí hòu zhū dào jié dù shǐ guān chá shǐ duō lǜ shuì shāng gǔ, yǐ chōng jūn zī zá yòng, huò yú jīn jì yào lù jí shì sì xián jiāo yì zhī chù, jì qián zhì yī qiān yǐ shàng zhě, jiē yǐ fēn shù shuì zhī. zì shì shāng lǚ wú lì, duō shī yè yǐ. shàng yuán zhōng, chì jiāng huái yàn dài shāng lǚ qiān chuán guò chù, zhǔn hú dòu nà qián, wèi zhī dài chéng. dà lì chū, zhū zhōu fǔ yīng shuì qīng miáo qián, měi mǔ shí wén, chōng bǎi sī shǒu lì zī kè. sān nián shí yuè shí liù rì, tái sī zòu, yuán bīng mǎ wèi sàn, bǎi sī zhī jì bù gěi, měi mǔ gèng jiā wǔ wén. zhēn yuán jiǔ nián zhì, tiān xià chū chá zhōu, shāng rén fàn zhě, shí fēn shuì yī.
大唐开元十八年,御史大夫李朝隐奏请薄百姓一年税钱充本,依旧令高户及典正等捉,随月收利,将供官人料钱。(自天宝末年,盗贼奔突,克复之后,府库一空。又所在屯师,用度不足,於是遣御史康云閒出江淮,陶锐往蜀汉,豪商富户,皆籍其家资,所有财货畜产,或五分纳一,谓之“率贷”,所收巨万计。盖权时之宜。其后诸道节度使、观察使多率税商贾,以充军资杂用,或於津济要路及市肆閒交易之处,计钱至一千以上者,皆以分数税之。自是商旅无利,多失业矣。上元中,敕江淮堰埭商旅牵船过处,准斛斗纳钱,谓之埭程。大历初,诸州府应税青苗钱,每亩十文,充百司手力资课。三年十月十六日,台司奏,缘兵马未散,百司支计不给,每亩更加五文。)贞元九年制,天下出茶州,商人贩者,十分税一。
píng zhǔn jūn shū fù zhōu hàn hòu hàn
平准(均输 附○ 周 汉 后汉)
zhōu zhì, sī shì zhǎng shì zhī lǐ jiào zhèng xíng, liáng dù jìn lìng, zhèng xuán yuē:" liàng, dòu qū dòu hú zhī shǔ. dù, zhàng chǐ yě." yǐ cì xù fēn dì ér jīng shì, cì wèi lì suǒ zhì shě, sī cì jiè cì yě. ruò jīn shì tíng rán. xù sì, háng liè yě. jīng, jiè yě. yǐ chén sì biàn wù ér píng shì, chén yóu liè yě. biàn wù, wù yì sì yě. sì yì zé shì píng. yǐ zhèng lìng jìn wù mí ér jūn shì, wù mí zhě, yì shòu ér wú yòng, jìn zhī zé shì jūn. zhèng zhòng yún:" mí wèi chǐ mí." yǐ shāng gǔ fù huò ér xíng bù, tōng wù yuē shāng, jū mài yuē jiǎ. fù yóu shèng yě. yǐ liáng dù chéng jiǎ ér zhēng yù, zhēng, zhào. yù, mǎi yě. wù yǒu dìng jià, zé mǎi zhě lái. yù yīn yù. yǐ zhì jì jié xìn ér zhǐ sòng, zhì jì, wèi liǎng shū yī zhá ér bié zhī, ruò jīn xià shǒu shū, yán bǎo wù yào hái yǐ. dà shì yǐ zhì, xiǎo shì yǐ jì. yīn zi suí fǎn. yǐ gǔ rén jìn wěi ér chú zhà, gǔ rén, xū shī jiǎ shī zhī shǔ yě. bì yǐ gǔ rén wèi zhī zhě, zhī wù zhī qíng wěi yǔ shí zhà ěr. yǐ quán fǔ tóng huò ér liǎn shē. tóng, gòng yě. tóng zhě, wèi rén huò bù shòu, zé wèi liǎn ér mǎi zhī. rén wú huò, zé shē shì ér yǔ zhī. dà shì rì zè ér shì, bǎi zú wéi zhǔ cháo shì cháo shí ér shì, shāng gǔ wéi zhǔ xī shì xī shí ér shì, fàn fū fàn fù wéi zhǔ. zè, rì dié yě. shì zhě, zá jù zhī chù. yán zhǔ zhě, wèi qí duō zhě. bǎi zú wèi bǎi xìng yě. bì róng lái qù. shāng gǔ jiā yú chéng shì. fàn fū fàn fù, cháo zī xī mài. yīn qí biàn ér fēn wéi sān shí zhī shì, suǒ yǐ le wù jí zhòng yě. fán lǐ shì zhī huò huì, liù chù zhēn yì, wáng zhě shǐ yǒu, lì zhě shǐ fù, hài zhě shǐ wáng, mí zhě shǐ wēi. lì, lì yú rén, wèi wù shí hòu zhě yě. hài, hài yú rén, wèi wù xíng kǔ zhě yě. shǐ yǒu, shǐ fù, qǐ qí jiǎ yǐ zhēng zhī yě. shǐ wáng, shǐ wēi, yì qí jiǎ yǐ què zhī yě. chǐ mí xì hǎo, shǐ fù rén hǎo shē, wēi zhī ér yǐ. zhèng zhòng yún:" wáng zhě shǐ yǒu, wú cǐ wù zé kāi lì qí dào, shǐ zhī yǒu." fán tōng huò huì, yǐ xǐ jié chū rù zhī. xǐ jié yìn zhāng, rú jīn dòu jiǎn fēng yǐ, shǐ rén zhí zhī, yǐ tōng shāng. yǐ chū huò huì zhě, wáng zhī sī shì yě. yǐ nèi huò huì zhě, bāng guó zhī sī shì yě. guó xiōng huāng zhá sàng, zé shì wú zhēng ér zuò bù quán yǐ. yǒu zāi hài wù guì, shì bù kě yǐ shuì, wéi rén fá kùn yě. jīn tóng wú xiōng nián, yīn wù guì dà zhù quán, yǐ ráo rén. fán shì, wěi shì zhī jìn zài rén zhě shí yǒu èr, zài shāng zhě shí yǒu èr, zài jiǎ zhě shí yǒu èr, zài gōng zhě shí yǒu èr. zhèng xuán yuē:" wáng zhì yún:' yòng qì bù zhōng dù, bīng chē bù zhōng dù, bù bó jīng cū bù zhōng shù, fú dù guǎng xiá bù zhōng liàng, jiān sè luàn zhèng sè, wǔ gǔ bù shí, guǒ shí wèi shú, mù bù zhōng fá, qín shòu yú biē bù zhōng shā, jiē bù yù yú shì.' yì qí lèi yě. yú sì shí bā, zé wèi wén shù shí èr yān." fán tiān huàn, jìn guì yù zhě, shǐ yǒu héng jiǎ. héng, cháng yě, wèi ruò zhù mǐ gǔ guān mù ér dǔ jiǔ yǔ ér yǒu yì bìng zhě, guì mài zhī. yīn zāi hài è rén, shǐ zhī zhòng kùn, gù lìng yǒu cháng jiǎ yě. sì shí zhī zhēn yì yì rú zhī. jiàn zōng miào zhī wù yě.
