lǐ shí sì yán gé shí sì jí lǐ shí sān
礼十四 沿革十四 吉礼十三
xún shòu
巡狩
táng yú xià zhōu qín hàn hòu hàn wèi jìn sòng hòu wèi suí dà táng
(唐 虞 夏 周 秦 汉 后汉 魏 晋 宋 后魏 隋 大唐)
táng yú tiān zǐ wǔ zài yī xún shòu. yàn zǐ duì qí jǐng gōng yuē:" tiān zǐ shì zhū hóu yuē xún shòu." bái hǔ tōng yuē:" xún zhě, xún yě. shòu zhě, mù yě. wèi tiān xià xún xíng shǒu mù mín yě. dào dé tài píng, kǒng yuǎn jìn bù tóng huà, yōu yǐn yǒu bù dé suǒ zhě, gù qīn xíng zhī. xíng lǐ jǐn jìng, zhòng rén zhī zhì yě." zhèng xuán yún:" zhū hóu wèi tiān zǐ shǒu tǔ, shí yī xún shěng zhī". shū yuē" wǔ zài yī xún shòu." suǒ yǐ bì wǔ nián zhě, yīn tiān dào shí yǒu suǒ shēng, suì yǒu suǒ chéng, sān suì yī rùn, tiān dào xiǎo bèi, wǔ suì zài rùn, tiān dào dà bèi yě. suì èr yuè, dōng xún shòu, zhì yú dài zōng, chái, dài zōng, dōng yuè yě. tè wèi tài shān wèi dài zōng zhě, yǐ qí chù dōng běi, jū yín chǒu zhī jiān, wàn wù zhōng shǐ zhī dì, yīn yáng jiāo dài zhī suǒ, wèi zhòng shān zhī zōng, gù yún dài zōng yě. wàng zhì yú shān chuān. zhāng shǒu jié yún:" nǎi yǐ zhì wàng jì dōng fāng zhū hóu jìng nèi míng shān dà chuān yě. yán zhì zhě, wǔ yuè shì sān gōng, sì dú shì zhū hóu yě." qún hòu sì cháo, kǒng ān guó yuē:" gè huì cháo yú fāng yuè zhī xià, fán sì chù, gù yuē sì cháo yě. yáo shùn tóng dào, shùn shè zé rán, yáo yòu kě zhī yě." sì jìn dōng hòu, suì jiàn dōng fāng zhī zhū hóu. xié shí yuè zhèng rì, tóng lǜ dù liàng héng, shí, sì shí yě. yuè, shí èr yuè yě. rì, sān bǎi liù shí rì yě. lǜ, fǎ zhì yě. dù, zhàng chǐ yě. liàng, dòu hú yě. héng, jīn liǎng yě. zhèng xuán yuē:" xié zhèng sì shí zhī yuè shù rì míng, bèi qí shī wù." jù jié qì huì shuò, kǒng zhū hóu yǒu bù tóng, gù yīn xún shòu ér hé zhèng zhī. xiū wǔ lǐ jí xiōng bīn jūn jiā lǐ. wǔ yù wǔ děng zhū hóu zhī ruì yě. zhí zhī yuē ruì, chén liè zhī yuē yù. sān bó èr shēng yī sǐ zhì. sān bó, xūn xuán huáng, sān gū suǒ zhí yě. èr shēng, gāo yàn, qīng dài fū suǒ zhí yě. yī sǐ zhě, zhì, shì suǒ zhí wèi lǐ yān. wǔ yuè, xún shòu zhì nán yuè héng shān yě. bā yuè, xún shòu zhì xī yuè huà shān yě. shí yī yuè, xún shòu zhì běi yuè: héng shān yě. jiē rú dài zōng zhī lǐ. bái hǔ tōng yuē:" èr yuè bā yuè, zhòu yè fēn wǔ yuè shí yī yuè, yīn yáng zhōng yě." guī, gé yú yì zǔ, yòng tè. kǒng ān guó yuē:" xún shòu sì yuè, rán hòu guī, gào zhì wén zǔ zhī miào. yì, wén yě. yán zǔ zé kǎo zhe. tè, yī niú yě." zhèng xuán zhù shàng shū yún:" měi guī yòng tè zhě, míng měi yī yuè jí guī yě." rú shàng shū wáng zhì zhī wén, suǒ yǐ bù yī yuè zhī hòu ér yún guī zhě, yīn míng sì yuè lǐ tóng, shǐ qí wén xiāng cì, shì yǐ zhōng xún shòu zhī hòu nǎi shǐ yún guī ěr.
唐虞天子五载一巡狩。(晏子对齐景公曰:“天子適诸侯曰巡狩。”白虎通曰:“巡者,循也。狩者,牧也。为天下循行守牧民也。道德太平,恐远近不同化,幽隐有不得所者,故亲行之。行礼谨敬,重人之至也。”郑玄云:“诸侯为天子守土,时一巡省之”。书曰“五载一巡狩。”所以必五年者,因天道时有所生,岁有所成,三岁一闰,天道小备,五岁再闰,天道大备也。)岁二月,东巡狩,至于岱宗,柴,(岱宗,东岳也。特谓太山为岱宗者,以其处东北,居寅丑之间,万物终始之地,阴阳交代之所,为众山之宗,故云岱宗也。)望秩于山川。(张守节云:“乃以秩望祭东方诸侯境内名山大川也。言秩者,五岳视三公,四渎视诸侯也。”)群后四朝,(孔安国曰:”各会朝於方岳之下,凡四处,故曰四朝也。尧舜同道,舜摄则然,尧又可知也。”)肆觐东后,(遂见东方之诸侯。)协时月正日,同律度量衡,(时,四时也。月,十二月也。日,三百六十日也。律,法制也。度,丈尺也。量,斗斛也。衡,斤两也。郑玄曰:“协正四时之月数日名,备其失误。”具节气晦朔,恐诸侯有不同,故因巡狩而合正之。)修五礼(吉、凶、宾、军、嘉礼。)五玉(五等诸侯之瑞也。执之曰瑞,陈列之曰玉。)三帛二生一死贽。(三帛,纁、玄、黄,三孤所执也。二生,羔、雁,卿大夫所执也。一死者,雉,士所执为礼焉。)五月,巡狩至南岳;(衡山也。)八月,巡狩至西岳;(华山也。)十一月,巡狩至北岳:(恒山也。)皆如岱宗之礼。(白虎通曰:”二月、八月,昼夜分;五月、十一月,阴阳终也。”)归,格于艺祖,用特。(孔安国曰:“巡狩四岳,然后归,告至文祖之庙。艺,文也。言祖则考著。特,一牛也。”郑玄注尚书云:“每归用特者,明每一岳即归也。”如尚书、王制之文,所以不一岳之后而云归者,因明四岳礼同,使其文相次,是以终巡狩之后乃始云归耳。)
xià hòu shì yīn zhī. wáng sù yún:" tiān zǐ wǔ nián yī xún shòu." zhèng xuán yún:" wǔ nián zhě, yú xià zhī zhì yě."
夏后氏因之。(王肃云:“天子五年一巡狩。”郑玄云:“五年者,虞夏之制也。”)
zhōu zhì, shí èr nián yī xún shòu. dà xíng rén yún:" shí yǒu èr suì, wáng xún shòu yīn guó." yīn, zhòng yě, wèi dāng fāng zhū hóu. zhōu yǐ mù dé wáng, suì xīng shì mù wáng zhī xīng, shí èr suì yī zhōu, yǐ mù xiàng zhī. gù liáng cuī líng ēn yún" qǔ suì xīng yī zhōu tiān dào zhī bèi shù". tiān zǐ jiāng xún shòu, lèi hū shàng dì, yí hū shè, zào hū mí. dì wèi wǔ jīng zhī dì suǒ pèi jì nán jiāo zhě, wèi líng wēi yǎng yě. lèi yí zào, jiē jì míng yě. àn zēng zǐ wèn" zhū hóu shì tiān zǐ, gào zǔ mí". cǐ bù yán zǔ zhě, bái hǔ tōng yún:" qī miào jiē gào zhī, dú yán mí zhě, cí shí xiān cóng mí, hòu zhì zǔ yǐ shàng, suì xíng, bù gǎn liú zūn zhě zhī mìng gù yě." zhí fāng shì xiān jiè sì fāng zhū hóu yuē:" gè xiū píng nǎi shǒu, kǎo nǎi zhí shì, wú gǎn bù jìng jiè, guó yǒu dà xíng." nǎi yóu rǔ yě. shǒu wèi guó jìng zhī nèi. zhí shì, suǒ dāng gōng jù. jí wáng zhī suǒ xíng, xiān dào, shuài qí shǔ ér xún jiè lìng. xiān dào, xiān yóu wáng suǒ cóng dào, jū qián, xíng qí qián rì suǒ jiè zhī lìng. dà yù zhǎng fàn bá zhī lǐ. wèi zǔ dào yě. tǔ xùn shì jiā wáng chē ér xíng, yǐ dài wáng wèn jiǔ zhōu xíng shì, suǒ wèi yǐ dào dì tú. shān chuān suǒ yí. suǒ wèi yǐ zhào dì shì. sòng xùn shì yì jiā wáng chē, yǐ suǒ shí jiǔ yuǎn zhī shì yǐ gào wáng sòng xùn suǒ wèi zhǎng dào fāng zhì yǐ zhào guān shì. ruò lǔ yǒu dà tíng shì zhī kù, xiáo zhī èr líng yě. yòu zhǎng dào fāng tè, fāng tè, sì fāng yán yǔ suǒ è. yǐ zhào pì jì, yǐ zhī dì sú. pì yīn bì.
周制,十二年一巡狩。(大行人云:“十有二岁,王巡狩殷国。”殷,众也,谓当方诸侯。周以木德王,岁星是木王之星,十二岁一周,以木象之。故梁崔灵恩云“取岁星一周天道之备数”。)天子将巡狩,类乎上帝,宜乎社,造乎祢。(帝谓五精之帝所配祭南郊者,谓灵威仰也。类、宜、造,皆祭名也。按曾子问”诸侯適天子,告祖祢”。此不言祖者,白虎通云:”七庙皆告之,独言祢者,辞时先从祢,后至祖以上,遂行,不敢留尊者之命故也。”)职方氏先戒四方诸侯曰:“各修平乃守,考乃职事,无敢不敬戒,国有大刑。”(乃犹汝也。守谓国境之内。职事,所当供具。)及王之所行,先道,帅其属而巡戒令。(先道,先由王所从道,居前,行其前日所戒之令。)大驭掌犯軷之礼。(谓祖道也。)土训氏夹王车而行,以待王问九州形势,(所谓以道地图。)山川所宜。(所谓以诏地事。)诵训氏亦夹王车,以所识久远之事以告王;(诵训所谓掌道方志以诏观事。若鲁有大庭氏之库,殽之二陵也。)又掌道方慝,(方慝,四方言语所恶。)以诏辟忌,以知地俗。(辟音避。)
chéng jīn lù, jiàn dà qí, jīn chē yún:" jīn lù, gōu, fán yīng jiǔ jiù, jiàn dà qí yǐ bīn." suì èr yuè, dōng xún shòu, zhì yú dài zōng, chái ér wàng sì shān chuān, fán chái gào gǎn shēng zhī tiān dì. jìn zhū hóu. jìn, jiàn yě. qí fāng zhī zhū hóu, xiān yú jìng shǒu dài zhī. jì yì yún:" tiān zǐ xún shòu, zhū hóu dài yú jìng." suǒ guò shān chuān, zé shǐ zhù zōng xiān yǐ sān děng zhāng zàn, jiē yǐ huáng jīn wèi bí liú, zhuó yù chàng yǐ lǐ shén. cì nǎi xiào rén shā huáng jū yǐ jì zhī. yù rén yún:" dà zhāng zhōng zhāng jiǔ cùn, biān zhāng qī cùn, shè sì cùn, hòu cùn. huáng jīn sháo, qīng jīn wài, zhū zhōng, bí cùn, héng sì cùn, yǒu sāo. tiān zǐ yǐ xún shòu, zōng zhù yǐ qián mǎ." zhèng xuán yún:" bí, sháo liú yě. héng, wèi sháo jìng yě. yú dà shān chuān zé yòng dà zhāng, jiā wén shì yě. yú zhōng shān chuān yòng zhōng zhāng, shā wén shì yě. yú xiǎo shān chuān yòng biān zhāng, bàn wén shì yě." yòu xiào rén yún:" fán jiāng shì yú sì hǎi shān chuān, zé shā huáng jū." zhèng xuán yuē:" wèi wáng xún shòu guò dà shān chuān yě." měi sù shè, zhǎng shě shè bì hù zài zhòng, wèi xíng mǎ. zài zhòng zhě, yǐ zhōu wèi yǒu wài nèi liè. hù yīn hù. qí wài, zé tǔ fāng shì yòu shè fān lí. tǔ fāng shì yún:" wáng xún shòu zé shù wáng shè." zhèng xuán yún:" wèi zhī fān lí." jì zhì fāng yuè, xiān wèn bǎi nián, jiù jiàn zhī. ruò wèi mǎn bǎi nián, bā shí jiǔ shí zhě, lù jīng qí mén zé jiàn zhī, bù rán zé bù. jì yì suǒ wèi" dōng xíng xī xíng fú gǎn guò". tiān zǐ nǎi lìng tài shī cǎi rén gē yáo zhī shī, yǐ lè bō ér chén zhī, yǐ guān rén fēng sú, yǐ shěn qí shàn è. suǒ wèi mìng tài shī chén shī yǐ guān rén fēng yě. mìng diǎn shì zhī guān, chén bǎi wù zhī guì jiàn, yǐ guān rén zhī suǒ hào wù. suǒ wèi" mìng shì nà jiǎ yǐ guān rén zhī suǒ hào wù, zhì yín hǎo pì". gù zhèng yún:" yín zé chǐ wù guì, rén zhī zhì yín xié, zé suǒ hǎo zhě bù zhèng yě". yòu mìng diǎn lǐ zhī guān, kǎo xiào sì shí jié qì, yuè zhī huì shuò, jiǎ yǐ děng rì, jí hòu qì zhī lǜ lǚ, suǒ yòng lǐ yuè gōng shì chē qí děng zhì dù, jūn chén shàng xià zhī yī fú, jiē yǐ wáng zhě suǒ bān zhì dù kǎo xiào zhī. suǒ wèi" mìng diǎn lǐ kǎo shí yuè dìng rì, tóng lǜ lǐ yuè, zhì dù yī fú, zhèng zhī". zhù yún:" tóng, yīn lǜ yě". zhū hóu fēng nèi yǒu míng shān dà chuān, bù jǔ ér jì zhī zhě, wèi bù jìng bù jìng zhě, jūn xuē qí dì. yǒu jì zōng miào bù shùn zhāo mù zhě, wèi bù xiào bù xiào zhě, jūn chù yǐ jué. bù shùn, wèi ruò nì zhāo mù zhě. yǐ zōng miào kě yǐ biǎo guān jué, gù chù zhī. biàn lǐ yì lè zhě, wèi bù cóng bù cóng zhě jūn liú. liú, fàng yě. gé zhì dù yī fú zhě, wèi pàn pàn zhě, jūn tǎo. yǒu gōng dé yú rén zhě, jiā dì jìn lǜ. lǜ, fǎ dù yě. qí zhū hóu dài wáng zhī láo lǐ yǐ yī dú. zhǎng kè yún:" wáng xún shòu yīn guó, zé guó jūn shàn yǐ shēng dú." yòu jiāo tè shēng yún:" tiān zǐ shì zhū hóu, zhū hóu shàn yòng dú, guì chéng zhī yì yě. tiān zǐ shēng yùn fú shí yě."