周制,司市掌市之理教政刑,量度禁令,(郑玄曰:“量,豆区斗斛之属。度,丈尺也。”)以次叙分地而经市,(次谓吏所治舍,思次、介次也。若今市亭然。叙肆,行列也。经,界也。)以陈肆辨物而平市,(陈犹列也。辨物,物异肆也。肆异则市平。)以政令禁物靡而均市,(物靡者,易售而无用,禁之则市均。郑众云:“靡谓侈靡。”)以商贾阜货而行布,(通物曰商,居卖曰贾。阜犹盛也。)以量度成贾而徵儥,(徵,召。儥,买也。物有定价,则买者来。儥音鬻。)以质剂结信而止讼,(质剂,谓两书一札而别之,若今下手书,言保物要还矣。大市以质,小市以剂。音子随反。)以贾人禁伪而除诈,(贾人,胥师、贾师之属也。必以贾人为之者,知物之情伪与实诈尔。)以泉府同货而敛赊。(同,共也。同者,谓人货不售,则为敛而买之。人无货,则赊贳而与之。)大市日仄而市,百族为主;朝市朝时而市,商贾为主;夕市夕时而市,贩夫贩妇为主。(仄,日昳也。市者,杂聚之处。言主者,谓其多者。百族谓百姓也。必容来去。商贾家於城市。贩夫贩妇,朝资夕卖。因其便而分为三时之市,所以了物极众也。)凡理市之货贿,六畜珍异,亡者使有,利者使阜,害者使亡,靡者使微。(利,利於人,谓物实厚者也。害,害於人,谓物行苦者也。使有,使阜,起其贾以徵之也。使亡,使微,抑其贾以卻之也。侈靡细好,使富人好奢,微之而已。郑众云:“亡者使有,无此物则开利其道,使之有。”)凡通货贿,以玺节出入之。(玺节印章,如今斗检封矣,使人执之,以通商。以出货贿者,王之司市也。以内货贿者,邦国之司市也。)国凶荒札丧,则市无征而作布泉矣。(有灾害物贵,市不可以税,为人乏困也。金铜无凶年,因物贵大铸泉,以饶人。)凡市,伪饰之禁在人者十有二,在商者十有二,在贾者十有二,在工者十有二。(郑玄曰:“王制云:'用器不中度,兵车不中度,布帛精粗不中数,幅度广狭不中量,奸色乱正色,五穀不时,果实未熟,木不中伐,禽兽鱼鳖不中杀,皆不鬻於市。'亦其类也。於四十八,则未闻数十二焉。”)凡天患,禁贵儥者,使有恒贾。(恒,常也,谓若贮米穀棺木而睹久雨而有疫病者,贵卖之。因灾害阨人,使之重困,故令有常贾也。)四时之珍异亦如之。(荐宗庙之物也。)
hàn wǔ dì zhēng fá sì yí, guó yòng kōng jié, xìng lì zhī guān zì cǐ shǐ yě. sāng hóng yáng wèi dà nóng zhōng chéng, guǎn zhū kuài jì shì, shāo shāo zhì jūn shū yǐ tōng huò wù yǐ. wèi zhū dāng suǒ shū yú guān zhě, jiē lìng shū qí tǔ dì suǒ ráo, píng qí suǒ zài shí jià, guān gèng yú tā chǔ mài zhī. shū zhě jì biàn, ér guān yǒu lì. hàn shū bǎi guān biǎo, dà sī nóng shǔ yǒu píng zhǔn lìng. yuán fēng yuán nián, hóng yáng wèi zhì sù dū wèi, lǐng dà nóng, jǐn guǎn tiān xià yán tiě. yǐ zhū guān gè zì shì, xiāng yǔ zhēng wù, yǐ gù téng yuè, ér tiān xià fù shū huò bù cháng qí jiù fèi, nǎi qǐng zhì dà nóng bù chéng shù shí rén, fēn bù zhǔ jùn guó, gè wǎng wǎng zhì jūn shū yán tiě guān, lìng yuǎn fāng gè yǐ qí wù rú yì shí shāng gǔ suǒ zhuǎn fàn zhě wèi fù, ér xiāng guàn shū. zhì píng zhǔn yú jīng shī, dōu shòu tiān xià wěi shū. zhào gōng guān lǐ chē zhū qì, jiē yǎng jǐ dà nóng. dà nóng zhū guān jǐn lóng tiān xià zhī huò wù, guì zé mài zhī, jiàn zé mǎi zhī. rú cǐ, fù shāng dà jiǎ wú suǒ móu dà lì, móu, qǔ yě. zé fǎn běn, ér wàn wù bù dé téng yǒng. gù yì tiān xià zhī wù, míng yuē" píng zhǔn". tiān zǐ yǐ wéi rán ér xǔ zhī. shí nán yuè chū zhì jùn, shù fǎn, fā nán fāng lì zú wǎng zhū zhī, xián suì wàn yú rén. dì shù xíng xìng, suǒ guò shǎng cì, yòng bó bǎi yú wàn pǐ, qián jīn yǐ jù wàn jì, jiē qǔ zú dà nóng. zhū jūn shū yī suì zhī zhōng, bó dé wǔ bǎi wàn pǐ, rén bù yì fù ér tiān xià yòng ráo.
汉武帝征伐四夷,国用空竭,兴利之官自此始也。桑弘羊为大农中丞,管诸会计事,稍稍置均输以通货物矣。(谓诸当所输於官者,皆令输其土地所饶,平其所在时价,官更於他处卖之。输者既便,而官有利。汉书百官表,大司农属有平准令。)元封元年,弘羊为治粟都尉,领大农,尽管天下盐铁。以诸官各自市,相与争物,以故腾跃,而天下赋输或不偿其僦费,乃请置大农部丞数十人,分部主郡国,各往往置均输盐铁官,令远方各以其物如异时商贾所转贩者为赋,而相灌输。置平准於京师,都受天下委输。召工官理车诸器,皆仰给大农。大农诸官尽笼天下之货物,贵则卖之,贱则买之。如此,富商大贾无所牟大利,(牟,取也。)则反本,而万物不得腾踊。故抑天下之物,名曰”平准”。天子以为然而许之。时南越初置郡,数反,发南方吏卒往诛之,閒岁万馀人。帝数行幸,所过赏赐,用帛百馀万疋,钱金以钜万计,皆取足大农。诸均输一岁之中,帛得五百万疋,人不益赋而天下用饶。
xiào zhāo jí wèi, huò guāng fǔ zhèng, lìng jùn guó jǔ xián liáng wén xué zhī shì, shǐ chéng xiàng yù shǐ xiāng yǔ yǔ, wèn yǐ rén suǒ jí kǔ.
孝昭即位,霍光辅政,令郡国举贤良文学之士,使丞相御史相与语,问以人所疾苦。
wén xué yuē:" lǐ rén zhī dào, fáng yín yì zhī yuán, guǎng jiào dào zhī duān, yì mò lì ér kāi rén yì, wú shì yǐ lì, rán hòu jiào huà kě xìng ér fēng sú kě yí yě. jīn jùn guó yǒu jūn shū, yú rén zhēng lì, sàn dūn hòu zhī pǔ, chéng tān bǐ zhī xíng, shì yǐ bǎi xìng jiù běn guǎ ér qū wèi zhòng. fū mò xiū zé rén chǐ, běn xiū zé rén yì, yì zé cái yòng zú, chǐ zé jī hán shēng. yuàn bà jūn shū yǐ jìn běn tuì mò."