乘金辂,建大旂,(巾车云:“金辂,钩,樊缨九就,建大旂以宾。”)岁二月,东巡狩,至於岱宗,柴而望祀山川,(燔柴告感生之天帝。)觐诸侯。(觐,见也。)其方之诸侯,先於境首待之。(祭义云:”天子巡狩,诸侯待於境。”)所过山川,则使祝宗先以三等璋瓒,皆以黄金为鼻流,酌郁鬯以礼神。次乃校人杀黄驹以祭之。(玉人云:”大璋中璋九寸,边璋七寸,射四寸,厚寸。黄金勺,青金外,朱中,鼻寸,衡四寸,有缫。天子以巡狩,宗祝以前马。”郑玄云:”鼻,勺流也。衡,谓勺径也。於大山川则用大璋,加文饰也。於中山川用中璋,杀文饰也。於小山川用边璋,半文饰也。”又校人云:”凡将事於四海山川,则杀黄驹。”郑玄曰:“谓王巡狩过大山川也。”)每宿舍,掌舍设梐枑再重,(谓行马。再重者,以周卫有外内列。枑音互。)其外,则土方氏又设蕃篱。(土方氏云:”王巡狩则树王舍。”郑玄云:“为之蕃篱。”)既至方岳,先问百年,就见之。若未满百年,八十九十者,路经其门则见之,不然则不。(祭义所谓”东行西行弗敢过”。)天子乃令太师采人歌谣之诗,以乐播而陈之,以观人风俗,以审其善恶。(所谓命太师陈诗以观人风也。)命典市之官,陈百物之贵贱,以观人之所好恶。(所谓”命市纳贾以观人之所好恶,志淫好僻”。故郑云:“淫则侈物贵,人之志淫邪,则所好者不正也”。)又命典礼之官,考校四时节气,月之晦朔,甲乙等日,及候气之律吕,所用礼乐、宫室、车旗等制度,君臣上下之衣服,皆以王者所颁制度考校之。(所谓”命典礼考时月定日,同律礼乐,制度衣服,正之”。注云:”同,阴律也”。)诸侯封内有名山大川,不举而祭之者,为不敬;不敬者,君削其地。有祭宗庙不顺昭穆者,为不孝;不孝者,君绌以爵。(不顺,谓若逆昭穆者。以宗庙可以表官爵,故绌之。)变礼易乐者,为不从;不从者;君流。(流,放也。)革制度衣服者,为畔;畔者,君讨。有功德於人者,加地进律。(律,法度也。)其诸侯待王之牢礼以一犊。(掌客云:“王巡狩殷国,则国君膳以牲犊。”又郊特牲云:”天子適诸侯,诸侯膳用犊,贵诚之义也。天子牲孕弗食也。”)
jì chù zhì zhū hóu, nǎi yǔ zhī xiāng jiàn yú fāng yuè zhī xià, zhù tán, yǔ jìn lǐ tán zhì tóng. zhèng xuán zhù sī yí zhí yǐn jìn lǐ zhì," wáng xún shòu yīn guó ér tóng, zé qí wèi gōng yì rú cǐ yú" shì yě. qí tán wài wèi tǔ liè, fāng sān bǎi bù, kāi sì mén. tán fāng jiǔ shí liù chǐ, gāo sì chǐ, shàng wèi táng, xià wèi sān děng, wèi zhī sān chéng, chéng měi děng gāo yī chǐ. qí táng shàng zhì sī méng zhī shén wèi, wèi zhī fāng míng. jìn lǐ yún:" zhū hóu jìn yú tiān zǐ, wèi gōng fāng sān bǎi bù, kāi sì mén. tán shí yǒu èr xún, shēn sì chǐ, jiā fāng míng yú qí shàng." zhèng xuán yún:" gōng wèi wěi tǔ wèi liè, yǐ xiàng qiáng bì. bā chǐ yuē xún, shí èr xún zé fāng jiǔ shí liù chǐ yě. shēn wèi gāo yě, cóng shàng xiàng xià yuē shēn. fāng míng zhě, shàng xià sì fāng shén míng zhī xiàng yě. huì tóng ér méng, míng shén jiān zhī. tiān zhī sī méng yǒu xiàng zhě, yóu zōng miào zhī yǒu zhǔ hū." qí fāng míng zhuàng, jù cháo jìn piān. sī yí zhí yún:" qí tán sān chéng, gōng páng yī mén." zhèng xuán yún:" chéng yóu zhòng yě. sān chóng zhě, xià chà zhī wèi sān děng, měi miàn zhàng èr chǐ yě." jiàn zhū hóu zhī shí, jù zhèng zhù sī yí jí jìn lǐ, zhū hóu zhī shàng jiè, gè yǐ qí jūn zhī qí, zhì yú gōng nèi, yǐ biǎo lì wèi zhī chù. nǎi zhào wáng shēng tán, qì, zhū hóu jiē jiù qí qí ér lì qí wèi. zhèng àn míng táng wèi, zhū gōng zhōng jiē zhī qián, běi miàn dōng shàng zhū hóu zuò jiē zhī dōng, xī miàn běi shàng zhū bó xī jiē zhī xī, dōng miàn běi shàng zhū zǐ mén dōng, běi miàn dōng shàng, zhū nán mén xī, běi miàn dōng shàng. wáng nǎi yú tán shàng yī zhī, yǐ dìng qí wèi. qí yī zhī jié yǒu sān yí: yǔ wáng wú qīn zhě, tuī shǒu xiǎo xià zhī sī yí suǒ wèi tǔ yī shù xìng. yǔ wáng hūn yīn zhī qīn zhě, píng tuī shǒu yī zhī suǒ wèi shí yī yì xìng. yǔ wáng tóng xìng zhě, tuī shǒu xiǎo jǔ zhī. suǒ wèi tiān yī tóng xìng. wáng jì yī dìng qí wèi, zhū hóu nǎi jìn, shēng tán diàn yù. yòu àn sī yí zhí jí zhèng zhù yún: gōng yú shàng děng diàn huán guī yù, chén bìn zhě wǔ rén lǐ zhī. hóu bó yú zhōng děng diàn xìn guī gōng guī yù, chén bìn zhě sì rén lǐ zhī. zǐ nán yú xià děng diàn gǔ bì pú bì yù, chén bìn zhě sān rén lǐ zhī. zhū hóu gè diàn yù qì, jiàng bài, yòu shēng, chéng bài. qì, bìn zhě nǎi yán zhū hóu shēng táng, shòu wáng yù. qì, nǎi yǐ bì cóng xíng xiǎng lǐ, wèi zhī jiāng bì. yù rén yún" bì cóng jiǔ cùn, zhū hóu yǐ xiǎng tiān zǐ" shì yě. zhū hóu jì cháo jiàn wáng qì, nǎi tuì ér zì xiāng yǔ méng, wáng gōng zhī bó lín zhī, qí shén zhǔ yú yuè, bì yīn yǐ jì zhī. jìn lǐ yún:" jì tiān fán chái, jì shān qiū líng shēng, jì chuān shěn, jì dì yì." zhèng zhù yún:" shēng shěn bì jiù jì zhě yě. jiù jì zé shì wèi wáng xún shòu, zhū hóu zhī méng jì yě."
既黜陟诸侯,乃与之相见於方岳之下,筑坛,与觐礼坛制同。(郑玄注司仪职引觐礼制,“王巡狩殷国而同,则其为宫亦如此欤”是也。)其坛外为土埒,方三百步,开四门。坛方九十六尺,高四尺,上为堂,下为三等,谓之三成,成每等高一尺。其堂上置司盟之神位,谓之方明。(觐礼云:“诸侯觐於天子,为宫方三百步,开四门。坛十有二寻,深四尺,加方明於其上。”郑玄云:”宫谓壝土为埒,以象墙壁。八尺曰寻,十二寻则方九十六尺也。深谓高也,从上向下曰深。方明者,上下四方神明之象也。会同而盟,明神监之。天之司盟有象者,犹宗庙之有主乎。”其方明状,具朝觐篇。司仪职云:”其坛三成,宫旁一门。”郑玄云:”成犹重也。三重者,下差之为三等,每面丈二尺也。”)见诸侯之时,据郑注司仪及觐礼,诸侯之上介,各以其君之旂,置於宫内,以表立位之处。乃诏王升坛,讫,诸侯皆就其旂而立其位。郑按明堂位,诸公中阶之前,北面东上;诸侯阼阶之东,西面北上;诸伯西阶之西,东面北上;诸子门东,北面东上,诸男门西,北面东上。王乃於坛上揖之,以定其位。其揖之节有三仪:与王无亲者,推手小下之;(司仪所谓土揖庶姓。)与王婚姻之亲者,平推手揖之;(所谓时揖异姓。)与王同姓者,推手小举之。(所谓天揖同姓。)王既揖定其位,诸侯乃进,升坛奠玉。又按司仪职及郑注云:公於上等奠桓珪玉,陈摈者五人礼之。侯、伯於中等奠信珪、躬珪玉,陈摈者四人礼之。子、男於下等奠穀璧、蒲璧玉,陈摈者三人礼之。诸侯各奠玉讫,降拜,又升,成拜。讫,摈者乃延诸侯升堂,授王玉。讫,乃以璧琮行享礼,谓之将币。(玉人云”璧琮九寸,诸侯以享天子”是也。)诸侯既朝见王讫,乃退而自相与盟,王宫之伯临之,其神主於月,必因以祭之。(觐礼云:”祭天燔柴,祭山丘陵升,祭川沈,祭地瘗。”郑注云:“升沈必就祭者也。就祭则是谓王巡狩,诸侯之盟祭也。”)
qí yú: wǔ yuè, nán xún shòu, zhì yú nán yuè, rú dōng xún shòu zhī lǐ bā yuè, xī xún shòu, zhì yú xī yuè, rú nán xún shòu zhī lǐ shí yǒu yī yuè, běi xún shòu, zhì yú běi yuè, rú xī xún shòu zhī lǐ. xún shòu zhī yuè jiē yòng zhèng suì zhī zhòng yuè zhě, yǐ wáng zhě kǎo lǐ zhèng xíng, dāng de qí zhōng, chūn qiū fēn, zhòu yè jūn, dōng xià zhì, yīn yáng zhōng, yù qǔ zhōng píng zhī yì, gù táng yú yǐ huán, jiē yòng zhòng yuè yě. xún shòu qì, què guī, měi miào yòng yī niú yǐ gào zhì, wèi zhī" guī gé yú zǔ mí yòng tè". tè, yī niú.
其馀:五月,南巡狩,至於南岳,如东巡狩之礼;八月,西巡狩,至於西岳,如南巡狩之礼;十有一月,北巡狩,至於北岳,如西巡狩之礼。(巡狩之月皆用正岁之仲月者,以王者考礼正刑,当得其中,春秋分,昼夜均,冬夏至,阴阳终,欲取终平之义,故唐虞以还,皆用仲月也。)巡狩讫,卻归,每庙用一牛以告至,谓之”归格於祖祢用特”。(特,一牛。)
qín shǐ huáng sān nián, dōng xún jùn xiàn, cí zōu yì shān, sòng gōng yè. qí nián fù yóu hǎi shàng. èr nián, yóu jié shí, cóng shàng jùn guī. wǔ nián, shǐ nán zhì xiāng shān, suì dēng kuài jī, bìng hǎi, dào shā qiū bēng. cǐ qiú shén xiān qí yào zhī shù, wú fù guān rén fēng wèn bǎi nián yě. bìng yīn bù làng fǎn. xià tóng. èr shì yuán nián, dōng xún jié shí, bìng hǎi, nán lì tài shān, zhì kuài jī, jiē lǐ cí zhī, ér kè lēi shǐ huáng suǒ lì shí shū páng, yǐ zhāng shǐ huáng zhī gōng dé.
秦始皇三年,东巡郡县,祠邹峄山,颂功业。(其年复游海上。二年,游碣石,从上郡归。五年,始南至湘山,遂登会稽,并海,到沙丘崩。此求神仙奇药之术,无复观人风问百年也。并音步浪反。下同。)二世元年,东巡碣石,并海,南历泰山,至会稽,皆礼祠之,而刻勒始皇所立石书旁,以彰始皇之功德。
hàn wǔ dì yuán shòu sì nián, shǐ xún jùn xiàn, jìn xún yú tài shān. jìn, jiàn. xún, jiù yě. jìn yīn jìn. yuán fēng chū, fù zhì hǎi shàng, yòu běi zhì jié shí, xún zì liáo xī, lì běi biān, zhì jiǔ yuán. wǔ yuè, nǎi zhì gān quán. zhōu wàn bā qiān lǐ. wǔ dì yì rú qín shǐ huáng zhī shì.
汉武帝元狩四年,始巡郡县,浸寻於泰山。(浸,渐。寻,就也。浸音浸。)元封初,复至海上,又北至碣石,巡自辽西,历北边,至九原。五月,乃至甘泉。周万八千里。(武帝亦如秦始皇之事。)
hòu hàn guāng wǔ jiàn wǔ sān shí nián sān yuè, xìng lǔ, hàn sì lìng yuē:" tiān zǐ xíng yǒu suǒ zhī, chū hé, shěn yòng bái mǎ guī bì gè yī, yī yǐ zēng tí wǔ chǐ, cí yòng pú èr shù, jiǔ liù shēng, yán yī shēng. shè wèi bà jīng luò tā míng shuǐ rú cǐ zhě, shěn guī bì gè yī. lǜ, zài suǒ gěi cí jù jí xíng, shěn cí tā chuān shuǐ, xiān qū tóu shí, shào fǔ gěi guī bì. bù mǎn bǎi lǐ zhě bù shěn." guò tài shān, jì shān jí liáng fù. zhāng dì yuán hé èr nián èr yuè, dōng xún shòu, shǐ shǐ zhě fèng yī tài láo cí dì yáo yú jì yīn chéng yáng líng tái. zhì tài shān, xīn wèi, chái jì tiān dì qún shén rú gù shì. rén shēn, zōng sì wǔ dì yú xiào wǔ suǒ zuò wèn shàng míng táng, guāng wǔ pèi. zú shì, suì jìn dōng hòu, xiǎng cì wáng hóu qún chén. yīn xíng jùn guó, xìng lǔ, cí dōng hǎi gōng wáng jí kǒng zǐ qī shí èr dì zǐ. sì yuè, hái jīng shī. gēng shēn, gào zhì, cí gāo zǔ miào guāng wǔ miào, gè yī tè niú. ān dì yán guāng sān nián, dōng xún shòu, zhì tài shān, chái jì jí cí wèn shàng míng táng, rú yuán hé zhōng gù shì.
后汉光武建武三十年三月,幸鲁,(汉祀令曰:“天子行有所之,出河,沈用白马珪璧各一,衣以缯缇五尺,祠用脯二束,酒六升,盐一升。涉渭、灞、泾、洛他名水如此者,沈珪璧各一。律,在所给祠具;及行,沈祠他川水,先驱投石,少府给珪璧。不满百里者不沈。”)过泰山,祭山及梁父。章帝元和二年二月,东巡狩,使使者奉一太牢祠帝尧於济阴成阳灵台。至泰山,辛未,柴祭天地群神如故事。壬申,宗祀五帝於孝武所作汶上明堂,光武配。卒事,遂觐东后,飨赐王侯群臣。因行郡国,幸鲁,祠东海恭王及孔子、七十二弟子。四月,还京师。庚申,告至,祠高祖庙、光武庙,各一特牛。安帝延光三年,东巡狩,至泰山,柴祭及祠汶上明堂,如元和中故事。
wèi míng dì fán sān dōng xún shòu, suǒ guò cún wèn gāo nián, xù jí kǔ, huò cì gǔ bó, yǒu gǔ xún xìng zhī fēng yān. qí wáng zhèng shǐ zhōng, xún luò yáng xiàn, cì gāo nián lì tián, gè yǒu děng chà.