文学曰:“理人之道,防淫佚之原,广教道之端,抑末利而开仁义,无示以利,然后教化可兴而风俗可移也。今郡国有均输,与人争利,散敦厚之朴,成贪鄙之行,是以百姓就本寡而趋未众。夫末脩则人侈,本脩则人懿,懿则财用足,侈则饥寒生。愿罢均输以进本退末。”
dài fū yuē:" xiōng nú bèi pàn, shù wèi kòu bào, bèi zhī zé láo zhōng guó, bù bèi zé qīn dào bù zhǐ. xiān dì āi biān rén zhī chóu kǔ, wèi lǔ suǒ fú, nǎi xiū zhāng sāi, shì fēng suì tún xū yǐ bèi zhī. biān yòng bù zú, gù zhì jūn shū, fān huò zhǎng cái, yǐ zhù biān fèi. jīn yì zhě yù bà zhī, shì nèi kōng fǔ kù zhī cáng, wài fá zhí bèi zhī yòng, bà zhī bù biàn. fū guó yǒu wò yě zhī ráo, ér rén bù zú yú shí zhě, qì xiè bù bèi yě. yǒu shān hǎi zhī huò, ér rén bù zú yú cái zhě, shāng gōng bù bèi yě. lǒng xī zhī dān shā máo yǔ, jīng yáng zhī pí gé gǔ xiàng, jiāng nán zhī nán zǐ zhú jiàn, yàn qí zhī yú yán zhān qiú, yǎn jīng hé zhī qī sī chī zhù, yǎng shēng fèng zhōng zhī jù yě. dài shāng ér tōng, dài gōng ér chéng. gù shèng rén zuò wéi zhōu jí zhī yòng, yǐ tōng chuān gǔ fú niú jià mǎ, yǐ dá líng lù zhì yuǎn qióng shēn, suǒ yǐ jiāo shù wù ér biàn bǎi xìng yě."
大夫曰:“匈奴背叛,数为寇暴,备之则劳中国,不备则侵盗不止。先帝哀边人之愁苦,为虏所俘,乃脩鄣塞,饰烽燧屯戌以备之。边用不足,故置均输,蕃货长财,以助边费。今议者欲罢之,是内空府库之藏,外乏执备之用,罢之不便。夫国有沃野之饶,而人不足於食者,器械不备也。有山海之货,而人不足於财者,商工不备也。陇西之丹砂毛羽,荆扬之皮革骨象,江南之柟梓竹箭,燕齐之鱼盐毡裘,兖、荆河之漆丝絺纻,养生奉终之具也。待商而通,待工而成。故圣人作为舟楫之用,以通川谷;服牛驾马,以达陵陆;致远穷深,所以交庶物而便百姓也。”
wén xué yuē:" yǒu guó yǒu jiā zhě, bù huàn pín ér huàn bù ān, gù tiān zǐ bù yán duō shǎo, zhū hóu bù yán lì hài, dài fū bù yán dé shī. xù rén yì yǐ fēng zhī, lì dé xíng yǐ huà zhī, shì yǐ jìn zhě qīn fù, yuǎn zhě shuō dé. wáng zhě xíng rén zhèng, wú dí yú tiān xià, è yòng fèi zāi! fū dǎo rén yǐ dé zé rén guī hòu, shì rén yǐ lì zé rén sú báo, sú báo zé bèi yì ér qū lì, qū lì zé bǎi xìng jiāo yú dào ér jiē yú shì. fū pái kùn shì jǐng, fáng sāi lì mén, ér mín yóu wèi fēi, kuàng shàng wèi zhī lì hū! chuán yuē:' zhū hóu hǎo lì zé dài fū bǐ, dài fū bǐ zé shì tān, shì tān zé shù rén dào.' shì kāi lì kǒng, wéi rén zuì tī yě. fū gǔ zhī fù shuì yú rén yě, yīn qí suǒ gōng, bù qiú qí zhuō. nóng rén nà qí huò, gōng nǚ xiào qí zhī. jīn shì qí suǒ yǒu, zé qí suǒ wú, bǎi xìng jiàn mài huò wù yǐ biàn shàng qiú. xián zhě jùn guó huò lìng zuò bù xù, lì zì liú nàn, yǔ zhī wèi shì. lì zhī suǒ rù, fēi dú qí táo zhī jiān shǔ hàn zhī bù yě, yì rén xián zhī suǒ wéi ěr. xíng jiān mài píng, nóng rén zhòng kǔ, nǚ gōng zài shuì, wèi jiàn shū zhī jūn yě. xiàn guān wěi fā, hé mén shàn shì, zé wàn wù bìng shōu bìng shōu zé wù téng yǒng, téng yǒng zé shāng gǔ móu lì. zì shì zé lì róng jiān, háo lì fù shāng, jī huò chǔ wù, yǐ dài qí jí. qīng jiǎ jiān lì, shōu jiàn yǐ qǔ guì, wèi jiàn zhǔn zhī píng yě. gài gǔ zhī jūn shū, suǒ yǐ qí láo yì ér biàn gòng shū, fēi yǐ wéi lì ér jiǎ wù yě."
文学曰:“有国有家者,不患贫而患不安,故天子不言多少,诸侯不言利害,大夫不言得失。蓄仁义以风之,励德行以化之,是以近者亲附,远者说德。王者行仁政,无敌於天下,恶用费哉!夫导人以德则人归厚,示人以利则人俗薄,俗薄则背义而趋利,趋利则百姓交於道而接於市。夫排困市井,防塞利门,而民犹为非,况上为之利乎!传曰:'诸侯好利则大夫鄙,大夫鄙则士贪,士贪则庶人盗。'是开利孔,为人罪梯也。夫古之赋税於人也,因其所工,不求其拙。农人纳其获,工女效其织。今释其所有,责其所无,百姓贱卖货物以便上求。閒者郡国或令作布絮,吏恣留难,与之为市。吏之所入,非独齐陶之缣、蜀汉之布也,亦人閒之所为耳。行奸卖平,农人重苦,女工再税,未见输之均也。县官猥发,阖门擅市,则万物并收;并收则物腾踊,腾踊则商贾牟利。自市则吏容奸,豪吏富商,积货储物,以待其急。轻贾奸吏,收贱以取贵,未见准之平也。盖古之均输,所以齐劳逸而便贡输,非以为利而贾物也。”
dài fū yuē:" wǎng zhě jùn guó zhū hóu, gè yǐ qí wù gòng shū, wǎng lái fán nán, wù duō kǔ è, bù cháng qí fèi. gù jùn zhì shū guān, yǐ xiāng gěi yùn, ér biàn yuǎn fāng zhī gòng, gù yuē jūn shū. kāi wěi fǔ yú jīng shī, yǐ lóng huò wù, jiàn zé mǎi, guì zé mài, shì yǐ xiàn guān bù shī shí, shāng gǔ wú suǒ móu lì, gù mìng yuē píng zhǔn. zhǔn píng zé mín bù shī zhí, jūn shū zé rén bù láo, gù píng zhǔn jūn shū suǒ yǐ píng wàn wù ér biàn bǎi xìng yě. gǔ zhī lì guó jiā zhě, kāi běn mò zhī tú, tōng yǒu wú zhī yòng. gù yì yuē' tōng qí biàn', shǐ rén bù juàn. gù gōng bù chū zé nóng yòng fá, shāng bù chū zé bǎo huò jué. nóng yòng fá zé gǔ bù zhí, bǎo huò jué zé cái yòng kuì. gù jūn shū suǒ yǐ tōng wěi cái ér zhōu huǎn jí, shì yǐ xiān dì kāi jūn shū yǐ zú rén cái. wáng zhě sāi tiān cái, jìn guān shì, zhí zhǔn shǒu shí, yǐ qīng zhòng yù rén. fēng nián zé zhù jī yǐ bèi fá jué, xiōng nián suì jiǎn zé xíng bì wù, liú yǒu yú ér zhěng bù zú yě. wǎng zhě cái yòng bù zú, zhàn shì huò bù dé lù. jīn shān dōng bèi zāi, lài jūn shū zhī xù, cāng lǐn zhī jī, zhàn shì yǐ fèng, jī rén yǐ zhèn, gù jūn shū zhī xù, fēi suǒ yǐ jiǎ wàn rén ér zhuān fèng bīng shī zhī yòng, yì suǒ yǐ zhèn kùn fá ér bèi shuǐ hàn yě. gǔ zhī shèng xián lǐ jiā fēi yī shì, fù guó fēi yī dào. lǐ jiā yǎng shēng bì yú nóng, zé shùn bù zhēn táo, ér yī yǐn bù wéi páo. gù shàn wèi guó zhě, yǐ mò yì běn, yǐ xū yì shí. jīn shān zé zhī cái, jūn shū zhī cáng, suǒ yǐ yù qīng zhòng ér yì zhū hóu yě."