魏明帝凡三东巡狩,所过存问高年,恤疾苦,或赐穀帛,有古巡幸之风焉。齐王正始中,巡洛阳县,赐高年、力田,各有等差。
jìn chū xīn lǐ, xún shòu fāng yuè, chái wàng gào shè wěi gōng rú lǐ. zhū hóu zhī jìn zhě, bīn jí zhí zhì jiē rú cháo yí, ér bù jiàn qí. zhì yú yǐ:" jìn lǐ, zhū hóu gè jiàn qí qí zhāng, suǒ yǐ shū jué mìng, shì děng wēi. shī chēng' jūn zǐ zhì zhǐ, yán guān qí qí'. yí dìng xīn lǐ, jiàn qí rú jiù lǐ." zhào kě qí yì, rán zhōng jìn dài, qí lǐ bù xíng. wǔ dì tài shǐ sì nián, zhào shǐ shǐ chí jié shì zhōng huáng mén shì láng, xián mìng sì chū, zhōu xíng tiān xià. qí wàn rén zhī lì hài wèi yī shū, lǐ sú zhèng shì jiào lǐ kē jìn nì shùn wèi yī shū, bèi nì bào luàn zuò tè fàn lìng wèi yī shū, sāng huāng xiōng è pín kǔ wèi yī shū, kāng lè hé qīn ān píng wèi yī shū, měi guó biàn yì zhī, yǐ fǎn mìng yú wáng.
晋初新礼,巡狩方岳,柴望告、设壝宫如礼。诸侯之觐者,宾及执贽皆如朝仪,而不建旗。(挚虞以:“觐礼,诸侯各建其旗章,所以殊爵命,示等威。诗称'君子至止,言观其旂'。宜定新礼,建旗如旧礼。”诏可其议,然终晋代,其礼不行。武帝泰始四年,诏使使持节、侍中、黄门侍郎,衔命四出,周行天下。其万人之利害为一书,礼俗政事教理科禁逆顺为一书,悖逆暴乱作慝犯令为一书,丧荒凶厄贫苦为一书,康乐和亲安平为一书,每国辨异之,以反命於王。)
sòng wén dì yuán jiā sì nián èr yuè, dōng xún shòu, zhì yú dān tú, gào jìn yuán líng. sān yuè, xiǎng huì fù lǎo jiù xūn yú xíng gōng, jiā cì yī shang bì bó, juān zū yuán xíng. zhàn wáng zhī jiā dān gū, bìng suí yí yǐn xù. èr shí liù nián èr yuè, dōng xún, xìng zhì jīng chéng, bìng yè èr líng, huì jiù jīng gù lǎo wàn yú rén, xiǎng láo lài fā, shè juān yáo yì.
宋文帝元嘉四年二月,东巡狩,至於丹徒,告觐园陵。三月,飨会父老旧勋於行宫,加赐衣裳币帛,蠲租原刑。战亡之家、单孤,并随宜隐恤。二十六年二月,东巡,幸至京城,并谒二陵,会旧京故老万馀人,飨劳赉发,赦蠲徭役。
hòu wèi wén chéng dì hé píng yuán nián zhēng yuè, dōng xún shòu, lì qiáo shān, sì huáng dì xìng liáo xī, yáo sì yī wú lǘ shān. suì yuán hǎi, xìng jì zhōu, běi zhì zhōng shān, guò cháng yuè, lǐ qí shén ér fǎn. míng nián, nán xún, guò shí mén, qiǎn shǐ zhě yòng yù bì shēng láo, lǐ cháng yuè.
后魏文成帝和平元年正月,东巡狩,历桥山,祀黄帝;幸辽西,遥祀医无闾山。遂缘海,幸冀州,北至中山,过常岳,礼其神而返。明年,南巡,过石门,遣使者用玉璧牲牢,礼常岳。
suí yáng dì zì wén dì shān líng cái bì, jí shì xún yóu, nǎi mù qín huáng hàn wǔ zhī shì, xī zhēng dōng xìng, wú shí zàn xī, liù gōng yǔ wén wǔ lì shì, cháng shí yú wàn rén, rán fēi xǐng fāng zhǎn yì zhī xíng yě.
隋炀帝自文帝山陵才毕,即事巡游,乃慕秦皇、汉武之事,西征东幸,无时暂息,六宫与文武吏士,常十馀万人,然非省方展义之行也。
dà táng huáng dì jiāng xún shòu, suǒ sī chéng zhì xiān bān gào yú dōng fāng zhū zhōu yuē:" huáng dì èr yuè dōng xún shòu, gè xiū píng nǎi shǒu, kǎo nǎi zhí shì." jià jiāng fā, gào yuán qiū zōng miào shè jì, jiē rú kāi yuán lǐ. gāo zōng diào lù yuán nián jiǔ yuè, xìng bīng zhōu, lìng dù zhī láng zhōng dí rén jié wèi zhī dùn shǐ. bīng zhōu zhǎng shǐ lǐ zhī xuán yǐ dào chū dù nǚ cí, sú yún shèng yī fú guò zhě, bì zhì fēng léi zhī biàn, suì fā shù wàn rén, bié kāi yù dào. rén jié yuē:" tiān zǐ zhī xíng, qiān shèng wàn qí, fēng bó qīng chén, yǔ shī sǎ dào, hé dù nǚ zhī hài!" jù lìng bà zhī. shàng wén zhī tàn yuē:" zhēn dà zhàng fū yě."
大唐皇帝将巡狩,所司承制先颁告於东方诸州曰:“皇帝二月东巡狩,各修平乃守,考乃职事。”驾将发,告圆丘、宗庙、社稷,皆如开元礼。(高宗调露元年九月,幸并州,令度支郎中狄仁杰为知顿使。并州长史李知玄以道出妒女祠,俗云盛衣服过者,必致风雷之变,遂发数万人,别开御道。仁杰曰:”天子之行,千乘万骑,风伯清尘,雨师洒道,何妒女之害!”遽令罢之。上闻之叹曰:“真大丈夫也。”)
píng yuē: liáng cuī líng ēn sān lǐ yì zōng yún:" táng yú wǔ zài xún shòu yī yuè, èr shí nián fāng biàn sì yuè, zhōu zé sì shí bā nián yǐ. ruò yī chū sì yuè jiē biàn, qiě quē sì shí jì xiǎng. táng yú héng shān wèi nán yuè, zhōu shì huò shān wèi nán yuè. qí zhì, jí xíng wǔ shí lǐ, ruò yǐ èr yuè dào dōng yuè, wǔ yuè dào nán yuè, bā yuè dào xī yuè, shí yī yuè dào běi yuè, lù chéng liáo yuǎn, gù bì bù jí. yǐ cǐ zhī měi zhì yī yuè jí guī, sī yì wèi zhǎng yě. àn shàng shū zhōu guān piān yún:" liù nián wǔ fú yī zhāo, yòu liù nián wáng nǎi shí xún, kǎo zhì dù, zhū hóu gè cháo yú fāng yuè, dà míng chù zhì." kǒng ān guó zhù yún:" zhōu zhì shí èr nián yī xún shòu, chūn dōng, xià nán, qiū xī, dōng běi, gù yuē shí xún. kǎo zhì dù, zhèng lǐ fǎ rú yú dì rán. qí sì fāng zhū hóu, gè jìn yú fāng yuè zhī xià, dà míng kǎo jī, chù zhì yōu míng." yòu àn yáo shùn jiǎn jiǎn, cháng chēng máo cí tǔ jiē, xún shòu sì fāng, yǔ yí dǎo cóng bì shǎo. yī nián sì yuè, wǔ zài fù wǎng, zōng miào xiǎng jì, zàn wěi yǒu sī. zhǎn yì xǐng fāng, guān fēng chá sú zhī dà zhèng, rú huò èr shí nián fāng biàn, nǎi yú mín wù, bù yì guāi shū? xiáng zhōu guān běn wén yǔ kǒng shì zhù jiě, jì gǎi zhì shí yǒu èr zài, bǐ táng yú yǐ shèn xiá kuò, rú sì shí bā nián nǎi biàn, qǐ fēi yì wèi kuàng miǎo hū! qiě zhōu suī shàng wén, tiān zǐ zhū hóu, jiàng shā yǐ liǎng, mù wáng xún lì tiān xià, wàn xìng bù shèn gào láo. shǐ huáng yóu xìng sì fāng, shǔ chē bā shí yī chéng, èr hàn yǐ jiàng, zhì yú yǒu suí, huò dōng fēng gào chéng, huò guān shěng fēng sú, bǎi pì xī zhì, qún sī bì cóng, bù xià shí yú wàn rén, hé zhǐ qiān shèng wàn qí! suǒ yǐ kuàng dài duō quē sī lǐ. cuī shēng wèi yáo shùn jí zhōu dì wáng xíng xìng chē tú lǐ shù, yǔ qín hàn yǐ hòu wú yì. sī bù dá gǔ jīn fēng yuē zhī bié, fù bù xiáng zhōu guān zhī wén, zhé sì yì duó zhī shuō ěr!
评曰:梁崔灵恩三礼义宗云:“唐虞五载巡狩一岳,二十年方遍四岳,周则四十八年矣。若一出四岳皆遍,且阙四时祭享。唐虞衡山为南岳,周氏霍山为南岳。其制,吉行五十里,若以二月到东岳,五月到南岳,八月到西岳,十一月到北岳,路程辽远,固必不及。以此知每至一岳即归,斯义为长也。按尚书周官篇云:“六年五服一朝,又六年王乃时巡,考制度,诸侯各朝於方岳,大明黜陟。”(孔安国注云:“周制十二年一巡狩,春东,夏南,秋西,冬北,故曰时巡。考制度,正礼法如虞帝然。其四方诸侯,各觐於方岳之下,大明考绩,黜陟幽明。”)又按尧舜简俭,常称茆茨土阶,巡狩四方,羽仪导从必少。一年四岳,五载复往,宗庙享祭,暂委有司。展义省方,观风察俗之大政,如或二十年方遍,乃於民物,不亦乖疏?详周官本文与孔氏注解,既改制十有二载,比唐虞已甚遐阔,如四十八年乃遍,岂非益为旷邈乎!且周虽尚文,天子诸侯,降杀以两,穆王巡历天下,万姓不甚告劳。始皇游幸四方,属车八十一乘,二汉以降,至於有隋,或东封告成,或观省风俗,百辟悉至,群司毕从,不下十馀万人,何止千乘万骑!所以旷代多阙斯礼。崔生谓尧舜及周帝王行幸车徒礼数,与秦汉以后无异。斯不达古今丰约之别,复不详周官之文,辄肆臆度之说耳!
fēng shàn
封禅
wú huái fú xī shén nóng huáng dì zhuān xū dì kù dì yáo shùn yǔ tāng zhōu qín hàn hòu hàn wèi jìn sòng hòu wèi běi qí suí dà táng
(无怀 伏羲 神农 黄帝 颛顼 帝喾 帝尧 舜 禹 汤 周 秦 汉 后汉 魏 晋宋 后魏 北齐 隋 大唐)
gǔ zhě dì wáng zhī xìng, měi yì xìng ér qǐ, yǐ zhì tài píng, bì fēng hū tài shān, suǒ yǐ gào chéng gōng yě. lǐ yún" yīn míng shān shēng zhōng yú tiān." fēng shàn bì yú tài shān zhě, wàn wù jiāo dài zhī chù, fēng zēng qí gāo, shùn qí lèi yě. shēng, shàng yě. zhōng, chéng yě. kè shí jì hào, zhe jǐ gōng jī. fēng qì, ér chán liáng fǔ, yì yǐ gào tài píng yě. fēng shàn zhě, gāo hòu zhī dào yě. fēng tǔ yú shān, ér chán jì yú dì. tiān yǐ gāo wèi zūn, dì yǐ hòu wèi dé. zēng tài shān zhī gāo yǐ bào tiān, hòu liáng fǔ zhī jiē yǐ bào dì. míng tiān zhī suǒ mìng, gōng chéng shì jiù, yǒu yì yú tiān dì, ruò tiān dì zhī gèng gāo hòu rán. liáng fǔ zhě, tài shān zhī zhī shān bēi xià zhě yě. néng yǐ qí dào pèi chéng gāo dé, gù chán liáng fǔ yì yǐ gào tài píng yě.
古者帝王之兴,每易姓而起,以致太平,必封乎泰山,所以告成功也。礼云”因名山升中于天。”(封禅必於泰山者,万物交代之处,封增其高,顺其类也。升,上也。中,成也。刻石纪号,著己功绩。)封讫,而禅梁甫,亦以告太平也。(封禅者,高厚之道也。封土於山,而禅祭於地。天以高为尊,地以厚为德。增泰山之高以报天,厚梁甫之阶以报地。明天之所命,功成事就,有益於天地,若天地之更高厚然。梁甫者,泰山之支山卑下者也。能以其道配成高德,故禅梁甫亦以告太平也。)
wú huái shì fēng tài shān chán yún yún. guǎn zhòng duì qí huán gōng yuē:" gǔ zhě fēng tài shān chán liáng fù zhě qī shí èr jiā, ér yí wú suǒ jì zhě shí yǒu èr yān." ér xī yǒu wú huái shì, gǔ zhī wáng zhě, zài fú xī qián. hán shī wài zhuàn yuē:" kǒng zǐ shēng tài shān, guān yì xìng ér wáng kě dé ér shù zhě qī shí yú shì, bù kě dé ér shù zhě wàn shù." yuán zhǔn zhèng lùn yuē:" wéi zhōu guān yǒu wáng dà fēng zhī wén. àn chéng wáng fēng shàn, ér wén wǔ jiē bù zài qī shí èr jūn, ér wú yī yán jiàn yú jīng zhuàn, xué zhě yí yān." fú qián yuē:" yún yún zài liáng fǔ dōng, shān míng yě." jìn zhuó yuē:" yún yún zài méng yīn xiàn gù chéng dōng běi, xià yǒu yún yún tíng."
无怀氏封泰山禅云云。(管仲对齐桓公曰:“古者封泰山禅梁父者七十二家,而夷吾所记者十有二焉。”而昔有无怀氏,古之王者,在伏羲前。韩诗外传曰:”孔子升泰山,观易姓而王可得而数者七十馀氏,不可得而数者万数。”袁准正论曰:“唯周官有王大封之文。按成王封禅,而文武皆不在七十二君,而无一言见於经传,学者疑焉。”服虔曰:“云云在梁甫东,山名也。”晋灼曰:“云云在蒙阴县故城东北,下有云云亭。”)
fú xī shén nóng bìng yīn zhī.
伏羲、神农并因之。
huáng dì chán tíng tíng. fú qián yuē:" tíng tíng shān zài móu yīn." jìn zhuó yuē:" hàn dì lǐ zhì, jù píng yǒu tíng tíng shān."
黄帝禅亭亭。(服虔曰:“亭亭山在牟阴。”晋灼曰:“汉地理志,钜平有亭亭山。”)
zhuān xū dì kù dì yáo shùn fù chán yún yún.
颛顼、帝喾、帝尧、舜复禅云云。
yǔ chán kuài jī. kuài jī zài yuè dì.
禹禅会稽。(会稽在越地。)
tāng yī chán yún yún, qí suǒ fēng jiē yú tài shān yě.
汤依禅云云,其所封皆於泰山也。
zhōu chéng wáng fēng tài shān, chán shè shǒu. yīng shào yuē:" shè shǒu, shān míng, zài bó xiàn." jìn zhuó yuē:" zài jù píng nán shí sān lǐ." qí yí bù cún. xiāng wáng shí, qí huán gōng jì bà, huì zhū hóu yú kuí qiū, ér yù fēng shàn, wèi guǎn zhòng yuē:" guǎ rén bīng chē zhī huì sān, ér chéng chē zhī huì liù, jiǔ hé zhū hóu, yī kuāng tiān xià, zhū hóu mò wéi wǒ. xī sān dài shòu mìng, yì hé yǐ yì hū?" yú shì guǎn zhòng dǔ huán gōng bù kě qióng yǐ cí, yīn shè zhī yǐ shì yuē:" gǔ zhī fēng shàn, bì hào shàng zhī shǔ, běi lǐ zhī hé, suǒ yǐ wéi shèng jiāng huái zhī jiān, yī máo sān jí, suǒ yǐ wéi jí yě. dōng hǎi zhì bǐ mù zhī yú, xī hǎi zhì bǐ yì zhī niǎo, rán hòu wù yǒu bù zhào ér zì zhì zhě shí yǒu wǔ yān. jīn fèng huáng qí lín bù zhì, jiā hé bù shēng, ér yù fēng shàn, wú nǎi bù kě hū!" yú shì huán gōng nǎi zhǐ.
周成王封泰山,禅社首。(应劭曰:“社首,山名,在博县。”晋灼曰:”在钜平南十三里。”)其仪不存。(襄王时,齐桓公既霸,会诸侯於葵丘,而欲封禅,谓管仲曰:“寡人兵车之会三,而乘车之会六,九合诸侯,一匡天下,诸侯莫违我。昔三代受命,亦何以异乎?”於是管仲睹桓公不可穷以辞,因设之以事曰:“古之封禅,必鄗上之黍,北里之禾,所以为盛;江淮之间,一茅三脊,所以为藉也。东海致比目之鱼,西海致比翼之鸟,然后物有不召而自至者十有五焉。今凤凰麒麟不至,嘉禾不生,而欲封禅,无乃不可乎!”於是桓公乃止。)
qín shǐ huáng píng tiān xià, sān nián, dōng xún jùn xiàn, cí zōu yì shān, sòng qín gōng yè. yú shì zhēng qí lǔ rú shēng qī shí rén, zhì yú tài shān xià. zhū rú huò yì yuē:" gǔ zhě fēng shàn wèi pú chē, è shāng shān zhī tǔ shí cǎo mù sǎo dì ér jì, xí yòng jū jiē, yīn jiá, jiē, hé gǎo yě. qù qí pí yǐ wéi xí. jū yīn zū. yán qí yì zūn yě." shǐ huáng wén cǐ yì gè guāi yì, nán shī yòng, yóu cǐ chù rú shēng. ér suì chú chē dào, shàng zì tài shān yáng, zhì diān, lì shí sòng dé. wén yuē:" shì tiān yǐ lǐ, lì shēn yǐ yì, shì fù yǐ xiào, chéng rén yǐ rén. sì shǒu zhī nèi, mò bù jùn xiàn, sì shǔ bā mán, xián lái gòng zhí. rén shù fān xī, tiān lù yǒng dé, kè shí gǎi hào." wén chū jìn tài kāng jùn guó zhì. yǒu jīn cè shí hán jīn ní yù jiǎn zhī shì yān. cóng yīn dào xià, chán liáng fǔ. qí lǐ pō cǎi tài zhù zhī sì yōng shàng dì suǒ yòng, ér fēng cáng jiē mì zhī, gù bù dé ér jì yān. fēng shàn zhī hòu shí èr suì, qín wáng. zhū shēng jí qín fén shī shū, lù wén xué, jiē wěi yuē" shǐ huáng shàng tài shān, wèi fēng yǔ suǒ jī, bù dé fēng shàn".
秦始皇平天下,三年,东巡郡县,祠驺峄山,颂秦功业。於是徵齐鲁儒生七十人,至於泰山下。诸儒或议曰:“古者封禅为蒲车,恶伤山之土石草木;扫地而祭,席用菹稭,(音戛,稭,禾稿也。去其皮以为席。菹音租。)言其易遵也。”始皇闻此议各乖异,难施用,由此黜儒生。而遂除车道,上自泰山阳,至巅,立石颂德。文曰:“事天以礼,立身以义,事父以孝,成人以仁。四守之内,莫不郡县,四属八蛮,咸来贡职。人庶蕃息,天禄永得,刻石改号。”(文出晋太康郡国志。)有金册石函金泥玉检之事焉。从阴道下,禅梁甫。其礼颇采泰祝之祀雍上帝所用,而封藏皆秘之,固不得而记焉。(封禅之后十二岁,秦亡。诸生疾秦焚诗书,戮文学,皆伪曰”始皇上泰山,为风雨所击,不得封禅”。)
hàn wǔ dì lì èr shí bā nián, yuán dǐng zhōng, fén yīn dé bǎo dǐng, suì yì fēng shàn, ér qún rú bù néng zhī qí yí, yòu qiān jū yú shī shū gǔ wén, yú shì dì jǐn bà zhū rú. sān yuè, dōng shàng tài shān, mìng rén shàng shí lì zhī tài shān diān. shí gāo èr zhàng yī chǐ, fāng bó jiē sān chǐ. tán jí shàn jiē guǎng zhǎng shí èr zhàng, zēng gāo sān chǐ. dì yīn dōng zhì hǎi shàng. sì yuè, hái zhì fèng gāo. jìn tài kāng jùn guó zhì yuē:" fèng gāo hù qiān wǔ bǎi liù hù. cǐ wèi fèng gāo zhě yǐ shì dōng yuè dì wáng chán dài zhī chù, shì yǐ shū zhī yě. gù yǒu míng táng, zài xiàn xī nán sì lǐ, yòu yǒu fèng gāo gōng." yòu zhì liáng fù, lǐ cí dì zhǔ. yǐ mǎo, lìng shì zhōng rú zhě pí biàn jiàn shēn, shè niú xíng shì. fēng tài shān xià dōng fāng, rú jiāo cí tài yī zhī lǐ. fēng guǎng zhàng èr chǐ, gāo jiǔ chǐ. qí xià zé yǒu yù dié shū, shū mì. lǐ bì, tiān zǐ dú yǔ shì zhōng fèng chē zi hóu huò qù bìng zi yě. shàng tài shān, yì yǒu fēng. qí shì jiē jìn. míng rì, xià yīn dào. bǐng chén, chán tài shān xià zhǐ dōng běi sù rán shān, jìn tài kāng jùn guó zhì yuē:" hàn wǔ fēng tài shān, chán liáng fù, cān zhū jiā suǒ shuō, yí sù rán wèi dìng yě." rú jì hòu tǔ lǐ. tiān zǐ jiē qīn bài jiàn, yī shàng huáng ér jǐn yòng lè yān. jiāng huái jiān yī máo sān jí wèi shén jí. wǔ sè tǔ yì zá fēng. zòng yuǎn fāng qí shòu fēi qín jí bái zhì zhū wù, pō yǐ jiā lǐ. sì niú xī xiàng zhī shǔ bù yòng. jiē zhì tài shān jì hòu tǔ. fēng shàn cí, qí yè ruò yǒu guāng, zhòu yǒu bái yún qǐ fēng zhōng. tiān zǐ cóng chán hái, zuò míng táng, qún chén gèng shàng shòu. gǎi yuán wèi yuán fēng. shí zuò míng táng yú wèn shàng. tài shǐ gōng yuē" qí fēng shàn zhī lǐ, zé yǒu sī cún", ér hàn shǐ bù dé qí zhì.
汉武帝立二十八年,元鼎中,汾阴得宝鼎,遂议封禅,而群儒不能知其仪,又牵拘於诗书古文,於是帝尽罢诸儒。三月,东上泰山,命人上石立之泰山巅。石高二丈一尺,方博皆三尺。坛及墠皆广长十二丈,增高三尺。帝因东至海上。四月,还至奉高。(晋太康郡国志曰:“奉高户千五百六户。此为奉高者以事东岳帝王禅代之处,是以殊之也。故有明堂,在县西南四里,又有奉高宫。”)又至梁父,礼祠地主。乙卯,令侍中、儒者皮弁荐绅,射牛行事。封泰山下东方,如郊祠太一之礼。封广丈二尺,高九尺。其下则有玉牒书,书秘。礼毕,天子独与侍中奉车子侯(霍去病子也。)上泰山,亦有封。其事皆禁。明日,下阴道。丙辰,禅泰山下趾东北肃然山,(晋太康郡国志曰:“汉武封泰山,禅梁父,参诸家所说,宜肃然为定也。”)如祭后土礼。天子皆亲拜见,衣尚黄而尽用乐焉。江淮间一茅三脊为神藉。五色土益杂封。纵远方奇兽飞禽及白雉诸物,颇以加礼。兕牛犀象之属不用。皆至泰山祭后土。封禅祠,其夜若有光,昼有白云起封中。天子从禅还,坐明堂,群臣更上寿。改元为元封。(时作明堂於汶上。太史公曰”其封禅之礼,则有司存”,而汉史不得其制。)
hòu hàn guāng wǔ jiàn wǔ sān shí nián, qún chén shàng yán, yí fēng shàn tài shān. zhào shū yuē:" jí wèi sān shí nián, bǎi xìng yuàn qì mǎn fù, wú shuí qī, qī tiān hū?" sān yuè, dì xìng lǔ, guò jì tài shān jí liáng fù.
后汉光武建武三十年,群臣上言,宜封禅泰山。诏书曰:“即位三十年,百姓怨气满腹,吾谁欺,欺天乎?”三月,帝幸鲁,过祭泰山及梁父。
sān shí èr nián, zhào liáng sōng àn suǒ hé luò chèn wén, yán jiǔ shì fēng shàn shì zhě. sōng děng liè zòu, nǎi xǔ yān. dōng guān shū yuē:" qún chén zòu yán: dēng fēng gào chéng, wèi mín bào dé, bǎi wáng suǒ tóng. bì xià zhé jù jué bù xǔ, chén xià bù gǎn sòng gōng shù dé yè." qiú yuán fēng shí gù shì, yì fēng shàn suǒ shī yòng. yǒu sī zòu:" dāng yòng fāng shí zài lèi zhì tán zhōng, jiē fāng wǔ chǐ, hòu yī chǐ, yòng yù dié shū cáng fāng shí. dié hòu wǔ cùn, zhǎng chǐ sān cùn, guǎng wǔ cùn, yǒu yù jiǎn. yòu yòng shí jiǎn shí méi, liè yú shí páng, dōng xī gè sān, nán běi gè èr, jiē zhǎng sān chǐ, guǎng yī chǐ, hòu qī cùn. jiǎn zhōng kè sān chù, shēn sì cùn, fāng wǔ cùn, yǒu gài. jiǎn yòng jīn lǚ wǔ zhōu, yǐ shuǐ yín hé jīn yǐ wéi ní. yù xǐ èr, qí yī fāng yī cùn èr fēn, qí yī fāng wǔ cùn. fāng shí sì jiǎo yòu yǒu jù shí, jiē zài lèi. méi zhǎng yī zhàng, hòu yī chǐ, guǎng èr chǐ, jiē zài yuán tán shàng. qí xià yòng jù shí shí bā méi, jiē gāo sān chǐ, hòu yī chǐ, guǎng èr chǐ, rú xiǎo bēi, huán tán lì zhī, qù tán sān bù. jù shí xià jiē yǒu shí fū, rù dì sì chǐ. yòu yòng shí bēi, gāo jiǔ chǐ, guǎng sān chǐ wǔ cùn, hòu chǐ èr cùn, lì tán bǐng dì, qù tán sān zhàng yǐ shàng, yǐ kè shū." dì yǐ yòng shí gōng nán, yòu yù jí èr yuè fēng shàn, gù zhào liáng sōng yù yīn gù fēng shí kōng jiǎn, gèng jiā fēng ér yǐ. yù jí èr yuè zhě, yú shū" suì èr yuè, dōng xún shòu, zhì yú dài zōng, chái". jì shān yuē fán chái, jī chái jiā shēng yú qí shàng ér fán zhī yě. sōng shàng shū zhēng zhī, yǐ wéi:" dēng fēng zhī lǐ, gào gōng huáng tiān, chuí hòu wú qióng, yǐ wéi wàn mín yě. chéng tiān zhī jìng, yóu yí zhāng míng. fèng tú shū zhī ruì, yóu yí xiǎn zhù. jīn yīn jiù fēng, cuàn jì yù dié gù shí xià, kǒng fēi zhòng mìng zhī yì. shòu mìng zhòng xìng, yí dāng tè yì, yǐ míng tiān yì." suì shǐ tài shān jùn jí lǔ qù yīn cù shí gōng, yí qǔ wán qīng shí, wú bì wǔ sè. lìng yìn gōng kè yù dié shū, shū mì. kè fāng shí zhōng, mìng róng yù dié.