大夫曰:“往者郡国诸侯,各以其物贡输,往来烦难,物多苦恶,不偿其费。故郡置输官,以相给运,而便远方之贡,故曰均输。开委府於京师,以笼货物,贱则买,贵则卖,是以县官不失实,商贾无所牟利,故命曰平准。准平则民不失职,均输则人不劳,故平准均输所以平万物而便百姓也。古之立国家者,开本末之涂,通有无之用。故易曰'通其变',使人不倦。故工不出则农用乏,商不出则宝货绝。农用乏则穀不殖,宝货绝则财用匮。故均输所以通委财而周缓急,是以先帝开均输以足人财。王者塞天财,禁关市,执准守时,以轻重御人。丰年则贮积以备乏绝,凶年岁俭则行币物,流有馀而拯不足也。往者财用不足,战士或不得禄。今山东被灾,赖均输之蓄,仓廪之积,战士以奉,饥人以振,故均输之蓄,非所以贾万人而专奉兵师之用,亦所以振困乏而备水旱也。古之圣贤理家非一室,富国非一道。理家养生必於农,则舜不甄陶,而伊尹不为庖。故善为国者,以末易本,以虚易实。今山泽之材,均输之藏,所以御轻重而役诸侯也。”
sī mǎ qiān yuē:
司马迁曰:
fū shān xī ráo cái zhú shā lú máo yù shí, shā lú, zhù shǔ, kě yǐ wéi bù. máo, jì zhī shǔ. lú yīn lú. shān dōng duō yú yán qī sī shēng sè, jiāng nán duō nán zǐ jiāng guì jīn xī lián yīn lián, qiān zhī wèi liàn zhě. dān shā xī xiàng dài mào zhū jī chǐ gé, lóng mén jié shí běi duō mǎ niú yáng zhān qiú jīn jiǎo, tóng tiě zé qiān lǐ wǎng wǎng shān chū qí zhì, cǐ qí dà jiào yě. jiē zhōng guó rén zhī suǒ xǐ hào, yáo sú bèi fú yǐn shí fèng shēng sòng sǐ zhī jù yě. gù dài nóng ér shí zhī, yú ér chū zhī, gōng ér chéng zhī, shāng ér tōng zhī. cǐ níng yǒu zhèng jiào fā zhēng qī huì zāi? rén gè rèn qí néng, jié qí lì, yǐ dé suǒ yù. gù wù jiàn zhī zhēng guì, guì zhī zhēng jiàn, gè quàn qí yè, lè qí shì, ruò shuǐ zhī qū xià, rì yè wú xiū shí, bù zhào ér zì lái, bù qiú ér rén chū zhī. qǐ fēi dào zhī suǒ fú, fú, wèi hé yú dào yě. ér zì rán zhī yàn xié?
夫山西饶材、竹、杀、纑、旄、玉石,(杀纑,纻属,可以为布。旄,罽之属。纑音卢。)山东多鱼、盐、漆、丝、声色,江南多柟、梓、姜、桂、金、锡、连、(音莲,铅之未炼者。)丹砂、犀、象、玳瑁、珠玑、齿、革,龙门、碣石北多马、牛、羊、旃裘、筋、角,铜铁则千里往往山出棋置,此其大较也。皆中国人之所喜好,谣俗被服饮食奉生送死之具也。故待农而食之,虞而出之,工而成之,商而通之。此宁有政教发徵期会哉?人各任其能,竭其力,以得所欲。故物贱之徵贵,贵之徵贱,各劝其业,乐其事,若水之趋下,日夜无休时,不召而自来,不求而人出之。岂非道之所符,(符,谓合於道也。)而自然之验邪?
zhōu shū yuē:" nóng bù chū zé fá qí shí, gōng bù chū zé fá qí shì, shāng bù chū zé sān bǎo jué, yú bù chū zé cái kuì shǎo ér shān zé bù pì yǐ." cǐ sì zhě, rén suǒ yī shí zhī yuán yě. yuán dà zé ráo, yuán xiǎo zé xiān. shàng zé fù guó, xià zé fù jiā. pín fù zhī dào, mò zhī duó yǔ, qiǎo zhě yǒu yú, zhuō zhě bù zú yě.
周书曰:”农不出则乏其食,工不出则乏其事,商不出则三宝绝,虞不出则财匮少而山泽不辟矣。”此四者,人所衣食之原也。原大则饶,原小则鲜。上则富国,下则富家。贫富之道,莫之夺予,巧者有馀,拙者不足也。
yuè wáng jù jiàn yòng fàn lǐ jì rán. jì rán, lí shī wén zi. jì rán yuē:" zhī dòu zé xiū bèi, shí yòng zé zhī wù, èr zhě xíng zé wàn huò zhī qíng kě dé ér guān yǐ. gù suì zài jīn, ráng shuǐ, huǐ mù, jī huǒ, hàn. hàn zé zī zhōu, shuǐ zé zī chē, wù zhī lǐ yě. liù suì ráng, liù suì hàn, shí èr suì yī dà jī. fū tiào, èr shí bìng nóng, jiǔ shí bìng mò. mò bìng zé cái bù chū, nóng bìng zé cǎo bù pì yǐ. shàng bù guò bā shí, xià bù jiǎn sān shí, zé nóng mò jù lì. píng tiào qí wù, guān shì bù fá, lǐ guó zhī dào yě. lùn qí yǒu yú bù zú, zé zhī guì jiàn. guì shàng jí zé fǎn jiàn, jiàn xià jí zé fǎn guì. guì chū rú fèn tǔ, jiàn qǔ rú zhū yù. cái bì yù qí xíng rú liú shuǐ."
越王句践用范蠡、计然。(计然,蠡师文子。)计然曰:“知斗则修备,时用则知物,二者形则万货之情可得而观已。故岁在金,穰;水,毁;木,饥;火,旱。旱则资舟,水则资车,物之理也。六岁穰,六岁旱,十二岁一大饥。夫粜,二十病农,九十病末。末病则财不出,农病则草不辟矣。上不过八十,下不减三十,则农末俱利。平粜齐物,关市不乏,理国之道也。论其有馀不足,则知贵贱。贵上极则反贱,贱下极则反贵。贵出如粪土,贱取如珠玉。财币欲其行如流水。”
wèi wén hóu shí, lǐ kuī wù jǐn dì lì, ér bái guī lè guān shí biàn, gù rén qì wǒ qǔ, rén qǔ wǒ yǔ. fū suì shú qǔ gǔ, yǔ zhī sī qī jiǎn chū qǔ bó xù, yǔ zhī shí, lǜ suì bèi. yù cháng qián, qǔ xià gǔ cháng shí dòu, qǔ shàng zhǒng. néng báo yǐn shí, rěn shì yù, jié yī fú, yǔ yòng shì tóng pú tóng kǔ lè, qū shí ruò měng shòu zhì niǎo zhī fā. gù yuē:" wú lǐ shēng chǎn, yóu yī yǐn lǚ shàng zhī móu guó, sūn wú zhī yòng bīng, shāng yāng zhī xíng fǎ yě."