三十二年,诏梁松按索河雒谶文,言九世封禅事者。松等列奏,乃许焉。(东观书曰:“群臣奏言:登封告成,为民报德,百王所同。陛下辄拒绝不许,臣下不敢颂功述德业。”)求元封时故事,议封禅所施用。有司奏:“当用方石再累置坛中,皆方五尺,厚一尺,用玉牒书藏方石。牒厚五寸,长尺三寸,广五寸,有玉检。又用石检十枚,列於石旁,东西各三,南北各二,皆长三尺,广一尺,厚七寸。检中刻三处,深四寸,方五寸,有盖。检用金缕五周,以水银和金以为泥。玉玺二,其一方一寸二分,其一方五寸。方石四角又有距石,皆再累。枚长一丈,厚一尺,广二尺,皆在圆坛上。其下用距石十八枚,皆高三尺,厚一尺,广二尺,如小碑,环坛立之,去坛三步。距石下皆有石跗,入地四尺。又用石碑,高九尺,广三尺五寸,厚尺二寸,立坛丙地,去坛三丈以上,以刻书。”帝以用石功难,又欲及二月封禅,故诏梁松欲因故封石空检,更加封而已。(欲及二月者,虞书”岁二月,东巡狩,至於岱宗,柴”。祭山曰燔柴,积柴加牲於其上而燔之也。)松上疏争之,以为:“登封之礼,告功皇天,垂后无穷,以为万民也。承天之敬,尤宜章明。奉图书之瑞,尤宜显著。今因旧封,窜寄玉牒故石下,恐非重命之义。受命中兴,宜当特异,以明天意。”遂使泰山郡及鲁趣(音促)石工,宜取完青石,无必五色。令印工刻玉牒书,书秘。刻方石中,命容玉牒。
èr yuè, dì zhì fèng gāo, yīng shào hàn guān mǎ dì bó fēng shàn yí jì yuē:" chē jià zhēng yuè èr shí bā rì fā luò yáng gōng, èr yuè jiǔ rì dào lǔ, shí èr rì sù fèng gāo. qiǎn hǔ bēn láng jiāng xiān shàng shān, sān àn xíng. hái, yì zhì dào tú qiān rén. shí wǔ rì, shǐ zhāi. zhū hù cóng wáng gōng yǐ xià jí dōng fāng zhū hóu jǐn zhāi. mǎ dì bó zì yún, mǒu děng qī shí rén xiān zhī shān yú, guān jì shān tán zhì shí. shí èr méi, zhuàng bó píng, huán jiǔ chǐ, cǐ tán shàng shí yě. qí yī shí, wǔ dì shí shí yě. shí yòng wǔ chē bù néng shàng, yīn zhì shān xià, wèi wū, hào wǔ chē shí. sì wéi jù shí zhǎng zhàng èr chǐ, guǎng èr chǐ, hòu chǐ bàn suǒ, sì méi. jiǎn shí zhǎng sān chǐ, guǎng liù cùn, zhuàng rú fēng qiè. zhǎng jiǎn shí méi. yī jì hào shí, gāo zhàng èr chǐ, guǎng sān chǐ, hòu chǐ èr cùn, míng yuē lì shí. yī méi, kè wén zì, jì gōng dé. shì cháo shàng shān qí xíng, wǎng wǎng dào jùn qiào, xià qí, bù qiān mǎ, zhà bù zhà qí, qiě xiāng bàn, zhì zhōng guān, liú mǎ. qù píng dì èr shí lǐ, nán xiàng jí tiào wú bù dǔ. yǎng wàng tiān guān, rú cóng gǔ dǐ yǎng guān kàng fēng. qí wèi gāo yě, rú shì fú yún. qí jùn yě, shí bì yǎo tiǎo, rú wú dào jìng, shū bù kě shàng. sì bù jiāng wò shí shàng, yǒu qǐng fù sū. yì lài jī jiǔ pú, chǔ chù yǒu quán shuǐ, mù zhé wèi zhī míng. fù miǎn qiǎng xiāng jiāng xíng, dào tiān guān, zì yǐ yǐ zhì, shàng shí yú lǐ. qí dào bàng shān lē, dà zhě guǎng bā jiǔ chǐ, xiá zhě wǔ liù chǐ. yǎng kuī yán shí sōng shù, yù yù cāng cāng, ruò zài yún zhōng. fǔ shì xī gǔ, lù lù bù kě jiàn zhàng chǐ. suì zhì tiān mén zhī xià. yǎng shì tiān mén, yào liáo rú cóng xué zhōng shì tiān. zhí shàng qī lǐ, lài qí yáng cháng wēi yí, míng yuē huán dào, wǎng wǎng yǒu suǒ, kě dé ér dēng yě. liǎng cóng zhě fú yè, qián rén xiāng qiān, hòu rén jiàn qián rén lǚ dǐ, qián rén jiàn hòu rén dǐng, rú huà zhòng lèi rén ěr. zǎo shí shàng, bū hòu dào tiān mén. shǐ zhě dé tóng wù, xíng zhuàng rú zhōng, yòu fāng bǐng yǒu kǒng, yí fēng shàn jù yě. rǔ nán rén yáng tōng dé zhī. dōng běi bǎi yú bù, dé fēng suǒ, shǐ huáng lì shí jí quē zài nán fāng, hàn wǔ zài qí běi. èr shí yú bù dé běi chuí yuán tái, gāo jiǔ chǐ, fāng yuán sān zhàng suǒ, yǒu liǎng bì. cóng dōng bì shàng, tái shàng yǒu tán, fāng yī zhàng èr chǐ suǒ, shàng yǒu fāng shí, sì wéi yǒu jù shí, sì miàn yǒu quē. xiāng tán zài bài yè, rén duō zhì qián wù tán shàng, yì bù sǎo chú. guó jiā shàng jiàn zhī, zé zhào shū suǒ wèi cù lí suān zǎo láng jí, sàn qián chù shù bǎi, bì bó jù, dào shì wǔ dì fēng shàn zhì tài shān xià, wèi jí shàng, bǎi guān wèi xiān shàng guì bài, zhì lí zǎo qián yú dào yǐ qiú fú, jí cǐ yě." qiǎn shì yù shǐ yǔ lán tái lìng shǐ, jiāng gōng xiān shàng shān kè shí. wén yuē:" wéi jiàn wǔ sān shí yǒu èr nián èr yuè, huáng dì dōng xún shòu, zhì yú dài zōng, chái, wàng zhì yú shān chuān, bān yú qún shén, suì jìn dōng hòu. cóng chén tài wèi xī xíng sī tú shì tè jìn gāo mì hóu yǔ děng. hàn bīn èr wáng zhī hòu zài wèi. kǒng zǐ zhī hòu bāo chéng hóu, xù zài dōng hòu, fān wáng shí èr, xián lái zhù jì. hé tú chì fú fú yuē:' liú xiù fā bīng bǔ bù dào, sì yí yún jí lóng dòu yě, sì qī zhī jì huǒ wéi zhǔ.' hé tú huì chāng fú yuē:' chì dì jiǔ shì, xún shěng de zhōng, zhì píng zé fēng, chéng hé dì dào kǒng jǔ, zé tiān wén líng chū, dì qí ruì xìng. dì liú zhī jiǔ, huì mìng dài zōng, chéng shàn yòng zhī, jiān wěi bù méng. chì hàn dé xīng, jiǔ shì huì chāng, xún dài jiē dāng. tiān dì fú jiǔ, chóng jīng zhī cháng. hàn dà xīng zhī, dào zài jiǔ shì zhī wáng. fēng yú tài shān, kè shí zhe jì, chán yú liáng fù, tuì shěng kǎo wǔ.' hé tú hé gǔ piān yuē:' dì liú zhī xiù, jiǔ míng zhī shì, dì xíng dé, fēng kè zhèng.' hé tú tí liú yǔ yuē:' jiǔ shì zhī dì, fāng míng shèng, chí héng jǔ, jiǔ zhōu píng, tiān xià yǔ.' luò shū zhēn yào dù yuē:' chì sān dé, chāng jiǔ shì, huì xiū fú, hé dì jì, miǎn kè fēng.' xiào jīng gōu mìng jué yuē:' yǔ shuí xíng, chì liú yòng dì, sān jiàn xiào, jiǔ huì xiū, zhuān zī jié xíng fēng dài qīng.' hé luò mìng hòu, jīng chèn suǒ chuán. xī zài dì yáo, cōng míng mì wēi, ràng yǔ shùn shù, hòu yì wò jī. wáng mǎng yǐ jiù hòu zhī jiā, sān sī dǐng zú zhǒng zǎi zhī quán shì, yī tuō zhōu gōng huò guāng fǔ yòu guī zhèng zhī yì, suì yǐ cuàn pàn, tiě hào zì lì. zōng miào huī huài, shè jì sàng wáng, bù dé xuè shí, shí yǒu bā nián. yáng xú qīng sān zhōu shǒu luàn, bīng gé héng xíng, yán jí jīng zhōu, háo jié bìng jiān, bǎi lǐ tún jù, wǎng wǎng tiě hào. běi yí zuò kòu, qiān lǐ wú yān, wú jī míng gǒu fèi zhī shēng. huáng tiān juàn gù huáng dì, yǐ pǐ shù shòu mìng zhòng xìng, nián èr shí bā zài xīng bīng, yǐ cì zhū tǎo, shí yǒu yú nián, zuì rén sī dé. lí shù dé jū ěr tián, ān ěr zhái. shū tóng wén, chē tóng guǐ, rén tóng lún. zhōu yú suǒ tōng, rén jī suǒ zhì, mí bù gòng zhí. jiàn míng táng, lì bì yōng, qǐ líng tái, shè xiáng xù. tóng lǜ dù liàng héng, xiū wǔ lǐ wǔ yù sān bó èr shēng yī sǐ zhì. lì gè xiū zhí, fù yú jiù diǎn. zài wèi sān shí yǒu èr nián, nián liù shí yǒu èr. qián qián rì zè, bù gǎn huāng níng, shè wēi lì xiǎn, qīn xún lí yuán, gōng sù shén qí, huì xù qí lǎo, lǐ shù zūn gǔ, cōng yǔn míng shù. huáng dì wéi shèn hé tú luò shū zhèng wén, shì yuè xīn mǎo, chái, dēng fēng tài shān. jiǎ wǔ, chán yú liáng yīn. yǐ chéng líng ruì, yǐ wéi zhào mín, yǒng cí yī yǔ, chuí yú hòu kūn. bǎi liáo cóng chén, jùn shǒu shī yǐn, xián méng zhǐ yòu, yǒng yǒng wú jí." èr shí èr rì xīn mǎo chén, liào jì tiān yú tài shān xià nán fāng, qún shén jiē cóng sì, yòng lè rú nán jiāo. zhū wáng wáng zhě hòu èr gōng kǒng zǐ hòu bāo chéng jūn, jiē zhù jì wèi shì yě. shì bì, jiāng shēng fēng. huò yuē:" tài shān suī yǐ cóng shí yú chái jì, jīn qīn shēng gào gōng, yí yǒu lǐ jì." yú shì shǐ yè zhě yǐ yī tè shēng yú cháng cí tài shān chù, gào cí tài shān, rú qīn gēng chū liú xiān cí xiān nóng xiān yú gù shì. zhì shí shí, dì yù niǎn shēng shān, rì zhōng hòu dào shān shàng, gēng yī, zǎo bū shí jí wèi yú tán, běi miàn. qún chén yǐ cì chén hòu, xī shàng, bì wèi shēng tán. shàng shū lìng fèng yù dié jiǎn, huáng dì yǐ cùn èr fēn xǐ qīn fēng zhī, qì, tài cháng mìng rén fā tán shàng shí, shàng shū lìng cáng yù dié yǐ, fù shí, fù qì, shàng shū lìng yǐ wǔ cùn yìn fēng shí jiǎn. fēng shàn yí yuē:" yǐ jīn wèi shéng, yǐ shí wèi jiǎn. dōng fāng xī fāng gè sān jiǎn. jiǎn zhōng shí ní jí tán tǔ, gè rú qí fāng sè." shì bì, huáng dì zài bài, qún chén chēng wàn suì. mìng rén lì suǒ kè shí bēi, nǎi fù dào xià. èr shí wǔ rì jiǎ wǔ, chán, jì dì yú liáng fǔ yīn, yǐ gāo hòu pèi, shān chuān qún shén cóng sì, rú yuán shǐ zhōng běi jiāo gù shì. fú qián yuē:" chán, guǎng tǔ dì." xiàng wēi yuē:" chú dì yuē shàn. hòu gǎi shàn yuē chán, shén zhī yě." sì yuè jǐ mǎo, dà shè tiān xià, yǐ jiàn wǔ sān shí èr nián wèi jiàn wǔ zhōng yuán yuán nián, yǐ jí rì kè yù dié shū hán cáng jīn kuì, xǐ yìn fēng zhī. yǐ yǒu, shǐ tài wèi xíng shì, yǐ tè shēng gào zhì gāo miào. tài wèi fèng kuì yǐ gào gāo miào, cáng yú miào shì xī bì shí shì gāo zhǔ shì zhī xià. sī mǎ biāo lùn yuē:" zì shàng huáng yǐ lái, fēng tài shān zhě, zhì zhōu qī shí èr dài. yì xìng zé gǎi fēng zhě, zhe yī dài zhī shǐ, míng bù xiāng xí yě. jì shì zhī wáng xún shòu, zé yǒu xiū fēng yǐ jì ér yǐ. zì qín shǐ huáng xiào wǔ dì fēng tài shān, běn yīn hǎo shén xiān xìn fāng shì zhī yán, jí zào shí jiǎn yìn fēng zhī shì yě. tiān dào zhì chéng, yuē ér bù fèi, gù shēng yòng dú, qì yòng táo páo, dài jiāng wú shì yǔ jiǎn fēng zhī jiān, ér lè nán gōng zhī shí yě. qiě wéi fēng wèi gǎi dài, xià shào kāng zhōu xuān wáng, yóu fèi fù xīng, bù wén gǎi fēng. guāng wǔ yù yīn xiào wǔ gù fēng, ér liáng sōng gù zhēng, yǐ wéi bì gǎi, nǎi dàng tiān yì. jì fēng zhī hòu, wèi yǒu néng fú, ér sōng zú bèi zhū sǐ, suī zuì yóu shēn zuò, gài yì wū shén zhī jiù yě. qiě dì wáng suǒ yǐ néng dà zhe yú hòu zhě, shí zài qí dé jiā yú rén, bù wén qí zài fēng yǐ." cuī líng ēn yuē:" zì zhōu yǐ qián, fēng zhě jiē fēng tǔ wèi tán, zhì qín huáng hàn wǔ, shǐ yòng shí jiǎn." yuán hóng yuē:" fū yī ràng shòu zhōng, bì yǒu zhì dé yú tiān xià zhēng fá gé mìng, zé yǒu dà gōng yú wàn wù. shì gù wáng zhě chū jī, zé yǒu fēng shàn zhī shì, gài yǐ qí chéng gōng gào yú shén míng zhě yě. fū dōng fāng zhě, wàn wù zhī suǒ shǐ shān yuè zhě, líng qì zhī suǒ zhái. gù qiú zhī wù běn, bì yú qí shǐ qǔ qí suǒ tōng, bì yú suǒ zhái. chóng qí tán chǎng, zé wèi zhī fēng míng qí dài xìng, zé wèi zhī chán. rán zé fēng shàn zhě, wáng zhě kāi wù zhī dà lǐ yě. dé bù zhōu qià, bù dé zhé yì sī shì gōng bù hóng jì, bù dé fǎng fú sī lǐ. kuàng dài yī yǒu, qí dào zhì gāo. gù zì huáng dì yáo shùn, zhì yú sān dài, gè yī de fēng shàn, wèi yǒu zhōng xiū qí lǐ zhě yě. suī jì tǐ zhī jūn, shí yǒu gōng dé, cǐ gài lǜ fù jiù yè, zēng xiū qí qián zhèng, bù dé yǎng qí zào guó tóng fú gǎi wù zhě yě. fū shén dào zhēn yī, qí yòng bù fán tiān dì yì jiǎn, qí lǐ shàng zhì. gù jí yòng bái máo, guì qí chéng sù qì yòng táo páo, qǔ qí yì cóng. rán fēng shàn zhī lǐ, jiǎn yì kě yě. ruò fú shí hán yù dié, fēi tiān dì zhī xìng yě."
二月,帝至奉高,(应劭汉官马第伯封禅仪记曰:“车驾正月二十八日发雒阳宫,二月九日到鲁,十二日宿奉高。遣虎贲郎将先上山,三按行。还,益治道徒千人。十五日,始斋。诸扈从王公以下及东方诸侯尽斋。马第伯自云,某等七十人先之山虞,观祭山坛治石。石二枚,状博平,圜九尺,此坛上石也。其一石,武帝时石也。时用五车不能上,因置山下,为屋,号五车石。四维距石长丈二尺,广二尺,厚尺半所,四枚。检石长三尺,广六寸,状如封箧。长检十枚。一纪号石,高丈二尺,广三尺,厚尺二寸,名曰立石。一枚,刻文字,纪功德。是朝上山骑行,往往道峻峭,下骑,步牵马,乍步乍骑,且相半,至中观,留马。去平地二十里,南向极眺无不睹。仰望天关,如从谷底仰观抗峰。其为高也,如视浮云。其峻也,石壁窅窱,如无道迳,殊不可上。四布僵卧石上,有顷复苏。亦赖赍酒脯,处处有泉水,目辄为之明。复勉强相将行,到天关,自以已至,尚十馀里。其道傍山肋,大者广八九尺,狭者五六尺。仰窥岩石松树,郁郁苍苍,若在云中。俯视谿谷,碌碌不可见丈尺。遂至天门之下。仰视天门,窔辽如从穴中视天。直上七里,赖其羊肠逶迤,名曰环道,往往有索,可得而登也。两从者扶掖,前人相牵,后人见前人履底,前人见后人顶,如画重累人耳。早食上,晡后到天门。使者得铜物,形状如钟,又方柄有孔,疑封禅具也。汝南人阳通得之。东北百馀步,得封所,始皇立石及阙在南方,汉武在其北。二十馀步得北垂圆台,高九尺,方圆三丈所,有两陛。从东陛上,台上有坛,方一丈二尺所,上有方石,四维有距石,四面有阙。乡坛再拜谒,人多置钱物坛上,亦不扫除。国家上见之,则诏书所谓酢梨酸枣狼藉,散钱处数百,弊帛具,道是武帝封禅至泰山下,未及上,百官为先上跪拜,置梨枣钱於道以求福,即此也。”)遣侍御史与兰台令史,将工先上山刻石。(文曰:”维建武三十有二年二月,皇帝东巡狩,至於岱宗,柴,望秩於山川,班於群神,遂觐东后。从臣太尉憙、行司徒事特进高密侯禹等。汉宾二王之后在位。孔子之后褒成侯,序在东后,蕃王十二,咸来助祭。河图赤伏符曰:'刘秀发兵捕不道,四夷云集龙斗野,四七之际火为主。'河图会昌符曰:'赤帝九世,巡省得中,治平则封,诚合帝道孔矩,则天文灵出,地祇瑞兴。帝刘之九,会命岱宗,诚善用之,奸伪不萌。赤汉德兴,九世会昌,巡岱皆当。天地扶九,崇经之常。汉大兴之,道在九世之王。封於泰山,刻石著纪,禅於梁父,退省考五。'河图合古篇曰:'帝刘之秀,九名之世,帝行德,封刻政。'河图提刘予曰:'九世之帝,方明圣,持衡矩,九州平,天下予。'雒书甄曜度曰:'赤三德,昌九世,会修符,合帝际,勉刻封。'孝经钩命决曰:'予谁行,赤刘用帝,三建孝,九会修,专兹竭行封岱青。'河雒命后,经谶所传。昔在帝尧,聪明密微,让与舜庶,后裔握机。王莽以舅后之家,三司鼎足冢宰之权势,依讬周公、霍光辅幼归政之义,遂以篡叛,僣号自立。宗庙隳坏,社稷丧亡,不得血食,十有八年。杨、徐、青三州首乱,兵革横行,延及荆州,豪杰并兼,百里屯聚,往往僣号。北夷作寇,千里无烟,无鸡鸣狗吠之声。皇天睠顾皇帝,以匹庶受命中兴,年二十八载兴兵,以次诛讨,十有馀年,罪人斯得。黎庶得居尔田,安尔宅。书同文,车同轨,人同伦。舟舆所通,人迹所至,靡不贡职。建明堂,立辟雍,起灵台,设庠序。同律度量衡,修五礼五玉三帛二牲一死贽。吏各修职,复於旧典。在位三十有二年,年六十有二。乾乾日昃,不敢荒宁,涉危历险,亲巡黎元,恭肃神祇,惠恤耆老,理庶遵古,聪允明恕。皇帝惟慎河图、雒书正文,是月辛卯,柴,登封泰山。甲午,禅於梁阴。以承灵瑞,以为兆民,永慈一宇,垂於后昆。百寮从臣,郡守师尹,咸蒙祉祐,永永无极。”)二十二日辛卯晨,燎祭天於泰山下南方,群神皆从祀,用乐如南郊。诸王、王者后二公、孔子后褒成君,皆助祭位事也。事毕,将升封。或曰:”泰山虽已从食於柴祭,今亲升告功,宜有礼祭。”於是使谒者以一特牲於常祠泰山处,告祠泰山,如亲耕、貙刘、先祠、先农、先虞故事。至食时,帝御辇升山,日中后到山上,更衣,早晡时即位於坛,北面。群臣以次陈后,西上,毕位升坛。尚书令奉玉牒检,皇帝以寸二分玺亲封之,讫,太常命人发坛上石,尚书令藏玉牒已,复石,覆讫,尚书令以五寸印封石检。(封禅仪曰:”以金为绳,以石为检。东方西方各三检。检中石泥及坛土,各如其方色。”)事毕,皇帝再拜,群臣称万岁。命人立所刻石碑,乃复道下。二十五日甲午,禅,祭地於梁甫阴,以高后配,山川群神从祀,如元始中北郊故事。(服虔曰:”禅,广土地。”项威曰:”除地曰墠。后改墠曰禅,神之也。”)四月己卯,大赦天下,以建武三十二年为建武中元元年,以吉日刻玉牒书函藏金匮,玺印封之。乙酉,使太尉行事,以特牲告至高庙。太尉奉匮以告高庙,藏於庙室西壁石室高主室之下。(司马彪论曰:”自上皇以来,封泰山者,至周七十二代。易姓则改封者,著一代之始,明不相袭也。继世之王巡狩,则有修封以祭而已。自秦始皇、孝武帝封泰山,本因好神仙信方士之言,及造石检印封之事也。天道质诚,约而不费,故牲用犊,器用陶匏,殆将无事与检封之间,而乐难攻之石也。且唯封为改代,夏少康、周宣王,由废复兴,不闻改封。光武欲因孝武故封,而梁松固争,以为必改,乃当天意。既封之后,未有能福,而松卒被诛死,虽罪由身作,盖亦诬神之咎也。且帝王所以能大著於后者,实在其德加於人,不闻其在封矣。”崔灵恩曰:”自周以前,封者皆封土为坛,至秦皇、汉武,始用石检。”袁宏曰:”夫揖让受终,必有至德於天下;征伐革命,则有大功於万物。是故王者初基,则有封禅之事,盖以其成功告於神明者也。夫东方者,万物之所始;山岳者,灵气之所宅。故求之物本,必於其始;取其所通,必於所宅。崇其坛场,则谓之封;明其代兴,则谓之禅。然则封禅者,王者开务之大礼也。德不周洽,不得辄议斯事;功不弘济,不得仿彿斯礼。旷代一有,其道至高。故自黄帝、尧、舜,至於三代,各一得封禅,未有中修其礼者也。虽继体之君,时有功德,此盖率复旧业,增修其前政,不得仰齐造国同符改物者也。夫神道贞一,其用不烦;天地易简,其礼尚质。故藉用白茅,贵其诚素;器用陶匏,取其易从。然封禅之礼,简易可也。若夫石函玉牒,非天地之性也。”)
wèi míng dì shí, zhōng hù jūn jiǎng jì qǐng fēng shàn, dì suī jù jì yì, ér shí shǐ gāo táng lóng cǎo fēng shàn yí, yǐ tiān xià wèi yī, bù yù biàn xíng dà lǐ. huì gāo táng lóng zú, bù xíng.
魏明帝时,中护军蒋济请封禅,帝虽拒济议,而实使高堂隆草封禅仪,以天下未一,不欲便行大礼。会高堂隆卒,不行。
jìn wǔ dì píng wú, tài kāng yuán nián, wèi guàn yì fēng shàn, dì yuē:" cǐ shèng dé zhī shì, suǒ wèi yì yě." guàn děng yòu zòu, zhì yú zài sān, zhào bào jué zhī.
晋武帝平吴,太康元年,卫瓘议封禅,帝曰:“此盛德之事,所未议也。”瓘等又奏,至於再三,诏报绝之。
sòng wén dì zài wèi cháng jiǔ, yǒu yì fēng shàn, zhào xué shì shān qiān zhī cǎo qí yí zhù. shǔ hòu wèi shī nán bī, qí yì nǎi xī. xiào wǔ dà míng yuán nián shí yī yuè wù shēn, tài zǎi jiāng xià wáng yì gōng biǎo sān qǐng, dì yǐ wén guǐ wèi yī, bù cóng.
宋文帝在位长久,有意封禅,诏学士山谦之草其仪注。属后魏师南逼,其意乃息。孝武大明元年十一月戊申,太宰江夏王义恭表三请,帝以文轨未一,不从。
běi qí yǒu xún shòu zhī lǐ, bìng dēng fēng zhī yí, jìng bù xíng.
北齐有巡狩之礼,并登封之仪,竟不行。
suí kāi huáng shí sì nián, qún chén qǐng fēng shàn, wén dì mìng niú hóng děng chuàng dìng qí lǐ, dì yuē:" cǐ shì tǐ dà, zhèn hé dé yǐ kān zhī! dàn dāng dōng shòu, yīn bài dài shān."
隋开皇十四年,群臣请封禅,文帝命牛弘等创定其礼,帝曰:“此事体大,朕何德以堪之!但当东狩,因拜岱山。”
dà táng zhēn guān shí yī nián, zuǒ pú yè fáng xuán líng děng yì:" àn fēng shàn zhě, běn yǐ gōng chéng gào yú shàng dì, tiān dào chóng zhì, yì qǔ chún sù, gù jí yòng gǎo jiē, zūn yǐ wǎ wǔ. yòu àn liáng fǔ shì wèi liáng yīn, jìn dài shè lǐ tán yú shān shàng, nǎi guāi chù yīn zhī yì. jīn dìng tán wèi yú shān běi." yòu yì hào tiān shàng dì tán:" jiāng fēng xiān jì, yì zài gào shén, yīn dāng wèi tán xià zhǐ, xiān chén zhāi jié. zàn xiǎng yǐ bì, rán hòu dēng fēng, jì biǎo zhòng shèn zhī shēn, jiān shì xíng shì yǒu jiàn. jīn qǐng jì yú tài shān xià, shè tán yǐ sì shàng dì, tài zǔ jǐng huáng dì pèi xiǎng. tán fāng shí èr zhàng, gāo zhàng èr chǐ." yòu yì zhì yù dié:" zhǎng chǐ sān cùn, guǎng hòu gè wǔ cùn, yù jiǎn hòu èr cùn, cháng duǎn kuò xiá yī rú yù dié. qí yìn chǐ qǐng suí xǐ dà xiǎo, réng chán yǐ jīn shéng wǔ zhōu." yòu yì yù cè:" sì méi, gè zhǎng chǐ sān cùn, guǎng cùn wǔ fēn. měi cè wǔ jiǎn, jù yǐ jīn biān. qí yī diàn shàng dì, yī diàn tài zǔ zuò, yī diàn huáng dì qí, yī diàn gāo zǔ zuò." yòu yì jīn kuì:" cháng duǎn lìng róng yù cè, gāo guǎng gè liù cùn. xíng zhì rú jīn zhī biǎo hán. chán yǐ jīn shéng, fēng yǐ jīn ní, yìn yǐ shòu mìng xǐ." yòu yì fāng shí:" sān méi, yǐ wéi zài lèi. qí shí méi shí jiǎn, kè fāng shí sì biān ér lì zhī. chán yǐ jīn shéng, fēng yǐ shí ní, yìn yǐ shòu mìng xǐ." yòu yì tài shān shàng yuán tán:" guǎng wǔ zhàng, gāo jiǔ chǐ, yòng wǔ sè tǔ jiā zhī. sì miàn gè shè yī bì. yù wèi zài tán nán, shēng zì nán bì, ér jiù shàng fēng yù dié." yòu yì yuán tán shàng tǔ fēng yuē:" fán yán fēng zhě, jiē shì jī tǔ zhī míng. jīn qǐng yú yuán tán shàng, ān fāng shí, xǐ jiān jì bì, jiā tǔ zhù yǐ wéi fēng. gāo zhàng èr chǐ, ér guǎng èr zhàng, yǐ wǔ sè tǔ yì fēng, yù dié shū cáng qí nèi. sì chán zhī suǒ, tǔ fēng zhì yì tóng cǐ." yòu yì yù xǐ yuē:" xiáng qián zài fāng shí jiān fēng, yù jiǎn jīn ní, bì zī yìn xǐ, yǐ wéi mì gù. jīn qǐng yī lìng yòng shòu mìng xǐ yǐ fēng shí jiǎn. qí yù jiǎn jì yǔ shí jiǎn dà xiǎo bù tóng, qǐng gèng zào xǐ yī méi, fāng cùn èr fēn, wén tóng shòu mìng, yǐ fēng yù dié. shí jiǎn xíng zhì, yī hòu hàn jiàn wǔ gù shì." yòu yì lì bēi yuē:" lè shí jì hào, chuí yù hòu kūn, měi shèng dé zhī xíng róng, chǎn hòu wáng zhī xiū liè, qí yì dà yǐ. qǐng kè sòng lì bēi, míng yáng gōng yè." yòu yì shè gào zhì tán yuē:" jì zhì shān xià, lǐ xíng gào zhì, chái yú dōng fāng shàng dì, wàng zhì biàn lǐ qún shén. jīn qǐng qí tán fāng bā shí yī chǐ, gāo sān chǐ, bì réng sì chū. qí chán fāng tán jí zì yú yí shì, qǐng rú jīn lǐ. réng lǐ chái jì wàng zhì, tóng shí xíng shì." yòu yì fèi shí quē jí dà xiǎo jù shí. zhào cóng cǐ yì, yú jiē bà zhī, suì fù zhì yú jīn lǐ. tài cháng jiù yí, fēng shàn jiàng shén yuè gē, bìng yòng jiāo qiū zhī cí. wéi ān rén bó zhī yuē:" fū jì tiān zuò yuè, běn wèi shén tīng gāo yuǎn, shēng chòu nán jiē, suǒ yǐ gē yǒng wén cí, yī yǐ xián guǎn, dí dàng xuān chàng, jì qí lái gé. jīn yì yù fán chái yú dài zōng zhī xià, bō shēng zhāo gào, qǐng xiáng yuán qiū zhī shàng, fū shén tīng cōng míng, bù kě làn jiǎ, rú yī yuè shēng, yīng lín guó nèi, ér tài shān zhī xià shén, qí kě dé sì hū? yòu máo shī zhōu sòng, jiāo sì gē hào tiān, fēng shàn gē shí mài, èr piān gè bié, zú shì zhèng míng. wèi yí cǎi zhōu sòng, chuàng xīn cí, gào jīng chéng yú shàng tiān, qǐng huáng líng yú dōng yuè, yú shì hé gǔ." qí hòu jìng cóng ān rén zhī yì.