魏文侯时,李悝务尽地力,而白圭乐观时变,故人弃我取,人取我予。夫岁熟取穀,与之丝、漆;茧出取帛絮,与之食,率岁倍。欲长钱,取下穀;长石斗,取上种。能薄饮食,忍嗜欲,节衣服,与用事僮仆同苦乐,趋时若猛兽鸷鸟之发。故曰:“吾理生产,犹伊尹、吕尚之谋国,孙吴之用兵,商鞅之行法也。”
zì qiān yōng yǐ dōng zhì hé huá, gāo rǎng wò yě qiān lǐ, zì yú xià zhī gòng, yǐ wéi shàng tián. ér gōng liú shì bīn, tài wáng wáng jì zài qí, wén wáng zuò fēng, wǔ wáng lǐ gǎo, gù qí rén yóu yǒu xiān wáng zhī yí fēng, hǎo jià sè, zhí wǔ gǔ. jí qín wén móu jū yōng, qiè yīn què, dì jū lǒng shǔ zhī guān yào, gù yuē qiè. qiè wèi yào lù zhī jiān. lǒng shǔ zhī huò wù ér duō jiǎ. xiàn gōng xǐ lì yì, zuǒ féng yì. běi lín róng dí, dōng tōng sān jìn. xiào zhāo lǐ xián yáng, yīn yǐ hàn dōu, cháng ān zhū líng, sì fāng fú còu bìng zhì ér huì, dì xiǎo rén zhòng, gù qí rén yì wán qiǎo ér shì mò. nán zé bā shǔ. bā shǔ yì wò yě, dì ráo zhī jiāng dān shā shí tóng tiě qióng dōu chū tóng, lín qióng chū tiě. zhú mù zhī qì. nán yù diān bó, pú běi fǎn bó tóng xī jìn qióng zé, zài gè fǎn zé mǎ máo niú. rán sì sāi, zhàn dào qiān lǐ, wú suǒ bù tōng, wéi bāo xié wǎn gǔ qí kǒu, zài hàn zhōng. yǐ suǒ duō yì suǒ xiān. tiān shuǐ lǒng xī běi dì shàng jùn yǔ guān zhōng tóng sú, rán xī yǒu qiāng zhōng zhī lì, běi yǒu róng dí zhī chù, xù mù wèi tiān xià ráo. rán dì yì qióng xiǎn, wéi jīng shī yào qí dào. gù guān zhōng dì yú tiān xià sān fēn zhī yī, ér rén zhòng bù guò shén sān rán liàng qí fù, shén jū qí liù.
自汧、雍以东至河华,膏壤沃野千里,自虞夏之贡,以为上田。而公刘適邠,太王、王季在岐,文王作酆,武王理镐,故其人犹有先王之遗风,好稼穑,殖五穀。及秦文、缪居雍,郄(音卻,地居陇蜀之关要,故曰郄。郄为要路之间。)陇蜀之货物而多贾。献公徙栎邑,(左冯翊。)北邻戎翟,东通三晋。孝、昭理咸阳,因以汉都,长安诸陵,四方辐凑并至而会,地小人众,故其人益玩巧而事末。南则巴蜀。巴蜀亦沃野,地饶卮、姜、丹砂、石、铜、铁、(邛都出铜,临邛出铁。)竹木之器。南御滇僰,(蒲北反)僰僮;西近邛笮,(在各反)笮马、旄牛。然四塞,栈道千里,无所不通,唯褒斜绾毂其口,(在汉中。)以所多易所鲜。天水、陇西、北地、上郡与关中同俗,然西有羌中之利,北有戎狄之畜,畜牧为天下饶。然地亦穷险,唯京师要其道。故关中地於天下三分之一,而人众不过什三;然量其富,什居其六。
xī táng rén dōu hé dōng, yáo dū jìn yáng yě. yīn rén dōu hé nèi, zhōu rén dōu hé nán. fū sān hé zài tiān xià zhī zhōng, ruò dǐng zú, wáng zhě suǒ gèng jū yě, jiàn guó gè shù bǎi qiān suì. tǔ dì xiǎo xiá rén zhòng, dōu guó zhū hóu suǒ jù huì, gù qí sú xiān jiǎn xí shì. yáng píng yáng yáng jí píng yáng, zài zhào zhī xī. chén xī jiǎ qín dí, běi jiǎ zhǒng dài, shí běi yě, shí yì xiàn, zài cháng shān. dì biān hú, shù bèi kòu. rén jīn jì zhì, jì yīn jì, zhì yīn zhī zhì fǎn. jīn yǐ tǔ míng qiáng zhí wèi jì zhōng. hǎo qì, rèn xiá wèi jiān, bù shì nóng shāng. rán pò jìn běi yí, shī lǚ jí wǎng, zhōng guó wěi shū, shí yǒu jī xiàn. qí rén jié yí bù jūn, jié, jiǔ jié fǎn, yí yīn sì, jiē jiàn yáng míng. zì quán jìn zhī shí, gù yǐ huàn qí rén piāo pǐ miào fǎn hàn, ér wǔ líng wáng yì lì zhī, qí yáo sú yóu yǒu zhào zhī fēng yě.
昔唐人都河东,(尧都晋阳也。)殷人都河内,周人都河南。夫三河在天下之中,若鼎足,王者所更居也,建国各数百千岁。土地小狭人众,都国诸侯所聚会,故其俗纤俭习事。杨、平阳(杨及平阳,在赵之西。)陈西贾秦翟,北贾种、代,石北也,(石邑县,在常山。)地边胡,数被寇。人矜懻忮,(懻音冀,忮音之致反。今以土名强直为懻中。)好气,任侠为奸,不事农商。然迫近北夷,师旅亟往,中国委输,时有奇羡。其人羯羠不均,(羯,九竭反,羠音兕,皆健羊名。)自全晋之时,固已患其亻剽(匹妙反)悍,而武灵王益厉之,其谣俗犹有赵之风也。
yàn yuē:" bǎi lǐ bù fàn qiáo, qiān lǐ bù fàn dí." jū zhī yī suì, zhǒng zhī yǐ gǔ shí suì, shù zhī yǐ mù bǎi suì, lái zhī yǐ dé. dé zhě, rén wù zhī wèi yě. jīn yǒu wú zhì lù zhī fèng jué yì zhī rù, ér lè yǔ zhī bǐ zhě, mìng yuē" sù fēng". fēng zhě shí zū shuì, suì lǜ hù èr bǎi, qiān hù zhī jūn zé èr shí wàn, cháo jìn pìn xiǎng chū qí zhōng. shù mín nóng gōng shāng gǔ lǜ yì suì wàn xī èr qiān, bǎi wàn zhī jiā jí èr shí wàn, ér gèng yáo zū fù chū qí zhōng. yī shí zhī yù, zì suǒ hǎo měi yǐ. gù yuē lù dì mù mǎ èr bǎi tí, wǔ shí pǐ. niú qiān tí jiǎo, bǎi liù shí qī tóu, mǎ guì ér niú jiàn, yǐ cǐ wéi lǜ. qiān zú yáng, èr bǎi wǔ shí tóu. zé zhōng qiān zú zhì, shuǐ jū qiān dàn yú bēi, yú yǐ jīn liǎng wèi jì. shān jū qiān zhāng zhī qiū, qiū mù suǒ yǐ wéi yuán yě, yīn qiū. ān yì qiān shù zǎo, yàn qín qiān shù lì, shǔ hàn jiāng líng qiān shù jú, huái běi xíng nán hé jì zhī jiān qiān shù qiū, chén xià qiān mǔ qī, qí lǔ qiān mǔ sāng má, wèi chuān qiān mǔ zhú, jí míng guó wàn jiā zhī chéng, dài guō qiān mǔ, mǔ zhōng zhī tián, liù hú sì dòu. ruò qiān mǔ zhī qiàn, yīn qiàn, qí huā rǎn zēng chì huáng sè. qiān qí jiāng jiǔ: qiān qí, èr shí wǔ mǔ. qí, yóu lǒng yě. cǐ qí rén jiē yǔ qiān hù hóu děng. rán shì fù gěi zhī zī yě, bù kuī shì jǐng, bù xíng yì yì, zuò ér dài shōu, shēn yǒu chǔ shì zhī yì ér qǔ gěi yān. ruò zhì jiā pín qīn lǎo, qī zǐ ruǎn ruò, suì shí wú yǐ jì sì jìn jù, qú lüè fǎn. xú guǎng yuē:" huì jù yǐn shí." yǐn shí bèi fú bù zú yǐ zì tōng, rú cǐ bù cán chǐ, zé wú suǒ bǐ yǐ. shì yǐ wú cái zuò lì, shǎo yǒu dòu zhì, jì ráo zhēng shí, cǐ qí dà jīng yě. jīn lǐ shēng bù dài wēi shēn qǔ gěi, zé xián rén miǎn yān. shì gù běn fù wèi shàng, mò fù cì zhī, jiān fù zuì xià. wú yán chù qí shì zhī xíng, ér zhǎng pín jiàn, hǎo yǔ rén yì, yì zú xiū yě.