大唐贞观十一年,左仆射房玄龄等议:“按封禅者,本以功成告於上帝,天道崇质,义取醇素,故藉用藁秸,樽以瓦甒。又按梁甫是谓梁阴,近代设礼坛於山上,乃乖处阴之义。今定坛位於山北。”又议昊天上帝坛:“将封先祭,义在告神,因当为坛下趾,先陈斋絜。赞飨已毕,然后登封,既表重慎之深,兼示行事有渐。今请祭於泰山下,设坛以祀上帝,太祖景皇帝配享。坛方十二丈,高丈二尺。”又议制玉牒:”长尺三寸,广厚各五寸,玉检厚二寸,长短阔狭一如玉牒。其印齿请随玺大小,仍缠以金绳五周。”又议玉册:“四枚,各长尺三寸,广寸五分。每册五简,俱以金编。其一奠上帝,一奠太祖座,一奠皇地祇,一奠高祖座。”又议金匮:“长短令容玉册,高广各六寸。形制如今之表函。缠以金绳,封以金泥,印以受命玺。”又议方石:“三枚,以为再累。其十枚石检,刻方石四边而立之。缠以金绳,封以石泥,印以受命玺。”又议泰山上圆坛:“广五丈,高九尺,用五色土加之。四面各设一陛。御位在坛南,升自南陛,而就上封玉牒。”又议圆坛上土封曰:“凡言封者,皆是积土之名。今请於圆坛上,安方石,玺缄既毕,加土筑以为封。高丈二尺,而广二丈,以五色土益封,玉牒书藏其内。祀禅之所,土封制亦同此。”又议玉玺曰:“详前载方石缄封,玉检金泥,必资印玺,以为秘固。今请依令用受命玺以封石检。其玉检既与石检大小不同,请更造玺一枚,方寸二分,文同受命,以封玉牒。石检形制,依后汉建武故事。”又议立碑曰:“勒石纪号,垂裕后昆,美盛德之形容,阐后王之休烈,其义大矣。请刻颂立碑,明扬功业。”又议设告至坛曰:“既至山下,礼行告至,柴於东方上帝,望秩遍礼群神。今请其坛方八十一尺,高三尺,陛仍四出。其禅方坛及自馀仪式,请如今礼。仍礼柴祭望秩,同时行事。”又议废石阙及大小距石。诏从此议,馀皆罢之,遂附制於今礼。(太常旧仪,封禅降神乐歌,并用郊丘之辞。韦安仁驳之曰:“夫祭天作乐,本谓神听高远,声臭难接,所以歌咏文辞,依倚弦管,涤荡宣畅,冀其来格。今瘗玉燔柴於岱宗之下,播声昭告,请降圜丘之上,夫神听聪明,不可滥假,如依乐声,应临国内,而泰山之下神,其可得祀乎?又毛诗周颂,郊祀歌昊天,封禅歌时迈,二篇各别,足是证明。谓宜采周颂,创新词,告精诚於上天,请皇灵於东岳,於事合古。”其后竟从安仁之议。)
lín dé èr nián, yǒu sī jìn yí zhù" yú tài yuè nán sì lǐ wèi yuán tán, sān chéng, shí èr bì, rú yuán qiū zhī zhì. tán shàng shì yǐ qīng, sì miàn gè yī fāng sè, bìng zào liáo tán jí wěi sān chóng. yòu zào yù cè sān méi, jiē yǐ jīn shéng biān yù dié wèi zhī. měi dié zhǎng chǐ èr cùn, guǎng cùn èr fēn, hòu sān fēn, kè yù tián jīn wèi zì. yòu wèi yù kuì yī, yǐ cáng zhèng zuò yù cè wèi jīn kuì èr, yǐ cáng pèi zuò yù cè: gè zhǎng chǐ sān cùn. bìng yù jiǎn fāng wǔ cùn, dāng shéng chán chù kè wèi wǔ dào, dāng fēng xǐ chù kè shēn èr fēn, fāng cùn èr fēn. yòu wèi huáng jīn shéng yǐ chán jīn yù kuì, gè wǔ zhōu, wèi jīn ní yǐ ní zhī. wèi yù xǐ yī méi, fāng cùn èr fēn, wén tóng shòu mìng xǐ, yǐ fēng jīn yù kuì. yòu wèi shí shí gǎn, yǐ cáng yù kuì. yòng fāng shí zài lèi, gè fāng wǔ chǐ, hòu yī chǐ. kè fāng shí zhōng lìng róng yù kuì. shí gǎn páng shī jiǎn chù, jiē kè shēn sān cùn sān fēn, kuò yī chǐ. dāng shéng chù jiē kè shēn sān fēn, kuò cùn wǔ fēn. wèi shí jiǎn shí méi, yǐ jiǎn shí shí gǎn, jiē zhǎng sān chǐ, kuò yī chǐ, hòu qī cùn. jiē kè wèi yìn chǐ sān dào, shēn sì cùn. dāng fēng xǐ chǔ fāng wǔ cùn, dāng tōng shéng chù kuò cùn wǔ fēn. jiē yǒu xiǎo shí gài, zhì yǔ jiǎn kè chù xiāng yìng, yǐ jiǎn yè yú xié fǎn fēng ní. qí jiǎn lì yú shí gǎn páng, nán fāng běi fāng gè sān, dōng fāng xī fāng gè èr, qù shí gǎn yú jiē qī cùn. wèi jīn shéng sān yǐ chán shí shí gǎn, gè wǔ zhōu, jìng sān fēn. wèi shí ní yǐ ní shí shí gǎn, qí ní, mò shí hé fāng sè tǔ wèi zhī. wèi jù shí shí èr méi, fēn jù shí gǎn yú, jiē zài lèi, gè kuò èr chǐ, hòu yī chǐ, zhǎng yī zhàng, xié kè qí shǒu, lìng yǔ shí gǎn yú xiāng yìng. yǐ wǔ sè tǔ fēng zhī. tài shān zhī shàng, shè dēng fēng zhī tán, shàng jìng wǔ zhàng èr chǐ, gāo jiǔ chǐ, sì chū bì. tán shàng shì yǐ qīng, sì miàn yī fāng sè. yī wěi, suí dì zhī yí. yòu wèi jiàng chán tán yú shè shǒu shān shàng, fāng tán bā yú, yī chéng bā bì, rú fāng qiū zhī zhì. tán shàng shì yǐ huáng, sì miàn yī fāng sè. sān wěi, suí dì zhī yí. qí yù cè yù kuì shí shí gǎn shí jiǎn jù shí děng, yì tóng fēng sì zhī zhì. yòu fēng sì yǐ gāo zǔ tài zōng tóng pèi, chán shè shǒu yǐ tài mù wén dé huáng hòu tóng pèi, jiē yǐ gōng qīng chōng yà xiàn zhōng xiàn zhī lǐ." zhì yuē:" gǔ jīn diǎn zhì, wén zhì bù tóng, zhì yú zhì dù, jiē suí dài yán gé, wéi sì tiān dì, dú bù gǎi zhāng, sī nǎi zì chǔ yú hòu, fèng tiān yǐ báo. yòu jīn fēng shàn, jí yòng yù dié jīn shéng, qì wù zhī jiān, fù yǒu wǎ zūn jiē xí, yī shí xíng lǐ, wén zhì dùn guāi, bó ér bù lún, shēn wèi wèi qiè. qí fēng sì jiàng chán suǒ shè shàng dì hòu tǔ wèi, xiān shè gǎo jiē wǎ wǔ piáo bēi děng wù, bìng yí gǎi yòng yīn rù léi jué. qí zhū jiāo sì, yì yí zhǔn cǐ." yú shì hào tiān shàng dì zhī zuò rù yǐ cāng, huáng dì qí rù yǐ huáng, pèi dì jí hòu rù yǐ zǐ, wǔ fāng shàng dì jí dà míng yè míng shí dì rù jiē yǐ fāng sè, nèi guān yǐ xià xí jiē yǐ guǎn. fēng shàn shǐ xǔ jìng zōng yǔ lǐ guān děng yòu zòu yuē:" jǐn àn sī mǎ biāo xù hàn shū yuē, jiàn wǔ sān shí èr nián fēng tài shān, qiú yuán fēng gù shì suǒ shī yòng zhě. yǒu sī zòu yòng yù dié shū cáng fāng shí zhōng, hòu wǔ cùn, zhǎng chǐ sān cùn, guǎng wǔ cùn. yǒu yù jiǎn, hòu èr cùn, cháng duǎn kuò xiá, yī rú yù dié. yòu àn shuō wén yún:' jiǎn, dié yě.' zé zhī dié shì jiǎn zhī bié míng, qiě dié shì piàn zhú, gù qí zì cóng piàn. fēng shàn dié suī yòng yù, qí zhì yí yǔ zhú tóng. guǎng hòu wǔ cùn, hé míng jiǎn dié? yòu àn xiào jīng gōu mìng jué yún:' liù jīng cè zhǎng chǐ sì cùn, xiào jīng cè zhǎng chǐ èr cùn.' biàn jiǎn gǔ zhī jiǎn dié, wú chǐ sān cùn zhī zhì. chén děng cān xiáng diǎn gù, wù qǔ shé zhōng, qí yù dié qǐng tóng yù jiǎn cè, zhǎng chǐ èr cùn, guǎng cùn èr fēn, hòu sān fēn, yǐ jīn shéng lián biān, tóng jiǎn zhī shù, suí wén duō shǎo, shèng zhī yù kuì, fēng dié shí nèi, zé hé gǔ wén, yú shì wèi yǔn." zhào cóng zhī. sān nián chūn zhēng yuè wù chén shuò, yǒu shì yú tài shān, qīn sì hào tiān shàng dì yú fēng sì zhī tán. jǐ sì, dēng yú tài shān, xíng fēng shàn zhī lǐ. gēng wǔ, jiàng chán yú shè shǒu shān. rén shēn, dà shè tiān xià, gǎi yuán gān fēng. chū yì shè niú shì, tài cháng bó shì péi shǒu zhēn zòu yuē:" jù zhōu lǐ jí guó yǔ, jiāo sì tiān dì, tiān zǐ zì shè qí shēng. hàn wǔ fēng tài shān, lìng shì zhōng rú zhě shè niú xíng shì. zhì yú yú sì, yì wú shè shēng zhī wén. dàn qīn chōng shè shēng, suī shì gǔ lǐ, jiǔ cóng fèi shěng. jù fēng shàn lǐ: sì rì, wèi míng shí wǔ kè, zǎi yǐ luán dāo gē shēng. bǐ luán jià zhì shí, láo shēng zǒng bì, bì xià wéi diàn yù zhuó xiàn ér yǐ. jīn ruò sì qián yī rì shè shēng, shì jí shāng zǎo. sì rì fāng shǐ shè shēng, shì yòu shāng wǎn. ruò yī hàn wǔ gù shì, jí fēi qīn shè zhī yí, shì bù kě xíng."
麟德二年,有司进仪注“於太岳南四里为圆坛,三成,十二陛,如圜丘之制。坛上饰以青,四面各依方色,并造燎坛及壝三重。又造玉册三枚,皆以金绳编玉牒为之。每牒长尺二寸,广寸二分,厚三分,刻玉填金为字。又为玉匮一,以藏正座玉册;为金匮二,以藏配座玉册:各长尺三寸。并玉检方五寸,当绳缠处刻为五道,当封玺处刻深二分,方寸二分。又为黄金绳以缠金玉匮,各五周,为金泥以泥之。为玉玺一枚,方寸二分,文同受命玺,以封金玉匮。又为石〈石感〉,以藏玉匮。用方石再累,各方五尺,厚一尺。刻方石中令容玉匮。〈石感〉旁施检处,皆刻深三寸三分,阔一尺。当绳处皆刻深三分,阔寸五分。为石检十枚,以检石〈石感〉,皆长三尺,阔一尺,厚七寸。皆刻为印齿三道,深四寸。当封玺处方五寸,当通绳处阔寸五分。皆有小石盖,制与检刻处相应,以检擫(於协反)封泥。其检立於〈石感〉旁,南方北方各三,东方西方各二,去〈石感〉隅皆七寸。为金绳三以缠石〈石感〉,各五周,径三分。为石泥以泥石〈石感〉,其泥,末石和方色土为之。为距石十二枚,分距〈石感〉隅,皆再累,各阔二尺,厚一尺,长一丈,斜刻其首,令与〈石感〉隅相应。以五色土封之。泰山之上,设登封之坛,上径五丈二尺,高九尺,四出陛。坛上饰以青,四面依方色。一壝,随地之宜。又为降禅坛於社首山上,方坛八隅,一成八陛,如方丘之制。坛上饰以黄,四面依方色。三壝,随地之宜。其玉册、玉匮、石〈石感〉、石检、距石等,亦同封祀之制。又封祀以高祖、太宗同配,禅社首以太穆、文德皇后同配,皆以公卿充亚献、终献之礼。”制曰:“古今典制,文质不同,至於制度,皆随代沿革,唯祀天地,独不改张,斯乃自处於厚,奉天以薄。又今封禅,即用玉牒金绳,器物之间,复有瓦樽秸席,一时行礼,文质顿乖,驳而不伦,深为未惬。其封祀、降禅所设上帝、后土位,先设藁秸、瓦甒、瓢杯等物,并宜改用茵褥罍爵。其诸郊祀,亦宜准此。”於是昊天上帝之座褥以苍,皇地祇褥以黄,配帝及后褥以紫,五方上帝及大明、夜明、时帝褥皆以方色,内官以下席皆以莞。(封禅使许敬宗与礼官等又奏曰:“谨按司马彪续汉书曰,建武三十二年封泰山,求元封故事所施用者。有司奏用玉牒书藏方石中,厚五寸,长尺三寸,广五寸。有玉检,厚二寸,长短阔狭,一如玉牒。又按说文云:'简,牒也。'则知牒是简之别名,且牒是片竹,故其字从片。封禅牒虽用玉,其制宜与竹同。广厚五寸,何名简牒?又按孝经钩命决云:'六经册长尺四寸,孝经册长尺二寸。'遍检古之简牒,无尺三寸之制。臣等参详典故,务取折衷,其玉牒请同玉简册,长尺二寸,广寸二分,厚三分,以金绳连编,同简之数,随文多少,盛之玉匮,封牒石内,则合古文,於事为允。”诏从之。)三年春正月戊辰朔,有事於泰山,亲祀昊天上帝於封祀之坛。己巳,登於泰山,行封禅之礼。庚午,降禅於社首山。壬申,大赦天下,改元乾封。(初议射牛事,太常博士裴守贞奏曰:”据周礼及国语,郊祀天地,天子自射其牲。汉武封泰山,令侍中儒者射牛行事。至於馀祀,亦无射牲之文。但亲舂射牲,虽是古礼,久从废省。据封禅礼:祀日,未明十五刻,宰以鸾刀割牲。比銮驾至时,牢牲总毕,陛下唯奠玉酌献而已。今若祀前一日射牲,事即伤早。祀日方始射牲,事又伤晚。若依汉武故事,即非亲射之仪,事不可行。”)
wǔ tài hòu tiān cè wàn suì èr nián là yuè jiǎ shēn, dēng fēng yú sōng yuè, dà shè tiān xià, gǎi yuán wèi wàn suì dēng fēng. dīng hài, chán yú shǎo shì shān.
武太后天册万岁二年腊月甲申,登封於嵩岳,大赦天下,改元为万岁登封。丁亥,禅於少室山。
kāi yuán shí èr nián, zhì:" yǐ shí sān nián yǒu shì tài shān. suǒ sī yǔ gōng qīng zhū rú xiáng zé diǎn lǐ, xiān wèi bèi jù." zhōng shū lìng zhāng shuō yòu sàn qí cháng shì xú jiān děng yǔ lǐ guān zhuàn dōng fēng yí zhù. zhāng shuō wèi xú jiān děng yuē:" gān fēng jiù yí, chán shè shǒu, xiǎng huáng dì qí, yǐ xiān hòu pèi xiǎng. wáng zhě fù tiān ér mǔ dì, huáng dì qí suī dāng jīn huáng mǔ wèi, yì dāng wǎng dì zhī mǔ yě, zi pèi mǔ xiǎng, yì yǒu hé xián? ér yǐ huáng hòu pèi dì qí, fēi gǔ zhī zhì yě. tiān jiàn kǒng míng, fú shàn rú xiǎng. gān fēng zhī lǐ, wén dé huáng hòu pèi huáng dì qí, tiān hòu wèi yà xiàn, yuè guó tài fēi wèi zhōng xiàn. yǐ gōng wéi jiē shén, yǒu guāi jiù diǎn. shàng xuán bù yòu, suì yǒu shòu mìng yì xìng zhī shì, zōng shè zhōng pǐ, gōng zú zhū miè, jiē yóu cǐ yě. jǐng lóng zhī jì, yǒu shì yuán qiū, wéi shù rén wéi yà xiàn, jiē yǐ fù rén shēng tán zhí biān dòu, xiè dú qióng cāng, xiǎng lǐ bù jié. wèi jí yú nián, guó yǒu dà nàn, yà xiàn zhōng xiàn jiē shòu qí jiù, píng zuò zhāi láng jí nǚ rén zhí jì zhě, duō yì yāo zú. jīn zhǔ shàng zūn tiān jìng shén, shì zī gé zhèng. sī lǐ qǐng yǐ ruì zōng dà shèng zhēn huáng dì pèi huáng dì qí, yòu shén zuò zhǔ." cóng zhī." yòu àn xiǎn qìng nián xǔ jìng zōng yīn xiū lǐ zòu gǎi fán chái zài jì qián, zhuàng chēng' jì sì zhī lǐ, bì xiān jiàng shén. zhōu rén xiàng chòu, jì tiān zé fán chái' zhě. chén děng jǐn àn, lǐ, yíng shén zhī yí, lè liù biàn ér tiān shén jiàng, bā biàn ér dì qí chū, jiǔ biàn zé guǐ shén kě dé ér lǐ yǐ. zé jiàng shén yǐ lè, zhōu lǐ zhèng wén, fēi wèi fán chái yǐ jiàng shén yě. yòu àn jìn guō pú nán jiāo fù jí zhù ěr yǎ, yì jì hòu fāng fán. yòu àn sòng zhì suǒ lùn, yì jì hòu fán chái. yòu jiǎn nán qí běi qí yòu liáng jiāo sì, yì xiān yǐn fú jiǔ qì fán liáo. qǐng yī zhēn guān jiù lǐ, xiān jì hòu liáo".