谚曰:“百里不贩樵,千里不贩籴。”居之一岁,种之以穀;十岁,树之以木;百岁,来之以德。德者,人物之谓也。今有无秩禄之奉、爵邑之入,而乐与之比者,命曰”素封”。封者食租税,岁率户二百,千户之君则二十万,朝觐聘享出其中。庶民农工商贾率亦岁万息二千,百万之家即二十万,而更繇租赋出其中。衣食之欲,恣所好美矣。故曰陆地牧马二百蹄,(五十匹。)牛千蹄角,(百六十七头,马贵而牛贱,以此为率。)千足羊,(二百五十头。)泽中千足彘,水居千石鱼陂,(鱼以斤两为计。)山居千章之萩,(萩木所以为辕也,音秋。)安邑千树枣,燕、秦千树栗,蜀、汉、江陵千树橘,淮北荥南河济之间千树萩,陈、夏千亩漆,齐、鲁千亩桑麻,渭川千亩竹,及名国万家之城,带郭千亩,亩锺之田,(六斛四斗。)若千亩卮茜,(音倩,其花染缯赤黄色。)千畦姜韭:(千畦,二十五亩。畦,犹陇也。)此其人皆与千户侯等。然是富给之资也,不窥市井,不行异邑,坐而待收,身有处士之义而取给焉。若至家贫亲老,妻子耎弱,岁时无以祭祀进醵,(渠略反。徐广曰:“会聚饮食。”)饮食被服不足以自通,如此不惭耻,则无所比矣。是以无财作力,少有斗智,既饶争时,此其大经也。今理生不待危身取给,则贤人勉焉。是故本富为上,末富次之,奸富最下。无岩处奇士之行,而长贫贱,好语仁义,亦足羞也。
fán biān hù zhī rén, fù xiāng shén zé bēi xià zhī, bó zé wèi dàn zhī, qiān zé yì, wàn zé pū, wù zhī lǐ yě. fū yòng pín qiú fù, nóng bù rú gōng, gōng bù rú shāng, cì xiù wén bù rú yǐ shì mén, cǐ yán mò yè, pín zhě zhī zī yě. tōng yì dà dū, gū yī suì qiān niàng, xī jiàng qiān xiáng, zhǎng jǐng yīng yě. jiāng qiān dān, yīng fǒu yě. dōu gān fǎn. tú niú yáng zhì qiān pí, gǔ tiào qiān zhōng, xīn gǎo hé chē, chuán zhǎng qiān zhàng, mù qiān zhāng, hàn shū yīn yì yuē:" hóng dòng fāng gǎo. zhāng, cái yě. jiù jiāng zuò dà jiàng zhǎng cái zhě yuē zhāng cáo yuàn yě." zhú gān wàn gè, qí yáo chē bǎi chéng, mǎ chē yě. niú chē qiān liǎng, mù qì xiū xú guǎng yuē:" yīn xiū, qī yě." zhě qiān méi, tóng qì qiān jūn, sān shí jīn wèi yī jūn. sù mù tiě qì ruò zhī qiàn qiān dàn, shí, bǎi èr shí jīn. sù mù, sù qì. mǎ tí jiào qiān, jiào yīn kǒu diào fǎn. niú qiān zú, yáng zhì qiān shuāng, tóng shǒu zhǐ qiān, tóng, nú bì. gǔ zhě wú kōng shǒu, jiē yǒu zuò wù, zuò wù xū shǒu zhǐ gù yuē shǒu zhǐ, yǐ bié mǎ niú tí jiǎo yě. jīn jiǎo dān shā qiān jīn, qí bó xù xì bù qiān jūn, wén cǎi qiān pǐ, dā bù pí gé qiān dàn, dā yīn tǔ hé fǎn, dā bù, bái dié yě. qī qiān dòu, niè qū yán shì qiān dā, huò zuò tái, qì míng yǒu yí. sūn shū áo yún:" yí, wǎ qì, shòu dǒu lìu shēng." hé wéi yí hū? tái yú cǐ qiān jīn, tái yīn tái. yú cǐ yīn zì cǐ fǎn. zōu qiān dàn, bào qiān jūn, zōu yīn zài gòu fǎn. zǎo lì qiān dàn zhě sān zhī, hú diāo qiú qiān pí, gāo yáng qiú qiān dàn, zhān xí qiān jù, tā guǒ cài qiān zhǒng, zi dài jīn qián qiān guàn, jié zǎng huì, zǎng yīn zǔ lǎng fǎn. zǎng, kuài yě. huì yì kuài yě. jié, jié wù guì jiàn yě. wèi chú gū kuài, lì bǐ yú qiān shèng zhī jiā yě. tān jiǎ sān zhī, lián jiǎ wǔ zhī. tān jiǎ, wèi dāng mài ér mài, wèi kě mǎi ér mǎi, gù dé lì shǎo, ér shí dé sān. lián jiǎ, guì nǎi mài, jiàn nǎi mǎi, gù shí dé wǔ. cǐ yì bǐ qiān shèng zhī jiā, qí dà shuài yě.
凡编户之人,富相什则卑下之,伯则畏惮之,千则役,万则仆,物之理也。夫用贫求富,农不如工,工不如商,刺绣文不如倚市门,此言末业,贫者之资也。通邑大都,酤一岁千酿,醯酱千瓨,(长颈甖也。)浆千甔,(甖缶也。都甘反。)屠牛羊彘千皮,穀粜千锺,薪稿禾车,船长千丈,木千章,(汉书音义曰:“洪洞方稿。章,材也。旧将作大匠掌材者曰章曹掾也。”)竹竿万个,其轺车百乘,(马车也。)牛车千两,木器髹(徐广曰:“音休,漆也。”)者千枚,铜器千钧,(三十斤为一钧。)素木、铁器若卮茜千石,(石,百二十斤。素木,素器。)马蹄噭千,(噭音口吊反。)牛千足,羊彘千双,僮手指千,(僮,奴婢。古者无空手,皆有作务,作务须手指;故曰手指,以别马牛蹄角也。)筋角丹砂千斤,其帛絮细布千钧,文采千疋,荅布皮革千石,(荅音土合反,荅布,白叠也。)漆千斗,糵麹盐豉千荅,(或作台,器名有瓵。孙叔敖云:“瓵,瓦器,受斗六升。”合为瓵乎?)鲐〈鱼此〉千斤,(鲐音台。〈鱼此〉音自泚反。)鲰千石,鲍千钧,(鲰音在垢反。)枣栗千石者三之,狐貂裘千皮,羔羊裘千石,旃席千具,他果菜千种,子贷金钱千贯,节駔会,(駔音祖朗反。駔,侩也。会亦侩也。节,节物贵贱也。谓除估侩,利比於千乘之家也。)贪贾三之,廉贾五之。(贪贾,未当卖而卖,未可买而买,故得利少,而十得三。廉贾,贵乃卖,贱乃买,故十得五。)此亦比千乘之家,其大率也。
wú chǔ qī guó bīng qǐ shí, cháng ān zhōng liè hóu fēng jūn xíng cóng jūn lǚ, jī dài zi qián, zi qián jiā yǐ wéi hóu yì guó zài guān dōng, guān dōng chéng bài wèi jué, mò kěn yǔ. wéi wú yán shì chū juān qiān jīn dài, qí xī shén zhī. sān yuè, wú chǔ píng. yī suì zhī zhōng, zé wú yán shì xī shén bèi, yòng cǐ fù liè guān zhōng. guān zhōng sù shāng dà jiǎ, dà dǐ jǐn zhū tián, tián sè tián lán. wéi jiā lì shì, ān líng dù dù shì, ān líng jí dù èr xiàn, gè yǒu dù yě. yì jù wàn. cǐ qí zhāng zhāng yóu yì zhě yě, jiē fēi yǒu jué yì fèng lù nòng fǎ fàn jiān ér fù yě, jǐn tuī lǐ qù jiù, yǔ shí fǔ yǎng, huò qí yíng lì, yǐ mò zhì cái, yòng běn shǒu zhī, yǐ wǔ yī qiè, yòng wén chí zhī, biàn huà yǒu gài, gù zú shù yě. ruò zhì lì nóng chù, gōng yú shāng gǔ, wèi quán lì yǐ chéng fù, bù kě shèng shǔ.
吴楚七国兵起时,长安中列侯封君行从军旅,赍贷子钱,子钱家以为侯邑国在关东,关东成败未决,莫肯与。唯无盐氏出捐千金贷,其息什之。三月,吴楚平。一岁之中,则无盐氏息什倍,用此富埒关中。关中宿商大贾,大底尽诸田,田啬、田兰。韦家栗氏,安陵、杜杜氏,(安陵及杜二县,各有杜也。)亦巨万。此其章章尤异者也,皆非有爵邑俸禄弄法犯奸而富也,尽推理去就,与时俯仰,获其赢利,以末致财,用本守之,以武一切,用文持之,变化有概,故足术也。若至力农畜,工虞商贾,为权利以成富,不可胜数。
fū xiān sè jīn lì, lǐ shēng zhī zhèng dào yě, ér fù zhě bì yòng qí shèng. tián nóng, zhuō yè yě, ér qín yáng yǐ gài yī zhōu jué zhǒng, jiān shì yě, ér qū shū yǐ qǐ bó xì, è yè yě, ér jī fā yòng zhī fù xíng jiǎ, zhàng fū jiàn xíng yě, ér yōng lè chéng yǐ ráo fàn zhī, rǔ chù yě, ér yōng bó qiān jīn" yōng" yī zuò" wēng". mài jiàng, xiǎo yè yě, ér zhāng shì qiān wàn jiǔ xuē, báo jì yě, lǐ dāo jiàn míng. ér zhì shì dǐng shí wèi pú, jiǎn wēi yě, ér zhuó shì lián qí mǎ yī, qiǎn fāng yě, ér zhāng lǐ jī zhōng. cǐ jiē chéng yī zhī suǒ zhì yě.
夫纤啬筋力,理生之正道也,而富者必用奇胜。田农,拙业也,而秦杨以盖一州;掘冢,奸事也,而曲叔以起;博戏,恶业也,而嵇发用之富;行贾,丈夫贱行也,而雍乐成以饶;贩脂,辱处也,而雍伯千金;(“雍”一作“翁”。)卖酱,小业也,而张氏千万;酒削,薄伎也,(理刀剑名。)而郅氏鼎食;胃脯,简微也,而浊氏连骑;马医,浅方也,而张里击锺。此皆诚壹之所致也。
yóu shì guān zhī, fù wú jīng yè, zé huò wú cháng zhǔ, néng zhě fú còu, bù xiào zhě wǎ jiě. qiān jīn zhī jiā bǐ yī dōu zhī jūn, jù wàn nǎi yǔ wáng zhě tóng lè, qǐ suǒ wèi" sù fēng" zhě yé? fēi yě?
由是观之,富无经业,则货无常主,能者辐凑,不肖者瓦解。千金之家比一都之君,巨万乃与王者同乐,岂所谓”素封”者耶?非也?
wáng mǎng cuàn wèi, guó shī gōng liú xīn yán, zhōu yǒu quán fǔ zhī guān, shōu bù shòu, yǔ yù de, yán mài bù shòu zhě, guān wèi shōu qǔ zhī. wú ér yù de zhě, guān chū yǔ zhī. yì suǒ wèi" lǐ cái zhèng cí, jìn rén wéi fēi" zhě yě. mǎng nǎi xià zhào yuē:" fū zhōu lǐ yǒu shē dài, zhōu lǐ quán fǔ zhī zhí yuē:" fán shē zhě, jì sì wú guò xún rì, sàng jì wú guò sān yuè. fán mín zhī dài zhě, yǔ qí yǒu sī biàn ér shòu zhī, yǐ guó fú wèi zhī xī." wèi rén yǐ jì sì sàng jì gù cóng guān shē mǎi wù, bù guò xún rì jí sān yuè ér cháng zhī. qí cóng guān dài wù zhě, gòng qí suǒ shǔ lì dìng jià ér hòu yǔ zhī, gè yǐ qí guó fú shi zhī shuì ér shū xī yě, wèi ruò shòu yuán chán zhī tián ér dài wàn qián zhě, yī zhōu zhī yuè, chū xī wǔ bǎi yě. dài yīn tǔ dé fǎn. lè yǔ yǒu wǔ jūn, lè yǔ, lè yuán yǔ. hé xián xiàn wáng suǒ chuán, dào wǔ jūn shì. àn qí wén:" tiān zǐ qǔ zhū hóu zhī tǔ yǐ lì wǔ jūn, zé shì wú èr jià, sì shí cháng jūn, qiáng zhě bù dé kùn ruò, fù zhě bù de yào pín, zé gōng jiā yǒu yú xī, ēn jí xiǎo rén yě." zhuàn jì gè yǒu wò yān. wò yīn guǎn yě. jīn kāi shē dài, zhāng wǔ jūn, shè zhū wò zhě, suǒ yǐ qí zhòng shù yì bìng jiān yě." suì yú cháng ān jí wǔ dōu lì wǔ jūn guān, gēng míng cháng ān dōng xī shì lìng jí luò yáng hán dān lín zī wǎn chéng dū hán dān, gù zhào jùn, jīn guǎng píng jùn xiàn. lín zī, gù qí jùn, jīn běi hǎi jùn xiàn. wǎn, jīn nán yáng xiàn. jiān luò yáng chéng dū, suǒ wèi wǔ dōu yě. shì zhǎng jiē wèi wǔ jūn sī shì. dōng shì chēng jīng, xī shì chēng jī, luò yáng chēng zhōng, yú sì dōu gè yòng dōng xī nán běi wèi chēng, jiē zhì jiāo yì chéng wǔ rén, qián fǔ chéng yī rén. gōng shāng néng cǎi jīn yín tóng lián xī dēng guī qǔ bèi zhě, dēng, jìn yě. guī yǒu líng, gù yán dēng yě. jiē zì zhàn sī shì qián fǔ, shùn shí qì ér qǔ zhī. gè yǐ qí suǒ cǎi qǔ zhī wù, zì yǐn shí yú sī shì qián fǔ yě. zhàn yīn zhī shàn fǎn.