开元十二年,制:“以十三年有事泰山。所司与公卿诸儒详择典礼,先为备具。”中书令张说、右散骑常侍徐坚等与礼官撰东封仪注。张说谓徐坚等曰:“乾封旧仪,禅社首,享皇地祇,以先后配享。王者父天而母地,皇地祇虽当今皇母位,亦当往帝之母也,子配母飨,亦有何嫌?而以皇后配地祇,非古之制也。天鉴孔明,福善如响。乾封之礼,文德皇后配皇地祇,天后为亚献,越国太妃为终献。以宫闱接神,有乖旧典。上玄不祐,遂有授命易姓之事,宗社中圮,公族诛灭,皆由此也。景龙之季,有事圜丘,韦庶人为亚献,皆以妇人升坛执笾豆,亵黩穹苍,享礼不洁。未及逾年,国有大难,亚献、终献皆受其咎,平座斋郎及女人执祭者,多亦夭卒。今主上尊天敬神,事资革正。斯礼请以睿宗大圣真皇帝配皇地祇,侑神作主。”从之。“又按显庆年许敬宗因修礼奏改燔柴在祭前,状称'祭祀之礼,必先降神。周人向臭,祭天则燔柴'者。臣等谨按,礼,迎神之仪,乐六变而天神降,八变而地祇出,九变则鬼神可得而礼矣。则降神以乐,周礼正文,非谓燔柴以降神也。又按晋郭璞南郊赋及注尔雅,亦祭后方燔。又按宋志所论,亦祭后燔柴。又检南齐、北齐又梁郊祀,亦先饮福酒讫燔燎。请依贞观旧礼,先祭后燎”。
kǎo gōng yuán wài láng zhào dōng xī tài xué bó shì hóu xíng guǒ yòu yuē:" xiān fén zhě běn yǐ jiàng shén, xíng zhī yǐ jiǔ. ruò shè jì hòu fán, zé shén wú yóu jiàng yǐ." zhāng shuō yòu zhí zòu yuē:" fán jì zhě, běn yǐ xīn wéi zhǔ, xīn zhì zé tōng yú tiān dì, dá yú shén qí. jì yǒu xiān fán hòu fán, zì kě duàn yú shèng yì, shèng yì suǒ zhì, zé tōng yú shén. fán zhī xiān hòu, chén děng bù gǎn cái dìng." shàng lìng yī hòu fán jí xiān diàn shēng bì zhī yì. shì hòu tài cháng qīng níng wáng xiàn zòu qǐng jiāo tán shí jì, bìng yī cǐ xiān diàn bì ér hòu fán. cóng zhī. xiān shì fēn yì wèi dìng, guó zǐ bó shì kāng zi yuán zhí hòu fán zuì jiān. zhāng shuō wèi zi yuán yuē:" kāng guó zǐ dú chū méng lún, yǐ dāng yī duì yé?" shí yòu yǒu sì mén zhù jiào shī jìng běn bó zòu jiù fēng shàn lǐ bā tiáo, qí lüè yuē:" jiù lǐ, shì zhōng guì qǔ yí guàn, fēi lǐ yě. fū guàn shǒu xǐ jué, rén jūn jiāng yǐ zhì jié ér zūn shén, gù shǐ xiǎo chén wèi zhī. jīn shì zhōng, dà chén yě, ér wò guàn yú rén jūn tài zhù, xiǎo chén yě, nǎi zhào zhù yú tiān shén. shì jiē tiān shén yǐ xiǎo chén, fèng rén jūn yǐ dà chén, gù wèi fēi lǐ. àn zhōu lǐ dà zōng bó yuē:' yù rén, xià shì èr rén, zàn guàn shì.' zé wò guàn cǐ qí zhí yě. hàn chéng qín zhì, wú yù rén zhī zhí, gù shǐ jìn shì wèi zhī. wèi jìn zhì jīn, yīn ér bù gǎi. rán zé hàn shì zhōng xíng zhī zé kě yǐ, jīn yǐ shì zhōng wèi zhī, zé fēi yě. hàn shì zhōng, qí shǐ yě wēi. gāo dì shí, jí rú wèi zhī huì dì shí, hóng rú wèi zhī, liú hóu zi pì jiàng nián shí wǔ wèi zhī. hòu hàn lóu jiān yǐ yì láng bài shì zhōng. wèi dài sū zé wèi zhī, shí yǒu rén cháo zhī yuē,' shì jìn bù zhǐ zhí wǔ zi', shì yán qí xiè chén yě. jīn shì zhōng, míng zé gǔ guān, rén fēi xī rèn, zhǎng tóng xiè lǐ, jì zhòng yán méi, fēi fù hàn wèi' zhí shòu' zhī bān, yì hū zhōu lǐ yù rén zhī zhí. fū zhù yǐ chuán mìng, tōng rén zhǔ zhī yì yǐ jiàn dá yú shén míng, fēi jiàn zhí yě. gù liǎng jūn xiāng jiàn, zé qīng wèi shàng bīn. kuàng tiān rén zhī jì, qí sù gōng zhī lǐ, yǐ liǎng jūn wèi yù, bù yì dà zāi! jīn tài zhù, xià shì yě, fēi suǒ yǐ zhòng mìng ér zūn shén zhī yì yě. rán zé zhōu hàn tài zhù, shì lǐ yǐ. hé zhě? àn zhōu lǐ dà zōng bó yuē:' tài zhù, xià dài fū èr rén, shàng shì sì rén, zhǎng liù zhù zhī cí.' dà zōng bó wèi shàng qīng, jīn lǐ bù shàng shū tài cháng qīng bǐ yě xiǎo zōng bó zhōng dài fū, jīn shì láng shǎo qīng bǐ yě tài zhù xià dài fū, jīn láng zhōng tài cháng chéng bǐ yě shàng shì sì rén, jīn yuán wài láng tài cháng bó shì bǐ yě. gù kě yǐ chù tiān rén zhī jì, zhì zūn jí zhī cí yǐ. jīn tài zhù xià shì zhī bēi, ér jū xià dài fū zhī zhí. yòu jiù lǐ, yè zhě yǐn dà wèi shēng tán yà xiàn, fēi lǐ yě. yè zhě yǐ jiàn, shēng tán yǐ zhòng, shì zhēng míng yòng zhī yú gǔ, ér dà tǐ shí biàn zhī yú jīn yě. gǔ zhī yè zhě, zhì yì hū jīn. yè zhě bān wēi, yǐ zhī cóng shì, kě wèi shū yǐ." yòu yuē:" jiù lǐ, shàng shū lìng fèng yù dié. jīn wú qí guān, qǐng yǐ zhōng shū lìng cóng shì." yì zòu, shàng lìng zhāng shuō xú jiān zhào jìng běn, yǔ zhī duì yì xiáng dìng. shuō děng zòu yuē:" jìng běn yì, qí zhōng sì shì, xiān yǐ gǎi dìng. yǒu bù tóng zhě, wàng lín shí liàng shì gǎi shè." cóng zhī.
考功员外郎赵冬曦、太学博士侯行果又曰:“先焚者本以降神,行之已久。若设祭后燔,则神无由降矣。”张说又执奏曰:”凡祭者,本以心为主,心至则通於天地,达於神祇。既有先燔、后燔,自可断於圣意,圣意所至,则通於神。燔之先后,臣等不敢裁定。”上令依后燔及先奠牲璧之议。是后太常卿宁王宪奏请郊坛时祭,并依此先奠璧而后燔。从之。(先是纷议未定,国子博士康子元执后燔最坚。张说谓子元曰:”康国子独出蒙轮,以当一队耶?”时又有四门助教施敬本駮奏旧封禅礼八条,其略曰:”旧礼,侍中跪取匜盥,非礼也。夫盥手洗爵,人君将以致洁而尊神,故使小臣为之。今侍中,大臣也,而沃盥於人君;太祝,小臣也,乃诏祝於天神。是接天神以小臣,奉人君以大臣,故为非礼。按周礼大宗伯曰:'郁人,下士二人,赞祼事。'则沃盥此其职也。汉承秦制,无郁人之职,故使近侍为之。魏晋至今,因而不改。然则汉侍中行之则可矣,今以侍中为之,则非也。汉侍中,其始也微。高帝时,籍孺为之;惠帝时,闳孺为之,留侯子辟彊年十五为之。后汉娄坚以议郎拜侍中。魏代苏则为之,时友人嘲之曰,'仕进不止执武子',是言其亵臣也。今侍中,名则古官,人非昔任,掌同燮理,寄重盐梅,非复汉魏'执兽'之班,异乎周礼郁人之职。夫祝以传命,通人主之意以荐达於神明,非贱职也。故两君相见,则卿为上傧。况天人之际,其肃恭之礼,以两君为喻,不亦大哉!今太祝,下士也,非所以重命而尊神之意也。然则周汉太祝,是礼矣。何者?按周礼大宗伯曰:'太祝,下大夫二人,上士四人,掌六祝之词。'大宗伯为上卿,今礼部尚书、太常卿比也;小宗伯中大夫,今侍郎、少卿比也;太祝下大夫,今郎中、太常丞比也;上士四人,今员外郎、太常博士比也。故可以处天人之际,致尊极之词矣。今太祝下士之卑,而居下大夫之职。又旧礼,谒者引大尉升坛亚献,非礼也。谒者已贱,升坛已重,是徵名用之於古,而大体实变之於今也。古之谒者,秩异乎今。谒者班微,以之从事,可谓疏矣。”又曰:“旧礼,尚书令奉玉牒。今无其官,请以中书令从事。”议奏,上令张说、徐坚召敬本,与之对议详定。说等奏曰:”敬本议,其中四事,先以改定。有不同者,望临时量事改摄。”从之。)
shí sān nián shí yī yuè, fēng sì yú tài shān, qù shān zhǐ wǔ lǐ, xī qù shè shǒu shān sān lǐ. dīng hài, fú gǔn miǎn yú xíng gōng, zhì qí yú gōng zhàng qián diàn. jǐ chǒu, dà bèi fǎ jià, zhì shān xià, nǎi yù mǎ ér dēng, shì chén cóng. dì yǐ líng shān qīng jié, bù yù duō rén shàng, yù chū xiàn yú shān shàng tán xíng shì, yà xiàn zhōng xiàn yú shān xià tán xíng shì. zhào lǐ guān xué shì hè zhī zhāng děng rù jiǎng yí zhù, yīn wèn zhī, zhī zhāng děng zòu yuē:" hào tiān shàng dì, jūn wèi wǔ fāng jīng dì, chén wèi dì hào suī tóng, ér jūn chén gè yì. bì xià xiǎng jūn wèi yú shān shàng, qún chén sì chén wèi yú shān xià, chéng zú yǐ chuí fàn lái yè, wèi biàn lǐ zhī dà zhě yě. lǐ chéng yú sān, chū xiàn yà zhōng, hé yú yī chù." yú shì sān xiàn xī yú shān shàng xíng shì, qí wǔ fāng dì jí zhū shén zuò yú shān xià tán xíng shì.
十三年十一月,封祀於泰山,去山趾五里,西去社首山三里。丁亥,服衮冕於行宫,致齐於供帐前殿。己丑,大备法驾,至山下,乃御马而登,侍臣从。帝以灵山清洁,不欲多人上,欲初献於山上坛行事,亚献、终献於山下坛行事。召礼官学士贺知章等入讲仪注,因问之,知章等奏曰:“昊天上帝,君位;五方精帝,臣位;帝号虽同,而君臣各异。陛下享君位於山上,群臣祀臣位於山下,诚足以垂范来叶,为变礼之大者也。礼成於三,初献、亚、终,合於一处。”於是三献悉於山上行事,其五方帝及诸神座於山下坛行事。
yù dié cí yuē:" yǒu táng sì tiān zǐ chén mǒu, gǎn zhāo gào yú hào tiān shàng dì. tiān qǐ lǐ shì, yùn xìng tǔ dé. gāo zǔ tài zōng shòu mìng lì jí. gāo zōng shēng zhōng, liù hé yīn shèng. zhōng zōng shào fù, jì tǐ bù dìng. shàng dì juàn yòu, xī chén zhōng wǔ. dǐ suí nèi nán, tuī dài shèng fù. gōng chéng dà bǎo, shí yǒu sān nián. jìng ruò tiān yì, sì hǎi yàn rán. fēng sì dài yuè, xiè chéng yú tiān. zǐ sūn bǎi lù, cāng shēng shòu fú."
玉牒词曰:“有唐嗣天子臣某,敢昭告於昊天上帝。天启李氏,运兴土德。高祖、太宗、受命立极。高宗升中,六合殷盛。中宗绍复,继体不定。上帝眷祐,锡臣忠武。底绥内难,推戴圣父。恭承大宝,十有三年。敬若天意,四海晏然。封祀岱岳,谢成於天。子孙百禄,苍生受福。”
gēng yín, sì hào tiān shàng dì yú shān shàng fēng tái zhī qián tán, gāo zǔ shén yáo huáng dì pèi xiǎng yān. xīn mǎo, xiǎng huáng dì qí yú shè shǒu zhī tài zhé tán, zhé yīn zhī shè fǎn. ruì zōng dà shèng zhēn huáng dì pèi. rén chén, shàng yù cháo jìn zhī zhàng diàn, dà bèi chén bù. wén wǔ bǎi liáo èr wáng hòu kǒng zǐ hòu zhū fāng cháo jí shǐ yuè mù jǔ xián liáng, xián zài wèi.
庚寅,祀昊天上帝於山上封台之前坛,高祖神尧皇帝配享焉。辛卯,享皇地祇於社首之泰折坛,(折音之设反。)睿宗大圣真皇帝配。壬辰,上御朝觐之帐殿,大备陈布。文武百僚、二王后、孔子后、诸方朝集使、岳牧举贤良,咸在位。
míng yuē:" wéi tiān shēng rén, lì jūn yǐ lǐ, wéi jūn shòu mìng, fèng tiān wèi zi. dài qù bù liú, rén lái wú yǐ, dé liáng zhě miè, dào gāo sī qǐ. hè hè gāo zǔ, míng míng tài zōng, yuán gé suí zhèng, yǎn yǒu wàn bāng. qìng tiān zhāng yǔ, jǐn dì kāi fēng, wǔ chēng yǒu jié, wén biǎo shí yōng. gāo zōng jī gǔ, dé shī zhōu pǔ, máng máng jiǔ yí, xuē píng yī gǔ. lǐ bèi fēng shàn, gōng qí shùn yǔ, yán yán dài zōng, kàn wǒ shén zhǔ. zhōng zōng shào yùn, jiù bāng wéi xīn, ruì zōng jì míng, tiān xià guī rén. gōng jǐ nán miàn, yīn yūn huà chún, gào chéng zhī lǐ, liú zhū hòu rén. miǎn yú xiǎo zi, zhòng jī wǔ shèng, fěi gōng fá gāo, fěi dé jīn shèng. qīn ruò sì diǎn, pī chéng yǒng mìng, zhì chéng dòng tiān, fú wǒ wàn xìng. gǔ fēng tài shān, qī shí èr jūn, huò chán tíng tíng, huò chán yún yún. qí jī bú jiàn, qí míng kě wén, zhī yù wén zǔ, guāng zhāo jiù xūn. fāng shì xū dàn, rú shū bù zú, yì hòu qiú xiān, wū shén jiǎn yù. qín zāi fēng yǔ, hàn wū biān lù, dé wèi hé tiān, huò chéng zhī rǔ. dào zài guān zhèng, míng fēi cóng yù, míng xīn jué yán, bō gào qún yuè." shí zhōng shū lìng zhāng shuō zhuàn fēng sì tán sòng shì zhōng yuán gān yào zhuàn shè shǒu tán sòng lǐ bù shàng shū sū tǐng zhuàn cháo jìn tán sòng yǐ jì shèng dé yān. qí yí jù kāi yuán lǐ.
铭曰:“维天生人,立君以理,维君受命,奉天为子。代去不留,人来无已,德凉者灭,道高斯起。赫赫高祖,明明太宗,爰革隋政,奄有万邦。罄天张宇,尽地开封,武称有截,文表时雍。高宗稽古,德施周溥,茫茫九夷,削平一鼓。礼备封禅,功齐舜禹,岩岩岱宗,衎我神主。中宗绍运,旧邦维新,睿宗继明,天下归仁。恭己南面,氤氲化淳,告成之礼,留诸后人。缅余小子,重基五圣,匪功伐高,匪德矜盛。钦若祀典,丕承永命,至诚动天,福我万姓。古封泰山,七十二君,或禅亭亭,或禅云云。其迹不见,其名可闻,祗遹文祖,光昭旧勋。方士虚诞,儒书不足,佚后求仙,诬神检玉。秦灾风雨,汉汙编录,德未合天,或承之辱。道在观政,名非从欲,铭心绝岩,播告群岳。”(时中书令张说撰封祀坛颂、侍中源乾曜撰社首坛颂、礼部尚书苏颋撰朝觐坛颂以纪圣德焉。)其仪具开元礼。