王莽篡位,国师公刘歆言,周有泉府之官,收不售,与欲得,(言卖不售者,官为收取之。无而欲得者,官出与之。)易所谓“理财正辞,禁人为非”者也。莽乃下诏曰:“夫周礼有赊贷,(周礼泉府之职曰:”凡赊者,祭祀无过旬日,丧纪无过三月。凡民之贷者,与其有司辨而授之,以国服为之息。”谓人以祭祀、丧纪故从官赊买物,不过旬日及三月而偿之。其从官贷物者,共其所属吏定价而后与之,各以其国服事之税而输息也,谓若受园廛之田而贷万钱者,一周之月,出息五百也。贷音土得反。)乐语有五均,(乐语,乐元语。河閒献王所传,道五均事。按其文:“天子取诸侯之土以立五均,则市无二价,四时常均,强者不得困弱,富者不得要贫,则公家有馀息,恩及小人也。”)传记各有斡焉。(斡音管也。)今开赊贷,张五均,设诸斡者,所以齐众庶、抑并兼也。”遂於长安及五都立五均官,更名长安东西市令及雒阳、邯郸、临淄、宛、成都(邯郸,故赵郡,今广平郡县。临淄,故齐郡,今北海郡县。宛,今南阳县。兼雒阳、成都,所谓五都也。)市长皆为五均司市。东市称京,西市称畿,雒阳称中,馀四都各用东西南北为称,皆置交易丞五人,钱府丞一人。工商能采金银铜连锡、登龟取贝者,(登,进也。龟有灵,故言登也。)皆自占司市钱府,顺时气而取之。(各以其所采取之物,自隐实於司市钱府也。占音之赡反。)
zhū sī shì cháng yǐ sì zhòng yuè, shí dìng suǒ zhǎng, wèi wù shàng zhōng xià zhī jià, gè zì yòng wèi qí shì píng, wú jū tā suǒ. zhòng rén mǎi mài wǔ gǔ bù bó sī mián zhī wù, zhōu yú rén yòng ér bù shòu zhě, jūn guān yǒu yǐ kǎo jiǎn jué shí, yòng qí běn jià qǔ zhī, wú lìng shé qián. wàn wù áng guì, guò píng yī qián, áng, wù jià qǐ yě, yīn wǔ gāng fǎn. zé yǐ píng jià mài yú rén. qí jià dī jiàn jiǎn píng zhě, tīng rén zì xiāng yǔ shì, yǐ fáng guì yǔ zhě. yǔ, jī yě. yǐ fáng rén jī wù dài guì yě. rén yù jì sì sàng jì ér wú yòng zhě, qián fǔ yǐ suǒ rù gōng shāng zhī gòng dàn shē zhī. dàn, kōng yě. kōng shē yǔ zhī, bù qǔ xī lì. jì sì wú guò xún, sàng jì wú guò sān yuè. rén huò fá jué, yù dài yǐ lǐ chǎn yè zhě, jūn shòu zhī, chú qí fèi, jì suǒ de shòu xī, wú guò suì shén yī. jūn wèi gè yī xiān hòu zhī cì yě, chú qí fèi, wèi yī shí zhī fèi yǐ yòng zhě.
诸司市常以四仲月,实定所掌,为物上中下之价,各自用为其市平,无拘他所。众人买卖五穀布帛丝绵之物,周於人用而不售者,均官有以考检厥实,用其本价取之,无令折钱。万物卬贵,过平一钱,(卬,物价起也,音五冈反。)则以平价卖与人。其价低贱减平者,听人自相与市,以防贵庾者。(庾,积也。以防人积物待贵也。)人欲祭祀丧纪而无用者,钱府以所入工商之贡但赊之。(但,空也。空赊与之,不取息利。)祭祀无过旬,丧纪无过三月。人或乏绝,欲贷以理产业者,均授之,除其费,计所得受息,无过岁什一。(均谓各依先后之次也,除其费,谓衣食之费已用者。)
xī hé zhì mìng shì, dū wǔ jūn liù wò, jùn yǒu shù rén, jiē yòng fù jiǎ. luò yáng xuē zi zhòng zhāng zhǎng shū, lín zī xìng wěi děng, xìng xìng, míng wěi yě. chéng chuán qiú lì, jiāo cuò tiān xià. yīn yǔ jùn xiàn tōng jiān, duō zhāng kōng bù, bù, jì bù yě. fǔ cáng bù shí, bǎi xìng yù bìng. mǎng zhī rén kǔ zhī, fù xià zhào yuē:" fū yán, shí yáo zhī jiāng wèi shí yáo zhī jiàng shuài. jiǔ, bǎi yào zhī zhǎng, jiā huì zhī hǎo tiě, tián nóng zhī běn míng shān dà zé, ráo yǎn zhī cáng wǔ jūn shē dài, bǎi xìng suǒ qǔ, píng yǎng yǐ gěi shàn yǎng, yīn niú xiàng fǎn. qián bù tóng yě, tōng xíng yǒu wú, bèi rén yòng yě. cǐ liù zhě, fēi biān hù qí rén suǒ néng jiā zuò, bì yǎng yú shì, suī guì shù bèi, bù dé bù mǎi. háo rén fù jiǎ, jí yào pín ruò. xiān shèng zhī qí rán yě, gù wò zhī. měi yī wò wèi shè kē tiáo fáng jìn, fàn zhě zuì zhì sǐ." jiān lì huá rén bìng qīn zhòng shù, gè bù ān shēng.
羲和置命士,督五均六斡,郡有数人,皆用富贾。雒阳薛子仲、张长叔,临淄姓伟等,(姓姓,名伟也。)乘传求利,交错天下。因与郡县通奸,多张空簿,(簿,计簿也。)府藏不实,百姓愈病。莽知人苦之,复下诏曰:“夫盐,食肴之将;(为食肴之将帅。)酒,百药之长,嘉会之好;铁,田农之本;名山大泽,饶衍之藏;五均赊贷,百姓所取,平仰以给赡;(仰,音牛向反。)钱布铜冶,通行有无,备人用也。此六者,非编户齐人所能家作,必仰於市,虽贵数倍,不得不买。豪人富贾,即要贫弱。先圣知其然也,故斡之。每一斡为设科条防禁,犯者罪至死。”奸吏猾人并侵众庶,各不安生。
hòu hàn zhāng dì shí, shàng shū zhāng lín shàng yán:" yí zì jiāo zhǐ yì zhōu shàng jì lì lái shì zhēn bǎo, shōu cǎi qí lì, wǔ dì shí suǒ wèi jūn shū yě." wèi zū fù bìng gù yùn zhī zhí, guān zǒng qǔ ér guān zhuǎn shū yú jīng, gù yuē jūn shū. zhào yì zhī. shàng shū pú yè zhū huī zòu yuē:" àn wáng zhì:' tiān zǐ bù yán yǒu wú, zhū hóu bù yán duō shǎo, shí lù zhī jiā bù yǔ bǎi xìng zhēng lì.' jīn jūn shū zhī fǎ, yǔ jiǎ fàn wú yì, yán lì guī guān, zé xià rén qióng yuàn bù bó wèi zū, zé lì duō jiān dào. chéng fēi míng zhǔ suǒ dāng yí xíng." dì bù cóng. qí hòu yòng dù yì shē.
后汉章帝时,尚书张林上言:“宜自交趾、益州上计吏来市珍宝,收采其利,武帝时所谓均输也。”(谓租赋并雇运之直,官总取而官转输於京,故曰均输。)诏议之。尚书仆射朱晖奏曰:“按王制:‘天子不言有无,诸侯不言多少,食禄之家不与百姓争利。’今均输之法,与贾贩无异,盐利归官,则下人穷怨;布帛为租,则吏多奸盗。诚非明主所当宜行。”帝不从。其后用度益奢。